Ungdom 01 2016

UNGDOM MEDLEMSBLAD FOR NOREGS UNGDOMSLAG - 1/2016

100 .Å

R

GA

NG

r

kultu l a k o l e Levand Landsmøtet • Sommarleiren 2016 • Instruktøropplæringa Besøksrunden • Folkedansutdanning no!

NU – EIT MANGFALD SÅ STORT

N

U er utruleg spanande samansett.

Det er stor skilnad mellom eit stort bondeungdomslag og eit lite lag på bygda. Besøksrunden i NU, der styret og administrasjonen sentralt besøker alle våre 400 lag, viser oss dette mangfaldet.

Endre Kleiveland Leiar i Noregs Ungdomslag

Redaktør: Guro Redalen Ansvarleg redaktør: Eli Ulvestad Opplag: 6500 Bladbunad, trykk og annonsebyrå: Flisa Trykkeri AS Framsidefoto: Teaterlaget i BUL Oslo markerte dei første 100 år med jubileumsframsyning 100 år på 100 minutt i desember 2015.

Foto: Terje Svindseth.

Postadresse og besøksadresse: Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo Telefon: 24 14 11 10 Mail: post@ungdomslag.no Generalsekretær: Eli Ulvestad Tlf.: 24 14 11 12, eli@ungdomslag.no Informasjonsrådgjevar: Guro Redalen Tlf. : 24 14 11 14, guro@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Halldis Folkedal Tlf.: 24 14 11 15, halldis@ungdomslag.no Organisasjonskonsulent: Alf Steinar Nekstad, Tlf.: 24 14 11 16 alf.steinar@ungdomslag.no NU-kulturformidling: Anne-Marte Før formidling@ungdomslag.no Kontonummer: 8101 07 00027 Organisasjonsnummer: 939 550 550 www.ungdomslag.no facebook.com/noregsungdomslag instagram.com/ungdomslag Stoffrist neste Ungdom: 27. april

2 UNGDOM 01/2016

Verksemda vår er allsidig. Aktiviteten i seg sjølv er det, med alle våre teaterlag, folkedanslag, barnelag, fritidsklubbar, husstyrer og anna. Måten me organiserer oss på er også ulik. Dei fleste lag eig eller deleig hus på bygda. Men det er også lag med hus i byar, og det er lag utan hus.

For NU har dette mangfaldet ein verdi, og det kjem ikkje av seg sjølv. Gjennom daglege aktivitetar som treff breitt, klarer me å oppretthalde denne tradisjonen. Svært mange av våre arrangement er opne for alle, og ofte samlar det bygdefolket og naboar til samankomst, som eitt av få alternativ.

Eit prosjekt som verkeleg skal understreke mangfaldet, er NU-kulturformidling.

Gjennom eit omfattande tilbod skal me tilby eit kulturtilbod i ungdomshusa som tidlegare ikkje har funne stad. Tilbakemeldingane frå laga så langt, har vore utelukkande positive. Ein ynskjer å fylle husa med innhald, og aller helst eit tilbod som samlar bygda i aktivitet og opplevingar.

Mens NU ser på mangfaldet som ein verdi, er det ofte sett på som avgrensande av andre.

Det overrasker meg. Til dømes i opplæring er det i mange politiske miljø, eit for snevert syn på kunnskapsformidling. Mange hugsar sikkert Høgre og Frp sitt forsøk på kutt i rammene for vaksenopplæring gjennom studieforbunda i 2014.

NU, ein opplæringsaktør som formidlar kunnskap gjennom bruk og aktivitet, er avhengig av eit breiare perspektiv rundt læring, som ein får gjennom vaksenopplæringsordninga.

Det er ein del av vår kulturelle grunnmur, ikkje berre i den praktiske aktiviteten, men også i måten me gjev folk moglegheit til å utvikle

seg. Dette er etter vårt syn sjølvsagt. Likevel er den måten å tenkje kunnskapsoverføring på under stadig press. Ei av våre viktigaste oppgåver framover blir å heve kunnskapsfana, og det på våre premissar.

Eit anna døme er generasjonsperspektivet som ofte ikkje passar inn i stønadsordningane. Ein skulle eigentleg ikkje tru at møteplassar på tvers av generasjonar, skulle vere ei utfordring for nokon. Men seinast i 2015 diskuterte eg dette med fylkespolitikarar i Hordaland, som ville ekskludere alle barne- og ungdomsorganisasjonar som hadde mindre enn 50% av medlemmane under 26 år frå ei stønadsordning. Dette slo uheldig ut for oss og eit par andre organisasjonar, som til saman hadde dei fleste barne- og ungdomsmedlemmane i fylket.

Då kan ein lure på kva som er motivasjonen og ikkje minst intensjonen. I praksis ville dette ført til at majoriteten av det organiserte barne- og ungdomsarbeidet ville fått forringa vilkår. No skal det nemnast at fylkespolitikarane snudde i saka, og fortset som før.

Vårt mangfald gjer at NU har svært mange vener. Det skal me vere glade for. Gjennom fire år som leiar for denne fantastiske organisasjonen har eg møtt utruleg mange hyggelege folk, som vil det beste for oss, frivilligheten og kulturarbeidet. I april går eg av som leiar, og eg vil nytte høve til å takke alle medlemmane og laga rundtom som har inspirert meg til vidare arbeid. Likeeins vil eg takke alle samarbeidande organisasjonar som saman med oss og andre har fått til utruleg mykje. Og eg vil takke politikarar som bryr seg om oss, og som løfter inn viktige saker, lokalt, regionalt og nasjonalt. Og ikkje minst, takk til styret og administrasjonen, som er så samarbeidsvillige og verkeleg har gjort sitt beste.

Tusen takk og takk for meg!

Endre Kleiveland

LEVANDE LOKALKULTUR

FRILYNTE UNGDOMSLAG! TEKST: TONE MJELDE, STYREMEDLEM I NU

Mange menneske blir for tida busette rundt om i landet og i ulike kommunar. Dei er born, kvinner og menn. Nokre har utdanning, andre ikkje. Nokre visste om Noreg frå før, men mange veit lite om landet dei har flykta til. Dei er ulike, som oss alle, men deler same håp og draum om ei betre framtid.

I bygdene og byane dei flyttar til, finst det ungdomslag. Ungdomslag som tuslar på med sitt, smått eller stort, og som ofte har aktivitetar for både små og store. Det er utruleg mykje variert og spennande frivillig arbeid som bidrar til levande lokalkultur rundt om i landet.

Til tross for all aktivitet og engasjement aukar einsemda i samfunnet vårt, og fleire kjenner seg utanfor samfunnet. Mange kjenner seg annleis og åleine, utan nokon i ryggen. «Å få eit smil tilbake er stort for meg», sa flyktningen Muhaimen Alhussein som har kome til Arna utanfor Bergen utan å kjenne nokon. Eit smil, ein kopp kaffi og eit vennleg ord kan gjere så mykje for menneske som prøver å bli ein del av eit samfunn. Dei frilynte verdiane ligg til grunn i Noregs Ungdomslag og seier at me

skal vere opne til sinns og aksepterande i møte med andre. Ungdomslaga våre skal legge vekt på toleranse, menneskeverd og likeverd. Det er store ord, men det er dette det eigentleg handlar om.

Mange av laga våre slit med økonomien, men dei er likevel fulle av ressursar, ressursar i form av menneske med engasjement og stå-på-vilje. Eg håpar menneska som flyttar til bygda di, vil møte dette og bli inviterte med inn i varmen, at dei vil møte opne dører og menneske som vil ha dei med i fellesskapet. Det kan vere eit smil, det kan vere ein invitasjon eller eit tilbod om skyss bort på dansen i ungdomshuset. Det kan vere eit stort prosjekt som samlar heile bygda, eller ein informasjonsrunde om kva ungdomslaget driv med.

UNGDOM I 100!

Så er den her, den første utgåva av årgang 100. Det har vore 100 år med side på side med ytringar, engasjement, fyldige referat, gnissingar, oppmodingar, nyskrive poesi, fagdebattar, peikefingrar, organisasjonslære og skjemt. For eit dykk i ordrikdomen det har vore så langt, og enno er det meir å ta av.

Dei som tevlar i Kven veit? 2016 har allereie fått ein forsmak i studieheftet, men sjølvsagt skal det markerast her og. I sjølvaste ”bodstikka” for Noregs Ungdomslag.

Så sjå etter små arkivdrypp, og ikkje minst bli med å løys vårt jubileumskryssord!

Det finn de på baksida, og det kan løne seg å ha lese bladet først.

God lesnad!

Moglegheitene er mange, og eg er sikker på at ungdomslaga vil utvikle seg og bli betre jo fleire nye menneske dei møter og får med på laget.

ME YNSKJER Å HØYRE FRÅ DEG! Har du gode erfaringar eller råd frå ungdomslaget ditt som kan inspirere andre lag, ta kontakt med NU-kontoret på e-post: post@ungdomslag.no

INNHALD 4 6 8 10 12 13 16 16 17

18 21

25

28 30 32

Landsmøtet Sommarleiren Ungdom 100 år Notisar På dans i Gimle Instruktøropplæringa Footloose Høvdingen i Birkenes UL Har du fyr - eit signal om riktig lei?

Besøksrunden 2015 Kronikk: Folkedansutdanning no!

Rett til å vere ulike i felleskapet Rørosleken Annonsar Kryssord

01/2016 UNGDOM 3

Landsmøtet på Tingv oll i 1961 ha dd e ein låve so m mø tes tad , Ifølgje referatet i Ungd om var det knytt ein del spenning til dette.

fest på I samband med landsmøtet vert det laurdagen danse æs.

Barken Lien Tonje og Eggen Magne Riksscenen med Stein o Foto: Roar Hensvold/trekkspill.n

Landsmøtehelg 22.–24. april 2016 Noregs Ungdomslag sitt landsmøte blir halde på Clarion Hotel Royal Christiania, rett ved Oslo sentralstasjon. Det blir ulike semianar fredag 22. april, og sjølve landsmøtet blir laurdag og søndag.

Det formelle landsmøtet startar laurdag, men det er lagt opp til fagleg og kulturelt program alt frå fredag. Deltakarane blir invitert til å delta på ulike faglege seminar både fredag og laurdag. Det er også reservert billettar til teaterframsyningar på Det Norske Teatret, som deltakarane kan bestille til fredag kveld.

SAKLISTE Etter at laga sin frist for å melde inn saker til møtet gjekk ut 26. februar, har styret sett opp ei endeleg sakliste for møtet: • Sak 1 Konstituering • Sak 2 Årsmelding 2015 • Sak 3 Rekneskap 2015 • Sak 4 Arbeidsplan 2017–2018 • Sak 5 Rammebudsjett 2017–2018 • Sak 6 Nytt prinsipprogram i 2017 • Sak 7 Endringar i lova • Sak 8 Innkomne saker frå laga • Sak 9 Fråsegner • Sak 10 Val

4 UNGDOM 01/2016

Laga kan også kome med forslag til fråsegner som dei ønskjer landsmøtet skal handsame. Desse kan sendast inn på førehand eller presenterast på møtet. Med fråsegn blir det meint ein politisk uttale frå landsmøtet til eksterne partar (t.d. kulturministeren) eller eit dokument som fastset eit politisk standpunkt eller ei retning internt i organisasjonen.

UNGDOMSSAMLING FREDAG KVELD

SEMINAR

TIDSRAMMER

Fredag er det lagt opp til desse parallellseminara som deltakarane kan velje mellom: - Hypersys 2.0 - Arrangørkurs På laurdag kan deltakarane velje mellom desse seminara: - Søknadsskriving - Songdansen i NU - Nytt prinsipprogram i 2017 (førebuande diskusjonar til landsmøtet) - Fråsegnverkstad

Alle ungdomar som deltek på landsmøtet, blir invitert til ei eiga ungdomssamling fredag kveld frå kl. 17. Denne samlinga blir leia av styremedlemmer frå NU.

