Ungdom 4-2013

ungdom

Medlemsblad for Noregs Ungdomslag Nr. 4/2013 • 97. årgang

ungdomshus • TEATERFESTIVAL • STATSBUDSJETT • BUNAD • FOLKEDANSFESTIVAL • KONKURRANSE • BARNLEK • MANUS • FRAMSYNING • KULTURPRIS

Leiar

Redaktør: Andreas Løken Ansvarleg redaktør: Eli Ulvestad Opplag: 5.700 Bladbunad: tinajerstad.com Trykk: Gunnarshaug trykkeri Annonsebyrå: Halsne Reklame & Media Framsidefoto: Anbjørg Myhra Bergwitz og Simon Hesselberg Løvald på buskdans og framsyning under folkedansfestivalen.

Foto: Andreas Løken Noregs Ungdomslag Postboks 414, Sentrum 0103 Oslo Telefon: 24 14 11 10 post@ungdomslag.no Besøksadresse: Noregs Ungdomslag Tollbugata 17, Oslo Generalsekretær: Eli Ulvestad 24 14 11 10 eli@ungdomslag.no Informasjonsrådgjevar: Andreas Løken 24 14 11 14 andreas@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Åshild Mjelde Nordås 24 14 11 13 ashild@ungdomslag.no Kulturrådgjevar: Halldis Folkedal 24 14 11 15 halldis@ungdomslag.no Organisasjonskonsulent: Alf Steinar Nekstad 24 14 11 16 alf.steinar@ungdomslag.no Kontonummer: Noregs Ungdomslag 8101 07 00027 Organisasjonsnummer: 939 550 550

www.ungdomslag.no facebook.com/noregsungdomslag

2

Vilje og gjennomføringskraft Organisasjonslivet og måten å arbeide frivillig har alltid vore i endring, men no skjer endringa raskare enn nokon gong. Kva har dette å seie for NU? I heile 2013 har styret i NU arbeidd med omorganisering av sentralleddet. Me ser at det heile er nokså tungrodd, og det trengs enklare løysingar for å sette kraft bak vedtaka. Nokre av planane diskuterte me på Landsmøte i vår.

Til neste Landsmøte vil det kome forslag om endringar av organiseringa av sentralleddet.

Styret skal gjere sine konklusjonar i næraste framtid, og deretter sende saka ut på på høyring..

Men organiseringa av ein organisasjon er ei sak.

Det viktigaste er viljen og krafta til å gjennomføre aktivitet. NU har alltid vore flink på planarbeid seiest det, men mitt inntrykk er at me har vore flinkast på utarbeiding av planar.

Oppfølginga kunne mange stader vore betre.

Det viktigaste for NU framover er at me tek del i dei frivilligheitsbølgene som er i samfunnet.

Dei organisasjonane som lukkast i dag har stor grad av prosjektfinansiering. Dei køyrer store prosjekt ut i lokallaga i ei slags aksjonsform.

Kommunikasjonskampanjar i botnen, korte og målretta tiltak, og mange av prosjekta med avgrensa levetid. Det siste kan sikkert mange oppfatta problematisk, og det kan det vere.

Men dei verkelege gode prosjekta har i ei slik utsiling ein tendens til å overleve og bli faste tiltak.

Eg ynskjer meg meir av det. Eit døme er Huset i bygda. Eit tidsavgrensa og geografisk avgrensa prosjekt som Sogn og Fjordane Ungdomslag laga for fire år sidan. No startar me Huset i bygda i Hordaland, og me prøver å få til oppstart i fleire fylker i 2014. Store prosjekt målretta mot kompetanseheving i frivillig organisasjonseigde hus.

De i lokallaga merkar allereie den nye tida.

Mange strevar med å få folk til å sitte i styrer.

Lag har mange tillitsversplassar å fylle opp.

Strukturane er ofte store og tunge. NU-styret har ikkje mynde over dykkar arbeid, og godt er det. Så det blir ingen endring i lokallaga sitt arbeid. Det styret likevel ynskjer er å prøve ut nye prosjekt som er valfrie å vere med på. Og utgangspunktet er å trekkje det beste ut av lokallaga.

endre kleiveland leiar i noregs ungdomslag

For dei lokallaga som verkeleg får til aktivitet, ligg det svært enkle strukturar bak. Vilje og gjennomføringskraft. Det er ofte ei eller fleire eldsjeler som dreg hovudlasset, medan bygda stiller seg bak og hjelper til. Det er gjerne ein eller ganske få hovudaktivitetar, men det er nok til å engasjere, og ungdomshuset er ofte bindeleddet. Det eg opplever som fellesnemnar for slike lag er at dei først bestemmer seg for kva ein skal gjere, om det er oppussing eller ny aktivitet. Så legg ein gode planar, og deretter finn ein pengar. Pengane ligg i systemet, men blir berre delt ut til dei tiltaka som gjev best effekt.

Då trengs det vilje og gjennomføringskraft til å gjera prosjekta truverdige og gjennomførbare.

Slike lag inspirerer meg til å bidra til utviklinga av NU som ein organisasjon som møter framtida. Mykje blir avklart på Landsmøte. Eg håpar når de les sakspapira, at dette er eit møte verd å reise på.

Innan den tid skal me feire jul. GOD JUL! Endre

Konkurranse

Fang ungdomslagsanden i Ungdom sin

Fotokonkuranse

Innhald BARNLEK 2014 PÅ ISLAND, s . 4 FYLKESKULTURPRIS TIL UNGDOMSLAGET FRAM I HARAM , s. 5 STATSBUDSJETTET, s. 6

Vi som lagar Ungdom er avhengige av gode bilete for at bladet skal vere kjekt å lese og lyser difor ut ei fototevling for deg som les bladet. Her får du høve til å dele dine beste ungdomslagsminne. Send oss eit bilete av lokal aktivitet og ver med i tevlinga om festivalpass til ein av dei to festivalane våre.

UNGDOMSHUSET, s. 8 LAGBRUKSSOGA, s. 10 NY MANN PÅ KONTORET, s. 10 FOLKEDANSVESITVALEN , S. 11

I dei neste to utgåvene vil vi kåre eit vinnarbilete i kvart nummer. Vinnaren får festivalpass til enten Folkedansfestivalen eller Norsk amatørteaterfestival. Andre gode bilete som kjem inn vil vi nytte i bladet og fotograf og lokallag vert sjølvsagt kreditert. Alle bilete som kjem inn vil vi dele på NU si facbookside.

Du treng ikkje eit fancy kamera for å vere med.

Her er det stemninga og motivet som tel! Om du nyttar mobiltelefon eller gamaldags film speler inga rolle, men biletet må ha høg nok oppløysing til at det kan trykkast i bladet. Dersom du sender orginalfila til biletet vil det som regel vere godt nok. Om du scannar analoge bilete så må dei ha ei oppløysing på minst 300 dpi.

TEATERSLAGET – NORSK AMATØRTEATERFESTIVAL, s. 12 GRATISK MANUSUTLÅN FRÅ DRAMAS, S. 12 TEATERRÅDET, S. 13 VELKOMMEN TIL URINETOWN, s. 16 FOLKEDANS SOM ARBEIDSPLASS, s. 18 Ta eit blinkskudd av din aktivitet og vinn festivalpass.

Dersom biletet er av barn er det viktig med samtykke frå føresette og namn på dei som er med på biletet.

Lukke til!

IMPRO SOM FRAMSYNING?, s. 20 MINNEORD OM ASBJØRN THOMASSEN, s. 22 UNGDOMSLAGHELG PÅ RINGHOLMEN, s. 24 studieforbundet kultur og tradisjon, s. 26 BUNADANE MINE, s. 27

Korleis delta: 1. Ta eit godt bilete av lokal aktivitet.

DET NORSKE TEATRET – STORSTILT FEIRING AV SPREK 100-ÅRING!, s. 28 FRÅ ARKIVET, S. 21

2. Send høgoppløst bilete til andreas@ungdomslag.no Hugs å skrive kven fotografen er og kva lokallag og aktivitet biletet er i frå.

3. Vent på å sjå ditt bilete i bladet eller på fjesboka.

Stoffrist til neste Ungdom: 15. feb. 2014

3

Nyhende

1 851 799 kr fordelt til lokallaga!

Festkonsert med nachspiel!

Frifond er tilskot til aktivitetar for barn og ungdom under 26 år. Noregs Ungdomslag mottek ei løyving for vidarefordeling til laga, på grunnlag av talet medlemmer under 26 år. I 2012 var det 1 661 278 kroner som vart fordelt. 2013 fikk vi ei gledeleg auke på 190 521 kroner. Frifondtilskotet blir fordelt etter søknad frå lokallaga. I år var det 154 lag som søkte og fekk Frifondmidlar.

Hardinglaget i Oslo fyller 100 år i 2014 og markerer dette med m.a. ein stor jubileumskonsert i Oslo Konserthus laurdag 22. mars 2014, der ei rad av dei aller beste artistane frå Hardanger vil framføra eit breitt spekter av musikk. Dette er eit samarbeidsprosjekt med kommunane i Hardanger. Etter konserten vert det nachspiel på Royal Chr. Hotel, der det og er avtalt rimeleg overnatting. For sikker plass, bestill billettar og evt. rom i god tid! «Hardanger i hundre»!

