Ungdom nr 4 2017

UNGDOM MEDLEMSBLAD FOR NOREGS UNGDOMSLAG - 4/2017

101 .Å

R

GA

NG

tur

kul l a k o l e Levand Frå Lindås UL til Det Norske Teatret • Kven veit? 2018 Songdans og turdans • Storhelg i Hallingdal • Kongeleg heider til Berit Bjerkem Rekrutteringstiltak i Nordland Ungdomsfylking

Mette Vårdal Leiar i Noregs Ungdomslag

Redaktør: Guro Redalen Ansvarleg redaktør: Eli Ulvestad Opplag: 4250 Bladbunad, trykk og annonsebyrå: Flisa Trykkeri AS Framsidefoto: Preben Hodneland.

Foto: Inger Johanne Ruset.

Postadresse og besøksadresse: Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo Telefon: 24 14 11 10 E-post: post@ungdomslag.no Generalsekretær: Eli Ulvestad Tlf.: 24 14 11 12, eli@ungdomslag.no Informasjonsrådgjevar: Guro Redalen Tlf.: 24 14 11 14, guro@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Solveig Brekke Hauknes Tlf.: 24 14 11 15, solveig@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Inger Johanne Ruset Tlf.: 24 14 11 13 inger.johanne@ungdomslag.no Organisasjonskonsulent: Alf Steinar Nekstad, Tlf.: 24 14 11 16 alf.steinar@ungdomslag.no Kontonummer: 8101 07 00027 Organisasjonsnummer: 939 550 550 www.ungdomslag.no facebook.com/noregsungdomslag instagram.com/ungdomslag Stoffrist neste Ungdom: 12. februar

2 UNGDOM 04/2017

LITT AV EI JULEGÅVE! I

oktober kom regjeringa sitt framlegg til statsbudsjett, denne gongen med fleire og store kutt i frivillig sektor. Studieforbundstøtta var kutta med 22,5 millionar og er det som råkar NU-laga aller mest.

Det er ikkje første gongen vi opplever kutt, men denne gongen kjennest det annleis.

Medan vi tidlegare har drøfta størrelse på tilskot, korleis og frå kva post i budsjettet det skal komme frå, er det i år også naudsynt å argumentere for kvifor staten skal gje tilskot til frivillig sektor.

Frivillig sektor oppstår og driv seg sjølv på eige initiativ. Det er vi, medlemmane, som finn saman i felles interesser og engasjement og stiftar lag og organisasjonar.

Vi driv ikkje på oppdrag frå det offentlege, men tenk deg eit Noreg utan frivillig sektor: Korleis hadde Noreg vore utan lokale ungdomslag, idrettslag, husflidslag, teaterlag, kor og korps? Kven skulle formidla kunnskap om kultur? Kva med hjelpeorganisasjonane og dei som arbeidar for sjuke og vanskelegstilte? Dei politiske interesseorganisasjonane, både partia og andre, kven skulle syte for at vi kan vere med og påverke eiga samtid og framtid?

Det hadde vore eit fattigare Noreg utan frivillig sektor. Vi hadde mista mykje kultur, kunnskap og fleire samfunnsoppgåver.

Og det hadde vore øydeleggande for demokratiet. Noko av det viktigaste ein

gjer i land som går frå diktatur til demokrati, er nettopp å bygge eit breitt frivillig organisasjonsliv. Det er både berebjelken og sikkerheitsnettet i alle demokratiske land.

Det er viktig for Noreg som nasjon at vi har ein samansett, organisert og aktiv frivillig sektor. Difor bør vi ta oss råd til å sikre alle lag og organisasjonar gode rammevilkår – for å sikre at tilbodet finst.

I vinter er det 150 år sidan det første ungdomslaget blei stifta. Det har vi tenkt å markere. Og etter budsjettdebatten i haust synest det enda viktigare.

God jul til alle, og velkomne til eit nytt, engasjert NU-år!

Ps: rett før Ungdom gjekk i trykken vart det klart at kuttet i studieforbunda er reversert i statsbudsjettet for 2018.

ANNONSERE I UNGDOM? Ta kontakt med Tone Merete Møllerud tlf: 489 53 391 tone@flisamedia.no

TEATER

Preben i rolla som Mercutio i framsyninga Romeo og Julie.

Eit sceneskifte

Eldste McKinley i The Book of Mormons.

FRÅ LINDÅS UNGDOMSLAG TIL DET NORSKE TEATRET ”Det vart litt forlenga prøve. Eg er full i måling på heile kroppen, så må vaske av meg litt først. Kjem så fort eg kan!”, melder Preben Hodneland (31) per SMS ein regntung fredag ettermiddag i november.

TEKST: INGER JOHANNE RUSET. FOTO: FREDRIK ARF/DET NORSKE TEATRET

Etter ei lita stund dukkar han opp som avtalt i foajeen til Det Norske Teatret. Han har ein halvtime mellom prøver og framsyning, så det må bli kombinert middag på kafé og intervju.

arbeid, seier han og legg til at han nok snart må sette på bremsen for helsa si skuld.

HARDE DAGAR

Etter at Preben Hodneland gjekk ut frå Teaterhøgskulen i 2014, har det gått slag i slag. Kvart eit stykke han er med i, får strålande kritikkar, og det eine tek det andre.

Han synest det er vanskeleg å seie nei til nye prosjekt.

– Når ein har bytt karriere så drastisk som meg, så har ein nok mykje meir energi og arbeidskapasitet enn ein ville ha hatt i ein annan jobb. Alt er nytt og spennande for meg.

Det var nemleg ikkje opplagt at det var skodespelar Preben skulle bli.

– Eg synest hausten er vanskeleg. Dagane blir mørkare, og teaterpremierane kjem på rekke og rad. Akkurat no er det litt for hardt, seier skodespelaren og forsøker å gafle i seg ein thairett på rekordtid. Denne hausten har Preben spelt inn hovudrolle i ein film, han har sentrale roller i oppsettingane ”Romeo og Julie” og ”The Book of Mormon”, og han jobbar med intense øvingar til ”Valdens historie”, som dei berre har fått fem veker på seg til å gjere om frå roman til komplett teaterstykke.

Dessutan skal han skal straks i gang med innspelingane til ein NRK-serie.

– Eg har aldri jobba så mykje i heile mitt liv. Dei som trur vi skodespelarar berre har tre timar arbeidsdag med éi framsyning på kvelden, dei har ikkje peiling. Det er hardt

VART KONTAKTA AV UNGDOMSLAGET

Familien hans er ikkje særskilt kulturinteressert, og lindåsingen vaks opp med fotball og andre typiske fritidsaktivitetar.

Han utdanna seg til prosessteknikar, fekk fast jobb på Mongstad, hadde eiga leilegheit

INNHALD 3 6 8 10

11 12 14 16

17 18 20 21 22 23 24

28

Intervju med Preben Hodneland Kven veit? 2018 Notisar Rekrutering i Nordland Ungdomsfylking Besøksrunden Finnmark Songdans og turdans Storhelg i Hallingdal Audhild Flaktveit Moxnes minnepris Kongeleg heider til Berit Bjerkem Folkepedia på Romsdalsmuseet Teaterkurs i Molde Dramas Ole Bulls fond Medlemsfordelar Studieforbundet kultur og tradisjon Nordlek

3 UNGDOM 04/2017

TEATER

Preben Hodneland og resten av ensamblet i The Book of Mormons. Hugs at du som NU-medlem har 20 % rabatt på billettar ved Det Norske Teatret i Oslo.

og bil og hadde det i grunn heilt fint med det livet til han var 25 år. Og om ungdomslaget i bygda ikkje hadde teke kontakt med han som 19-åring, ville han kanskje framleis ha levd på same måten i dag.

– Søstera til ein eg kjende, hadde sett meg opptre på skuleavslutninga fire år tidlegare og trudde eg kunne passe til ei lita rolle i ”Spellemann på taket” som dei skulle sette opp.

med framsyningar. Forutan å skrive og regissere revyar saman med dei andre i laget sette dei opp ”Grease” og etter kvart ”My Fair Lady”, som vart ein stor suksess.

– Oppsettinga vart ein milestein for både meg og laget. Vi fekk prisar frå Bergen Teaterforening, og folk kom langvegs frå for å sjå oppsettinga i vesle Lindås. Det var heilt fantastisk!

Kvart år hadde Preben, likeins med dei andre i bygda, sett den årlege revyen som Lindås ungdomslag sette opp.

– Eg hadde alltid litt lyst å bli med, men tenkte samtidig at det ikkje var heilt meg, så det var på grunn av den direkte førepurnaden at eg vart med, fortel han.

I løpet av nokre år gjekk teaterengasjementet over frå å vere ein gøy hobby til å bli meir viktig og meiningsfylt for vestlendingen.

– Det er vanskeleg å forklare, for det blir fort så klisjéfylt. Teaterdelen av meg vart plutseleg større enn eg hadde tenkt, før eg til sist landa på at dette måtte eg satse på.