PÅMELDING Påmeldingsfristen er 20. mars.

Seminar fredag kl. 17–19 Seminar laurdag kl. 9–11 Landsmøte laurdag kl. 11.30–17.30 og søndag kl. 9–15 Sakspapir og all informasjon om landsmøtet er publisert på www.ungdomslag.no/lm.

LANDSMØTE 2016

Mette Vårdal er innstilt som ny styreleiar i NU. Her frå då ho var redaktør i Ungdom i 1999.

MEIR OM DEI ULIKE SEMINARA INNSTILLINGA PÅ NYTT STYRE FRÅ VALNEMNDA Styreleiar Mette Vårdal (f. 1973) Oppland ungdomslag Politisk nestleiar / AU-medlem Marit Nerås Krogsæter (f. 1992) Sunnmøre fril. Ungdomssamlag Org. nestleiar / AU-medlem Håvard Ims (f. 1982) Rogaland Ungdomslag Styremedlem / vara til AU Torbjørn Bergwitz Lauen (f. 1990)

HYPERSYS 2.0 Medlemssystemet til NU blir oppgradert til versjon 2 i løpet av hausten, og Andreas-Johann Ulvestad frå leverandøren Unicornis vil gje ei innføring i den nye versjonen, med ein presentasjon av kva funksjonar som ligg i denne. Ta gjerne med berbar PC om du vil delta på dette seminaret, slik at du sjølv kan prøve deg fram i det nye Hyper-sys.

ARRANGØRKURS NU har starta eit forprosjekt for NU kulturformidling, som er tenkt som ei større satsing for ungdomshusa som landsdekkande turnescener. På arrangørkurset vil du få ei kort innføring i kva prosjektet går ut på, og kva laget ditt kan få ut av dette prosjektet som arrangørar.

SØKNADSSKRIVING Treng du tips og råd til korleis du kan skrive ein god søknad? Det finst mange til-

Hordaland Ungdomslag

skotsordningar som er opne for ungdomslaga, og sender vi frå oss gode søknader,

Styremedlem / vara til AU

forhåpentlegvis får valuta for når du kjem heim til laget.

Tone Mjelde (f. 1990) Hordaland Ungdomslag *

er sjansen større for å faktisk få innvilga desse. Dette blir eit praktisk kurs som du

SONGDANSEN I NU Noregs Ungdomslag har stolte tradisjonar knytt til songdans og er i dag nær sagt

Styremedlem

den einaste aktøren som arbeider med denne danseforma. Den siste tida har det

Kevin André Kuntze Theigmann (f. 1994)

vore ein del diskusjonar rundt framtida til songdansen og Noregs Ungdomslag si

Nordland Ungdomsfylking

rolle i samband med dette. Me vil med dette invitere inn til seminar og ordskifte om songdansen i Noreg og drøfte kva rolle Noregs Ungdomslag kan ta i eit slikt arbeid.

Styremedlem Morten Nilsen (f. 1961) Nordland Ungdomsfylking *

NYTT PRINSIPPROGRAM I 2017 (FØREBUANDE DISKUSJON TIL LANDSMØTET) Ei av sakene på landsmøtet er førebuing av nytt prinsipprogram, som styret plan-

1. vara til styret

legg vedteke på landsmøtet neste år. På dette seminaret legg vi opp til ideologiske

Endre Strømsjordet Myhre (f. 1993)

drøftingar og ein samtale kring dei kjerneverdiane dagens prinsipprogram bygger

Oppland Ungdomslag

på. Gjennom dette seminaret ønskjer vi å førebu utsendingane på den formelle landsmøtediskusjonen kring denne saka.

2. vara til styret Kine Reiersen (f. 1967)

FRÅSEGNVERKSTAD (FØREBUANDE TIL LANDSMØTET)

Oppland Ungdomslag

Landsmøtet i NU bruker tradisjonelt å vedta ein del fråsegner (politiske uttalar) som blir sendt både media, styresmakter og internt i organisasjonen. På dette seminaret

3. vara til styret

drøfter vi aktuelle tema for fråsegner, med mål om at deltakarane skal fremje forslag

Marie Nicolaisen (f. 1985)

til slike under landsmøtet.

Bygdelagssamskipnaden * ikkje på val

01/2016 UNGDOM 5

SOMMARLEIREN

Sommarleiren 2016 Sommarleiren er ei tilskiping i regi av Noregs Ungdomslag og er open for alle mellom 13 og 25 år. Leiren i 2016 finn stad 28.-juni - 3.juli i Søgne. Bli med på ei sommarveke med dans, teater, song og mykje anna kjekt! Her kjem omtale av eit par av kursa, meir informasjon kan de lese på sommarleiren.no INSTRUKTØRKURS I FOLKEDANS

FYSISK LEIK

ORGANISASJONSKURS

Har du lyst til å kome heim frå sommarleiren med eit instruktørdiplom? Dette kurset er for deg som har lyst til å verte instruktør i folkedans, eller som har lyst til å lære meir om korleis du kan lære bort dans til andre.

På dette kurset lærer du å bevege deg gjennom leik, dans, akrobatikk og anna moro.

Det vert arbeidd både i par og individuelt, og det vert mykje morosame danse- og akrobatikkøvingar. Instruktør er Sua Rusten.

NU er ein stor og gamal organisasjon med eit utruleg mangfald av aktivitetar som var skipa for 120 år sidan. På dette kurset kjem du til å få lære meir om historia vår, korleis me driv organisasjonen i dag, og det vert ordskifte om kva NU bør vere i framtida.

På dette kurset lærer du eit repertoar av dansar, du får grunnleggjande kunnskap om sjangeren, og du lærer metodar for å lære bort og leie dans. Instruktør er Anette Figenschou.

LYD- OG LYSKURS

INSTRUKTØRKURS FOR BARNEOG UNGDOMSTEATER Har du drive med litt teater før og kunne tenkje deg å ta steget vidare og verte instruktør for ei teatergruppe? Eller kanskje du kunne tenkje deg å vere assistent til regissøren? Dette kurset gjev deg dei grunnleggjande verktøya du treng for å kunne vere instruktør. Korleis leie ei gruppe, avgjere i kva retning du vil ta manuset, casting, få alle til å dra i same retninga, oppvarmingsøvingar m.m. Instruktør er Trine Sjølyst.

6 UNGDOM 01/2016

På dette kurset får du lære korleis ein enkelt set opp lyd- og lysanlegg for bruk på scene, med tanke på både teater, dans og konsert.

Ein treng ikkje noko erfaring frå lyd og lys tidlegare for å delta på kurset. Instruktør er Endre Strømsjordet Myhre.

SPRINGEDANS FRÅ FJOTLAND Det var Brit Versland som først relanserte denne dansen. Det er ein frisk springar frå Kvinesdal, og stilmessig er han i slekt med springarane i Suldal og på Vestlandet. Det er ein artig dans med høgt tempo og finurlege motiv! Innstruktør er Olaf Moen.

TRYGG PÅ SCENA Vert du av og til nervøs før du skal på scena, eller når du er på scena for den del? Eller kanskje du berre ikkje får til å sleppe deg heilt laus, verkeleg gje jernet? Her kan du lære korleis du får roa ned nervane og gje alt. Det er òg litt om korleis ein kan gjere kvarandre trygge på scena. Instruktør er Kristine Rui Slettebakken.

PRØV EIN LANGELEIK På dette kurset smakar vi på langeleikspel.

Vi nyttar langeleikar frå Kvinesdal, rekonstruerte av Nils Ro, og vi speler enkle slåttar frå Sørlandet. Avgrensa tal på deltakarar pga. avgrensa tal på instrument. Innstruktør er Olaf Moen.

SOMMARLEIREN

KLAR FOR SOMMARLEIR? Sommarleiren er 28. juni–3. juli. Leiren startar med vert-kjend-leikar, dans og anna sprell tysdagen. Dei tre påfølgjande dagane er kursdagar, og så avsluttar

TEATERPRODUKSJON Når ein skal setje opp eit stykke er det mykje ein må gjere, og mange som må involverast for å få det til. Produsenten er den som har øvste ansvaret for at alt er på plass til rett tid og innanfor budsjettrammene. På dette kurset lærer du litt om planlegging av ein produksjon, samarbeid mellom produsent og regissør og dei andre fagområda og litt om økonomi og marknadsføring. Instruktør er Inger Margrethe Stoveland.

SKRIVEKURS – JOURNALIST I UNGDOM Ungdom har i 2016 vore medlemsbladet til NU i 100 år, og det trengst fleire bidrag frå skarpe og skriveføre medlemmar. Kurset gjev ei innføring i dei ulike sjangrane innanfor journalistikk og set det ut i praksis med å skrive reportasjar frå sommarleiren. Dette kurset har ein ”få saker på trykk”-garanti, og krev ikkje noko særskilt erfaring på førehand.

Instruktør er Guro Redalen.

Å SKIPE SONGDANS I songdansen, og særleg stordansen, står skiparen i ei særstilling. Skiparen er den som leiar songen, og som fortel historia til dei andre. Det kan vere ein einskildperson som skipar songen på eiga hand, eller det kan vere eit samarbeid mellom fleire. På dette kurset skal ein gjennom song og dans lære kva denne rolla går ut på, og kva triks og teknikkar ein kan nytte for å skipe på ein god måte. Instruktør er Torbjørn Bergwitz Lauen.

SONGDANSEN PÅ AGDER Frå Flekkefjord til Risør og frå kysten og

opp gjennom Setesdalen har det vorte sunge mykje rart. Ein del har det òg vorte dansa til.

På dette kurset vil ein få ein smakebit av ulike songdansar frå Agder-fylka og kanskje få vere med å setje dans til viser som det tidlegare ikkje har vorte dansa til. Kurset er ope for alle som har lyst til å utvide songdansrepertoaret sitt med nokre viser frå dei sørlegaste delane av landet vårt.

vi med turdag og leirfest laurdagen.

Sundag 3. juli er heimreisedag.

Også i år er det lagt opp til nattdebatt, temafest, hekleløp, leirkino og improkappleik, i tillegg til alt anna som ein får lyst til å gjera.

Reise til Søgne: Tinntjønn skule er årets leirstad, og denne ligg i Søgne kom-

SAMARBEID PÅ SCENA

mune. Sjå sommarleiren.no for nærare

Har du nokon gong opplevd at ein skodespelar tek for mykje plass og er litt for oppteken av å vere i rampelyset sjølv? Eller at skodespelarane ”gjer si eiga greie” utan tanke for kva som er det beste for scena eller stykket? Dette kurset tek for seg teknikkar ein kan bruke for å løyse nettopp slike problem – balansen mellom å gje plass og ta plass. Å gje kvarandre nok rom til å utfalde seg, støtte opp om kvarandre og konsentrere seg om handlinga i scena er viktige stikkord.

Instruktør er Kristine Rui Slettebakken.

reiseskildring. Nokre fylkeslag plan-

CAPOEIRA Capoeira er ein brasiliansk kampsport, med eit leikent uttrykk. På dette kurset vil deltakarane lære grunnleggjande rørsler og prinsipp i capoeira. Dette er kurset for deg som ynskjer å utfordre styrke og fleksibilitet, og å teste ut triks. Instruktør er Sua Rusten.

SJANTI OG SØRLANDSVISER På dette kurset får du høve til å lære både sjanti- og sørlandsviser og litt om historia åt desse visetypane. Instruktør er Bernt Erik Spinnangr.

legg fellesreie til leiren. Informasjon om dette kjem òg til å ligga ute på heimesida etter kvart.

