Ungdom 1 2021

UNGDOM MEDLEMSBLAD FOR NOREGS UNGDOMSLAG - 1/2021

105 .Å

R

GA

NG

ltur

lku a k o l e Levand NU 125 år! • Landsmøte 2021 • Bli med på Sommarleiren!

Oppdaterte medlemsfordelar • Huset i Bygda • Aktivitet med avstand

BLI MED PÅ FEIRINGA!

NU 125 ÅR:

BLI MED PÅ JUBILEUMSFEIRINGA! Ungdom 1/2021

LEIARTEIGEN

Torbjørn Bergwitz Lauen Leiar i Noregs Ungdomslag

Redaktør: Guro Redalen Ansvarleg redaktør: Kai Roger Vatne Opplag: 4250 Bladbunad, trykk og annonsebyrå: Flisa Trykkeri AS Framsidefoto: Landsmøtet 2020.

Foto: I.J. Ruset Postadresse og besøksadresse (når det ikkje er pålagt heimekontor): Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo Telefon: 24 14 11 10 E-post: post@ungdomslag.no Generalsekretær: Kai Roger Vatne Tlf. 24 14 11 12, kai.roger@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Inger Johanne Ruset inger.johanne@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Rita Sirirud Vatnehol Tlf: 24 14 11 14 rita@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Solveig Brekke Hauknes Tlf.: 24 14 11 15, solveig@ungdomslag.no Informasjonsrådgjevar: Guro Redalen guro@ungdomslag.no Organisasjonskonsulent: Alf Steinar Nekstad, Tlf.: 24 14 11 16 alf.steinar@ungdomslag.no Kontonummer: 8101 07 00027 Organisasjonsnummer: 939 550 550 www.ungdomslag.no facebook.com/noregsungdomslag instagram.com/ungdomslag Stoffrist neste Ungdom: 4. mai

2 UNGDOM 01/2021

Det er no omlag eitt år sidan førre Ungdom dumpa ned i postkassa di. Fullt av stoff om Sommarleir, Landsmøte, kurs og aktivitetar, lukkeleg uvitande om kva 2020 skulle by oss på. Som ein slags skjebnens ironi var Ungdom noko av det første som kom i posten etter at landet vart stengt ned 12. mars.

2020 blei eit år annleis alle andre i vår levetid. Det har vore eit tøft år for mange. Både i ungdomslagssamanheng, og personleg. Å vere innestengt i lange periodar, halde avstand frå andre folk, og ikkje kunne møtast i lag på ungdomshuset har vore veldig rart. Det strid liksom mot alt det me i NU driv med. Me som til vanleg held fast i kvarandre når me dansar, speler teater og revy, gir kvarandre klemmar og oftast meiner det viktigaste med aktiviteten er å samle folk til felles hugnad.

Eg må innrømme eg vart litt svartsynt når realitetane byrja sige innover meg utover våren. Korleis skulle me kome oss gjennom dette? Ville det vere noko ungdomslag att?

Men så byrja det tikke inn i meldingsboksen.

Iveland Ungdomslag skipa til Stuekviss på Kahoot, Leikarringen i BUL Oslo skipa til digitale danseøvingar på Facebook, Bul Ervingen skipa til rebusløp på Google Maps, Lindås Ungdomslag heldt digital teaterøving som me fekk sjå på YouTube, og slik heldt det på.

Mange har nok fått auka den digitale kompetansen sin mange hakk det siste året, ei kompetanse som truleg berre blir viktigare å ha i åra som kjem. Men det var ikkje berre digitalt me har greidd å samle oss, og framleis helde oss til dei nye reglane.

I BLS har det blitt dansa med stokkar og hanskar for å halde avstand, og gjennom gruppa «Songdansboka perm til perm» på Facebook har lag som BUL Tromsø, Gisund Leikarring og BUL Kongsberg vist oss at det er fullt mogleg å danse songdans med ein meters avstand. Eg ønskjer òg å trekke fram Sandeid UL som greidde å gjennomføre sommarteaterskule for barn og ungdom.

I tillegg har me sett at det har blitt brukt atskillege dugnadstimar på ungdomshusa rundt om i heile landet.

Det er difor me med eit lyst sinn på nytt sender ut Ungdom til alle medlemmane våre. Det skal mykje meir enn ein liten pandemi til å stogge gleda, samværstrongen og pågangsmotet til ungdomslagsmedlemmane i NU.

ANNONSERE I UNGDOM? Ta kontakt med Tone Merete Møllerud tlf: 489 53 391 tone@flisamedia.no

Som ein del av markeringa av at NU fyller 125 år i 2021, ønskjer vi å oppmuntre laga til å skipe til lokale jubileumsfeiringar på ungdomshuset eller i laget. Kanskje greier de å få til ein fest, eit rebusløp, ei framsyning, ein parade eller ei anna form for feiring siste helga i august?

Styret i NU har satt av pengar til lokale jubileumsarrangement. Alle lokallag med ein god idé til korleis feire jubilanten har moglegheit til å søkje om tilskot til å gjennomføre sitt arrangement. De står ganske fritt til korleis feiringa skal sjå ut, men styret har fastsett nokre kriterium som de må følgje. Det er ønskjeleg å få til så mange arrangement og feiringar som mogleg helga 27.-29.august, men sidan mykje er uvisst, er det rom for å leggje feiringa til andre tidspunkt. Vi vonar at mange lokallag har lyst til å søkje om å få tilskot til dykkar arrangement, og at vi greier å fylle heile Noreg med levande lokalkultur på seinsommaren og hausten.

SØKNADSFRIST OG KRITERIUM For å søkje om tilskot til dykkar jubileumsarrangement sender de søknad til post@ ungdomslag.no De har høve til å søkje om mellom 2.000,- og 20.000,- kroner til dykkar arrangement, og søknadssummen bør spegle

arrangementet. Frist for å søkje tilskot er satt til 1.mai. Arbeidsutvalet i NU vil vurdere søknadane etter fristen og vil gi beskjed til dei laga som har fått tilskot. Ved mange søknadar vil dei laga med mest kreative og inkluderande jubileumsarrangement bli prioriterte.

• Eit jubileumsarrangement skal vere ope for alle medlemmar i laget og skal finne stad mellom 1. august og 1. desember 2021.

• Arrangementet skal ha minimum ti deltakarar og det skal spegle noko av aktiviteten i lokallaget.

• Tilskotet skal gå til gjennomføring av sjølve jubileumsarrangementet, og ikkje til t.d. vedlikehald, opprusting av hus, innkjøp av utstyr til anna bruk eller til faste utgifter.

• Alle lag som får innvilga tilskot må dokumentere jubileumsarrangementet med foto og/eller video og sende til NU sentralt.

Søknadsfrist lokalt jubileumsarrangement: 1.mai Send søknad til: post@ungdomslag.no Søknaden skal innehalde: • Beskriving av arrangementet • Budsjett • Plan for marknadsføring av arrangement • Plan for dokumentasjon av arrangement

DEL MINNER

Har du minne frå eit ungdomslag dei siste 25 åra, eller enda lengre bak i tid? Del det på www.minner.no/tema/ noregsungdomslag der NU har eigen minnesamling.

INNHALD 4 6 9 10 12 14 16 18 20 26

Landsmøte 2021 Sommarleiren 2021 Nettmøte om folkedans Notisar Medlemsfordelar Huset i Bygda Aktivitet med avstand Bunadsnemda i Rogaland Dei siste 25 åra i NU blir bok Minneord

3 UNGDOM 01/2021

LANDSMØTET 2021

Frå det digitale landsmøtet i 2020.

Foto: Inger Johanne Ruset

LANDSMØTET 2021 Styret i Noregs Ungdomslag vedtok 5. februar at landsmøtet til Noregs Ungdomslag i 2021 blir eit digitalt møte laurdag 24. april. Det blir ikkje krevd deltakaravgift.

FØREBELS SAKLISTE Styret har satt opp ei førebels sakliste for møtet. I tillegg kan medlemmene gjennom laga kome med framlegg til saker ein ønskjer landsmøtet skal handsame. Sakene må vere meldt skriftleg til styret i Noregs Ungdomslag seinast åtte veker før møtet, dvs. innan 26. februar.