Barnlek 2014 på Island

tekst: halldis folkedal fotograf: torbjørn lauen

Mange av barnelaga i Noregs Ungdomslag ser fram til å reisa på Barnlek. Barnlek 2014 foregår i Reykjavik på Island frå onsdag 9. juli til sundag 13. juli. Før stemnet kan ein kjøpa overnatting og utfluktar frå laurdag 5. juli.

Deltakarprisen er 1925 Dkk, og denne prisen dekkjer overnatting og mat under stemnedagane.

Under stemnet kan ein reise på mange ulike utflukter.

Dette inkluderar alt frå gåtur i Reykjavik, geysirtur, bretur, tur til Vikingmuseet, tur til høgfjeller med varme kjelder, segltur til Vestmannaøyane, geologitur til Hellisheidi eller hesteriding. Prisane her varierer frå mellom 100 dkk, opp til 1030 dkk.

Les meir om barnlek på: www.isdans.is/Barnlek2014 Her går den norske gjengen i tog på færøyane i 2012.

4

Nyhende

No kan de søke om pengar frå Spelfondet!

Spelfondet blir forvalta av Norsk teaterråd, og føremålet med tilskotsordninga er å stimulera til auka spelaktivitet, samt vidareutvikling og kvalitetsheving av eksisterande spel. Ordninga skal både bistå til utvikling av nye spel, og sikre kontinuitet for etablerte spel. Spelaktiviteten bør inngå som eit ledd i å styrke kulturaktivitet og eigenidentiteten i lokalsamfunnet. Det er

ynskjeleg at spelaktiviteten inkluderer og stimulerer til brei deltaking frå alle grupper, særlig barn og unge. Tilskot frå støtteordninga er avgrensa oppad til kr 300.000 Søknadsfrist: 15. januar 2014 Søknadsskjema finn du på www.teater.no

Her er juniorgruppa til UL Fram frå då dei satt opp Jungelboken tidlegare i haust. Foto: UL Fram.

Fylkeskulturpris til ungdomslaget

Fram i Haram Ungdomslaget Fram er eit svært aktivt ungdomslag med teater som hovudaktivitet. Både born, unge og vaksne er med på scena. Her møtast aktørar på eit høgt nivå, samstundes som alle som vil spele teater, får vere med.

Ungdomslaget Fram er ein viktig aktør i lokalsamfunnet. Her får mange uvurderleg

Det er ikkje uvanleg at ungdomslag får kulturprisar, men fylkeskulturprisar dryssar det ikkje ned så mange av. Møre og Romsdal fylkeskommune har delt ut Fylkeskulturprisen 2013 til lokallaget vårt på Flemsøy/Skuløy, for deira store innsats for lokalmiljøet.

opplæring i å bruke stemmen sin, dialekta si, stå på ein scene, meistre utfordringar og samarbeide om eit godt resultat. Årvisst sidan 1970-talet har Ungdomslaget Fram gleda lokalsamfunnet med sine forestillingar – «Scenelysa har stått på nesten heile året».

Prisen til Ungdomslaget Fram er ein heider

til den store frivillige innsatsen som blir lagt ned for å skape trivsel i lokalsamfunna.

Prisen består av diplom og 50 000kr og prisen vert delt ut i samband med opning av Fylkestinget i Molde 9. desember 2013.

Prisen blir delt ut av fylkesordføraren og leiar av kultur- og folkehelseutvalet.

5

Nyhende

Finansminister Siv Jensen (FrP) legg fram regjeringas tilleggsproposisjon til statsbudsjettet for 2014 i Stortinget 8. november 2013.

Statsbudsjettet 2014 Statsbudsjettet for 2014 er i skrivande stund ikkje vedteke av Stortinget, men regjeringspartia har inngått ein budsjettavtale med samarbeidspartia som gjer at det meste likevel er klart. Den mest positive nyheita er at momskompensasjonsordninga får ei vesentleg auke. tekst: eli ulvestad. foto: stortinget

Noregs Ungdomslag har direkteløyvingar over statsbudsjettet, og løyvinga på om lag 1 million kroner er foreslått vidareført i 2014. NU hadde søkt om auka løyvingar for 2014 til ei større ungdomshussatsing. Denne søknaden har ikkje nådd fram, men vi arbeider vidare med mål om at løyvinga skal bli auka frå 2015.

Tilskot til opplæring

Tilskota til opplæringsaktivitetar i dei frivillige organisasjonane, organisert som kurs gjennom studieforbunda, er uendra for 2014. Dette betyr at laga kan rekne med å få om lag same tilskot som

6

tidlegare til kursa som er meldt inn til Studieforbundet kultur og tradisjon.

Frifond

Frifondmidlane blir berre delvis finansiert gjennom statsbudsjettet, sidan store delar av løyvinga kjem frå overskotet frå Norsk tipping. Prognosane for tippemiddeloverskotet tilseier dessverre at Frifondpotten sannsynlegvis blir betydelig lågare i 2014 enn den har vore i inneverande år.

Momskompensasjonsordninga

Momskompensasjonsordninga har vore gradvis opptrappa dei siste åra, med

mål om at løyvinga over statsbudsjettet skulle kome opp i 1,2 milliardar kroner.

Dette nivået er nådd i forslaget til budsjett for 2014, og med dette skal dei frivillige organisasjonane vere sikra full kompensasjon for momskostnadene.

Situasjonen er likevel slik at laga framleis ikkje kan ta med momskostnader på om- og påbygging av fast eigedom.

Laga må som tidlegare gjere frådrag for slike kostnader på ungdomshusa. NU arbeider for å påverke regelverket slik at laga i framtida skal sleppe å gjere slike frådrag.

Nyhende Landsmøtet 2014 Noregs Ungdomslag sitt landsmøte blir halde 4.-6. april 2014 i Oslo. Formell innkalling med førebels sakliste og nærare program for helga vil bli sendt laga før jul. Det er allereie no klart at det er viktige saker som vil bli satt på saklista. Landsmøtet skal mellom anna vedta ny langtidsplan for Noregs Ungdomslag. Denne saka vil bli svært viktig for utviklinga av organisasjonen dei komande åra.

Sakspapir blir sendt til lokallagsleiarane, men alle kan finne sakliste og program for møtet på www.ungdomslag.no/lm når dette er klart.

Foto:Geir Dokken

Ole vig prisen til Gjermund Larsen Gjermund Larsen var den første til å gå opp til diplomeksamen i folkemusikk på fiolin ved Norges Musikkhøgskole i Oslo våren 2008. 12. November mottok han Ole Vig-prisen for 2013.

Gjermund som har sin bakgrunn i Bagabu UL er bade komponist og utøvande musikar og har deltat på mange kurs og sommarkurs i Noregs Ungdomslag. Gjermund har etterkvart ei variert merittliste med konsertar, plateutgjevingar, tingingsverk, deltaking på kappleik og turnear med Rikskonsertane.

Ny pris på Danselyst Danselyst er eit undervisningopplegg i norsk folkedans utgjeve av Noregs Ungdomslag og Musikk i skulen. Her finn ein forklaringar til over 40 ulike dansar i tekst og på film, samt musikk og song på CD. Dansane er ordna etter alder og delt oppi kapittel etter hovudtype. Metodiske tips og lett forståeleg forklaring av terminologien gjer det enkelt å kome i gang med dansen i klasserommet. Dansane er meint å passe til alt fra leik til rekneøvingar. Utvalet er gjort for å vise dansar som er representative for dei ulike hovudgruppene innanfor norsk folkedans, utan at dei er for kompliserte å lære.

Dansane er og godt kjende i folkedansmiljøet, og eigner seg for barn og unge.

Du kan no tinge Danselyst for kun kr 199,- (før kr1090,-).

Send e-post til post@ungdomslag eller ring 24 14 11 10 for å tinge eit eksemplar.

Gjermund sitt musikalske utgangspunkt er tradisjonsmusikk frå Verdal og slåttar etter felespelaren Hilmar Alexandersen frå Steinkjer. Han har vunne spelemannspris for plater med Majorstuen og Gjermund Larsen trio. Han er heilt klart ein inspirasjon og eit forbilde for barn og unge som driv med folkemusikk og dans.

Tradisjonsmusikken er grunnfjellet, seier han sjølv, og det er viktig for vidareformidling til yngre generasjonar. Gjermund er tredjemann i Larsen familien til å motta prisen. Faren Geir Egil fekk prisen I 1979 og broren Einar Olav fekk prisen I 2006.

Prisen vart utdelt i Stjørdal Kino 12.november. Noregs Ungdomslag gratulerer.

Sans for dans Sans for dans er eit talentutviklingsprosjekt i Noregs Ungdomslag innanfor folkedans og – musikk. 28. september i år var det audition i Oslo, og ni stykker vart med vidare i prosjektet.

Desse er Julie Barsøe Larsen, Dina Bruun, Mathilde Øverland, Anita Langødegård, Knut Bergan Nedregaard, Tone Ingvaldsen, Lina Rebekka Kobberstad, Raphaël Audebert og Ingeborg Hollekim Bringslid.

I løpet av tre samlingar, mellom anna fire innspelingsdagar, skal ein arbeida med koreografi til film. Me gler oss til å sjå resultatet!

7

Ungdomshus

«

Du har sikkert sett det, ungdomshuset borti skogkanten.

Der det lyser i seine kveldar. Der det blir dansa og spelt teater. Der samhald og dugnad er heidersorda.