Sommarleiren er eit satningsområde for styret. Ein har difor bevist teke avgjerda på å subisidere deltakarane på leiren for å halde deltakeravgifta nede. Kostprisen er kr. 4750, men NU-medlemmane betalar kr. 2000.- for leiren.

Merk at leiren er open for alle ungdomar, ikkje berre dei som er medlemmer i lokallaga våre.

Hugs å følgja oss på Facebook og Instagram.

IMPRO FOR NYE Dette kurset gjev deg dei grunnleggjande teknikkane innan improvisert teater, som til dømes teatersport. Improteater er teater heilt utan manus, men der ein gjerne har nokre faste rammer for korleis ei scene skal gå føre seg. Instruktør er Mona Husby.

01/2016 UNGDOM 7

UNGDOM 100 ÅR

NORSK UNGDOM

– bodstikka for Noregs ungdomslag Årsmøtet i 1916 vedtok å gjere om Bodstikka, meldingsbladet for Noregs Mållag og Noregs Ungdomslag, til Norsk Ungdom. Og i 2016 har bladet sin 100. årgang! Dette markerer me med eit tilbakeblikk på både bladet og organisasjonen.

Norsk Ungdom blei seinare endra til Ungdom.

Dette er fordi nynazistar nyttar namnet på ungdomsorganisasjonen til Nasjonalalliansen, slik Nasjonal Samling i si tid tok til seg det gamle solkorset tidleg på trettitalet.

Som dei fleste andre føresette hadde NU høge ambisjonar for den nye bodstikka. På dei første sidene i den første utgåva kan me blant anna lese dette:

Norsk Ungdom kjem i dag med sitt fyrste nummer. Han er ikkje stor karen just, men frisk og modna likevel. Og slik vil han vera: saltfrisk og kvikk, men attaat rik paa tankar, hugmaal, vilje, tru. Sitt ord vil han ikkje dylja, men segja det fritt og sterkt, so det kann

skapa ettertanke; lokka, draga, forarga. Han vil vera som Andvakeluren, so han kann vekkja; som motoren, so han kann skuva paa; som kniven, so han kann rispa i daudkjøtet.

Bonden er eldste mannen i garden, han hev dei djupaste røtene i norsk jord, han gøymde arven naar andre miste, og han bygde vidare paa denne arven, gav dei gamel kulturskattane herleg vokster upp igjennom tidene. Difor lyt han vere grunnlaget, mergen i folket. Det norske folkelivet maa veksa upp av bonderot, mykje heilare og sterkare enn til dessar, um det norske skal verta. Det maa faa sin svip og daam, stil og smak, lèt og tone ifraa bondeheimen. Daa fyrst vert det friskt og sterkt og norskt i alle si rørsle.

Denne uppgaava lyt bondeungdomen løysa. Her hev han pligter og andsvar for fedrelandet meri enn nokon anna. Di gjeld det at hanvert klaar yver si stoda, so han kann faa viljen til aa retta det rengde med heilan hug. Daa skal fedrelandet ”bløma blidt”, og atter ein dag standa frelst og fritt. ”Norsk Ungdom” vil gjerne hjelpa til med dette. Kom so ungdom og slaa fylgje, so skal de sjaa det skal muna.

NU 120 ÅR Noregs Ungdomslag kan og feire seg sjølv i 2016. Dei eldste eigentlege frilyndte ungdomslaga skriv seg tilbake til omkring 1870.

Laget Mølju i Sel i Gudbrandsdalen blir rekna som det aller eldste. Nummer to var De unges forbund, skipa på Frosta i 1870. Talet på nye ungdomslag voks heller seint i 1870- og 1880-åra, men i 1890-åra kom det ei bølgje av nye lag. Samstundes kom det i gang større samanslutningar i ulike distrikt og fylke, og i 1896 gjekk dei saman og danna NU. Ungdomslaget Fram i Kristiania spela ei hovudrolle under skipinga av NU. Laget var eit samlingspunkt for yngre, radikale venstrefolk i hovudstaden. Fleire av dei fekk høge posisjonar seinare, som politikaren og historikaren Halvdan Koht og forfattaren Rasmus Løland.

I 1894 vart det første store ungdomsstemnet på Austlandet arrangert på Eidsvoll. Her, på trappa til den symbolmetta Eidsvollsbygningen, vart tanken om både ein

8 UNGDOM 01/2016

UNGDOM 100 ÅR

at frå landsstemna Medlemssbladet Ungdom har fyldige refer ert kva dei ulike og årsmøta. Enkelte årgangar er det og refer utsendingane sa ifrå talarstolen. samskipnad for dei austlandske ungdomslaga og ein landssamskipnad lufta første gongen. Etter stemnet arbeidde særleg Peter Slotsvik i Eidsberg ungdomslag for å få til ei austlandsk samanslutning. Denne vart danna i februar 1895 i Oslo og tok namnet Eidsiva ungdomslag, med Slotsvik som formann og Anstein Myhr, leiar i Fram, som styremedlem.

Eidsiva hadde frå første stund ein samskipnad for ungdomslag frå heile landet på programmet, og dei vende seg til andre fylkeslag i landet med framlegg om dette. På eit møte i Turnhallen i Trondheim 11.–12. juli 1896, der 18 representantar frå 7 fylkeslag hadde møtt fram, vart så Noregs Ungdomslag skipa med Slotsvik som formann og Myhr som skrivar. Organisasjonsnamnet kom den

første tida til å veksle mellom «Det norske ungdomslaget» og «Norges Ungdomslag», men vart i 1897 fastsett til «Norigs Ungdomslag». I 1922 vart det så endra til «Noregs Ungdomslag».

STEMNE Mot slutten av 1800-talet vart folkemøte stadig vanlegare i Noreg, både for politiske, kulturelle, religiøse og sosiale føremål. Også ungdomslagsrørsla tok i bruk denne forma for samkomer. Dei fleste fylkeslaga arrangerte sine eigne årlege stemne, og sidan NU vart skipa i 1896, har det òg blitt halde landsdekkande ungdomsstemne.

Dei fleste stemna varte i to dagar. På programmet stod som regel fleire talar og

foredrag, underhaldning i form av dans og skodespel, utstilling av husflidsvarer og gudsteneste. Stemna kunne samle tusenvis av menneske. For deltakarane var nok det sosiale elementet viktig i ei tid då det var færre høve enn i dag til å reise, oppleve nye stader og treffe nye folk.

Samstundes hadde stemna ein viktig funksjon som utstillingsvindauge for NU. Gjennom stemna fekk organisasjonen vist fram kva han stod for, og at han hadde god oppslutning.

Det NU og den frilyndte ungdomsrørsla stod for, vart ekstra tydeleg her.

Og kvar stemnet i 1916 var? På same staden som Sommarleiren i 2016, nemleg Søgne.

01/2016 UNGDOM 9

TORADARBØLGE PÅ VOSS Toradarskulen til Voss Ungdomslag har per i dag nærare 40 elevar som tek speletime kvar veke, og det vert meldt at det er fullt køyr måndag, tysdag og onsdag. Laget har òg toradar-/trekkspelklubb for vaksne og er heilt klart eit av dei laga med størst aktivitet på belgføring. Og det med eit alderspenn på 7 til 70 år.

STUDIETILSKOTET AUKAR Studieforbundet kultur og tradisjon aukar studietilskotet til 95 kroner for timar med lærar og 30 kroner for timar utan lærar.

TEVLINGA!

BAK NU-BRØDET Til landsstemnet i Førde i 1985 vart det knadd fram eit eige NU-brød med teltlivet i tankane. Kari Støfringsdal er opphavskvinna, og Naustdal Dampbakeri baka brødet under stemnet. Oppskrifta er framleis i bruk, og ho vart lagd på NRK sine heimesider i februar. Så her er det berre å sette på omnen.

INGREDIENSAR • • • • • • • • • • • • •

Kven veit? 2016

Tevlinga er godt i gang med 82 tevlande lag, 13 junior og 69 senior. Det er 12 fylke representert i tevlinga, og det er Hordaland som har flest deltakarar, tett følgt av Sogn og Fjordane og Nordland. Temaet for tevlinga er Ungdom i høve den 100. årgangen av medlemsbladet.

15 dl kveitemjøl 10 dl grov kveite 5 dl grov rug 4 dl havregryn 3 dl heilkorn kveite 1 dl kli 1 dl kim 2 dl solsikkefrø eller linfrø 1 ms salt 1 ms sukker 2 liter vatn 2 ms olje 1–2 pakkar gjær

SLIK GJER DU Legg heilkorn, grov rug, kli, kim og solsikkefrø i bløyt kvelden før bakinga i 12 dl kokande vatn. Løys opp gjær i litt av vatnet. Bland resten av vatnet, dei bløytte korna og frøa, salt, sukker, gjær og grov kveite og havregryn.

Havregryna må ikkje leggast i bløyt før dei skal i deigen, glutennettet i deigen vil då løyse seg opp, og ein får ikkje deigen til å henge saman.

Ha kveitemjøl i til slutt, og reguler kor fast deigen skal vere med det. Hev godt. Om ein har tid, bruk gjerne minste mengda med gjær.

Trill ut til fire brød, dypp dei i ei skål med lunka vatn og så i havregryn.

Legg dei i form eller som runde brød på plate. Hev dei i cirka 40 minutt.

Steik dei i ein time ved 200 grader.

10 UNGDOM 01/2016

I 1968 var finalen av Kven veit? lagt til årsm øtet, og Ungdom skildra hendinga slik. Eit lite dykk i medlemsr egistret til UL Frihug i Hypersys syner forresten at dei tre som dette året vann eit lysbildeframvisar til laget enno er medle m.

KVEDARKVINTETTEN

FAGDAGENE I BUNAD OG FOLKEDRAKT

Kvedarkvintetten vart utklekt på ungdomshuset Hugnadheim på Torpo under leiing av Gunnlaug Lien Myhr. No har songgruppa som består av Margit, Sina og Helga Myhr og Tonje og Silje Risdal Liahagen, platedebutert. Plata Kvedarkvintetten, gjeven ut på Ta:lik, er til sals på Platekompaniet og tilgjengeleg i strøymetenester som Spotify og Tidal.

Blir 29. – 30. august på Fagernes. Arrangørar er Norsk institutt for bunad og folkedrakt, Noregs Ungdomslag, Norsk Folkedraktforum, Studieforbundet kultur og tradisjon og Norges Husflidslag.

SEMINAR UNDER LANDSMØTEHELGA Ønskjer du å lære meir om medlemssystemet Hypersys 2.0 eller om søknadsskriving? Er du meir interessert i å diskutere songdansen i NU eller fråsegner som skal handsamast på landsmøtet? Fredag og laurdag under landsmøtehelga kan du velje blant fleire seminar.

FANEMÅLAREN ASTRUP Den aktuelle målaren Nikolai Astrup var fødd og oppvaksen i Jølster i Sunnfjord. Etter enda utdanning flytta han heim og måla seks ungdomslagsfaner (kanskje fleire). Fanene vi veit om, er til Gjestad Ungdomslag, Myklebust Ungdomslag, Sanddalen Ungdomslag, Breidablikk Ungdomslag, Ålhus Ungdomslag og Svanøy Ungdomslag.

MEDLEMSFORDELAR I NU Ved å vise fram medlemskortet ditt i Noregs Ungdomslag kan du få følgjande fordelar 20 % rabatt på Comfort Hotel Saga, Tromsø 10 % rabatt på BAR-prisar (beste tilgjengelege pris) på Hotel Bondeheimen i Oslo 20 % rabatt på Det Norske Teatret i Oslo Rabatt på eit utval Kaffistover NU har avtale med Nordic Choice-kjeda. For å få rabatt må du då gå direkte på www.nordicchoicehotels.no og skrive inn i feltet kampanjekode: 66457. Det vil då kome opp prisar merkte idrett. (20 %) rabatt.