4 UNGDOM 01/2021

DEN FØREBELS SAKLISTA PER 22.01.2021 ER: Opning og konstituering Årsmelding 2020 Rekneskap 2020 Fastsetjing av kontingentsats Medlemsbladet Ungdom Innkomne saker frå laga Fråsegner Val (av styre, revisor og valnemnd) Merknad: Det blir ikkje ei formell landsmøtesak med tema ”forhandlingar med Frilynt Norge” på landsmøtet 2021. Dette skuldast

at den planlagde besøksrunden til lokal- og fylkeslag er satt på vent grunna dei nasjonale smittevernsråda. Desse samtalane skulle vere grunnlaget for saka styret i Noregs Ungdomslag skulle legge fram for landsmøtet i år. Styret har difor vedteke å utsette saka til landsmøtet 2022, og kjem med ei orientering om det vidare arbeidet på landsmøtet 2021.

VAL AV UTSENDINGAR For at landsmøtet til Noregs Ungdomslag skal vere den demokratiske møteplassen vi alle ønskjer at han skal vere, er det viktig at flest mogleg av lokal - og fylkeslaga sender utsendingar til møtet.

Meir om programmet og påmelding finn du på ungdomslag.no/lm

Over: Politisk netsleiar Marit Nerås Krogsæter vart takka av i styret under landsmøtet 2020.

Foto: Inger Johanne Ruset.

KVA MÅ TIL FOR Å KUNNE DELTA PÅ LANDSMØTET? • Lokallaget må ha sendt årsrapport og betalt kontingent for føregåande år.

• Styret gir i 2021 unntak frå §4, punkt 3, bokstav c i lova til NU, om at utsendingar må veljast på eit årsmøte eller lagsmøte. Dei laga som ikkje kan ha årsmøte før påmeldingsfristen til landsmøtet til NU, kan velje utsendingar på eit styremøte i lokal- eller fylkeslaget.

• Utsendingane frå lokallaga må ha betalt medlemsskap i Noregs Ungdomslag.

Vi ønskjer lag velkommen til landsmøtet 2021!

5 UNGDOM 01/2021

SOMMARLEIREN

EIT ØNSKJE OM Å SKAPE NYE

SOMMARMINNE Sommaren i fjor vart ikkje heilt slik vi såg føre oss då vi planla NU-året 2020. Tradisjonen tru skulle vi treffast til kurs, leik, dans og moro under Sommarleir på Trøndertun folkehøgskule i Melhus, sør for Trondheim. Slik vart det ikkje, så desto større er gleda når vi no planlegg for Sommarleir 2021 på same stad. Kva sommaren vil bringe er litt tidleg å seie, men vi har eit ønskje og eit håp om å samle ungdom til den tjuande Sommarleiren i rekka.

AV RITA SIRIRUD VATNEHOL

Praktisk info For deg som er 13-25 år NU-medlem: 1800,Ikkje-medlem: 2800,Pris inkluderer kurs, overnatting, måltid, utflukt og aktivitetar Påmeldinga opnar 1. april Nettside: www.sommarleiren.no Facebook: www.facebook.com/Sommarleiren Instagram: Sommarleiren Spørsmål: rita@ungdomslag.no

6 UNGDOM 01/2021

Sommarleir i Noregs Ungdomslag er for mange årets høgdepunkt. Under ei veke får du moglegheit til å lære nye ting på kurs, du får treffe gamle og nye vennar som er interesserte i akkurat dei same tinga som deg sjølv og du får hygge deg med gode måltid, artige aktivitetar og kreative sprell.

Sommarleir finn stad frå 29.juni til 4.juli på Trøndertun folkehøgskule. Leiren er open for ungdom i alderen 13-26 år og anten du kjem frå den nordlegaste eller sørlegaste landsdelen, er du velkomen.

KURSA I ÅR Tre av dagane på Sommarleir går med til kursaktivitet. Som deltakar har du moglegheit til å setje saman din eigen kursplan. Du kan velje dine favorittar frå fleire lengre og kortare kurs. Langkursa går før lunsj kvar dag, og er på til saman 12 timar, medan kortkursa berre varer 2,5 time. I år kan du velje mellom langkurs i folkedans for vidarekomne, moderne dans, teaterproduksjon, musikk og friluftsliv. Kortkursa er mangfaldige og mange, og du kan anten melde deg på kortkurs med liknande tema som langkurset ditt, eller noko heilt anna.

Alle kursa blir leia av dyktige instruktørar som er klare for å inspirere og lære bort nye «tips og triks». Fleire av instruktørane kjenner godt til Sommarleir frå før, og nokre har til og med vore Sommarleirdeltakar ein gong i tida. Meir informasjon om kurs og instruktørar blir publisert på heimesida til Sommarleiren.

LEIRSTADEN Sommarleiren har aldri gjesta Trøndertun folkehøgskule før, men vi har god erfaring med å bruke folkehøgskular som leirstad og vi har klokketro på at omgjevnadane til Trøndertun vil passe Sommarleiren godt.

Fagtilbodet til Trøndertun speglar kurstilboda til Sommarleiren, då dei tilbyr ulike fag innanfor musikk og dans. Skulen har difor gode klasserom og kurslokale som passar oss. I tillegg har dei store fellesareal, stort uteområde og fine fasilitetar. Trøndertun ligg litt for seg sjølv, men samtidig lett tilgjengeleg frå Melhus skysstasjon.

Sjølv om leiren også gjesta Trøndelag i 2019, meiner vi det er fint å ta turen tilbake til Midt-Noreg. Det er sentralt og vil vere overkommeleg langt å reise for dei aller

fleste. Du finn meir informasjon om både leirstaden og korleis du kjem deg dit på nettsidene til Sommarleiren.

JUBILEUM Sommarleiren har hatt som tradisjon å ha eit tema kvart år. Temaet har vore synleg gjennom nokre av aktivitetane, dekoren, utflukten og ikkje minst på festkvelden siste dagen. Nokre av temaa som har vore før, har vore sjørøvar, Trøndelag og nynorsk.

I 2021 fyller NU 125 år, og sidan dette også er Sommarleir nr. 20, så er det veldig passande at temaet for årets leir er jubileum.

Korleis du vil oppleve temaet under leiren er hemmeleg enn så lenge, men vi har trua på at du vil sitte igjen med ei riktig så god jubileumskjensle når leiren er over. Det er sommarleirutvalet som har hovudansvaret for gjennomføring av dei temabaserte aktivitetane og dei skal halde fram med si hemmelegheitsfulle planlegging heilt fram til leirstart.

MEN, KVA VISS...?

Sjølv om målet er å få til ein så tradisjonell Sommarleir som mogleg er vi innstilte på å gjere tilpassingar. Vi vil at Sommarleir skal vere ein trygg stad på alle måtar, og det gjelder sjølvsagt også for helsetryggleiken til både deltakarar, instruktørar, frivillige og andre som er til stades. Det er viktig å ha klart føre seg ulike scenario og å vere førebudd på å gjere endringar i anten timeplan, kurstilbod, deltakarmasse, logistikk eller anna viss smittesituasjonen i samfunnet skulle tilseie det. NU følgjer alltid gjeldande nasjonale og lokale retningsliner og smitteverntiltak for våre arrangement, og Sommarleiren er ikkje noko unnatak.

Det er tidleg no å seie korleis sommaren vil sjå ut, men vi følgjer nøye med på utviklinga og råda frå myndigheiter. Vi har både ein plan b, c og d liggande klar for tilskiping av Sommarleir i tilfelle plan a ikkje let seg gjennomføre. Vi må be dykk alle om å følgje med i våre informasjonskanalar og på nettsida www.sommarleir.no for å få siste oppdaterte informasjon.

Ålek 2019.

Foto: Runhild Heggem.

7 UNGDOM 01/2021

FOLKEDANS

NETTMØTE FOR 28. APRIL FOLKEDANSINSTRUKTØRAR

LES MER

Bu på hotellet midt i hovudstaden

Trygghet i møte Har du husket forsikring? med fremtiden

Forsikringspakken «Ung voksen» er for deg mellom 18 og 26 år og inneholder både reise-, ulykke- og innboforsikring. Perfekt for deg som har flyttet ut!

Nytt deg av avtalen med Noregs Ungdomslag og få ein betre pris på di overnatting.

I overgangen april til mai markerer vi dansens dagar over heile landet. I samband med dette inviterer Noregs Ungdomslag til nettmøte for folkedansinstruktørar og andre interesserte. Tema er glupe pedagogiske og metodiske triks i folkedansen i samarbeid med Norsk senter for folkemusikk og folkedans.

Ring oss på 23 21 41 00 eller send oss ein e-post til bookingoffice@bondeheimen.com

Velkommen til Bondeheimen

FOTO: FOTO: OLE OLE EKKER EKKER

kniftrygghet.no | privat@kniftrygghet.no | 23 68 39 00

med på å utvikle både læreplanar og læreverk innan folkedans.

SFF har ei av Nord-Europas største samlingar av folkemusikk, folkedans og samværsdans.