EIN MILESTEIN

Når ein veks opp i ei lita bygd på Vestlandet, så er det ikkje så nærliggande å tenkje at ein skal inn på Teaterhøgskulen i Oslo, seier Preben.

I fleire år jobba Preben som prosessteknikar på dagtid og dreiv med amatørteater i ungdomslaget på fritida. Det balla på seg

4 UNGDOM 04/2017

EIT RETT VAL Tre forsøk måtte til før Preben kom inn på den prestisjetunge teaterskulen. Men då det skjedde, selde han alt han eigde for å bli student og kollektivbuar i Oslo.

For nokre har det nok vore litt overraskande med heilomvendinga i karriere og livsstil, noko Preben forklarar med eit møte han nyleg hadde med ein tidlegare kollega på butikken heime i Lindås: – Han stod nokre hakk framføre meg i køen og spurde om eg sakna dei gamle kollegaene.

Nei, eigentleg ikkje, svarte eg – mest fordi eg var stuptrøytt og litt i ørska. Då byrja alle i køen heldigvis å le.

Preben forklarar vidare: – Sanninga er at eg saknar nokre av kollegaene mine, og jobben eg hadde var spennande, men forskjellen er at det eg gjer no – det kjennest heilt rett.

TEATER

DEI SOM LØFTAR FRAM Sjølv om dagane tidvis er lange, og forventningspresset tidvis høgt, er det jo i hovudsak gleda av song og teater som har ført Preben dit han er i dag. Han gir all honnør til eldsjelene i ungdomslaga for å ha tent gløden for han og andre som han.

– Alle er frivillige med eit genuint engasjement for det dei gjer. Dei anar ikkje kor viktige dei er, understrekar han.

Frå sitt eige ungdomslagsmiljø vil Preben spesielt dra fram Bjørn Olav Benjaminsen, som har hatt alle roller frå regissør og lysteknikar til scenograf og produsent – alt med ein ustoppeleg entusiasme.

– Han ser kvar aktør i laget og gir dei oppgåver dei kan vekse på. Han er for meg heilt uunnverleg. Eg har alt å takke han for.

VERDIEN AV REVY Sjølv om Preben synest arbeidsdagane kan

vere tunge, føler han seg alltid glad og lett i kroppen etter å ha stått på scena som Eldste McKinley i ”The Book of Mormon” som går på Det Norske Teatret.

– Musikalen har mykje alvor, men er samtidig lett og frisk med gospelstemning på slutten – slikt får eg energi av.

Framsyninga er òg det næraste Preben kjem å jobbe med revy – noko som han alltid har vore spesielt glad i.

– Det er noko med å forstå kva samfunn ein lever i. Ved å lage ein revy ser ein på verkelegheita i bygda ein bur i, og løftar ho opp på ei scene for å gi eit skråblikk. Det er det same ein prøver å gjere på dei store scenene, hevdar han.

– Å skrive og utvikle ein revy – det er å lage kunst. Det trur eg ikkje det er mange som tenkjer over, men det er faktisk det som skjer.

Det Norske Teatret er eit privateigd teatret i sentrum av Oslo, der ungdomslaga og mållaga eig mange av aksjane.

INSTRUKTØRKURS I TEATER Det blir basiskurs i leiing og regi på Det Norske Teatret 8. - 9.sept 2018.

Hald av datoane!

Meir informasjon kjem.

Den tidlegare prosessteknikaren trur at mange ser revy som rein humor og showfaktor, men det er han personleg sterkt ueinig i.

5 UNGDOM 04/2017

KLAR FOR KUNNSKAPSTEVLINGA Kven veit?

KVEN VEIT? 2018

Vert med og bryn deg mot NU sine skarpaste skallar i kunnskapstevlinga Kven veit? I 2018 er temaet ungdomshuset.

Kven veit? er ei kunnskapstevling der deltakarane får teste allmennkunnskapane sine, og vi har to klasser: Junior Kven veit? for dei opp til 14 år og Senior Kven veit? for dei over 14 år. Gjennom tre tevlingsrundar svarar deltakargruppene på spørsmål om til dømes politikk, kultur, sport, underhalding og det som er temaet for tevlinga.

svarar laga på spørsmål henta dels frå temaet og dels frå allmennkunnskap.

DELTAKARAVGIFT Deltakaravgifta for Senior er kroner 450 for kvar gruppe i tillegg til kroner 65 per studiehefte. Vi gir rabatt til lag med mange grupper. Deltakaravgifta er frå og med fjerde gruppa kroner 300.

Deltakarlaga får i god tid før tevlinga startar, tilsendt studiemateriell om temaet for årets tevling. I studiemateriellet vil de få lese artiklar knytte til temaet.

Deltakaravgift for Junior er kroner 300 for kvar gruppe, og studiemateriellet er gratis.

Kven Veit? er både eit opplegg for studiering og ei kunnskapstevling. I tevlingsrundane

12. januar Påmeldingsfrist

Veke 7 - 1. tevlingsveke Veke 11 - 2. tevlingsveke Veke 14 - 3. tevlingsveke 27. april Vinnarane vert gjorde kjente på landsmøtet til Noregs Ungdomslag.

På heimesida vår, www.ungdomslag.no, finn du påmeldingsskjema og meir om reglane for tevlinga.

VIKTIGE DATOAR:

Klar for oppvarming? Her kjem eit par av spørsmåla frå Kven veit? 2017.

1. Simen Agdestein 2. Eit trekkspel 3. Hopplandslaget

6 UNGDOM 04/2017

Fasit 1

1. Kva organisasjon har ein logo forma som eit stearinlys omkransa av piggtråd?

2. Kva stol er møbelfabrikken J.E. Ekornes AS mest kjent for?

3. Kva mynteining vart teken ut av sirkulasjon 1. mai 2012?

1. Denne svevebana i Noreg har ei lengd på 1120 meter, og øvre stasjon ligg 607 moh.

Dei to gondolane heiter Perle og Bruse. Har du ein ”cithar i hende”, kan han gjerne takast med til toppen. Kva heiter svevebana?

2. Kva krydder i deigen skil laupa frå ein vanleg kveitebolle?

3. I kva norsk by finn vi Oskar Sylte Mineral vannfabrikk?

1. Amnesty International 2. Stressless 3. 50-øringen

BLANDA

BOLLAR OG BRUS

2

1. Kva for fotballspelar har spela åtte A landskampar for Noreg og har vore noreg meister i sjakk senior sju gonger?

2. Bandoneon vert mykje nytta i tangomusikk.

Kva slags instrument er det?

3. På kva landslag finn vi Johan Forfang, Anders Fannemel, Kenneth Gangnes, Rune Velta og Phillip Sjøen?

3

1. Ulriksbanen (i Bergen) 2. Anis 3. Molde

2

SPORT OG SPEL

3

1

KVEN VEIT? 2018

UNGDOMSHUSET ”Hus byggjer lag”. Dette fyndordet frå ein ukjent filosof seier litt om kva husa har hatt å seie for lokallaga i Noregs Ungdomslag.

For det første er trivelege samlingsstader eit vilkår for all sosial og kulturell verksemd i bygd og by. For det andre er ein vellukka byggjedugnad engasjerande og samlande for dei som er med.

Ungdomshusa er eit synleg og handfast uttrykk for arbeidet i Noregs Ungdomslag gjennom dei 121 åra samskipnaden no har verka. Les vi soga om ungdomshusa, les vi på mange vis soga om det frilyndte ungdomsarbeidet frå det tok til i dei siste tiåra før førre hundreårsskiftet. Etter kvart som lagsarbeidet utvikla seg, sette det òg større krav til høvelege møtelokale. Tanken om eige hus, der dei sjølve kunne setje reglar for bruken, vaks etter kvart fram i mange ungdomslag. Og mange av laga har greidd å gjere husønsket til røyndom. Reisinga av ungdomshusa har heilt ut vore eit arbeid som er bore fram av lokale krefter.

Det var få forsamlingshus rundt om i bygdene den tida då den frilyndte ungdomsrørsla vaks fram. Av møtebøker og lagssoger går det fram at møta dei første åra jamt over blei haldne på gardane hos lagsfolk eller andre som såg

med velvilje på den frilyndte rørsla, og som hadde plass nok til huse ein del ungdommar.

Men det var tungvint med eit så omflakkande tilvære. Laga såg seg om etter fastare tilhaldsstader, og mange fann det i skulestovene. Og mange stader var det nettopp lærarane som gjekk i brodden for ungdomslagsarbeidet. I mange av skulane var det forbod mot dans, og festane måte derfor framleis haldast kringom på gardane.

Litt folkeviseleik kunne ein lure inn i skulestovene, men ikkje minst teaterarbeidet førte med seg eit ønske om meir høveleg lokale enn skulestovene. Draumen var eit hus med både sal og scene og eit lite kjøkken, eit hus der ungdomslaget sjølv kunne setje reglar for bruken.