I tillegg får medlemene medlemsprisar på kurs, seminar og festivalar som NU skipar.

Annonse henta frå Ungdom på 60-talet.

TONJE VART FERDIG!

BESØKSRUNDEN 2016 I år går besøksrunden til: • Troms • Vestfold • Østfold • Vest-Agder • Nordland

For den som hugsar artikkelen om Tonje Stabbetorp som sydde på sin eigen bunad, kan me stadfeste at han vart ferdig til jul. Og i januar vart han òg dansa inn på leikfesten til BUL Sarpsborg.

01/2016 UNGDOM 11

PÅ DANS I GIMLE

PÅ DANS I Gimle Same tid, same stad. Kvar måndag i snart 50 år har venninnene Grethe Johnsen og Kirsten Vallestad dansa saman.

TEKST: KJERSTI MJØR FOTO: MARITA AAREKOL. ARTIKKELEN STOD PÅ PRENT I BERGENS TIDENDE 13.02.2016. GITT ATT MED LØYVE FRÅ BERGENS TIDENDE.

Salen var full, men setet ved sidan av Kirsten tilfeldigvis ledig. Grethe sette seg. Det var sommaren 1969 og norsk kveld i Gimle for turistar som ville sjå folkedans. Dei kjolekledde jentene som aldri hadde møtt kvarandre før, kom i snakk. Dei vart vener for livet.

VENNINNENE ER ELDRE no og eit radarpar i folkedansmiljøet i Bergen.

Ingen har vore så uthaldande som Grethe Johnsen (69) og Kirsten Vallestad (70).

Andre danseglade har kome og gått, men dei blide bestevenninnene møter trufast opp på leikarringen i Kulturhuset Gimle, måndag etter måndag, år etter år.

Alltid ute i god tid, slik at dei får tid til ein prat først.

Det er så du kan stille klokka etter dei.

Sjølv om dei er blitt pensjonistar og kroppane er stølare, dansar dei framleis og gjerne saman.

Grethe fører. Det har berre blitt sånn.

- Hender det at de blir bydde opp av andre?

- Før hende det, seier Grethe.

- No spør dei oss ikkje, kjem det frå Kirsten.

- Hender det at de byr opp andre?

- Av og til, svarar Grethe.

- Før, seier Kirsten.

Bestevenninnene kan takke Geir for at dansinga tok seg opp igjen. No går også han, som ikkje har dansa eit byt-om-fot-steg i sitt liv og heller ikkje har planar om det, på leikarringen.

I årevis dansa dei fleire gonger i veka, og mang ein 17. mai har bergensarar sett venninnene feie over Festplassen med andre dansarar i Bergen ungdomslag Ervingen. I ein periode reiste dei også på landsstemne i gammaldans.

Når Kirsten og Grethe reiser seg for å ta seg ein svingom, har dei ein riddar med gul refleksvest i ryggen. Med utstrekte hender er Geir klar til å fange systera i tilfelle ho snublar.

- Eg passar på henne.

- Vi var i Trondheim, Namsos, Skjåk ... Og i Førde i 1985. Det var siste gong. Sidan har det ikkje passa, forklarar Grethe.

FOR FØRSTE GONG sidan 1969 stoppa dansen opp. Det skjedde etter at Kirsten, ein morgon rundt påsketider i fjor, segla ned trappa heime. Dansefoten knakk. Då sommaren kom, forstrekte ho foten.

UNGJENTENE SOM MØTTEST ein sommarkveld for 47 år sidan, fekk ikkje berre dansen felles. Ingen av dei gifta seg eller fekk barn.

Begge vart buande heime hos familiane sine; Grethe i Fana og Kirsten i Åsane.

70-åringen vart redd for å ramle og skade seg igjen. Den åtte år yngre broren var minst like uroleg. Søskena har budd saman heile livet i barndomsheimen på Blindheim.

I mange år var Grethe kjøkkenassistent på Florida sykehus. Kirsten jobba på Vestlandsheimen. Dansegolvet vart ein fristad i kvardagen.

12 UNGDOM 01/2016

VENSKAPEN HAR STREKT seg gjennom snart fem tiår. Dei eldre kvinnene er ikkje så ofte ute på golvet lenger, men møter likevel opp på måndagsringen.

Kirsten og Grethe sit side om side på benken og ser dansen gå under messinglysekronene i Gimle. Dei er vener for livet.

Sånne er gode å ha.

INSTRUKTØROPPLÆRINGA

Saka om at kursdeltakar nr. 185 000 hadde dansa med 6. folkedansinstruktør Gunnar Rødal sto i Ungdom 3/199

INSTRUKTØRKURS I TEATER OG FOLKEDANS Noregs Ungdomslag lanserer ei ny instruktøropplæring i teater og folkedans. Me har utarbeidd nye, spennande instruktørkurs, både for teater og folkedans, som skal dekke dei fleste sjangrar. Kursa skal gjennomførast i ulike regionar rundt om i landet.

Instruktørkursa er sterkt subsidiert av sentralleddet. Dette betyr at kursa er rimeleg for deltakarane, og at det ikkje skal vera nokon økonomisk risiko å vera vertskap for kursa.

arenaer i lokal- og fylkeslaga. Instruktørkursa er lagt opp til helgekurs som går over 12 timar, og det er mogleg med kursstart anten fredag eller laurdag.

Me ønskjer å gjennomføra 4 teaterkurs og 4 folkedanskurs kvart år. Geografisk plassering og fastsetjing av tema for dei ulike kursa blir gjort etter innspel frå lokal- og fylkeslag. Sentralleddet vil vere økonomisk ansvarleg for kurset, men den praktiske gjennomføringa kan leggast til både storkurs i fylkeslaga, eller på eigne

Meld inn ønskje og behov til kurs@ungdomslag.no dersom de vil ha kurs til området dykkar!

På dei neste sidene kan de lese kva kurs NU tilbyr.

01/2016 UNGDOM 13

INSTRUKTØROPPLÆRINGA

INSTRUKTØRKURS I FOLKEDANS Med Noregs Ungdomslag si instruktøropplæring kan du velja å fordjupa deg i det du treng. Nokon vil gå alle kursa me tilbyr, andre berre eitt eller nokre få. Per dags dato tilbyr me desse instruktørkursa:

GRUNNLEGGANDE INSTRUKTØRKURS På det grunnleggande instruktørkurset lærer du eit repertoar av dansar, du får grunnleggande kunnskap om sjangeren eller målgruppa, og du lærer metodar for å læra bort og leia dans.

Noregs Ungdomslag vil på sikt tilby grunnleggande instruktørkurs innanfor dei ulike dansesjangrane som vert bruka i ungdomslaga, som folkedans, swing, linedans, hip hop og så bortetter. Dette kurset kan òg knytast til arbeid med andre målgrupper.

Kanskje vil du ha eit instruktørkurs tilpassa arbeid med dansar for den godt vaksne målgruppa eller for grupper med særskilde behov. Meld inn til oss, så prøver me å tilpassa eit best mogleg opplegg!

DANSELEIK FOR BARNEINSTRUKTØRAR Barneinstruktørkurset er for deg som vil undervisa barn og unge. Her er det lagt vekt på danseleik der du lærer eit repertoar av gode dansar og leikar for barn. Korleis du arbeider med barn, og gruppeleiing vert òg tema.

JUNIORINSTRUKTØRKURS Juniorinstruktørkurset er for dei yngste instruktørane som underviser dei yngste barna. På dette kurset vil du læra gode dansar og danseleikar for barn, metodar for å arbeida

14 UNGDOM 01/2016

med barn og korleis du kan vera eit godt forbilde som instruktør.

SONG TIL DANS På dette kurset vil song til dans stå sentralt.

Her vil me ta føre oss songdans, songleikar og andre metodar for å sjå song som dansepuls.

Her fokuserer me på songdanstradisjonen som etablerte seg på 1900-talet, dei folkelege songleikane og nye måtar å sjå song til dans på. Det vert òg lagt vekt på korleis song og songpulsen kan vera verkemiddel til danseinnlæring. Du får eit repertoar av songar som òg er gode på rytme og døme på korleis du kan arbeida med å laga melodiar til rim og regler.

TURDANSREPERTOAR På dette kurset står turdans som dansefamilie i sentrum, og du vil få eit innblikk i eit utval dansar. Dette kurset er for deg som vil ha eit større repertoar, i tillegg til at du får verktøy til å arbeida vidare med turdansar som du finn i turdansboka. Du får innføring i det å leia dans og metodar for å læra bort turdans. På kurset kjem me òg inn på drøftingar om kvalitetar i danseforma og får utveksla tankar om korleis du kan arrangera ein best mogleg leikfest.

SAMDANSTEKNIKK Innanfor norske dansetradisjonar er det mykje samdans, og dette kurset tek føre seg teknikkar og verktøy som instruktørar kan gje til dansarar for å verta betre samdansarar.

Kurset fokuserer mellom anna på rotasjon, læra å sjå og observera, kva mekanikkar i kroppen som ligg til grunn for rotasjonsteknikk, og utprøving av det å føra og fylgja.

RUNDDANSRYTMAR Runddans er ein sentral dansefamilie innanfor norske dansetradisjonar, og på dette kurset går me inn på rytmane innanfor dei fire runddansane vals, masurka, polka og reinlender Her vil me gå inn på lokale runddansvariantar der det er naturleg, og rundansrytmar sett i samanheng med bygdedans, songdans, turdans og songleikar.

DIN EIGEN BYGDEDANS Innanfor bygdedansane har me store lokale variasjonar og individuelle særtrekk. På dette kurset vil du kunna fordjupa deg i din lokale bygdedans og læra metodar for formidling av han til barn, ungdomar og vaksne.

FORDJUPING I SONGDANS OG STORDANS Me vil òg tilby fordjupingskurs innanfor songdans og stordans. Dette kurset er for vidarekomne og er for deg som har god erfaring innanfor songdans. På kurset lærer du om det å skipa songdans, og alle deltakarane skal i løpet av kurset få prøva seg på å skipa. Du vil òg læra eit utval songdansar og balladar og læra om songdans i ein historisk kontekst.

KOREOGRAFIARBEID På dette kurset vert det lagt vekt på korleis du som instruktør kan arbeida med koreografiske verkemiddel og metodar. Her får du smakebitar på korleis du kan arbeida koreografisk med folkedans og ulike måtar du kan legga opp framføring av dans for andre på.

På kurset kjem me òg inn på nye arenaer å framføra dans på og korleis laget kan finna aktuelle samarbeidspartnarar i området ditt.

INSTRUKTØROPPLÆRINGA

INSTRUKTØRKURS I TEATER Den nye modellen for teaterinstruktørkursa er bygd opp av ei rekke ulike sjangerkurs, der du som deltakar kan velje kva sjanger du ønskjer å fordjupe deg i. Felles for alle sjangerkursa er at dei tek utgangspunkt i rolla som instruktør og kva teknikkar og ressursar instruktøren kan nytte seg av for å gjere jobben lettare, få eit betre sluttresultat og ha det moro på vegen saman med dei andre i gruppa.

For å kunne vere deltakar på sjangerkursa må du ha gått NU sitt basiskurs i leiing og regi eller kunne dokumentere tilsvarande realkompetanse. Basiskurset vert arrangert fast kvar haust på Det Norske Teatret i Oslo og er gratis for medlemmer i Noregs Ungdomslag.