Senteret driv arkivarbeid, forsking og formidling, og har vore ein sentral aktør i arbeidet med folkedans sidan 1970-talet. Senteret arbeider saman med forskarar, musikarar og dansarar, både profesjonelle, studentar og amatørar i spel- og danselag over heile Noreg og i det store utland.

Påmelding og meir info finn du på heimesida til NU: www.ungdomslag.no/nettmote/

BENNETT BENNETT

Sy Sydin dinegen egenbunad bunad med veiledning med veiledning

TEKST: SOLVEIG BREKKE HAUKNES. FOTO: MARIUS FISKUM.

Å lære bort folkedans er ei kunst og eit fag.

Noreg har særs mange ulike tradisjonar og ulike dansar. I dette nettmøtet vil vi diskutere tema som forslag til organisering, glupe triks, fagleg grunnlag og ikkje minst konsekvensar av det ein seier og gjer som pedagog. Målgruppa for hendinga er særleg pedagogar og instruktørar som lærer bort folkedans.

Til å leie oss gjennom kvelden har vi fått med oss Sigurd Johan Heide. Sigurd er folkedansar og koreograf frå Grytøya i Troms. Han vaks opp i leikaringen UL Solhov på Grytøya og i Tromsringen, og har mellom anna fått 100 000 danskar til å danse halling. Sigurd jobbar til dagleg ved Norsk Senter for folkemusikk og folkedans (SFF) i Trondheim, og har vore

-søm av nye bunader -søm av nye bunader - dame og herre - søm av - nye damebunader og herre -omsøm dame og herre -omsøm Sy din egen -fagbrev ogbunad lærlingbedrift - omsøm -fagbrev og lærlingbedrift med veiledning -søm av nye bunader www.bergogblaane.no mesterbrev - dame og herre www.bergogblaane.no -omsøm Sy din egen bunad -fagbrevBerg og lærlingbedrift og Blåne As med veiledning www.bergogblaane.no

Berg og Blåne As

www.bergogblaane.no -søm av nyeHovtun bunader Hovtun Prestegårdsalleen 4 - dame og herre Prestegårdsalleen Berg og Blåne As -omsøm4 3490 KLOKKARSTUA -fagbrev og lærlingbedrift 3490Hovtun KLOKKARSTUA annekari@bergogblaane.no

Prestegårdsalleen 4 annekari@bergogblaane.no 3490 KLOKKARSTUA tlf. 924 08035 www.bergogblaane.no annekari@bergogblaane.no tlf. 924 08035 tlf. 924 08035

TRØNDERSKE BUNADER

SYDD FOR HÅND OG MED

Berg og Blåne As

Hovtun Prestegårdsalleen 4 3490 KLOKKARSTUA annekari@bergogblaane.no tlf. 924 08035

Velkommen til oss i Olav Tryggvasons gate 18

23 UNGDOM 01/2020

9 UNGDOM 01/2021

NOTISAR

NOTISAR

Minnepris til hardingfele-

VI HEISER FLAGGET FOR NU 12. juli er skipingsdatoen til NU, og i år kan vi feire 125

spelar frå Osterøy

år med aktivitet, organisasjonsarbeid, frilynte tankar og levande lokalkultur. Vi ønskjer difor gjerne å sjå norske flagg eller NU-flagg vaie i vinden landet over denne datoen.

Del gjerne bilde eller film på sosiale medium med emneknaggane: #levandelokalkultur og #NU125år, eller send bilde til post@ungdomslag.no.

Audhild Flaktveit Moxnes sin minnepris til unge utøvarar på hardingfele 2020 er tildelt 16 år gamle Hannah Moira Midtbø – Bruner, frå Osterøy. Prisen, som er på 15 000 kroner, vart delt ut på Osafestivalen på Voss søndag 25. oktober.

Prismottakaren er ein svært dyktig soloutøvar som bidreg aktivt på scena i mange samanhengar- og ho kan vise til gode plasseringar på kappleikar både lokalt og på landsbasis.

Midtbø har hatt Håkon Høgemo som lærar sidan ho var barn –og ho spelar fortsatt hjå han. I seinare år har ho og hatt Maria Toppe som lærar, og er no elev ved musikklinja på Langhaugen vidaregåande skule.

Hannah Moira Midtbø er ein allsidig musikar. I tillegg til å dyrke hardingfelespel – spelar ho både norsk og canadisk folkemusikk på flatfele,- og ho spelar klassisk fiolin.

Formålet med minneprisen er å oppmuntre unge lovande utøvarar på hardingfele frå Vestlandet. Prisen er etablert til minne om Audhild Flaktveit Moxnes som var aktiv utøvar på hardingfele. Audhild omkom i ei trafikkulukke i Bergen 19. mars 2004, berre 17 år gamal.

Prisen er støtta av Sparebanken Vest og har vore delt ut årleg sidan 2007.

Inga Hilde Breivik har laga diplomet som høyrer til minneprisen.

I styret for minneprisen sit: Arne Anderdal, Solgunn Margaret Flaktveit, Sigrid Moldestad og Eva Marie Toppe.

- snart på ei nettside nær deg I etterkant av barnestemnet Småleik sommaren 2019 har det vore arbeidd med å utforme ei arrangørhandbok.

Innhaldet byggjer på erfaringane frå stemnet, og skal vere ei hjelp for andre lag og arrangørar som ynskjer å setje i gang liknande arrangement.

Her er tips om korleis ein kan arrangere sjølve Småleik-stemnet, men det er også mange generelle tips, triks og hugselister som kan vera kjekke å notere seg til andre typer arrangement.

TEKST: STYRET I MINNEPRISEN

Hannah Moira er 16 år – og begynte å spele hardingfele allereie som 4-åring.

Ho gjer det skarpt på instrumentet sittog mottok i 2020 Norsk Kulturskuleråd sitt Draumestipend og Arna og Osterøy sitt kulturstipend for unge talent. Ho har sidan ho starta å spele vore aktiv i Osterøy spel og dansarlag – seinare også fleire år i Bergen juniorspelemannslag.

Ny arrangørhandbok

ETISKE

I tillegg ynskjer vi å kunne få innspel frå andre lag og arrangørar av t.d. barnestemne og storkurs, og håpar at fleire vil bidra med innspel, tips og triks frå eigne arrangement.

RETNINGSLINJER

Noregs Ungdomslag er tufta på eit frilyndt grunnsyn der vi har ein inkluderande samværskultur med trygge og rusfrie møteplassar, der alle blir møtt med respekt uansett alder, bakgrunn, politisk ståstad og livspraktisering. I november 2020 vedtok styret i Noregs Ungdomslag nye etiske retningslinjer for organisasjonen. Retningslinjene er ei samanfatting av den etiske praktisen og reglane for å overhalde desse.

Du finn dei på www.ungdomslag.no/om-oss/styringsdokument/etiske-retningslinjer/ Verneombod for Noregs Ungdomslag Det er oppretta verneombod for Noregs Ungdomslag som medlemmar kan melde inn saker til som omhandlar seksuelle overgrep, grenseoverskridande åtferd og trakassering, og brot på HMT/HMS-regelverket.

Verneomboda skal vere ein nøytral kontaktperson og kan bistå medlemmar i kontakta med sitt lokallag der dei føler dette er vanskeleg.

Handboka vert ferdigstilt seinare denne våren, og vil bli tilgjengeleg digitalt for våre lag.

FLEIRE FYLKESLAG ENN FYLKE? Ein liten opplysning som er grei å ha med seg er at i den frilynde ungdomsrørsla har ikkje fylkeslaga hatt noko med fylkesgrensene å gjere. Ein fylking betydde frå gamalt av «ein flokk» og eit fylke «eit område», og det må nemnast at det fram til 1918 var amt i Noreg, ikkje fylke. Mange av dei frilynde fylkeslaga tok namn allereie på 1890-talet som seinare skulle bli fylkesnamn etter 1918. Det er difor talet på fylke og fylkeslag aldri har gått hand i hand i Noregs Ungdomslag. Fylkeslaga våre blei skipa basert på kva lag som så det naturleg og samarbeidde. Så enkelt.

Arrangørmøte i Småleik Foto: Thor Hauknes

Illustrasjonene viser utviklinga i fylkeslaga i NU. Raud=fylkeslag i NU, Gul=frilynde fylkeslag utanfor NU, grått=område utan fylkeslag. llustrasjon: Torbjørn Bergwitz Lauen.

