Rusnaci u švece 31

ЖАДАМЕ ВАМ РАДОСНИ ДНЇ

КРАЧУНА Рок XI, Чис. 3 Септембер—Децембер/2012/September–December Vol.11,No. 3

КАНАДА

ПРЕСТАЛО З РОБОТУ ОДДЗЕЛЄНЄ НА РУСКИМ ЯЗИКУ У КИЧЕНЕРУ

И ЩЕШЛЇВИ НОВИ

2013. РОК ♦ Нєт вецей ‘рускей школи’ у Киченеру! И то нє од початку школского року тераз у септембру алє, указало ше, ‘руска школа’ ше видихала ище концом януара 2012 як кед би вчера було кед сом у остатнїм чишлє новинкох “Руснаци у швеце” за 2007. рок такповесц ‘до гвиздох’ дзвигал факт же 27. октобра 2007. року у St. Louis Learning Centre отримана з рускима дзецми перша годзина у, як зме ю теди наволали, ‘рускей школи’ на руским язику. У лавкох ше нашли 12. дзеци а досц мотивовано з нїма робела їх учителька Славка Макаї. Помедзи вецей позитивних стварох теди єдна була очиглядна – родичи теди зоз широким шерцом потримали тоту инициятиву. Кед сом теди о тим єдному приятельови у Нємецкей детальнєйше написал, вон ми цали у еуфориї, написал и таке: Ša ljem naj jeden rok tirva, dumam tak pesimistično patrene, ta i to za istoriju Rusnacoh. Ostal som bez slova! А, ниа, нє бул то єден рок алє, указало ше, потирвало то скоро 4 и пол рока. Зоз дзецми робели три учительки, перши три роки шицки були задовольни…а вец почал опадовац ентузиязем, и гроженє же ше така школа завре було вше очигляднєйше, на цо ше спозоровало и у написох у наших новинкох. Упечаток бул же ше нїхто нє стреса нє знам як пре тото. ‘Руска школа’, яке то барз “важне”, агейце… Же родичи-Руснаци вецей нє водза свойо дзеци соботу на 9 рано до St. Louis Learning Centre дознал сом

EК СК Л У

А

Було то так дакеди, тераз то уж лєм памятка: Соботами руска класа знала буц полна кед ше зишли родичи и дзеци...

ЗИ В Н

Е

ИНТЕРВЮ ЗОЗ ЧУДЕСНУ ДАМУ РУСИНСКЕЙ НАРОДНЕЙ МУЗИКИ – МАРИЯ МАЧОШКОВА

Пише:

Др. Мишел ПАРВЕНСКИ Назарет, ПА, ЗАД од час путованя хторе орґанизовало Карпаторусинске дружтво 2000. року мали зме нагоду видзиц Марию Мачошкову. Спрам ориґиналного розпорядку нам мала танцовац танєчна ґрупа ПУЛС-а, медзитим, вони були на турнеї та предсидатель Дружтва орґанизовал же би нас забавела Мария. Я була барз импресионована, як и цала ґрупа, кед зме почувствовали з яким вона одушевийом шпива русински народни шпиванки. Єдна ствар хтору вона запровадзовала, а хтору векшина спомедзи наших шпивачкох народних писньох нє робя, то тото же вона нєпреривно стої на бини. З другима словами, кед почнє шпивац вона ше руша вєдно зоз музику. Я ю видзела як шпива у рижних нагодох и мам велї єй ЦД-и. Кед ше ми того лєта указала нагода же бим ю интервюовала (дзекуюци приятельом зоз Стропкова) я на понукнуце одвитовала зоз дефинитивним ГЕЙ. За мнє було барз вигодне же интервю мал буц окончени у Театру Александра Духновича у Прешове. Я ше

Прeдлужeнє на 7 боку

П

Прeдлужeнє на 2 боку

AN INTERVIEW WITH MARIJA MAČOŠKOVA

By Dr. Michele PARVENSKY Nazareth, PA, USA

Мария Мачошкова и Рудолф Смотер

D

uring a Carpatho Rusyn Society Tour in the year 2000, we had the opportunity to see Marija Mačoško. We were originally to be entertained by the folk group PULS, however, they were on tour so the president of the society arranged for Marija to entertain us. I was impressed as was the rest of the group, with her enthusiasm for singing Rusyn folk songs. One thing that she did that many of our female folk singers don’t do is stand still. In other words, she gets into her songs and moves along with the music. I have seen her perform at other functions and own many of her CD’s. When the opportunity came this summer to interview her (thanks to friends in Stropkov), I responded with a definite YES. It was fitting that the interview took place in the Alexander Duchnovich Theater in Prešov. I felt right at home with Marija.

It was as if she were a member of my family – in reality she is – a fellow Rusnak.

Marija was born 30 March 1940 in the village of Potočky, okres Stropkov. She was one of six children – five girls and one boy. During WWII, the family house was burned to the

чувствовала як кед бим була у моїм доме зоз Марию. Було то таке чувство як кед би вона була член моєй фамелиї – у реалносци вона то наисце – як добра особа Русинка. Мария народзена 30. марца 1940. року у валалє Поточки, округ Стропков. Була єдно спомедзи шесцерих дзецох – пейц дзивчата и єден хлапец. Под час Другей шветовей войни нацисти запалєли їх обисце и воно згорело до фундаментох так же ше фамелия мушела преселїц до валалу Мали Ролник. Мария ходзела до школи у Брезници кед за то пришол час. Понеже дзеци мушели ходзиц пешо до школи та им вжиме дома закруцали ренди коло ногох же би им було цепшєйше. Ренди були намочени до води и випросцали ше кед би ше сушели и грали дзецом ноги. Нє знали вони теди нї за яки ботоши понеже ше ботоши нє могло нїґдзе найсце такой по войни. Фамелия мала надосц домашнї животинї алє после того як им запалєна хижа вони нє мали скоро нїч живини и статку. Марийовей мацери ше удало якош виратовац єдно прашатко скорей як цо хижа цалком згорела а познєйше вони були у можлївосци дойсд до двох кравох хтори були хасновани за оранє. Марийова мац шпивала колїсанки своїм дзецом так же було цалком природне же Мария нашлїдзела дар за шпиванє од єй мацери. Єй учитель у основней школи замерковал красни Марийов глас и почал ю провадзиц на виолини кед шпивала. Мария констатовала же вона часто шпивала под час бависка уж од єй шейсц рокох та надалєй. Дзеци нє мали анї ципели та їх оцец описал дзецкову талпу на филцу хтори бул прекрити зоз

Йозеф Пирог и Мария Мачошкова Бок 2

РУСНАЦИ У ШВEЦE

Ансамбл ПУЛС 60-тих рокох ground by the Nazis so the family moved to Maly Rolnik.

Marija attended school in Breznica when she was old enough.

Since the children had to walk to school, they would wind fibers around their legs in winter for warmth. The fiber was presoaked in water and would unwind when it dried out and warm their legs. They didn’t know anything about socks since no socks were available after the war. The family had animals at home but after the burning of their house, they had almost nothing. Her mother managed to retrieve a small pig before the house was totally consumed and afterwards they were able to acquire two cows which they used for plowing. Marija’s mother would sing lullabies to her children so it was natural that she acquired the gift of singing from her mother. Her elementary school teacher noticed her beautiful voice and began accompanying her with his violin when she sang. She stated that she could sing during his playing as early as age six.

The children also had no shoes so their father would outline the children’s feet in felt which was covered with melted rubber. The rubber would harden upon cooling. They wore these to school. When they wore out the father would repair them.

Marija’s father played the harmonica but she never took any music lessons. She studied in Stropkov for the second half of her elementary education. She went to a boarding school since Potočky was 7 km away. When she went home she walked, although at times she would take a horse and carriage. She started to think about singing while attending school in Stropkov. However, since there were six children in the family there was no money to support her studies. Her one and only brother was the fifth child and therefore was too young to help his father with farm work. As a result of this, Marija and her sisters learned how to plow and help with all the errands on the farm. This was essential since much of the time her father was ill. The duties of caring for the farm and everything that was entailed fell on the shoulders of the daughters.

Potočky had a radio but no electric. As a result, the radio had to be run off of batteries. Marija and her family would listen to Sasha Guzova and eventually, Marija learned all of her songs. It so happened that one year the Sub Dukla Folk Ensemble wanted to have a competition for singers. Marija wanted to participate, however, her father did not want her to go. He told her that all the farm work would have to be completed before she could go anywhere. She was invited in OcРУСНАЦИ У ШВEЦE

розпущену ґуму. Ґума ше стидла и ствардла як ше хладзела. Таку обуй вони мали на ногох кед ходзели до школи. Кед ше позобували та оцец препатрел обуй и пооправял тоти цо були очкодовани. Марийов оцец знал грац на гармуники а вона нїґда нє ходзела до даякей музичней школи. Вона ходзела до висших класох основней школи у Стропкове. Мария бивала у школским интернату понеже валал Поточки бул оддалєни 7 километри од Стропкова. Кед одходзела дому вона звичайно ишла пешо, а з часу на час ше припитала на даяки коч. О шпиваню почала роздумовац под час ходзеня до школи у Стропкове. Медзитим, понеже було шесцеро дзеци у фамелиї нє було пенєжу за єй окремне школованє. Єй єдини брат бул пияте дзецко по шоре и бул барз мали же би помагал оцови у обисцу. Мария и єй шестри научели орац у полю як и помагац у шицких роботох у обисцу. То було нєобходне понеже єй оцец бул часто хори. Шицки обовязки и бриґи у обисцу и на полю и шицко цо за тим шлїдзело спадло на плєца дзивкох. У валалє Поточки бул радио алє нє було електричней струї. Радио ше могло слухалц лєм кед ше даяк набавело батериї. Мария и єй фамелия слухали теди популарну Сашку Ґузову и Мария научела шпивац шицки єй писнї. И збуло ше же теди, єдного року, Поддуклянски народни ансамбл мал авдицию за шпивачох. Мария сцела участвовац на авдициї медзитим єй оцец нє жадал же би вона там пошла. Гварел єй же шицки роботи у обисцу муша буц покончени скорей як цо вона було дзе пойдзе. Вона була поволана у октобре 1956. року же би опробовала постац член нового ансамблу – ПУЛС. Було єй теди лєм шеснац роки. Шицки роботи у обисцу и на полю були покончени и Мария и єй оцец одпутовали до Прешова на автобусу. Руководитель тей авдициї бул проф. Юрий Костюк. Кед Мария и єй оцец сцигли пред дзвери дзе була авдиция у театре Костюк отворел дзвери попатрел на младу худу дзивку и єй оца и опитал ше єй оцови же чи вон сце участвовац на авдициї. Бул там пияно хтори могли хасновац. Костюк єй гварел же там будзе надосц присутних людзох хтори буду оценьовац єй наступ як потенциялного члена ансамбла. Єдна спомедзи шпивачкох ПУЛС-а попатрела на ню и опитала ше чи то вони маю отвориц и дзецинску заграду? Марийов оцец стал при нєй кед почала шпивац. Костюк нєпреривно грал ноти на пияну Юрий Костюк вше висше и висше. Мария му гварела же вона нє може так високо шпивац. Єй оцец єй гварел, на його правим русинским зику, же гоч вон то так зробел а вона требала шпивац нїзше. Шицки ше з того нашмеяли! Велї у ансамблу нє жадали же би млада дзивка була прията и пре єй пубертет. Вони думали же єй плюца були слаби и же вона познєйше може страциц глас. Велї спомедзи танєчнїцох хтори шедзели вонка под час авдициї тиж ю нє сцели у їх штредку. Аж и сама Мария заключела же вона, така млада, нє припада до кругу тих старших женох. Професор Костюк заключел, понеже препознал єй можлївсци, же ю вон приме на свою одвичательносц и же виплаци єй евентуални трошки кед же би ше єй нє удало постац добра шпивачка. Вон ю нїґда нє примушовал же би школовала свой глас понеже вона ма природно красни глас за шпиванє. Професор Костюк бул єден од

Бок 3

сновательох и уметнїцки tober of 1956 to try out for the директор ПУЛС-а и написал new group – PULS. She was велї стат’ї о русинскей наonly sixteen. The farm work родней музики. Вон нащивwas finished and Marija and йовал велї валали препозher father went to Prešov by навал природни таланти bus. The chairman of the comкед их пренашол на терену. petition was Prof. Iurii Kostiuk. Мария на авдициї When Marija and her father шпивала писню “Пада диждж”. Тота писня arrived at the door of the theaдопринєсла же би вона ter, Kosтiuk upon opening it була прията до ансамблу. took one look at the skinny Кед єй гварели же є прията young lady and her father and до ансамблу такой ше єй asked her father if he wanted to опитали чи 800 коруни буparticipate in the competition. дзе достаточне як мешачна There was a piano which they плаца. Вона потеди нїґда нє Ансамбл ПУЛС и нєшка єден з найлєпших could use. Kostiuk told her that чула о таким количестве пеансамблох у Словацкей many people were present who нєжу. Селянє у їх краю, уключуюци ту и єй оца, продуковали рижни шаца за would evaluate her for the folk ensemble. When one of the singers from PULS noticed her, державу. Єй оцец бул щешлїви кед му остали 20 коруни she asked if they were running a kindergarten. Marija’s father же би купел кромпльови цукер после того кед виплацел always stood next to her when she started to sing. Kostiuk шицки порциї. Опитали ше Мариї же кеди може почац и вона гварела же може такой од идуцого дня! Мария и єй kept playing the notes on the piana higher and higher. Marija оцец ше врацели до Стропкова, пошли пешо до валалу told him that she couldn’t sing that high. Her father in his best Поточки, и обявели новосц у фамелиї. Мац єй ушила Rusyn language told her that when he did this, she should блузну, сукню и ботоши. И попри того єй куфрик бул sing lower. Everyone laughed! Many in the ensemble did not скоро празни. Кед пришла до Прешова идуцого дня вона want to accept a young girl during her puberty. They figured мала у кишенки лєм 22 коруни. Оцец єй дал 50 коруни that her lungs were weak and that she could lose her voice. алє 28 мушела заплациц за автобуску карту. З оглядом Many of the women dancers who sat outside during the com- на тото, Мария жила од єдного фалатка хлєба и шолїчки petition also did not want her in their midst. Even Marija her- кафи за фриштик дньово. Єден з танєчнїкох у ансамблу self stated that she looked out of place with all of these older тото обачел и помогол єй. Познєйше, вона ше випитовала же кеди будзе плаца и, конєчно, 19. децембра вона women. Prof. Kostiuk stated that he would take responsibility достала 300 коруни. Такой врацела 100 танєчнїкови for her and pay for everything if she failed because he recog- хтори єй помогол, 100 дала родичом а гевто було єй, за nized her potential. He never wanted her to take voice lessons живот. Пензиї за парастох нє постояли под час because he knew that she had a natural singing voice. Prof. комунистичного режиму так же вона пробовала помогнуц Kostiuk was one of the co-founders and artistic directors of свїм шестром як и оцови хтори бул часто хори.