BASISKURSET I LEIING OG REGI Basiskurset i leiing og regi gir deltakarane dei grunnleggjande ferdigheitene til å kunne drive som instruktør i sitt lokallag. I små lag vert det ofte mange oppgåver på kvar person, og det vert fort slik at instruktøren også har som ansvar å leie gruppa og i praksis vere produsent. I ei ideell verd er dette to oppgåver som er skilde frå kvarandre, men slik vert det diverre ofte ikkje. Dette kurset tek difor for seg både leiing og regi, slik at deltakarane får ei klarare forståing av kva dei ulike rollene inneber, og samstundes får betre kunnskap om korleis dei skal takle alle dei ulike oppgåvene. Basiskurset går over 12 timar, der 8 er regi og 4 er leiing.

INSTRUKTØRKURS I VAKSENTEATER Dette kurset er for dei som i hovudsak instruerer vaksne skodespelarar, og som anten ikkje har bestemt seg for kva sjanger dei ønskjer å drive med, eller dei varierer sjanger frå gong til gong. Kurset passar òg godt til dei som vil drive med klassiske teaterproduksjonar. På dette kurset er det lagt vekt på ”klassikarane” innan skodespelteknikk, det vil seie at Stanislavskij-metoden og Lee Strasberg er utgangspunktet for tilnærminga.

musikkavspelar. Å vite kva ein gir seg i kast med når ein tek på seg å vere instruktør for ein musikal, er alfa og omega for eit vellukka resultat. Det er mykje ein skal tenkje på, og mykje å organisere.

INSTRUKTØRKURS I REVY Revy er ein sjanger som har lange tradisjonar i ungdomslag. Dei fleste vel å skrive sin eigen revy, men det finst òg fleire og fleire revytekstar ein kan leige. Dette kurset tek difor for seg instruktørrolla frå eit tidlegare stadium enn dei andre kursa. Frå skriveprosessen startar, til premiere. Korleis handterer ein tekst som skodespelarane har skrive sjølv? Korleis syr ein saman ein god revy?

INSTRUKTØRKURS I KOMEDIE/FARSE Komedie/farse er nok ein populær sjanger i ungdomslag kringom i landet. Særskilt for denne er sjølvsagt vektlegginga av humor og dei fallgruvene det fører med seg. Dette kurset tek for seg val av stykke og korleis ein på best mogleg måte tek vare på dei humoristiske poenga i stykket.

INSTRUKTØRKURS I IMPRO Impro er ein sjanger som kjem meir og meir. Dei fleste tenkjer nok på oppvarmingsøvingar og teatersport når dei høyrer impro, men det vert meir og meir nytta som komplette sceneframsyningar. Å skulle instruere utan manus krev ei heilt anna tilnærming som instruktør enn det eit ferdig skrive stykke gjer. Her får de ei grunnleggjande innføring i korleis ein kan setje saman ei sceneframsyning med impro.

INSTRUKTØRKURS I BARNE- OG UNGDOMSTEATER Som instruktør for ei barne- og/eller ungdomsteatergruppe har ein eit ekstra stort ansvar for skodespelarane. Søkelyset er gjerne vel så mykje på at barna skal ha det kjekt og givande, og kanskje ikkje fullt så mykje på sluttresultatet. Ein møter gjerne utfordringar som at ikkje alle kan lese, og ein må såleis finne andre måtar for dei å lære seg replikkar på. I tillegg har ein andre etiske retningsliner ein må ha i mente når ein arbeider med barn, spesielt dersom ein arbeider med grupper med stor aldersspreiing.

INSTRUKTØRKURS I MUSIKAL Musikal er ein omfattande og krevjande sjanger, men svært gøy og givande å drive med. Det finst eit utal høgst varierte musikalar, frå dei store showa med dansarar, storband og kor til dei meir nedstrippa variantane med nokre songarar/skodespelarar, ein gitar og

01/2016 UNGDOM 15

TEATER

Footloose Etter å ha sete opp teater og lokalrevy i mange år var vårt vesle amatørteater, UL Skjoldafjord i bygda Skjold i Nord-Rogaland, lysten på noko nytt. I 2011 prøvde me oss på musikalen Grease, noko som gav meirsmak og vidare førte til at me sette opp Annie i 2013.

I år har me med oss aktørar i alderen 12–42 år. Me har øvd ein gong i veka sidan august, og no i mars er me endeleg klare til å syna kva me har lært! Å laga musikal er eit stort puslespel!

i Skjoldafjord UL Me er svært takksame for at så mange vil vera med på å halda liv i lokallaget vårt, og me vert stadig overraska over sambygdingar som kastar seg ut i store og små utfordringar på scena. Musikalen Footloose har utan tvil vore vår største utfordring, men gleda er desto større no når bitane fell på plass.

Premiere på Skjold Arena 2. mars 2016! Følg oss gjerne på Facebook: U.L Skjoldafjord.

HØVDINGEN I BIRKENES UL Skodespelet Høvdingen var eit mektig dugnadsløft mellom Birkenes ungdomslag, historielaga i Lillesand og Birkenes, og kulturkontora i dei to kommunane. Framsyninga blei ein suksess med ca 900 publikummarar på fem syningar.

Høvdingen er eit drama om Kristian Lofthus, fridomskjemparen som gjekk i strupen på maktmisbrukarane og utsugarane i samfunnet. Det rysta heile embetsverket og sjølvaste eineveldskongen i København.

I ein kamp på liv og død forsvarte Lofthus dei fattige og undertrykte.

Forfatter av stykket er Øyvind Knutsen, regissør og instruktør var Anne Svendsen.

16 UNGDOM 01/2016

Har du fyr

SONGDANS

– eit signal om riktig lei?

Den populære songen ljomar i lokalet til akkompagnement av bass og tromme. Spørsmålet er relevant også for songdansen. I den siste tida har det vore heftig diskutert kva veg songdansen skal gå – og kva framtid songdansen eigentleg har.

TEKST: JOHAN EINAR BJERKEM

På Hilmarfestivalen i november i 2015 arrangerte Noregs Ungdomslag saman med Hilmarfestivalen eit seminar om nettopp dette. Vi hadde kalla seminaret «Dans til song» – og tanken var at vi skulle sjå på om det var mogleg å gjere noko nytt med songdansen – og det var det!

Vi hadde invitert Anette Figenschou og Siri Strige til å vere instruktørar, og med seg hadde dei Sindre Dillan på tromme og Bardur Reinert Poulsen på bass.

På seminaret/kurset dansa vi kjente og ukjente songperler frå heile landet. Nokre av dei har vorte kjent gjennom folkemusikkgrupper – som for eksempel «Har du fyr» med Hekla Stålstrenga (skriven av Ola Bremnes), mens andre var songar henta frå for eksempel songdansbøkene våre eller andre songbøker.

Vi song songane og dansa både med vanlege songdanssteg og i andre formasjonar, og mens vi song, kopla tromma og bassen seg på og akkompagnerte. Etter kvart som musikarane vart meir og meir kjent med melodiane og songane, vart kompet utbygd, og andrestemmer vart delvis improvisert fram.

Vi arbeidde på same måten med vanlege runddansar så som reinlender, vals og polka, men konkluderte, i alle fall på dette seminaret, med at det er vanskeleg å få same trøkket og intensiteten i songen og

opplevinga når ein er fragmentert parvis og skal stå for historia og melodien sjølv.

Vi prøvde òg på nokre turdansar, mellom anna song vi songar som gjekk opp med 8-tur med mølle, og her var meiningane om det fungerte optimalt, litt delt. Dette fungerte absolutt best når ein stod i den «vanlege» songdansringen.

Det var heller ingen tvil blant deltakarane på seminaret om at kompet heva kvaliteten på opplevinga, og at det vart enda artigare. For å få dette til bra må ein (som til all musikk, sjølvsagt) ha gode musikarar som kan det dei held på med, og gode leiarar som klarer å styre både dansarane, songen og musikken.

Ein må på førehand avtale med musikarane i kva toneleie ein skal legge kvar song, for da kan alle partane førebu seg godt før ein startar, for å få ei best mogleg oppleving.

På kvelden vart det ei songdansøkt til Einar Olav Larsen Trio, der Bardur og Sindre var med og spelte og deltakarane frå kurset dansa. Etter kvart kom det fleire som var med på festen og kasta seg ut i songdansen til musikk. Det heile vart ei artig oppleving.

Øvste bilete er frå songdans under Sommarleiren 2015, der ungdommane dansa seg nedover Telemarkkanalen. I 1904 reiste Hulda Garborg til Sveriege og synte fram songdansen. Nedst er instruktør Annette Figenschou på framsida av Ungdom i 2011.

01/2016 UNGDOM 17

Ikkje berre ungdomshus å sjå på turen. Her ifrå Stavanger og besøket i Rogaland

LOKALLAGSBESØK HAUSTEN 2015 Som kjent held sentralleddet i NU i samarbeid med fylkeslaga på med ein omfattande besøksrunde av laga i NU. Innan utgangen av 2019 skal sentralleddet ha møtt alle laga i NU. Med nærare 400 lag spreidde over heile landet seier det seg sjølv at det tek tid å kome rundt til alle. Men vi er på god veg, og i haust gjekk turen til Buskerud, Rogaland og Sogn og Fjordane.

TEKST OG FOTO: ÅSHILD MJELDE NORDÅS

Tradisjonelt sett har dei store aktivitetane i NU-lag vore folkedans og teater, og det er det for så vidt framleis, men det er fantastisk mange varierte aktivitetar kringom i laga. Det er utruleg kjekt å få kome rundt og møte alle dei flinke, kreative folka som driv lag ulike stader i landet. Noko av målet med besøksrunden er jo nettopp å få eit betre innblikk i kva laga faktisk driv med. Litt står det jo i årsrapporten, men detaljane i arbeidet, kva som fungerer og ikkje

18 UNGDOM 01/2016

fungerer, utfordringar, suksessar, dei kjem så mykje betre fram i direkte møte.

BUSKERUD I vakkert haustvêr byrja besøka i Buskerud hjå UL Noringen, som har lege nede ei tid. Dei var ein flott og energisk gjeng som no var klare til å ta opp att aktivitet med barneleikarring og revy.

BESØKSRUNDEN 2015

Det var og besøk i Trøndelag i haus t.

Her frå møtet i Lautun saman med Laugen UL.

Det var møte tre stader, og vi hadde utmerkt vertskap i laga Sandeid UL, Kvinnesland Frilynde Ul og BUL Stavanger. Det var godt oppmøte på møta, så vi trefte på mange lag i tillegg til vertslaga: Haugesund Mållag og Ungdomslag, Klepp leikarring, Midtbygdens Ungdomslag, Rossabø folkedanslag, UL Skjoldafjord og Ølen Ungdomslag. I tillegg fekk vi med oss eit lag som kunne tenkje seg å verte medlem, Hervik Ungdoms og Idrettslag, og det er jo ekstra kjekt!

Slike lag som Noringen er flotte eksempel på enno ein grunn til å reise på besøk til lokallaga, nemleg å få kontakt med dei som ligg nede eller slit med aktiviteten, og hjelpe dei opp att, eventuelt få dei formelt nedlagde dersom det er slik at det ikkje er noko håp att.

I Buskerud er det ikkje noko fylkesledd, så her var det berre representantar frå styret i NU og kontoret som reiste ut på tur. Det vart halde tre møte i oktober/november, og dei vart haldne hjå Ul Noringen, Nakkerud Ul og Gol Ul. Til stades var òg representantar frå Ringerike folkedansgruppe, BUL Kongsberg, Dagali Ul, UL Hugnad, Samhald Ungdomslag og Uvdal Ul. På dei to andre møta, i Nakkerud og på Gol, var det fleire lag som møtte, og det var også her stor variasjon i aktivitetar, frå store årlege loppemarknader og swingkveldar til teater og folkedans, i tillegg til at renovering og oppussing av husa stod i fokus.