Meir informasjon om ordninga kjem i Ungdoms og på www.ungdomslag.no Foto: Knut Utler

11 UNGDOM 01/2021

MEDLEMSFORDELAR

HER ER FORDELANE DU FÅR SOM MEDLEM I NU Sjølv om du betalar kontingent til medlemslaget ditt, går ein del av summen vidare til NU sentralt. Det gjer at du får tilgang til ei rekkje fordelar som gjeld alle medlemmar i organisasjonen vår. Her er ei oversikt over fordelane, og korleis du kan ta desse i bruk.

TEKST INGER JOHANNE RUSET

TIPS OSS!

Saknar du eller laget ditt fleire fordelar? Fortel oss om det, så kan vi jobbe for å forhandle fram fleire avtalar til felles nytte for NU-medlemmane. Ta kontakt med NU-kontoret på tlf. 24 14 11 10 eller post@ungdomslag.no

HER ER NU-FORDELANE LOKALLAGA FÅR I Noregs Ungdomslag finst det godt over 300 lokallag spreidde utover heile landet. Kontingenten som blir betalt inn til oss, skal laget få att for - i økonomi, kompetanse og fellesskap.

Foto: Heimen Husfliden

Som medlemslag hos oss får de:

HUSFLID Heimen Husfliden har to butikkar og systove i Oslo sentrum, i tillegg til nettbutikk. Forutan bunader og bunadstilbehør, sel dei vakre tekstilar til hus og heim, klesplagg, bruksgjenstandar, strikkegarn, broderiutstyr, vev og hobbyartiklar innan norsk og nordisk handverk og design. Medlemmar i NU får 10 prosent avslag ved å nytte rabattkoden NVRNTY5H ved kjøp på www.heimenhusfliden.no. Du kan også vise fram gyldig medlemskort i kassa. NB! Rabatten gjeld ikkje for sying av bunader, bestillingsvarer eller salsvarer.

REKNESKAPSPROGRAM Fiken er eit internett-basert rekneskapsprogram som passar godt til lokallag og små selskap. Alle enkeltmedlemmar i NU får 15 prosent rabatt på programmet.

For å nytte medlemsfordelen oppgir du «Norges Ungdomslag» og medlemsnummeret ditt ved bestilling på https://fiken.no Fiken kan kontaktast på 23 90 50 20 eller kontakt@fiken.no

HOTELL Kor enn du treng overnatting i Norden, kan du få 20 prosent rabatt på alle Comfort, Quality og Clarion-hotell. Bruk rabattkode 66457 ved reservasjon på https://www.nordicchoicehotels.no

RESTAURANT I lokala til Hotell Bondeheimen ligg også Kaffistova. Staden har vore sentral for NU-rørsla, og serverer den dag i dag norsk tradisjonskost.

Her får ein raspeball, kjøtkaker og fårikål, så vel som kaker og kaffi. Som medlem av NU får du 15 prosent avslag. Vis fram medlemskortet ved betaling. Les meir om Kaffistova på https://www.kaffistova.no Romanen «Slåttekar i himmelen» av Edvard Hoem har blitt dramatisert til strålande kritikkar. På grunn av korona har fleire førestillingar blitt strøyma på nett til eit nasjonalt publikum, neste høve er 16. mars. Foto: Erik Berg

medlemskontigent • Gode forsikringsordningar og innkjøpsavtalar gjennom KNIF • Forenkla søknadsprosess for momskompensasjon som gir pengar att til laget.

• Midlar frå Frifond Organisasjon dersom de har medlemmar • Støtte til kursaktivitet gjennom studieforbundet vårt

Det Norske Teatret held til i Kristian IVs gate 8 i Oslo. Teatret spelar dramatikk på nynorsk og norske dialekter. Som medlem i NU får du 20 prosent rabatt på billettar på Det Norske Teatret. Bruk rabattkode NU2021 for bestilling på www.detnorsketeatret.no. Rabattkoden gjeld for to billettar per medlem, og inkluderer også strøymeførestillingar.

Er du i Oslo, får du 15 prosent rabatt på Hotell Bondeheimen. Vis til medlemskap ved booking av rom på telefon 23 21 41 99 eller på e-post bookingoffice@bondeheimen.com. Les meir om hotellet som ligg i Kristian IVs gate 2 på https://www.bondeheimen.no

over medlemmar og tilgang til enkel fakturering av

under 26 år og har aktivitetstilbod til denne gruppa

TEATER

Er du i Bergensområdet, får du 15 prosent rabatt på hotellkjeda De Bergenske. Kjeda består av Grand Hotel Terminus, Zander K Hotel, Bergen Børs Hotel, Agustin Hotel og Villa terminus. Bruk rabattkode NORUNG456 ved reservasjon på https://www.debergenske.no

• Medlemssystemet Hypersys som gir laget god oversikt

«Enkel handtering av kvitteringane er ein av tenestene som er inkludert i rekneskapsprogrammet Fiken. Illustrasjonen er henta frå nettsida Fiken.no»

DESSUTAN I tillegg får medlemmane medlemsprisar på alle kursa og tilskipingane våre innan blant anna teater, dans, husdrift og organisasjon. Alle medlemmar over 14 år får medlemsbladet Ungdom (som du held i hendene no), medan medlemmar under 14 år får Norsk Barneblad tilsendt fire gonger i året.

• Tilbod om subsidierte, skreddarsydde kurs tilpassa laget sine behov og ønske • Tilgang til rådgjevarar som kan hjelpe til med alt frå utvikling av aktivitetstilbod til søknadsskriving • Spisskompetanse innan drift av organisasjonseigde hus • Gramo-avtale som gir rabattert pris for bruk av innspelt musikk i danselag • Eit sentralledd som jobbar for laga og medlemmane sine interesser i nasjonale og regionale fora • Eit demokratisk og frilyndt generasjonsfellesskap

NY AVTALE MED BYGGMAKKER I 2021 inngikk Noregs Ungdomslag avtale med byggvarekjeda Byggmakker. Avtale som gir lokallaga solide rabattar på heile sortimentet, som trelast, byggevarer, jernvarer, verktøy, måling og andre forbruksartiklar. Avtalen gjeld for alle butikkar i Noreg: 52 Byggmakker-butikkar og 25 Carlsen Fritzøe-butikkar. Rabattsatsane vil variere for ulike leverandørar og produktkategoriar opptil halv pris. Ta kontakt med dykkar lokale forhandlar, og vis til avtalen med Noregs Ungdomslag.

13 UNGDOM 01/2021

HUSET I BYGDA

MØT HUS-RÅDGJEVAREN Det er ikkje lett å drifte eit ungdomshus, men det er eit viktig arbeid som fortener hjelp og støtte. Med erfaring og kompetanse frå husrådgjeving på Vestlandet, skal Christoffer Knagenhjelm no bli nasjonal rådgjevar for Noregs Ungdomslag.

TEKST: INGER JOHANNE RUSET

I mars 2017 kom arkeologen, høgskulelæraren og familiefaren Christoffer Knagenhjelm over ei lita stillingsannonse som fatta merksemda hans. Sogn og Fjordane Ungdomslag var nemleg ute etter ein ny rådgjevar til «Huset i bygda (HiB)» - fylkeslaget sitt initiativ for å kartleggje og yte sørvis til alle grendehus i fylket.

FRÅ FREDA GARD Knagenhjelm er sjølv oppvaksen på Kaupanger Hovedgård som har spor tilbake til bronsealderen. Han fortel at den rike kulturhistoria nok medverka til valet om å utdanne seg som arkeolog. I dag har han prosjektansvar for ulike restaureringsprosjekt på den freda garden. I tillegg bur han på eit lite småbruk kor løa vert restaurert med tilskot frå Kulturminnefondet.

På fritida er han leiar av kulturrådet i kommunen, og har lagt ned mange dugnadstimar i det frivillige kulturlivet opp gjennom åra.

Med eit såpass sterkt engasjement for lokalkultur, bygningsvern og kulturarv, var det kanskje ikkje rart at han følte kallet då Huset i Bygda-stillinga dukka opp.

14 UNGDOM 01/2021

– Eg har gode minne frå min eigen oppvekst og ungdomshuset i bygda, og eg veit kor viktig desse husa er, men òg kva innsats som ligg bak drifta. Eg har òg alltid vore engasjert i frivillig dugnadsarbeid og veit kor viktig det er at nokon står bak og motiverer og heier på innsatsen, fortel han.