Ungdomshuset har ikkje berre vore ramme rundt frilyndt ungdomsarbeid. Det har på mange vis vore ein føresetnad for å drive eit breitt ungdomslagsarbeid. Huset har fram gjennom åra vore ein vesentleg del av sjølve lagsarbeidet, reist som det er mykje på dugnad etter at ungdomslag i fleire år hadde samla pengar til byggjefond. Arbeidet med husplanar og finansiering har utan tvil teke mykje tid og krefter, men derfor har husbygginga òg vore svært samlande for

mange lagsfolk. Det må vere rett å seie at arbeidet med å halde ungdomshuset i stand mange stader har gitt kontinuitet i eit lagsarbeid som kunne gå i bølgjedalar.

Ungdomshuset har ikkje berre gitt rom for ungdomslag sitt eige arbeid, det har i praksis vore eit ope forsamlingshus for heile bygda, der andre lag og foreiningar har kunna leigd huset. Husa er vortne bruka i offentlege samanhengar som kommunestyremøtesal og røystelokale. Og mangt eit bryllaup er feira i ungdomshus.

Det er store utfordringar med å halde eit slikt samlingshus opp til moderne standard og krav til komfort. Besøksrunden har tydeleggjort at drift og vedlikehald av husa ofte er den viktigaste aktiviteten igjennom eit år. Og dette kan skape utfordringar for kreftene til å fylle huset med annan aktivitet som t.d. dans og teater.

Temaet for Kven veit? 2018 er altså huset i bygda, grenda og sentrum av byen – den rause og frilyndte møteplassen som vi gjerne kallar Ungdomshuset.

Delar av teksten er henta frå boka Ungdomshuset, utgitt av Noregs Ungdomslag i 1986

KJÆRT HUS...

Solvang og Trudvang er dei to vanlegaste namna på ungdomshusa i Noregs Ungdomslag.

Og Ljosheim, Skogheim, Vonheim, Heimtun og namn som har med Fram å gjere, kan vi finne over heile landet. Om lag 18 % av ungdomshusa har namn som sluttar på -heim, drygt 10 % endar på -tun, og 9 % heiter noko med -vang.

Fram. Desse namna peikar meir eller mindre direkte tilbake anten på dialektforkjemparen Olaus J. Fjørtoft, polarskuta Fram eller hovudkvarteret til Roald Amundsen ved Sørpolen.

Fleire historikarar meiner å vite at Nansen kalla opp polarskuta si etter personen Fram i Garborgs Bondestudentar. Og denne Fram var nettopp Olaus J. Fjørtoft.

Mange hus har fram i namnet, helst som Framsteg, Framtun, Framheim eller berre

I tillegg til dei nemnde endingane i ungdomshusnamn er -lund, -ly og -vin mykje bruka. Om

vi ser Norden under eitt, og særleg tar med Åland og den svensktalande delen av Finland, vil vi tru Furulund er det vanlegaste namnet.

Henta frå Ungdomshuset, utgitt av Noregs Ungdomslag i 1986.

7 UNGDOM 04/2017

ÆRESMEDLEM ”Sjå for nokon fine æresmedlem me fekk i kveld ...

Velfortjent sei me!” skriv Kløvheim Ungdomslag på Facebook etter utnemninga av Arnlijot Bjørge og Bjørg Seljelid til æresmedlemar under feiringa av 50-årsjubileum til Nyheim ungdomshus.

ÆRESMEDLEM VÅGANE UNGDOMSLAG Bjørn Lasse Skjevik vart under årets SkålaRevy utnemnd som æresmedlem av Vågane Ungdomslag etter over 40 aktive år i VUL.

VINJE-JUBILEUM I 2018

BYGDA DANSAR I TROMS Det nasjonale folkedansprosjektet Bygda dansar har sidan 2001 dansa seg gjennom fleire fylke, og hausten 2017 starta danseprosjektet opp i Troms. Bygda dansar rekrutterer unge dansarar, gir opplæring og har framsyningar i prosjektperioden som er på tre år.

Les meir om prosjektet på www.bygdadansar.no.

Det blir løft og høge spark når Torill Steinjord og Sigurd Heide skal undervise folkedans frå Troms (foto: Tone Erlien)

STORKURS I SØR-VEST Hald av helga 2.–4. februar.

Då skipar Aust-Agder Ungdomslag til storkurs på Strand hotell i Grimstad. Meir informasjon kjem seinare.

VIKTIG MELDING: SOMMARLEIREN 2018 Sommarleiren for NU-ungdom blir 1. - 6. juli på Solbakken folkehøgskule (Skarnes i Sør-Odal). Det vil lagt opp til felles avreise for dei som ønskjer å kombineren leiren med Nordring i Falun (ungdomstreffet til Nordlek) Hald av veka, og følg med for meir informasjon!

I 2018 er det Vinje-jubileum og 200 år sidan forfattaren Aasmund O. Vinje vart født. Vinje laga den første avisa på nynorsk (Dølen) og etablerte moderne journalistikk på norsk. Han var ein av dei fremste essayistane i Noreg og vart ein folkekjær lyrikar. Jubileet er i regi av Vinje kommune. Oppdatert informasjon om jubileet vil du finne på www.vinjesenteret.no.

Det er òg 100 år sidan Vidar Sandbeck og Hans Børli vart fødde, dette skal òg markerast med kvart sitt jubileum. I tillegg er Det Norske Samlaget 150 år i 2018.

Sitat: «Han var ikke plaget af denne Frygstsomhed og Blyhed, som ofte er til Besvær for unge Mænd af Bondestanden, naar de komme ud i en videre Kreds; tvertimod optraadte han i Skrift og Tale med en saadan Djærvhed, at det af og til vagte Ængstelse hos hans Venner og Uvilje paa visse andte Steder. Hans Virksomhed blev derfor forskjellig bedømt og tildeels behandlet med Spot og Ringeagt; men man kan ikke sige at hans Modstanderes Stridsmaade var bedre end hans egen» (Ivar Aasen: Skrifter i Samling b. II, 1912, s.210).

Bilde: Korleis greidde eigentleg Aasmund Olavsson Vinje luggen?

Til høgre eller venstre? Fasiten heng kanskje framleis på veggen i eit ungdomshus nær deg. Den hårreisande versjonen på 50-lappen frå 80-talet luggar enno, og sjølv om han er ute av lommeboka, har han ikkje gått i gløymeboka …

KVA MED EIN TUR TIL OSLO MED MEDLEMSRABATT?

Kaffistova. Dersom du er kaffitørst NUmedlem som ikkje bur på Bondeheimen, kan du slenge innom Kaffistova og få 10 % rabatt.

inn i Hypersys og skrive det ut for deg. Dei må då gå inn på medlemssida di og klikke på same staden som vist på biletet.

Hotell Bondeheimen og Kaffistova ligg i Rosenkrantz’ gate 8 i Oslo, der dei vart grunnlagde i 1913. Som medlem i Noregs Ungdomslag får du 10 % rabatt på BAR-prisar, som heile tida er den beste prisen hotellet har tilgjengeleg. Du tingar rom direkte hos hotellet ved å ringe telefonnr. 23 21 41 04, eller sende ein e-post til bookingoffice@ bondeheimen.com. Hugs å referere til hotellavtale med Noregs Ungdomslag. Som buande gjest på hotellet får du òg 20 % rabatt hos

Og når du først er i nabolaget, kan du jo òg bruke tilbodet om 20 % rabatt på framsyningar på Det Norske Teatret og 10 % rabatt på Heimen Husfliden. Hugs då å skrive ut medlemskortet ditt frå Hypersys. Er du registrert med e-postadresse, kan du logge deg inn og skrive det ut sjølv. Sjå illustrasjonen for å sjå kvar du finn nedlastinga av medlemskort i Hypersys. Er du ikkje registrert med e-postadresse, må nokon i styret logge seg

Om styret i laget ønsker å skrive ut medlemskort til alle i laget, gjer dei det på følgjande vis (sjå òg bileta): Gå til lokallagssida i Hypersys.

Klikk på medlemsliste. Huk av dei du vil skrive ut medlemskort for. Klikk på last ned. Vel medlemskort. Ei lenke med nedlasting blir sendt til e-posten til den som er logga inn.

LANDSRÅDSMØTET PÅ LILLEHAMMER

plan for 2019-2022 og kommunikasjon i ein samnsett organisasjonsstruktur drøfta.

Landsrådet er samansett av fylkeslagsleiarane i Noregs Ungdomslag, og dei møtest kvar haust saman med styret i Noregs Ungdomslag. Årets landsrådsmøte vart halde 16. – 17. september under Teaterdagane på Lillehammer. Det var fleire saker på timeplanen denne helga, og landsrådet hadde gode og viktige drøftingar. Mellom anna vart saker som korleis vi kan lage landsmøte om til ei NU-helg, fagpolitisk plattform, langtids-

Besøksrunden til alle lokallaga i Noregs Ungdomslag er noko som dei fleste fylkeslaga er oppteken av. Runden er godt i gang, og fleire av fylkeslaga ga gode tilbakemeldingar om besøket.

Sidan møtet var lagt til Lillehammer denne helga fekk også deltakarane sjansen til å delta på noko av programmet til teaterdagane, blant anna NM i teatersport.