ROGALAND I midten av november gjekk turen til Rogaland. Her var det med representantar frå Rogaland Ungdomslag i tillegg til styremedlem i NU og underteikna.

Som i resten av landet er det stor variasjon i aktiviteten også i Rogaland, men her var det fleire lag med store teaterproduksjonar, og i Sandeid fekk vi til og med ein smakebit av Reisen til Julestjernen servert av dyktige ungdomar. Kvinnesland hadde òg hatt eit stort oppussingsprosjekt på ungdomshuset sitt, Sjonar, og der var det no nytt kjøken, bad og vindauge, og nymåla veggar m.m. Dei hadde vore utruleg flinke til å skaffe både ekstern og intern støtte til oppussinga, og lokalet er no vorte svært populært å leige i tillegg til at det husar dei aktivitetane dei driv med sjølve.

BUL Stavanger har òg eit stort, flott hus i Siddisstova, og huset er svært mykje utleigd til eksterne aktivitetar, faktisk så mykje at dei slit med å få inn eigen aktivitet. Det er ei utfordring vi ser at fleire og fleire lag med store, flotte hus har. Dei har mykje aktivitet i husa sine, men lite av han er i regi av ungdomslaget. Det gjev utfordringar med tanke på rekruttering til laget, og såleis også utfordringar med arbeidsfordeling, dugnadsarbeid m.m., då det ikkje er så mange å dele arbeidet på. Samstundes ser vi at dei fleste laga er positive til å starte nye aktivitetar, gjerne aktivitetstypar dei ikkje har drive med før, og å gjere ein innsats for å opne opp laga for fleire. Slikt likar vi!

01/2016 UNGDOM 19

BESØKSRUNDEN 2015

2.

3. Leiar i Hyen UL, Guro Vonheim Heimsæter, syne fram dialektprodukta ungdomslaget har laga for å lyfte fram fjonge ord frå Hyen og nordfjorddialekta.

3.

1. Inge Masdal sørger for eit nytt strøk på lagshuset Viking i Førde. Saman med Jorunn Sundal, og frå SOFUL, sto dei for mykje av køyringa i Sogn og Fjordane.

2. Marit Nerås Krogsæter frå NU-styret saman med deltakarane på møtene i Markane.

SOGN OG FJORDANE I det novembermørkret slo inn, snøen byrja å lave ned, og skydekket låg som eit teppe mellom fjella, var turen komen til Sogn og Fjordane.

Heile ti dagar til ende skulle vi turnere dette vakre fylket, på kryss og tvers, over fjell, inn ein fjord og ut ein fjord, frå lag til lag og hus til hus. Med over 40 lag er Sogn og Fjordane eitt av dei største ungdomslagsfylka i NU, og sjølv på 10 møte rakk vi berre nett over halvparten av dei. Trivelege folk frå fylkeslaget var reisefølgje og guidar på turen og gjorde sitt til at det vart ein vellukka ungdomshusturné.

Vertskapslaga var Hyen Ul, Høyanger Ul, Flekke Ul, Gaupne Ul, Haugen Ul, Markane Ul, Solund Ul, Fresvik Ul og Lærdal Ul. I tillegg til desse laga trefte vi: Bygstad Ul, Dale Ul, Eikås Ul, Førde Ul, Kyrkjebø Ul, Lavikdal Ul, Leikarringen i Gloppen, Olden Ul, Oppstryn Ul, Rand Ul og Undredal Ul. Nok ein gong var det eit oppkome av kreative aktivitetar kringom i laga, frå familietreff på laurdagar (leik for borna og kafé for dei vaksne), quiz, yoga, Ta sjansen!, dialektprodukt, musikkverkstad og skyttarlag, til dei meir tradisjonelle aktivitetane som revy, folkedans og diverse tilstellingar som juletrefest o.l. Mange av laga hadde eit svært høgt aktivitetsnivå og relativt stabil medlemsmasse. Men sjølv om medlemsmassen var stabil, og det er bra oppslutnad om aktiviteten og laget lokalt, var det likevel svært mange som opplevde at folka i nærmiljøet ynskte å vere med på aktiviteten som vart skapt, men ikkje bidra inn til å skape han. Det vert difor høg slitasje på få personar i laget, noko som fort kan verte ei utfordring med tanke på vidare stabil drift. Det er ikkje til å stikke under stol at mange av laga i NU ikkje berre består av ungdomar. Så også i Sogn og Fjordane

20 UNGDOM 01/2016

(skjønt mindre her enn mange andre stader), og difor ynskjer eg å trekke fram eit ekstra kjekt eksempel herifrå: Hyen Ul. Dei har eit styre som berre består av ungdomar, i alderen 14–22 år. Og om nokon skulle vere i tvil: Dei er eit svært aktivt og velfungerande lag, og dei har til og med ein eigen butikk der dei sel diverse dialektprodukt.

Ein av fellesnemnarane på dei fleste av laga var at dei eigde (eller deleigde) hus som no var overmodne for oppussing. Informasjon om Huset i Bygda, vidare arbeid med momskompensasjon og andre støtteordningar, og det nye prosjektet NU kulturformidling vart difor godt motteke. Fleire hadde planar, og mange var allereie godt i gang med renoveringa: nye tak, bad, universell tilrettelegging, måling av kledning m.m. Nokre av laga hadde i praksis redda husa sine frå komplett forfall, slik som Høyanger og Lærdal, og det å redde huset er det som har vore fokuset deira dei siste åra. Dette er snakk om hus som er (eller burde vore) verneverdige: unik arkitektur, praktfulle veggmåleri m.m. Ein kan ikkje seie anna enn at dei har gjort ein heroisk innsats for å redde desse bygga, og ein får berre håpe at lokalsamfunnet veit å verdsetje den fantastiske innsatsen som er vorten gjort.

Som ei oppsummering kan ein seie at vi i Noregs Ungdomslag, er ”Levande lokalkultur”. Det er det vi gjer, skapar lokal aktivitet der vi er. Om det er folkedans, revy, motbakkeløp eller familietreff, det spelar inga rolle, poenget er at det skjer noko til glede for lokalsamfunnet. Det kan ein i aller høgste grad seie at alle de kringom i laga bidreg med, og det bør de vere stolte av. Rett og slett: godt jobba, og fortset vidare med det gode arbeidet!

KRONIKK: DANS

FOLKEDANSUTDANNING NO! Noreg treng ei folkedansutdanning, og danseutdanninga treng folkedansarane. Fram til me får ei utdanning i folkedans, mistar me mange folkedanstalent. Det skriv Halldis Folkedal, den første nokosinne som har Praktisk-pedagogisk utdanning i norsk folkedans.

TEKST: HALLDIS FOLKEDAL, FOTO: ANDREAS LØKEN/ SANS FOR DANS ARTIKKELEN VART FYRST PUBLISERT PÅ FOLKEMUSIKK.NO

«Eg har alltid villa studera folkedans. Eg ville fordjupa meg i folkedans på vidaregåande, men enda opp på teaterlina. Så ville eg gå på folkedanslina på Manger folkehøgskule, men ho vart nedlagd året før eg skulle søkja. Då eg ville studera folkedans på NTNU, hadde dei ikkje lenger tilbod for meg der. Eg har vegra meg mot å søkja meg inn på andre utdanningar, i tilfelle det skulle dukka opp ei folkedansutdanning.»

Sjølv er eg no over 30 år. Då eg var yngre, hadde eg òg lyst til å studera utøvande folkedans. No for tida observerer eg 15–20-åringar som kan tenkja seg å fordjupa seg i folkedans på vidaregåande, og som har tankar om å verte utøvande dansarar. Historia gjentek seg, med andre ord: Ny ungdom kjem til som har lyst til å studera folkedans, men me har inga utdanning å tilby.

EIT NASJONALT ANSVAR Dette seier Tone Ingvaldsen, folkedansar frå Bodø. Ho har no søkt seg inn på andre studieretningar ved Universitetet i Oslo.

Kvifor skal folkedansarane òg kunna utdanna seg? Dumt spørsmål – sjølvsagt bør me kunna utdanna oss! Faktisk burde me få betalt under

utdanninga – så viktig er det med meir folkedanskompetanse i Noreg. Me folkedansarar er jo faktisk litt utryddingstruga!

Men framleis står me og kremtar medan me bankar forsiktig på utdanningsdøra. Me er litt som Oskepott som står der utanfor slottet og ser dei andre dansesjangrane dansa rundt i ballsalen gjennom eit frose vindauga. Der inne ser me ballett, moderne og jazz dansa med prinsen, medan me mistar skoen i håp om at nokon plukkar han opp. Kjære prins, freistar det med ein hamborgar eller springar?

01/2016 UNGDOM 21

KRONIKK: DANS

kje «Folkedansarane kan ik London reisa til New York eller i norske for å fordjupa seg i de dansetradisjonane.»

Å få seg ei utdanning burde ikkje vera ein kamp, særleg ikkje når det gjeld uttrykk som Noreg har eit særskild ansvar for å ta vare på og utvikla. Det seier seg sjølv at folkedansarar ikkje kan reisa til New York eller London for å fordjupa seg i dei norske dansetradisjonane.

Samfunnet etterspør i dag slik fagkompetanse. Eit døme: I kulturskulane er det for tida svært lite folkedans. For å få deg arbeid i kulturskule, bør du helst kunna visa til relevant utdanning, ikkje minst pedagogisk kompetanse.

I vår fullførte eg, som folkedansar, PPU i dans på Balletthøgskolen. Eigentleg er ikkje PPU i dans lagt opp slik at folkedansarar skal kunna koma inn, og du møter heller ikkje folkedans

22 UNGDOM 01/2016

under utdanninga, sjølv om folkedans har vore ein sentral del av danseopplæringa og dansedanninga i grunnskulen gjennom 1900talet og framleis inngår i kompetansemåla i grunnskulen. Kvar skal folkedansarar få pedagogisk kompetanse om dei ikkje kjem inn på dei pedagogiske studia som finst?

Det er slitsamt å heile tida måtta forsvara sjangeren sin og tilpassa seg andre formspråk. Folkedansarane treng eit utdanningssystem som snakkar språket og forstår kodane deira. Samstundes har det ein eigen verdi at dansarar frå fleire sjangrar er saman, på like premissar.

SNEVERT DANSEOMGREP I dag høyrer me alle stader om basisfag

og grunnleggande ferdigheiter: Nokre fag og ferdigheiter er viktigare enn andre, og i grunnskulen er det å rekna, lesa og skriva.

Jo, å kunna lesa, rekna og skriva er bra. Men veit du kva som er endå betre? Det er å sjå kropp og tanke i eitt – innsjå at alle born treng å utvikla seg på ein heilskapleg og mangfaldig måte.

Eit snevert og einfaldig kunnskaps- og menneskesyn pregar mange av debattane om grunnskulen i dag. Og forfallet i kunst- og kulturfaga i skulen held fram. Me som veit betre, må halda fram med å påpeika: Dei landa som har høg vektlegging av kunst- og kulturfag i skulen, scorar òg høgt innanfor andre fag.

KRONIKK: DANS

Eit einfaldig og snevert kunnskaps- og dansesyn pregar diverre synet på dans innan delar av danseutdanninga òg i dag. Lat oss ein gong for alle slå fast ei sak: Danseutdanningane i Noreg er skikkeleg rare. I Noreg heiter den statlege utdanninga for dansarar framleis Balletthøgskolen, sjølv om skulen i tillegg underviser i moderne/samtidsdans og jazz.

Hadde Noregs musikkhøgskole i dag heitt Klassiskhøgskolen, hadde det nok vorte reagert med mange sure blåtonar.