MANGLANDE OVERSYN Eitt år etter at Knagenhjelm gjekk inn i HiB-stillinga i Sogn og Fjordane, tok han også HiB-prosjektet i Møre og Romsdal under vingen. Han seier det har vore eit omfattande arbeid å skape oversyn over dei organisasjonseigde kulturhusa i fylket. Til dømes finst det ikkje noko sentralt register over korkje geografisk plassering, adresser eller kven som sit i styret. Informasjonen i nasjonale og kommunale register er varierande og mangelfull. På ein liten stillingsprosent har Knagenhjelm gjort sitt ytste for å nå ut til huseigarar via e-post og sosiale medium. Etter planen skal det treårige prosjektet avsluttast i juni. Knagenhjelm synest det er knapt med tid att.

– No ser vi at stadig fleire får kjennskap til ordninga, men det tek tid. Ordninga Huset i Bygda er noko folk gjerne får eit aktivt forhold til når dei har eit spesifikt problem eller utfordring, som korleis skal ein finne midlar til nytt golv eller tak. Koronakrisa har òg synt kor viktig det er med ei ordning som Huset i Bygda. Mange hus er ikkje medlem

av nasjonale organisasjonar og har derfor ikkje nokon stad å gå når det gjeld smittevernsreglar eller koronastøtte.

MØTE ENGASJEMENT I 2020 fekk han plutseleg eit endå større område å dekkje over då Sogn og Fjordane og Hordaland vart slått saman til eitt fylke.

Heldigvis synest HiB-rådgjevaren det berre er flott å kunne hjelpe og rettleie endå fleire hus.

– Dette er noko av det kjekkaste ved jobben; det å treffe engasjerte menneske som brenn for å skape aktivitet i bygda si. Det å vere med å legge til rette for og utvikle dette engasjementet, ved å gje innspel, rettleiing og tips til søknadar og aktivitetar, men òg høyre korleis andre skapar engasjement i sitt lokalsamfunn er inspirerande for meg.

KORONAKRISA Det siste året har arbeidet til husrådgjevaren vore mykje prega av koronakrisa. Blant anna kan han ikkje reise så mykje som han ønskjer.

Dei fysiske samlingane har blitt erstatta med nettmøte, samt utstrakt kontakt på e-post og telefon. Koronakrisa har mellom anna ført til at mange har tatt kontakt med spørsmål om støtteordningar og korleis dei skal tolke smittevernsreglar. Knagenhjelm har fått hjelpe mange, men kunne ønskje han fekk nå ut til endå fleire.

– I denne jobben er det lett å få dårleg samvit! Det er alltid behov for meir midlar

og større tilskot til renovasjon og utvikling av kulturhusa, og det er fleire hus eg gjerne skulle ha hjelpt.

NASJONAL ROLLE Frå mars 2021 er Knagenhjelm også tilsett i ei deltidsstilling som nasjonal husrådgjevar i sekretariatet til NU. Der skal han ta med seg erfaringa frå Vestland og Møre og Romsdal, og jobbe med å utvikle Huset i Bygda nasjonalt.

– Eg vil medverke til at alle som er engasjert i sine hus, kan få tilgang til same hjelpa.

Det blir fantastisk, seier husrådgjevaren entusiastisk.

Han gler seg til å kome i gang med arbeidet, sjølv om det blir mest arbeid ifrå heimekontoret i Kaupanger.

– No er eg særs nøye med å følgje smittevernsreglane. Konsekvensane kan vere særs store, så her er det ingen grunn til å vere slepphendt! Såleis har det naturlegvis blitt mykje mindre reising no, men no kriblar det etter å kome ut!

POLITISK ARBEID Forutan å hjelpe huslaga etter behov, vil Knagenhjem jobbe politisk for å sørge for betre rammevilkår på feltet.

– Mediearbeid, det å løfte statusen til husa er eit særs viktig arbeid. Frivillig arbeid vert ofte trekt fram i festtalar, men diverre fort gløymd i politiske prioriteringar, seier han.

Han synest det er spesielt viktig at politikarane legg til rette for at frivilligheita får spelerom til å utvikle husa vidare.

– Det er kulturaktiviteten i kvardagen, der enkeltindividet sjølv er aktørar i eige lokalsamfunn, som skapar nærleik til andre og som er viktig for utviklinga av lokal tilhøyrsle og identitet. Å ha ein stad å utøve aktivitetar er ein viktig faktor for utviklinga av lokalt kulturliv. Gode fysiske møteplassar medverkar derfor til gode fritidstilbod, samhald og til heimstad-identitet, avsluttar den nasjonale husrådgjevaren.

Christoffer Knagenhjem kombinerer no rolla som rådgjevar for NU-prosjektet Huset i Bygda, og rolla som husrådgjevar ifor alle husa i Noregs Ungdomslag.

Foto: Inger Johanne Ruset

Skjermdump av organisasjonseigde bygg i to fylke.

Går du inn på husetibygda.no kan du trykke på kvart enkelt punkt og få opp informasjon om det aktuelle huset.

Har du spørsmål knytt til drift av ungdomshuset?

Ta kontakt med Christoffer på christoffer@ungdomslag.no

15 UNGDOM 01/2021

Tips til

AKTIVITET

TIPS TIL ALTERNATIV TEATERAKTIVITET • Øve inn (korte) einaktarar i mindre grupper og vise for kvarandre i teaterlaget.

• Samarbeide med andre teatergrupper om å vere publikum for kvarandre, i staden for å setje opp ei kostbar framsyning.

• Arbeide med monologar.

Kan t.d. filme kvarandre i staden for å ha fysiske øvingar.

• Arbeide med forteljarteater eller formidling av forteljing.

• Gå saman i par eller smågrupper og gi kvarandre instruksjon eller tilbakemelding på karakterarbeid.

Kan også gjerast digitalt.

• Drive tekstarbeid; skrive tekst, lese ulike alternativ til manus, eksperimentere med ulik uttrykksform av same tekst.

• Velje manus eller teaterstykkjer som ikkje krev mykje nærkontakt.

• Sjå på kreative måtar å løyse regien på i scener som eigentleg skal ha •nærkontakt. Korleis kan ein kysse eller slost med ein meter avstand? Gjere eit poeng ut av det?

• Samlast for å sjå på opptak av tidlegare framsyningar.

• Drive teater utandørs.

• Produsere korte filmar for deling i staden for teaterframsyning.

• Arrangera dugnadskveld for å rydda og organisera

ALTERNATIV DANSEAKTIVITET

i kostyme/scenografilager.

• Oppmuntre medlemmane til å delta på teaterfaglige kurs og seminar som igjen vil auka kompetansen internt i gruppa.

• Setje opp cabaret eller revy, kor ein deler gruppa inn i mindre grupper som øver inn og utarbeidar sketsjar/ innslag.

• Ha utandørs vandreteater for publikum. Moglegheiter for større plass ute.

Men hugs: • Følg med på gjeldande retningslinjer frå FHI • Kontakt kommuneoverlegen din ved spesielle spørsmål • Bruk øvingslokale med nok plass • Sett deg inn i smittemåte og symptom

• Danseteknikk ein og ein • Lausdans/hallingdans • Gokarstykkje/triks (t.d. tre nåla, hattespark) • Menuett • Linedance • Lage ein koronadans • Songøving til song- og stordansar • Dansebingo • Musikkfokus med t.d. kviss • Sjå danseopptak/arkivopptak i lag • Digital danseøving/seminar • Tilpasse pardans, turdans, ringdans, songdans

osb. til gjeldande smittevernkrav • Sjekke ut dansar på Folkpedia som kan dansast

åleine eller med avstand: www.folkepedia.no/dans-for-ein-eller-med-avstand

AKTIVITET

ANDRE ALTERNATIV • Gå på tur i lag • Arrangere kvisskveld. Vi på NU-kontoret har eit heilt Kven veit-arkiv vi gjerne deler av. Send ein e-post il post@ungdomslag.no for å få påfyll av spørsmål.

• Mimrekveld med bilete, film og anna frå opplevingar de har hatt i laget tidlegare • Felles kveldsmat med nistepakke ute eller inne • Sjå gjennom Studieforbundet kultur og tradisjon sine studieplanar for å hente inspirasjon til nye aktivitetar: https://www.kulturogtradisjon.no/ tilskudd/studieplaner • Bingo, basar, åresal eller liknande.

Kan også gjerast digitalt

LOKALE SAMTALEMØTE OM BUNAD Få ting får vel samtalen meir på glid enn om to med bunad møtes.

Men kva betyr eigentleg bunaden for deg? Og i kva sosiale høve er det naturleg å ha bunaden på?

NU er ein av organisasjonane som no arbeidar med å nominera den alminnelege og folkelege bunadbruken i Noreg til UNESCO si representativ liste over immaterielle kulturarv. For at nominasjonssøknaden

16 UNGDOM 01/2021

skal kunne representera heile spekteret av bunadbrukarar ber no Bunadbruk på UNESCO-lista om hjelp til å samle inn informasjon. Er eit slikt møte kanskje noko å skipa til for vennegjengen eller lokallaget?

