De Boomklever September 1998

Afgiftekantoor 3000 Leuven 1 driemaandelijks (maart, juni, sept, december)

BelglĂŞ-Belgique P. B. 3000 Leuven 1 2/ 2803

Tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling LEUVEN

Jaargang 26, nummer

Verantw. ultg.

P.

3

september 1998

Herroelen, Leuvensesteenweg 347, 3370 Boutersem

DE BOOMKLEVER De BOOMKLEVER is het tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling Leuven.

De Koninklijke Vereniging voor Vogel- en Natuurstudie DE WIELEWAAL heeft tot doel de kennis en de bescherming van de natuur, en In het bijzonder van de In het wild voorkomende vogels, te bevorderen door alle middelen: ondermeer door het oprichten van plaatselijke afdelingen, het houden van studiedagen, het uitgeven van tijdschriften, het verspreiden van vogel-en natuurboeken en het oprichten van natuurreservaten.

De vereniging werd in 1933 opgericht door E. H. Segers; ze telt nu meer dan 9000 leden-gezinnen, verdeeld over meer dan 50 afdelingen waaronder afd. Leuven.

Een waaier van voordrachten, dia-en filmavonden, lessen, tentoonstellingen, geleide wandelingen, studieprojecten, deelname aan regionale en internationale onderzoeken en inventarisaties, beheerswerken, uitstappen en reizen In binnen-en buitenland staan jaarlijks op de agenda.

De vereniging heeft meer dan 80 natullrreservaten in eigendom of in beheer met een totale oppervlakte van meer dan 3000 ha, verspreid over heel Vlaanderen. Ze bezit bovendien een eigen " Wielewaalhuis " te Turnhout waar naast het secretariaat ook een ornithologisch museum, een bibliotheek, een vergaderzaal en een boekhandel zijn ondergebracht.

Men wordt lid van DE WIELEWAAL door overschrijving van 600 BF op rekening 096- 2218078-97 ten name van De Wielewaal, Graatakker 11, 2300 Turnhout.

Je kan ook je naam + adres en het vereiste lidgeld bezorgen aan één van onze bestuursleden : •

Monique Bakkers ,Oostremstraat 4, 3020 Herent tel 016/ 23 13 38, bestuurslid.

•

R. De Borger, Vrijwilligerslaan 1, 3080 Tervuren tel 02n67 60 90, bestuurslid.

•

M. Hens jP. Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, tel 016/299890, watervogeltellingen.

•

P. Herroelen � Leuvensestw. 347, 3370 Boutersem tel 016/ 73 40 69,voorzitter

•

K. Van Scharen> Korbeekstr 27, 3061 Leefdaal tel 02/ 7672638, penningmeester.

•

Rien Verhuizen, Kartuizersstraat 34, 3052 Blanden, tel 016/ 40 16 47

Leden ontvangen het tijdschrift WIELEWAAL (6 nummers), het driemaandelijks tijdschrift ORIOLUS en het trimestriêle afdelingsblad DE BOOMKLEVER. ABONNEMENT " DE BOOMKLEVER " Personen die lid zijn van een andere Wlelewaalafdellng doch tevens De Boomklever wensen te ontvangen, kunnen dit door 200 BF over te schrijven op rekenlngnr. 001-1552168-50 van De WlelewaaJ, afd. Leuven met vermeldlng " Boomklever" en opgave van hun naam en adres.

ARTIKELS Artikels dienen getlJpt te worden Ingezonden. De redactie kan artlkels wijzigen, steeds In overleg met de auteur die verantwoordelijk blijft voor zijn tekst.

ADVERTENTIES Gelieve te Informeren voor tarieven, vorm en Inhoud btj K. Van Scharen (zie hoger).

REDACTIE

Paul Herroelen

Opmerkelijke vogelwaarnemingen rirde Dijlevallei en omgeving januari - juni 1998

Dit overzicht belicht bijzondere vogelwaarnemingen in regio Leuven gedurende de periode 1 januari 1998 tot en met 30 juni 1998. De in deze rubriek bestreken regio omvat volgende gemeenten: Kortenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg en Bierbeek.

De

volgende

rubriek

zal

de

periode

juli

-

september

1998

omvatten.

Waarnemingen worden voor 15 oktober 1998 verwacht bij Maarten Hens, Paul Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, maarten.hens@agr.kuleuven.ac.be.

Ditmaal een ietwat beknopter verslag met vooral een samenvatting van de "uitschieters". Alle medewerkers krijgen in de loop van september nog twee uitgebreide overzichten van de periodes januari - maart en april - juni 1998. De heringebruikname van de waamemingenkast te St.-Agatha-Rode zorgde voor een behoorlijk aantal "extrau waarnemingen, met vooral veel aanvullende gegevens over de meer algemene soorten. Op het eind van het verslag werden ook een reeks spectaculaire "claims" opgenomen, waar ons tot op heden concrete informatie over ontbreekt. Laat dan ook a.u.b. iets weten moest je over meer informatie omtrent deze waarnemingen beschikken.

De wintermaanden en het voorjaar leverden elk een mooie waamemingenreeks af, met toppers

als

Koereiger

(nieuw

voor

de

streek),

een

lang

pleisterende

Witoogeend,

Kwartelkoning en Grote Burgemeester. Wat broedvogels betreft, waren er veel (vergeleken met de voorbije jaren) langdurig pleisterende en broedverdachte Bergeenden, Zomertalingen en Krakeenden. In de Doode Bemde werden het gehele voorjaar min. 4 zangposten van Blauwborst genoteerd, het hoogste aantal ooit.

Roerdomp Botaurus stellaris 01/01

1 ex. te OHZ, opvliegend vlak langs toegangswegje naar de vijver (W. Claes).

28/01

1 ex. in het Rodebos te Tartanen (Huldenberg) (W. Van de Vijver).

Kwak Nycticorax nycticorax 28/06

In de namiddag en 's avonds 1 onv. ex. in de ZO-hoek van de vijver te OHZ (K. Martin, J. Rutten).

29/06 Hetzelfde ex. laag overvliegend te OHN in Z-richting rond 21u15 (KVS). Wordt nadien

niet meer teruggevonden.

Koereiger Bubu/cus ibis 01/05 1 ad. in broedkleed overvliegend te SAR (T. en R. Verbeeck).

Zwarte Ooievaar Ciconia nigra 03/05 1 ex. overtrekkend te SAR (KVS, A. Smets).

Ooievaar Ciconia ciconia 29/03

1 ex. overtrekkend te NGB om 11u45 (J. Menten).

Kleine Zwaan Cygnus columbianus bewickii 17/01

2 ad. te NGB (K. Van Scharen, M. Hens, K. Moreau, F. Meysman, B. Net, J. Menten).

20/01

ibidem (J.-Ph. Ferette).

19/02

2 ad. 1 onv. te NGB; niet aanwezig op 18/02 en 20/02 (F. Walterus).

49

Krooneend Netta

ru fina

Van de 3-4 ex. die in december 1997 aanwezig waren, blijven er begin januari nog 2 ex. over. Een wijfje wordt op 01 en 02/01 te NKV gesignaleerd (8. Nef, T. Roels). Op 01/01 zit er 1m te NGB (W. Claes). Allicht hetzelfde mannetje wordt op 04/01 te OHN en vanaf 10/01 te AVP gemeld (KVS, K. Moreau, F. Dondeyne). Dit ex. wordt voor daar voor het laatst opgemerkt op 15/02 (J. Grootjans). Enkel tijdens de vorstperiode begin februari verhuist het even naar het Provinciaal Domein te Kessel-Lo (KVS, e.a.).

Witoogeend Aythya nyroca 11/02

1m in het LP te Kessel-Lo; de dag nadien niet meer aanwezig (H. Blockx).

14/02

1m (allicht hetzelfde ex. ) te OHZ (versch. waarn.).

Vanaf 21/02 zit dit ex. te SAR (B. Nef, F. Walterus), waar het in de weken daarna geregeld over het hoofd gezien werd. Doorgaans dook de vogel zeer intens, waarbij periodes van 2025 seconden onder water afgewissled werden met 2-3 sec boven water. De vogel werd een laatste maal waargenomen op 29/03 (S. Peten).

23/02

1w te NGB, 1m te SAR (F. Walterus).

Witoogeend

x

Kuifeend Aythya nyroca x Aythya fliligula

11, 13, 16, 17 en 18/01 1m in het Provinciaal Domein te Kessel-Lo (versch. waarn.).

14/03

1 m te AVP; te oordelen aan de gemaakte beschrjvingen hetzelfde ex., na twee maanden afwezigheid in de streek (M. Hens, K. Van Scharen).

Middelste Zaagbek Mergus serrator 17/01

1w te AVP (H. Blockx).

20/01

1w nog steeds ter plaatse te AVP (H. Blockx).

03/02

1m te NGB (F. Roels).

Zwarte Wouw Milvus migrans 13/04 1 ex. over te Leefdaal (A. Smets).

16/04

1 ex. te NGB (T. Roels, J. -Ph. Ferette).

23/04

2 ex. boven de Doode Bemde (R. Guelinckx).

25/04 1 ex. te NGB (J.-Ph. Ferette, F. Fluyt).

Rode Wouw Milvus milvus 18/04 1 ex. over te SAR (A. Smets )

.