Ungdomshuset – der ungdom er blitt vaksne, og der gamle har halde seg unge. Frå boka Ungdomshuset NU/Samlaget 1986.

Ungdomshuset Det finns 383 lag i Noregs Ungdomslag, og omlag 2/3 av laga eig eigne ungdomshus eller er medeigarar i lagshus. Bruken av husa varierer sterkt. Det finns hus som er i bruk mest kvar dag og kveld og det finst hus som berre har opne dører ved utleige, eller ved ein og annan lokal julefest. tekst: jon låte, foto: nils seland

I dette spranget av bruk, finns det mange hus som titt og ofte blir nytta av andre lag i bygda, i tillegg til Ungdomslaget. Og sume stader fungerar huset som bygdas einaste kulturhus for teater, dans, kor, leik eller kino.

Ungdomslaget kan og vera det laget som brukar huset minst, men laget eig huset og har ansvar for drift og vedlikehald. Lag som i dag er typisk huseigarlag, er ofte styrt av medlemmer som tek på seg oppgåva med å forvalta arven etter dei som bygde huset, og som ville at det skulle vera ein samlingsstad for folk i lokalmiljøet.

8

tilskotsmidlar. Og ikkje minst gje laga ein verktøykasse for framtidig drift.

Historia til ungdomshusa

Noregs Ungdomslag vil også vise omfanget og historia til ungdomshus som har vore bygt i landet gjennom snart 100 år. Dette er ein jobb Nils Seland, tidlegare leiar i Noregs Ungdomslag, arbeider med for tida.

Sjå eigen artikkel om dette og les om det på nettstaden www.lagsbruk.no

Huset i bygda

Noregs Ungdomslag har god oversikt over ungdomshusa og i kva kommune dei finst.

No vil organisasjonen utvide kunnskap om eigedomsmassen, først og fremst for å vise kva verdi eit ungdomshus kan ha for kulturlivet, og kva mangfaldig bruk husa har i dag. Sentralt vil NU lage ein landsomfattande database med registrering av alle ungdomshusa, databasen vil i tillegg ha hjelpesider om ulike tenesteytingar til drift og økonomi.

Prosjektet www.husetibygda.no vart starta opp i Sogn og Fjordane ungdomslag for tre år sidan, og held no fram arbeidet i ein ny treårsbolk. Dette prosjektet har snart kartlagt alle forsamlingshus og kulturhus i fylket. I 2014 startar det opp eit liknande 3 årig prosjekt i Hordaland Ungdomslag.

Noregs Ungdomslag ser behovet på landsbasis og har sett i gang eit forprosjektet med kartlegging av alle ungdomshusa i heile landet. NU sentralt og Hordaland Ungdomslag knyter seg til Huset i bygda prosjektet, og vil bruka same nettstaden som Sogn og Fjordane UL.

Registreringa vil gje oss oversikt som kan brukast i kulturpolitisk for å synleggjera behovet for statleg støtte om framtidig

I NU er det i dag omlag 170 registrerte ungdomshus i tillegg 55 lag som er medeigar i kulturbygg.

NU vil først og fremst visa kva som finns av ungdomshus og deretter synleggjera kva organisasjonen kan hjelpa til med for mange av husa. I tillegg må ein kunna spørja om hus som ikkje er i bruk lenger, og som er blitt utdatert, bør ha ei framtid.

Dette er ein stor eigedomsmasse å forvalta, og som åra går, vil det koma nye krav til drift av husa. Det skal gjerne tilpassast nytt teknisk utstyr i sal og scene, driftsplan, utleigeordning, vedlikehaldsplan, plan for omgjevnader, universell utforming og arkitektoppfølging ved ombygging.

Det finns økonomiske ordningar som laga kan nytta seg av for oppgradering og fornying av organisasjonshus. Fylkeskommunane kan løyve midlar til kulturbyggbygg, sjå heimesider til din fylkeskommune om ”Retningsliner for tilskot til kulturbygg”. T.d. nettsida til Sogn og Fjordane fylkeskommune, www.sfj.no. Søk Lokale kulturbygg.

Norsk Teaterråd

Prosjektet i NU er delt med Norsk Teaterråd(NT), NU er medlem i NT, og mange av laga brukar i dag scenen meir enn dansegolvet. Dette vil bli eit fruktbart samarbeid om utvikling av gode teaterhus rundt om i landet, både med tanke på eigne

Ungdomshus

1

3

2

5

4 6

7

Stemninga var heilt magisk under gruvedansen.

1. Dalheim, Ramstaddalen. 2. Ulabrand Ungdomshus, Karlsøy kommune. 3. Ålvundfjord Ungdomshus, Sunndalsøra kommune. 4. Interiør i Ungdomshuset Freidig Barbu i Arendal. 5. Ungdomshuset i Gransherad, Notodden kommune. 6. Holum Ungdomshus, Mandal kommune. 7. Furulund Sjoa, Otta kommune.

oppsettingar, og med tanke på å bruka Ungdomshusa til turnescene for regionteatra.

Vi vil finne ut kva bygg som det er verdt å satse på for å få gode sceneforhold. Kan scenane i ungdomshusa organiserast og tilretteleggjast slik at regionteatra og eventuelt Det Norske Teatret kan vitja med mindre turnear, slik DNT eigentleg tenkte den gongen teatret vart starta for 100 år sidan?

Laga får snart tilsendt skjema, og vi ber om alt frå husets historie, eigarform, byggeår og eventuelt år for påbygg og arkitekt for bygget, vi vil vita om vvs utstyr, teknisk utstyr, sceneforholda, om garderobe, men viktig er også driftsmodell.

Men hovudsaka må vera at vi skal løfta fram og styrka dei organisasjonseigde ungdomshusa eller kulturbygga som høyrer til rørsla over heile landet, og samstundes gje dei nye verktøy for framtidig drift.

Prosjektet må også gje svar på realismen i det å satse på dei enkelte husa, det må vera eit minimumskrav at staden har så mange innbyggarar tilknytt huset, at det er realistisk å halda oppe aktivitet.

9

F

Nyhende

Lagsbrukssoga tekst og foto: nils seland

Lagsbruk er det gamle ordet for eit forretningstiltak som er eigd eller driven i regi av eit lag/ein organisasjon. ”Bondeheimen” og ”Kaffistova” (hotell og kaféar) har vore dei mest brukte nemningane på desse tiltaka, men det har også vore forlag, aviser og trykkeri - ja til og med bankar og forsikringsselskap i regi av rørsla. I Noregs Ungdomslag og Noregs Mållag har forretningsverksemda vore omfattande frå den første Kaffistova blei starta i Oslo i 1901. Me har idag oversikt over omlag 200 slike forretningstitak som er- eller har vore i drift.

Gjenom tidene har det vore skrive mykje verdifull historie om den kulturelle verksemda i Noregs Ungdomslag, men det er skriven lite om kvar dei skaffa pengane til lagsarbeidet - i ei tid lenge før det fanst offentleg stønad til slikt arbeid.

Dette skal det nå rettast på, og Nils Seland - tidlegare dagleg leiar i Norske Lagsbruk er no i ferd med å samla dokumentasjon om lagsbruksrørsla. Du kan følgja arbeidet på www.lagsbruk.no. Har du informasjon om eit lagsbruk, så er me svært takksame for innspel. Om dette skal enda opp i bokform med tida? Det kjem an på kor mykje pengar ein klarer å samla inn til tiltaket.

Jon Låte er tilsett som prosjektleiar for NU si hussatsing.

Ny mann på kontoret tekst: eli ulvestad. foto: andreas løken

Jon Låte er oppvaksen i Odda, men har budd store delar av sitt vaksne liv på austlandet, men har NU fartstid både i BUL Nidaros og BUL Bergen.

No bur han i Oslo, og her har han vore aktiv i fleire lokale ungdomslag, mellom anna Oslo Songdanslag og Bygde-lagskoret. Han har også vore leiar i Bygdelagssamskipnaden (NU sitt fylkeslag for Oslo og Akershus), og i Noregs Mållag, så han er nok eit kjent namn for mange.

Jon er utdanna arkitekt, og har arbeidd mange år i Norsk Form og med tettstadutvikling og seinare med det same i Kommunal- og regionaldepartementet og Miljøverndepartementet.

Nils Seland.

10

- Fornya bruk og framtidig driftsform, og ikkje minst ungdomshuset som kulturbygg i by og bygder er ei viktig satsing for framtida og for NU som organisasjon, seier Jon. Han held fram at dei tradisjonelle ungdomslagsaktivitetane bør kunne leva godt i framtida, der ny funksjonalitet blir tilpassa nye tider, og der

arkitektur og interiør vert integrert og tilpassa. Men også omgjevnadene til ungdomshusa er viktig for å auka statusen og kvaliteten til husa.

Engasjementet til Jon varer i eitt år, og i denne perioden vil han arbeide både for Noregs Ungdomslag og Norsk teaterråd. 50% av engasjementet er knytt til NU si hussatsing.

Det første Jon vil ta fatt på, er å få eit korrekt oversyn over kor mange av laga i NU som eig eller er deleigar i hus. Etter dette vil det bli gjennomført ei større kartlegging av ein del teknisk informasjon om kvart av husa. Målet er både å få samla all informasjonen for organisasjonen sin del, men også å presentere kvart enkelt hus med bilete og tekst i ei eiga husdatabase på nett.

