Ungdom 3/2018

UNGDOM MEDLEMSBLAD FOR NOREGS UNGDOMSLAG - 3/2018

102 .Å

R

GA

NG

tur

kul l a k o l e Levand Sommarleiren • Nordlek • Nytt liv i gamle stølstradisjonar Å feire ein hundreåring • Bunadsbruk til UNESCO Lær dans med Folkepedia • NU kulturformidling

Ja ja: Mette Vårdal Leiar i Noregs Ungdomslag

Redaktør: Guro Redalen Ansvarleg redaktør: Kai Roger Vatne Opplag: 6200 Bladbunad, trykk og annonsebyrå: Flisa Trykkeri AS Framsidefoto: Frå Sommarleiren.

Foto: Guro Redalen Postadresse og besøksadresse: Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo Telefon: 24 14 11 10 E-post: post@ungdomslag.no Generalsekretær: Kai Roger Vatne Tlf. 24 14 11 10, kai.roger@ungdomslag.no Informasjonsrådgjevar: Guro Redalen Tlf.: 24 14 11 14, guro@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Inger Johanne Ruset Tlf.: 24 14 11 13 inger.johanne@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Solveig Brekke Hauknes Tlf.: 24 14 11 15, solveig@ungdomslag.no Organisasjonskonsulent: Alf Steinar Nekstad, Tlf.: 24 14 11 16 alf.steinar@ungdomslag.no Kontonummer: 8101 07 00027 Organisasjonsnummer: 939 550 550 www.ungdomslag.no facebook.com/noregsungdomslag instagram.com/ungdomslag Stoffrist neste Ungdom: 1. november

2 UNGDOM 03/2018

N

okon skulle halde dansekurs her.

Det skulle vore fleire opne festar på samfunnshuset. Det er underleg at ingen kan lage til ein kafé eller noko for dei som kjem flyttande hit.

Du har sikkert høyrt dei. Eller lese statusen deira på Facebook. Nokon-skulle-ha-gjortgjengen er ikkje ny, dei har vore her lenge.

Stått med hendene i lomma og lent seg på skigarden og sagt at «nokon skulle sørge for å gje ungdomen litt opplæring».

Men det skjer overraskande lite av å stå og henge med hendene i lomma eller skrive på sosiale medium at nokon skulle ha gjort.

For kven er «nokon»? Det er først når ein seier «eg vil halde dansekurs, vi skal lage til fest, og vi skal ha ei samling med dei som er nye i bygda», at det skjer noko.

Heldigvis har vi ungdomslag mange plassar med medlemmer som er med i kom-sågjer-vi-gjengen. Dei er samlingsplassar, nyskaparar, kulturberarar og sosiale nav i lokalsamfunnet. Dei, medlemmane i Noregs Ungdomslag, er i sanninga skaparar av levande lokalkultur.

Av og til, sjølv som styreleiar i NU, så hender det at eg gløymer det. Når eg er ute og diskuterer lokalkultur, fråflytting og korleis vi skal skape levande lokalsamfunn, så kan det hende eg seier at «nokon skulle gjort».

Eg må slutte å seie det. Eg skal seie: «Vi gjer det!»

Alt du treng for å skape aktivitet i lokalsamfunnet, er ein liten kom-så-gjer-vigjeng, akkurat stor nok til å oversjå nokonskulle-gjort-hengarane ved skigarden. Og så gjere det. Enten det er dansekurs, fest, ei samkome, basar, berre ei samling for å gå ein liten tur eller ta med svartkjel og be nokon fortelje eventyr rundt eit bål ein kveld – vi berre gjer det.

Neste gong du les på Facebook ei melding om kva nokon skulle ha gjort for lokalsamfunnet, så svar dei. Sei at fint, det kan du gjere! Bli med i ungdomslaget vårt, så kan vi få det til å skje. Vi har nemleg ein komså-gjer-vi-gjeng, og vi har plass til fleire!

ANNONSERE I UNGDOM? Ta kontakt med Tone Merete Møllerud tlf: 489 53 391 tone@flisamedia.no

DANSEARRANGEMENT

INNHALD 4 Sommarleiren 6 Nordlek - Fest i Falun 8 Nytt liv i gamal stølstradisjon 10 Å feire ein hundreåring 12 Notisar 14 Fana Ungdomshall i

ny husbunad 16 Finn ungdomshuset ditt 17 Fylkesstemnet for barn i Hordaland 18 Å drive eit lokallag 19 Lær dans med folkepedia 20 Arendalsveka 24 Nye lokallag

Frå dansefesten på landsmøte til NU tidlegare

Gratis tilbod i år.

TIL ALLE MEDLEMER I NU OG FOLKORG

Seminar om dansearrangement Det er ingen tvil om at det skjer mykje spennande innanfor folkemusikken og folkedansen rundt om i landet vårt. Likevel er det mange som drøymer seg attende til 1960-, 1970- og 1980-talet då golva var fulle av dansarar i grendehus og ungdomshus. Korleis skal vi greie å få folk i alle aldrar til å gå «mann av huse» for å gå på dansetilstellingar att?

Fredag 9. november arrangerer Noregs Ungdomslag og FolkOrg eit samarbeids-

seminar med dansearrangement i fokus.

Dette er eit heildagsseminar frå klokka 09.30 til 16.00 der vi vil diskutere ulike tema og utfordringar knytte til det å arrangere dansefestar. Vi vil diskutere ulike arrangørutfordringar, marknadsføring, stønadsordningar og mykje meir.

Seminaret er gratis, og FolkOrg og Noregs Ungdomslag spanderer lunsj på alle seminardeltakarane. Thomas Nilssen vil

lose oss gjennom seminardagen som ordstyrar. Seminaret finn stad på Riksscenen i Oslo i samband med Folkelarm som skjer 8.-10.november same stad.

Det er avgrensa med plassar på seminaret, så meld deg på så fort du kan. Påmeldingsfrist er 1. november.

For å melde deg på sender du e-post til Solveig Brekke Hauknes: solveig@ungdomslag.no.

3 UNGDOM 03/2018

SOMMARLEIREN

SOMMARLEIREN 2018 Sommarleiren 2018 fann stad 1. - 6. juli på Solbakken folkehøgskule på Skarnes i Nord-Odal.

Det var seks dagar med sol, songdans, summing, slumring, samspel, skodespel og slitne danseføter. Og ein tur til Sverige og Västanå Teater i Sunne. Her kjem eit par mimrebilete frå leiren.

1

2

Kevin André Kuntze Theigmann og Marit Kvamen i sommarleirutvalet heisar NU-flagget på Solbakken folkehøgskule. No kan deltakarane berre kome!

Frå måndag til onsdag var det kurs i alt frå teater til friluftsliv, folkedans til yoga, songdans til strikking.

Kva får du om du set saman deltakarar frå Bergen, Bodø og Sarpsborg? Jo, vinnaralaget av Improkap pleiken 2018.

6

7

Viktig del av folkedanskurset: å trene på å danse på gras og ikkje berre dansegolv.

8 4 UNGDOM 03/2018

Like viktig som kursa på ein sommarleir er å ha tid til å slenge saman med nye vener i ei hengekøye.

4

SOMMARLEIREN

Torsdagen gjekk turen til Selma Lagerlöf sitt rike på Västanå Teater. Her møtte vi nokre av skodespelarane og musikarane før framsyninga tok til.

Sommarleirutvalet Lars Magnus Longva, Kevin André Kuntze Theigmann (representant frå NU-styret), Marit Kvamnen og leirsjef Mona Husby.

3 ktivitetar slik som til På kveldane var det fellesa ser vi eit av laga gå dømes Improkappleik. Her Foto: Thor Hauknes. saman til å illustrere ei bie.

5

9

10 Etter at kursa var fer dig på onsdag fekk alle personleg invitasjo n til leirdronninga sitt bikubeball. For ma skotten i år var ei bie som dukka op p både her og der.

Songdans høyrer sjølvsagt med når NU har leir.

Dronninga hadde og lagt med ein hårbøyle med følehorn som alle måtte ta på seg.

Seinare den kvelden var det skattejakt med rebus.