03/05 's ochtends 1 ex. te SAR (J. Menten, D. Vanaenroyde).

Ruigpootbuizerd Buteo lagopus 01/01 1 waarschijnlijk juv. Ruigpootbuizerd overvliegend naar Z te NGB (W. Claes).

Ongedetermineerde arend 17/01 Everberg (tegen autostrade E40): een kleine donkerbruine "arend", vliegbeeld een kleine"plank" met duidelijk gevingerde vleugeltoppen. Het was geen Buizerd noch Kiekendief; waargenomen met blote oog vanuit de auto (P. Herroelen/BK).

Ongedetermineerde arend van het Schreeuwarend-type Aquila species 20104 Om 16u00 arriveert 1 ex. te St. -Agatha-Rode en blijft ter plaatse (F. Walterus). Werd later op de dag en de dag erna niet

meer teruggevonden.

De vogel

werd

gedetermineerd als Bastaardarend Aquila clanga van het fulvescens-type. Dit is een bleke ondersoort die voorkomt ten oosten van de Zwarte Zee, en in Europa als buitengewoon zeldzaam gecatologeerd staat. Een wilde herkomst van de vogel,

ofschoon geen pootriemen waargen geer1 werden (med. F. Walterus) is derhalve twijfelachtig.

Visarend Pandion ha/iaetus 20104 Rond 14u30 1 ex. met vis in poten in vlucht boven de vijver te SAR (S. Peten).

21/04 Rond 9u25 1 ex. even boven de vijver te SAR, bidt enkele malen en verdwijnt in noordelijke richting (Ph. Smets).

18u30: 1 ex. naar N overcirkelend boven Leuven (M. Hens, V. Vlassak).

24/04 1 ex. te Pècrot (M. Walravens).

Smelleken Fa/co columbarius 11/01

2 ex. op het plateau tussen Leefdaal en Everberg (KVS).

14/01

1m in de Doode Bemde te Neerijse/St.-Joris-Weert (K. Moreau).

Kwartelkoning Crex crex Vanaf

ca.

20105 een roepend ex. in braakliggende akker te Hevertee. Eerste (zekere)

waarneming in de streek sinds de jaren '40. Na melding op de vogellijn genoot de vogel (te) ruime

belangstelling,

wat

resulteerde

in

een

aantal

zichtwaarnemingen

en

foto's.

Vogelbescherming Vlaanderen kon een beheersovereenkomst sluiten met de pachter om tegen vergoeding het maaien uit te stellen. De vogel werd een laatste maal gehoord op 28/06 (G. Bleys). Zie ook het sfeerverslag van K. Van Scharen in de vorige "Boomklever".

Kraanvogel Grus grus 29/03 5 ex. te Bierbeek (L. De Schampelaere/OV).

Kluut Recurvirostra avosetta 08/03

1 ex. op de afgelaten vijver te NGB (versch. waam.).

Kleine Strandloper Calidris minuta 31/03

1 ex. te NGB (A. Smets).

Bonte Strandloper Calidris afpina 18/03

3 ex. in winterkleed te NGB (M. Hens).

Kemphaan Philomachus pugnax Tussen 14/03 en 05/04 quasi doorlopend aanwezig te NGB, met maximaal 6 ex. op 19/03 (F. Walterus).

Grutto Limosa limosa Een eerste ex. op 01/03 te NGB (KVS, J. Menten, B. Nef). Tussen 14/03 en 29/03 een 10-tal meldingen, zowel op het slik te NGB als in de natte weiden in de Doode Bemde, met als absoluut maxima 46 ex. kortstondig pleisterend te NGB op 18/03 (M. Hens) en 23 ex. te NGB op 23/03 (F.Fluyt).

Regenwulp Numenius phaeopus 03/05

1 ex. rond 14u35 naar N overvliegend te SAR (KVS, A. Smets).

Zwarte Ruiter Tringa erythropus 01/04 2 ex. te NGB (KVS).

21/04 1 ex. te NGB (M. Hens, F. Walterus, T. Roels, J.-Ph. Ferette).

22104 2 ex. te NGB (K. Moreau; F. Walterus, J.-Ph. Ferette).

51

Tureluur Tringa totanus Tussen 15/03 en 29/03 quasi doorlopend aanwezig te NGB, met maximaal 15 ex. kortstondig

pleisterend op 18/03 (M. Hens).

Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus 11 en 12/02

1 ad. in overgangskleed op Kokmeeuwenslaapplaats in het Provinciaal Domein te Kessel-Lo (H. Blockx, H. Dierickx).

Dwergmeeuw Larus minutus 22/03

Eerst 2, later 3 ad. ex. in overgangskleed te SAR

(J. Menten, KVS).

Geelpootmeeuw Larus cachinnans 14/02

1 ad. even pleisterend te NGB (K. Moreau).

Steppemeeuw I Pontische Geelpootmeeuw Larus (c.) cachinnans 14/02

2 ad. Pontische Geelpoten in het Provinciaal Domein te Kessel-Lo. Arriveren rond

17u00

en

blijven

Kokmeeuwen

waargenomen.

(M.

ter

plaatse

Hens,

K.

tot

na

Moreau,

zonsondergang

H.

Blockx).

Op

temidden

latere

van

data

100-en

niet

meer

De waarneming van de Zwartkopmeeuw en de 2 ad. Pontische Geelpoten sluiten mooi aan bij de waarnemingen van beide soorten in het Mechels Broek in de tweede helft van februari.

Er bestaat een

intense

trafiek

van

zowel

foerageergebieden ten zuiden van Leuven

grote (o.a.

meeuwen

als

nieuw stort te

Kokmeeuwen

tussen

St.-Agatha-Rode) en

slaapplaatsen in het Mechelse. De Kokmeeuwen-slaapplaats in het Provinciaal Domein is niet jaarlijks in gebruik.

Grote Burgemeester Larus hyperboreus 11/02

Om 13u45 komt een 2de jaars ex. over de vijver te SAR, kringelt een paar maal en verdwijnt in N richting

(F. Walterus).

Drieteenmeeuw Rissa tridactyla 26/01

Vondst van een dood 1•te winter ex. in het Provinciaal Domein te Kessel-Lo (H. Blockx).

,

Dwergmeeuw Larus minutus 22/03

Eerst 2, later 3 ad. ex. in winterkleed te SAR

(J. Menten, K. Van Scharen).

Draaihals Jynx torquilla 23/04 1 ex. op gazon in tuin te Herent. Gedurende een kwartier waargenomen terwijl hij naar mieren zocht (G. Vandermeulen).

Duinpieper Anthus campestris 10/05 1 ex. langs de zandgroeve te Bierbeek (K. Moreau).

Rouwkwikstaart Motacil/a a/ba yarre/lii 21/03

min. 1m te OHN tussen Graspiepers en 30-tal Witte Kwikken

(J. Menten).

27104 2 ad. w. samen met enkele Witte Kwikken op maĂŻsstoppelakker naast de zandgroeve te Bierbeek (K. Moreau).

52

Beflijster Turdus torquatus

08/04 2 ex. in wei ten zuiden van Bertembos te Heverlee (G. Bleys).

11, 12, 13 en 14/04 1 w in tuin te Leefdaal (K. Van Scharen).

23/04 1 ex. te Heverlee (omgeving Bertembos) (G. Bleys).

Daarnaast zijn er nog een aantal "claims" die ons via via bereikten. Informatie uit de eerste hand ontbreekt echter, zodat de waarnemingen hier voorlopig onder voorbehoud vermeld worden. Gelieve eventuele bijkomende informatie in verband met deze gegevens door te geven.

Kleine Zilverreiger Egretta garzetta

02105 1 ex. pleisterend te NGB (/DBV).

Klein Waterhoen Porzana parva

15/05 in de Noordelijke hoek van de vijver van OHN een waarschijnlijk vrouwtje Klein Waterhoen gehoord. Avondlijke en nachtelijke bezoekjes op 16 en 17/05 leverden echter niets op (med. P. Collaerts).

Kuifkoekoek C/amator glandarius Eind april zou er een ex. waargenomen zijn in de omgeving van Meerdaalwoud (med. P. Herroelen).

Medewerkers en geraadpleegde bronnen: Volgende waarnemers verleenden hun medewerking bij het tot stand komen van dit overzicht: Monique Bekkers,

Christophe Bert, Geert Bleys, Herwig Blockx,

War Claes,

Peter

Collaerts, Louis De Smet, Hadewijch Dierickx, Francis Dondeyne, Jos Grootjans, Robin Guelinckx, Maarten Hens, Jean-Philippe Ferette, Frederik Fluyt, Keith Martin, Marc Melaet, Joris Menten, Filip Meysman, Kelle Moreau, Bruno Net, StĂŠphan Peten, Yvon Princen, Toon Roels, Jos Rutten, Axel Smets, Erik Toorman, Geert Vandeputte, Filip Vandeputte, Gerard Vandermeulen, Wim Van de Vijver, Kris Van Scharen, Tom en Roger Verbeeck, Frans Walterus, Marc Walravens.