Lag som eig hus kan dermed rekne med å bli kontakta av Jon i tida frametter. Om nokon ønskjer å kome i kontakt med han før dette, er e-postadressa: jon.laate@ungdomslag.no .

Folkedansfestival i Ørsta

Festival

Foto: Severin Sarenja

Festivalen er neste år tilbake i juli, nærare bestemt 3.-6. juli 2014. Temaordet for neste års festival er hjartesmil og programmeringa av festivalen er i full gang. Allereie no kan ein røpa at ein startar festivalen med ulike kurs torsdagen og dansefest torsdagskveld i eit koseleg ungdomshus. tekst: halldis folkedal

Frivillige

Festivalen kjem til å vera ein intim festival, der nesten alle aktivitetane foregår sentralt i Ørsta, og der det er gangavstand mellom dei ulike lokalitetane.

Hovudarenaen er Møre folkehøgskule som ligg i Ørsta sentrum.

Overnatting

I Ørsta har ein mange overnattingstilbod, både folkehøgskule, campingplass og hotell. Det er ikkje tenkt overnatting på sovesal denne festivalen. Oversyn over overnattingsstader vil ein etterkvart finna på folkedansfestivalen.no. Dersom du allereie no vil sikra deg eit rom på Møre folkehøgskule, er dette prisane for deira rom: 300 kr per person for dobbeltrom, 350 kr per person for enkeltrom. For desse romma er det dusj og do på gangen. I tillegg har festivalen eitt rom med dusj og do: 400 kroner per person. Prisane er inkludert frukost for alle romma. På desse romma vil det verta lagt dynetrekk inn som ein sjølv tek på. I tillegg vert det lagt inn ein stor og ein liten handduk.

På fredagskvelden og laurdagskvelden er det høve til å tinga enkel middag på

Dansarar i alle aldrar får ei unik oppleving på folkedansfestivalen. Foto: Andreas Løken.

folkehøgskulen, det er fint om du legg inn tinging på middag når du tingar rom!

Brennsnut/ kjøtsuppe fredagskveld: 100 kr Rømmegraut: laurdagkveld 100 kr. Ting rom på alfhild.standal@more.fhs.no eller 95 94 59 15.

Alle festivalar treng frivillige, og som frivillig får du ta del i festivalen på ein anna måte, i tillegg til at det er sosialt og moro. Her er vilkåra for å vera frivillig på Folkedansfestivalen: • Dugnadsarbeid på minst 10 timar (gjerne oppdelt i fleire økter) gjer rett på fritt festivalpass (personleg).

• Dugnadsarbeid over 20 timar gjer rett på både eit personleg festivalpass og eit ekstra festivalpass til fri disposisjon.

• Ei dugnadsøkt (evt samla dugnadsarbeid ila ein dag) på minst 4 timar gjer rett på fritt dagspass same dagen (personleg).

• Dugnadsspeling eller danseleiing i ein time gjer rett til dagspass. 2 økter gjer eitt festivalpass.

• Frivillige skal ha eit måltid pr 3 timar samanhengande dugnadsarbeid Velkomen på festival!

Helsing Summøre frilynde Ungdomssamlag og Noregs Ungdomslag

11

Opplev det beste av norsk amatørteater frå scena i Det Norske Teatret.

Teaterslaget Norsk Amatørteaterfestival Teaterfestival for alle! Er du interessert i teater? Då bør du definitivt ta turen til Oslo 10 - 15. juni 2014. Du treng på ingen måte vere på scena i løpet av festivalen for her vert det teaterkurs, paneldebattar og seminar for ein kvar smak anten du er nybyrjar eller røynd teaterentusiast.

tekst: åshild mjelde nordås. foto: daniel heggelid-rugaas

No skriv me snart 2014, og det ikkje lenge att til Teaterslaget set i gong: 10. - 15. juni på Det Norske Teatret i Oslo. Det vert eit fullstappa program, med kurs, seminar, paneldebattar, monologkonkurranse, spelsialskriven revy og sjølvsagt: Mange flotte framsyningar!

Sjekk nettsida www.teaterfestival.no for utfyllande program og påmelding. Me gjer merksame på at det kan kome endringar i programmet, så gå gjerne innom nettsidene med jamne mellomrom for oppdatert informasjon.

Nytt av året, er at du som ynskjer å stå på scena under festivalen kan søke om å delta, uavhengig av

12

om du er med i ei teatergruppe eller ikkje. Du kan nemleg gå på audition for å vere med på fellesrevyen laurdag. Om du vert vald ut får du vere med på øving i fire dagar med proff instruktør og spele i revyen på avslutningskvelden. Me arbeider med å få ein revyskribent til å skrive revyen. Så fort me har det i boks kjem det info på festivalnettsida.

Me kjem til å ta i bruk BUL Oslo sine lokaler rett over gata frå Det Norske Teatret. Der vert det høve til slappe av, ta ein prat med andre teaterentusiastar, gå på kurs og mykje meir. Me i komiteen gler oss allereie!

Festival

Krav for lag som vil på scena:

Nytt høve til å sjå godt amatørteater på ei stor scene.

• Stykket må ha hatt premiere før 10. juni 2014.

• Stykket/revyen/utdraget må vare mindre enn 60minutt.

• Stykket/revyen/utdraget må kunne framførast akustisk (altså utan myggar).

• Laget må kunne stille med: 1 kontaktperson, 1 lysansvarleg, 1 regissør/ skodespelaransvarleg, og minimum 2 personar til rigging (avhengig av kor mykje kulisser etc. de nyttar). Om de ikkje kan stille med desse personane, må de kome med ei tydeleg grunngjeving for kvifor de meiner det ikkje er naudsynt.

Prioritering av dei laga som oppfyller krava vert gjort på grunnlag av: • At laget kan sende 2 personar som kan delta fom 10. juni, og som i tillegg til eiga framsyning kan vere med på fellesrevyen laurdag 14. juni.

• At laget/gruppa er medlem i Noregs Ungdomslag.

• Innhaldet i produksjonen (kva stykke/ kva handlar den om?)/type produksjon (revy, teater, musikal, barn, vaksen etc.

Revy vert i år særskilt prioritert.

Krav for einskildpersonar som vil vere med på fellesrevyen: • Du må kunne delta på revyen laurdag kveld 14. juni 2014.

• Du må kunne delta på alle øvingane frå og med tirsdag 10. juni til og med laurdag 14. juni All fellesøving vert på dagtid, men ein må kunne pårekne noko gruppeøving på kveldstid den veka.

Det vil vere audition for einskildpersonar i slutten av februar 2014. Dersom ein ikkje kan delta på audition i Oslo i den perioden, vil det verte høve til å sende inn video av seg sjølv.

Utval av einskildpersonar til revyen vil skje på grunnlag av audition samt kva roller ein treng å fylle.

Avgjerda om kven som vert med vil bli teken innan utgangen av februar 2013.

Meir informasjon om dette kjem på nettsida og facebook, så følg med!

Lattermusklane skal få kjøyrt seg under festivalen. Revytradisjonen får stor plass under festivalen.

13

Teater

Gratis manusutlån frå Dramas

Når ein skal setje opp eit stykke med teatergruppa si, er oftast det første spørsmålet ein må få svar på; kva stykke skal me vise? Der kan manusarkivet Dramas hjelpe! Frå og med 1. januar 2014 vert det gratis for medlemmar i Noregs Ungdomslag å låne manus hjå Dramas. tekst: åshild mjelde nordås. foto: norsk teaterråd

Tips til stykke ein kan finne i Dramas 3 til barnegrupper (5- 11år): • «Lillebror og Knerten drømmer om sykkel» av Anne-Cath Vestly og Meg Skjelmerud • «Den triste kongen» av Ingunn Andreassen • «Prins Umulius» av Bentein Baardson 3 til ungdomsgrupper ( 11-15 år): • «Bølle-Bob» av Gunnar Geertsen (Eit av Danmarks mest populære barne/ungdomsstykker.)

• «Knockout» av Georg Zyka • «Tretten – En musikal» av J.R. Brown 3 til VAKSENgruppA (FRÅ 15 ÅR): • «Først blir man jo født» av Line Knutzon • «Rom rives» av Vibeke Preus Beck. (Vinner av manuskonkurransen 2012) • «Grevinnen går igjen – igjen» av Knut M. Ibsen

14

Dramas er eit serviceorgan under Norsk teaterråd som bistår med utlån og leige av manus, samt klarering av speleløyve, rettar til omsetjing . Dei sit på stor kompetanse når det gjeld kva som fins av manus der ute, kva som til ei kvar tid vert spela, og nye manus som er kome i det siste. Eit heitt tips er å sende ein e-post til marianne@teater.no om du har spørsmål om manus, anten det er reint praktiske spørsmål, eller du ynskjer tips om kva de skal setje opp.

Digitale manus

Dei siste åra har Norsk teaterråd gjort ein stor jobb med å digitalisere manussamlingane til Dramas-fillalane – mellom anna NU si samling. No kan du få dei aller fleste manusa tilsendt på epost. Digitaliseringa har også gjort at det har vorte reinska opp i samlinga og at dei dermed har fått eit mykje betre oversyn. Arbeidet for dei som skal låne manus har vorte mykje enklare, då søkebasen på www.dramas.no har mykje meir informasjon om dei ulike manusa enn det den hadde før. Det igjen gjer det lettare å finne ut kva manus som kan passe nett denne gongen.