PULS and had written much about Rusyn folk music. He had Найвисша точка тедишнєй Марийовей шпивацbeen to many villages and recognized native talent when he кей кариєри бул єй перши урядови наступ 1957. року. Єй родичи шедзели у першим шоре у театре. Єй оцец encountered it.

Marija had to sing a song for the competition; she chose “Pada Došč.” This song earned her the opportunity to join the ensemble. When told that she made the group, she was asked if 800 crowns would be enough for a salary. She had never heard of this amount of money. The farmers in her area, including her father, had to produce crops for the state. He was happy to have 20 crowns left to buy potato sugar after all the taxes were paid. When she was asked when she could start, she stated tomorrow! Marija and her father went back to Stropkov, walked to Potočky, and relayed the news to the family. Her mother sewed a shirt, skirt, and tights for her. She had almost nothing in her suitcase. When she came to Prešov the next day she had only 22 crowns. Her father had given her 50 crowns but it cost 28 for the bus ticket. As a result, Marija lived on one piece of bread and a cup of coffee for breakfast.

One of the dancers from the ensemble noticed this and helped her. Later in the year, she asked when she would get paid and on the 19th of December she received 300 crowns.

She gave 100 to the dancer who helped her, 100 to her parents, and the rest for herself. Pensions didn’t exist under the Communist Regime so she tried to support her sisters as her

Бок 4

гварел мацери же тераз кажде будзе знац за їх презвиско. Сала театра була преполна за тот перши наступ ПУЛС-а у Прешове. Мария була нєсподзивана кед видзела барз вельо людзох, аж и на балконох. Костюк дириґовал. После єй першей соло шпиванки Мария ше поклонєла и пошла зоз бини провадзена зоз моцним аплаузом. Аплауз ше предлужел и вона ше преплашела. Костюк єй гварел же би вишла опрез публики и ознова ше поклонєла. Вона то, у страху, нє жадала зробиц. Вон вишол зоз бини, поза зависи, и вицагнул ю на штред бини. Мариї ше таке дацо нє пришнїло анї у єй найнємирнєйших снох. Вона нїґда нє верела же годна постац член ансамбла тримаюци же нє ма достаточно образованя. Шицко тото було як єден красни сон за ню. Под час єй кариєри у ПУЛС-у вона шпивала тото цо єй було одредзене, без огляду чи шпивала як член шпивацкей ґрупи або як соло шпивачка. Шицки шпиваче мушели прилапиц тото цо було вимагане од нїх, алє вона була щешлїва зоз такима обовязками. Року 1964. вона почала шпивац зоз Державним фолклорним ансамблом Радио Брна а познєйше зоз Яношковим цимбаловим оркестром у Праги. През шицки тоти роки вона шпивала з велїма шпивачами и шпивачками. Мария любела шпивац зоз шпивачками Реґину Ярощак и Марию Грабовски; Йозеф Пригода и

РУСНАЦИ У ШВEЦE

Рудолф Смотер були шпиваче зоз хотрима найдзечнєйше шпивала. И The high point of Marija’s career was her first performance попри того же робела у ПУЛС-у вона у периодзе 1965-66 почала in 1957. Her parents sat in the first row of the theater. Her faшпивац и у ґрупи ФАРКАШ зоз ther told her mother that now everyone would know their Братислави. Єй шпивацка кариєра name. The theater was crowded for PULS’ first appearance in ю одведла на турнеї до Нємецкей, Prešov. Marija was surprised to see so many people, even in Польскей, Австриї, Америки, the balcony. Kostiuk conducted. After her first solo, she Норвежскей, Данскей, до bowed and went off stage to a lot of clapping. When the clapдакедишнєй Югославиї (Руски ping continued, she became scared. Kostiuk told her to come Керестур), Канади, Швайцарскей, back out and bow. She didn’t want to. He went offstage and Юрий Цимбора Французкей и Голандиї. Року 1969. Мария мала власну соло турнею по pulled her onto the stage. Marija in her wildest dreams never imagined anything like this. She never believed that she could Америки. Єдно з местох на хторих шпивала бул и join up with an ensemble considering that she had so little Лемковски парк у Ню Йорку. У розгварки ми гварела же education. It was like a dream to her. During her career with пред приходом до Америки вона дзековала Богу же єй подаровал можлївосц путовац по цалим швеце же би PULS she had to sing what she was told to; this could include репрезентовала русински народни писнї и културу. Вона being part of a group or a solo performance. All singers had to верела же кед други нациї припознаваю рижнородни conform what was asked of them, but she was happy to do култури вец вони припознаю и нашу, русинску. Кед слово so. о дириґентох, вона трима Юрия Костюка, Юрия Цимбору и Юлиуса Селчана за найлєпших зоз хторима In 1964 she started to sing with the Brno State Radio Folk робела. Руди Смотер уходзел до шору окремних Ensemble and later with the Janoško Cimbalom Orchestra in шпивачох зоз хторима вона зняла велї студийски знїмки Prague. Over the years she sang with many female and male и шпивала роками. Нєшка Мария шпива зоз ансамблом singers. The female singers she most enjoyed singing with “Кандрачовци”. were Regina Jaroščáková and Marija Hrabovska; Josef Мария нє трима єй шпиванє лєм як условиє за Prihoda and Rudolf Smoter were her favorite male singers to кариєру алє то бул источасно єй гоби. Гварела ми же perform with. Besides working with PULS, she started to sing лєм раз у кариєри страцела глас а було то у Свиднїку. for the group, FARKAS of Bratislava in 1965-66. Her career Почала вона теди шпивац алє зоз гарла нїч нє вихоhas taken her to Germany, Poland, Austria, America, Norway, дзело та ше вона поклонєла публики и пошла зоз бини.

Denmark, the former Yugoslavia (Ruski Kerestur), Canada, Розуми ше, єй любителє розумели и знали же ше таке може збуц каждому шпивачови и же ше єй глас ознова Switzerland, France and the Netherlands. In 1969, she com- враци. Озда и тото було причина же би прекоментароpleted a solo tour of America. One of the places she per- вала же є, як шпивачка, можебуц найценєнша у єй formed at was Lemko Park in New York. She stated that be- родним краю. Зоз почитованьом єй наисце богатого fore coming to America she thanked God for giving her the gift репертоару шпиванка “Мамко моя люба” єй остава to travel all over the world to represent Rusyn folk songs and наймилша. Вона компоновала тоту писню на чесц своєй culture. She figured if other nations recognized various cul- мацери. Мария зняла 260 знїмки уключуюци ту и tures than they could recognize ours. In regards to conduc- русински писнї зоз дакедишнього Шаришу и Земплину. tors, she considers Jurii Kostiuk, Juraj Cimbora, and Július Вона зна безчислено вельо народни писнї. Велї єй дали єй любителє хтори ю окружа после єй наступу и Selčan as the best. Rudy Smoter ranks among the special бешедую зоз ню та ше єй вец питаю чи чула таку писню male singers with whom she has made recordings and also хтору вони такой и sung through the years. Today одшпиваю пред ню.

Marija sings with the Kandračs. Опитала сом ше Мариї чи дахто Marija considers her singing спомедзи членох єй not only as a career but also her фамелиї ище жиє у hobby. She stated that she only Поточким. Вона lost her voice once in her long одвитовала же ище career and that was in Svidnik. єдна з єй шестрох She started to sing but nothing там жиє. Кед Мария came out so she bowed and left пошла зоз Поточкого валал мал теди 17 the stage. However, her fans хижи, нєшка там єст understood and knew that it 24 хижи. Обидва зме was a normal process for a ше нашмеяли - таки singer and that her voice would малючки валал ше return. This is why she made заш лєм преширел the comment that she is most од часох як вона appreciated in her native land. пошла з нього.

With regards to her large reperОпитала сом ше єй чи мала, вообще, toire of songs, “Mamko Moja даяки екстензивни Ljuba” remains her favorite. She З лїва: нєпозната, Моника Кандрачова, Милан Матяш, Мария Мачошкова и Ана Порачова. За нїма зоз виолину Ондрей Кандрач период у єй кариєри.

father was often quite ill.

РУСНАЦИ У ШВEЦE

Бок 5

wrote this song to honor her mother. Marija has recorded 260 Нє мала одвит на тото питанє понеже вона и нєшка ма records comprising Rusyn songs from the former Saris and моцне чувство же мала нагоду робиц цошка цо вше жадала робиц и чувствує ше щешлїва же мала таку Zemplyn counties. She knows an uncountable number of folk спектакуларну кариєру. З найвекшей часци вона songs. Many were given to her by fans who would stop and уживала у своєй кариєри. Вона вери же прешлосц треба talk to her after a performance and ask if she had heard the же би остала лєм прешлосц. У сусщносци, я нїґда на song which they were singing. тото нє достала одвит.

I asked Marija if any of her family still lives in Potočky. She Верим же вона, як чудесна stated that one of her sisters still lives there. When Marija дама, а то є наисце, нє lived in Potočky, the village had 17 houses, now it has 24. We ж а д а о м а л о в а - ж о в а ц нїкого. Тото цо ше збуло у laughed about this – a village which is so small yet has man- прешлосци то и остало у aged to have several more houses built after she left. I also прешлосци. asked her if there had been any low points in her career. She Року 1985. Мария маbalked at this question because she still feels that she was ла чесц достац назву given the opportunity to do something which she always Заслужна уметнїца з боку wanted to do and feels lucky to have had such a spectacular тедишнєй власци. До career. For the most part, she has enjoyed her career. She пензиї пошла зоз ПУЛС-у believes in letting bygones be bygones. In essence, I never кед мала 58 роки, 1998 received a reply. I believe that being the grand lady that she року, медзитим, вона is, she doesn’t want to belittle anyone. What has happened in далєко од того же би була звичайна пензионерка. Кед the past is in the past. ю дахто замодлї же би In 1985, Marija was honored as an Artist of Merit by the шпивала на фестивалу Czechoslovak government. She retired from PULS at the age народних шпиванкох або of 58 in 1998, however, she is far from retired. If someone наступела у даякей улоги, asks her to sing at a folk festival or function, she will go. She вона то прилапи. Вона ище is still supporting her family and in reality stated that she must вше помага свою фамелию Мария зоз сином Иваном work. This is due to the economic situation in the EU and es- и, реално патрене, гвари pecially in Eastern Slovakia. Many villages have lost most or же ище вше муши робиц. То и пре економску ситуацию у Европскей заєднїци и, окреме, у Восточней Словацкей. all of their young people due to the lack of jobs. Even the lar- Велї валали страцели векшину або шицких младих ger cities are feeling the financial crunch. Marija has two sons, людзох пре нєдостаток роботи. З другого боку, векши Juraj and Ivan. Juraj is 50 and unemployed. He lost his job варощи маю озбильни финансийни почежкосци. Мария with the Alexander Duchnovich Theater. His wife is employed ма двох синох, Юрая и Ивана. Юрай ма 50 рока и as a porter in a small guest house. Son Ivan who is 34 works нєзаняти є. Страцел скорейшу роботу у Театре at the Duchnovich Theater but in reality also has no job. Be- Александра Духновича. Його супруга роби як портир у cause of this the state advised him to sell his flat. This is why меншим хотелу. Син Иван, хторому тераз 34 роки, роби she continues to sing. Tourist groups also help to support her. у Театру Духновича алє, у стварносци, тиж нє ма роботу.

At 72 years of age there seems to be no stopping her. She Пре тото му з боку державних орґанох совитоване же би предал свой квартель. То still has a lot of enпричини прецо Мария ergy when she perпредлужує шпивац. Туристични forms. Before our ґрупи тиж помагаю у єй final goodbye, Marija потримовки. У єй 72. року живота, випатра, нїч ю нє може presented me with застановиц. Вона ище вше ма several copies of her вельо енерґиї под час наступу. latest CD. She signed Пред тим як зме ше one with her classic розишли, Мария ми даровала signature – Marka даскельо єй найновши ЦД-и. На Mačoškova. The CD єдним диску ше подписала зоз includes songs which єй класичним подписом – Марка span her great career Мачошкова. Тот ЦД ма писнї and for which she has хтори покапчую єй богату become famous. She кариєру и пре хтори вона stated that she wasn’t постала позната. Гварела ми же є нє до конца щешлїва зоз тим totally happy with it ЦД-ом алє я думам же тисячи but I think her thousands of fans will be Делеґация КСУТ и ПУНА у нащиви Рускому Керестуру 1967. р. є й л ю б и т е л є б у д у б а р з З лїва на право: шофер делеґациї, Юрий Дацко, главни и задовольни з нїм. На тим ЦД-у pleased. The CD inодвичательни редактор новинох “Нове житт’я”, Дюра Латяк, писнї хтори я нїґда потераз нє cludes songs which I Юрий Цимбора, Янко Рац, Єфрем Колєсар (стої), Степан чула у єй интерпретациї – лєм у have never heard her Вархола, редaктор українскей редакциї Радио Прешова, интерпретациї других членох sing – only other Людовит Галушка, финансийни директор ПУНА, Дюра Папгаргаї ПУЛС-а. Красне нєсподзиванє! members of PULS. (стої) и Федор Ковач, теди бул драматурґ ПУНА а познєйше Я ше наздавам же вона Перши секретар КСУТ-у

Бок 6

РУСНАЦИ У ШВEЦE

What a surprise! I hope that she can continue to entertain Rusyns and other nationalities with her famous voice and command of so many folk songs. She is truly the grand dame and elite among the female Rusyn singers of Slovakia.