Aanvullende gegevens werden verzameld via de volgende bronnen: /BK

De Boomklever 26(2), 1998

/DBV

Dutch Birding Vogellijn

/OV

Ons Vogelblad nr. 37 Ăźuni

1998)

Gebiedsafkortingen: AVP

Abdij van 't Park, Heverlee

LP OHN

Leopoldspark, provinciaal recreatiedomein Kessel-Lo Oud-Heverlee Noord

OHZ NGB

Neerijse Grote Bron

NKV

Neerijse Kliniek Vijvers

SAR

St.-Agatha Rode, Groot Broek

Oud-Heverlee Zuid

53

EERSTE OBSERVATIE VAN EEN LEPELAAR TE TIENEN-Grimde en een OVERZICHT In

van

de WAARNEMINGEN

VLAAMS-BRABANT

van

deze soort

(1910-1998)

Erwin Hoebrechts . Peter Collaerts en Paul Herroelen

Op 28 augustus 1998 observeerde E. Hoebrechts rond 13 uur een Lepelaar Platalea

leucorodia op één van de bezinkingsvijvers te Tienen-Grimde. De vogel bleef pleiste­ ren tot in de vooravond en werd ook gezien door P. Collaerts; het was een eerstejaars.

Afgezien van een oude vondst

op 1 o mei 191 o te Oorbeek (dat nu administratief bij

Tienen is ingedeeld) is de augustuswaarneming te Grimde de eerste voor het gebied en de 23ste in Vlaams-Brabant. In het overzicht hieronder staan alle gevallen per maand gerangschikt en wordt verder toelichting gegeven over enkele aspecten over de aanwezigheid van de soort:

1910-1998 (n 23)

maa

apr

mei

juni

aug

okt

nov

dec

3

6

2

2

2

1

3

4

De vroegste data in het voorjaar vallen in de laatste week van maart: 24 en 25 maa 1990 Jette, 30 maa 1962 St. Agatha-Rode, 30 maa 1972 Dijlevallei; de doortrek kan duren tot in juni: 03 juni 1980 Vilvoorde-Machelen en 26 juni 1988 Zemst.

De soort wordt opnieuw gezien vanaf augustus: 10 tot 21 aug 1976 St. Agatha-Rode, 28 aug 1998 Tienen; de doortrek kan duren tot eind december. Zo werden vier late data opgetekend in 1976: 24 okt Neerijse, 14-20 nov St. Agatha-Rode, 30 dec Rotselaar, 31 dec Messelbroek en opnieuw In de periode 1977-1994: 28 nov 1977 Heverlee, 07 nov 1982 Berg-Kampenhout, 07 dec 1982 Hofstade en 30 dec 1994 Scherpenheuvel.

De meeste vogels werden, zoals verwacht, in de Dijlevallei genoteerd (12 maal); daarna volgt Hofstade en omgeving (5x), de Demervallei (3x), Tienen (2x) en Brussel (1x).

Het gaat meestal om solitaire vogels, af en toe om groepjes van 2, 3 , 3 en 6 ex (voorjaar) of 3 ex (najaar). In één geval bleven 3 ex in de Dijlevallei pleisteren geduren­ de 5 dagen (30 maa-03 apr 1972). In 2 gevallen duurde het verblijf respect.12 dagen (10-21 aug 1976 St. Agatha-Rode) en 7 dagen (14-20 nov 1976 St. Agatha-Rode).

Het aantal broedparen in Nederland Is sinds 1990 geleidelijk gestegen van ruim 450 naar bijna 900, maar sommige maatregelen van de Vogelbescherming staan ter discussie (zie E.P.R.Poorter 1998 Vogeljaar

46: 97-106). Die vermeerdering heeft geen

invloed op het aantal waarnemingen in het binnenland, vermits de soort .vooral langs de kusten van West-Europa trekt om in West-Afrika te gaan overwinteren (den Boer 1996).

54

Boomklever- Actueel

- Orlolus verschijnt voortaan op vaste data: 15 februari, 1 juni,

1 oktober en 1

december (Uit het verslag vd Raad van Beheer 13 dec 1997, Wielewaal -

199B: 77).

Rare birds In Belglum: is een stek op lnternet : http : //rareblrds mypage org .

.

(jos.cuppens@village.uunet.be) waarop de laatste nieuwe gegevens en meest betrouwbare voor 1998 vermeld worden. Ook korte samenvattingen van de status van enkele soorten (Zwarte Ooievaar, Buffelkopeend, Slechtvalk, Kwartelkoning, Halsbandparkiet, Raaf en ontsnapte vogels) komen er in voor.

- Cursus over vogeltrek te Leuven op 22 en 29 september, telkens op een dinsdag: er is nog steeds gelegenheid om in te schrijven; nu doen 1 - Nationale Slmultaantrektelllngen: gaan dit jaar door op de zondagen 11 en

25 oktober, telkens van 8 tot 16 uur (zie kalender der activiteiten).

- Slechtvalken deden

het goed

In

1998: 1 koppel in Vlaanderen en 5 in

WalloniĂŞ zorgden dit jaar voor 15 uitgevlogen jongen; hiervan werden er 9 geringd.

- 3de druk van Flora van BelgiĂŤ, Gr. H. Luxemburg, N-Frankrljk Is zopas verschenen; prijs 1780 BEF+ 100 BEF verzendingskosten. Te bestellen bij Nationale Plantentuin te 1860 Meise, tel 02/ 269 39 05, fax 02/ 270 15 67. Wie voor 31 dec 1998 bestelt, betaalt geen verzendingskosten.

OPROEP naar GEGEVENS over HALSBANDPARKIET Geachte, Sinds 1993 onderzoek Ik de evolutie van Halsbandparkieten Pslttacula kramer/ op een slaapplaats te Evere (Brussel). Afgelopen winter kwamen daar ruim 1250 parkieten overnachten, wat een verdubbeling is van de aantallen tien jaar geleden.

Teneinde te achterhalen tot waar deze vogels overdag foerageren, zou ik u willen vragen mij alle waarnemingen van deze soort uit uw regio over te maken met vermelding van datum, uur, plaats (eventueel aanduiden op een kopie van een deel van een topografische kaart), aantal, vliegrichting, gedrag, ".+ naam van de waarnemer(s). Indien alles naar wens verloopt, verschijnen de resultaten van het onderzoek in het december (1998)- of februarinummer (1999) van Orio/us . Wacht dus niet te lang met de verzending van uw gegevens.

Dank bij voorbaat voor uw medewerking- Met vriendelijke groeten, Maurice Segers, A. Van Campenhoutlaan 24, 1860 Meise, tel 02/ 269 78 16

55

Het Bos in de Herfst

Alvorens de bomen hun bladeren afwerpen, kleden ze zich eerst om in hun prachtige herfsttooi. In het bos ziet men dan een bonte mengeling van rode (o.a. kers, kornoelje), gele (o.a. berk en populier) en bruine (o.a. beuk en eik) kleuren. Vooral de Kardinaalsmuts is dan een bloeiende heester. Zijn bladeren vertonen alle schakeringen tussen geel en rood en daartussen hangen de rode vruchten waarin oranje zaden steken.

Ondertussen tuimelen de rijpe vruchten en zaden naar beneden. Samen met de bessen vormen ze een rijk gedekte tafel voor de hele bosfauna. Reeën, Eekhoorns, muizen en Vlaamse Gaaien doen zich tegoed aan eikels, hazelnoten en beuken­ nootjes.

De laatste drie leggen er hun wintervoorraad mee aan. Die vind je dan dikwijls terug in oude merel- of lijster-nesten.

De Vlaamse Gaai verzamelt voornamelijk eikels. Je kan oude plekjes, die ze tijdens de winter niet terugvonden, herkennen aan groepjes van eikekiemplanten aan de voet van een dode stronk.

De besdragende struiken worden zowel door insektenetende Winterkoning, Roodborst, Zanglijster, als door zaadetende vogels (vinkesoorten) druk bezocht. De grote zaden, zoals die van de Sleedoorn en de Boskers, worden weer uitgespuugd, terwijl de kleine zaden van Braam, Bosbes, Meidoorn, e.a. samen met de uitwerpselen het lichaam verlaten.

Zo zie je, dat de verspreiding van de zaden op veel verschillende manieren gebeurt, al naargelang de bosetage. Bomen hebben vetrijke neervallende zaden (beuk, eik), die graag gegeten worden door zoogdieren, ofwel gevleugelde zaden (es, esdoorn), die gemakkelijk door de wind verspreid worden. Struiken, waarop de wind weinig vat heeft, dragen vnl. kleurrijke bessen, waarbij de vogels dan voor de verspreiding zorgen.

Bij de kruiden bestaan er verschillende andere manieren. Kleefkruid, Nagelkruid en Klis bijvoorbeeld dragen vruchten met haakjes op, die aan voorbijkomende zoogdieren en mensen na aanraking blijven kleven en soms heel ver meegevoerd kunnen worden.

Andere boskruiden, zoals het Bosviooltje en de Bosklaverzuring, hebben aan elk zaadje een wit aanhangsel, een zgn. "navelpropje". Mieren worden daardoor aangetrokken en nemen ze mee naar andere kiemplaatsen.

In het begin van de herfst is er soms een kleinere tweede bloei van sommige voorjaarskruiden, zoals de Gele dovenetel. De éénjarige kruiden sterven af en de meerjarige, waaronder ook de varens, hebben nu voldoende reservevoedsel in hun ondergrondse organen en sterven bovengronds eveneens af.