Tredelinga i klassisk, jazz og moderne/samtidsdans går att i heile utdanningssystemet.

Berre tre dansesjangrar vert sette på som meiningsberande nok til å verte representerte i utdanningsinstitusjonane. Systemet er merkeleg og avleggs, og det trengst nye måtar å organisera danseutdanningane på.

Unntaket er kan henda Høyskolen for dansekunst (HFDK), ei vidareføring av Skolen for samtidsdans. I artikkelen «Premiere på ny utdanning» på Scenekunst.no (Nordvåg 2015) kan me lesa at den nye høgskolen er oppteken av individuelle kreative og koreografiske prosessar, som tek studentane sitt rørslemønster og eigne prosessar på alvor.

HFDK skal vera open for alle teknikkar, stilartar og syn på dans. Initiativtakarane bak utdanninga kritiserer nett det at klassiske stilideal alltid er referansen og vert sette på som «meir rett». Det er merkeleg at det i 2016 framleis er slik.

Kanskje er det draumen din å kunna leva av å vera folkedansar på sikt. Etter vidaregåande er planen å søkja deg inn på eit utøvande studium. Men i løpet av tre år på danselina møter du ikkje din eigen dansesjanger ein einaste gong. I tillegg endar du opp med å få karakteren 2 i klassisk teknikk, fordi den teknikken er motsett av den teknikken som du har i eigen sjanger. Sjølvverdet til ein god dansar kan fort få seg ein alvorleg knekk.

UNG OG LOVANDE

Då eg underviste faget «Dans i perspektiv» på vidaregåande i Bergen i nokre år, hadde eg stadig elevar med bakgrunn i sjangrar som selskapsdans, swing og særleg hip hop.

Problemet er at om du kjem inn med andre dansesjangrar enn klassisk, jazz og moderne, er det store sjansar for at du ikkje får møta eigen dansesjanger i løpet av dei tre åra du går på danselina. Om du kjem inn som folkedansar, skal du i utgangspunktet møta folkedans i «Dans i perspektiv». Men diverre er det ein viss fare for at læraren din ikkje kan nok om folkedans til å kunna gje deg nokre utfordringar.

Sjå for deg at du er ung. Du skal søkja deg inn på vidaregåande, der du ønskjer å utvikla deg som folkedansar innanfor programfaget dans.

No skal det seiast at det er revideringar på gang innanfor programfaga musikk, dans og

Eit viktig poeng i artikkelen er at heterogene grupper lærer betre enn homogene.

Dansesjangrane og dansarane treng møteplassar der teknikkane vert likestilte, frie frå hierarkiet i danseutdanningssystemet.

Uttrykker ikkje utdanningssystemet i dans nettopp at nokre dansesjangrar har meir verde enn andre?

01/2016 UNGDOM 23

KRONIKK: DANS

drama på vidaregåande. Mellom anna har det vore sett ned faglege grupper som skal gje innspel til korleis programområdet kan betrast. Desse gruppene har mellom anna kome med innspel til korleis faga kan verte meir mangfaldige og tilby meir valfridom.

Kunne det til dømes vera mogleg å opna opp mellom hovudretningane dans, drama og musikk, slik at du kan ta både musikkfag og dansefag eller dans og drama? Kanskje både dansar du og speler eit instrument og ville likt å få undervising i begge delar?

Det er lite som tilseier at ein som vil utdanna seg innanfor folkedans eller locking, vert ein betre utøvar av å trena klassisk ballett.

Bør du ikkje på danselina kunna velja hovuddansesjanger på same måten som ein vel hovudinstrument på musikklina? Ved å opna opp for spesialisering på vidaregåande vil me òg få meir spesialiserte dansarar – noko dei ulike utøvarstudia allereie etterspør. Kanskje må me gå vekk frå gruppetenkinga som ofte dominerer i dansefaget, og tenkja meir på dansarar som individ?

SAMAN ER ME STERKE I læreplanen for scenisk dans på vidaregåande kan me lesa: Som kunstart framstår dans i mange ulike former med ulike sceniske danseuttrykk og danseteknikker. Samtidig speiler dans et samfunns kunstneriske og kulturelle mangfold, og har en allmenndannende

funksjon som grunnlag for kommunikasjon, estetisk refleksjon og kulturell forståelse (Læreplan i scenisk dans 2006:2).

Sjølv om det ovanfor er definert at me skal ha kunstnarisk og kulturelt mangfald, at ein skal få erfaring med ulike danseuttrykk og danseteknikkar, så vert det lenger ned i læreplanen slått fast at det er gjennom og av klassisk ballett, moderne/samtidsdans og jazz denne erfaringa handlar om. Men er det berre dei sjangrane som har teknikk?

I faget «Dans i perspektiv», det obligatoriske danningsfaget på danselina, vert norske og internasjonale dansetradisjonar nærast pressa inn. Elevane skal kunna «danse et utvalg danser fra norske dansetradisjoner og beskrive særtrekk ved disse dansene […] danse et utvalg danser fra ulike kulturer og beskrive kulturelle særtrekk ved disse dansene» (Læreplan i dans i perspektiv 2006:3–4). Det er karakteristisk at ein snakkar om å utøva moderne, klassisk og jazz, medan ein berre skal dansa dei norske og internasjonale folkedansane. Eg opplever at det framleis eksisterer ein hierarkisk måte å skriva om dei ulike sjangrane på, og eit selektivt syn på kva dansar som høyrer heime i eit utdanningssystem.

Ikkje alle meiner at det å putta noko inn i ein sjanger er så viktig lenger. Eg seier i dag ofte at eg er dansar og ikkje folkedansar.

Andre tenkjer at teknikk ikkje er så vesentleg for danseuttrykket. Eg meiner likevel at sjangeren folkedans har mykje å koma med både i utøvingsperspektiv og pedagogisk perspektiv. Dei andre sjangrane treng òg folkedansen.

Om dansefeltet skal kunna vinna fram, til dømes med å koma sterkare inn i grunnskulen, så må dansesjangrane stå saman, og me må kvitta oss med gamalt syn på kva dans som høyrer heime som utøvande fag eller som pedagogisk fag. Uansett kor eit utøvarstudie i folkedans kjem til å koma, så må eit slikt studium tora å vera seg sjølv. Folkedansarar har alltid vore gode til å organisera seg, og me må stå saman om den framtidige folkedansutdanninga.

Halldis Folkedal er utdanna dansevitar frå Nordic Master in Dance Studies og har i tillegg PPU i dans frå Kunsthøgskolen i Oslo. Ho arbeider som kulturrådgjevar på folkedans i Noregs Ungdomslag, er fungerande styreleiar i Dans i skolen (DiS) og styremedlem i Fellesrådet for kunstfagene i skolen.

KJELDER Læreplan i scenisk dans – programfag i utdanningsprogram for musikk, dans, drama, programområde for dans.

Læreplankode: DAN2-01 (2006). Oslo: Utdanningsdirektoratet, http://data. udir.no/kl06/DAN2-01.pdf?lang=nobhenta, henta 12.04.2015 Læreplan i dans i perspektiv – programfag i utdanningsprogram for musikk, dans, drama, programområde for dans.

Læreplankode: DAN3-01 (2006). Oslo: Utdanningsdirektoratet. http://data. udir.no/kl06/DAN3-01.pdf?lang=nob, henta 12.04.2015 Nordvåg, Hanne Bernhardsen (2015): Premiere på ny utdanning, http://www. scenekunst.no/pub/scenekunst/nyheter/?aid=7971, henta 8. desember 2015

24 UNGDOM 01/2016

STUDIEFORBUNDET

Rett til å vere ulike

i fellesskapet

Alle har rett til å vere i eit fellesskap, og alle har rett til å vere ulike i fellesskapet. Her har vi kjernen i integrering og inkludering. Studieforbundet, og de i Noregs Ungdomslag som vår medlemsorganisasjon, pliktar å drive opplæringsverksemd på grunnlag av ei rekkje overordna mål. Minst to av desse måla omhandlar inkludering, integrering og å motverke utanforskap. Vi skal etter lova styrke kulturelt mangfald og auke deltaking i kulturlivet, gjere det mogleg for menneske å påverke eigen livssituasjon, motarbeide utstøyting og bidra til inkludering.

TEKST: TORUNN ELISE KVEEN, STUDIEFORBUNDET KULTUR OG TRADISJON

Studieforbundet jobbar aktivt med desse måla på fleire måtar og gjennom ulike ordningar. Som fast ordning har vi eit generelt tilretteleggingstilskot som gjer det enklare for lokale arrangørar av kurs å legge til rette for kursdeltakarar med særskilde behov.

Utover dette jobbar vi særskilt med inkludering og tilrettelegging gjennom tre ulike ordningar: kurs i fengsel, ”Inkludering – flyktninger som ressurs” og Basiskompetanse i frivilligheten (BKF). Vi har arrangert kurs i fengsel dei siste 15 åra.

Etter kvart har det utvikla seg til å bli opp mot 30 kurs kvart år dei siste åra, i sju fengsel.

Sjølve gjennomføringa er mogleg etter tilskot frå Justisdepartementet og i samarbeid med medlemsorganisasjonane, lokale lag og eldsjeler. Vi er svært stolte av og har stor tru på dette arbeidet. Vi trur på positiv motivasjon og at dei innsette gjennom aktivisering får ei meir meiningsfull soning.

I neste rekkje håpar vi at dette kan bidra til enklare prosess med attendeføring til samfunnet.

01/2016 UNGDOM 25

STUDIEFORBUNDET

Foto: Lars Erik Kolden

Foto: Lars Erik Kolden

Dagens fleirkulturelle Noreg gjer at vi opplever eit stadig aukande behov for at kvar og ein av oss gjer ein innsats for å få integrert og inkludert flyktningar og busette. Med økonomiske midlar frå Oppland fylkeskommune gjennom ordninga ”Inkludering – flyktninger som ressurs” kan Studieforbundet, medlemsorganisasjonar og lokallag i Oppland få moglegheit til å legge inn ein ekstra innsats for å inkludere flyktningar og busette i den frivillige aktiviteten.

Det kan vere korte eller lengre kurs eller aktivitetar over tid som til dømes handarbeidskafé gjennom det lokale husflids-

26 UNGDOM 01/2016

laget. Det overordna målet er inkludering og språklæring. Studieforbundet hjelper gjerne til med å finne liknande ordningar og med å søke i ditt fylke.

Det aller ferskaste vi jobbar med, er Basiskompetanse i frivilligheten (BKF) med midlar frå VOX. Her er vi på trappene til eit nytt og svært spennande arbeid og har to kurs heilt i startfasen. I samarbeid med Vågå husflidslag med kurset ”Ull på norsk” skal vi, gjennom masketeknikkar og bruk av ull som materiale, snakke, lese og skrive norsk og få sett desse teknikkane inn i ein kulturell kontekst. Kurset har som mål å auke den munnlege og skrift-

lege norskkompetansen til flyktningane og gjere dei betre rusta til å møte arbeidslivet.

Det er viktig at kurset går føre seg på arenaen til lokallaget, saman med andre medlemmar av lokallaget eller andre lokale deltakarar.

Vi håpar slik at terskelen for å halde fram i lokallaget etter kurset skal bli lågare. Kvinnegruppa Teater HotPot, etablert i 2014, er rykande ferske NU-medlemmar. Saman med dei held vi det andre BKF-kurset, ”Manus på norsk”, kurs i å skrive manus. Teater HotPot er ei fleirkulturell kvinneteatergruppe med medlemmar frå fem ulike nasjonar, Noreg inkludert. HotPot har laga to framsyningar

STUDIEFORBUNDET

HUGS Å MELDE INN KURS! NY NETTSIDE Nytt år, nye moglegheiter, tenkjer vi i Studieforbundet og lanserer ny nettside. Vi har teke med oss all informasjon du treng for å søke kursstøtte, kursstatistikken og dei nyttige tipsa for studieleiarar og kurslærarar over på den nye sida. Informasjonen er rydda og har fått ei ny innpakking som vi håpar vil falle i smak. Ta gjerne ein tur inn og sjå, kanskje finn du noko ny informasjon som kan brukast i laget.