КАНАДА

Предлуженє з 1. боку:

РУСКА ШКОЛА УЖ ЛЄМ ПАМЯТКА... КРАСНА ПАМЯТКА... цалком случайно. И вец сом рушел шлїдом тей информациї же бим дознал, евентуално, деталї и написал тот инмемориялни напис. Послал сом имейл Здравкови Шимкови, предсидательови Руского дружтва Сиверней Америки хторому (Дружтву, думам) по формациї припада старанє и о такей файти активносц, же би дал свойо думанє о преставаню роботи школи. По заключенє того числа сом нє достал одвит. За таке, напевно, єст причини. Або така школа нє битна, або цо я, поведзме, за фактор же би ми ше давало даяке думанє, або дацо треце… Пробовал сом дойсц до остатнєй учительки Емилиї Макаї (у медзичаше ше одала а презвиско єй нє знам, най ми пребачи), и хтора досц упарто апеловала на родичох же би приводзели дзеци на годзини руского язика бо у процивним школа будзе загашена. Наволал сом єй родичох же би ми дали єй телефон, я го нє мам, медзитим єй оцец пробовал одвитовац у єй мено, по його думаню одлуку о тим же би ше тото одзелєнє загашело принєсли родичи дзецох. Питал сом ше му чи родичи мали даяки збор на хторим принєсли таку одлуку, вон гварел же нє алє “вони виновати”. Телефон панї Емилиї сом нє достал. После шицкого, бул сом там дзе сом бул и на початку. Ришел сом пойсц на жридло подїйох, до самого St. Louis Learning Centre и опитац ше же ’цо то за новина’? Док сом чекал панї Лилияну Сосновски хтора задлужена за роботу Интернационалней школи у рамикох того образовного центра, опатрал сом пано “Интернационалней школи язикох”. На нїм єдно древо и на його конарох 16 лїсца, а на лїсцох виписани мена оддзелєньох хтори ту робя соботами: портуґалски, шпански, горватски, японски, польски… и най нє чишлїм, єст их 16. Седемнасте лїсце ‘одпадло’, нашо руске оддзелєнє вецей нє на тим списку. През главу ми и далєй пребеговало питанє же цо причина тому гашеню оддзелєня на нашим язику? Дакус ми чудне було же нашо родичи, шицки млади, швижи доселєнци зоз Войводини, пред штирома роками були ШИЦКИ, алє наисце шицки, за тоту школу, потримали ю, а тераз, у 2012. року випада же вони були ПРОЦИВ такей школи?!? А прецо телї дзешатки други родичи зоз кус скорей спомнутих язичних подручох нє процив такей школи, та так и тераз каждей соботи на 9 рано приводза свойо дзеци и нє пада им на розум запрепасциц свою школу? Нє видзел сом даяки лоґични одвит… Сцигла и панї Лилияна, поздравели зме ше и пошли до єй офису. Шедла, вислухала мойо питаня, и розложно ми виприповедала як цекол процес. Почала од того же Министерство за образованє одобрує таки оддзелєна кед єст 23 або вецей школяре заинтересовани за РУСНАЦИ У ШВEЦE

предлужи забавяц Русинох и други националносци з єй познатим гласом и видавац ище велї народни шпиванки. Вона насправди чудесна дама и у верху медзи русинскима шпивачками у Словацкей.

наставу на даяким язику. И такой указала на факт же од самого початку знала же наша, руска национална заєднїца досц лимитарана, же є числено мала, так же ше нє могло обчековац же би було 23. або вецей школярох. Од початку указована добра дзека у тим же вони до министерства приказовали же єст 20 або 21 приявене а же кед буду ходзиц 15-16, же то будзе добре. И так то и було 2-3 роки. Аж у остатнїм року, гварела панї Сосновски, уписане менєй дзецох, а од тих уписаних на годзини приходзели лєм 3-4. Пар раз у контроли наишла на тото и опомла учительку же би апеловала на родичох тих цо уписани, реґистровани, а нє приходза же би приходзели. А мнє гварела же, источасно, тримала же нє у порядку же би учителька хтора на другим язику ма и до 30 дзеци и наша учителька хтора ма 2-3 на годзини, були исто плацени, и то нє випадало фер, у такей ситуациї. Финале ше збул так же, после жимского одпочивку односно порядней прерви у роботи Интернационалней школи од конца децембра 2011 та до половки януаре 2012 року, кед други оддзелєня предлужели з роботу, у нашим нє було нїкого. Панї Сосновски ми гварела же ше єй од теди нїхто нє явял у вязи роботи / нєроботи нашого оддзелєня, анї учителька, анї родичи, анї дахто зоз “русинскей комюнити” у Киченеру и же, ниа, я перша особа хтора пришла розпитац ше о тим цо ше збуло. Ясне ми було же зме “зоз готового направели борґ”, як ше то гвари. Нє пробовал сом уходзиц з ню до анализи же чия то нєдзека приведла до того уж и прето же ми було ясне же St. Louis Learning Centre у цалей ствари чисти, бо помагал, толеровал, благо опоминал алє - нє утаргнул. Ми ше сами утаргли, виходзи зоз шицкого. Озда зме так и заслужели… Правда, пробовал сом глєдац простор за маневрованє та сом ше панї Лилияни опитал же чи нє можлїве же би ше годзини отримовали пополадню, там од 4 або 5 годзин, подобнє як у Саскачевану. Гварела ми же нє можлїве прето же шицки 16-17 класи робя соботу пред поладньом, кед єст дежурних, контроли, надпатраня… нє мож пре єдно оддзелєнє познєйше пополадню анґажовац ище 3-4 особи. Нє мал сом оправданя бо ясне же кед можу родичи дзецох з Япону, дзецох зоз Русиї, родичи дзецох зоз Портуґалиї итд. приходзиц на 9 рано соботу, вец шор же би теди пришли и родичи з дзецми хтори у руским оддзелєню. Же бим затримал при панї Лилияни тот красни уровень добрей дзеки опитал сом ше чи би St. Louis Learning Centre бул толерантни у тим смислу же кед би ше, поведзме, нарок указало же єст дзецох нашей националносци и же би сцели ознова мац таку класу, чи би центер потримал таке оддзелєнє. Одвит бул у подполносци потвердзуюци, з благим надпомнуцом же попри бенефитох у такей ствари вше єст и обовязки и же би ше одредзени обовязки хтори би родичи прилапели мушело и сполньовац на єден фер способ, нїч нє вецей алє анї нїч нє менєй як цо то и други националносци робя. Г. Колєсар

Бок 7

ПEСTОВАНЄ МАЦEРИНСКОГО ЯЗИКА

мишаних малжeнствох односно у мултикултурних стрeдкох у котрих шe хасную два або вeцeй язики родичи шe часто находза у дилeми чи свойо дзeци воспитовац двоязично, чи шe опрeдзeлїц за єдeн язик, и то за гeвтот язик хтори, по їх думаню, дзeцку будзe найвeцeй хасновац у живоцe. При даєдних шe зявює и страх жe дзeцко хторe будзe усвойовац два язики нє научи анї єдeн як трeба. Други, заш, думаю жe учeнє двох язикох вeлькe обтeрхованє за малe дзeцко. При шицким, значна и тeма условийох у яких дзeцко одраста и їх уплїв на двоязичнe воспитанє дзeцка. Родичи трeба жe би водзeли, у пeршим шорe, рахунок о мeнталнeй гиґиєни дзeцка, хтору можу лєгко загрожиц зоз їх нєсогласносцу коло двоязичного воспитованя, або з пристраснима становисками коло язикох, їх нєтолeрантнe справованє у вязи хаснованя єдного або другого язика итд. З другима словами, родичи нє трeба прeд дзeцком жe би дискутовали о тим чи трeба чи нє трeба жe би воно учeло и свой мацeрински односно прeд дзeцком шe нє трeба вишмeйовац анї з єдного з язикох, рeаґовац подцeнююцо у одношeню на язик або язики котри дзeцко трeба жe би учeло. Дзeцко хторe шe воспитує двоязично прeто жe би поступнє замeнєло традицийно фамилийни язик з другим язиком хтори ма вeкши прeстиж у др ужтвe, здобува двоязичносц хтора шe од самого початку розвива на чкоду традицийного фамилийного язика. Родичи хтори так воспитую дзeцко звичайно то робя з намиру жe би їх дзeцко лєпшe звладало язик хтори му, по їх думаню, будзe хасновитши у живоцe. Мeдзитим, таку намиру би могли лєпшe витвориц кeд би при їх дзeцку пeстовали обидва язики под’єднак, а при тим би ищe и културно збогацeли дзeцко. Давно ясно утвeрдзeнe: жe би

У

Бок 8

шe єдeн язик звладало, нє потрeбнe розвой другого язика занєдзбац, бо розвой єдного язика нє загрожує розвой другого язика. Цо вeцeй, викладанє дзeцка уплїву вeцeй яз и ко х пр e дс та вя звeкшану стимулацию хтора вигодно дїйствує на общи конґeнитивни розвой, а тото подрозумює и бeшeдни розвой дзeцка. Двоязична ситуация дава дзeцку рижнороднєйшe и богатшe искуство и помага му роздумовац на абстрактнєйшим уровню. Уж давно утвeрдзeнe жe шe бeшeдни схопносци здобути на єдним язику прeноша на други язик. Tо значи жe дзeцко хторe шe зна крашнє виражовац на мацeринским язику, будзe шe тиж так крашнє виражовац и на нємацeринским язику. Вообщe нє потрeбнe жe би родичи “зачирeли” дзeцко до язичного окружeня нєпознатого язика, жe би шe воно “задавeло або плївало” и у такeй ситуациї прeживйовало нєпотрeбни психични нєприємносци. Зоз поступним розвойом двоязичносци хтора шe надбудовює на мацeрински язик дзeцко будзe лєгчeйшe и бeз проблeмох напрeдовац у усвойованю нємацeринского язика, розуми шe под условийом жe тото усвойованє почнє ищe у яшeлькох, прeдшколскeй установи, або и скорeй, у ґрупи на улїчки, прeз бависко. Стара и давна правда то тота Пред 10 роками, у децембре 2002. року вишло перше число новинкох “Руснаци у швеце”. Уж у нїм, теди, були обявени два написи вязани за наш мацерински, руски язик. Тримаюци же така подїя, як гашенє “рускей школи” у Киченеру, досц озбильна подїя, же ше на нєй треба учиц, повторюєме тоти два написи як здогаднїк на тото яки нам значни и драгоцини тот наш мацерински язик. Гей, тот руски язик, тo нашо найвекше богатство. Бо, кед вон нєстанє вец и ми, як Руснаци, нєстанєме!

жe “кeльо язики бeшeдуєш, тeльо врeдзиш”, односно, кeд дахто зна два язики, уж трeци лєгчeйшe научи, кeд зна три, ищe лєгчeйшe учи шварти итд. До бeзконєчносци. Нашу рускосц, наш дух, нє зачувамe, нє охранїмe, кeд нашо дзeци и унуки нє будзeмe учиц мацeринскому язику, насампрeдз. Нє учиц дзeцко рускому язику, то значи одрeзац му найзначнєйши исконски конар, онєможлївиц му жe би у своїм домe, з родичами Руснацами, РОЗУМEЛО, наприклад, слова, змист и красу шпиванки як цо то повeдзмe “Ружи, чeрвeни ружи”, або “Мацeрова мушкатла”, або “Хижочко стара” и подобних. Онєможлївиц го жe би розумeло жридловe значeнє народних сказкох, баснох, писньох, та других културних врeдносцох котри наша руска популация по нєшка створeла. Источасно, з нєучeньом дзeцка рускому язику рeжeмe и конар континуитeта рускосци - односно такповeсц ґурамe власнe дзeцко до наруча другого, цудзого язика котри воно трeба жe би з роками прилапeло и на нїм почало бeшeдовац, роздумовац, усвойовац културни врeдносци з домeну того язика, збогацовац свою особу… На тот способ найeфикаснєйшe доприношимe жe би шe нашо рускe, на цо змe горди, затарло, забуло, з часом нєстало, односно жe би нашо унуки и праунуки у тим ту швeцe любeли и почитовали лєм анґло-саксо нски контeкст културних врeдносцох… Прeто з тeй нагоди посиламe єдну ясну и кратку поруку шицким родичом, шицким дїдом и бабом руского походзeня, на шицких континeнтох швeта - бeшeдуйцe дома зоз своїма дзeцми и унуками, цалком природно, по нашому, по руски. З тим их ЗБОГАЦИЦE, нє охудобнїцe! А тото добрe дїло вашим дзeцом и унуком ВООБЩE нє будзe завадзац жe би знали анґлийски, французки, нємeцки и други "вeкши" язики з вашого окружeня барз, барз добрe, такповeсц пeрфeктно. У каждим случаю - вeльо лєпшe як свой власни, мацeрински. Гавриїл Колєсар

РУСНАЦИ У ШВEЦE

в

Жe шe нє лєм ми стрeтамe з такима питанями и дилeмами у поглядзe нашого мацeринского язика, алє жe таки отворeни дилeми маю и нашо сонароднїки у Войводини, дознацe кeд прeчитацe тот прeкрасни написроздумованє авторки Сeрафини Макаї, профeсорки мацeринского язика зоз Коцура, котра тоти думки цо шлїдза написала послe вeлїх рокох богатого животного и роботного искуства як прeподавач руского язика у коцурскe основнeй школи.

Серафина МАКЇ

Р

стреднєй школи до Зомбора же зоз писаней задачи зоз сербского язика достала найвекшу оцену у класи и же ю окреме похвалєл професор, цо значи же єй нє завадзало же школу закончела по руски. А гевто друге правданє родичох же “нач му тот руски?” наводзи ме на роздумованє же хтори Серб, або Мадяр, або други дараз гварел же нач його дзецку його мацеринска бешеда. Кед мой син почал ходзиц до оводи, єдна сушеда ше ми зачудовано опитала же прецо сом го уписала до руского оддзелєня. Мой одвит бул: “Прето же є Руснак!” Далєй сом єй нє жадала толковац, а анї вона ше ми вецей нє мала цо опитац. Кед бизме нє мали свойо школи, бизовно бизме ше бунєли и чувствовали одруцени у тим стредку. И знова повторим же вше вецей верим до вирекнуца же хто свойо нє люби и нє почитує, тот нє зна анї цудзе почитовац! Як може дахто повесц же є Руснак кед нє позна свою бешеду, културу, виру? Нам, Руснацом, оможлївене же маме основну и стредню школу, як и Катедру за руски язик и литературу та ше з правом питам чи о дзешец, або петнац роки будзе школярох и студентох Руснацох и кельо вони буду знац по руски? Мнє особнє нїґда нє завадзало цудзе и прилапюєм го, бо почитуєм шицки прави вредносци, алє думам же кажде з нас би требал буц и остац тото цо є. Почитуєм и потримуєм тих наших людзох хтори жию у стредку дзе їх дзеци нє маю можлївосци провадзиц наставу на своєй бешеди, алє ше збераю до громадки як до гнїзда и свойо дзеци поряднє водза на годзини мацеринскей бешеди (як наприклад у Новим Садзе, Суботици, Вербаше, Шидзе и индзей). Думам же таки родичи свидоми таких вредносцох. Аж и дзеци зоз мишаних малженствох нащивюю таки годзини.