På heimesida til prosjektet www. bunadbruk.no/lokale-moter finn du det ein treng av informasjon og materiale for å gjennomføre eit slikt møte.

Har du spørsmål? Ta gjerne kontakt med kulturrådgjevar Rita Sirirud Vatnehol på rita@ungdomslag.no

17 UNGDOM 01/2021

BUNAD

REKONSTRUERTE BUNADAR Under Fagdagen i bunad og folkedrakt i Oslo den 26. oktober 2020, heldt bunadnemnda i Rogaland Ungdomslag eit engasjerande og interessant foredrag om sitt arbeid med rekonstruksjonen av kvinnebunad frå Ryfylke. Meir enn 30 år med undersøking, tolking, graving, saum og prøving har resultert i ein praktfull bunad og ei stor interesse for kurs i å sy sin eigen.

AV RITA SIRIRUD VATNEHOL. FOTO BUNADNEMNDA I ROGALAND UNGDOMSLAG.

Ragnhild U. Ødegaard, Eli Olsen og Målfrid Grimstvedt var i Oslo i samband med Fagdagen. I tillegg består bunadnemnda også av Daghild Håvardsholm. Iført kvar sin rekonstruerte bunad frå Ryfylke presenterte nemnda historia til arbeidet sitt, detaljar frå undersøking og bruk av kjelder og bevarte draktplagg for å finne fram til kva tøy, klede og saum kvinnene i Ryfylke brukte før. I samarbeid med Norsk institutt for bunad og folkedrakt har dei jobba fram ein kvinnebunad som representerer draktskikken i området, og på hausten 2017 kom

konklusjonen frå instituttet som seier at dei er svært nøgde med arbeidet til bunadnemnda.

ROKOKKO Kvinnebunaden frå Ryfylke er ein rekonstruert kopi av høgtidsdraktene som kvinnene brukte i tida før og etter 1800. Høgtidsdraktene var prega av rokokko-moten i Europa på 1700-talet, og er kjenneteikna med mykje fargebruk og blanding av stoff. Dette kunne ein tydeleg sjå på draktene som bunadnemnda hadde på seg under foredraget sitt. Ikkje ein bunad var lik, og dei kunne forklare at det

finnast ei rekkje valmoglegheiter når det kjem til stakkestoff og farge, mønster og materiale på liv, trøye, forkle og lue. Nemnda kunne også fortelje om arbeidet med å produsere stripete stoff til stakk, og at det no er tomt for enkelte av desse fargene, sidan dei vart så populære.

MANNSBUNAD Kvart år arrangerer bunadnemnda kurs for at folk skal kunne sy sin eigen bunad. I tillegg til å kurs i sying av kvinnebunad frå Ryfylke, har nemnda kurs i korleis sy revidert

mannsbunad frå Rogaland. Også med denne bunaden har nemnda gjort eit møysommeleg arbeid. Allereie i 1980 starta dei arbeidet med å revidere ein mannsbunad frå Rogaland og har sidan midten av 80-talet heldt kurs i sying av den. For å skaffe seg ein av desse bunadane, må ein helst gå på kurs sjølv for å lære å sy, eller ein må få nokon til å sy for seg. Det er svært få bunadtilverkarar som syr desse bunadane. All saum er handsaum, og som bunadnemnda sjølve sa med glimt i auget under foredraget sitt; “Ein bunad skal vare livet ut og han skal sitte som støypt. Du kan ikkje la kroppen vekse ut av ein bunad som du har sydd for hand.”

Arbeidet som bunadnemnda i Rogaland UL har gjort er imponerande og eit døme på korleis bunadarbeidet i Noregs Ungdomslag har vore drive sidan Hulda Garborg inspirerte ungdomslagskvinner over heile landet til å leite rundt i kister og loft etter klede og stoff for å komponere eller rekonstruere drakter for deira område. Vi vonar at arbeidet til bunadnemnda kan spreie nytt engasjement og inspirasjon for bunadarbeid og ivaretaking av kledetradisjon også utanfor Rogaland.

Modellbunad sydd til Norsk Institutt for Bunad og Folkedrakt.

Foto: Målfrid Grimstvedt

Frå venstre: Eli Olsen, Daghild Håvardsholm og Ragnhild Ødegaard.

18 UNGDOM 01/2021

19 UNGDOM 01/2021

NU 1996 - 2021

25-åra

I DEI SISTE Eg er i gang med å skrive bok om Noregs Ungdomslag 1996-2021. Kva har skjedd i ungdomslaga, i fylkeslag og på landsplan sidan det store 100-årsjubileet i Trondheim sommaren 1996? Når eg nå er over midtvegs i skrivinga, er det nokre fellestrekk og nyskapingar som kjem fram.

AV JAN KLØVSTAD

Landsmøtet 2020 i Noregs Ungdomslag vart helde digitalt for første gongen.

Perioden starta med store økonomiske problem, og ei kraftig slanking av NU-kontoret i Oslo.

Det må har vore uvanleg slitsamt å vere i styret og råda dei første åra. Men systematisk arbeid både frå dei tillitsvalte og dei tilsette på kontoret fekk økonomien på plass igjen.

Nemnd etter nemnd analyserte og kom med forslag, og heile rørsla viste evne til omstilling.

Med unnatak for landsstemnet i Dale i Sunnfjord i 1995, var det som regel raude tal i alle landsstemnerekneskapar. Ordet stemne hadde nok mista noko av glansen frå dei enorme folkesamanstimlingane frå starten av 1970-talet til eit stykke utpå 1980-talet.

Konkurransen frå stadig meir profesjonelle bygdedagar som var blitt til festivalar, støtteordningar til meir spesialiserte musikkfestivalar og eit stadig meir forlokkande tilbod om reising innanlands og særleg utanlands til stadig lågare flyprisar, var med på å gjere

konkurransen om kvart enkelt menneske som stemnedeltakar stadig hardare.

Noregs Ungdomslag svarte med folkekulturfestivalar. Dei første åra var festivalane på Beitostølen. Kvar festival fekk eit namn og tema som blei fylt med innhald. «Lyst på eit eventyr?» var tittelen på den første. Ei nemnd med Mette Kahrs (seinare Vårdal), Kristian Fjellanger, Gro Vetås, Sølvi Kaupang Paulsen (nå Egner Kaupang), og Vegar Vårdal hadde laga konseptet. Årsmøta, som etter kvart endra namn til landsmøte, var i forkant av festivalen. Det var ei markert ungdomssatsing. Noregs Ungdomsring var etablert som eit nettverk for dei mange regionale ungdomsringane, og det var samlingar ved folkekulturfestivalane for å lokke fleire ungdommar. Det lykkast godt. Samtidig laga bunadrådet nye konsept der ungdom skulle

lære om blant anna kvitsaum, perlebroderi og kniv/knivslirelaging. Det var kome ein ny giv, og ny optimisme etter år med sparing kombinert med grundig strategiarbeid. Året etter den første folkekulturfestivalen, kom Norsk Amatørteaterfestival i Oslo i 2003, i nært samarbeid med Det Norske Teatret og BUL Oslo. Begge desse nye festivalane sette ny kveik i arbeidet, og særleg for dei yngre årsklassane. Når eg les årsmeldingar frå ungdomslag, som Mjeldalen ungdomslag på Osterøy, ser eg kor viktig det har vore å ha fått instruksjon og rettleiing av profesjonelle, og i tillegg kunne vise seg fram på scena til sjølvaste det Norske Teatret. Da styret i Noregs Ungdomslag oppsummerte i 2006, hadde heile 19 lokale teatergrupper blitt løfta og hadde løfta seg sjølve enormt frå scena i ungdomshuset heime til Det Norske Teatret. Og enda viktigare: Vi kan sjå av årsmeldingar og avisoppslag at inspirasjonen, kunnskapsløftet og engasjementet heldt seg i mange år for dei unge som var ned. Den lokale aktiviteten auka, og fleire tok steget frå scenen til instruktørrolla.

DET ALLSIDIGE OG DET SPESIALISERTE Barne- og familiedepartementet har ikkje forstått at barn treng familie, at barn treng

Foto: Inger Johanne Ruset.

21 UNGDOM 01/2021

Danseprosjektet Sans for dans 2014

NU 1996 - 2021

UNESCO

Foto: Halldis Folkedal.

Olabilløp i Mjeldalen Ungdomslag.

Foto: Mjeldalen Ungdomslag.

Deltakarar frå Noreg på Åleik i 2019.