9 UNGDOM 04/2017

REKRUTERING

REKRUTTERINGSTILTAK I NORDLAND UNGDOMSFYLKING 20.–22. oktober arrangerte BUL Bodø kurshelg for barn og unge på Skjerstad. Skjerstad hadde aktivt barnelag for 15 år siden. Etter den tid har de ikke hatt barneaktivitet.

TEKST OG FOTO: ANETTE FIGENSCHOU

NU ba styret i Nordland Ungdomsfylking BUL Bodø om de kunne arrangere en kurshelg for barn på et av stedene hvor NU har aktive lag uten barneaktivitet. Målet var å inspirere barn og unge til å bli aktive i ungdomslaget.

Skjerstads UL Freidig takket ja til besøk fra bodøværingene, og lokallaget fikk lov å dele ut invitasjoner til barn på stedet via skolen.

BUL Bodøs grupper som driver med folkedans og teater, hadde ansvar for kurshelgas innhold. Barna fikk delta på swingkurs, teatersport, ballongkurs, sminkekurs, folkedans,

10 UNGDOM 04/2017

lek og moro. Barn i alderen 5–16 år deltok på kurset. Åtte deltakere fra Skjerstad ble med på helgen sammen med 30 barn fra BUL Bodø. BUL Bodøs medlemmer fikk også nye opplevelser siden dansere fikk prøve teateraktivitet og vice versa.

Barna som deltok, hadde en strålende opplevelse. Barn fra flere forskjellige skoler og ungdomslagsgrupper ble kjent med hverandre og opplevde folkekultur i fellesskap. Lørdagskvelden ble tilbragt med selskapsleker, dans og godteri. Maten som BUL-kokken Frode

stod for, var tradisjonen tro upåklagelig.

Barna fra Skjerstad var veldig positive, og lokalmiljøet ønsket oss velkommen tilbake.

Styret i NUF har et lite håp om at gjentatte besøk og invitasjoner til lignende arrangement i regionen kan bidra til at lokallag kan få barneaktiviteten opp å gå igjen. Vi håper samarbeidet mellom UL Freidig og BUL Bodø fortsetter i året som kommer. Kanskje vil noen fra Skjerstad delta på barnestevnet som Nordland og Troms skal arrangere i april 2018?

BESØKSRUNDEN I FINNMARK

g og Lakselv Ungdomslag har leikarring, junior spelemannsla ga annsla spelem to dei så lokale, eigne spelemannslag. Dei har ikkje lokal ein på lokale øvings hadde har øvingar i Rødekorshuset. Dei øvingsskule, men etter at dei hadde lagt nytt golv og pussa opp før hadde Dei . rommet, var dette tatt i bruk til kontor på skulen om sjølv samarbeid med Pasvikringen og reiste på fellesøvingar det er 40 mil éin veg.

Pasvikringen er ein aktiv leikarring som øver på Svanv ik folkehøgskule. Dei har samarbeid med andre dansarar frå Kirkenes, men òg med dansegrupper i Russland og i Finland. Dei driv i tillegg til leikarring med songdans og stildans og har eigne kostym e til francese-dansing, sydd i Murmansk.

Pasvikringen vart skipa i 1974. Fana er i lin og laga på dugnad i ringen i 1979. Det bunadskledde paret står mellom ein russisk og ein norsk grensestolpe.

Lokallagsbesøk

FINNMARK

Som kjent held sentralleddet i NU i samarbeid med fylkeslaga på med ein omfattande besøksrunde hos laga i NU. Innan utgangen av 2018 skal sentralleddet ha møtt alle laga i NU. Med nærare 400 lag spreidde over heile landet seier det seg sjølv at det tek tid å kome rundt til alle. Men vi er på god veg, og i september vart dei to nordlegaste NU-laga besøkt.

Tradisjonelt sett har dei store aktivitetane i NU-lag vore folkedans og teater, og det er det for så vidt framleis, men det er òg mange varierte aktivitetar kringom i laga. Det er utruleg kjekt å få kome rundt og møte alle dei

flinke, kreative folka som driv lag ulike stader i landet. Noko av målet med besøksrunden er jo nettopp å få eit betre innblikk i kva dei ulike laga faktisk driv med. Litt står det jo i årsrapporten, men detaljane i arbeidet, kva

som fungerer og ikkje fungerer, utfordringar og suksessar, dei kjem så mykje betre fram i direkte møte.

11 UNGDOM 04/2017

SONGDANSEN OG TURDANSEN

INSTRUKTØRKURS TURDANS TID OG STAD: 13.–14. januar på Skjetten Hotel samtidig med SAFFA-kurset, i samarbeid med BLS og Eidsiva fylkeslag.

Instruktør: Tor Stallvik

PÅMELDINGSFRIST: 20. desember via www.deltager.no/ instruktorkurs_turdans

SONGDANSEN OG TURDANSEN – EIN KULTURARV? REFERAT FRÅ SEMINARET SOM SYMRA SKIPA 7. OKTOBER 2017 AV ERIK HAUGROS, LEIAR I SYMRA. FOTO: VEBJØRN BAKKEN

SONGDANS Symra valde på seminaret å be Ingrid Tuko ta for seg Prøysen – ein inspirator for songdansen. Ho og mannen Nils Slapgård har gjeve ut heftet D’ER ÆILLER FALI FOR DEN SOM DAINSE. Dette vart ein god innfallsvinkel.

Ingrid veksla mellom prat og dans. Og mange sa etterpå at her ligg det skattar som fleire ringar må ta tak i. Norsk songdans er ein kulturarv som vi alle må ta vare på. Kanskje liknande tilskipingar kan vere vegen å gå?

Symra takkar Ingrid og Nils for at det vart ei særs gild økt med songdans.

TURDANS Turdans var det andre temaet på seminaret.

Vebjørn Bakken (VB) innleidde med eit foredrag om turdans. Han baserte foredraget sitt mellom anna på bøker som Egil Bakka har gjeve ut: Europeisk dansehistorie og Norden i dans i tillegg til boka Norske folkedansar.

Turdansar av Klara Semb. VB fortalde at all vår dans sannsynlegvis er komen hit frå eller

12 UNGDOM 04/2017

via andre land. Han strukturerte dette på ein illustrativ god måte. Vidare peika han på at vi har delt dansen inn i ulike grupper. Dette har vore nyttig både for forskarar og rettleiarar, men dansen har nok vore oppfatta forskjellig rundt omkring i landet, meinte Bakken.

Sjølve omgrepet turdans er av noko nyare dato. Turdansane som vart brukte i by- og storgardsmiljø, var andre enn dei som fekk feste i somme av bygdene våre, peika han på.

Til slutt fortalde VB om at dans har gått «andre vegen» òg. Han kunne presentere eit særtrykk der ein dansepedagog frå Sverige hadde vore på Vestlandet og skrive opp ein dans som han kalla «Hardangervalsen», oppskriven fleire år før Klara Semb starta med sine oppteikningar. Dansen skal ha vorte brukt både i Paris og København som ein ny sosietetsdans, men det var nok ikkje noko anna enn stegvals?

VB tok òg føre seg NU og turdansen.

Leiande krefter i NU gjekk t.d. inn for turdans framfor runddans. Dei var redde for at den omtykte runddansen skulle trenge bort meir høgverdige «hugmål». Eit felles repertoar av dansar som alle dansa likt, var positivt når ungdomen skulle møtast på stemne. Klara Semb merka at ho kunne ikkje berre instruere i songdans på kursa sine, og då var turdans god å ha. Men det har òg vore dei som hadde eit anna syn på bruken av turdans! Slik sett har turdansen ikkje vorte så omtykt?

I Sverige har det lenge vore vanleg å nylage turdansar, noko vi har hatt lite av i Noreg. Men på øvinga etter foredraget fekk vi mellom anna dansa to nesten nye turdansar som VB har laga.

Vi vonar turdansen er noko fleire set pris på. Det er ein verdfull kulturarv å ta vare på.

Mange takk til Vebjørn for foredrag, danseøving og leiing av dansen på leikfesten,

SONGDANS OG STORDANS

i songdans og stor Instruktørkurs med fordjuping ruktørar.

Johan Einar Bjerkem som inst

dans med Torunn Hernes og

FORDJUPING I SONGDANS OG STORDANS TEKST: TORBJØRN BERGWITZ LAUEN. FOTO: SOLVEIG BREKKE HAUKNES

Etter suksessen i fjor vart det skipa til Stordanskveld på Schøtstuene i Bergen i år igjen den 30. september. Nær 80 deltakarar frå Tromsø i nord til Kristiansand i sør, ja, til og med ein liten flokk færøyingar hadde teke turen til Bergen denne helga. Etter at grauten var eten opp (ja, og tomt vart det!) tok me til å danse. I om lag fem timar gjekk dansen i desse historiske lokala bak Bryggen berre avbroten av ein liten pause med kaffi og frukt i ni-tida. Det vart sunge stutte viser og lange viser, riddarviser og skjemteviser.