уснаци на тих просторох були вше цихи и миролюбиви народ, алє горди, бо вше чували тото цо лєм їх – язик и виру. Алє, очиглядне же ше часи пременєли, же ше нашо найвекше богатство, наш идентитет помали траци, свидомо або нєсвидомо. Нормалне ми же нє можеме жиц изоловано од других, цо би анї нє було добре, як цо и нє добре кед ше свойого одрекаме на хасен цудзого. Нє верим же може дахто почитовац и любиц цудзе кед свойо власне нє позна, нє люби и нє почитує. Бо людзох сом вше дзелєла на добрих и злих, чесних и нєчесних... Алє нє можем буц цихо и нє повесц тото цо ми медзи моїма Руснацами завадза. Коцур бул вше мишани стредок. Даяки окремни проблеми нїґда нє було же хто цо, алє ше знало же кажде свойо чува, люби и почитує и тото Людзе нє дармо гуторя же “чловек вредзи тельо нїкому нє завадзало. Остатнїх рокох ше ситуация меня на кельо язики бешедує”. Часто ше здогаднєм горше за нас Руснацох, цо ше дотика школи, у смислу же приповеданьох же як Нємци, хтори жили дараз у дзеци у руских класох вше менєй, бо ше родичи, Руснаци, Коцуре, шицки бешедовали по руски. Напевно лєм опредзелюю так же свойо дзеци уписую до оддзелєньох на прето же похопели же то потреба. У своєй роботи у сербским наставним язику. Нє питанє же прецо тото робя школи дожила сом велї красни хвильки, алє и велї кед маме шицки условия же би дзецко наставу провадзело нєприємносци, хтори ме и нєшка знємиря кед ше того на своїм мацеринским язику, одвити таки: “Прето же би му здогаднєм. Понеже сом преподавала мацерински язик, после було лєгчейше!” – або “Нач му тот русински (руски), дас пред двацец пейцома роками було ми поведзене же дзе зоз нїм пойдзе?” Сцем надпомнуц же родичи будзем преподавац руски язик и у нєсвидоми же їх дзецку найчежше сербских оддзелєньох як язик праве теди кед почина ходзиц до У тим чишлє: д р у ж т в е н о го стредку. Мойо школи, бо є збунєте, програми проблеми ше зявели теди кед даєдни РУСКА ШКОЛА УЖ ЛЄМ обсяжни, а ґу тому ище и на язику 1 ПАМЯТКА... школяре одбивали провадзиц хтори нє досц розуми. Случує ше часто годзини и цал у год зин у ше и таке же дзецко нє розуми цо ше БУЛО ТО ЯК КРАСНИ учителька пита, од учительки глєда припатрали през облак або 1 СОН толкованє по руски (кед вона так зна). завадзали, а толкованє їх родичох А познєйше, окреме у Коцуре, а верим було таке же нє жадаю же би їх же так и у Дюрдьове, дзе мишани Руско-анґлийски дзеци учели локални язики. После стредок, дзеци сербски язик барз добре интернет словнїк 10 таких виявох тота настава утаргнута, науча, думам ту ище и на кнїжки по на мойо щесце, або нєщесце самих сербски, радио, телевизию... тих школярох. Бо, заш лєм, думам У писмох бул лєм У своєй роботи, понеже сом 15 же як би було крашнє кед би кажде плач и поносованє преподавала мацерински язик у свойо любел, почит овал и основней школи, пришла ми ше виучовал, а жадал упознац и цудзе. Др. Владимир СОЛОНAР похвалїц и подзековац ми моя 26 Чи би нам так живот нє бул красши, школярка хтора ше уписала до

(1926-2012)

РУСНАЦИ У ШВEЦE

щешлївши и богатши?

Бок 9

Слов % Слова % а на засту на засту букв пенос букву пенос

РУСКО - АНҐЛИЙСКИ АНҐЛИЙСКО - РУСКИ Интернет словнїк

К

онцом юла мешаца 2012 року закончена робота на двонапрямовим Рускоанґлийским интернет словнїку у хторим ше находзи прейґ 40.000 руски слова и исто тельо анґлийски. Основа за тот словнїк бул Руско-сербски словнїк у виданю Филозофского факултету - одсека за русинистику од 2010 року хтори пририхтали Гелена Медєши, Оксана Тимко-Дїтко и Михайло Фейса, а чий редактор Юлиян Рамач. Робота, хтора тирвала вецей як єден рок, ше состояла у уношеню руских словох и їх анґлийских еквивалентох до бази податкох на серверу одкаль ше словнїк може "сервирац" потенциялним хасновательом. У першей, роботней верзиї, словнїк бул задумани же би послужел як помоцне орудиє анґлофоном хтори би сцели пречитац и розумиц даєдно руске слово, тє. словнїк бул задумани як руско-анґлийски. Медзитим, указало ше познєйше же ше словнїк може прешириц и зоз другима можлївосцами хтори дава Интернет, та кажде анґлийске слово хторе ше добиє як преклад руского, повязане зоз Merriam-Webster анґлийским интернет словнїком на хторим ше находзи и фонетска транскрипция словох як и аудио запис, та ше анґлийски слова можу и чуц. То нам дало идею озвучиц и руски слова та ше од конца септембра 2012 почало робиц и на тим. И тота робота будзе тирвац коло єден рок, алє ше озвучени слова буду сукцесивно класц на сервер / интернет, та ше дзепоєдни годни чуц уж нєодлуга. По тераз, руски дзеци хтори у школох уча анґлийски, мушели зоз руского язика прекладац на сербски, а потим зоз сербского на анґлийски бо сербско-анґлийски словнїки исную уж длуги час. На таки способ ше сербизми уцаговали "на заднї дзвери" до руского и то лєм пошвидшовало губенє и траценє нашого язику у каждодньовей бешеди. Зоз Руско-анґлийским интернет словнїком, голєм ше так наздаваме, тот процес будзе спомалшени. То нїяким концом нє замена за Руско-анґлийски друковани словнїк хтори ма свойо предносци бо може мац у себе вельо вецей анґлийски слова як Руско-анґлийски интернет словнїк. Познате же анґлийски ма помедзи 800.000 и 1.000.000 слова цо у поровнанюню зоз 40.000 руских словох представя огромне препреченє за правенє комплетного интернет словнїка. Думаня зме же и тоти слова цо тераз у словнїку буду достаточни за каждодньове хаснованє од початного по напредни уровень. На интернет словнїку робели Иґор Олеяр софтверску часц и Славомир Олеяр - уношенє податкох. Цеком роботи, спадла нам до оч нєпропорционална и интересантна заступеносц словох на одредзени букви, цо приказане у шлїдуюцей таблїчки: Бок 10

Пише: Мр. Славомир ОЛЕЯР Торонто

Словнїк мож опатриц и хасновац на слїдуюцей веб-адреси: http:// www.rusyndictionary.com/ Як ше хаснує интернет словнїк?

1. До поля за адресу упишце http:// www.rusyndictionary.com лєбо лєм www.rusyndictionary.com (сл. 1)

А

2,2

М

4,1

Б

3,3

Н

4,9

В

5,4

О

6,5

Г

2,2

П

18,4

Ґ

1,2

Р

5,8

Д

4,8

С

7,5

Е

1,0

Т

3,2

Є

0,5

У

2,8

Ж

0,9

Ф

1,5

З

6,2

Х

0,8

И

1,0

Ц

1,4

Ї

0,2

Ч

1,5

Й

0,7

Ш

3,1

К

5,9

Щ

0,1

Л

2,0

Ю

0,1

Я

3,4

2. Виберце (кликнїце) з мишу на напрям English to Rusyn лєбо Руски на Анґлийски (сл. 2)

3. Упишце анґлийске слово кед сце вибрали напрям English to Rusyn (на приклад слово "home" як на слики) и достанєце одвитуюци руски слова (сл. 3).

4. Упишце руске слово кед сце вибрали напрям Руски на Анґлийски и кликнїце з мишу на "go" (на приклад упишце слово "дом" як на слики) и достанєце анґлийски слова (сл. 4): 5.

Кликнїце

з

мишу

на РУСНАЦИ У ШВEЦE

СВАДЗБА ДАЯНИ ҐОЙКОВИЧ И МАЙКА БОТЕЛА, ЧИКАҐО, ЗАД

● Меланка и Неделько Ґойкович дали благослов своєй дзивки Даяни и Майкови Ботелови хтори, зоз винчаньом и свадзбу, одпочали свой заєднїцки малженски живот

М

еланка

и Неделько

Ґойкович

жию

у

Америки вецей як 45 роки. Пристановели сина Младена пред пар роками а тераз, у септембре 2012. року, дожили радосц же би и їх дзивка Даяна, як млода, прияла од млодия Майка Ботела винчани персцень и же би тото шицко було преславене зоз свадзбу як припада. Меланка Ґойкович родз. Бучко, по походзеню з Миклошевцох у Горватскей. О тей подїї нам виприповедала вецей под час єдней длугшей телефонскей розгварки: - Наша дзивка Даяна, як то уж узвичаєне у тим ту америцким швеце, прешла длугоку драгу у власним образованю: после штреднєй школи предлужела образованє на фалултету а вец закончела и мастер студиї у Чикаґу, у Нортвестерн Коледжу (Northwestern College). Потим нашла и роботу у тим вельким америцким варошу та тераз роби у компаниї Пепси кола. Под час школованя ше упознала зоз младим Американцом Майком Ботелом. Три роки ходзели, розумели ше, и одлучели ше вериц а потим догварели и датум свадзби. Даяна ше подняла, вєдно зоз Майком, же покончи вельо того у орґанизациї їх свадзби, та так ошлєбодзела нас, родичох, од велїх бриґох. Рихтали вони шицко так як цо то млади тераз сцу и любя бо би ми, я и мой чловек, шицко тото напевно орґанизовали на стародавнєйши способ, конєчно, так як то було кед ми були млади. Свадзба була у єдним красним ресторану у анґлийске слово и отвори вам ше облачок на хторим толкованє анґлийского слова и його фонетски запис, а кед кликнєце з мишу на мали звучнїк, годни сце и чуц як ше тото слово вигваря (сл. 5): Можебуц же тераз, почим у скоро каждим руским обисцу роби голєм по єден компютер, узрел час кед би ше почал правиц и руски словнїк компютерских терминох, та би ше вплїви цудзих язикох на наш руски ище баржей зменшали.

РУСНАЦИ У ШВEЦE

З лїва: Меланка и Неделько Ґойкович и Неделькова шестринїца на винчаню дзивки Даяни

Чикаґу. Було коло 150 госцох на свадзби. Пришли Майково родичи, найблїзша родзина як їх так и мойого супруга, лєм по моїм боку нє було скоро нїкого бо я ту, у Америки, нє мам зоз свойого роду нїкого. Млада пара, Даяна и Майк Ботело, после свадзби, одпутовали на Карибски острова на медови мешац.

Хвильки зоз винчаня Даяни и Майка у Чикаґу

Заступнїки маґазина

"Руснаци у швeцe" Войводина Sanja TIRKAJLA I. L. Ribara 50 25233 Ruski Krstur Srbija Tel. (025) 704-202 so.tiki@neobee.net

Австралия и Нови Зeланд Jakim VARGA 39 Bellnore Dr. Norlane West 3214 GEELONG, Victoria Australia kimo.maria@hotmail.

Нємeцка, Австрия, Швeдска, Швайцарска,

Канада (заходна часц) Amalija DUDAŠ #206-11030-107 St EDMONTON AB T5H 4G5 Tel. (780) 428-4988

Канада и ЗАД

Gavra KOLJESAR 324 Overlea Dr. Baran Mihajlo Kitchener, ON Schützenstr. 16 N2M 1T8 67061 Ludwigshafen 100.224499@germany Tel. (519) 570-9614 net.de gkoljesar@gmail.com

Бок 11

МЛАДИ ЗОЗ САСКАЧЕВАНУ А ...

♥Пoбрaли шe Мaя Мeдєши и Кoри Фрaнцишин

П

ри кaнaдских Руснaцoх свaдзби вшe чaстeйши, бo дзeци пoвирaстaли, oкрeмe тoти з eмиґрaциї 1990-тих рoкoх. Свaдзби тиж пoстaли єдeн з спoсoбoх пoвязoвaня, рoдзинєня, Руснaцoх зoз кaнaдскимa фaмилиями. Taк тoгo лєтa, Мaя Мeдєши зoз Сaскaтунa, прoвинция Сaскaчeвaн (рoдичи Любoмир и Мaрия), пoвинчaнa зoз Кoри Фрaнцишином зoз Йoрктoну, истa прoвинция (рoдичи Мичeл и Кeрoн). Мaя зaкoнчeлa Мeдзинaрoдни студиї нa Сaскaчeвaнским унивeрзитeту, рoбeлa у Пaрлaмeнту Кaнaди у Oтaви, у Кaнaдскeй aмбaсaди у Бeoґрaдзe и у Глaвнeй упрaви Интeрпoлa у Лиoну у Фрaнцускeй. Teрaз вoдзи свoю фирму зa oднoшeня зoз дeржaвнимa и мeдзинaрoднимa oрґaнaми и oрґaнизaциями. Кoри пo фaху eкoнoмистa и мa свoй бизнис у будoвaтeльствe, зoгривaню и рoзхлaдзoвaню. Свaдзбa булa 9 юния тoгo рoку у Хвaру нa oстрoвe Хвaр нa Ядрaнским мoрю. Млoдятa сeбe вибрaли Хвaр прeтo жe тo єднo зoз oфицийнo признaтих лїяк, єдинствeни хвaрски зaхoд слункa. Пoслужeнє нaйкрaсших и мeдзи млaдимa швeтa нaйпoпулaр- булo вибрaнe eврoпскe, aлє нaрoкoм лєм зoз дaлмaтиннєйших мeстoх. Oбидвoйo тaм скимa прoдуктaми и хвaрским скoрeй були нa лєтoвaню, a тaм винoм. Свaдзeбнa тoртa булa пoрушe прeд рoкoм и зaручeли. чeнa зoз пoзнaтeй сплитскeй Винчaнє булo у Кaтeпoслaстичaрнї и зoз квeцoм дрaлнeй цeркви Святoгo Ст’єпривeжeнa нa лaдї дo Хвaру. пaнa у Хвaру, хтoрa збудoвaнa Клaсичну и пoпулaрну музику у 14 вику и у хтoрeй шe чувa грaли руски гудaци, Нoвoсaдски нaйстaрши oбрaз вирoбeни у триo Сивч-Рaмaч-Гoлик, a дaлмaГoрвaтскeй. Винчaнє пoпрoвaтински шпивaнки шпивaлa хвaрскa дзeл по английски, горватски и oсeмчлeнa ґрупa. по руски Сaскaчeвaнски дeкaн Гoсцoх булo пoнaйвeцeй o. Яким Рaц, пo пoхoдзeню зoз Кaнaди, пoтим зoз Вoйвoдини, Кeрeстурeц (хтoри зa тoту нaГoрвaтскeй, Aвстриї, Бeлґиї и гoду нaрoкoм припутoвaл зoз Итaлиї. Дзeпoєдни з нїх прeпрoвaКaнaди), a у присустве Хвардзeли нa Хвaру пaр тижнї, прeд ского пароха дон Мили свaдзбу и пo свaдзби, змeсцeни пo Пленковичa. вилoх нa сaмим пoбрeжю мoря, тa По винчаню бул кoктeл дружeня булo кaжди дзeнь (зaєднa тeрaси хoтeлa хтoри дaкeди нїцкe купaнє, рибaрeнє, вoжeнє пo бул влaснїцтвo aвстрo-мaдярoстрoвe, oбихoдзeнє истoрийних скeй принцeзи зoз 19 вику, a мeстoх). Дзeнь прeд свaдзбу святoчнa вeчeрa нa плaтoу нaд рoдичи млoдeй зa шицких гoсцoх сaму вoду з пoпaтрункoм нa пририхтaли зaєднїцку вeчeру зoз лaдї, чaмци, плaхтaрки и, вшeмузику нa “Фoртици”, твeрдинї Бок 12