56

In die periode hoor je ook opnieuw enkele Roódsborstjes en Winterkoninkjes zingen.

Zij nemen de voedselterritoria van de trekvogels opnieuw in beslag. Het zijn vooral de insekteneters, zoals de Tjiftjaf, Zwartkop en Fitis, die wegens de koude en voedselschaarste naar het zuiden vertrekken. Dikwijls zie je tussen de groepjés

·

zangvogels een doortrekkende roofvogel (Sperwer, Smelleken) meevliegen.

Ook Buizerds zijn dan in groepjes van een 10-tal exemplaren te zien.

Oktober is de paddenstoelenmaand bij uitstek. De bovengrondse vruchtlichamen zijn zichtbare getuigen van de rusteloze aktiviteit van de ondergrondse schimmeldraden.

Fel rode en paarse russula's, de witgevlekte vliegenzwam en andere amanieten geven kleur aan de bosbodem. Niet zeldzaam zijn ook de melkzwammen te herkennen aan het soms erg gepeperd smakende witte vocht, dat er bij verwonding uitloopt. Soms doen heksenkringen van nevel- of hertezwammen' in het bos wel wat griezelig aan. Als je aan de voet van een boom een groepje Honingzwammen vindt, mag je hem ten dode opschrijven, want deze zwammen zijn gevaarlijke boompara­ sieten.

(overgenomen uit infoblad van Boutersem, 27 aug.

57

1998).

LAST IN, FIRST OUT: OVER DE KORTE ZOMER VAN DE BOSRIETZANGER Acrocephalus palustris

Johan Vanautgaerden

Iedereen kent wel deze typische broedvogel van onze beekvalleien, waar hij zich ophoudt in de ruigtes met Brandnetel, Moerasspirea en ook wel riet; de monotone rietvelden waar Kleine Karekieten A. scirpaceus

thuis zijn, worden echter

gemeden. Hoewel de soort in de kruidlaag broedt, worden wilgestruiken en jonge elzen dikwijls als zangpost gebruikt door de mannetjes. In een geschikt habitat liggen vele territoria vaak kort bij elkaar.

Bosrietzangers arriveren bij ons veruit als de laatste zomervogels, samen met o.a. de Spotvogel Hippo/ais icterina ; deze laatste is ook een typische zuid-oosttrekker, terwijl de meeste van de andere zomervogels zoals Zwartkop Sylvia atricapilla , Tuinfluiter S. borin en Grasmus S. communis in het najaar naar het zuidwesten trekken.

De allereerste broedvogels (doortrekkers) worden uitzonderlijk reeds eind april waargenomen. Pas vanaf midden mei zullen de meeste locale Bosrietzangers aankomen en hun territoria bezetten; sommige doen dat nog tot begin juni.

Vermits Belgiê aan de westelijke grens van het verspreidingsgebied gelegen is, zullen soortgenoten van rond de Zwarte Zee meestal een tweetal weken vroeger in hun broedgebied aankomen.

In Scandinaviê heeft de Bosrletzanger de laatste decennia zijn areaal noordelijk weten uit te breiden; hij broedde voor het eerst in 1970 in Noorwegen en in 1950 in Finland; ook in Zweden blijft de soort verder opschuiven naar het noorden (Snow and Perrins 1998).

Herfsttrek naar A frlka Dat onze broedvogels zo laat arriveren is niet verwonderlijk; ze trekken immers, zowel in het voorjaar als in het najaar, via Zuidoost-Europa en Oost-Afrika naar hun overwintering sgebieden in Zuidoost-Afrika (van Zambia en Malawi zuidelijk tot Moçambique en Zuid-Afrika).

Er wordt eerst een zuidoostelijke koers aangehouden, in Noordoost-Afrika verandert die in een meer zuidelijke richting over het Arabisch schiereiland en

58 .1

Soedan. In Egypte verloopt de doortrek hoofdzakelijk ten oosten van de Nijlvallei.

In oostelijk Ethiopië wordt blijkbaar halt gehouden in een "voorlopig winterkwartier" alvorens verder getrokken wordt naar Kenia. Vandaar gaat het verder zui�waarts tot in het echte winterkwartier waar de Bosrietzangers pas in de vroege lente (voor �

-

ons althans) aankomen en hun verenkleed volledig ruien.

Het ringstation van Ngulia, Tsavo West National Park, Oost-Kenia, dat sinds 1969 operationeel is, staat bekend voor de zeer talrijke euraziatlsche doortrekkers die gevangen worden tijdens mistige nachten. Tot in 1981 werden daar bijna 52.000 vogels geringd waarvan 33°/o Bosrietzangers (Alerstam 1993; Kelsey, Backhurst and Pearson 1989). Een vergelijking van onze gegevens met die van Ngulia lag voor de hand, temeer daar een vogel vandaar afkomstig, te Korbeek-Lo werd gecontroleerd (zie Terugmeldingen en kaart uit Dowsett & al. 1988).

Broedvogels en doortrekkers te Korbeek-Lo Op ons vangterrein in Korbeek-Lo worden reeds enkele jaren heel wat Bosriet­ zangers geringd, zowel de plaatselijke broedvogels als de vele doortrekkers.

Na het uitvliegen van de jongen verlaten de adulte vogels vrij snel hun broedterrein; vermoedelijk beginnen de eerste al eind juni te vertrekken.

De laatste uitgevlogen jongen werden genoteerd op 26 jull 1996 en 24 jull 1997.

In 1995 werden twee zeer late broedsels opgetekend: uitgevlogen jongen op 09, en 12-13 augustus; in deze periode passen ook de late controles van een adult mannetje op 03 augustus en van een adult vrouwtje op 13 augustus.

In 1996 gebeurde de laatste controle van een plaatselijke broedvogel op 28 juli, In 1997 op 24 juli en tijdens voorgaande jaren altijd eerder dan 31 juli.

Bovenstaande gegevens tonen aan dat Bosrietzangers maximum 8 tot 1o weken in ons land verblijven.

Begin juli worden eerst de plaatselijke broedvogels en hun jongen (7 tot 1 o broedparen) geringd, maar vanaf het tweede weekend van de maand worden 's nachts doortrekkers aangelokt met een cassettercorder.

De aantallen van 1995, 1996 en 1997 werden in deze bijdrage bijeengebracht om aan te tonen hoe kort het verblijf is van deze zomervogel.

Uit Grafiek 1 is duidelijk af te leiden hoe snel de adulte vogels ons verlaten: het hoogtepunt van de doortrek valt in de 2de decade van juli wat er op wijst dat vermoedelijk reeds heel wat vogels zijn vertrokken.

59

GRAFIEK 1 Acrocephalus palustris , aantal geringde adulte vogels

120

�-- ----

•1995

100

1

n=129 m 1996.

80

n=230 a 1997.

60

n=109

40

20

0 2-jul

3-aug

2-aug

1-aug

3-jul

1-sep

2-sep

Decade

GRAFIEK 2 Acrocephalus palustris , aantal geringde eerstejaars vogels

300

-

i

250

200

--

--

---

-

-·

-

--

•1995'

-----·

n=397 Dl 1996'

-

!i i

-,1

1

__

n=680

- ----

150

--- ------

-

---

D 1997, 1

n=416

100

50

�

-+------

0 2-jul

3-jul

1-aug

2-aug Decade

60

3-aug

1-sep

2-sep

J

1

Als men de ringgegevens nauwkeuriger bekijkt en men 26 juli als ·referentiedatum· neemt, dan stelt men vast dat op die datum in 1995, 1996 en 1997 respectievelijk reeds 91%, 77% en 94% van alle vogels zijn doorgetrokken ( in 1996 werd 91% bereikt op 29 juli).

Het is opvallend hoe snel de doortrek verloopt en vooral hoe abrupt hij eindigt: tijdens deze drie jaren werden slechts 20 adulte vogels (4°/o van alle doortrekkers) gevangen/geringd na 31 juli.

De jonge vogels daarentegen vertonen een meer gespreide doortrek (Graf lek 2): tijdens de drie referentiejaren waren op 27 augustus (een maand later dan bij de adulten) respectievelijk 94°/o, 97°/o en 98°/o van het totale aantal doorgetrokken. Bij de Kleine Karekiet A. scirpaceus duurt die doortrekperiode veel langer: de eerste jongen worden geringd rond 20 juli, de laatste begin oktober.

Er is een duidelijke gelijkenis met de leeftijdsverhoudingen tussen de vogels van Ngulia (Oost-Kenia) en deze van Korbeek-Lo. In Ngulla bestaat 34°/o van de vangsten uit adulte vogels; die verhouding stemt perfect overeen met de ratio te Korbeek-Lo nl. 33°/o adulten in 1995, 34°/o in 1996 en 26o/o in 1997. Er dient gezegd dat de doortrek in 1997 duidelijk vroeger viel (zie Grafiek 1) en dat met het ringen pas na 10 juli werd gestart zodat relatief gezien, meer adulten werden "gemist".

De gelijkenis tussen Korbeek-Lo en Ngulia wat de verhouding adulten/ eerstejaars betreft kan er ook op wijzen dat er op de trekroute tot Ngulia geen verschil is in mortaliteit tussen de leeftijdsklassen:

Controlevangsten De controlevangsten bevestigen de plaatstrouw van Bosrietzangers; elk jaar worden vogels hervangen die vaak twee of drie jaar vroeger of het jaar voordien werden geringd. Uit 75°/o van de controles blijkt dat de mannetjes plaatstrouwer zijn dan de vrouwtjes.