11 5 UNGDOM 03/2018

NORDLEK

NORDLEK - FEST I FALUN I dei varme sommardagane i juli var det stor fest i Falun i Sverige. Grunnen var NORDLEK med over 2000 ivrige dansarar og musikarar som samla seg til stort stemne, fem dagar til ende. Det var travle dagar med uteljelege moglegheiter for kurs i dans, song, spel, handverk, utflukter til kjente og mindre kjente attraksjonar i nærområdet, ungdomsleir, familietreff, konsertar, tevlingar, framsyningar og ikkje minst sosial dans om kveldane og langt utover natta.

TEKST OG FOTO: SOLVEIG BREKKE HAUKNES

Frå Noreg deltok kring 250 personar, nokre reiste i store grupper med lokallaget sitt, medan andre deltok som enkeltpersonar.

Det var stor stas dei få gongene så godt som alle norske var samla til nasjonal framsyning, og flott var det òg å sjå 140 bunadskledde nordmenn i stemnetoget laurdagen i over 30 varme spasere opp til stemneområdet Lugnet. Det var allsong, musikk, store smil og sveitte bunadsskjorter.

For ein heilt fersk stemnedeltakar, som underteikna, var det flott å sjå og oppleve det store engasjementet vande stemnedeltakarar synte, og interessa som spirer og gror seg til hjå fleire fyrstegongsreisande.

6 UNGDOM 03/2018

Noko av det som er interessant når så mange land og område kjem saman, er å sjå på korleis me brukar dansen og musikken vår, kva me gjer likt, og kva det er som skil oss frå kvarandre. Me er alle stolte og glade over tradisjonen og kulturarven vår, sjølvsagt, men me uttrykker det på ganske ulike måtar. For nokre er det å vise fram dansen og musikken på ei scene det viktigaste, gjerne i koreograferte, stilige former, medan for andre er det vel så stas å kome saman med andre om kvelden, midt på natta eller midt på dagen for berre å danse og synge i lag i time etter time. Det som er fint med NORDLEK, er at du har så mange forskjellige opplegg og postar i

programmet, så der bør det absolutt finnast noko for alle. Det nærmar seg at Noreg får overlevert stafettpinnen som arrangør av NORDLEK. Det er ikkje ein jobb for pyser, dette er eit stort og imponerande arrangement med mange krav og forventningar frå deltakarar som veit korleis dei ynskjer eit slikt stemne.

Me vil utover hausten sette i gang prosessar for å finne arrangør til NORDLEK 2024 i Noreg. Er dette noko du eller ditt lag kunne vore interessert i? Ta gjerne kontakt med kontoret for å få meir informasjon eller vise interessa di. Men fyrst er det Tampere, Finland i 2021 sin tur.

NORDLEK

TANKAR KRING NORDLEK I NOREG 2024 TEKST: ERIK HAUGROS

Sverige, Finland, Noreg og Danmark har avtala at kvart tredje år er det NORDLEK. Finland har peika ut sitt stemne til Tampere i 2021. I 2024 er det Noreg sin tur.

ÅLEK 2019 – EKSKLUSIVT MINDRE STEMNE

NORDRING 2019 OSLO – INSPIRASJONSKURS FOR UNGDOM

Etter eit vellukka NORDLEK i Falun kan me sjå fram til eit veldig spennande stemne i juli 2019, ÅLEK. Dette er fyrste gongen Åland inviterer til stemne. Dato er allereie bestemt, merk av 16.–21. juli i kalenderen. I tillegg blir det ungdomsleir før stemnet, 14.–16.juli.

Det vil ikkje vere plass til 250 norske deltakarar på Åland slik som i Falun, me kjem difor tilbake til korleis me vil organisere kven som får vere dei heldige som får reise på ÅLEK.

I påska 2019 er det vår tur til å vere vertskap for inspirasjonskurset og ungdomsutvekslinga Nordring. Samlinga blir arrangert på Studenterhytta i Oslo-marka og går over fem dagar i påskehelga i april 2019.

Har de allereie no tenkt at de har lyst til å reise, skadar det ikkje å gje eit lite hint til folkedansrådgjevar på e-post til solveig@ ungdomslag.no.

Meir informasjon om stemnet kjem etter kvart. Følg òg med i Nordlek sine eigne kanalar.

Denne samlinga er for ungdom i alderen 18–25 år der ein plukkar ut to musikarar og fire dansarar frå kvart land og sjølvstyrte område. Ungdommane utvekslar musikk- og dansetradisjonar frå alle landa, lærer om organisasjonsarbeid og om påsketradisjonar i vertskapslandet. Informasjon vert send ut i oktober med søknadsfrist i desember/januar.

Er dette noko du kunne tenke deg å vere med på sjølv, eller veit du om nokon det passar for? Ta gjerne kontakt for meir informasjon (solveig@ungdomslag.no / 24 14 11 15).

Å arrangere dette stemnet er ei stor oppgåve.

Det krev eigna lokale, god infrastruktur, leiing og dugnadsfolk. Eg vonar mange fylkeslag og einskildlag vil sjå på dette som eit godt framtidsmål. Så vidt eg veit, vil spørsmålet om stad i Noreg no bli lufta i NU, som er einaste norske organisasjon i Nordlek-samarbeidet.

For folkedansen er NORDLEK i dag den store møteplassen, for me har ikkje lenger NU-stemne. Mange lag og ringar i landet vårt saknar i dag ein møteplass der me kan danse tur- og songdans. NORDLEK er eit alternativ kvart tredje år. Likevel trur eg me må sjå om det kan vere grunnlag for å skipe noko i mellomtida. Kan det vere ein idé å utvide sommarleiren for ungdom med diverse andre aktivitetar som m.a. song- og turdans? Kva tenker NU-styret?

7 UNGDOM 03/2018

UNDERDAL UNGDOMSLAG

Nøgde gjestar på Langhuso.

Salet byrja tidleg til støls, og gjekk i eitt. Leiar Anna i kvit t-skjorte.

Elise Borlaug

Nytt liv i gamal stølstradisjon Underdal Ungdomslag og leiar Anna Elise Borlaug kunne pusta letta ut etter godt gjennomført Stølshelg i Undredal i slutten av juli. Helga baud på både tur til fjellstølen Hovdungo og stølsdag på Langhuso.

TEKST OG FOTO: LINN-JANETTE UNDERDAL SKARSBØ

8 UNGDOM 03/2018

NYTT LIV I GAMAL STØLSTRADISJON

PERSPEKTIV

MYLSE OG VIND

ARBEID OG LEIK

Fredag 27. juli byrja med guida tur til den gamle fjellstølen Hovdungo i Undredal. Ei gruppe på ni fylgde den utbetra vegen som slynger seg 760 meter opp frå fjorden, det er nesten uverkeleg å tenkja seg at dei buførte opp delar av vegen med kyr, geiter, sauer og utstyr, sist i 1947.

Laurdag bar turen til Langhuso der det var invitert til stølsdag med opne sel, musikk på selbøen, kultursti for born og vaksne og åresal med lokale premiar.

Stølshelga vart tradisjonelt sett arrangert for å gjera stas på tidlegare budeier, der budeiene inviterte dei pensjonerte tilbake til eit koseleg lag. Dette er framleis ein viktig del av stølshelga på Langhuso, og i tillegg har arrangørane hatt eit ynske om å invitera til eit glimt av barndomsparadiset: ein stad der ein ikkje berre fekk utfalda seg med kreativ og fri leik, men òg vera med å ta del i høvelege arbeidsoppgåver på stølen. Dette er nok ein kvardag som verka fjern for mange born og vaksne i dag, og det er difor ungdomslaget ynskjer at borna skal få oppleva noko av dette på Langhuso.

På vegen til Hovdungo får ein sjå fjorden, bygda og dalen frå ein heilt annan synsvinkel enn elles. Det vert naturleg å reflektera over korleis menneska i området gjennom fleire generasjonar har spelt på lag og innretta seg etter det landskapet dei levde i, spesielt når ein ser korleis kulturlandskapet møter naturen.

På Hovdungo møtte Atle Borlaug turfølgjet med kaffi, som vandrarane fekk servert med smakfulle kanelsnurrar frå Undredal sin faste bakar, Inger Oline Øy. Etter gode tilbakemeldingar på turen, der alle kom seg både opp og ned, er nok dette ein tur og ei oppleving som kan gjennomførast fleire gonger.

Det var òg ei fin oppvarming før konserten på brygga seinare på kvelden.