Gratis

Fra 1. januar 2014 er det gratis for alle medlemmar i NU å låne manus til gjennomlesing. Om du er brukar frå før kan du framleis nytte den låneprofilen du har

registrert på www.dramas.no, men du må velje kva organisasjonstilknyting du har før du byrjar å tinge manus. Det gjeld også dersom de til dømes har hanka inn ein proff instruktør som skal finne manus til gruppa. Då er det viktig at ho/han får informasjon om kva profil som skal nyttast ved innlogging på dramas slik at de slepp ekstra utgifter på manusleige.

Speleløyve

På www.dramas.no finn de også mange tips om både manus, speleløyve, kva det kostar å setje opp eit teaterstykke m.m.

Hugs at så lenge de ikkje har skrive stykket frå grunnen av sjølv, må de alltid søke om speleløyve. Kva det kostar varierer alt etter som kva type framsyning det er, om det er norsk eller utanlandsk forfattar, kva sjanger det er, om det er musikk til osb.

Satsane vert fastsett av dei som har skrive originalmanuset. Dramas har einerett i Noreg på å vidareformidle manus til amatørteaterproduksjonar. Dramas er eit bindeledd mellom manuseigar og manuslånar. Dramas er ikkje med på å fastsetje satsane, men gjer søknadsprosessen for speleløyve enklare for de som skal setje opp ei teaterframsyning.

Teater NU har mange tillitsvalde i ulike råd og nemnder. Her presenterer vi Teaterrådet. Teaterrådet har ansvaret for å konkretisere og gjennomføre arbeidsprogrammet vedtatt av årsmøtet. Teaterrådet deler også ut midlar til teaterprosjekt gjennom Eufemiafondet og Frifond.

Teaterrådet Marie Nicolaisen

Marie er leiar av Teaterrådet og har vore medlem av rådet sidan 2011. Ho seier sjølv at ho er ei ”barnerumpe” i rørsla, men etter å ha kome som ung bondestudent til hovudstaden i 2005 og starta i Teaterlaget til Bondeungdomslaget i Oslo har ho etter kvart vorte litt av ein organisasjonsnerd.

Marie har ein mastergrad i Kulturhistorie og er over gjenomstittet opptatt av ”gamle dagar”, språk og fotografi av indidanarar.

Frå 2010 har ho vore leiar i teaterlaget til BUL Oslo. Gjennom dei siste ti åra har ho m.a. hatt roller som morderisk hushjelp, Shakespeare-prinsesse og skummel ulv. I haustens oppsetjing spelar ho politibetjent. Rolla treng ikkje å vera så stor, men gjerne involvere ein fin kjole.

Dei siste åra har Marie også prøva å lære seg å danse folkedans og tykkjer det er veldig moro å arbeide med framsyningar som blandar inn folkekulturelle element på ulikt vis. Ho tykkjer også det er veldig spennande å arbeide med korleis amatørteater kan sjåast i ein større kulturell og samfunnssamanheng og håpar arbeidet i Teaterrådet og alle teaterinteresserte medlemmar i NU vil dra nytte av dette.

Har de spørsmål eller innspel om Teaterrådet sitt arbeid vil Marie (og resten av rådet) gjerne ha dette!

Grete Haugen

Grete Haugen bur i Lofoten og er aktiv som teaterinstruktør i UL Ørnen på Leknes.

Grete var i fleire år leiar og instruktør i teaterlaget til Hemsedal UL. Ein periode var ho også leiar for laget. Det er andre perioden Grete sit i teaterrådet , så det følest litt som å komme heim, seier ho.

Grete har erfaring frå mange ulike sjangrar. Det starta med bygdekomedier og haldt fram med revy, teatersport, historiske spel, forumteater og litt barneteater. Ho føler ho har vore veldig heldig som har fått høve til å delta på så mange teaterkurs gjennom NU. Har har ho lært mykje både om teater og om seg sjølv.

Gjennom NU fekk Grete vere med på eit utvekslingsprosjekt med APC I Nicaragua.

Skodespelerar frå Norge og Nicaragua møte kvarandre og laga framsyningar som vart spelt bade i Nicaragua og Norge.

Grete var seinare eit halvt år I Nicaragua der ho var instruktør i forumteater for to grupper. I tillegg hadde ho fleire sminkekurs. Å arbeide på tvers av kulturar og landegrenser er noko av det Grete brenn for.

Gjennom arbeidet sitt med barn og foreldre i BUP på Gravdal ser ho kor viktig kulturlivet og det frivillige arbeidet er for den psykiske helsa vår. Teater er ein spesiell god måte for å få ut mykje av det som er vanskeleg inne i oss, på ein heilt utfarleg måte.

Endre Myhre

Marie Nicolaisen

Endre Myhre

Endre er for tida i førstegongsteneste i Nord-Norge, og han fyller 20 år no i desember. Endre er den yngste medlemmen i teaterrådet. Han har drive med teater i Nordsinni Ungdomslag på Dokka lenge.

Før millitæret gjekk Endre på studiespesialiserande linje med drama. Endre er no inne i sin andre periode i tetaerrådet, og gler seg til å fortsette ut perioden. Han håper han og dei andre rådsmedlemane kan halde fram med det gode arbeidet og samarbeidet!

Grete Haugen

15

Teater

Om Urinetown Handlinga finn stad i ei dystopisk framtid med mangel på vatn, korrupt politi og grådige forretningsmenn. Borgarane må nytte offentlege fasilitetar for å få gjort sitt førnødne, og dette er sjølvsagt ikkje gratis. Omsynslause kapitalistar utnyttar systemet, og lova vert brutalt handheva av korrupte politifolk.

I denne absurde settinga oppstår det romantikk mellom fattig og rik, det vert kidnapping, drap og opprør – det meste med eit glimt i auga og rikeleg med referansar til (og lån frå) kjende musikalar som Les Misérables, West Side Story og mange fleire.

Musikalen harselerer sterkt med musikalsjangeren, leikar med fortellargrep og snakkar titt og ofte direkte til publikum. Ein ler med på alt det absurde som finn stad, samstundes som historia er ein kraftig kritikk av dagens samfunn og grådige kapitalistar.

Kva gjer ein når ein oppdagar ein råbra musikal ein gjerne vil setje opp, men finn ut at det ikkje fins manus på norsk?

Jau, ein allierer seg med ein lokal omsetjar og får løyve til å setje i gong med skrivinga frå manuseigaren. Slik har det seg at BUL i Nidaros fekk ha Noregspremiere på Urinetown den 8. november i år.

Velkomen til

Urinetown!

«

Det e bære toill fra A te Å, men det e forferdelig bra toill med heilt fantastisk musikk og fullt av kjempekule rolla. Øivind Brandtzæg

tekst: åshild mjelde nordås. foto: janne vavára seem

Nokre av medlemane i teaterlaget i BUL i Nidaros såg Urinetown for nokre år sidan og tenkte at denne musikalen hadde vore knall å setje opp med teaterlaget. Dei hadde vore på jakt etter ein musikal som ikkje var så kjend og som hadde bra humor.

Der var Urinetown full klaff. Då det viste seg at det ikkje fans noko manus på norsk vart idéen midlertidig skrinlagd. Etter kvart gjekk Janne Varvàra Seem på eige initiativ i gang med å innhente løyve til å omsetje musikalen til trøndersk. Løyve vart innvilga, og ho sette i gong med å skrive. Å omsetje ein musikal er inga lita oppgåve; det er mykje som skal klaffe, ordspel som skal treffe og vers som skal rime.

På trøndersk.

Etter lang tid med manusarbeid, var det endeleg klart for gjennomlesing i teaterlaget.

Manuset vekste stor entusiasme, men oppgåva var likevel stor for ei amatørteatergruppe. Musikalar i seg sjølve kan vere ei utfordring, men når det attpåtil er

16

ein vaksenmusikal som til tider parodierer andre musikalar, harselerer med ulike musikksjangrar, har eit omfattande rollegalleri og seksstemte korparti, då krev det sin mann og si kvinne å ta på seg ei slik oppgåve. Men der det finst vilje, finst det ein veg. Om dei klarte å få med seg ein dyktig regissør og ein dyktig koreograf skulle dei gå i gang.

For litt over eitt år sidan, takka Øyvind Brandtzæg ja til å ta på seg regioppgåva, og Martha Standal takka ja til å ta på seg koreografien. Teaterlaget samla troppane og sette i gong. Rollar vart fordelt, musikar vart hanka inn, og det vart øvd, øvd og øvd.

Her var det ikkje rom for tilfeldige steg eller manglande innsats, her må alle gje 100% og litt til.

Musikalsk ansvarleg Øyvind Jo Heimdal Eik fekk ei utfordring med 26 skodespelarar som skulle innom alt frå romantiske duettar og klassiske musikalsjangrar til gospel.

Gjerne seksstemt og i kombinasjon med ikkje heilt enkel koreografi. Og som det ofte skjer med så mange deltakarar er det mange distraksjonar som kan dukke opp.

Det ein lærte på ei øving kunne vere gløymd att til neste.

I løpet av sommaren fekk teatergruppa seg eit lite skot for baugen, med ein koreograf som fekk arbeid utanlands og med ein regissør som fekk tvillingar. Skulle dei gje seg? Skulle dei gå vidare? Skulle dei utsetje heile prosjektet til januar? Dei fekk med seg Elin Stangnes på regi og Catharina Salberg på koreografi og bestemte seg for å halde fast på premieredatoen 8. november.