РУСНАЦИ У ШВEЦE

пoвeрх Хвaрa збудoвaнeй пoд чaс пaнoвaня Нaпoлeoнa. живoтa у Кaнaди. To шe пeрширaз стaлo жe єдeн Шицкo тoтo дoпринєслo жe шe нa винчaню и свaдзби Руснaк у Кaнaди дoстaл тaкe висoкe припoзнaнє. кaждe дo кoнцa чувствoвaл як свoй зoз свoїмa. Гoсци зoз Кaнaди путoвaли прeйґ Лoндoну у Aнґлиї, aбo прeйґ Риму у Итaлиї, тa нa дрaги пo пaр днї Нa свaдзби булa тиж Пeни Мрчaнд, кaнaдски рoзпaтрaли и тoти мeстa. Млoдятa зaш лєм пo свaдзби сeнaтoр, зoз свoїм мужoм, пoзнaтим кaнaдским сeбe вжaли aвтo “Aлфaрoмиo” прeпутoвaц сивeрну чaсц aдвoкaтoм, тa нa Хвaру у мeнo Ґeнeрaлнoгo ґувeрнeрa Итaлиї. Мaя и Кoри прeпутoвaли швeтa, oд Сивeрнeй Кaнaди нaшoму свящeнїкoви, Якимoви Рaцoвoму, Aмeрики пo Китaй и Aвстрaлию, aлє су oпрeдзeлєни пaрoхoви, придaлa Ювилeйну мeдaлю зoз хтoру гo жиц у Сaскaчeвaнє прe крaсoту крaя и вирaжeни oдликoвaлa Aнґлийскa крaлїцa Eлизaбeтa зa oкрeмe eкoнoмски мoжлївoсци и нaпрeдoвaнє. плoдoтвoрну рoбoту и зaклaдaнє зa 30 рoки йoгo

НОВОНАРОДЗЕНИ БЕБИ У КАНАДИ И ЗАД

♦ У штирох мешацох за нами народзени штирме хлапчикове и штири дзивчата у наших фамелийох

зме з Руского Керестура. До Канади, точнєйше до Норт Бателфорду, приселєли зме ше у децембре 2010. року. Кресцини нашого сина Луки Гафича були 21. юлия 2012. року у грекокатолїцкей церкви у Норт Бателфорду у хторей парох о. Владимир Симунович. Кумово малому Лукови були Елемир и Еуфемия Шимко зоз Саскатуну.

ЛУКА ГАФИЧ - Наш син Лука Гафич – написал нам його щешлїви оцец Борис у имейлу – народзени 7. юния 2012. року. Бул чежки 3.250 ґрами а длугоки 51.5 цм. Лукова мац Наташа Гафич родз. Сабо а оцец Борис Гафич. Обидвойо РУСНАЦИ У ШВEЦE

ЛУЕЛА КОЛБАС Хвильки кед по штвартираз поставала баба наша читателька Мелания Колбас так описала: Авґуст, нє же го любиме як лєтнї, цепли мешац, алє нам є при шерцу и прето же нам подаровал ище єдну унучку. Збуло ше то 9. авґуста

пополадню, на 2 годзин и 27 минути. До нас теди сцигло кратке телефонске порученє нашого сина Александра: “Понагляйце и явце шицким. Случує ше нєописиво швидко”! И наисце, док зме ше шицки позволовали наша нєвеста Сали (Sally) ше породзела и на швет принєсла Бок 13

дзивочку Луелу (Louella Rose) котру зме нєодлуга могли видзиц а нашим дзецом повинчовац же постали родичи. Куриозитет було и тото же зме пред самим уходом до Ґранд Ривер шпиталю у Киченеру стретли (мож повесц же зме налєцели єдни на других) наших сватових котри тиж так понагляли сцигнуц на тoту щешлїву подїю. Окреме понагляла обачлїво возбудзена нєвестова мац Пола алє и оцец Гелмут лапел крочай же би на час дочекали бебу (теди зме ище нє знали пол). На вельку радосц и потїху шицких унучка уж сцигла на тот швет: малючка, чарновласа и зоз гласним плачом. Так як ше новонародзеному существу и швечи. Поставаюци по штвартираз дїдо мой супруг Владо (Владуш, як го велї познаю) нє могол а да нє пущи слизу. А я, баба Мелания (Мея) свойо емоциї ублагала так же сом достала Луелу на руки, лєм пар годзини по приходу и привиту на тот швет.

КЕЙТ И БЛЕЙК ҐОЙКОВИЧ Младен Ден Ґойкович и його супруга Рейчел жию у Чикаґу, у Америки. Дня 4. септембра ше им народзели двойнята, дзивочка Кейт и хлапчик Блейк. Иншак, Ден и Рейчел уж мали сина Чейса хторому тераз два и пол рока. Мелания Ґойкович родз. Бучко одходзи до фамелиї свойого сина у Чикаґу дзе 3-4 днї тижньово помага нєвести Рейчел коло двойняткох Кейт и Блейка, а єст ище вше роботи и коло малого Чейса. Но, баби Меланки то нє чежко бо свойо унуки барз люби и ужива у нїх кельо лєм може.

больнїци у Норт Бателфорду. Хлапчик бул чежки 3.450 ґр. а длугоки 48 цм. Мая, права кресцанка, барз чекала брацика бо єй то була шанса же би постала "Big sister". Мая би барз помагац мами Танї коло беби алє ше єй, источасно, чежко звикнуц на тото же тераз нє мож вше скакац по хижи, правиц галайк, пущац гласно музику и подобне. Ґу тому, Мая тераз нє ма 100% повагу родичох бо єдну часц уваги себе вжал мали брацик. Прето ту и там єст знаки любомори алє то нїч нє страшне бо то так при шицких дзецох. Младим Микитовим з тей нагоди нє пришла анї єдна з бабох з Керестура. Владимирова мац Ярослава була у нїх пред тим 14 мешаци алє у юнию пошла назад до Руского Керестура. Владимир нам у имейлу написал же ше вони, як фамелия, уж покус рихтаю пойсц до старого краю опатриц фамелию и стретнуц ше зоз пайташами и пайташками.

ЕЛЕНА ПРОДАНОВИЧ Нашо перше дзивчатко Лана достала шестричку 16. авґуста (5 днї скорей єй другого родзеного дня). Спомнутого дня ше народзела мала Елена. Елена була чежка 3.5 кґ а длугока 56 цм. Тераз, кед тото пишем, Елена уж “велька” дзивка, ша ма уж два и пол мешаца. Посилам даскельо фотоґрафиї на хторих мала мешац и пол кед є сликована. Моя мац Мария Варґа з Руского Керестура була ту у нас од 10. авґуста та по конєц септембра. Помагала нам коло беби алє мушела пойсц пре други обовязки там у старим краю. Ми остали сами та ґураме, як ше гвари, но понеже то друга беба у нашей фамелиї та уж єст искуства у тим и будзе шицко як треба написала нам у имейлу Еленова мама Мая Проданович. Бок 14

Таня и Владимир Микитово жию у Норт Бателфорду. По другираз ше поновели так же, после дзивочки Маї, хторей тераз 3 и пол рока, достали и сина Максима. Збуло ше то 20. септембра на 8:25 рано у "BUH"

У фамелиї пароха Грекокатолїцкей церкви у Норт Бателфорду о. Владимира Симуновича и панїматки Божани 25. септембра ше народзел син Михаел. Беба була чежка 2.765 ґрами а длугока 51 цм. Мали Михаел бул покресцени пияток, 9. Новембра У Українскей католїцкей церкви Шицких Святих у Норт Бателфорду. Михаела кресцел владика Браян Байда зоз Саскатуну а кумово були Моника и Владислав Дудаш. Стредком октобра младим Симуновичовим пришла до нащиви и на помоц свойому унукови Михаелови його баба Хелена Симунович хтора у фамелиї свойого сина останє два мешаци. РУСНАЦИ У ШВEЦE

ЖИВОТНА ПРИПОВЕДКА ЄДНЕЙ МИКЛОШЕВЧАНКИ: МЕЛАНИЯ ҐОЙКОВИЧ, ҐУРНИ, ИЛИНОИС, ЗАД

Розгварку водзел:

Гавриїл КОЛЄСАР

● Родзела ше у Миклошевцох, кед мала 14 роки та пошла до школи у Вуковару, а на 23 роки уж була у Америки ● Брата Йовґена єй забили брадати, чудни вояци, у його обисцу… пришли, повязали го за древо, жвирски го били, мучели и, на концу, забили… ● У часох кед ше наполнєли 45 роки од приходу до Америки найвекша єй радосц то унуки, двойнята Кейт и Блейк, и 2 и пол рочни Чейс

аметам кед сом, пред трома роками, достал телефонске число панї Меланки Ґойкович хтора жиє у Ґурнию, у союзней держави Илиноис, ЗАД и кед сом ю наволал, же ше барз зрадовала тей моєй поволанки. Бешедовали зме теди скоро годзину о шицким, була жадна дознац шицко о нас, Руснацох у Канади. Теди постала и порядни предплатнїк на новинки “Руснаци у швеце” хтори, по шицким, з радосцу читала и чекала. У пар контактох сом ю замодлєл же би о своїм живоце у Америки, а ту є зоз супругом Недельком уж полни 45 роки, дацо виприповедала и за новинки. Пристала так же зме ше порадзели же бизме на початку октобра таку розгварку и окончели. И так и було, єдного приємного нєдзельного вечара панї Меланка розпочала приповедку о своїм живоце и о своєй драги од Миклошевцох по варош Ґурни, на сиверу од Чикаґа: - Я ше народзела 1944. року у Миклошевцох, у Горватскей, як Меланка Бучко. Родичи ми були оцец Михал и мац Леона Бучково. Я була, значи, найстарша, вец бул народзени брат Йовґен, а вец и шестра Марча. Кед сом була мала у Миклошевцох було крашнє жиц. Миклошевци були наш руски валал, векшина жительох були Руснаци, мали зме нашу церкву, нашу руску школу, людзе були вредни, робело ше, валал ше тримало у порядку. Обисце нам було нєдалєко

П

Веселин и Лїляна Иґнятов мали нагоду уж по двараз почувствовац радосц кед ше постава родитель, кед ше дарує нови живот. Їх РУСНАЦИ У ШВEЦE

од рускей церкви.

- Х т о в а м б у л и Меланка и Неделько Ґойкович сушеди? стредком 2012. року - Були Провчийово, двоме браца, Владо и Йовґен Провчийово, и мали два шестри, Амалку и, думам же, Марчу. Мац им умарла млада. З другого боку нам були сушеди Джуджарово, Марча и Сенка. Ми ше там шицки познали, на улїчки зме ше бавели, у церкви зме були вєдно. Дружела сом ше и зоз Дюром Лїкаром. Вон два роки старши одомнє алє зме ше дружели, ходзели до школи, вон бивал нєдалєко од нас. Одходзели зме до Петровцох и Беркасова на Перша слика Бучкових кирбай, и до Шиду на кирбай, дзецох та и до Пишкуревцох и З лїва: Меланка, єй брат Янковцох. У Миклошевцох Йовґен и шестра Марча зме мали дзивче Анастасия ма 5 роки а син кирбай 21. септембра. То нєшка уж на Лука полни два роки. У октобре того други дзень пада бо вони тераз маю року Веселин и Лїляна и по трецираз иншаки церковни календар. Оцец ми умар и я 1958. року, почувствовали радосц народзеня було ми теди лєм 14 роки, пошла до дзецка, точнєйше, 24. октобра Вуковару. Мац ме радзела же най идзем народзела ше им дзивочка Аурора. до варошу бо у валалє чежка робота, нє за Аурора була чежка 3.100 дзивчата. Пошла сом ше виучиц за ґрами а длугока 50 цм. Шицко прешло шивачку. План бул же кед закончим як треба и беба рошнє, плаче и радує ремесло та да ше врацим до валалу, там да ше, а боме и кресцанка Анастасия и робим як шивачка, алє я ше нїґда вецей нє брацик Лука полни радосци же врацела до Миклощевцох. За мну пришол достали шестричку. до Вуковару и брат Йовґен, а за нїм и Лїлянова мац Хелена, иншак шестра Марча. Мац остала сама, вельке зоз Руского Керестура, пришла ище обисце, конї, крави, швинї, жеми скорей зоз супругом до нащиви дзивнадосц… Мац нє могла шицко постарчиц ковей фамелиї, видзиц унукох. Лїлянов оцец ше врацел до Керестура та познєйше попредала шицко и пришла а мац остала на помоц дзивки. Будзе за нами до Вуковару. Добре зме ше шицки знашли, ту у Киченеру по конєц новембра. школи позакончовали, роботи зме нашли. Бок 15

шицко прешло, кед ше кельо-тельо ситуация змирела та його посмертни остатки премесцени на теметов.

ДЗЕЦИ МАЛИ АМЕРИЦКИ ДОКУМЕНТИ

Родичи Леона и Михал Бучково, син Йовґен, Меланка и Марча

Шестра Марча ше одала, ма двойо дзеци. Кед там пойдзем та сом вец у нєй. Часто ю волам на телефон, бешедуєме и по годзину дакеди. Брат Йовґен виучел тканє покровцох, робел потим у “Вутексу” вецей як 20 роки. Оженєл ше, мал дзеци, фамелию и добре було док война нє пришла. Мой брат Йовґен погинул у тей остатнєй войни. У Вуковаре було барз вельке чудо… вноци пришли и там го, дома, забили. За нїм остала його жена и двойо дзеци. У вязи зме з нїма, воламе их, бешедуєме на телефон.