Det gjekk på norsk og dansk og færøysk, og

stundom litt av kvart. Det var ei glede å sjå både unge og gamle synge for full hals, og som levde seg inn i historiene som vart fortalde.

Sjølv når færøyingane med sin taktfaste rytme song på færøysk, ljoma det mellom veggane frå både den eine og andre kanten når omkvedet kom. Då klokka slo tolv, måtte songen ta slutt, og etter ein broderring der me song «Gje meg handa di ven», var me alle samde om at me måtte halde fram neste haust. Og når Stordanskvelden i Bergen vert skipa for tredje gong i 2018, ja, då vert det ein fast tradisjon.

I tillegg til den vellukka Stordanskvelden vart det same helga og same staden gjennomførte NU instruktørkurs med fordjuping i songdans og stordans med Torunn Hernes og Johan Einar Bjerkem som instruktørar. Kurset var særs vellukka med 15 ivrige deltakarar med stort alderspenn.

Bergen ungdomslag Ervingen var lokalt vertskap og såg til at kursdeltakarane fekk ei ekstra fin helg.

13 UNGDOM 04/2017

STORHELG I HALLINGDAL

STOR SUKSESS MED STORHELG I HALLINGDAL 20.–22. oktober arrangerte Hallingdal Juniorspelemannslag saman med Hugnad UL og Ål Kulturhus Storhelg i Hallingdal for fjerde året på rad. Det er ein festival med eit rikt kurstilbod og med opne konsertar og framsyningar.

TEKST OG FOTO: MARTIN MYHR

For å delta på kurs skal du ha begynt på ungdomsskulen, medan det ikkje er noko aldersgrense oppover. Av dei som deltek, er dei aller fleste tenåringar, men det deltek òg meir vaksne folk frå det lokale miljøet.

I år var det 70 kursdeltakarar, som er identisk med det vi har som eit ikkje altfor strengt tak. Dei kom frå Buskerud, Oppland, Hedmark, Oslo, Akershus, Hordaland og Sverige. Mange er gjengangarar, men nye ungdommar dukka òg opp. Dei fleste av dei tilreisande og mange av dei lokale budde på Torpo skule frå fredag til sundag. Skulen er nærmaste nabo til ungdomshuset Hugnadheim, og der vart all mat servert.

14 UNGDOM 04/2017

Vi hadde i år tre grupper med hardingfele og ei gruppe kvar av fele, toradar, langeleik, munnharpe, song, pardans og halling. I tillegg hadde vi eit fordjupingskurs i hallingspringar med Gunnlaug Lien Myhr som vi kalla springarforum. Lærarar i år var elles: Olav Luksengård Mjelva, Johanne Løkensgard Mjøs, Frank Henrik Rolland, Rasmus Kjorstad, Kristoffer Kleiveland, Ingrid Lingaas Fossum, Jan Beitohaugen Granli, Unni Boksasp, Ole Nilssen og Ådne Kolbjørnshus. Av konsertar/ framsyningar hadde vi Sudan Dudan, Kartellet, Boksasp/Mjelva og avslutningsframsyninga Meister og elev med alle lærarar og deltakarar på Ål kulturhus. Vi tek på festivalen i bruk «alle» hus på Torpo til kurs, så skulen, Hugnadheim, Misjonsheimen, Olastugu og

klubbhuset til idrettslaget var opptekne denne helga. Eit av dei verkelege høgdepunkta vart dansefesten laurdag kveld med Rasmus- og Hans P. Kjorstad saman med Ole Nilssen. Moro å sjå at eit heilt rusfritt arrangement fungerer så godt med mange ungdommar som er vane med å ta seg ei øl eller fem ved slike høve.

Kvifor så mange ungdommar vel å bruke ei helg på Torpo, kan ein undre seg over. Det viktigaste er nok at dei vil vera saman. Dei har vorte kjende med kvarandre særleg på Strunkeveko og landskappleikar og vil gjerne treffast ein gong til i året. Vi er òg ivrige på å skaffe dei beste lærarane, og dei som har konsert hos oss, er mellom dei som er mest

STORHELG I HALLINGDAL

i vinden for tida. Eg trur òg det er eit poeng at vi satsar på dei eldste ungdommane. Der andre kanskje går ned i alder for å sikre seg deltakarar, tenkjer vi motsett og trur det er attraktivt at dei minste ikkje er med. Eg vel òg å tru at det er eit poeng at eg som leiar kjenner dei aller fleste ungdommane gjennom Strunkeveko. Mellom anna tek eg personleg kontakt med alle i aktuell alder som deltek på sommarleiren i Valdres.

For å få til eit slikt arrangement er ein òg avhengig av støtte frå mange hald. Nasjonale støtteordningar og bidrag frå lokale bedrifter og spel- og dansarlag gjer dette mogleg. I år kosta det kr 750,– å vera kursdeltakar. For den prisen fekk dei overnatting, seks måltid,

kurs, konsertar og dansefest. Ein må vel kunne seia at det er veldig rimeleg, og håpet er at ingen skal bli heime på grunn av prisen.

Personleg har eg stor tru på slike møteplassar på tvers av berg og dalar. Grunnen til at ein kan finne på å bruke så mykje tid på å arrangere festivalen, er at vi trur at nettopp dette er med på å halde interessa oppe og gje inspirasjon. Her får dei dyrke venskap på tvers av instrument og geografi. Og så trur vi at våre eigne ungdommar får eit løft ved at vi gjer denne jobben. Det er sjølvsagt ei form for galskap! Ein galskap vi vaksne òg finn inspirasjon i. Hallingdal Juniorspelemannslag og Hugnad UL samarbeider gjennom heile året.

Hugnad stiller øvingslokale, og juniorlaget

stiller opp på ungdomslaget sine tilstellingar, mellom anna på dei årlege eldrefestane og juletrefestane våre. Alle dei som spelar i juniorlaget, er òg med og dansar i Hugnad.

Hugnad Ul har 8–10 øvingskveldar i halvåret.

Kvar øvingskveld består av tre grupper med halling, to grupper med pardans og ei gruppe med kveding. Om lag 50 unge i alderen sju til nitten år deltek. Det talet har vore veldig stabilt dei siste ti åra. Høgdepunktet i året må vi kunne seia er Landskappleiken. Vi deltek med 20–30 unge kvart år i lagdans, lagspel og mange soloklassar. Ein sjeldan gong reiser vi til utlandet på tur. I fjor var vi på festival i Klaipedia i Litauen.

15 UNGDOM 04/2017

MINNEPRIS

Pressemelding!

Jonas Laupsa mottok AUDHILD FLAKTVEIT MOXNES sin minnepris for 2017.

MINNEPRIS TIL UNG HARDINGFELESPELAR FRÅ GRANVIN

AUDHILD FLAKTVEIT MOXNES SIN MINNEPRIS 2017 er tildelt 17 år gamle JONAS LAUPSA frå Folkedal i Granvin. Prisen, som er på 15 000 kroner, blei delt ut på Vestlandskappleiken i Askvoll laurdag 14. oktober.

Jonas begynte å spele hardingfele då han var 7 år, ved Granvin musikkskule, med Knut Hamre og Johanna Mjeldheim som lærarar.

Han ynskjer å satse på folkemusikk og går no andre året på musikklinja ved Voss gymnas.

Der har han Leif og Steinar Rygg som lærarar.

I tillegg får han undervisning av andre dyktige lærarar i musikkteori, musikkhistorie osv.

Dei siste fem åra har Jonas delteke på Vestlandskappleiken, Hordamønstringa, landskappleiken og ulike kurs rundt i landet.

Utøvaren har fleire gonger vunne klasse C hardingfele på kappleikar. Han har òg delteke aktivt i Hardanger junior- og seniorlag og spela med dei på kappleikar. Jonas spelar òg på konsertar på Voss og i Hardanger, blant

16 UNGDOM 04/2017

anna saman med kvedaren Mari Holven. Årets prisvinnar er ein talentfull, flittig og engasjert hardingfeleutøvar som me gler oss til å høyre i tida som kjem!

Formålet med minneprisen er å oppmuntre unge lovande utøvarar på hardingfele frå Vestlandet. Prisen er etablert til minne om Audhild Flaktveit Moxnes som var aktiv utøvar på hardingfele og dansa folkedans.

Audhild omkom i ei trafikkulukke i Bergen 19. mars 2004, berre 17 år gamal.

Prisen er støtta av Sparebanken Vest og har vore delt ut sidan 2007. Inga Hilde Breivik har laga diplomet som høyrer til minneprisen.

I STYRET FOR MINNEPRISEN SIT: Arne Anderdal, Solgunn Margaret Flaktveit, Sigrid Moldestad og Eva Marie Toppe.

FOR MEIR INFORMASJON ELLER SPØRSMÅL: Nettstad: http://www. bergen.ungdomslag.no/ minnepris/ http://www. vestlandskappleiken.no

BUNAD

FIKK KONGELIG HEDER – Berit Bjerkem har gjennom mange tiår vært en banebrytende ildsjel til fremme av norsk tradisjonskultur, som særlig framtredende står hennes omfattende arbeid for å samle inn og registrere gamle klestradisjoner, mønstre og teknikker.