Som i dei fleste amatørteatergrupper, er det ikkje berre på scena skodespelarane må trø til, men også i arbeidet rundt. Kulisser skal snekrast, kostymer ordnast, rekvisittane skal på plass og lys skal styrast.

Haustferien i år vart brukt til å nærast

Urinetown

Urinetown

• Urinetown er skriven av Mark Hollmann og Greg Kotis.

• Vart først sett opp på Broadway i september 2001 av Araca Group og Dodger Theatricals i samarbeid med TheatreDreams Inc. og Lauren Mitchell.

• Omsett til trøndersk av Janne Varvára Seem.

• Urinetown vart framført av eine vaksengruppa i Teaterlaget i BUL i Nidaros, med god støtte på det tekniske frå ungdomsgruppa.

• Regi: Øyvind Brandtzæg (Elin Stangnes frå hausten 2013) • Koreografi: Martha Standal (Catharina Salberg frå hausten 2013) • Musikalsk ansvarleg: Øyvind Jo Heimdal Eik

doble scenearealet i BUL-salen, dekke dei vakre (men akk så upraktiske) veggane med svart stoff og snekre kulissene.

PR-gruppa har gjort ein fenomenal innsats med å marknadsføre musikalen. Dette vart mellom anna gjort gjennom eiga nettside og facebookside med videorapportar frå dei ulike aktørane, bileter frå øvingar og små drypp med sitat om musikalen.

Fredag 8. november. Det er eit tynt lag med is på gatene i Trondheim, vinden snik seg

kald gjennom byen, og i BUL-salen i Søndre gate 22 b er det full aktivitet og rikeleg med sommarfuglar. Klokka 19 går startskotet for Noregspremiera på Urinetown, og teaterlaget er då i gong med den første av i alt 10 framsyningar av musikalen. At dei på scena er amatørar vert fort gløymd, for her er det stødige skodespelarar, tette harmoniar og godt koordinert koreografi.

At det ligg mange timar med hardt arbeid bak er det ikkje tvil om. Heller ikkje at det

er verdt alt det harde arbeidet, for dette er godt handtverk og strålande underhaldning!

Som regissøren sa når han vart spurt kvifor han takka ja til å arbeide med denne musikalen: «Det e bære toill fra a te å men det e forferdelig bra toill med heilt fantastisk musikk og fullt av kjempekule rolla.»

17

Folkedans

Folkedans som arbeidsplass

Hei folkedansarar! Kva kan me gjera i lag for at folkedansen skal få betre vilkår? I denne artikkelen vil eg sjå nærare på folkedans som arbeidsplass ved å gå inn på to ulike problemstillingar: Korleis kan ein få fleire arbeidsplassar innanfor folkedans og korleis kan dei frivillige laga møta utfordringane som folkedansen står overfor?

tekst: halldis folkedal

Problemstillingane ovanfor er store og viktige. Eg tenkjer også at dei har mykje med kvarandre å gjera, dei heng saman.

Denne artikkelen tener likevel ikkje som ei fullstendig analyse av området, men er samansett av nokre tankar som eg har tenkt dei siste åra. Eg starta som kulturrådgjevar med folkedans som fagområde i Noregs Ungdomslag etter å ha arbeidd ute i feltet som folkedansar i nokre år, mest som lærar, men også utøvande. Med meg i bagasjen hadde eg også ei utdanning i dansevitskap.

Arbeids-staden min vart etterkvart Hordaland, der eg pendla mellom ulike stillingar og arbeidde litt her og der, før eg vart tilsett i Noregs Ungdomslag. I arbeidet mitt som kulturrådgjevar har eg kontakt med både lokallag og fylkeslag, og har ansvar for gjennomføring av sentrale satsingsområde på folkedans i organisasjonen. Mitt utgangspunkt er at arbeidet for folkedans må styrkast lokalt, og det perspektivet har eg med meg i nær sagt alt eg gjer.

Det er hardt å vera dansar uansett kva sjanger ein driv på med. Det er hardt å vera musikar også for den del. Men eg vågar å kasta frampå påstanden om at det er spesielt hardt å vera folkedansar, sjølv om det i nokre tilfelle også kan vera eit pluss at det er denne sjangeren ein driv på med. Dette fordi det ikkje er

18

mange som har det som yrke, det kan gjera det meir spesielt. Kvifor meiner eg at det er hardt? Folkedansarar ber ofte ein heil sjanger på sine skuldre, profesjonelle folkedansarar er ofte åleina. I tillegg er det særs sjeldan at stillingar som folkedansar eller folkedanspedagog vert lyst ut. I andre sjangrar er det større sjanse for at ein får seg arbeid i kulturskular, på vidaregåande eller på private danseskular. Folkedansen har mange frivillige lokallag som har arbeidd med dans over lengre tid. Folkedansarar har tradisjonelt undervist frivillig i dei frivillige laga, eller dei får betalt, men langt frå nok til at ein kan leva av det.

Mi erfaring er at mange frivillige lag etterlyser fleire som kan undervisa dans, men utan at ein nødvendigvis tilbyr profesjonelle honorar. Nokre av desse laga har god økonomi, noko som gjer det spesielt interessant for satsing. Eg har ofte tenkt: Er det noko i vegen for at lag i ein region hadde gått saman om å tilsetja ein folkedanspedagog i området, gjerne i samarbeid med det offentlege? Det er utfordrande å ha arbeidsgjevaranvar i eit frivillig lag, men går fleire i lag kan det vera mogleg, eller at ein hadde etablert samarbeid med institusjon om dette.

Kva om fylkeslaget kunne prøvd og søkt etter pengar for eit prøveprosjekt med fylkesdansar? Ein dansar som kunne ha arbeidd opp mot laga, skulane i området,

kulturskulane og hatt ansvar for ulike prosjekt. Ein slik dansar kunne også undervist lærarar, og sørga for at dei får vidareutdanning i dans. På fylkesnivå er det i nokre fylke i dag tilsett fylkesmusikarar, men ingen fylkesdansarar.

Det som er eit viktig perspektiv dersom ein vil ha profesjonelle inn som instruktørar er at ein då må ha profesjonelle satsar, instruktørløna eller pedagogløna må dermed opp. Folkedansarar har også behov for faste stillingar. Eg trur at ein må tenkja nytt og større dersom folkedans som sjanger skal få betre vilkår lokalt.

Kva kan Noregs Ungdomslag frå sentralt hald gjera?

Før i tida hadde ein reiseinstruktørar som arbeidde med danseundervising på heiltid, både opp mot lokallag, men også skular og andre interesserte. I dag prøver ein å få ordninga opp å gå, utan at ein har nok ressursar til å tilsetja folk.

Kanskje vil ein i framtida få det, eller kanskje er det meir rett at desse ressursane heller skal gå til arbeidet lokalt?

Til sist har eg spurt tre folkedansarar tre spørsmål om folkedans, arbeidsplassar og kva frivillige lag kan gjera i arbeidet for at folkedansen skal få betre vilkår.

Folkedans

Anna Gjendem.

1. Korleis ser du for deg arbeidsplassane til folkedansarane i framtida?

2. Kva grep meiner du at dei frivillige laga må ta for at arbeidet med folkedansen skal vera best mogleg lokalt, og for at dei kan møta folkedansen sine utfordringar?

3. Kva ville ha vore ei draumestilling innanfor folkedans for deg?

Anna Gjendem: 1. Eg ser for meg at det vert enklare å jobbe frilans, og at det vert fleire arbeidsplassar på kommune og fylkesnivå innan folkedans. Desse jobbane ser eg for meg kan bli innanfor kulturskulane og at fylket kan tilsette ”fylkesdansarar”, slik som dei tilset ”fylkesmusikarar” i dag.

2. Dei frivillige laga må ta vare på alle dei flotte instruktørane sine. Desse instruktørane held aktiviteten oppe, dei møtar kvar veke og gjer en stor innsats for å føre tradisjonane vidare. Laga må sende instruktørane på kurs for å få fagleg påfyll, slik at dei ikkje blir utbrend. Å gi dessa instruktørane grei lønn er og eit tiltak som må diskuterast!

3. Min draum er å bli ”fylkesdansar” i Møre og Romsdal. Å kunne nytte mine dansetradisjonar til å undervise og lage framsyningar for born, unge og vaksne i mitt fylke ville vore supert. Å få ei stilling – er ein tryggleik og eit ønske.

Martin Myhr.

Dina Bruun.

Martin Myhr:

Dina Bruun:

1. Eg trur det vil likne meir på stoda som mange musikarar har i dag. Eg trur i framtida at ein kombinasjon med undervisning og scenekunst. Og at mykje danseopplæring skjer i kulturskulane forhåpentlegvis i samarbeid med lokale lag som kan ivareta den sosiale biten.

1. Det er fleire og fleire spennande prosjekt der ein treng gode dansarar med forskjellig type erfaring, noko eg synast er utruleg bra! Desse prosjekta er likevel avhengige av statleg støtte, som eg håpar den nye regjeringa ikkje kuttar for mykje på. Det er mange prosjekt ein kan vere med på som folkedansar allereie no, men eg trur likevel det vil vere vanskeleg å livnære seg utelukkande av dans både no og i framtida. Dessverre.