Een adult mannetje (ringnr. 3494795) brak tot nog toe alle records: hij werd als dusdanig ter plaatse geringd op 18 juli 1990 en werd op de volgende data ter plaatse gecontroleerd: 06 en 13 juli 1991, 11 juli 1992, 03 juli 1993, 02 juli

1994, 08 juli 1 9 9 5 en 13 juli 1996. Aangezien hij minstens één jaar oud was toen hij werd geringd, was dit exemplaar minimum 7 jaar oud bij de laatste controle en mag men redelijk veronderstellen dat hij elk jaar te Korbeek-Lo heeft gebroed!

61

· .60

I

,

I

/

50°"

...

I

1.

/

50

/

/

/

\ \

40'

/

-

I

. !

7

�-

l'

/

/ !

.'·"· ,.. .

_:

I

\'

:··.· •

.

,.

.

.

1

1

\\

.

•'

'

1

,,_,

20·

!

1

I

··-

o•

_

,1

\4�.·

,

_)_"------· ·; / -1

' - 1-·

1

20·

10·

_fqualO_!

�

10·

1

1

1

'

' 1

,

1

\

30'

1

r- -

j_ 2()'

-

\

10'

--

I

0-

20·

1()"

D

I

io·

Q

1opo

L_

.

1

•

--w

1

-1----f3o-

1

i

I

\-----r

\

)()'

\)

1

1

\

1 0·

1

d

20·

40.-

1 · · · .

40"

I

-

/

1

1

/

I

I

50'

60"

•

10

40'

2000 kilome1re1

Terugmeldingen van geringde Bosrletzangers (bolletjes) In Afrika (sterretjes slaan op Spotvogels Hippo/ais icterina ) Overgenomen uit Dowsett & al. 1988, Figuur 6 62

;

Ook de controledata van deze vogel bevestigen nogmaals dat adulten zeer vroeg wegtrekken (laatste controle op 13 juli); zie ook de controle van een Nederlandse vogel bij de terugmeldingen.

Terugmeldlngen Tot op heden werden twee vogels met buitenlandse ring gecontroleerd en werden twee van onze vogels uit het buitenland gemeld. Ze Illustreren een gedeelte van de aangehaalde trekroutes:

*

Arnhem F 431606 geringd op 26 juni 1992 in Willemstad (N-Brabant), Nederland, als 1stejaars controle op 08 juli 1995 te Korbeek-Lo, als adult vrouwtje; 169 km Z

*

Brussel 3149104 geringd op 22 juli 1989 te Bierbeek, als 1stejaars controle 20 aug 1989 lsonzo Cona/ Staranzano (Gorizia), ltaliĂŞ; 858 km ZO

*

Nairobi X39701 geringd op 07 dec 1986 te Ngulia, Tsavo West, Kenia, als 1stejaars controle op 08 aug 1987 te Bierbeek, als adult; 6.793 km NNW

*

Brussel 6288562 geringd op 23 juli 1997 te Korbeek-Lo, als 1 stejaars dood gevonden 03 aug 1997 Obersaxen (Graubunden). Zwitserland, 559 km zo

Wegens de zuid-oostelijke trekricht1ng van Bosrietzangers, worden in ons tand bijna geen vogels met buitenlandse ringen gevangen (op enkele Nederlandse na), in tegenstelling tot de

Kleine Karekiet waarvan geringde vogels uit gans

ScandinaviĂŞ en landen aan de Oostzee, In onze streken worden gecontroleerd.

Referenties Alerstam T. 1993. Bird Migration. Unlverslty Press. Cambrldge.

Dowsett R. J., G.C. Backhurst & T. B. Oatley 1988. Afrotropical ringing recoveries of Palaearctic migrants. 1. Passerines (Turdidae to Oriolidae). Tauraco 1: 29-63.

Kelsey M.G., G.C. Backhurst and D. J. Pearson 1989. Age differences in the timing and blometrics of mlgratlng Marsh Warblers In Kenya. Ring. & Migr. 10:41-47.

Snow D. W. and C.M. Perrins 1998. The Birds of the Westem Palearctic. Concise Edition, volume 2, Oxford University Press, Oxford.

Johan Vanautgaerden, Boststraat 69 3370 Boutersem

63

RECENTE WAARNEMINGEN: maart tot mei 1998

Aanvu l lingen Philippe Smets (SMP) stuurde ons zijn gegevens uit Tienen die door bepaalde omstandigheden niet werden opgenomen in de vorige rubriek: Geoorde Fuut: 25 apr Tienen 2 ex, Sneeuwgans: 28-29 april Tienen (COE,

COP, SMP), Zwarte Wouw: 07 apr Tienen; Kraanvogel: 17 maa Tienen; Kluut: 17-18 mei Tienen 2 ex (COE. COP. HUR, SMP); Krombekstrandloper: 13-14 mei Tienen ( toevoegen SMP); Stormmeeuw: toevoegen SMP, K leine meeuw Tienen

Mantel­

09 apr 2 ex, 14 apr één ex (SMP), Dwergstern (waarnemers

alleen COE en HOE). Boerenzwa luw: 26 maa Tienen eerste (SMP), E n g el s e Gele Kwik: toevoegen 30 apr, Noordse Gele Kwik: 27 apr Tienen 2 ex (SMP), Rouwkwikstaart: 23 apr Tienen (SMP), Snor: toevoegen SMP, Spotvogel 1 O

mei Tienen eerste (SMP), Grasmus: 10 apr Tienen eerste (COE, HOE, SMP), Wielewaal: 28 apr Tienen eerste (SMP).

RECENTE WAARNEMINGEN: Juni, Juli, augustus 1998

Samenstelling Paul Herroe/en en Jos Cuppens Belangrijk: sinds juli 1998 hebben Jos Cuppens en Paul Herroelen een stek op

Internet met de rubriek Rare blrds In Belglum die geregeld wordt aangevuld. U kunt ze vinden op http://rarebirds.mypage.org

Dodaars- broedgevallen: Tervuren-park 1 (20 aug 5 vogels: 2 pulli op rug van

adult, 1 ad, verder 1 ad In eclips: REA); Tienen 4 koppels: eerste jongen begin juli, max op 22 aug met 25 ex o.a.17 jongen (CW, CUO, COE, COP, HEP. HOE, SMP,VWT).

Fuut- broedgevallen: Roosbeek geen gegevens, St. Pieters-Rode/Horst 1 koppel

(geen jongen gezien in aug), Gemp min. 2 koppels (totaal 15 ex op 22 aug) .. Te Tienen 3-4 pleisterende vogels in juni, 1-2 ex in juli en tot 22 aug (max 4 ex op· 25 juli). Per 25 aug Gemp 1 ad met 2 donsjongen op rug (COE, COP, cw. cuo. COE, COP,

HEP. HOE. SMP. VWT).

Geoorde Fuut- Tienen 01 en 16 juni 2 ex ( baltsend koppel op 01 juni) (COE,

COP, CUJ, JOM), 1 ad op 11-12 en 28 j u li , 3 ex op 30 aug (HEP, CUJ, COE, COP).

Aalscholver: 07 juni Heverlee-E40, 21.15 u. 3 ex naar Z (CUJ), Tienen 1 ex op 19

en 28 juni, 4 ex op 13 juni, in juli 1-2 ex op vier data, 1 ex op 14-15 aug; 22 aug Gemp 4 ex (1 ad)( ABK, CUJ, CUO, COE, COP, GUR, HEP, LAJ, STJ, STP).

64

;

Kleine Ziiverreiger: 18 aug Erps-Kwerps-Silsombos 1 ex (VVW).

Blauwe Reiger: te Tienen 2-4 ex in juni, max 6 ex per 19 juni; in juli 5-8 ex, max

1 o vogels per 11 juli; in aug 6-7 ex, max 16 ex op 08 aug; 28 juli Lovenjoel 1 ex op dak van koeienstal (CUJ, CUO, COE, COP, HEP, HOE, JOM, SMP, VWT).

Lepelaar- Tienen 28 aug één 1stejaars (HOE, COP); 23ste geval Vlaams-Brabant.

Kn obbelzw aan: broedgeval te Tienen (5 grijze, 2 witte jongen);12 juli-30 aug

aanwezigheid van een vreemde 1stejaars (COE, COP, CUJ, CUO, HEP, SMP).

Canadese Gans-Tervuren-park, 03 juni 4 ad + 4 juv (broedgeval in mei) + 2 ad,

02 juli 2 ad+ 4 jongen en 3 ex op andere vijver; 31 aug 10 ex (REA).

NIJigans-Tienen 01 juni 8 ex, 06 juni 1 ex, 20 juni 3 ex, 08 aug 2 ex zonder ring (CUJ); Tervuren-park: 17 juni 42 ex ruiend op grasveld, 08 en 10 juli respect. 91 en 122 ex op vijver (REA).

Bergeend -Tienen : 04-17 juni 1 koppel, 16 juni één M, 19 juni 2 ex (SMP, CUJ,

COE, COP), 25 en 28 juli twee eerstejaars tussen Wilde Eenden. 30 juli-07 aug 3 vogels, vanaf 19 tot 30 aug nog 1 ex (COE, COP, cw. CUO, HEP, HOE, SMP, VWT).