TEKST OG FOTO: ARNE OPDAHL/STEINKJER-AVISA. FOTO AV BERIT BJERKEM: HEIDI FOSSNES/ MAGASINET BUNAD.

Hun har registrert mellom 4000 og 5000 plagg, og denne registreringen er en kultur-historisk bragd i seg selv, sa ordfører Bjørn Arild Gram, som representerte både kongen og fylkesmannen denne kvelden.

Og han la til: – Bjerkem har i tillegg drevet et omfattende formidlingsarbeid knyttet til den kunnskapen hun har tilegnet seg, til nytte for både forskningsinstitusjoner og folk flest. Hun har skrevet fagartikler, arrangert utstillinger og drevet en utstrakt kursvirksomhet til glede og nytte for mange landet rundt.

– Hun har vært aktiv i ulike lag og organisasjoner, og tok for eksempel i 1994 iniativet til å starte Norsk Folkedraktforening, og var med på etableringen av fagbladet Bunad. Hun har med all sin kunnskap drevet lokal næringsvirksomhet på Øver-Bjerkem,

og i 1989 mottok Berit og Jakob Steinkjer kommunes kulturpris.

UVITENDE OM TILDELINGEN Det var en tydelig rørt Berit Eldbjørg Bjerkem som mottok Kongens fortjenstmedalje av ordfører Gram. Hun visste ingen ting om medaljeoverrekkelsen og kom heim til Bjerkem-låven som var fullsatt med festkledde personer. Denne dagen hadde Berit og Jakob 49-års bryllupsdag, og det ble delt ut klemmer til paret i bøtter og spann.

TRE SØSKEN MED MEDALJE Og sjelden har vel tre søsken fått den samme medaljen. Berit er oppvokst i en familie med fire storebrødre, og to av dem lever i dag.

Både Geir Egil og Trond – begge med etternavn Larsen – har fått Kongens fortjenstmedalje tidligere, likeså deres far. Brødrene

har fått kongens heder for sin innsats innen musikken, mens Einar A. Larsen har fått medaljen for sitt lange frivillige engasjement i kirka og som lærer. Det var en velregissert kveld på Øver-Bjerkem denne kvelden.

Foruten overrekkelsen ble det musikalske innslag, og sønnen Johan Einar Bjerkem gjennomførte intervjurunder i Skavland-stil, med både søsken på begge sider, syforeninger og flere til. Til stor latter blant de frammøtte.

De tre søsknene Larsen fra Verdal la vekt på at ungdomslaget har prega oppveksten veldig, likeså Øystein Hovden, den lokale presten på Vinne, som spilte en stor rolle for familien i en tidlig periode.

Magasinet Bunad har ein større reportasje om Berit Bjerkem i utgåve 2/2017. Du kan bli tingar av bladet på www.bunad-magasinet. no eller kjøpe bladet på til dømes Narvesen.

17 UNGDOM 04/2017

FOLKEPEDIA

Folkepedia-premiere og høstfest

PÅ ROMSDALSMUSEET TEKST: SIGNE BRUNVOLL (LEIKARRINGSSEKRETÆR). FOTO PREMIEREFEST: TORE LANGE. FOTO FRÅ INNSPELING: HALLDIS FOLKEDAL

18 UNGDOM 04/2017

FOLKEPEDIA

Tirsdag 17. oktober arrangerte Romsdalsmuseets Leikarring høstfest for dansere med familier.

Vi inviterte til filmpremiere på FOLKEPEDIA der Leikarringen deltok med 19 dansere.

Vi inviterte gjester fra kommune, fylkeskommune, kulturskole og folkedans- og folkemusikkmiljøet i Molde. Det ble en flott kveld med rød løper, sprudlebrus til alle gjester, filmfremvisning og gaveoverrekkelser.

Kultursjef Janny Meese hilste og gratulerte fra Molde kommune. Torbjørn Bergwitz Lauen holdt tale, og han fikk med gave til NU sentralt for at vi fikk være med på filmene. Anna Gjendem fra Folkemusikkarkivet i M&R orienterte om arbeidet med filmene. Hun fikk blomst for sitt arbeid med FOLKEPEDIA, der hun ledet danserne i innspillingene og har redigert filmene. Hun fikk i tillegg takk for at vi av og til får bruke henne som instruktørvikar i leikarringen.

Etter filmpremieren fortsatte kvelden med utdeling av utmerkelser for henholdsvis 2, 4, 6, 8, 10 års medlemskap i leikarringen. Vi viste bilder fra leikarringens tur til Polen i

sommer, og høstens øvingsprogram ble presentert. Foreldre og søsken deltok på festen.

Medbrakt mat ble satt på bordene, og vi holdt stort lotteri, der inntekten gikk til leikarringens velferdskasse. 120 personer med smått og stort deltok på en meget vellykket fest.

Romsdalsmuseets Leikarring ble stiftet i 1928 og er nå i sitt nittiende år. Mali Furunes var ringens første leder og trener. Hun var ansatt på Romsdalsmuseet for å ta seg av tekstiler og for å lede en barnering. Leikarringen bruker ennå, med noen variasjoner, danseprogrammet Mali satte sammen da hun hadde ansvaret. Ringen er landets eneste leikarring som, med unntak av krigsårene, har vært i kontinuerlig drift siden starten i 1928.

I dag har leikarringen ca. 50 dansere fordelt på tre partier. Det er et aktivt årsprogram for leikarringen. Vi har felles dansekvelder for

alle partier, skumringsvandring i de gamle husene på museet, stort juleverksted for hele familien og årlig sommertur. I tillegg til alle oppvisningene for turister fra cruisebåtene har leikarringen årlig opptreden 17. mai på Romsdalsmuseet. Vi deltar også på sjokoladekappleik og fylkeskappleik når det passer med reiselengde og tidspunkt.

Romsdalsmuseets Leikarring er ikke tilsluttet Noregs Ungdomslag, men vi har et godt samarbeid og deltar stadig på arrangement i NU-regi. Birgitte Nielsen, leikarringens trener, er ansatt på Romsdalsmuseet som museumspedagog og leder for leikarringen. Hver sommer opptrer leikarringen, iført bunader fra Romsdal, ved ca. 25–30 cruisebåtanløp. Hver opptredendag kan variere med alt fra én opptil åtte opptredener.

Romsdalsmuseet holder bunader til danserne.

19 UNGDOM 04/2017

TEATERKURS I MOLDE

Kreative prosessar på

INSTRUKTØRKURS TEKST OG FOTO: INGER JOHANNE RUSET

Helga 4.-5.november arrangerte NU instruktørkurs i barne- og ungdomsteater på Teatret Vårt i Molde med påmeldte frå heile midt-Noreg. Instruktør Tobias Heiberg underviste i devising - ein metode der deltakarane lagar teater utifrå eigne historier og idear.

Kva sjanger ein til slutt landar på, er avhengig av innhaldet og den kreative prosessen.

Neste instruktørkurs i teater vert i Strandebarm i Hardanger 2.-3. desember. Også der er det barne- og ungdomsteater som er tema, og då med Wilhelm Støylen som instruktør.

DRAMAS

HVA ER DRAMAS? Dramas er et serviceorgan for amatørteatergrupper i Norge og er en del av virksomheten i Teateralliansen. Dramas formidler manus til lesning til teatergrupper, behandler søknader om spilletillatelser og utbetaler royalties til rettighetshavere.

TEKST: DRAMAS FOTO: TERJE SVINDSETH

I manusbasen til Dramas finner du nærmere 3000 manustitler, som du kan bestille for lesing eller fremføring. Dramas er utviklet i kontinuerlig dialog med dramatikere, andre rettighetshavere, Teaterforleggerforeningen i Norden, Norske Dramatikeres Forbund og Norsk Oversetterforening. Dramas låner også ut noter og singback-CDer til noen teaterstykker.

undervisningen eller fremfører det internt i teatergruppen. Dersom man inviterer andre, for eksempel foreldre eller venner, er det å betrakte som en offentlig forestilling og tillatelse må innhentes.

HVEM HAR RETTIGHETER?

SPØRSMÅL OG SVAR OM RETTIGHETER

«Den som skaper et åndsverk, har opphavsrett til verket» (Åndsverkloven § 1). Alle som har jobbet med manuset. For eksempel forfatter, oversetter, komponist og dramatisør. Hvem som har rettigheter til stykket ser du på manusforsiden eller i beskrivelsen av manuset på nettsiden. Hvis siste kjente opphavsperson har vært død i minst i 70 år, blir verket frigitt. Selv om originalverket av Shakespeare er frigitt, er det sannsynligvis en annen som har bearbeidet eller oversatt stykket i senere år. Dermed har denne personen rettigheter til stykket, og skal ha royalties.

Dramas har laget en oversikt over de mest stilte spørsmålene om rettigheter knyttet til fremføring av et manus eller musikkteater.

HVORDAN SØKER MAN OM RETTIGHETER?