2. Arbeidet må vera langsiktig og tolmodig, og ein må finne glede i den eller dei som kjem. Ikkje bruke energien på dei som ikkje er der. Laga det sosiale og samarbeide med andre lag som har ungdom. Gjerne invitera andre eller reise på besøk. Personleg meiner eg at det viktigaste er å bruke dei kreftene ein har på litt eldre ungar og ungdom. Å satse på 5-6 åringar bør lenger ned på prioriteringslista 3. Eg har draumestillinga. Eg er frilans med ei fin fordeling mellom undervisning og utøving. Eg har sjølv skapt eit ungdomsmiljø i Hallingdal som gjev meg stor glede. Energien eg legg ned får eg att fleire gonger. Eg får opptre landet rundt saman med fantastiske og kreative artistar. Samstundes får eg tid til meg sjølv og andre interesser eg har. Mykje organisering er krevjande men eg forstår at slik må det vera.

2. Eg synest at dei lokale laga bør fokusere på lokale dansar, slik at desse dansane ikkje går ut av bruk. Eg tenkjer også mykje på dansekvalitet og at det er viktig at det ikkje berre dansast ein "kursvariant" av dansane, men at ein bør fokusere på variasjon der det er tradisjon for det. Når det gjeld opplæring av ungdom, uansett nivå, synast eg det er bra om ein brukar gode danseførebilete som instruktørar. Ungdom identifiserer seg lettare med unge folk, så det å bruke unge dansarar som instruktørar trur eg er lurt. Musikken ein brukar har også mykje å sei for kor bra rekrutteringa går. Den musikken som inspirerer meg, er ikkje alltid den same som den som inspirerer dei som aldri har dansa før.

Gode spelemenn er uansett nøkkelen!

3. Om eg kunne ha dansa og laga nye koreografiar kvar dag, og fått betalt for det, hadde eg gjerne gjort det! Enten det eller ei stilling som danselærar på folkedanslinja på Vinstra Det hadde vore skitkult!

19

Teater

Det Andre Teatret:

«Life Game» med Camilla Frey, Veslemøy Mørkrid, Kristin Jess Rodin, Tony Totino og Mats Eldøen.

• Noregs første og einaste improvisasjonsteater.

• Opna dørene første gong i Oslo i september 2011.

• Idéen starta i 2008 då ei gruppe frå Teater Liksom bestemte seg for at det var behov for ein fast stad der ein kunne utvide tilbodet av improvisasjonsteater.

• Teatret vert drive utan driftsstøtte, og baserer seg i all hovudsak på frivillig innsats, publikumsinntekter og eingongsstønader frå ulike instansar, då gjerne til einskildprosjekt på teateret.

• Utgangspunktet for teatret er at dei ville lage eit teater dei kunne tenke seg å gå på sjølve, teater som er enkelt, ujålete og nytt.

«Life Game», Veslemøy Mørkrid og Mats Eldøen.

Impro som framsyning?

Sci-fi forestillinga «Tachyon Drift», Camilla Frey og Marte Mørland.

Mange kjenner impro som ein metode for å arbeide fram ein tekst, som oppvarming, eller i form av teatersport . Ikkje alle tenker at ein kan ha ei fullverdig, totimars framsyning med impro. I alle fall ikkje ei vellukka framsyning, med stort publikum. I Oslo vart nettopp improteatret Det Andre Teatret kåra til byens beste underhaldningsstad, i konkurranse med bland anna Den Norske Opera og Latter. Så om du var i tvil: Ja visst! Impro funkar som framsyning! tekst: åshild mjelde nordås. foto: det andre teatret

No skal det seiast at aktørane bak Det Andre Teatret ikkje er nybyrjarar i impro.

Dei har lang røynsle bak seg, så det å skulle improvisere framfor ein fullsett sal er ikkje like nerveframkallande som det gjerne hadde vore dersom det var snakk

20

om den gjengse amatørteatertruppen. Som med det meste anna; øving gjer meister.

Ok, så kanskje det å skulle underhalde eit publikum med impro i ein time eller to kan verke noko overveldande for ei

amatørteatergruppe utan alt for mykje impro-røynsle, men det tyder ikkje at det ikkje er umogleg å få til! Det fins improteknikkar som er spesielt utvikla nettopp for å vere god underhaldning for publikum, og som kan fungere like godt med røynde

Teater

Impro

«Instant Broadway» Veslemøy Mørkrid, Camilla Frey og Kristin Jess Rodin.

som urøynde skodespelarar. Keith Johnstone i sær har utvikla ei heil rekke konsept for scena, slik som Gorillateater™, Micetro™ og Life game ™. Desse kan du finne mykje om både i bøkene hans, og på nett, så det er berre å lese seg litt opp, få med seg eit par-tre andre og setje i gong med øvinga.

Noko av det kjekkaste med impro, er at heile konseptet er basert på at dei som er på scena skal sleppe seg laus, legge vekk fordommar, og rett og slett ha det gøy. Om dei på scena kosar seg, er det rimeleg stor sjangs for at publikum gjer det same.

I impro er ein del av poenget at ting ikkje nødvendigvis går som planlagd, at heilt uventa ting skjer, og at det er fullstendig lov å drite seg ut. Herlig befriande!

I tillegg, så er ein ikkje nøydd til å bruke lang tid med planlegging i forvegen, ein kan samle saman litt diverse som tilfeldigvis er i nær-

leiken, og så fungerer plutseleg dei to stolane som både seng, sofa, bil og bord. Ingen problem, her er det berre fantasien som set grenser.

Og publikum hjelper gjerne til. Mimar du at du tek koppar ut av eit skap og heller kaffi i dei, så «ser» publikum det skapet og dei koppane. Dei er med på leiken, dei veit (i alle fall om du seier det til dei i starten…) at kvar kveld aldri vert den same, at alt kjem ikkje til å vere supermorosamt – og då vil dei strekke seg langt for å vere med deg på reisa.

Neste gong de skal til med eit prosjekt i teatergruppa; kanskje de skal prøve ei improframsyning? Eller kanskje de kan ha faste improkveldar i ungdomshuset, med workshop først og framsyning etterpå? Og hugs: om de gjerne vil, men ikkje kan noko om impro frå før: søk om reiseinstruktør frå NU, så får de i alle fall kome godt i gang.

• Improvisert teater, gjerne kalla impro, eller improv (engelsk).

• Form av teater der alt eller det meste av tekst og handling er improvisert fram av skodespelarane der og då.

• Det meste av improvisert teater vert laga som eit samarbeid i notid mellom dei ulike skodespelarane på scena, utan hjelp av eit ferdig skrive manus.

• Mykje av impro ein kan sjå på scener i dag er komediebasert, men det fins også ”seriøs” impro.

• Improvisasjonsteknikkar vert mykje nytta i film og teater, då til å utvikle scener og karakterar og eksperimentere seg fram til ulike variantar av ei scene, for så til slutt å velje den forma som fungerte best. Nokre gongar ender dei improviserte scenene opp i sluttproduktet, andre gonger ikkje.

• I tillegg vert improvisasjonsteknikkar mykje nytta i skodespelarutdanning, då som ein viktig del av utviklings/øvingsprosessen med ei scene/ei rolle.

• Teknikkar basert på impro vert også nytta innan annan utdanning, og i bedriftssamband for å utvikle betre kommunikasjonsevner, auke kreativ tenking og problemløysing og auke samarbeidsevner.

• Dei tidlegaste eksempla på impro i vestlig historie er frå romersk teater i år 391 f.vt.

• Commedia Dell’arte utøvarar på 15-1600-talet nytta impro med utgangspunkt i eit laust rammeverk av ei historie i deira gateteaterframsyningar.

• Teaterteoretikarar som Stanislavski og Copeau (1890-talet) nytta også mykje improvisasjon i deira skodespelarutdanningar og metodar.

• I moderne tid er den store improguruen Keith Johnstone, ein britisk regissør og forfattar som bl.a. skreiv boka Impro:Improvisasjon og teatret.

Boka tek for seg hans idéar om improvisasjon, og er der han kjem med sine haldepunkt for teatersport®.

• Keith Johnstone er rekna som oppfinnaren av teatersport®, ei form for teater som er vidt nytta i komedie, både på scene og skjerm.

21

Minneord om Asbjørn Thomassen, Nittedal Asbjørn har gått ut or tida. Dagen vart annleis og grå.

Han var ein lettliva kar som skapte liv kring seg, og det var mange som sette pris på den lune og varme veremåten hans. Det viste seg på gravferdsdagen hans då uvanleg mange kransa kapellet i Hakadal der Asbjørn fekk kvile.

Men han fekk dessutan med seg mange godord den siste tida på Skedsmotun. Då vart det klart for alle at dette gjekk range vegen. Han tok sjukdomen med fatning og stor ro. Den vart ein verdig slutt på eit rikt liv.

Han planla det heile frå sjukesenga, tilmed kva songar som høvde, mellom andre ”Barndomsminne frå Nordland” og ”Å leva, det er å elska ”.

Livet hans tok til i 1938 på Hamarøy i Nordland, og han vaks opp i ein vakker og vekslande natur som han vart særs glad i.