Skulle det skje at du ikkje finn fram, eller du blir usikker, ikkje nøl med å ta kontakt.

Vi hjelper deg gjerne på både telefon og e-post.

KURS I 2015 Dei siste rapportane for kurs haldne i 2015 er nå avslutta, og vi i Studieforbundet skal om kort tid gje den årlege rapporten til Statistisk sentralbyrå. Sjølv om dei endelege tala ikkje er klare, kan vi alt nå sjå nokolunde kor mange kurs som vart haldne i ungdomslag i 2015.

Opplæring er ein viktig del av rekrutterings- og aktivitetstilbodet i mange ungdomslag, og vi ser at enkelte lag har hatt ein oppblomstring i talet på kurs det siste året. Samanlikna med 2014 har fleire lag i Agder-fylka hatt ein auke i talet på kurs og kurstimar. Fiane UL, Greipstad UL og Sandeid UL er av lag som har utmerkt seg i 2015.

Sjølv om enkelte lag blomstrar, viser kursstatistikken dessverre at lokallaga i Noregs Ungdomslag til saman har hatt ein nedgang også i 2015. Førebels viser tal ein nedgang på 12 % i tal på kurstimar frå 2014.

Sjølv om tala nå har vist nedgang i fleire år, håpar vi at det kan snu i 2016, og at vi på nytt får mange kurs i ungdomslag over heile landet. Kurs er ikkje berre ei moglegheit for medlemmane i laget til å møtast og for tradisjonar å leve vidare, men også eit høve til å introdusere nye menneske for moglegheitene og samhaldet eit ungdomslag har.

Nye kurs kan gje laget ein ny giv og vere samlande for samfunnet rundt. basert på eigne opplevingar av flukt, krig, klassereise, korleis det er å vere kvinne, og korleis det er å finne sin plass i ei lita fjellbygd i Noreg, både som nykomar og for den etnisk norske. Dette prosjektet har vore ei solskinshistorie. Ikkje berre er teater ein framifrå arena for språklæring, men like viktig er det ein arena der du lettare kan kjenne deg inkludert, og der du finn deg ein plass som gjev meining, ein plass for å opne seg opp og sleppe inn andre. Vi ser at det gjev ringverknadar for deltakarane når dei skal møte samfunnet ellers.

Kanskje må ein tenkje annleis for å få dette til. Vi i Studieforbundet høyrer kvart år om lag som har valt å arrangere kurs saman med andre organisasjonar og lokallag i nærmiljøet. Mange stadar er det eit fåtal personar å fordele oppgåvene på, og å halde eit kurs kan verke som ei stor oppgåve. Da kan det vere ei praktisk og spennande moglegheit å invitere med andre lag i området til saman å arrangere kurs. Ta kontakt med lokallag i nærområdet ditt, og sjå om ikkje de saman kan skape ny aktivitet i ungdomslaget dykkar.

01/2016 UNGDOM 27

RØROSLEKEN

”RØROS-LEKEN” 6.–8. MAI JUBILEUMSFEST – 40 ÅR!

Røros folkedanslag ønsker å invitere til ei inspirasjonsrik dansehelg andre helga i mai.

Starten går i Gymbygget på fredagskvelden med Brekken Spellmannslag. Videre følger på lørdag middagsdans i Sangerhuset med Glåmos Spellmannslag. Lørdag kveld er det leikfest i Gymbygget med Grämslaget. På søndag er det Etterpålag i Sangerhuset med lokale spellemenn. Tre dager med sangdanser, turdanser, masse Rørospols og annen gammeldans.

28 UNGDOM 01/2016

RØROSLEKEN

PROGRAM FREDAG 6. MAI KL. 20–24 «Bli kjent-kveld» i Gymbygget Musikk: Brekken Spellmannslag Salg av varm mat, kaffe og kaker.

Mat inngår ikke i billettprisen.

Inngang: Over 20 år. Kr: 200,Under 20 år Kr: 100.Eller gjennomgangsbillett.

LØRDAG 7. MAI KL. 12–15 «Middagsdans» i Sangerhuset Musikk: Glåmos Spellmannslag Salg av kaffe og kaker.

Inngang: Over 20 år. Kr: 100,Under 20 år Kr: 50,Eller gjennomgangsbillett.

LØRDAG 7. MAI KL. 19–02 «Leikfest» i Gymbygget.

Musikk: Gränslaget Middag, kaffe og kaker (inngår i billetten).

Masse pols og gammeldans. To avdelinger med sangdanser. Én avdeling med turdans.

Pent antrekk! Oppfordrer de som har, å stille i bunad.

SAMDANSPROGRAM SANGDANSER 1. AVD. V/ VRANGSNUEN

TURDANSER V/HEIDI TOVMO OG INGE GODTLAND

• • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • •

Flaumen går.

Kjære Olamann/Krakspjøten Bind deg ein blomekrans Mannen og konen Hans og hånon Tauskjerringvisa Vesle guten oppi bakken Nøringen Trolldans Lars lenkelifot Ung Åslaug

Gammel reinlender m/turer Tretur ifra Aure Oppdalsril Firetur fra Nes på Romerike Åttetur med mølle Åttepardansen Kørsdans Feiar fra Vestlandet Seierstad-hopsa Pariserpolka

SANGDANSER 2. AVD. V/NILS SLAPGÅRD OG INGRID TUKO • Fanitullen • Kråkevisa • Soga om Kark

Inngang: Over 20 år. Kr: 450,Under 20 år. Kr: 300,OBS! Kun forhåndspåmelding på denne festen! (Bindende)

SØNDAG 8. MAI KL. 11–14 «Etterpålag» i Sangerhuset Musikk: mange gode og kjente spellemenn Salg av kaffe og kaker. Masse pols og gammeldans, men også noen tur- og sangdanser. Det er et ønske om at andre lag og enkeltpersoner kan vise oss dansetradisjoner fra deres distrikt. Gratis inngang.

Gjennomgangsbillett alle arrangement: Over 20 år. Kr: 700,Under 20 år. Kr: 400,-

PÅMELDING: Sendes som e-post til: festkomite@rorosfolkedans.no eller per telefon til Eystein Ryen: 957 99 882.

Påmeldingsfrist er 28. april. Påmelding er gyldig når betaling er gjort til: Røros folkedanslag, postboks 28, 7361 Røros på kontonr. 4280.05.28385.

Nærmere opplysninger: Eystein Ryen, tlf. 957 99 882. Se også hjemmesiden til Røros folkedanslag: www.rorosfolkedans.no

01/2016 UNGDOM 29

Når du sikrar verdiar, skapar du verdiar.

velkommen til velkommen til follo folkehogskole follo folkehogskole

Det kan me forsikra.

VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR

Knif Trygghet er eit reindyrka forsikringsselskap som er skipa for å verna og tryggja verdiar for det rike organisasjons- og kulturlivet i Noreg.

Difor har me utvikla særskilt gode og tilpassa løysingar for Noregs Ungdomslags verksemd, til dømes forsikring av klubbhus og kulturbygg.

Me tilbyr òg gunstige personforsikringar for alle som er engasjert i ungdomslaga.

velkommen til follo folkehogskole

VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR MUSIKAL HIPHOP MUSIKAL HIPHOP VOKAL BAND VOKAL VI TAR KREATIVITET PÅ ALVOR BAND DANS PERSONLIG DANS PERSONLIG MUSIKAL HIPHOP TRENER FILM TRENER VOKAL FILM DANS

BAND

PERSONLIG TRENER

FILM

FOLLO.FHS.NO

Meir informasjon og gode tilbod får du på kniftrygghet.no, eller ring 23 68 39 00

SIKRAR VERDIAR. SKAPAR VERDIAR.

SØK NÅ!

Støtteordninger hos Rådet for folkemusikk og folkedans Rådet for folkemusikk og folkedans ble opprettet av Norsk kulturråd i 1972 for å samordne innsatsen på folkemusikk- og folkedansfeltet i Norge. Stiftelsen Rådet for folkemusikk og folkedans søker hvert år Kulturdepartementet om aktivitetsmidler for å støtte ulike formål innenfor norsk folkemusikk og folkedans.

TEATER

MUSIKK & TEATER

LYD & MUSIKK

For 2016 har Rådet to ulike støtteordninger: Prosjektmidler (kr. 11.000-50.000): Til feltarbeid, faglig bearbeidelse av innsamlet materiale, publisering, utviklingsarbeid, opplæring, arbeidsstipend m.m.

Små og raske midler (maks. kr. 10.000): Til kurs, andre opplæringstiltak, seminarer, feltarbeid, publisering m.m.

+ KOSTYME & TEAwTERSMIN-

+

+ SCENOGRAFI

LYSDESIGN

+

Søknadsfrist for prosjektmidler er 1. april og 1.oktober. Søknader om små og raske midler vil bli behandlet fortløpende.

Søknad leveres elektronisk på «Rådets støtteordninger», lenke fra www.folkemusikkogfolkedans.no

www.romerike.fhs.no

30 UNGDOM 01/2016

+

+

FO FOLLO

40 koselege hotellrom Kurs og møtelokale for opptil 100 personar Selskapslokale for feiringar og markeringar Catering Tel 35 52 00 30 • hotel@dagbondeheim.no • www.dagbondeheim.no

ANNONSERE I UNGDOM? Ta kontakt med Tone Merete Møllerud, tlf: 489 53 391 tone@flisamedia.no

ISLEIK

2016 11 . – 17. juli er det Isleik på Island. Her vert det dans i flotte omgjevnader, fellesturar rundt på sagaøya og høve til å danse med deltakarar frå heile Norden om kveldane.

Vi leverer

Nord-Trønderbunad

NU-kontoret tek imot påmeldingar og betaling av stemnet.

Send eit utfylt påmeldingsskjema til halldis@ungdomslag. no.. Fristen for å senda påmeldingar inn til kontoret er

for kvinne, mann og barn

1. april. Påmeldingsskjemaet og meir informasjon finn de på

Norsk Fjellbygdbunad

nettsida www.ungdomslag.no

for kvinne, barn og dåpsbarn

NORSKE FELLESDANSAR

Familiebedrift siden 1938

Lehnhaugvn 1, 7670 Inderøy Tlf.: 74 15 30 23 E-post: firmapost@bunadsaum.no www.bunadsaum.no

Desse vert dansa på Arbær Museet laurdag 16. juli om ettermiddagen.

1 Danse inn på Klappdans 2 Feiar frå Vestlandet 3 Firetur frå Romerike 4 Ril frå Dønna 5 Dans ut i stor ring på Ril frå Dønna- musikken 6 Songdans: Ola Glomstulen 7 Rotnheims Knut 8 Ril frå Sandsvær i stor ring 9 Utdansing på galopp/polka

01/2016 UNGDOM 31

Returadresse: Ungdom, Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo

LØYS KRYSSORDET OG VINN EI FANEBOK! 100. årgang av Ungdom blir markert med jubileumskryssord. Send in inn løysingsordet på e-post til guro@ungdomslag.no eller per post Noregs Ungdomslag, Øvre Slottsgate 2B, 0157 Oslo innan 25. april. Kryssordet er laga av Einar Søreide, som og leverer kryssord på nynorsk til Norsk Barneblad og Vest-Telemark Blad.