Av mat stod ungdomslaget for sal av grillmat, rømmegraut og mylse frå Undredal. Salet gjekk kontinuerleg frå starten klokka 12.00 til festen måtte avsluttast då vinden nesten reiste med teltet fire timar seinare. Då var allereie den siste literen med mylse selt, og laget såg seg nøgd med det.

Gjennom dagen fekk dei besøkande frå nært og fjernt smaka på fersk ost, helsa på både geiter og budeier og rusla rundt på selbøen. Langhuso er ein fin stad for eit slikt arrangement, der borna kan få høve til å kjenna på den fridomen mange av borna i Undredal vaks opp med på stølen.

Sjølv om stølstradisjonane har ei lang historie i Undredal, er det no ikkje så mange budeier att der, som i så mange andre bygder. Det er difor viktig at ein framleis tek vare på desse tradisjonane, som ei påminning om den rolla landbruket har hatt og framleis har i bygdene her på Vestlandet.

Dei ynskjer òg at dei som lengtar attende til denne tida, skal få kjenna på minna gjennom smakane og luktene på stølen.

Responsen frå folk var veldig positiv, og det var eit arrangement som hadde besøkande frå nært og fjernt, mange med ein relasjon til både bygda og området rundt. Folk vart sterkt oppmoda til å ta opp att den gamle tradisjonen med stølshelg, og det skal ein ikkje sjå vekk ifrå at ein gjer. Kanskje sest me att neste sommar på Langhuso?

Utsikt fram dalen, mot Melhus.

9 UNGDOM 03/2018

100 ÅR I 2019

Å FEIRE EIN HUNDREÅRING TEKST: TORBJØRN BERGWITZ LAUEN. FOTO: TERJE SVINDSETH

Då Leikarringen i BUL Oslo vart skipa i 1919, var det ikkje fordi dei byrja å danse i laget nett då, det hadde dei gjort heilt sidan BUL Oslo vart skipa i 1899, men det vaks fram ein trong for å organisere aktiviteten. Leikarringen i BUL Oslo var heller ikkje den første leikarringen i landet, det var heller ikkje første gongen dei prøvde å organisere dansarane i Oslo. Så om dei som sat på skipingsmøtet 14. november 1919, såg for seg at dette tiltaket skulle halde på i hundre år, det er vanskeleg å seie. Men no er me snart der. Hundre år. Så korleis skal ein feire ein hundreåring?

Kake. Det skal me i alle fall ha. Det er jo trass alt bursdag på eit vis, og alle er glade i kake.

Men me må ha noko meir. Hundre år er jo ganske stort og rundt og flott, så feiringa

10 UNGDOM 03/2018

bør jo vere noko ganske stort og rundt og flott. Det var vel omtrent det me i nemnda kom fram til då me byrja planlegginga litt før jul i 2017. Me skal ha ein stor fest med dans og moro, men som berre er ei av mange tilskipingar året rundt, og alt saman skal verte flott og kjekt for både dei som deltek, og dei som steller til.

Feiring tre dagar til ende er for pingler fann me ut. Me skal feire 365 dagar til ende. Sånn cirka. Det heile byrjar på 99-årsdagen 14. november 2018 med kake, konsert, dans og slepp av programmet for året som kjem.

Sleppleik har me valt å kalle denne tilskipinga – den første av mange leikande flotte tilskipingar i det som me kallar Hundreleik.

For å ikkje overarbeide oss sjølv tok me tidleg eit strategisk val om å utnytte dei allereie eksisterande arenaene og tilskipingane me har, med tanke på jubileumsfeiringa.

Den tradisjonsrike stordanskvelden i januar, som har vore skipa av leikarringsfolk sidan den gongen ein prata om muren i Berlin, vart tidleg inkludert i programmet som Storleik, og må ikkje forvekslast med den meir kjende stolleiken. 17. mai plar Leikarringen danse på Karl Johan om morgonen og organisere Brusteinsball på Universitetsplassen kl. 18.14, så dette vart sjølvsagt døypt om til Hurraleik.

Målet er å verte minst 100 stykk som dansar opp Karl Johan før barnetoget, så det er berre å henge seg med om ein vil!

Imellom desse to leikane meiner me det

TIPS TIL JUBILEUMSFEIRING

høver seg å mimre litt, for som alle andre hundreåringar har sjølvsagt Leikarringen ei god forteljing eller to på lager. I mars månad byr me difor inn til litt sofamimring som me har kalla for Mimreleik. Tur til hytta vår, Bondehytta, i Nittedal vert det sjølvsagt òg.

Truleg vert det litt mimring her òg, men denne hytteturen i august har me då valt å kalle Hytteleik. For når ein leiker og dansar og speler på ei hytte, så finst det ikkje noko betre namn å bruke. Synest vi.

Men ein kan jo ikkje berre mimre. For sjølv om ein har mange gode minne å snakke om, må ein ikkje slutte å lage nye. I samarbeid med Barnelaget i Oslo tok me difor opp tanken om å få til eit stemne for barn og unge i Oslo-området som likar å danse og spele. Saman med Unge Folkemusikarar i Oslo (UFO) og Noregs Ungdomslag skipar me difor til Småleik for barn og ungdom frå heile landet, rett etter skuleslutt i juni. Med på laget som samarbeidspartnarar har me Norsk Folkemuseums dansegruppe, Samarbeidsorganet for folkedans og folkemusikk i Akershus (Saffa), Riksscenen, Akershus musikkråd og Den mangfaldige scenen.

Dette kjem det nok meir informasjon om utover hausten!

Så var det den store festen me ville ha. I oktober vert det vill jubel på både Det Norske Teatret og i Teatersalen til BUL Oslo når me skipar til Jubelleik. Det er framleis eit stykke fram i tid, så alt er ikkje spikra enno, men får me det som me vil, vert det danseframsyning, framsyningskappleik på Det Norske (ope for alle som vil delta, nett som på festivalane og stemna til NU i «gamle dagar»!) og storslått leikfest i Teatersalen med dans til langt på natt.

Smått om senn viser kalenderen 14. november att, og Leikarringen vert hundre år. For å avslutte dei store jubelbrøla frå oktober vert det Åremålsleik med kake, dans og kanskje noko attåt.

På denne måten fann me ut at ein best kan feire ein hundreåring. Det skal vere gamle minne, nye minne, gamle folk, nye folk, gamle songar, nye dansar og mykje kake heile året.

SLEPPLEIK

Sleppleik 14. november 2018

STORLEIK

Storleik 5. januar 2019

MIMRELEIK

Mimreleik 26. mars 2019

HURRALEIK

Hurraleik 17. mai 2019

SMÅLEIK

Småleik 21.-23. juni 2019

HYTTELEIK

Hytteleik 23.-25. august 2019

JUBELLEIK

Jubelleik 25.-27. oktober 2019

ÅREMÅLSLEIK

Åremålsleik 14. november 2019

Meir info finn du på www.hundreleik.no og www.småleik.no.

11 UNGDOM 03/2018

UTLYSING: AUDHILD FLAKTVEIT MOXNES SIN MINNEPRIS TIL UNGE UTØVARAR PÅ HARDINGFELE Minneprisen skal delast ut til ein lovande utøvar på hardingfele.

Personen skal vera i alder som svarar til C-klassen på kappleik, og vera frå Vestlandet. For meir informasjon, sjå: www.bergen.ungdomslag.no/minnepris/

FAGDAGANE PÅ FAGERNES I år vart Fagdagane på Fagernes arrangert 27.–28. august. Temaet for årets seminar var strikk i bunad, med foredrag, kurs og demonstrasjonar.

Norsk institutt for bunad og folkedrakt, Noregs Ungdomslag, Norges Husflidslag, Norsk folkedraktforum og Studieforbundet Kultur og tradisjon har sidan 2014 arbeidd saman for å styrke det drakt- og tekstilfaglege feltet i Noreg. Fagdagar i bunad og folkedrakt er ein open konferanse der alle drakt- og tekstilinteresserte kan møtast og utveksle kunnskap og erfaringar. Det er ulike tema kvart år, med demonstrasjon av handverk, varemesse og ei rekkje dyktige forelesarar.

I år lanserte organisasjonane bak Fagdagene at vi ønskjer saman å nominere norsk bunadsbruk til UNESCOs representative liste over menneskeslekta sin immaterielle kulturarv. Meir om dette på side 21.