Krak eend-Tienen : tot 04 juni twee koppels, 07 juni 5 M+ 2 V, 12 juni vrouwtje + 7

pulli (SMP: eerste broedgeval in Tienen), 13 juni 3 M+ 1 V, 14 juni vrouwtje+ 6 pulli; 12 juli 10 jongen (halfwas) geteld, 25 juli-01 aug 7-16 ex aanwezig, vanaf 02 tot 29 aug slechts 3-5 ex (COE, COP, CUJ, CUO, HOE, JOM, SMP, VWT).

Wlntertallng-Tienen: 16 juni en 04 juli één M, 10 tot 30 aug 9-11 ex (COE, COP,

CUJ, HOE, SMP, VWT); 25 aug Gemp 6 ex (broedverdacht koppel: HEP).

Wilde Eend-late broedsels: 27 juni Willebringen-Jordaan vrouwtje op vers (nog

leeg)nest (CUJ), 04 juli Tienen vrouwtje

+

2 jongen ca twee weken oud (HEP).

Tienen: 50-60 ex in juli, 160 ex per 22 aug (CUJ, COE, COP, HOE, SMP, VWT).

Hottentottallng Anas hottentota - 29-30 aug Tienen 2 ex (HOE, cw. coE. COP, SMP,

HEP+ afd. Brussel, Leuven & Zoniën); wordt beschouwd als ontsnapt of uitgezet.

Zo mertal i ng-Tienen : één M op 13-14 en 28 juni, 2M + 2 V per 16 juni; tot 01 aug

1-2 ex, in aug 7-10 ex. max 14 vogels per 15 aug (COE. coP. cuJ. cuo. HOE, VWT).

Slobeend- Tienen: waarschijnlijk 6 broedparen met respect. 11, 17 (van 2 V ?), 7,

11 en 6 pulli tussen 14 juni en 15 aug; in aug totaal 15-16 vogels geteld ( COE, COP, CUJ, CUO, HEP, JOM, SMP).

Tafeleend - Tienen: (zie ook vorig overzicht) waarschijnlijk 7-8 broedparen met

respect. 7, 8, 8, 8, 9, 5, ? tussen 01 juni en 25 juli; 12 juli totaal 28 juv geteld, op 25 juli 34 juv aanwezig; 22 en 25 aug Gemp 3 V (CUJ, CUO, COE, COP, HEP, JOM).

65

Kuifeend-Tervuren -Park één V + 3 jongen (REA); 25 aug Gemp 2 ex; Tienen: waarschijnlijk 11 broedparen met respect. 2, 6, 4, 7, 19 (met 2 V), 4, 4, 6, 2 en 5 pulli tussen 14 juni en 08 augustus; totaal aantal pulli geteld: 36 op 04 juli, 44 op 12 en 25 juli; op 08 aug nog 2 V met respect. 2 en 5 kleine pulli (COE, COP, CUJ, CUO,

HEP, HOE, VWT).

Wespendief: 16 juli Vertrijk-Snoekengracht (GUR), 25 juli 12 u. één over centrum

van Beauvechain (Bevekom) (HEP), 14-15 aug Tielt-Winge, Walenbos M+ V + 2 juv bleke vorm (VVW), 15 aug Tienen (COP), 25 aug Boutersem-Butsel: uitgegeten groot wespennest in tuin (ROA).

Bruine Kiekendief: 02 juni Leefdaal 2dejaars V (HEM), Tienen: 06 juni (COE,

COP), 06 en 20 juni één ad V in vleugelrui (CUJ); 2 1 aug Opvelp één V (HUR).

Havik: 01 juli Meldert broedgeval (3 jongen: GEJ), 14 aug Tielt-Winge, Walenbos

één juv (VVW).

Sperw er- Tervuren-Park 02 juli twee uitgevlogen jongen (REA); op basis van

ontvangen waarnemingen waarschijnlijk 5 broedparen, respect. te Vertrijk­ Snoekengracht, Willebringenbos, Hoegaarden-Hautem, Glabbeek en Tienen (BUG, ROA, ABK, GUR, LAJ, STJ, STP, CUJ, HEP, VOK, VOP, DBP, HOE, SMP, VWT).

Bu izerd: waarschijnlijk 2 broedparen respect. te Lovenjoel en in regio Tienen

(BUG, ROA, ABK, GUR, LAJ, STJ, STP, CUJ, CUO, COE, COP, HOE, SMP, VWT).

Torenvalk: broedvogel te Tervuren-Park (REA), Willebringenbos en Tienen (2

koppels (ABK, GUR, LAJ, STJ, STP, CUJ, CUO, HEP, HOE, VWT).

Boomvalk: broedvogel te Erps-Kwerps, St. Joris-Winge, Willebringen-Jordaan,

Tienen, Molenbeek-Wersbeek en Drieslinter (ABK, GUR, LAJ, STJ, STP, CUJ, COE, COP. HEP, HUR, DEL, REA, VVW).

Kwartel: 01 juli tussen Willebringen en Neervelp meer dan 8 roepposten (GUR), 14

juli

Willebringen-Neervelp

(op plateau) één

zingend, 11 juli

Hoegaar­

den,Schoorbroek-Nerm 2 zingend in tarweakker (ABK, GUR, LAJ, STJ, STP).

Patrijs: 1O juni Kerkom één ex met slechts één poot (CUJ, CUO).

Fazant: 27 juni Willebringen ca 1 0 vliegvlugge jongen ( CUJ).

Waterral: 10 en 19 aug Tienen ( COE, COP).

Grijskoppurperkoet Porphyrio

po/iocepha/us: 04 tot 10 juni Tienen (CUJ, COE,

COP, SMP en vele waarnemers); waarschijnlijk ontsnapt.

Meerkoet- Tienen: 14 aug 115 ex geteld, 29 aug 180 ex (CUJ, COE, COP, SMP);

St J.-Winge, Gemp 22 ex (HEP). .

66

Scholekster- Tienen: 04 juni 2 ex (SMP), 12 juni, 12 +26 juli één ex (COE. co); 20 juli Roosbeek 1 ex roepend rondvliegend boven woonwijk Valkenberg ( cw. CUO).

Klelne

Plevler- Tienen: In juni-juli 4-5 ex, 12 juli 4 ad+ 2 juv; 01-02 aug 4 ex (

CW, COE, COP, HEP, JOM). Bontbekplevler: 30 aug Tienen 1 ex ( COE, COP).

Kievit-Tienen-vijvergebied: concentratie van 150 ex op 20 juni, 250 ex per 28 juni, in augustus enkele 100-den, 29 aug 200 ex In vlucht; 25 aug St.-Pieters-Rode, Peerse 50 ex ( CUJ, CUO, COE, COP, HEP, SMP).

Kleine Strandloper: 30 juli en 30 aug Tienen telkens 1 ex (COE, COP).

Krombekstrandloper-Tienen: 14 aug 2 ex, 29-30 aug 1 ex (CW, SMP, coE. COP).

Bonte Strandloper- Tienen: 14 aug 4 ex, 29-30 aug één ex (CUJ, COE, COP).

Kemphaan-Tienen: 2 ex op 12, 15 en 16 aug, 3 ex op 17 aug (COE, COP, CUJ).

Watersnip- Tienen: 28 juli 40 ex; eerste helft aug 8-10 ex, tweede helft aug 1-3 ex maximum 9 vogels op 30 augustus (COE, COP, CUJ, HEP, HOE, SMP, VWT).

Regenwulp: 24 aug 21 u. Tienen een groep van 122 ex ( ! ) naar -z:N (COP).

Wulp- Tienen: 10 en 12 juni respect. 2 ex en 4 ex, 08 aug 3 ex lang rondcirkelend maar verjaagd door Kieviten en Kokmeeuwen (CUJ, COE, COP); 14 juni Bunsbeek, Paddepoel nog steed roepend: waarschijnlijk broedgeval (LAJ).

Zwarte Ruit er- Tienen : 12 juli 1 ex zomerkl.; 22-24 aug 1-2 ex, 29-30 aug 4-5 ex (COE, COP, CUJ, HEP, HOE, SMP, VWT).

Tureluur-Tienen: 04, 06-07�13 juni één ex, 10 juni 3 vogels, 30 juli, 08 en 29 aug 1-2 ex, 30 aug 14 ex (COE, COP, CUJ, HEP, SMP).

Groen pootruiter- Tienen: 01 juni één ex; 04-13 juli 2-3 ex, tot 11 aug één ex, 1017 aug 2 ex, 18 tot 30 aug 2-4 ex. max 5 vogels op 20, 22 en 24 aug (COE, COP, CW, HEP, HOE, JOM, SMP, VWT).

Witg atje - 15 juni Willebringen, Hazenberg 4 ex aan plas (OSL) ; Tienen: eerste helft juni 1-3 ex, max 8 vogels op 07 juni; tweede helft juni 6-12 ex, max 22 vogels op 28 juni ;04-25 juli 2-4 ex, max 11 vogels per 12 juli, begin aug 15-30 ex, max 50 vogels op 30 juli en 07 aug, 30 en 25 ex respect. op 14 en 22 aug; 25 aug Gemp 2 ex (ABK, COE, COP, CUJ, GUR, LAJ, STJ, STP, HOE, SMP, VWT, HEP).