Sommarleiren er ein viktig møteplass for ungdom.

Foto: Runhild Heggem

Foto: Sindre V. Hunn.

vaksne – og at vaksne også har glede og nytte av å vere saman med både dei som er yngre og dei som er eldre. Innføring av eit tellesystem der menneske under 26 år kvalifiserte til statsstøtte, mens det nærmast blei ei straff for at folk trivdest så godt at dei

til lommeboka til foreldra, talte ikkje med i medlemstellinga som utløyste statstilskot.

Ingen har tal på dei telefonar, brev, samtalar, notat, «forhandlings»møte og anna arbeid styremedlemmer, tilsette og andre på landsplan i Noregs Ungdomslag har brukt i

«Ein rein teaterorganisasjon får meir statsstøtte for kvar medlem og aktivitet enn ein organisasjon som driv både med teater, ungdomshusa teatret kan spele i, folkedans, diskotek, bunad, husflid og eit omfattande og allsidig arbeid for dei aller yngste.» ville vere med lengre, blei eit mareritt for ungdomslaga. For ein organisasjon som har lang tradisjon for at barn og ungdom er med utan krav om medlemsskap, og ein like sterk tradisjon for å ha opne ungdomshus for alle, blei dette naturleg nok ei tvangstrøye. Opne diskotek for 1.-4. klasse eller 4.-7. klasse, der alle kunne vere med utan omsyn til storleiken

22 UNGDOM 01/2021

striden for at dei opne ungdomslaga landet over skulle premierast og ikkje straffast.

Samtidig såg landslaget korleis «spissing» blei stadig meir premiert. Dette har halde på enda lengre. Ein rein teaterorganisasjon får meir statsstøtte for kvar medlem og aktivitet enn ein organisasjon som driv både med teater, ungdomshusa teatret kan spele i, folkedans,

diskotek, bunad, husflid og eit omfattande og allsidig arbeid for dei aller yngste. Det same gjeld folkedansen. Dei som til eikvar tid har vore i opposisjon på Stortinget har vist større vilje til å legge inn auka tilskot til Noregs Ungdomslag og premissa om likebehandling av aktivitetane enn dei som har hatt regjeringsmakta. Styret i Noregs Ungdomslag har feira mange småsigrar undervegs, men bildet er framleis det same. Aller størst er diskrimineringa mellom organisasjonseigde kulturbygg som ungdomshusa og idrettsanlegg. Heile tida har lobbyistane kombinert hardt arbeid med å vise fram gleda i arbeidet.

Kanskje kan det vere med å ta med seg nokre ord ein begeistra Agderpostenredaktør i Arendal skreiv om det vellykka landsstemnet i Grimstad heilt tilbake i 1988: «Maken til eksempel på frukt av fritt initiativ og entusiasme som det NU-bevegelsens kulturutfoldelse representerer, skal man lete lenge etter.

Som en rød tråd i engasjementet går hele

tiden hensynet til enkeltmennesket. … Det har aldri vært de humørløse sutrekoppene som har løst de vanskeligste utfordringene.

Det innser de som leder medlemmene i Noregs Ungdomslag».

medspelar i arbeidet med ei riksscene for folkemusikk og folkedans, og var medstiftar i 2006 saman med Juoigiid Searvi, Landslaget for spelemenn, Norsk Folkemusikk- og Danselag og Samspill Music Network.

I 2005 konstaterte styret at det i alle fall ikkje blei den foreslåtte nedgangen i støtte til ungdomshus, og året før fekk Noregs Ungdomslag og FolkOrg ein stor siger: For første gong kom folkedansarbeidet som direkte post på statsbudsjettet. Mange års målbevisst kamp hadde ført til gjennomslag. Rett nok berre 300 000 kr første året, men dansefoten innanfor. Seinare har summen stige til millionen. Men framleis får spesialiserte FolkOrg mykje meir for kvar aktiv medlem enn allsidige Noregs Ungdomslag gjer. FolkOrg fortener kvar krone, og arbeidet held fram med å få like vilkår. Samarbeidet med dei andre i folkemusikk- og folkedansNorge er godt. Noregs Ungdomslag har vore aktiv

DEN LOKALE RØRSLA Få organisasjonar har så sjølvstendige lokalledd som Noregs Ungdomslag. Få har så stor spreiing i aktivitetane og medlemstalet som oss. I boka vil eg trekke fram nokre få av laga, frå nord til sør. Eg håpar det vil bli til inspirasjon å lese om det store arbeidet med ungdomshuset til UL Ørnen på Leknes, om teateraktiviteten i Bagabu ungdomslag, om det allsidige Mjeldalen ungdomslag, om gjenstarta Bjelland ungdomslag i Agder som fekk 710 000 kr frå Gjensidigestiftelsen to dagar før jul i 2020, om dei 266 medlemmane i Nidelv ungdomslag, om dei store bylaga BUL i Nidaros og BUL Oslo – og fleire andre lag. Dei klarer seg godt. Og felles for dei er at

dei har klart å sjå dei moglegheitene NU-kontoret og styret har kjempa fram. Etter ein forsiktig start, kan ungdomslag nå konkurrere om over 1 million Frifond-kroner, dei kan få momskompensasjon, både teaterøvingane, danseøvingane, kunnskapskonkurransen Kven Veit? og dei mange timane med nål, tråd, symaskin og systematisk arbeid med bunaden blir premiert med studietilskot.

OG NOKON HAR STYRT Eg lar Sven Ivar Skodjevåg, leiar i den vanskelege perioden frå hausten 1996 til han gav stafettpinnen vidare til Johan Einar Bjerkem frå Bagabu ungdomslag i Steinkjer sommaren 2000 skildre arbeidsinnsatsen:(sitat frå boka): «Sjølv studerte Sven Ivar Skodjevåg transportøkonomi, logistikk og statsvitskap, kunnskap og systematikk som viste seg å vere god å ha med seg. Han hadde også god nytte av noen år med befalsutdanning, og like mykje av ungdomslagsbakgrunnen som hadde flytta seg

23 UNGDOM 01/2021

NU 1996 - 2021

Lagsfana til UL Ørnen som held til i Lofoten.

Foto: Halldis Folkedal.

langer (2009-2012), Mette Vårdal (2017-2019) og frå 2019 Torbjørn Bergwitz Lauen. Alle desse har hatt god hjelp av rådsmedlemmene og dei tilsette på NU-kontoret. Frå 2002 til 2014 blei rådsleiarane også styremedlemmer, og frå 2014 blei fagråda lagt ned. I boka lagar vi ei namneliste over alle med sentrale verv. Vi ser på lågmælte og høglydte diskusjonar, på suksessrike lokallag, ofte vanskelege arbeidsvilkår for fylkeslaga, spenninga i rommet mellom lokalbaserte, allsidige og varierte lokallag og det systematiske arbeidet med instruktørutdanningar og idelogisk utvikling på landsplan.

Målet er at boka skal gi eit bilde av kva som har skjedd i rørsla, og at det vi skriv skal gi inspirasjon til vidare arbeid, lokalt og på landsplan.

Lyst til å førehandstinge jubileumsboka? Send ein e-post til post@ungdomslag.no eller ta kontakt med NU-kontoret.

Fløytekurs på Sommarleiren 2019. Foto: Inger Johanne Ruset.

til Hjartåbygda frilynde ungdomslag i Austefjorden i Volda og det imponerande miljøet Haldis Standal skapte med Dansefantane.

Dansefantane hadde unge medlemmer frå fleire av laga i Volda og Ørsta, og var overalt. Dei vann framsyningskappleikar, blant anna på landsstemnet i Mandal i 1993. Dei var på turné i Riga så tidleg som i 1992, på UNESCO-festival i Italia i 1997, i Spania og på Tenerife. Dette gav dei som var med både organisasjonspraksis, danseglede og ein sterkt vennskap som var god å ta med seg også i krevande og nødvendig arbeid for å berge Noregs Ungdomslag økonomisk, og legge grunnlag for ny optimisme og vekst.

– Vi arbeidde hardt i styret, og dei tilsette arbeidde minst like hardt. I tillegg hadde vi god hjelp av studiesamarbeidet med Kjærsti Evjen Gangsø og hennes folk, Nils Seland i Norske

Lagsbruk og Rune Håndlykken, som både var leiar i samfunnsrådet og i periodar var innleigd konsulent i lagsbruksarbeidet. Og så begynte vi, for n’te gong, eit tidkrevande og stort sett usynleg arbeid med politisk påverknad. Det hjelpte at eg var skolekamerat med May Helen Molvær Grimstad (Kristeleg folkeparti), som eg hadde gått saman med på vidaregåande i Stranda. Men vi brukte enormt med tid for å sikre økonomien, kjempe for forståing for kva ungdomslaga betyr, og i tillegg den utrivelege jobben med å nedbemanne på ein ryddig måte.