LANDSMØTE 2019 Hald av helga 27.–28. april.

Meir informasjon kjem.

12 UNGDOM 03/2018

UTLYSING: KULTURDEPARTEMENTET KÅRAR ÅRETS NYNORSKKOMMUNE Prisen Årets nynorskkommune 2018 blir delt ut hausten 2018, og vinnaren får 100 000 kroner. Søknadsfristen er 1. november 2018.

Føremålet med prisen er å stimulere til god nynorskbruk i kommunane. Prisen kan delast ut til anten ein kommune eller fylkeskommune eller til to eller fleire kommunar eller fylkeskommunar saman som er i ein pågåande samanslåingsprosess.

Kven kan søkje om prisen?

Vi oppmodar kommunar og fylkeskommunar med nynorsk som målform til å søkje. Juryen vil prioritere kommunar eller fylkeskommunar som: • gjer eller har gjort godt og medvite arbeid med nynorsk i samband med kommunesamanslåingar • brukar og synleggjer den nynorske målforma i kommunale planar • nyttar nynorsk aktivt i kommunikasjonsarbeid, til dømes på kommunen sine heimesider, i digitale tenester, i skriftleg informasjon til innbyggjarane eller i marknadsføring av kommunen eller fylkeskommunen • har utarbeidd eigne retningslinjer for nynorskbruk • har sett i verk tiltak som fremjar bruk av nynorsk i kommunale og interkommunale føretak • gir opplæring i god målbruk for tilsette i kommunen • tilbyr opplæring for innvandrarar og flyktningar på nynorsk • driv aktiv marknadsføring av nynorsk i kulturarbeid og kultur arrangement • gjer ein innsats for nynorsk i barnehage og barneskule • har fått på plass tiltak som utvidar eller fremjar bruken av nynorsk på nye område Søknadsfristen er 1. november 2018. Det er kommunane og fylkeskommunane sjølve som søkjer om å bli med i konkurransen.

Kommunar som har søkt tidlegare, er velkomne til å søkje igjen.

Språkrådet leier juryarbeidet på vegner av Kulturdepartementet.

I juryen sit òg representantar for Nynorsk kultursentrum, Landssamanslutninga av nynorskkommunar, Noregs Mållag og KS. Merk søknaden ”Årets nynorskkommune”, og send han til: post@sprakradet.no.

LANDSRÅDMØTE Landsrådsmøtet i Noregs Ungdomslag blir 27.–28. oktober i Oslo.

Landsrådet er eit rådgjevande organ for styret og er samansett av fylkeslagsleiarane. Fylkeslaga har møteplikt på møtet, og det er mogleg å stille med fleire representantar frå fylkeslagsstyret.

Påmeldingsfristen er sett til 1. oktober.

DEN NYNORSKE SKJØNNLITTERATUREN 1850–2015 PÅ NETT Over 1 400 personar har debutert med skjønnlitteratur i bokform på nynorsk og dialekt etter at Ivar Aasen fann att det nynorske skriftspråket.

I mai 2018 gav Jan Inge Sørbø og Det Norske Samlaget ut den første nynorske litteraturhistoria i bokform. Frå 23. august er forteljinga om den nynorske skjønnlitteraturen 1850–2015 fritt tilgjengeleg for alle på Allkunne.no. Publiseringa er eit samarbeid mellom Nynorsk kultursentrum, som driv det digitale oppslagsverket Allkunne.no, Det Norske Samlaget og forfattaren Jan Inge Sørbø.

Den digitale utgåva består av åtte illustrerte periodeartiklar, eit samandrag og tilhøyrande kvissar. I tillegg kjem om lag 900 oppdaterte artiklar om diktarar som har publisert på nynorsk eller dialekt. Prosjektet har blitt mogleg gjennom gåver frå Fritt Ord, Kulturdepartementet og Sparebanken Vest.

Forfattarane som er presenterte på Allkunne.no, er frå alle 18 fylka, og dei syner at den nynorske litteraturen har røyster frå heile landet. Dei har skrive essay, dikt, drama, biletbøker, viser, romanar, noveller og forteljingar. No blir dei presenterte på nett og tilgjengelege for nye generasjonar.

1 MILLION KRONER TIL SEND INN STOFF TIL MEDLEMSBLADET UNGDOM Humlesus, seglekurs, utespel, innedans, fiskelykke, ferdaminne, bokmelding, brevandring, mimrekveld og matlaging til festival?

Medlemsbladet Ungdom som kjem i postkassa primo desember, har stoffrist 1. november, og vi tek svært gjerne imot bidrag til post@ungdomslag.no om det som har vore, og det som er under planlegging.

Kulturdepartementet har tildelt Kulturalliansen 1 million kroner i stønad for 2018. Pengane skal blant anna bli bruka til å kartleggje arenaer og lokale som blir nytta av det frivillige kulturlivet rundt i landet. – Eit sterkt frivillig kulturliv genererer mange gode kulturopplevingar for barn, unge og vaksne, og vi meiner det difor er viktig å støtte opp, seier kulturminister Trine Skei Grande i ei pressemelding.

13 UNGDOM 03/2018

FANA UNGDOMSLAG

Familier i bygden samles til begivenheter som dåp, bryllup og konfirmasjon og til minnestunder etter gravferd. Huset leies også ut til åremålsdager, barnebursdager, fester, møter i ulike lag og foreninger osv.

Fana Ungdomshall

Det er allerede bra med aktivitet i huset, men vi ønsker enda mer, spesielt for de unge. Vi vil arbeide for å utvide tilbudet og for at flere folk i bygden skal føle at Fana Ungdomshus også er deres hus.

I NY HUSBUNAD

Vekta av taket var den store bekymringa. Veggane hadde byrja å helle utover – og Fana Ungdomshall stod i fare for å kollapse. Noko måtte gjerast. Og det raskt. I fjor vart dei første grepa tekne, og veggane vart både støtta opp med stålrøyr og sikra slik at huset igjen var trygt å opphalde seg i. Og no kan Fana Ungdomslag igjen ønske velkommen til kurs og kveldar med sosialt samvære.

TEKSTUTDRAG FRÅ ARTIKKEL I FANAPOSTEN 30. JUNI 2018. FOTO: FANA UNGDOMSLAG.

Det er 111 år sidan Fanabygden fekk ein eigen samlingsstad i Krokeidevegen. Fana Ungdomslag sitt lokale har sidan 1907 vore åstad for uteljelege dansar og basarar og mykje anna. Huset har vore utleigd til lystige lag og har vore tilgjengeleg til bruk for heile bygda.

klausul frå Wollert Konows tid om at huset ikkje kunne bli selt. Den klausulen fekk vi fjerna. Vi medlemmane såg ikkje heilt korleis vi skulle klare det løftet som måtte til, seier Telle.

– Men så fekk vi heldigvis vind i segla igjen, legg han til.

Men i 2015 fann både ungdomslaget og huset seg i ein kritisk situasjon. Medan huset stod i fare for å rase saman, var medlemmane i ungdomslaget usikre på om dei kunne bere byrda av å sette det i stand igjen.

– Vi var inne på tanken om å leggje ned ungdomslaget, så ille var det. Vi hadde ein

GIR ÆRA TIL RAGNHILD

14 UNGDOM 03/2018

Han gir mykje av æra til formann i styret, Ragnhild Mildestveit. Då alt såg som mest håplaust ut, sette ho seg ned og byrja å skrive søknader. Mange søknader!

– Det finst veldig mange tilskotsordningar til denne typen formål. Eg har ikkje tal på

kor mange søknader eg skreiv, men det vart mange, seier ho.

Det starta med eit tilskot på 200 000 frå Grieg Foundation. Så kom svaret frå Kulturminnefondet:Ytterlegare 400 000 kom på plass til formålet.

Der og då byrja ho å få håp om at opprustinga av huset kunne la seg gjennomføre.

– Desse pengane hadde utruleg mykje å seie.

Kulturminnefondet gir pengar til bevaring av verneverdige bygg, og dei stiller krav til korleis det skal gjerast. Dei stiller òg krav om at bygget må brukast til det opphavlege formålet, fortel Mildestveit.