Bosrulter-Tienen: in juni geen waarnemingen; 04 en 11 juli respect. 2 ex en 4 ex (HEP), 12 juli 2 vogels (CUJ), tot 30 juli 2-4 ex, max 6 ex per 13 juli; 01-1o aug 1-2 ex, max 6 vogels op 08 en 10 aug, 15-17 aug 5-6 ex, max 10 vogels per 12 aug; één ex op 19, 22 en 30 aug (ABK. COE, COP. CUJ. GUR, LAJ. STJ, STP, HOE. SMP, VWT).

Oeverloper- Tervuren-Park: 17 juli 3 en 1 ex (REA); Tienen: 01 juni; op 04 en 11

67

jul i 2 ex, 12 juli 1 o vogels, 25 juli en 01 aug 25 ex, max 07 aug 30 ex; 14 en 22 aug 10 vogels;

03 aug Boutersem,Kwabeekvijver 1 ex (ABK, COE, COP. CUJ, GUR,

LAJ, STJ, STP, HOE, SMP,

VWT).

Grauwe Franjepoot: 10-12 juni Tienen ad V zomerkleed (COE, COP, CUJ, SMP).

Dwergmeeuw: 12 juli Tienen één ad richting Kokmeeuwenkolonie (CUJ).

Grote meeuw: 11 juli Dormaal 1 imm ( Zilvermeeuw ?) richting Tienen (HEP); 08 aug Tienen 1 juv overvliegend, verjaagd door Kokmeeuw (CUJ).

Kokmeeuw-Ter vuren-park, verhouding ad�uv: 02 juli 1 2 ad=eerste terugkomers, 06 juli 28 ad/2 juv, 09 juli 86 ad/4 juv (REA); Tienen: eerste 7 donsjongen op 20

juni, 08 aug ca 200 ex (ad

+

jongen), 29 aug één ex in winterkl., 30 aug 20 ex

geteld; 07 aug Leuven-centrum ca 70 ex op termiek (CUJ, HEP, COE, coP, SMP).

Kleine M ant elmeeuw-T ervuren-park: 08 juli 2 ex ( tweedejaars), 10 juli 5 ad, 13 aug 1 ad tussen Kokmeeuwen (REA); 0 1 juni Oplinter 5 ex over, Tienen 1 ad laag over, 28 juli 1 ad + juv, 30 juli en 1 6 aug één ex, 1 7 aug twee ex (HUR,COE, coP,CW).

Ziivermeeuw: 09 aug Meldert 1 1 .30

u. 1

ad in vleugelrui hoog naar ZO (HEP).

Holenduif -Tienen-vijvers : 04 juli groep van 20 ex opvliegend, 20 aug 50 ex geteld op staketsels en lozingspijpen, 30 aug 40 ex (HEP, HOE, CU J); 09 aug Hoegaar­ den-toontuinen, Meldert-oude molen, Willebringen-Jordaan 1 koppel (HEP).

Tortel-Tienen: 08 aug 8 ex, 30 aug nog enkele vogels (CUJ, HEP).

Halsbandparkiet: zie oproep elders in dit blad.

Koekoek-Tienen: 20 juni één rosbruine en 1 grijs ex; Willebringen-Jordaan 27 juni 2 grijze ex+ 1 subad;

1t

27 juli Bekkevoort juv (raamslachtoffer) (CUJ).

Steenull:juni-aug: Molenbeek-Wersb, Vissenaken (verkeersslachtotter), Hakendover­ Meer,

Willebringen (2 locaties)(ABH, CW, CUO,

ABK,

GUR, LAJ, STJ, STP, VVW).

Ransuil: 15 juni Willebringen-Brusselmansbos (OSL); in juni te Willebringen­ Jordaan, midden aug Tienen-vijvers (ABH,CUJ, CUO).

Gierzwaluw: 22 aug Tienen-vijvers 1 ex tussen Huiszwaluwen (COP, VWT).

IJ svoge l -Ter vuren-park : 22 juli en 20 aug telkens 1 ex (REA).

Groene

Specht- in juni-aug vastgesteld te Bierbeek-St. Kamillus, Boutersem­

K wabeekpark , Willebringen-Jordaan, Tienen-vijvers (3 ex op 29 aug)(CUJ, COE, coP. HEP. HOE, SMP, VWT); 07 juli Tervuren-park adult voedert jong op grasveld (REA).

Grote Bonte Specht: in juni-aug genoteerd te Bierbeek-St. Kamillus (op 2 juni op nog groene kersen), Haasrode, Willebringen-Jordaan, Tienen-vijvers (CUJ, HEP).

Oeverzwaluw: 30 aug Tienen 2 ex tussen andere zwaluwen (HEP, CUJ).

68

-

Boerenzwaluw: 24 aug Bierbeek-St. K. 50 ex boven schapen in lang gras (CUJ).

Huiszwaluw-bezette nesten: St. J. Winge 7 (REA). Leuven-Stella 11 (CUJ), Loven­ joel 1, Bevekom 11, Landen-station 1, Zoutleeuw min. 23, Hoegaarden 2, Meldert 1, Willebringen-Carolus 40, Willebringen-centrum 2, Vertrijk 12, Lubbeek 10 (HEP); 16 aug Roosbeek-Valkenberg 15 u. ca 30 ex hoog, jagend (CUJ, CUO).

Gele Kwikstaart: 13 juni Tienen-weidegebied 2 M, 30 aug 11 ex op vijverdijken (CUJ, CUO, HEP). Noordse Gele Kwik mannetje

x

Gele Kwik vrouwtje: 13 juni

broedgeval te Oplinter (COE, COP).

Grote Gele

Kwikstaart: 09 aug Hoksem-molen V voedert uitgevlogen jong, 25

aug St. P. Rode-Horst juv (HEP), Tienen 29-30 aug 2 ex en 1 ex (CUJ, COE. COP, SMP, HEP). Witte

Kwikstaart: 25 aug Boutersem ad voedert uitgevlogen jong op

grasperk; 25 aug St. P.-Rode-Horst 10 ex bij koeien (HEP); 29-30 aug Tienen min. 3 ex (COE. COP, CUJ, SMP).

Gekraagde

Roodstaart: 06 aug Tienen-Aardgat één M (SMP). Roodborst­

tapuit: 14 juni Bunsbeek-Paddepoel één V (LAJ). Groenlandse

Tapuit v 31

aug Haasrode ringvangst (VAJ + ringgroep Leuven). Kramsvogel: 01 juni Tienen­ vijvers 2 ex (CUJ, JOM). Zanglijster: Roosbeek-tuin twee broedsels in vuurdoorn: 16 aug 3 jongen vliegen uit (CUJ, CUO).

Sprinkhaanzanger: 13 juni 21.30 u. Willebringen (ABH).

Snor- ringvangsten van 1stejaars: 01 aug Korbeek-Lo (VAJ); 27 juli en 07 aug Tienen-Aardgat (SMP). Klelne (ABH). Grote

Karekiet: 13 juni Boutersem-Snoekengracht

Karekiet : 11 aug Tienen-Aardgat (SMP). Spotvogel : 28 juni

Tienen-vijvers 3 zangposten (CUJ, CUO).

Braamslulper: 16 aug Roosbeek-tuin 1 ex foeragerend in Vlier en Tamarisk (CUJ, CUO).

G rasmus : juni-juli: Tienen-vijvers, Vertrijk-Snoekengracht (09 juli: 3

uitgevlogen jongen: BUG), Roosbeek M

+

Willebringen-Jordaan (CUJ).

Zwartkop : 14 juni

2 juv badend in tuinvijver (CUJ, CUO).

Tjiftjaf: 22 aug Roosbeek-tuin 2 ad + 2 volgroeide jongen (CUJ, CUO).

Grauwe

V llegenvanger: 14 juli Lovenjoel-Bremt ad+ uitgevlogen jongen (ABK,

GUR, LAJ, STJ, STP); Tienen-Aardgat 06-07 aug 1 ex en 2 ex (SMP); 16 aug Roosbeek

1 ex even in tuin jagend, 20 aug Blerbeek-st. Kamlllus, 1 ex gedurende 2 u. op draad aan schapenweide (CUJ, cuo); 22 aug Gemp 2 ex, 25 aug Horst 2 ex (HEP).

Bonte Vllegenvanger-ringvangsten eerstejaars Korbeek-Lo 15 en 27 aug (VAJ en ringgroep Leuven).

69

Staart mees: 24 juli Roosbeek 6 ex in tuin (CUJ, CUO).

Boomklever: 27 juni Willebringen-Jordaan gehoord in canadabos (CUJ).

Wi elew a al: 01 en 13 juni Tienen-vijvers. einde juni-begin juli Willebringen­

Jordaan minstens 2 M , in juli en op 05 aug Vertrijk-Snoekengracht (CUJ, COE, COP, JOM, GUR, DBP).

Kauw: 11 juli Zoutleeuw-centrum ca 80 ex (HEP). Spreeuw: 12 juli Tienen slaapgroepen van 1000-den vogels in vlierstruiken langs vljverbermen (CUJ).

Ringmus: 30 aug Tienen 14 ex in struiken en maïs (CUJ, HEP).