- Як пришло до того же ваш брат погинул?

- Було то 1992. року, теди кед на подручу Вуковара була барз велька война. Пришли якиш людзе, вицагли го з дому, з обисца, на двор, повязали го и мучели, били, палєли з циґарами… Було то якеш ‘дзиве войско’, ґрупа од 40-50 людзох, и пробовали го нагнац же би и вон ступел до того ‘войска’. Вон нє сцел пойсц понеже то було якеш приватне войско, то нє було реґуларне державне войско. Жена була дома, з дзецми, угнали их до пиньвици и замкли, же би нє видзели цо вони зоз нїм робя. Прето його жена анї нє зна шицки деталї. Кед ше єй удало висц зоз пиньвици, ютредзень, та го нашла на дворе уж мертвого. Бул привязани за єдно древо и барз побити, видно було же бул барз мучени… Жена го нє могла анї поховац як цо то припада та го поховала там, у їх 1989.рок, Меланка у нащиви Вуковару, загради. Аж кед остатнїраз кед видзела брата живого Бок 16

- Кеди сце упознали вашого супруга Неделька?

- Була сом млада, ходзела сом до Школи школярох у привреди и учела за шивачку, и теди сом го упознала. Вон старши штири роки одомнє, упознали зме ше а вон вец, нєодлуга, пошол до войска, до морнарици, на три роки. Скоро сом на ньго забула (нашмеяла ше)… Моя мац ме теди волал “Придз ти до валалу, найдземе ми тебе ту леґиня!” алє р о к и прелєцели, Неделько ше в р а ц е л , обновели зме познанство и побрали зме ше. Мнє було 23 роки Меланка (у штредку, ма варґочи) у Вуковаре кед учела за шивачку (1960) кед сом ше одала. Теди ше за таку уж гуторело же є “стара дзивка”.

- Як то же сце пришли зоз супругом на идею виселїц ше до Америки?

- Його мац ше родзела у Америки! Їх фамелия по походзеню зоз Босней, зоз Босанскей Ґрадишки. Єй родичи пришли до Америки давно, ище 1880. року. Теди людзе ишли за роботу, путовали на вельких ладьох по пар тижнї зоз Европи до Америки. Єй оцец робел у рудокопу, бул ту зоз жену та ше им вец у Америки и дзеци народзели. Мали осмеро дзеци и Неделькова мац була медзи нїма. Кед родичи вираховали же досц заробели та одлучели же, гайд’, назад. Дзеци були мали. Шицки дзеци, розуми ше, мали америцки документи. Даєдним дзецом, старшим, цо уж ходзели до школох у Америки, ше уж нє ишло назад до старого Свадзба Меланки и Неделька 1967. краю, алє мушели року, брат Йовґен, шестра Марча и мац Леона пойсц кед родичи так РУСНАЦИ У ШВEЦE

нашо людзе до Нємецкей, до одлучели. Алє, кед дзеци подросли Французкей, алє то нє бул проблем та ше почали, єдно по єдно, врацац бо чловек могол часто присц дому. до Америки бо мали америцки Ґу тому, нашо людзе теди мало папери. Та так ше и його мац знали о иножемстве, мали углавним врацела до Америки а ми, потим, викривену слику о Америки. пошли до нєй. Ту у тим краю, дзе Питали ше ми же цо ми то єме у зме тераз, уж були мацерово браца, Америки бо у Америки, гуторели помогли нам же би и ми нашли ми вони, нєт поживи, твердзели же роботу, змесценє, помогли нам вельо ми у Америки єме лєм зоз та и ми ту остали. До Америки зме конзервох. Дармо им я приповедала сцигли 28. децембра 1967. року. же у Америки єст шицкого, нє 1968. рок нам бул перши прави розумели. А тераз, после 45 рокох, “америцки рок”. Паметам же теди, тераз шицко знаю о Америки. кед зме сцигли, була велька жима, шнїг прейґ колєнох. Бивали зме рок Вец ше нам 1978. року Неделькова мац Йованка и єй троме браца у єдного бачика, нє зарабяли зме нє народзела дзивка Даяна. Дзивка хтори Меланку у Неделька дочекали у знам кельо на початку, нє знаш анї Даяна ше народзела 31. октобра Америки язик, пораєли зме канцелариї, робели 1978 року, праве на дзень кед ше вноци… Мой чловек теди и страдал. означує швето Халовин. Кед єй було Авто зме ище нє мали та го єден чловек вожел на роботу. нєполни штири роки та зме знова пошли же би ю моя мац Прешли на червене шветло, авта ше збили, муж бул видзела бо мац теди уж частейше була хора. Мац, так, покалїчени, клуб му бул досц розбити, було трошки бо зме видзела и Даяну и вец, о рок, умарла. Було єй 61 рок. Нє ище анї осиґуранє нє мали. Прешли скоро два роки док зме знали точно анї вони там од чого умарла, мала вельку нє пришли ґу себе. Вец нам ше народзел син 1970 року та прехладу, кашляла барз, теди тримали же 60-рочна жена то вец я нє робела бо сом була зоз нїм. Аж 1972/73 рушело на уж стара жена и же єй нє мож богзна як помогнуц. Зняли єй лєпше. Син подроснул, швекра була з нами та го чувала а плюца на рентґену, знїмок послали до Заґребу, а вона у ми обидвойо робели. Року 1974. зме першираз путовали до медзичаше умарла, скорей як ше знїмок и думанє старого краю да видзиме мою мацер. Брат ше оженєл, специялисти зоз Заґребу врацели. Потим зме 5-6 роки нє шестра ше одала. Док дзеци були мали та зме там частейше одходзели бо дзеци, обидвойо, рушели на факултети и нє одходзели бо сом сцела же би дзеци знали одкаль зме, дзе старчело ше за шицко обезпечиц пенєжу. Потреби и трошки сом одросла. И дзеци любели там одходзиц. Мац була сама єст нєпреривно, каждому теди бул уж потребни авто же а теди у валалє нє було тельо телефони як нєшка да можеш бизме нє були вязани єдно за друге Робели зме вельо, и бешедовац. Напишеш писмо а воно путує по мешац днї. воднє и вноци, и всоботу кед требало. Мацери вше було жаль же прецо сом пошла, прецо сом их охабела, а мнє було жаль же сом сама ту у Америки, без ИЩЕ ЄДЕН РОК, ТА ВЕЦ ИЩЕ ЄДЕН… своїх найблїзших. У писмох вше бул лєм плач, поносованє, бо я, як найстарше дзецко, пошла гет од дому. У тих часох Младен або Ден, як го воламе, наш син ше перши ше баш часто до Америки нє одходзело, та людзе тримали оженєл. Вон ше зоз свою супругу Рейчел упознал на того хто надумал пойсц до Америки як кед би ишол до факултету, школовал ше на ДеПол универзитету (DePaul швета, “Богу за хрибет”, як ше гвари. Одходзели уж теди

Неделько и Меланка у Америки, 1968. рок, перша їх фотка у новим швеце РУСНАЦИ У ШВEЦE

Перших рокох у Америки, Меланка и Неделько зоз дзивочку Даяну Бок 17

Баба Бучкова зоз унуками. Перши з лїва, найвекши, то Меланков син Младен

Меланкова шестра Марча (у штредку) зоз дзивку Далиборку була у нащиви Америки 2005. року. Долу су фотоґрафовани опрез хижи Ґойковичових

University) у Чикаґу. Родичи нашей нєвести польского походзеня, медзитим, дзеци цо ше ту народза и рошню, вони ше тримаю за Американцох. Ден и Рейчел достали перше сина Чейса, а кед му було два и пол рока та, нєдавно, достали и двойнята, дзивче Кейт и хлапчика Блейка. Двойнятка ше народзели 4. септембра. Так же зме у септембру 2012. року мали наисце досц возбудзеня – и народзенє двойняткох и свадзбу нашей дзивки Даяни. Кед приду на швет два беби нараз та вец єст надосц роботи коло нїх и моя помоц, випатра, добре придзе у синовей фамелиї. Одходзим там на три днї у тижню. Док нєвеста карми єдну бебу, а друге плаче, мойо вец же бим го тримала и забавела, же би нє плакало. Єст обовязки и коло нїх, а и коло першого сина Чейса хторому лєм два и пол рока и ище вельо того вон нє розуми. Дзивка Даяна ходзела до школи велї роки, до штреднєй, потим на фалултет, закончела и мастер студиї у Чикаґу, у Нортвестерн Коледжу (Northwestern College). Тераз роби у компаниї Пепси кола. Одала ше за Американца, супруг єй Майк Ботело. Упознали ше у школи, розумя ше, три роки ходзели. Можем повесц же 22. септембра була красна свадзба.Я нє мам нїкого од родзини ту у Америки же би пришли на свадзбу. Пришла сом зоз мужом до тей часци Америки прето же вон мал ту родзини. Розуми ше, теди зме пришли ту лєм на даскельо роки же, гат, дакус заробиме та ше врациме назад. А, воно, вше ше цошка збудзе цо одґурнє час врацаня. Ище єден рок, та вец ище єден, вец ше дзеци почали народзовац, вец сом уж обрацела же, реку, кед пойдзем до пензиї та ше врацим дому. А и тото нє пошло по плану бо пришли унуки, та зме ту були потребни. А вец себе думам же кого уж там, у старим краю, и мам? Га тоти старши шицки помарли, а младши патра и нєшка пойсц дзешка до швета бо у тим краю Горватскей нєт роботи.

хижи. Теди ше за 20 до 25.000 долари могла купиц хижа, а тераз нє можеце купиц нїч за 20.000 долари. Хижа мала горе окремни квартель хтори зме видавали и то нам помогло одплацовац кредит на хижу. У тей хижи ше дзеци народзели и одросли. Познєйше, кед мали уж почац ходзиц до школи указало ше же же школа баш нє найлєпша, було там вельо чарних и Мексиканцох. И теди зме ше преселєли ту до Ґурнию, ту ше будовали нови хижи и ми таку єдну купели. Ґурни красни варош, вельки, ма красни парки, красни хижи. Ми з мужом Недельком жиєме ту у Ґурнию, то варош хтори, уствари, представя часц вароша под назву Ваукеґан, алє обидва тоти вароши представяю сиверне окраїско Чикаґа. Алє, за живот ту вельо лєпше як у Чикаґу, там барз галайк, гужва, вельки транспорт…алє млади, ниа, любя там, у Чикаґу, а там им и робота, еґзистенция. Ми маме вельку хижу, гварим, а тераз, ниа, уж нам є наисце и превелька бо зме остали сами у нєй, з мужом. Дзеци пошли по своєй драги. Ту у Ґурнию нє маме анї нашу руску анї українску церкву. Маме ту сербску и греческу церкву вєдно, та ше Першу хижу зме купели 1971. року. Муж достал раз служи по сербски, а раз по гречески. Дзе ши та ше там даяки пенєж од осиґураня за тото цо страдал у мушиш прилагодзиц.. Думам себе же єден Бог, кед ше транспортним нєщесцу та зме тото уложели до купованя модлїм та ше модлїм єдному Богови, нє важне нательо у Бок 18

РУСНАЦИ У ШВEЦE

частейще дума “Робиц, робиц, а хто то зна яке ми здравє будзе о 2 або о 3 роки?” Най робим до 65 и похорим ше, почкодзим себе, та цо вец ужиєм од пензиї?! На здравє ше муши думац озбильнєйше кед ше дойдзе до тих рокох.

- Окрем Даяна, дзивка Меланки и Неделька Неделько и Меланка зоз унуком Чейсом кед ч а с т е й ш и х Ґойковичових му бул други родзени дзень путованьох до Европи, до Горватскей, ви мали и даяки интересантни путованя у цалком других напрямох? яким будинку, у якей церкви…

- Мой супруг робел у досц солидней компаниї и кед наполнєл 25 роки роботи у нєй та достал три тижнї ПУТОВАНЯ ПО ШВЕЦЕ одпочивку и плацену драгу за ньго и за мнє уж дзе вибереме. Теди зме ше опредзелєли пойсц на Гаваї. Там зме - Кого сце спомедзи Руснацох у Америки або у препровадзели два тижнї, а на драги назад зме, вец, ище Канади за тоти 45 роки упознали? тидзень препровадзели у Голивуду, у Калифорниї.

- У Канади сом упознала бачика Метка и Сенку И за 30-рочнїцу у истей компаниї мой Саламонових. Була сом з муж достал ознова подобни аранжман, мужом у нїх. Я була, як лєм тераз то була драга на Нови Зеланд и мале 12-рочне дзивче, на до Австралиї. На тоту драгу зме ишли з їх свадзби кед ше єдну ґрупу людзох, було нас дас 30 особи винчали у Беркасове. а мали зме и свойого водзача хтори нам Була сом у Хамилтону, у приповедал о велїм цо зме интересантне Канади, и кед Сенка на тей драги нащивели. Теди зме тидзень умарла.Познала сом и були на острове Фиджи, то красне райске Меткового брата Кирила, острово, природа прекрасна а людзе були зме и у ньго. Вони добри, худобни алє добри. Ишли зме нїхто нє були у нас, нїґда. потим на Нови Зеланд, па вец до - Чи вашо дзеци Австралиї, путовали зме на авионох, на знаю мацерински язик? автобусох. Було нам на тим путованю - Понеже мой Младен, син Чейс и супруга Рейчел наисце крашнє. муж Серб та зме у обисцу Кед мой муж наполнєл 35 роки у бешедовали по сербски и обидвойо нам дзеци знаю тот язик. тей компаниї, а полнєл и 65 роки живота, та одлучел пойсц Кед пошли на факултет, нє бивали з нами, та змоцнєли до пензиї. Теди му хаснованє анґлийского язика, алє їх домашнї язик и далєй направели вельку, сербски. Кeд жe жадацe видзиц богати преславу - Ваш руски язик барз добри, барз очувани. Як ше ШИЦКИ боки маґазина одходу до пензиї. вам то удало? “Руснаци у швeцe” у Так же зме тераз - У Миклошевцох сом учела на початку основней фарбох, а з вeцeй обидвойо у пензиї и школи шицко по руски, то бул мой мацерински язик и на нїм фотоґрафиями як у самим помагаме дзецом ми було найлєгчейше и учиц и бешедовац. Учитель нам бул часопису, нащивцe вeб кельо лєм можеме. Янко Костельник. Вельо сом на телефон бешедовала и зоз сайt того маґазина! Унуки нам тераз Адрeса: Сенку Саламонову та сом так отримовала наш руски язик. найвекша радосц. Озда и розгварки зоз мою шестру, а и нашо частейши http://www32.brinkster. пребуваня там у Вуковаре, допомогли же бим язик отримала com/rusmagazin/ на добрим уровню, же бим зачувала велї нашо слова.