OPPUSSING AV UNGDOMSHUS

Rundt scenen og innvendig i taket på bjelkene har huset vakre utskjæringer i dragestil slik en kan se på gamle praktbygg og stavkirker.

Ytterdørene bør sk iftes så snart som mulig.

De er utette, og de t er stort varmet ap på grunn av trekke n. Dette er enda en ting på ønskelisten.

Huset er bygget i 1907, i laftet tømmer og med dråpeskifer på taket, av en lokal byggmester fra Nordvik i Fana. Ifølge byantikvar Johanne Gillow har bygningen svært høy antikvarisk verdi, både rent bygningsmessig og som samlingsplass for fanafolk i tiden som er gått i forbindelse med nasjonsbyggingen etter 1905. Huset er et flott kulturminne som har fått stå rimelig «urørt» bygningsmessig, og er derfor ganske autentisk.

VERNAST GJENNOM BRUK Akkurat det synest styremedlemmene i ungdomslaget er flott.

– Vi har svart på kvitt at huset skal vernast gjennom bruk. Det skal ikkje vere eit museum som står tomt, men vere til glede for bygda! seier Telle.

På lista over givarar finn vi òg Bergen kommune, Hordaland fylkeskommune, Uni Forsikring, Byantikvaren og bidrag frå folk i laget og nærmiljøet. Samla sett er det kome inn tett oppunder ein million kroner til opprustinga.

HER KJEM EIN RAPPORT FRÅ FANA UNGDOMSLAG: Så er huset dukket frem fra stillaset, og vi er svært fornøyde med resultatet. Det 111 år gamle huset er nå nymalt, og taket er rehabilitert. Ny ”gammel” dråpeski-

fer fra et hus på Voss er lagt på siden mot elven, vår egen skifer er lagt mot veien.

Mye skifer var svært dårlig og kunne ikke brukes på nytt. Taket er rettet opp, det samme er veggene inne. Renner, avløp og beslag er i sink, og det er ikke benyttet impregnerte bord der kledning og vannbord er skiftet. Dette var et krav fra kulturminnefondet, og vi har fulgt de krav som ble satt opp. Takrytteren er overhalt og malt, nye dragehoder er satt opp etter mal fra de gamle. Mønepynten (mot Tide-garasjen) var falt ned for mange år siden, men er nå nylaget og satt opp igjen.

Utallige timer er gått med til styremøter, søknadsskriving og rapporter for å klare denne enorme oppgaven. Vi hadde aldri klart dette uten den positive responsen vi har møtt fra kulturmyndigheter, Hordaland fylke, Bergen kommune og private bidragsytere.

Disse gjorde oppgaven mulig for oss: • Kulturminnefondet • Hordaland fylke • Bergen kommune (kulturetat og by antikvaren) • Grieg Foundation • Uni Forsikring • Gaver fra medlemmer og bygdefolk Fana Ungdomshall er nå erklært verneverdig av byantikvar Johanne Gillow både bygningsmessig og som sosial møteplass gjennom 111 år.

Styret i Fana Ungdomslag takker for at bygden fikk denne muligheten, og for all økonomisk støtte og faglige råd.

Og så var det innsiden av huset. Det er bare å gripe fatt i penn og papir og håpe på flere positive svar.

15 UNGDOM 03/2018

NU KULTURFORMIDLING

FINN UNGDOMSHUSET DITT! Prosjektet NU Kulturformidling fullførte siste tekniske innspurten på husportalen i sommar. På nettadressa www.ungdomshus.no finn de no ei oversikt over mange av husa våre.

TEKST: ANNE MARTE FØR, PROSJEKTLEIAR NU-KULTURFORMIDLING

NU KULTURFORMIDLING OG HUSPORTALEN Husportalen er ein del av prosjektet NU Kulturformidling og vil vere eit bindeledd mellom ungdomshusa og artistar, forfattarar, skodespelarar osb. som ynsker seg ut på turné. Ungdomshusa er jo små kulturhus og ligg rundt omkring i heile landet, både ute på øyer, inne i tronge dalar og langt oppe i små fjellbygder, mange der det i dag ikkje finst scener for profesjonelle kunstuttrykk.

Det er mange moglege geografiske turnéruter mellom ungdomshusa, desse dekkjer heile landet, frå aust til vest, nord til sør.

Er ikkje huset ditt i portalen – men de vil gjerne ta imot artistar som vil vitje dykk?

Sei ifrå til formidling@ungdomslag.no.

16 UNGDOM 03/2018

FINN DU FEIL? Det er ei utfordring å få all informasjon rett med så mange hus og mangel på lokalkunnskap, difor treng vi di hjelp. GPSkoordinatar til huset og kontaktinformasjon kan de rette opp direkte via laget sin eigen hypersys-brukar. Om du ser andre feil i portalen, blir vi glade for beskjed om dette på e-post.

Sei ifrå til: formidling@ungdomslag.no

NYE FOTO Fotoa som ligg ute på husportalen, er samla saman over tid, og vi vil gjerne ha oppdaterte foto. Kanskje har de måla huset sidan fotoet vart knipsa? Kjem huset betre til sin rett frå ein annan vinkel? Manglar huset dykkar foto?

Om de vil ta nye foto av huset dykkar, kan

det vere ein god idé å spørje nokon som likar å fotografere, ofte finst det ein og annan dyktig fotoentusiast i nabolaget! Send gjerne nye foto til: formidling@ungdomslag.no

INTRANETT Bak husportalen ligg det eit intranett, der malar og informasjonsskriv ligg tilgjengeleg for dykk. Ideen er at intranettet skal fungere som ein kompetansebank der laga kan finne informasjon om alt frå korleis ein arrangerer konsert, til oversikt over medlemsfordelar.

Innan kort tid vil alle ungdomslaga som har hus i portalen, få ein e-post med brukarnamn og passord. Når de får denne, kan alle i laget dykkar logge seg inn i intranettet.

FYLKESSTEMNET

Fylkesstemnet FOR BARN I HORDALAND 15.–17. JUNI 2018

Det var høg aktivitet på fylkesstemne til Hordaland Ungdomslag rett før sommaren. Og mange nye vennskap vart knytte på tvers av lag og fylkesgrenser.

TEKST OG FOTO: ØYSTEIN RAMBJØRG, HORDALAND UNGDOMSLAG

Stemnet vart halde på Dyrkolbotn Fjellstove/ Leirskole i Lindås kommune, og det var styret i Hordaland Ungdomslag (HU) som i år stod som tilskipar for Fylkesstemnet. Fire lag deltok: Bergen UL Ervingen, Lindås UL og Nordbygda UL frå Hordaland og Fjærland UL frå Sogn og Fjordane. I tillegg deltok fire frå styret i HU:

Laurdag var aktivitetsdag som starta med natursti. Her skulle dei sanka inn naturmateriale til ei biletoppgåve. Etter lunsj var det andre aktivitetar som leirskulelærarane hadde ansvar for. Dette var aktivitetar som riding/kanopadling, rappellering og å arbeida fram eit produkt i smia. Etterpå var det grilling, barneleikfest, disko og leikar.

Fredag ettermiddag starta med registrering og innkvartering, utdeling av stemnet-skjorter og middag (fiskekaker i brun saus).

Då det var Fjærland frå Sogn og Fjordane som var det første laget som melde seg på, fekk dei det ærefulle oppdraget med å designa logoen på stemneskjorta. Etter middagen presenterte alle laga seg med ulike innslag frå scena. Seinare på kvelden øvde me gjennom stemneprogrammet til god musikk av Ida Marie Rognsvåg. Så var det tid for disko og open kiosk.

Søndag var det aktivitetar før lunsj, der ei av oppgåvene var baking av ulike produkt til lunsjen. Her vart det baka bollar, lefser, sveler og pizza. Samstundes dreiv ei anna gruppe med dans/teatersport. Naturbileta vart stilte ut i dansesalen, og alle var utropte som vinnarar. Då me var på ein leirskule, høyrde det med at ungane måtte hjelpa til med å dekka på og av borda til måltida, noko som ikkje baud på problem. Maten var god, og til frukost var det havregrynsgrauten som var mest populær. Me i styret var redde for at

timeplanen var for laus, men både vaksne og ungar koste seg, og entusiastiske ungar fann på eigne aktivitetar så snart høvet baud seg.

Her var sjakk-, kortspel, bordtennis, dans m.m. Mange nye vennskap vart knytte på tvers av lag og fylkesgrenser.