Europese Kanarie: 15 juli Tienen zingend Watertorenwijk (LAJ), 06 en 15 aug

Tienen-Aardgat één M (SMP), 15 aug Tienen (HUR). Putter: 01 en 04 juni Tienen­ vijvers 1 ex en 8 ex (CUJ), 12 aug Vertrijk-Snoekengracht 1 ex (BUG).

Goudvink: 10 juli Tervuren juv aan de British School (REA). Geelgors: 27 juni

Willebringen-Jordaan 2 M zingend (CUJ). Rietgors: 1 O juni Tienen een koppel in de berm (met netels) van landbouwweg (CUJ, CUO); 05 aug Vertrijk-Snoekengracht één V ( GUR). Grauwe Gors: 15 juni Kumtich 1 ex in Zijpveld (CUJ).

,�{rfJ' r' I

..,

)

\

( \t

Ik vind het erg dat wij dit jaar geen Visarend hebben gezien!

Lijst waarnemers en hun afkortingen

:

BEC= C. Bert, BLH= H. Blockx, BUG= G.

Buelens, COE, COP= E. & P. Collaerts, CUJ, CUO= J. & 0. Cuppens, DBP= P. De Becker, DEL= L. Desmet, OSL= L. De Schamphelaere, GUR= R. Guelinckx, HEJ= J. Hendriks , HEM= M. Herremans, HEP= P. Herroelen, HOE= E. Hoebrechts, HUR= R. Huybrechts, JOM= M. Jonckers, LAJ= J. Lambrechts, REA= A. Reygel, ROA= A.

Roelants,SMP= Ph. Smets, STJ, STP= J. & P. Struyt, VAJ= J. Vanautgaerden, VOK= K. Van Ormelingen, VVW= W. Van de Vijver, VWT= Vogelwerkgr. Tienen.

70

KALENDER DER ACTIVITEITEN

BELANGRIJK

1998

BERICHT: wegens werken in de omgeving van het station te

Leuven, werd de afspraakplaats gewijzigd. Wij spreken voortaan af aan de overkant (achterkant) van het station, op de Koning Albertlaan, aan de uitgang van de voetgangersbrug over de spoorweg.

DINSDAG 22 september

Cursus over Vogeltrek, eerste deel

gaat door in lokaal A1, 5 van het Cultureel Centrum, Brusselsestraat 63, Leu­ ven, van 20 tot 22. 30 u. Lesgever Koen Leysen. Inschrijvingen (verplicht) en nadere inlichtingen bij bestuurslid Rien Verhuizen tel 016/ 40 16 47.

za 26 september

3de Herpetologlsche Studiedag te Oostmalle

in het Provinciaal Vormingscentrum, Smekensstraat 61, 9-17 uur. zie ook aankondiging in het tijdschrift Wielewaal

zo 27 september (samen met afd. Brussel)

van september 1998.

Paddestoelen te Kortenberg

afspraak Koning Albertlaan (achter station Leuven) om 13. 30 u. en Sport­ hal Kortenberg 14 u. Kiewitstraat (1ste straat links aan de verkeerslichten aan de Rijkswacht); gids F. Fleurbaey tel 02/ 759 87 52

DINSDAG 29 september

Cursus over Vogeltrek, tweede deel

zie 22 september

20ste Week van het Bos

04 tot 11 oktober onder het thema "Speel in op het Bos"

Vogeltrektelllngen te Opvelp

zo 11 oktober

voor de deelnemers (stars) van de cursus over Vogeltrek (zie 22 en 29 sept); afspraak Koning Albertlaan (achter station Leuven) om 7 uur en te Bouter­ sem 7. 30 u. afrit 24 (autostrade naar Luik); einde tussen 11 en 12 u.; leiding Jos Cuppens en Paul Herroelen.

71

-

�

� �

�

��I

5- � \ "

�� C) � za � '\-

\:::)

�

'""<

17 okt ober

Watervogeltelllngen

voor het Leuvense. contacteer Maarten Hens tel 016/ 29 98 90 voor Oost-Brabant, contacteer Johan Vandeplas tel 016/ 57 23 60

zo 18 oktober

Vogeltrektelllngen te Opvel p

zie zondag 11 oktober

za 31 oktober infoBondBeterLeefmilieu 02/282 17 20

zo 15 november ingericht door Bos & Groen

3de Nacht Duisternis

Domelnbos

Meerdaalwoud

namiddagwandeling, samenkomst om 14 uur op parking van Theresiakapel, leiding Bart Meuleman

Naamsesteenweg, Bierbeek

19 tot 22 november

Miiieubeurs 98

in de Brabanthal

nadere inlichtingen bij IGO Leuven tel 016/ 29 85 40

fax 016/ 29 85 59

zat erd a g 28 november in de zaal "Den Deugniet", Haasrode

Dlavertonlng

over vogels, dieren en planten in Zuid-Spanje (vooral Extramadura) door J. Van­ heuverswijn en G. Mornie; adres: "Den Deugnief Milsestr 49, Haasrode.

zo 13 december

halvedagtocht naar het

Molsbroek,

Lokeren

afspraak Koning Albertlaan (achterkant station Leuven) om 8 u; verplaatsing met eigen wagens. einde rond 12 uur. Leiding P. Herroelen tel 016/ 73 40 69.

Educ a tieve

Mllleuboottochten: op volgende data zijn nog vrije plaatsen

beschikbaar:

woensdag 23 sept, namiddag Kampenhout-Mechelen woensdag 07 oktober, namiddag Kampenhout-Mechelen

Inlichtingen en inschrijvingen bij de Milieuboot tel 053/ 72 94 20.

6de Eikenproject '98: bevordering van het gebruik van inheemse boomsoorten folder, inlichtingen en inschrijvingen ten laatste op 11 november bij het Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal, Duboislaan 2, 1560 Hoeilaart

tel 02/ 657 93 64

fax 021657 57 54.

januari

1999

dagtocht naar de Limburgse Maasvallei

72

NUTTIGE

ADRESSEN

Bijzonder Broedvogelproject regio Leuven: Maarten Hens, P. Delvauxwijk 18, 3000 Leuven tel 016/ 29 98 90 regio Tienen: Peter Collaerts. Zuurbemde 97, 3380 Glabbeek tel 016/ 77 82 12

Gekwetste vogels: Vogelasiel p/a H. Ceusters, Engelenberg 51, 3271 Messelbroek tel 013/ 77 27 02 Geringde vogels (nieuw adres) J. Vanautgaerden, Boststraat 69, 3370 Boutersem tel 016/ 72 09 15

HomologatiecomitĂŠ (BAHC) p/a J. Pollet, Weibroekdreef 32 9880 Aalter, tel 09/ 374 48 60 E-mail: jan.pollet@ rug. ac. be Kerkuilenwerkgroep p/a L. Smets, Baron E. Descampslaan 64, 3018 Wijgmaal, tel 016/ 44 83 34 (tussen 14 en 20 uur)

Steenuilenproject, regio Leuven Toon Roels, Beekstraat 37/1, 3040 Neerijse, tel 016/ 47 25 04

Recente waarnemingen: p/a D. Symens, Zavelstraat 12, 2800 Mechelen tel 015/ 21 92 73 Vogellijn tel 03/ 488 01 94 Vogelbescherming Vlaanderen, Veeweydestr. 43, 1070 Brussel, tel 02/ 521 28 50

Watervogeltellingen: M. Hens, P. Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, tel 016/ 29 98 90 J. Vandeplas, Rot 21, 3221 Nieuwrode, tel 016/ 57 23 60

Wetgeving Leefmilieu p/a Stichting Leefmilieu, Kipdorp 11, 2000 Antwerpen tel 03/ 231 64 48, fax 03/ 232 63 98

Wielewaal vzw Natuurvereniging & Natuur-& Milieu Educatie vzw: Graatakker 11, 2300 Turnhout, tel 014/ 41 22 52 ('s maandags gesloten), fax 014/ 43 96 51

Verschijnt om de 3 maand (maart, juni, september, december)

DE

BOOMKLEVER

september

Jaargang 26, nr. 3

1998

INHOUD

Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, januari-juni 1998

49-53

Maarten Hens

Eerste observatie van een Lepelaar te Tienen-Grimde en een overzicht van de waarnemingen van deze soort in Vlaams-Brabant (1910-1998)

54

Erwin Hoebr echts , Peter Collaerts en Paul Herroelen

55

Boomklever-actueel

56-57

Het bos in de herfst Last in, first out: over de korte zomer van de Bosrietzanger

58-63

Johan Vanautgaerden

Acrocephalus palustris

Recente waarnemingen juni, juli en augustus 1998

64-70

Paul Herroelen en Jos Cuppens

Activiteitenkalender september tot december 1998

71-72

Artikels en korte mededelingen voor het volgend nummer (december 1998) worden '

Ingewacht bij Paul Herroelen , Leuvensesteenweg 347

te 3370 Boutersem

ten laatste tegen 30 november 1998.

Gelieve Uw waarnemingen over vogels in te sturen - voor Leuven en omgeving naar Maarten Hens,

P. Delvauxwijk 3000 Leuven

-

voor Tienen,

18, tel o 161 29 98 90.

Boutersem en omgeving bij voorkeur naar Jos

Valkenberg 5, 3370 Boutersem

Cuppens,

tel 016/ 73 47 85 of naar Paul Herroelen.