- У пензиї сце 5 роки, кеди сце ше одлучели закончиц роботни вик? Прeпоручцe и другим най - Кед ми було 63 роки та сом гварела “Досц! Досц з нащивя тот вeб сайт. роботу!” Бо, кед ше дойдзе до тих рокох та чловек вще РУСНАЦИ У ШВEЦE

Бок 19

З МУЗИЧНEЙ СТУДЗЕНКИ ПИСНЇ У ЕМИҐРАЦИЙНО-РОДОЛЮБИВИМ ДУХУ (III)

У тим чишлє обявюєме першу часц писньох у забавним духу хтори виведзени у рамикох фестивала “Червена Ружа” а маю у себе печалбарски, виселєнски мотиви або обачлїви носталґични елементи. Рок у заградзеню означує рок кед тота писня виведзена на Фестивалу.

О, ВРАЦ ШЕ, МИЛИ МОЙ, ВРАЦ Музика: Юрий Цимбора Слова: Михал Ковач (1970)

Пошол ши з дому далєко, нас ту охабел самовац, шерцо ши єдно зохабел смутне за тобу бановац. пришпив О, врац ше, мили мой, врац бо днї як поток сцекаю, тополї нашо ми спац, ой спац ноцами мирно нє даю. Тераз ши в цудзей цудзини напиш чи длуго там будзеш, цудза цудзина гамишна нашо тополї забудзеш. пришпив О, врац ше, мили мой, врац… В краю родимим и милим мили нам нєбо и людзе, в краю родимим це чека шерцо цо твойо лєм будзе. пришпив О, врац ше, мили мой, врац… БРАЦА РУСИНИ Музика и слова: Ириней Тимко (1970)

На бачванскей ровнї дзе поля безкрайни, тебе писню шпивам роду мой давни. Браца Русини,на ровнї жиєме Бок 20

алє зме зоз горох квеце пресадзене. Гори Карпати наша оцовщина, витай нам витай шицка родзино! Зашпивайме браца, з бачванскей ровнїни закарпатским гором славней дїдовщини. Браца русини, наша доля мала, широм по швеце синох розошала, З далєкого краю квиток карпатски, з писню вам посила привит свой братски!

МАЦЕРОВА МУШКАТЛА Музика: Яким Сивч Слова: Теофил Сабадош (1972)

Живот ме однєс далєко, прешли уж щешлїви роки, ту у тей цудзей цудзини хибя ми поля широки. Робим ту под цудзим нєбом, пришол я тадзи за хлєбом, а думки мойо лєтаю, по польох родного краю. Пришпив Мацерова мушкатла, цо на облаку стала, часто ше мнє привидзує вєшенї кед витор дує. Мацеровей мушкатли як да ше пах чувствує, ей, мацерова бешеда як да ше з далєка чує. През молгу видзим наш домик, ставам уж на хижни дзвери, и нараз збачим при квецу твар нашмеяней мацери. По лїцох слизи ми чуря, слика у молги нєстава, нєт писнї цо мац шпивала мушкатлу док залївала. Пришпив Мацерова мушкатла… РУСНАЦИ У ШВEЦE

ТЕРАЗ МЕ ВОЛАШ Mузика: Микола Чизмар Слова: Александар Станкович (1978)

Тераз ме волаш ґу себе тераз кед ши сама, а знаш же шерцо ме болї прето ти остань сама. пришпив Поведз ми тераз тото тото цо ши сцела, кед ши ме гевтей ноци самого охабела. Длуго уж блукам по швеце любов сом нїґдзе нє нашол, часто мено ци чуєм у писньох велїх гудацох. пришпив Поведз ми тераз тото… ПРИЛЄЦЕЛА ПТИЦА Музика: Витомир Бодянєц Слова: Юлин Рац (1979)

Прилєцела птица, вистку ми принєсла; зоз родного краю, з познатого квеца. З квеца познатого, цо любела мила; цо го залївала, скоро дня каждого. Мила моя птичко, поздрав ти мнє любу; место мнє побочкай, єй червене лїчко. У КРАЮ ДАЛЄКИМ Музика и слова: Владимир Малацко (1987)

До широго швета зоз краю родного шварне дзивче пошло раз так дня єдного.

остала там бивац, други єй гудаци мушели зашпивац. Родичи ци твойо пребарз уквилєни, о, кед биш лєм знала як су зармуцени. Пришпив Вєдно так зоз нїма и я роздумуєм, дакедишнї свойо чувства розбудзуєм. ЗАГРАЙ МИ ГУДАКУ СТАРИ Музика: Драґан Новакович Слова: Силво Ерделї (1989)

Заграй ми гудаку стари смутну ми шпиванку грай, бо на ютре, ютре рано я зохабям родзени край. Грай гудаку, грай, качмару вина нам дай. пришпив Най ше вина напиєме а вецка ше розидземе, грай, гудаку, грай! Качмару вина нам дай! Шпивай ми, гудаку стари, шерцо плаче жалує, до далєкей цудзей жеми з родного краю путуєм. Грай гудаку, грай, качмару вина нам дай. пришпив Най ше вина напиєме… Заграй ми, гудаку, стари моя така доля, я зохабям дом родзени и нашо ровни поля. Грай, гудаку, грай качмару вина нам дай. пришпив Най ше вина напиєме…

Пришпив Одала ше вона, РУСНАЦИ У ШВEЦE

Бок 21

ВРАЦИМ ШЕ ДОМУ Mузика: Юрий Судї Слова: Мирослав Стрибер (1989)

Кед черешня заквитнє у загради того мая, врацим ше и я мамочко до родного краю. пришпив Знам же капурка ширцом отворена, знам же мац моя од жалосци згорбена. Придзем, придзем мамочко принєшем вам, принєшем квеце та вец и я уж престанєм блукац по тим швеце. пришпив Знам же капурка… МИЛА МИ ПИСАЛА Музика и слова: Любомир Загорянски (1990)

Мила ми писала з далєкого краю, смутни слова милей мира ми нє даю. Пришпив Гибай ме, гибай опатриц, у далєким краю, серденько поцешиц, жалї най престаню. Гибaй ме, гибай опатриц, рочки прехадзаю, а боль нашим шерцом, чежки задаваю. Мила ми писала вчасней тей єшенї, знова кед ластовки сциха одлєцели. Пришпив Гибай ме, гибай опатриц… У ЦУДЗИМ ШВЕЦЕ Музика: Юлиян Рамач Слова: Мелания Римар (1990)

Прелєтли роки як ноци влєце, рани глїбоки у цудзим швеце. Бок 22

Сам у цудзини забудзеш хто ши, а ґу родзини лєм думка ноши. пришпив И сни остали у старим краю дзе правя бали, по руски граю, на твоїм полю рошнє метлїна, по твоїм шерцу риє цудзина, Забудзеш пахи лукох и польох цихе шептанє пишних топольох. За край родзени часу нє будзе, у цудзим швеце цудзи и людзе. пришпив И сни остали у старим краю… ЦУДЗИНА Mузика: Ондрей Маґловски Слова: Дюра Латяк (1992)

Давно ши у тей цудзини там жиєш у нєй ти сам, а я ту дома лєм плачем покля лєм слизи мам. пришпив Преклїнам тоту цудзину гевтот нєщесни час, гевту цудзину преклїнам цо роздвоєла нас. Цудзина, горка цудзина пенєж за тебе даш, а дома плаче родзина цо ю наймилшу маш. пришпив Преклїнам тоту цудзину… Врац ти ше, мили, до дому пенєж нє шицко- то знаш!

Oхаб цудзину другому, бо дома дзеци маш! пришпив Преклїнам тоту цудзину… МАЦЕРИНО ПИСМО Mузика и слова: Любомир Загорянски (1994)

Седем роки прешли мой любени сину, як ши з дому пошол в далєку цудзину. Лєм ши ми пошептал на розходзе сциха: ,,Здрави оставайце” ви моя потїха. РУСНАЦИ У ШВEЦE

ОГЛЯДНУЦЕ пришпив Каждей ноци мац старенка єдиного чека сина, най ше враци дому знова мено його вше спомина. тара присловка гвари – хто о чим, гевта о поштеню. З нашого угла патреня вона би могла глашиц и так: хто о чим, Руснак о тим хто зме и цо зме! И так уж децениями Руснаци хасную кажду нагоду студиозно анализовац хто то Руснаци. Та аж и з нагоди явней розправи о найновшим документу котри вязани за Националну стратеґию Руснацох у Сербиї по 2020. рок. Правда, уж би каждому мушело присц отамадз дзешка та до глави же нєшка шицки маме право Седем роки прешли прейду ище тельо вияшнїц ше о националним припаданю каждей часточки, та аж маме жалї ми превельки душа болї вельо. право думац же зме Ескими, Индиянци… Сину мой єдини шерцо ми боляце И нє лєм тото. У нєдавней емисиї на ТВ Войводина, у емисиї по врац ше ґу старенкей я ше модлїм за це. руски, дознали зме найновше твердзенє а то же музични инструмент котри ше вола ЦИМБАЛО, же то руски инструмент, а хтошка нам бранї пришпив хасновац го. Наисце интересантне твердзенє. Насампредз, мало єст Каждей ноци мац старенка музични инструменти котри власносц єдного народу. То, можебуц, єдиного чека сина, бузуки – гречески, бандура – українски, балалайка – русийски… Цимбало най ше враци дому знова анї случайно нє може буц власносц єдного народу, окреме нашого, бо би мено його вше спомина. ше Румунє, Мадяре, та вец и Словаци, а пошло би то аж и по Медзимурцох, моцно увредзели. Скорей би ше могло бешедовац о Врац ше сину зоз далєка… териториялней припадносци того и других музичних инструментох, цо значи – цимбало би могол буц, наприклад, музични инструмент панонских народох. РОДИЧОМ А цо ше дотика нашей прешлосци и єй вязи зоз даєднима музичнима инструментами, усудзел бим ше повесц же тоти нашо предки Mузика и слова: Анастазия Бесерминї у селїдби зоз старого до нових крайох могли мац од музичних (1995) инструментох лєм пищалку и то гевту од вербовей скорки. Вшелїяк, нїкому теди нє було до музики и чуваня фолклору. Уж давно я пошла зоз дома свого, Зоз часом, кед ше живот кельо-тельо стабилизовал, указало ше же и нашим предком хибела шпиванка и вони ю почали пестовац так як далєко до швета билого, то условия самого живота допущели. Гевти котри остали на подручу ходзим сама по своєй драги живота, Восточней Словацкей ше у тим поглядзе притулєли ґу моцнєйшим и чуєм запах тей штвартей яри. братом – Словацом. Други отримовали вязу зоз українску музику, а И нїхто ше за мнє нє пита треци, штварти и шицки други шпивали тото цо чули у своєй околини, крем вас, родичи мойо. прилагодзуюци шпиванє и гранє ґу своїм сушедом. Нє думам же за тото твердзенє можем найсц даяки документ, алє сущносц указує же Руснаци у пришпив Войводини и Славониї, и попри шицких чежкосцох, досц того витворели И прето здрави будзце, зоз власнима моцами и нєшка маю гоч нє барз широку алє у, значней мили мой тато, дорога мамо. мири, маю ‘свою музику’. Же нєшкайша шпиванка у одредзеней мири вязана за Войводину тото би нє требало буц чудне бо вецей як два и пол Цудзим руком дзецко сце свойо дали, вика жица вєдно мушели зохабиц шлїди и у музики. Та кед нєшка по дзекуєм за шицко цо сце ми дали. местох дзе жию Руснаци найчастейше чуєме шпиванє провадзене зоз На до мну хто, яки то гвизди вше зомну, тамбуру то, по моїм думаню, цалком природне. Нї у яким случаю ту нє мнє помагаю и радза ме? треба осудзовац фаховцох котри ше стараю о нашей музики, а тиж так и Радио Нови Сад котри вельо допомогол же би ше руска шпиванка И вецей нїґда нє будзе слухала, пестовала и очувала. А же ше тота шпиванка значно розликує од як було у дзецинстве. гевтей котра жиє у Словацкей – чудне би було кед би так нє було. Тото цо нас може радовац то факт же нєшка маме вше вецей младих образованих пришпив музичарох котри уноша швижу крев до тей роботи, а покус нас застарує И прето здрави будзце, факт же ше спомедзи тих младих людзох нїхто нє опредзелює за мили мой тато, дорога мамо. усовершованє у етномузиколоґиї, бо би праве таки фаховци могли авторитативно доказац гевтим цо шицко знаю як випатра права правда. А чи би им и вони тото доказали? Владислав Надьмитьо

Врац ше сину зоз далєка най поцешиш мацер свою, чежки тоти болї мойо кед я нє мам любов твою.