Samdansprogrammet vart framført for dei frammøtte foreldra til musikk av Ottar Netteland. Då framsyninga vart halden inne, var det vanskeleg med stemnetog. Dette løyste me med ein liten marsj rundt i dansesalen med namneskilta til laga, som seg hør og bør. Ein del foreldre som kom for å sjå framsyninga av stemneprogrammet, kom så tidleg at dei fekk høve til å smaka på det ungane hadde baka. Så var det takk for oss og vel heim.

17 UNGDOM 03/2018

LOKALLAGSTIPS

Å DRIVE EIT LOKALLAG På bygdene møter du det typiske ”laget i bygda” som er involvert i det meste som skjer i lokalsamfunnet, du finn dei små laga med få medlemer og ganske liten aktivitet, du finn ungdomslag med brei aktivitet som gjerne endrar seg frå år til år, og du møter lag som har spesialisert seg på ein type aktivitet – folkedanslag, teaterlag og barnelag.

I byane møter du ofte større lag, bondeungdomslaga (BUL), med særlag innanfor t.d. teater, bunad, musikk eller folkedans.

Kva er så fellestrekka mellom alle ungdomslaga? Alle laga jobbar med å skape betre lokalsamfunn gjennom meiningsfylte kulturaktivitetar. Kven som helst kan bli med i eit ungdomslag, ung som gamal. I ungdomslaga er det stort mangfald og ingen krav om å halde på med ein spesiell type aktivitet. Ungdomslaga skal vere frilynde – altså opne og inkluderande. Ungdomslaga er òg tradisjonsberarar og demokratisk oppbygde.

Det finst ikkje noko standardoppskrift på korleis ein kan og bør drive eit ungdomslag.

Det viktigaste er at medlemene alltid har det siste ordet. Det er medlemene som gjennom årsmøtet vedtar arbeidsprogram og budsjett, godkjenner årsmeldingar og rekneskap, fastset kva politiske standpunkt ungdomslaget kan ta, og som vel kven som skal styre laget.

Alle ungdomslag har lover eller vedtekter som medlemene har bestemt, som fortel kva føremålet til laget er, og som legg rammene rundt engasjementet og aktiviteten i laget.

ÅRSHJULET Eit anna godt planleggingsverktøy er årshjulet. Årshjulet er delt i tolv månader og ulike kategoriar som aktivitetar, prosjekt, møte og NU/fylkeslag. Styret har ansvar for å fylle ut årshjulet fortløpande. Lag eit årshjul som passar for ditt lag. Kanskje skal kvar nemnd ha sin eigen kategori? Kanskje

18 UNGDOM 03/2018

skal utleigedatoar i ungdomshuset førast som ein kategori?

Målet er å få god oversikt over kva som skal skje framover, og kunne planlegge aktivitetar, prosjekt og møte ut frå kva tid andre aktivitetar er tenkte. Hjulet kan verke inspirerande fordi ein ser kor stor aktiviteten faktisk er gjennom eit år, og det er eit godt utgangspunkt når årsmeldinga skal skrivast.

Studieforbundet kultur og tradisjon. For å få tilskott må opplæringa fylle desse krava: • Det må vere minst tre deltakarar over 14 år som fullfører 75 % av tida.

• Kurset må vare minst 8 timar og må lysast ut offentleg.

• Opplæringa skal følgje ein studieplan som studieforbundet godkjenner.

• Kurset må meldast inn på skjema før kurs start og ferdigmeldast etter kursslutt.

STØTTEORDNINGAR OG SØKNADER

Sjå meir informasjon: www.kulturogtradisjon.no

Dette er eit emne som bør interessere dei fleste. Til meir pengar vi får i støtte, til meir aktivitet kan vi skape! Både leiaren, skrivaren, kasseraren og eventuelt studieleiaren bør ha god kjennskap til kva støtteordningar som finst.

FRIFOND Frifond er ei støtteordning som har til formål å skape auka aktivitet for barn og unge.

Ungdomslaga kan søke om frifondmidlar gjennom Noregs Ungdomslag. Kriteria for å få støtte: • De må vere ein demokratisk organisasjon og ha kulturaktivitet som del av verksemda.

• De må arbeide i lokalmiljøet og for og med barn og unge under 26 år.

• Minimum 1/3 av deltakarane på tiltaket må vere under 26 år.

• Lag som ikkje har medlemer under 26 år, og som ikkje har sendt inn medlemsliste og årsrapport for føregåande år, får ikkje tilskott.

• Lag som fekk tilskott året før, må ha sendt inn rapport.

Les meir på ungdomslag.no under “søk pengar”.

STUDIEMIDLAR Lag som driv opplæringsverksemd, kan søke studiemidlar. Laga i NU sender søknaden til

ANDRE AKTUELLE STØTTEORDNINGAR • Musikkverkstadordninga • Fond for lyd og bilde • Norsk kulturråd • Mangfald og inkludering LNUStorebrands ”Vi heier på” • Spelemidlar til lokale kulturhus • Bygdeutviklingsmidlar • Lokalt næringsliv, som sparebankar, forsikringsselskap m.m.

• Kommunale støtteordningar

TIPS TIL SØKNADEN • Les utlysingsteksten og retningslinjene nøye!

• Legg ved eventuell prosjektskisse.

• Ver tydeleg når det gjeld kva målet med tiltaket er.

• Ver konkret når det gjeld korleis de vil nå målet.

• Jobb med innleiinga: Her skal du selje søknaden.

• Søknaden skal vere strukturert og ha fin formgjeving.

• Ta med litt om bakgrunnen til laget.

• I posten eller på e-post / over nett?

Visste du at lokallaget kan få gjesteinstruktør i organisasjonskurs? Ta kontakt med NUkontoret for meir informasjon.

FOLKEPEDIA

NYSGJERRIG? Sjå filmane på www.folkepedia.no, og hugs å følga med på Facebook-sida www.facebook.com/folkepedia.

Lær dans med FOLKEPEDIA Har du sett dansefilmane frå Folkepedia enno? Viss ikkje er det på høg tid å sjekka dei ut!

FOTO: HALLDIS FOLKEDAL OG SOLVEIG BREKKE HAUKNES

Sidan 2016 har Folkepedia filma i Oslo, Bodø, Hellesylt/Bjørke. Molde, Vatne, Stryn, Torpo, Fiskå, Sykkylven, Vanylven, Eidsvåg og Stordal. Det er òg planar om fleire innspelingar og stader å besøka.

Me har filma alt frå songleikar, turdansar, runddansar og i det siste bygdedans òg. På

kvar stad møter me flotte ungar og ungdomar som dansar og pratar framom kameraet som om dei aldri har gjort anna. Ein får sjå at det er mykje god danseaktivitet i ungdomslaga våre, men det kjem sjølvsagt ikkje av seg sjølv. Takka vere dei uerstattelege eldsjelene som stiller opp og øver med dansarane veke etter veke, kan me reisa rundt og laga fine

opplæringsfilmar om folkedans. Det er me glade for!

Folkepedia er berre så vidt i gang, og me gler oss til å sjå kva det kan utvikla seg til å bli.

19 UNGDOM 03/2018

ARENDALSVEKA

Frå høgre: Nils Ramsøy (moderator for debatten), Cecilie Knibe Kroglund (leiar i Agder Arbeiderparti og første vara til Stortinget), Mette Vårdal (sty releiar i Noregs Ung domslag) og Barbro...

Husflidslag), Kjærsti Gangsø (Studiefo rbundet kultur og tradisjon) og Marit Jacobsen (Norges husflidslag).

Representantar frå Vest-Agder Husflidslag saman med Marit Jacobsen (Norges Husflidslag).

ARENDALSVEKA: KOR NORSK ER BUNADEN? ER DET VIKTIG? TEKST: TORUNN ELISE KVEEN, STUDIEFORBUNDET KULTUR OG TRADISJON

Kven skal sy bunadane våre? Skal vi kunne sy våre eigne? Er det lov å ha litt for kort stakk?

Må det sjå perfekt ut, da? Må han vere norsk?