Det foregår et omfattende utviklingsprosjekt i Dramas, med blant annet fornyelse av den digitale plattformen. Nettsiden fikk ny utforming i april 2017, og et nytt saksbehandlingssystem er i emning.

Gå inn på www.dramas.no for å lese mer, finne manus og søke om spillerettigheter.

MÅ MAN SØKE OM RETTIGHETER? Ja. Alle offentlige forestillinger, enten det kreves inngangspenger eller ikke, faller inn under åndsverkloven, og det skal betales royalties/avgift til alle rettighetshavere.

Unntaket er hvis man bruker et manus i

Heldigvis er det ikke vanskelig å søke om spillerettigheter. Søk opp det aktuelle manuset på forsiden på www.dramas.no, trykk på Bestill for fremføring, opprett/rediger søknadsskjema, lagre og send.

MÅ MAN BRUKE DRAMAS NÅR MAN SKAL SØKE OM RETTIGHETER? Dramas har oppgaven med å klarere spilletillatelser for norske amatørteaterproduksjoner. Ved direkte henvendelser til for eksempel forlag, blir man som regel henvist til oss. Dramas er også nøkkelen til en enklere måte å administrere en amatørproduksjon på.

KAN HVEM SOM HELST BRUKE DRAMAS? Ja, alle kan bruke Dramas og bestille manus for gjennomlesning. Men vi behandler kun søknader om fremføring for norske amatørproduksjoner.

HVIS REGISSØREN ER PROFESJONELL, ER DET EN AMATØRPRODUKSJON DA? Ja. Det er kun skuespillerne som må være amatører.

ET GODT RÅD TIL SIST: Husk å søke i god tid før dere begynner med prøver! Ta alltid kontakt med Dramas om spilletillatelse FØR teatergruppen begynner å innstudere stykket. Slik unngår dere at oppsetningen blir stoppet før premieren.

For dette kan skje, og har dessverre skjedd med andre.

21 UNGDOM 04/2017

UTLYSING AV STIPEND

UTLYSING AV STIPEND OLE BULLS FOND slått sammen med Rasmus og Agnes Pettersons Fond På tonekunstneren Ole Bulls fødselsdag 5. februar 2018 kan det deles ut stipend til - yngre musikere og skuespillere - bygdeungdom under musikkopplæring Søkerne må fortrinnsvis holde til på Vestlandet, og støtte kan gis som individuelle stipend eller til kursvirksomhet. Søknader, som må inkludere budsjett og opplysninger

om alle tidligere mottatte stipend, sendes til fondets forretningsfører: toreludvigolsen@ gmail.com innen 5. januar 2018.

Fondet har eget søknadsskjema som bør benyttes. Skjemaet er tilgjengelig på BFOs kontor i Grieghallen, Den Nationale Scene, Griegakademiet, Ole Bull Akademiet og hos fondets forretningsfører.

ANDRE NU-FOND Å SØKJE PÅ EUFEMIAFONDET Føremålet med Eufemia-fondet er å stimulere til dramatisering av lokale soger, historiske hendingar, segn, folkelege historier og eventyr. Fondet vart oppretta av dramatikaren Peder W. Cappelen.

Det er søknadsfrist medio november kvart andre år (partalsår).

Søknadssum: kr 9000. Oppfyller ditt lag sin produksjon dette føremålet?

Send ein søknad med budsjett der du fortel om innhaldet i produksjonen. Det vert berre delt ut stønad til eitt lag. Har du spørsmål knytt til søknaden, tar du kontakt med administrasjonen i NU på post@ungdomslag.no.

PLANAR FOR 2018?

Legg kursplanar alt no for 2018, her ser du datoar for instruktørkursa NU som er fastsett.

3.-4. februar Instruktørkurs folkedans Fevik, Grimstad. Tema: Barne- og ungdomsinstruksjon

27.-29. april NU-helg med landsmøtet Scandic St. Olavs plass, Oslo

13.-14. januar Instruktørkurs folkedans Olavsgaard Hotel, Skjetten Tema: Turdans

3.-4. februar Instruktørkurs teater Fevik, Grimstad. Tema: Barne- og ungdomsteater

8.-9. september Instruktørkurs teater Det Norske Teatret. Tema: Basiskurs

22 UNGDOM 04/2017

MEDLEMSFORDELAR

Det finst ikkje noko standardoppskrift på korleis ein kan og bør drive eit ungdomslag.

Men fordelen med å vera mange og å stå saman er like aktuell i dag som i 1896 då Noregs Ungdomslag vart skipa. Det er berre gjennom eit fellesskap ein klarer å arbeide fram fellesgode. Dei statlege støtteordningane til frivillig aktivitet har kome på plass etter innspel og arbeid i dei nasjonale organisasjonane. Det å stå samla i ein felles organisasjon gjer òg at ein har ressursar til å tilby service, kurs og møtestader for dei lokale laga og medlemmene i desse.

Noregs Ungdomslag er eit fellesskap med 400 ungdomslag spreidd utover heile landet.

Føremålet til organisasjonen, og det ungdomslaga har til felles, er å skapa engasjement og levande lokalkultur gjennom folkelege kulturaktivitetar. Ungdomslaga er frilyndte – altså opne og inkluderande, og medlemmene i laga er i alle aldrar.

SOM MEDLEMSLAG I NOREGS UNGDOMSLAG HAR EIN T.D. DESSE FORDELANE: TILGANG TIL FLEIRE STØTTEORDNINGAR ENN ELLES: • Frifond. Alle medlemslag som har meir enn 5 medlemmer under 26 år, får etter søknad frifondmidlar. I dag gir vi eit grunntilskot på kr 4000 per lag i tillegg til eit variabelt tilskot per medlem under 26 år. (I fjor var dette på kr 442, slik at eit lag med 5 medlemmer under 26 år til saman fekk kr 5210 i tilskot til barne- og ungdomsaktiviteten i laget.)

• Støtte til opplæring (vaksenopplæringsmidlar). Alle laga kan søkje om midlar til kurs- og opplæringsaktiviteten i laget gjennom Studieforbundet kultur og tradisjon. Per i dag er tilskotet kr 95 per time. Eit opplæringstiltak som går over 8 timar, og som har minimum 5 deltakarar over 14 år, vil t.d. kunna få eit tilskot på kr 760.

• Momskompensasjon kan alle lokallag i Noregs Ungdomslag søkje om.

GODE AVTALAR OG RABATTORDNINGAR GJENNOM KNIF • Gjennom KNIF Trygghet kan laga få gode forsikringsavtalar for både ungdoms huset og aktiviteten sin. Vi har fleire døme på ungdomslag som har spart mellom kr 10 000 og 20 000 på å skifte forsikringsselskap til KNIF Trygghet.

• Gjennom KNIF Innkjøp har medlemslaga våre tilgang på gode innkjøpsordningar på alt frå forbruksmateriell til inventar.

KOMPETANSEHEVING • Vi tilbyr instruktørkurs i både teater og folkedans for at laga skal få gode instruktørar til aktiviteten sin. Kursa er rimelege og blir arrangert rundt om i heile landet.

• Medlemslaga i Noregs Ungdomslag har òg moglegheit for å leige ein gjeste instruktør heim til laget. For ein fast pris kr 4000/5000 (avhengig av type kurs) får laget ein instruktør heim til laget sitt ei heil helg. Denne prisen inkluderer både reise, overnatting og honorar til instruktøren, då resten av kostnadene blir dekt av NU.

23 UNGDOM 04/2017

STATSBUDSJETTET

Representantar frå NU-kontoret og Leikarringen i BUL Oslo var og tilstades på mønstringa, og held fanene høgt for denne viktige saka for frivilligheita.

KUTT I STUDIEFORBUNDA? TEKST: TORUNN ELISE KVEEN/STUDIEFORBUNDET KULTUR OG TRADISJON

«JA, DE PENGA» – Ja, de penga, er til bekymring, for fattig og for rik. Vidar Sandbecks skillingsvise «Pengegaloppen» er atter ein gong høgaktuell. Mykje fokus og arbeid har i haust gått med til å prøve å reversere det føreslåtte kuttet i statsbudsjettet i støtte til opplæring i studieforbunda. VOFO, studieforbunda, medlemsorganisasjonane og lokallaga har bretta opp ermene og mobilisert. Vi har saman lagt eit massivt trykk på politikarar lokalt, i fylka og nasjonalt, og media har flauma over av lesarinnlegg, artiklar, gode læringshistorier og slagkraftige tal og berekningar. Vi har stått saman, vi har bidrege saman, flokken har jobba, flokken har jaga. Vi ville vise Noreg

24 UNGDOM 04/2017

alt det gode og viktige arbeidet som blir gjort i frivillige organisasjonar. Når dette kjem på trykk, vil vi ha fått svar på om vi har lykkast med arbeidet.