Vi var nokså introverte i den perioden. Vi var nøydde til det, sjølv om det nok ikkje var mange rundt om i lokallaga som ante kva sentralleddet brukte tida si til.

-Og det gjekk framover?

- Ja, det gledelege var jo at både teaterinteressa og folkedansen var på oppadgåande. Særleg

var eindel av ungdomsteatergruppene og ungdomsringane gode. Og Kven Veit? var populært.

Samfunnsrådet gjorde ein kjempeinnsats ved å bruke Kven Veit? klokt i organisasjonsbygginga.

Litt fekk vi jo sett av landet og ungdomslaga også, ikkje berre rekneark, strateginotat og omstrukturering heile tida.»

Felles for dei fleste leiarane er at dei har hatt fartstid både lokalt, i fylkeslaga og i eitt eller fleire råd både før og etter dei hadde høgste vervet. Fire av leiarane dei siste 25 åra har representert Sogn og Fjordane og Hordaland.

Det er Anders Gjerland (1996-1997), Åge Avedal (2004-2005), Gunnhild Berge Stang (2005-2009) og Endre Kleiveland (20122016). Dei andre leiarane har vore Sven Ivar Skodjevåg (september 1997-2000) Johan Einar Bjerkem (2000-2004), Kristian Fjel-

Innspeling av dansefilmar til Folkepedia.

Foto: Halldis Folkedal.

24 UNGDOM 01/2021

25 UNGDOM 01/2021

MINNEORD

MINNEORD

Kari Margrete Okstad 1959-2020 Det var med stor sorg me tok i mot meldinga om at Kari Margrete Okstad til slutt måtte gje tapt for kreftsjukdommen. Hennar livslange interesse og engasjement har gjort at ivaretakinga og fokuset på folkedansen har blitt oppretthaldt og vidareført i Noreg. Sjølv om ho aldri framheva seg sjølv, var ho likevel ei av dei sterke stemmene då ho var delaktig på dei arenaene som sette dagsorden. Hennar solide dansefagkompetanse gjorde at ho hadde eit breitt nedslagsfelt i miljøet.

Kari Margrete var og heidersmedlem i FolkOrg. I vedtektene står det: «Styret kan utnemne til heidersmedlem den som har arbeidd særleg godt og lenge for føremålet «å arbeide for folkemusikken og folkedansen i Noreg ved å styrkje deira rolle og vilkår i samfunnet, og med det fremje både kulturarv og god folkehelse» Det er ikkje tvil om at Kari Margrete fortente å bli utnemnt som heidersmedlem under Landskappleiken på Fagernes i 2015.

Dansen hadde ho med seg heimefrå i eit dansande lokalmiljø, og sjølv skriv ho at ho byrja å danse folkedans i 14-årsalderen som aktivt medlem i folkedanslaget heime i Namsos. Ho deltok på instruktørkurs, og i 1980 vart ho tilsett som reiseinstruktør i Ungdomslaga i Nord-Trøndelag. I 1986-1989 engasjerte ho seg både på som frivillig i leikrådet, og frå 1987 var ho fast lærar på landsdekkande instruktørkurs i NU i fem år.

Spora etter Kari Margrete ser vi i dag i publisert dansepedagogisk materiale og forskingsartiklar, læremateriell i folkedans for den vidaregåande skulen, og som medforfattar i større vitskaplege verk som Nordisk folkedanstypologi (1997) og Norden i dans (2007). Mastergraden hennar frå 2002 har blitt eit solid oppslagsverk om variasjonen i rørospolsen, og ho vart ein pioner då ho samla miljøet i Setesdal om å listeføra musikk- song- og dansetradisjonane deira på UNESCO si representative lista av immateriell kulturarv. Ho såg at det å løfta tradisjonane opp på ein internasjonal arena ville gjera at ein fekk større merksemd på tradisjonane heime, samtidig som innskrivinga inneber ei felles forplikting mellom aktørane om å vidareføra spel på hardingfele og munnharpe, gangardans, stev og stevjing i Setesdal.

For dette arbeidet og alt engasjement elles, blei ho utnemnd som æresmedlem i Setesdals Spelemannslag 17.mai i år.

Då ho på 1990-talet var tilsett ved Norsk senter for folkemusikk og folkedans vart ho ein omtykt danselærar på Folkedansstudiet, og hennar pedagogiske styrke var avgjerande både i prosjektet Norsk dans for 90-åra. Ho var utan tvil ein sterk pedagog med eit sterkt pedagogisk engasjement, og på sentret utvikla ho seg til ein fullverdig fagperson. Ho fordjupa seg danseanalytisk i arkivmaterialet, og var ein framifrå formidlar av materialet både munnleg å skriftleg både innafor vidaregåande og høgre utdanning, men også innafor dei frivillige organisasjonane NU og FolkOrg. Ho vart med i forskningsgrupper, og engasjerte seg i Nordisk foreining for folkedansforskning og International Council for Traditional Music si folkedansforskningsgruppe. Seinare fekk stiftelsen gleda av hennar kompetanse gjennom sitt arbeid for Rådet for folkemusikk og folkedans i to periodar frå 2004-2012.

Kari Margrete vart på 2000-talet ein viktig del av Ole Bull Akademiet. Ho sette varige spor etter seg på Voss. Og som leiar for Osafestivalen utvikla ho festivalen til å bli ein viktig festival både lokalt, regionalt og nasjonalt. Ho har gjennom virket sitt vore med å utvikle Ole Bull Akademiet til det institusjonen er i dag, og det er akademiet svært takksame for.

26 UNGDOM 01/2021

Ho arbeidde særleg godt og lenge for folkedansen spesielt.

Ho var ei av dei som fekk gjort særs mykje av stor betydning for feltet. Kari Margrete fekk folkemusikk og folkedansprisen (tidlegare Rff-prisen) tildelt post mortem i 2020.

Svein Kongsjord 1933-2020 Svein Kongsjord gikk ut av tiden 11. oktober 2020. Han ble 87 år.

Han vokste opp på slektsgården Kongsjord sammen med foreldrene og tre søstre og tok etterhvert over gårdsdriften etter sin far. Han holdt det gående som sauebonde lenge etter at han nådde pensjonsalder.

Svein giftet seg med Gesken Munch. De fikk sønnen Sigurd i 1965 og reiste sammen på folkedansstevner i andre landsdeler.

Oppholdet på frilynte Vågan Folkehøgskole i Kabelvåg tidlig på 1950-tallet var avgjørende for folkedansinteressen og det mangfoldige engasjementet hans. Han ble folkedansinstruktør for Noregs Ungdomslag (NU).

Svein hadde også et brennende samfunnsengasjement. Han kjempet for målsaken og bygdekulturen. Han deltok i kommunepolitikken og var leder og styremedlem i flere organisasjoner. Han arbeidet for historielagets årbok Lofotr og bygdebøkene i Vestvågøy. I Garborgs ånd var han utrettelig engasjert i frilynt ungdomsarbeid, amatørteater og kulturliv lokalt i hele landet. Uten manus deklamerte han både «Terje Vigen» og «Bendik og Årolilja». Svein lot ikke sine meninger gå gjennom finmasket filter. Han snakket tydelig og direkte, i usminket språkdrakt.

Jeg møtte Svein og Gesken første gang i 1977, og vi innledet et musikalsk samarbeid og vennskap. For en del år siden var vi engasjert til et arrangement i nabokommunen.

Etter innslaget vårt utbrøt en av gjestene: - Jeg skjønner ikke hvorfor vi skal importere sangere sørfra, når vi kan få høre slik fantastisk sang og musikk her hjemme!

Svein svarte spøkefullt: - Jeg vet at jeg synger høyt. Men jeg er ikke like sikker på at jeg synger godt!

Svein Kongsjord ble tildelt Vestvågøys kulturpris 1994. Han fikk Kongens fortjenstmedalje i 2015 for mangeårig innsats for lokal- og kulturhistorien.

Vi lyser fred over Kari Margrete sitt minne.

En livsreise er over. Takk for følget, Svein. Og hvil i Guds fred.

Av FolkOrg, Noregs Ungdomslag, Norsk senter for folkemusikk og folkedans, Ole BullAkademiet.

Av Robert Solberg og Bodil Solberg, først på prent i Aftenposten 11.12.20.

27 UNGDOM 01/2021

Returadresse: Noregs Ungdomslag, Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo

Postnord AS