Må det bli så dyrt? Spørsmåla var mange og engasjementet stort under seminaret «Hvor norsk er bunaden? Er det viktig?» Vel femti personar fylte alle sitteplassar, og paneldeltakarane hausta stort engasjement og frisk debatt. Dei fleste i publikum hadde kome eins ærend til Arendal for nettopp dette seminaret. Dette er tydeleg ei problemstilling vi må ta vidare.

Barbro Tronhuus Storlien opna seminaret med å fortelje litt om kva som definerer ein bunad, og korleis han er basert på eldre kledeskikk i landet vårt. I Noreg har vi rundt 450 ulike bunadar, og heile 70 % av norske kvinner eig ein eller fleire bunadar. Bunadane endrar seg gjennom tida, nokon meir, nokon mindre.

– Bunaden gjev meg identitet. Eg veit kven som har vevd stoffet, og kven som har sydd bunaden. Han seier noko om kor eg kjem frå. Da blir det for meg ikkje berre ein tekstil, sa Barbro Tronhuus Storlien, leiar i Norges 20 UNGDOM 03/2018

Husflidslag. – Korleis vi snakkar om bunaden, speglar samfunnet, sa Mette Vårdal, leiar i NU. – Kulturen er statisk, men bunaden endrar seg. Det som er nettopp typisk norsk med bunadstradisjonen, er at vi bruker han.

Alle som kan, må ta med seg neste generasjon på å sy bunadar. Det er fyrst når vi deler, at kulturen lever. Vi må tole at det ikkje ser så bra ut med det same, heldt ho fram. I panelet sat òg Cecilie Knibe Kroglund, leiar i Agder Arbeidarparti og fyrste vara til Stortinget.

Ho peikte på kor viktig det er å ta vare på og formidle vidare kulturarven mellom anna gjennom studieforbunda. Debatten gjekk friskt, og nyanserte perspektiv kom fram.

Nils Ramsøy, rådgjevar i Voksenopplæringsforbundet, var moderator.

Cecilie Knibe Kroglund presiserte den viktige rolla bunaden har som levande og interessant del av norsk kultur. Ho snakka om korleis endringar på alle område utfordrar det kulturuttrykket vi har, korleis faste tradisjonar treng å bli utfordra. Bunaden og handverket er viktig å halde i hevd. – Ikkje kutt i løyvingane til studieforbunda. Det handlar om samfunnsdeltaking, skape samhald og

hindre ekskludering. Det er ein viktig del av vårt demokratiprosjektet, meinte Knibe Kroglund.

Leiar i Norges Husflidslag, Barbro Tronhuus Storlien, sette mellom anna ord på kva tradisjonen og tilhøyrsla betyr for henne.

– Bunaden viser kven eg er. Han gjev meg identitet, syner mi historie og er eit uttrykk for tradisjonshandverk. Han viser kvar eg er frå. Eg veit kven som har vevd stoffet og kven som har sydd stakken. Men sjølv Barbro, som bunadtilverkar, stakk fingeren i jorda og sa at vi kanskje må godta at noko av produksjonen går føre seg i utlandet. Men så langt det er råd, meiner ho vi må strekkje oss for å få det meste av produksjonen til Noreg. Før var bunaden sydd i familien, av i all hovudsak kvinner, og arbeidet var, og er framleis, svært tidkrevjande.

Bunaden treng ikkje vere så dyr. For å få ned kostnadane kan ein velje ein bunad med mindre broderi på, ein kan sy sjølv eller sjå etter bunadar å få kjøpt brukt. Ein treng ikkje kjøpe alt på ein gong, men samle litt

BUNADSBRUK OG UNESCO

over tid. – Vi har skapt oss ei sanning om at bunaden er dyr. Det er vår eigen feil, meinte Mette Vårdal.

Salen hadde spørsmål omkring tilgang på systematisk opplæring på området. Det er ei utfordring å skaffe lærarar til kurs i bunadssaum. Dette kjem neppe av at ingen kan handverket. Snarare kan det vere at potensielle kurslærarar ikkje trur dei kan.

Det blir jobba kontinuerleg med opplæring

rundt om i landet. Utfordringa, utanom å skaffe kurslærarar, er å få økonomien i kursa til å gå opp. Pengar må investerast i slike kurs for å få produsentar, og vi må ha systematisk kurslæraropplæring.

På tampen av seminaret informerte direktør i Norges Husflidslag Marit Jacobsen om det komande arbeidet med anerkjenning av norsk bunadstradisjon på UNESCO si liste over immateriell kulturarv. Lansering

av dette arbeidet kjem under Fagdagane i bunad og folkedrakt på Fagernes i slutten av august. – At vi bruker bunaden i så varierte og allsidige situasjonar, er nettopp noko av det som er så unikt med Noreg, i tillegg til mangfaldet av bunadar, presiserte Marit.

Seminaret under Arendalsveka var halde i samarbeid med Norges Husflidslag og Norsk Flid Husfliden Arendal.

BUNADSBRUK I NOREG OG UNESCO Den folkelege og allmenne bunadsbruken i Noreg står i ei særstilling i internasjonal samanheng. Det er få andre land i verda som har ein så brei tradisjon for bruk av nasjonaldrakter som Noreg. Nesten 70 prosent av alle norske kvinner har bunad, og om lag 20 prosent av alle menn har bunad. Vi brukar bunaden uavhengig av alder, kjønn, bustad og sosial status. I tillegg til 17. mai blir bunaden brukt i feiringar i familien: dåp, konfirmasjon, bryllaup og jubileum. Bunadsbruken er difor tett knytt til kulturell identitet og står sentralt i kulturarven vår. Denne koplinga er særleg sterk fordi mange bunader går i arv eller er sydde av nokon i familien.

Den levande bunadstradisjonen i Noreg er sterk, men han er òg trua ved at handverkskunnskapen gradvis blir mindre. Vi ønskjer difor å sette eit nasjonalt og internasjonalt søkjeljos på bunadstradisjonen. Ved å skrive inn bunadsbruken i Noreg på UNESCOs representativ liste over menneskeslekta sin immaterielle kulturarv viser det internasjonale samfunnet at den levande bunadstradisjonen vår er verdifull og verd å vidareføre.

FRÅ FOLKEDRAKT TIL BUNAD Folkedrakt er namnet på dei gamle drakttradisjonane som fanst i visse bygdeområde i landet vårt i eldre tid, og som var uløyseleg knytte til det gamle bondesamfunnet. I Noreg i dag er det berre dei samiske folkedraktene som framleis er i levande bruk.

Bunad er namnet på draktene vi brukar i dag, og som på ulike måtar er ei vidareføring av dei gamle folkedraktene. Frå slutten av 1800-talet vart bunaden teken i bruk av bygdeungdommen i norskdomsrørsla som symbol på det norske i kampen mot unionen med Sverige. Etter unionsoppløysinga i 1905 er bunaden derimot vorten eit symbol på det lokale – på heimbygda og familieopphavet.

LEVANDE KULTURARV OG VERN GJENNOM BRUK Norsk institutt for bunad og folkedrakt, Noregs Ungdomslag, Norges Husflidslag, Norsk Folkedraktforum og Studieforbundet kultur og tradisjon ønskjer saman å nominere norsk bunadsbruk til UNESCOs representative liste over menneskeslekta sin immaterielle kulturarv. Vi ser at bruk og produksjon av bunader i Noreg er under press frå mange hald. Utdanningssystemet vårt bidreg ikkje godt nok til rekruttering av produsentar, og handverkskunnskapen er minkande. Ein aukande utanlandsproduksjon gjer det stadig meir krevjande å leve av å produsere bunader i Noreg. Som resultat av dette blir mangfaldet av bunader og lokale handverkstradisjonar svekte.

SYNLEGGJERING, BEVISSTGJERING OG DIALOG

naturen. Immateriell kulturarv er kjenneteikna ved at kunnskapen er overført frå generasjon til generasjon, og at han framleis er ein del av liva til folk.

Vi som har gått saman om nominasjonsarbeidet, ønskjer å bidra til auka kunnskap om bunadsbruken. Vi vil bidra til å bevisstgjere både myndigheitene, produsentar og folk flest i Noreg om kor verdifull kulturell praksis bunaden representerer.

UNESCOs representative liste over menneskeslekta sin immaterielle kulturarv er ei liste over viktige tradisjonar vidareførte frå generasjon til generasjon. Ei innskriving av bunadsbruk i Noreg på denne lista vil kunne sikre synleggjering og verdsetting av bunad som verdifull immateriell kulturarv.