РУСНАЦИ У ШВEЦE

С

Бок 23

ВАШО ПИСМА Дороги Колєсарово, Барз Вам крашнє дзекуєм на новинкох “Руснаци у швеце”! Жадала сом Вам скорей написац, алє час так швидко прелєцел. Ище дакус та нам на прагу будзе уж и Крачун та прето пишем бо нє жадам запожнїц зоз винчованку. Да сце блїжей та би сом пришла до Вас у Канади особнє по винчованю алє, най повем по правдзе, жима и я нє пайташки. Найволїм кед жима у Сибиру. Прикладам Вам и чек на $350 та намирце шицки предплати хторих сом ше прияла спонзоровац. Можем повесц же Вам вше красши “Руснаци у швеце” и єст у нїх вельо интересантного почитац. Конґратулирам Вам на таким напредованю у роботи на новинкох, а поготов на Вашим нєвистатим труду ґу нам шицким Руснацом. Най Вас Бог сторицею винаградзи за шицко. Мам надїю же сце добре, Вам и вашей супруги Геленки жадам шицко найлєпше. Шири поздрави, зоз ширу любову Амалия Новак Фаирбанкс,

Нови рок

нам на прагу и приноши нам нови шанси за нови початок. Нєшка: почина нови дзень у хторим ше можем одрекнуц старих деструктивних звикох, за наш нови початок. Ту на першим месце здравичко, цо нашо найвекше особне богатство. Нєшка: Я будзем жиц лєм нєшка. Нє будзем дудрец и брондац як цо то було вчера, або ше секирац и буц напарти – обсесивни як будзе наютре. Нє правим плани на длуги гони а же бим ше отресол шицких моїх проблемох нараз… Я свидоми же можем дацо зробиц и у наступних 24. годзинох, цо ме нє обтерховює же би сом мал тото кончиц цали свой живот. Нєшка: Пробуєм буц щешлїви, нє будзем штудирац и нє допущим себе депресивни думки. Кед ми думки похмарени я розженєм хмари и дам слунечку же би ясно зашвицело… Нєшка: Прилапим дзень таки яки є. Попатрим стварносци просто до оч! Пробуєм оправиц тото цо у моєй моци а тото на цо уплїв нє мам прилапим таке яке є. Нєшка: Я жадам збогациц свой розум. Будзем читац дацо вредне и поучне цо вимага труду, роздумованя и концентрациї. Нє жадам и нє сцем буц ментални кепкар. Нєшка: Свидомо ше будзем трудзиц же бим бул улюдни и же бим другим давал чесц. Нє будзем

Доро ги панє Колєсар! Поздравям Вас и вашу фамелию. Ту посилам предплату за 2013. рок за новинки хтори видаваце. Можебуц пожнїм з предплату.Пребачце! Жадам и надалєй успишней роботи. Я их вше з радосцу дочекуєм и читам и по вецей раз. Вельо раз ме прилоги порушаю и до слизох так як з “Музичней студзенки” (бо писню барз любим) алє и други подобни животни написи. Шицко ме интересує бо ше вельо раз здогадам дакого лєбо дачого з прешлосци. Ище раз вельо поздрави Вам и шицким читачом новинкох у Канади, у старим краю, тиж так и у моїм родзеним Керестуре як и у каждим куцику швета дзе их чекаю и читаю як и я. Еуфемия Гнатюк Русковски, Гамилтон У окремни прилогу писму панї Фаирбанксова написала за шицких читачох новинкох красну Новорочну винчованку як привит до Нового 2013 року зоз жаданями за шицко найлєпше, же би ше им виполнєли шицки жаданя на многая и благая лїта!

огваряц и нє будзем кричац кед бешедуєм. Нє будзем нїкого преривац у бешеди. Стримам ше же бим других нє поправял на лєпше, лєм на себе самого будем у тим уплївовац. Же би нє було по тей народней же “Котел гарчку доганя, а сам є окурени”. Нєшка: Нєшка будзем роздумовац цо бим могол зробиц на злєпшаню свойого здравя. Кед сом курящи, та престанєм. Кед сом округлєйши, будзем єсц цо здравще и менши порциї. Пробуєм дзвигнуц сидро и зоз канабеля та ше прешейтам по вонку, голєм по конєц улїчки або по дзешатого сушеда. У молитви Ст. Френсиса написана и його поука: Господи, дай ми най будзем инструмент Твойого мира! Дзе мержня, допущ ми най засадзим Любов. Дзе положена увреда, Пребачиц. Дзе ше народзела сумня, дай Виру. Дзе розпука, дай Надїю. Господи, дай ми же би я нє глєдал най ме цеша, алє же би я бул тот утїшитель. Да спознам шицких потреби, да шицких безконєчно любим. Бо у дарованю ми шицки наградзени. Кед ми пребачиме, та и нам пребачене. Шицким читачом жадам и винчуєм Щешлїви Крачунски швета и весели Нови 2013. рок, жадам здравичко и мир медзи нами.

ХРИСТОС РАЖДАЄТСЯ!

РУСНАЦИ У ШВEЦE Бок 24

СПОНЗОРЕ Концом 2012. року, маме 16 спонзорох хтори ше соглашели финансийно подупрец од єдней та по 11 предплати на новинки. Др Амалия Новак Фаирбанкс зоз Бриминґему, ЗАД (спонзорує 11 предплати) – медзи иншима, Апостолски еґзархат у Н. Садзе, Каритас у Коцуре, КУД “Жатва” у Коцуре, ТВ и Радио Нови Сад, братох, шестри, блїзку родзину... Єлена Колєсар зоз Киченеру, Канада (4) – мацери и блїзкeй родзини Людмила Колєсар зоз Брантфорду, Канада (2) – Библиотека у Р. Керестуре, ОШ и стредня школа у Р. Керестуре Юлиян Сабадош зоз Киченеру, Канада (2) – блїзка родзина у Р. Керестуре и Коцуре Янко Сабадош зоз Вокинґу, В. Британия (2) – шестри у Р. Керестуре и блїзкей родзини у Н. Садзе Марленка Орлович зоз Торонта, Канада (2) –2 фамелиї у Р. Керестуре Др Михайло Баран зоз Лудвиґсгафену, Нємецка (1) – КУД “Тарас Шевченко” у Дюрдьове Яким Варґа зоз Ґилонґу, Австралия (1) – КУД “Петро Кузмяк” у Новим Орахове Мирослав Еделински зоз Киченеру, Канада (1) – Дом пензионерох Р. Керестур Михайло Будински зоз Киченеру, Канада (1) –Здруженє ремеселнїкох Р. Керестур

Олена Мученски зоз Киченеру, Канада (1) – Дом култури Р. Керестур Олґа Мученски зоз Едмонтону, Канада (1) – братови у Вербаше Владимир Пастовнїцки зоз Киченеру, Канада (1) – шестринїци у Р. Керестуре Хелена Йоцич зоз Мелбурну, Австралия (1) – шестри у Р. Керестуре Вереш Владимир зоз Киченеру, Канада (1) - КУД “Яким Ґовля” у Миклошевцох Йоахим Медеси зоз Фрайбурґу, Нємецка (1) - шестри у Р. Керестуре З того виходзи же у тей хвильки маме 33 спонзоровани адреси дзе одходза новинки и, вироятно, приноша радосц тим котрим су даровани. Ище раз ДЗЕКУЄМЕ шицким спонзором а вас поволуєме, кед же маце дакого на тим билим швеце кому бисце були ради таки дарунок направиц - одлучце ше и явце ше на нашу редакцию та ше порадзиме. Ище вше єст надосц КУД-и, здруженя и подобни институциї по наших местох у старим краю хторим би вашо спонзорованє вельо значело. Того року сце у остатнїм штиримешачу нє були таки ажурни у плаценю предплати як скорейших рокох та сом нєпотребно трацел час на дописованє и телефонованє у вязи того. Панї др Амалия Новак Фаирбанкс даровала Редакциї за материялни розходи $ 150 а панї Марленка Орловичи $100. Тото допомогло же би у тим чишлє були 4 боки у фарбох.

РУСНАЦИ У ШВEЦE Маґазин за Руснацох висeлєнцох цалого швeта Рeдактор маґазина Гавриїл КОЛЄСАР Сотруднїки-авторe на тим чишлє: Борис ГАФИЧ, Канада Меланка ҐОЙКОВИЧ, ЗАД Веселин ИҐНЯТОВ, Канада Гавриїл КОЛЄСАР, Канада Мелания КОЛБАС, Канада Дюра ЛАТЯК, Войводина Серафина МАКАЇ, Войводина Любомир МЕДЄШИ, Канада Владимир МИКИТА, Канада Иринка ОЛЕЯР, Войводина Славомир мр. ОЛЕЯР, Канада Мишеле др. ПАРВЕНСКИ, ЗАД Мая ПРОДАНОВИЧ, Канада Корина КОНҐ, ЗАД Владислав НАДЬМИТЬО, Канада О. Владимир СИМУНОВИЧ, Канада РУСНАЦИ У ШВEЦE

ФОТКИ НА ОСТАТНЇМ БОКУ 1. Кресцини Луки, сина Наташи и Бориса Гафича з Норт Бателфорду.

2. Кресцини Михаела Симуновича у Норт Бателфорду. На фотки Михаел з родичами, зoз о. Владимиром и Божану Симунович, и владиком Браяном Байдом.

3. и 4. Блейк и Кейт двойнята Младена и Рейчел Ґойкович зоз Чикаґа.

5. Аурора Иґнятов зоз старшу шестричку Анастазию, Киченер, ОН.

6.Нови член фамелиї Колбас, Луела, зоз родичами Александром и Сали Колбас.

7. Елена Проданович зоз шестричку Лану.

8. Максим Микита у сиґурносци, притулєни ґу своєй мами Танї Микитовей.

9. Мая и Кори Францишин, после винчаня, ше вифотоґрафовали зоз своїма найблїзшима за памятку, Хвар, Горватска.

10.Меланка Ґойкович, Майк и Даяна Ботело. родз. Ґойкович и Майкова мац.

Способи контакту тоти: Za magazin Gavra Koljesar 324 Overlea Dr. Kitchener, ON N2M 1T8 Canada

Канада (519) 570-9614 email: gkoljesar@gmail.com

Виходзи три раз до рока. Рочна прeдплата за три числа (зоз трошками одсиланя): за Eвропу (поєдинєчна 24 USD, а на ґрупу 18 USD), ЗАД 18 USD, Австралия 24 USD, Канада 17 CDN. Шицки прeклади и ориґинални написи защицeни © 2002 2012 “Руснаци у швeцe”. Рeпродукция истих допущeна лєм по одобрeню Рeдакциї

Бок 25

IN MEMORIAM

Др. ВЛАДИМИР СОЛОНАР (1926-2012)

Д

р. Владимир СОЛОНАР ( Dr. Waldo Konstantnin Solonar, Ph. D.), патолоґ у пензиї, умар соботу 13. октобра у болнїци “Шведски медицински центер” у Сиетлу, у америцкей союзней держави Вашинґтон. Др Владимир Солонар ше народзел 1926. року як перше дзецко у фамелиї Констатнина и Єлени Солонар, познатей керестурскей апатикарки и здравственей просветительки. Дзецинство препровадзел у Руским Керестуре дзе закончел Єлена и Константин Солонар, основну школу. Перши штири Руски Керестур роки ґимназиї закончел у Новим Садзе дзе и матуровал после Другей шветовей войни. Под час войни бул у у ґимназиї у Баї при римокатолїцких монахох, цистерцитох. До войни пошол кед му було 17 роки, вєшенї 1944. року и служел у артилєриї зоз ище штирома Керестурцами. Медицину студирал у Заґребе дзе дипломовал 1953. року и такой предлужел и специялизацию у обласци патолоґиї у Покраїнскей больнїци у Новим Садзе.

Млади Владимир Солонар Бок 26

Пошол до Французкей 1959. року и там остал жадаюци лєпши животни условия и себе и свойому потомству. Два роки робел у больнїцох на патолоґиї алє вечарами учел анґлийски язик. Року 1961. одпутовал до Америки дзе патолоґове були глєдани фаховци. Припознали му диплому зоз заґребского универзитета кед положел єден барз зложени испит з медицини у процесу нострификациї. У Америки почали його библийски седем посни роки – мушел учиц язик, обнавяц специялизацию алє и робиц у больнїцох. Перши пейц роки жил у Филаделфиї, у держави Пенсилваниї дзе ше 1962. року оженєл зоз Хилду Улман, младу емиґранткиню хтору бурї живота принєсли до Америки зоз тедишнєй Восточней Нємецкей. Ту ше им народзел и перши син Артур. Др Солонар ше 1966 року преселєл зоз фамелию до Сиєтлу, у держави Вашинґтон дзе по другираз закончел специялизацию у патолоґиї. Ту ше им народзели дзивка Корина и младши син Теди. 1968. року достал роботу у єдней больнїци у держави Монтани. У восточней часци тей держави служел 23 роки як больнїцки патолоґ и зоз роботу покривал територию вельку як цала Бачка а на нєй жили лєм коло 40.000 людзе. У єдней нагоди ми приповедал:

Владимир и Хилда у нащиви Р. Керестуру у дружтве зоз парохом Сеґедийом и владиком Букатком

Млади патолоґ, Париз, Французка РУСНАЦИ У ШВEЦE

Винчанє 1962. рок Млада фамелия Солонарових у Сиєтлу

- Року 1976 сом бул у Кeрeстурe родичох нащивиц. Од кeди сом пошол вeльо того шe там дома прeмeнєло. Спознал сом тeди и сам жe шe “нє мож дому врациц”. Ми шe з роками мeнямe а и дом шe мeня та чловeк ма чувство жe є странєц и у своїм родним мeсцe.

Teдишнї парох-викар Мижо Макаї мe погосцeл на парохиї. Ми шe спайташeли ищe як ґимназиялци. Мойо родичи були ту при нас у Монтани два раз, на длугши час. Умарли обидвойо 1982 року. Поховани су на кeрeстурским тeмeтовe, попри дїда и баби Полївкових. А там похована и моя прабаба Пeтриґалова, бабова мац. Пришла до Кeрeстура под час Пeршeй швeтовeй войни. Кeд о своїм досц длугоким живоцe роздумуєм, свидоми сом жe кeльо добрим людзом, а насампрeдз родичом, мам дзeковац за помоц и храбрeнє. А за цо сом окрeмe подзeковни то жe сом сeбe ту у Амeрики добру, вирну пару нашол за живот. Почали змe як двойо худобни имиґранти, зложeли нашо сили и рушeли шe на длугу драгу вєдно, а полни зоз надїю за лєпши живот.. Tа так нас судьба принєсла до Монтани и ту наш дом, гоч пол шeрца вшe останє у Старим Краю…

Солонарово на Гавайох

больнїци у Сиєтлу. Поховани є пияток, 19. октобра, после Служби божей у тамтейшей Католїцкей церкви.

Артур, Теди, Корина зоз родичами Владимиром и Хилду Солонар

Др Солонар бул ценєни специялиста, познати дохтор алє и почи-товани ви се лє нє ц х то р и отримовал контакти зоз вецей нашима Р у с н а ц а м и ви селє н цам и зо з Войводини. И шицким нєскрито приповедал о своїм смутку за старим крайом, окреме за Руским КеЯк пензионер др Владимир Солонар зоз супругу рестуром у хторим, Хилду жил у заходней Монтани, у варощику Полсон. У голєм у памяткох, медзичаше достали и шесцеро унуки. На початку 2012 року барз часто пребувал. Солонарово ше преселєли до варошу Исаквах при Сиєтлу на поволанку їх дзивки Корини хтора жадала же би були блїжей Г. Колєсар при нєй. Нажаль, у новим краю др Солонар бул лєм нєполни рок. Здравє ше му погоршовало, шерцо вше баржей слабело и на концу престало дуркац соботу, 13 октобра, у познатей Зоз унуком

Владимир зоз сином Тедийом, його супругу и сином

Златна свадзба Хилди и Владимира Солонарових 2012.

РУСНАЦИ У ШВEЦE

Бок 27

1

2

4

3

6

5

8 7

9 10