STØTTA ER GRUNNMUREN «Vi opplever kuttforslaget som nedslåande og dramatisk. Dersom forslaget til kutt blir ståande, betyr dette at opptil 570 kurs neste år ikkje får opplæringsstøtte frå oss,» sa dagleg leiar Kjærsti Gangsø i Studieforbundet kultur og tradisjon da forslaget til budsjett vart kjent i oktober. Slik forslaget var, ville det redusere dei frie inntektene til organisasjonane og gjere organisasjonane meir avhengige av prosjektstøtte og gåver.

Meir tid ville gå med til søknader og rapportering og mindre tid brukt på å skape gode opplæringsarenaer.

Tilskotet frå Studieforbundet er, saman med deltakaravgifta, ein del av dugnaden som gjer kursa moglege å gjennomføre. Deltakaravgifta ligg i botnen, og vaksenopplæringsmidlane på toppen. Dette gjer at laga har noko sikker finansiering, som gjer det mogleg å satse litt lenger, satse på litt større prosjekt. Støtta er eit sikkert fundament som triggar frivillig innsats til gjennomføring, administrasjon, marknadsføring og rapportering av kurs. Dess mindre sikker finansiering du har, dess mindre tør du

STATSBUDSJETTET

og Torbjørn Bergwitz Lauen Under komitehøyringane møtte Terje Svindseth inget, og kom på vegne av frå styret i NU den nye kulturkomiten på Stort arbeidet i komiteen: NU med desse innspela til statsbudsjettet og ansvar for den nasjonale 1. Vi bad om at komiteen tek eit samordnande teten i statsbudsjettet, og frivilligheitspolitikken, ved å sjå på totali ikkje berre på kulturbudsjettet. det føreslåtte kuttet på 2. Vi bad om at komiteen bidreg til å reversere und. eforb 22 millionar kroner i tilskota til Studi a får full momskompen3. Vi bad om at komiteen sikrar at frivilligheit ehald på bygg og anlegg sasjon, der også moms på investeringar og vedlik blir kompensert.

Generalsekretær Eli Ulvestad (til høgre) held appell under Frivillighet Norge si Massemønstring for full momskompensasjon.

å satse. Dette fekk vi stadfesta sist studieforbunda vart ramma av budsjettkutt. Kuttet førte til eit kraftig dropp i kursaktiviteten, dette trass i at fleire studieforbund brukte eigenkapital for å dempe konsekvensane.

Ytterlegare budsjettnedskjeringar tærer på det frivillige. Samfunnet er taparen.

og organiserte tilbod for sosial meistring, nye kunnskapar og ferdigheiter og inkludering.

Når det frivillige blir svekt, tapar samfunnet.

Når fellesskap blir svekte, blir det òg mindre tillit mellom folk. Da hjelper det lite med fine ord om å styrke det frivillige og nedkjempe utanforskap.

ALT HENG SAMAN MED ALT

STUDIEFORBUNDET VIDAREFØRER KUNNSKAP

For samfunnet er studieforbundsordninga ein svært rimeleg måte å støtte og styrke eit mangfald av organisert opplæring på.

Ordninga er ubyråkratisk, styrt av det frivillige sjølv, som sørgjer for kurstilbod tilpassa ønske og behov. Kursa når ut til alle lag av folket, held høgt fagleg nivå og gjer deltakarane motiverte til å ville lære meir.

Studieforbunda forvaltar landsomfattande

Vi som står med skoa på, veit kor viktig studieforbundsordninga er som kulturberar, for vidareføring av kunnskap og som grunnmur for å kunne ta vare på kulturarv og tradisjonar. Frivillige organisasjonar skapar viktige læringsarenaer for ungdom og vaksne over heile Noreg. Kuttet vil ramme fagområde som bunadssaum, musikk-

opplæring, båtbyggjarkurs, teaterkurs og kurs i folkelege dansetradisjonar. Det vil ramme språkopplæring for innvandrarar som kan få dei raskare i jobb, kurs for funksjonshemma for betre kvardagsmestring, kurs for seniorar som ønskjer å betre stå i ein digital kvardag, og ikkje minst, kurs for Kari og Ola som elles ikkje ville ha noko å gå til eller ein stad å få bidra. Regjeringa ser ikkje rekkevidda av kutta eller verdien av opplæringa. Alt heng saman med alt. Samfunnet treng dette tilbodet, både for vedlikehald og utvikling av fagområda og av menneska. Vi treng tilbodet for å ha noko å leve for, ikkje berre å leve av.

Vi må lære, og vi må lære saman. Vi treng å få bidra, og vi må få bidra saman. Investering kostar. Utbyttet er her så stort at det ikkje eingong kan reknast i pengar.

25 UNGDOM 04/2017

Når du sikrar verdiar, skapar du verdiar.

Utdanning som folkemusikar?

Det kan me forsikra.

Knif Trygghet er eit reindyrka forsikringsselskap som er skipa for å verna og tryggja verdiar for det rike organisasjons- og kulturlivet i Noreg.

Difor har me utvikla særskilt gode og tilpassa løysingar for Noregs Ungdomslags verksemd, til dømes forsikring av klubbhus og kulturbygg.

Me tilbyr òg gunstige personforsikringar for alle som er engasjert i ungdomslaga.

Meir informasjon og gode tilbod får du på kniftrygghet.no, eller ring 23 68 39 00

På Ole Bull Akademiet kan du ta ein bachelor i utøvande tradisjonsmusikk. Det er studiesamling på akademiet på Voss ca. ei veke i månaden, og resten av tida er sett av til timar med læremeister, øving og sjølvstendig arbeid. Det er òg tilbod om valfag i hardingfelebygging, etter søknad.

Søknadsfrist 15. desember – sjå www.olebull.no Tradisjonsmusikk er ei studieretning innafor Bachelorprogram i utøvande musikk ved Griegakademiet, Universitetet i Bergen

SIKRAR VERDIAR. SKAPAR VERDIAR.

velkommen til velkommen til follo folkehogskole follo folkehogskole

VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR

velkommen til follo folkehogskole

VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR MUSIKAL HIPHOP MUSIKAL HIPHOP VOKAL BAND VOKAL BAND VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR DANS PERSONLIG DANS PERSONLIG MUSIKAL HIPHOP TRENER FILM TRENER VOKAL FILM DANS

Coop Å SA, Husfliden Stensveien 1, 7335 Jerpstad Telefon: 991 21 970 E-post: ingunn.stokkli@coop.no www.coop-aa.no 26 UNGDOM 04/2017

FILM

BAND

PERSONLIG TRENER

FOLLO.FHS.NO

FO FOLLO

SØK NÅ!

TEATER

MUSIKK & TEATER

+ KOSTYME & TEATERSMINKE

+

LYD & MUSIKK

+ SCENOGRAFI

+ LYSDESIGN

+

+

www.romerike.fhs.no

Sommarleiren er ei tilskiping i regi av Noregs Ungdomslag og er open for alle mellom 13 og 25 år.

Leiren i 2018 finn stad 1. - 6. juli. Følg med på www.sommarleiren.no

27 UNGDOM 04/2017

Returadresse: Noregs Ungdomslag, Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo

NORDLEK 2018 Noregs Ungdomslag er med i det nordiske samarbeidet Nordlek, som ein av 23 nordiske organisasjonar innanfor folkedans og folkemusikk.

Nordlek-samarbeidet femnar om dei store Nordlek-stemnene som vert skipa til kvart tredje år, Nordisk sommarleir for barn og unge kvart tredje år, ungdomstreffet Nordring, mindre folkedansstemner som Isleik og Havleikur i tillegg til kurs og utveksling mellom folkedans- og musikkgrupper.

I 2018 er Nordlek-stemnet i Falun 10.–15. juli. Sjå www.nordlek2018.se for oppdatert informasjon.

SAMDANSAR TIL NORDLEK 2018 Allereie no kan du byrje øvinga på samdansane til Nordlek 2018. Du finn notar, video og beskrivingar til alle dansane på www.nordlek2018.se. Dette er dansane frå dei ulike landa:

Danmark: Lollands Kontra Finland: Åtta-man-engel Island: Undir blaum Norge: Springar frå Nordre Sunnmøre Suomi: Kahesku Sverige: Polska fra Bingsjö I tillegg kan du øve på det norske samdansprogrammet: • Niaren frå Senja (i boka Norske Folkedansar – Turdansar) • Stjernetur frå Hobøl (i boka Norske Folkedansar – Turdansar) • Totur frå Holt (i boka Norske Folkedansar – Turdansar) • Springar frå Nordre Sunnmøre (på nett: www.folkepedia.no)

KURS I SAMDANSAR TIL NORDLEK 2018 Laurdag 20. januar inviterer Noregs Ungdomslag til kurs i samdansane til Nordlek 2018. Kurset vert halde i Oslo kl. 11.00– 17.00. Me går gjennom samdansane som skal dansast i Falun neste sommar. Målgruppe for kurset er danseleiarar og andre interesserte.

Kurspris: 300,– som dekker kurs og lunsj.

Ev. reise og overnatting vert betalt av kvar enkelt. Instruktørar: Torbjørn Bergwitz Lauen og Solveig Brekke Hauknes.

Påmelding til solveig@ungdomslag.no innan 5. januar 2018.