Vi arbeider for å levere ein nominasjonssøknad i 2020/2021.

Har du innspel eller spørsmål, er du velkommen til å kontakte oss: Camilla Rossing Camilla.rossing@bunadogfolkedrakt.no Solveig Torgersen Grinder solveig@husflid.no

Immateriell kulturarv eller handboren kunnskap kan vere musikk, dans, fortellingar og handverkskunnskap og kunnskap om

21 UNGDOM 03/2018

Utdanning som Støtteordninger hos folkemusikar?

Rådet for folkemusikk

og folkedans Støtteordninger hos Rådet for folkemusikk og folkedans For 2018 har Rådet to ulike støtteordninger som ønsker å stimulere til aktivitet innen folkemusikk og folkedans:

Prosjektmidler (kr. 11.000-50.000) og Små og raske midler (maks. kr. 10.000) til prosjekter/tiltak som bl.a.: - opplærings- og rekrutteringstiltak (kurs,For seminarer, 2018 harosv.)

Rådet to ulike støtteordninger som ønsker å - publiseringer (bøker, fonogram, dvd) stimulere til aktivitet innen folkemusikk og folkedans: - undervisning og utviklingsprosjekt Prosjektmidler (kr. 11.000-50.000) og Små og raske midler På Ole Bull Akademiet kan du ta ein bachelor i konserter - Mindre lokal (maks. kr. 10.000) til prosjekter/tiltak som bl.a.: utøvande tradisjonsmusikk! Det er studiesamling på - opplæringsog rekrutteringstiltak (kurs, seminarer, osv.) akademiet på Voss ca. ei veke i månaden, og resten av Se http://www.rffsoknad.no/orientering for nærmere informasjon tida er sett av til timar med læremeister, øving og - publiseringer om støtteordningene kan være aktuelle for ditt prosjekt.(bøker, fonogram, dvd) sjølvstendig arbeid. Det er òg tilbod om valfag i - undervisning og utviklingsprosjekt hardingfelebygging, etter søknad.

- Mindre lokal konserter Søknadsfrist for prosjektmidler er 15. mars og 1.oktober.

Søknader om små og raske midler vil bli behandlet fortløpende, Søknadsfrist 15. desember – sjå www.olebull.no ca. 1 gang/mnd.

Se http://www.rffsoknad.no/orientering for nærmere informasjon om støtteordningene kan være aktuelle for ditt prosjekt.

Tradisjonsmusikk er ei studieretning innafor Bachelorprogram i utøvande musikk ved Griegakademiet, Universitetet i Bergen Søknadsfrist for prosjektmidler er 15. mars og 1.oktober.

Søknader om små og raske midler vil bli behandlet fortløpende, ca. 1 gang/mnd.

HØSTEN PÅ RIKSSCENEN 25.08 SEPTETO NABORI 30.08 THE SHACKLETON TRIO 31.08 FOLK OCH RACKARE 01.09 VINJEFOLK + REOLO 02.09 FELEBALUBA 06.09 KVIVEN DUO + TEHO 07.09 LANKUM + THE SECRET SOUND OF DREAMWALKERS 08.09 PER ANDERS BUEN GARNÅS 08.09 TORGEIR WALDEMAR & ABILDSØ SPELLEMANNSLAG 13.09 FIVIL 14.09 ERLEND APNESETH TRIO M/FRODE HALTLI 14.09 ELLE MÁRJÁ EIRA 15.09 SAMISK GRAND PRIX 16.09 TORGEIR VASSVIK 20.09 SVER MED MOIRA SMILEY 20.09 KARLHEINZ STOCKHAUSEN MANTRA 21.09 EIN HYLLEST TIL LEIF RYGG 22.09 KNUT HAMRE + HARDANGER SPELEMANNSLAG 70 ÅR 25.-27.09 SE MIN ILD 27.09 SVER - SOLOKONSERTER 29.09 JOHANNE FLOTTORP 29.09 SVER - JUBILEUMSKONSERT M/DANIEL KVAMMEN, SIGRID MOLDESTAD, AASMUND NORDSTOGA OG SNAKKA SAN 30.09 JENS LINELL 04.10 KIM RYSSTAD & TRYM BJØNNES 05.10 KURAYBERS + GADJOS 06.10 KIM RYSSTAD 06.10 TRANSGLOBAL UNDERGROUND & FANFARA TIRANA 11.10 SYMBIO + SOLBERG/FLOTTORP 12.10 SIGRID MOLDESTAD 13.10 STEINSGÅRDSKROKEN 40 ÅR

14.10 EDITH 18.10 OKRA PLAYGROUND 19.10 TVISYN - LEIF ARILD SANDEN 20.10 FLIFLET/HAMRE & KNUT REIERSRUD 25.10 JONAS FJELD MED KVARTS 26.10 ONDT BLOD 26.10 KIM RYSSTAD 27.10 SEXTETO ANDIAMO 27.10 DANSEFEST & STORESLEM 28.10 ALEBVINGER 31.10 CHASSOL - BIG SUN 01.11 LE VENT DU NORD 01.11 OMAR SOSA & YILIAN CAÑIZARES 02.11 MARTIN HAYES QUARTET + ASLAK BRIMI KVARTETT 08.-11.11 FOLKELARM 08.11 SAMISK FOLK SESSIONS 11.11 DYR OG RARE KJERRINGER + LK JUNIOR 15.11 LAURA CORTESE & THE DANCE CARDS 16.11 NANOU COUL & SIDIKI CAMARA 21.11 SANKTHANSNATT PÅ INDERØEN 22.11 SVARTEVJA 24.11 ERIK SOLLID 24.11 BÆRUM SPELLEMANNSLAG 25 ÅR 25.11 KVEDARKVINTETTEN 28.11 BOLTELØKKA JENTEKOR M/HANNE TVETER 29.11 NMH FESTIVAL 30.11 FELGEN ORKESTER 01.12 INGEBJØRG LOGNVIK REINHOLT 01.12 DOMINIC KELLY - THE BIG BLIND 01.12 HOVEDØEN SOCIAL CLUB 07.12 ANNA ØBERG + TRE KOREOGRAFIER 08.-09.12 PØBEL I PELS

FOLKEMUSIKK OG FOLKEDANS FRA HELE VERDEN

Følg oss på Facebook!

22 UNGDOM 03/2018

www.riksscenen.no

FOTO: OLE EKKER BENNETT

Mellom 18 og 26 år?

Sjekk vår gunstige forsikringspakke

Ung Voksen 7 Reise 7 Ulykke 7 Innbo 25% rabatt!

Ring 23 68 39 00, send e-post til privat@kniftrygghet.no, eller sjekk kniftrygghet.no

TRØNDERSKE BUNADER

SYDD FOR HÅND OG MED

Velkommen til oss i Olav Tryggvasons gate 18

23 UNGDOM 03/2018

Returadresse: Noregs Ungdomslag, Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo

VELKOMNE SOM NYTT MEDLEMSLAG I NU! Fin start på hausten! For vi kan nemleg ønskje Ungdomslaget Fjell og Fjord velkomne som nytt medlemslag. Dei held til i ungdomshuset Sangertun på Kolvereid nord i Trøndelag. Vi gler oss til å bli betre kjent med dykk!

Og om du veit om eit lag som burde bli medlem av NU: Vi kan blant anna tilby svært gode forsikringsavtalar for lagshus og aktivitetar, tilgang til støtteordningar som momskompensasjon, frifond og vaksenopplæringsmidlar og gode innkjøpsordningar på alt frå forbruksmateriell til inventar. I tillegg kjem instruktørkurs, gjesteinstruktør til laget og deltaking på sommarleir for ungdom.

Les meir om lagsfordelane her: http://www.ungdomslag.no/lagssorvis/lagsfordelar/ Illustrasjonen viser eit oversyn over kommunane det er alt er NU-lag. Sjå fargekoden for kor mange lag som er i dei ulike kommunane. Illustrasjonen er laga av Torbjørn Bergwitz Lauen.

Lurer de på noko knytt til lokalagsfordelar? Ta kontakt med Alf Steinar på NU-kontoret om de er interesserte eller lurar på noko: tlf. 24 14 11 16 eller send ein e-post til alf.steinar@ ungdomslag.no