Etter framhaldsskule og realskule i heimbygda så tok han til på Eids to-årige gymnas i Nordfjord. Han var språkmann og gjekk på engelsklina. Fleirtalet i klassa hadde nynorsk som hovudmål, og det var mange hissige ordskifte om målform. Asbjørn forsvara bokmålet i sterke ordelag og vi er mange som hugsar hans stålblå auge og praktfulle, raude fullskjegg. Det høvde verkeleg for ein viking i frå nord . |Det var ikkje lett for oss andre å finne standpunkt som heldt. Til all lukke så skifte han målsyn etter kvart og vi vart samde om at nynorsk var det beste både for nordfjordingar og nordlendingar. I tråd med dette så fekk han mange ulike stillingar og tillitsverv etter å ha teke grunnfag i engelsk og norsk i Oslo. (Han hadde dessutan mellomfag i historie.)

Allereie før han tok til på gymnaset, så skaffa han seg innsikt i livet ved å reise eit år til sjøs. Etter artium arbeidde han fleire stader i Steigen som lærarvikar.

I Oslo arbeidde han som journalist i Nationen, i Associated Press og i Inter Press Service. Lengste tida var han likevel informasjonssekretær i Noregs Ungdomslag. Der gjorde han ein innsats som det gjekk gjetord om, og 21. september i år vart han utnemnd til heiderslagsmann.

22

Dette er ei svært sjeldsynt påskjøning, det er berre 12 stykke som har fått den på 116 år. ( Ei av dei var Hulda Garborg.)

Asbjørn var ein særs snill mann som hadde vanskeleg for å seie nei. Difor vart det mange verv etter kvart. Han var mellom anna leiar i Haaløyglaget ei stund, og vi som rekna oss som hans vener, fekk vere med på jonsokmoro og møljefest. Det vart minne for livet.

Dessutan var han leiar av Teaterrådet i Noregs Ungdomslag, leiar av Samnemnda for amatørteater, styremedlem i Fellesrådet for det sørlege Afrika, leiar for Nittedal SV, medlem av kulturstyret i Nittedal kommune, styremedlem for hjartetrimmen i Nittedal. Alle desse verva fylte han på beste måte jamvel om tida ofte vart i stuttaste laget.

Største og mest arbeidskrevjande oppgåva vart likevel kongstanken hans om å samle og registrere alle faner og banner som fanst her i landet innanfor den frilynte ungdomsrørsla. Han tok opp dette i 1999, fekk avtale med forlag og gjorde eit kjempearbeid så lenge helsa heldt.

Men midt i arbeidet så fekk han bod om at han var farleg sjuk og difor måtte overlate sluttføringa til andre. Men det var godt for han å vete at arbeidet var i gode hender, dvs hos Liv Marit Idsøe.

Asbjørn var open og hadde lett for å snakke med folk.

Men skulle vi lære han heilt å kjenne, var det tryggast å gå til det han sjølv skreiv, det som var skapande skriving: dikt og songar, omsette dikt frå afrikansk til nynorsk, diktheftet ”Band tel ei bygd”.

Asbjørn er borte, men gjerningane hans vil leve. No går tankane til kona hans, Lisbeth Dethloff Pedersen. Ho var ein trygg og påliteleg medspelar som hjelpte han å fullføre storarbeid på så mange område i heile trettifem år. Vi får tru at ho framleis vil ha krefter og hug til å halde fram med kunsten som er så viktig i hennar liv.

Vi som var så heldige å møte dei to på vegen gjennom verda, vil alltid vere takksame. Minna vil vi ha.

For som det står i Håvamål: ”Ettermælet døyr aldri”.

Helge Årøen, Lørenskog

Heidersmannen Asbjørn Thomassen

Styret i NU utnemnde Asbjørn som heiderslagsmedlem i styremøte 21. september i år.

Dagen etter, 22. september fekk han utmerkinga i særs spesielle omstende.

Asbjørn fekk utmerkinga av fleire grunnar.

Han var tilsett på NU-kontoret frå 1975-1984.

Han gjorde ein flott jobb, og diskusjonane går fortsatt att i gangane. Han har også vore leiar i Teaterrådet i NU. Det største arbeidet han har gjort for NU er likevel fanebokprosjektet. Asbjørn arbeidde nær 15 år med dette prosjektet, og har samla fanedokumentasjon i stort omfang, som gjer dette til eit unikt materiale. Over 550 faner frå ungdomslaga blir med i boka, og alt dette er Asbjørn si forteneste.

Heile arbeidet har Asbjørn gjort på dugnad, og han jobba med faneprosjektet nesten kvar dag desse 15 åra. Innsatsen Asbjørn har gjort for NU er langt over det ein kan forvente, samstundes håpar me han har hatt like stor glede av arbeidet som det NU kjem til å ha av

boka. Arbeidet har også hatt fagleg forankring gjennom Asbjørn. Stor kunnskap om historie knytt saman med særinteresse for den frilynde ungdomsrørsla, gjer dette endå meir storslått.

NU er svært takksam for arbeidet Asbjørn har gjort, og utnemnde han derfor som heiderslagsmedlem i NU. Overrekkinga gjekk roleg for seg ved sjukesenga. Kona Lisbeth var til stades ilag med tre frå NU sentralt. Det vart ei minnerik og verdig markering. Asbjørn var klar heilt til det siste, og me hadde gode samtalar om fortida og framtida til NU, om faneboka og om anna. Krafta Asbjørn hadde i seg sit igjen frå dette møtet.

Asbjørn gjekk bort to dagar seinare. Det er trist at Asbjørn ikkje får oppleve utgjevinga av faneboka, livsverket som det etter kvart vart.

Tankane våre går til Lisbeth, familien og vener.

På vegne av Noregs Ungdomslag Endre Kleiveland

23

NU-samling

Det var godt oppmøte på både landsråd o

Nybakte teaterinstruktørar med lærar Morten Rudå i spissen.

24

Nu-gjengenvart godt mottekne av vertskapet på Ringholmen

Medan ein ventar, er det k

og instruktørkurs.

kjekt med litt stordans på bryggekanten.

NU-samling

UNGDOMSLAGSHELG på Ringholmen

Helga 18.-20. oktober var 60 ungdomslagsfolk samla på idylliske Ringholmen. utanfor Kristiansund. Nordmøre Ungdomslag var vertskap for landsrådsmøte og instruktørkurs i teater og dans, og deltakarane fekk gjennom helga både diskutert og praktisert organisatoriske og faglege ferdigheiter. tekst: eli ulvestad, åshild mjelde nordås og anna gjendem. foto: terje svindseth

Landsrådsmøtet er den årlege møtestaden for fylkeslagsleiarane og styret i Noregs Ungdomslag, der ein drøftar viktige organisatoriske og politiske tema. Det var fleire store tema på saklista i år, mellom anna NU si politiske satsing på ungdomshus og Vaksenopplæringsforbundet sin kampanje om å doble deltakartalet på kurs i regi av Studieforbunda.

Den største saka var likevel diskusjonane om nytt langtidsprogram for Noregs Ungdomslag, som skal vedtakast på landsmøtet til våren. Fylkeslagsleiarane gav NU-styret nyttige innspel til den vidare prosessen, og forhåpentlegvis vil saka også kome opp på fleire av fylkeslaga sine årsmøte i framkant av NU sitt landsmøte.

Ei anna spennande sak som var oppe til drøfting på møtet, er ein planlagt besøkrsrunde til alle lokallaga i Noregs Ungdomslag. Styret i NU ønskjer i samarbeid med fylkeslaga å besøke alle medlemslaga i NU gjennom den komande fireårsperioden.

Form og innhald i møta vart drøfta på landsrådsmøtet, og planen er at besøksrunden startar rett etter landsmøtet. Både NU-styret og fylkeslaga gler seg til denne runden, så vi håper lokallaga er klar til å ta i mot besøk!

Teaterkurset

Åtte personar deltok på instruktørkurset i teater, så dette kurset vart ei intim lita gruppe som lærte kvarandre godt å kjenne i løpet av helga. Morten Rudå var instruktør, til stor glede for kursdeltakarane. Det vart både latter og tårer, sinne og kjærleik – ja, på øvinga altså. Her fekk dei utforska heile sitt kjensleregister, og utfordre seg sjølv på godt og vondt.

Utgangspunktet for helga, var ein speleteknikk basert på ein rørsleteori utforma på tidleg 1900-tal av den hungarske dansaren Rudolf Von Laban. I dag vert denne teknikken også nytta i karakterutvikling for skodespel, og den varianten som vart

nytta denne helga er ein meir moderne variant enn originalen, utvikla ved Labanakademiet i London.

Den tek utgangspunkt i 9 basisrørsler som kvar har eigenskapar som kan passe med ulike kjensler (det er opp til den einskilde skodespelaren å bestemme kva rørsler dei synes passar til ulike kjensler). Om ein til dømes skal spele sint og aggressiv, kan ein ta utgangspunkt i ei av rørslene, og så inkorporere den i sin rollefigur i akkurat den scena. I innøvingsprosessen byrjar ein med store overdrivne rørsler og så tek ein dei gradvis ned slik at dei vert ein naturleg del av rollefiguren.

Deltakarane på kurset var strålande nøgd med helga, og meinte dei hadde fått fleire (gode) verktyg med seg heim i teaterverktøykassa.

Dansekurset

Kva er ein god dansar? Kva er ein god spelemann?

Kva er ein god instruktør?

Under instruktørkurset i folkedans vart det mykje tid til å reflektere. Tid til å vere medviten på korleis ein sjølv og andre er i rolla som dansar, musikar og instruktør.

Helga på Ringholmen tok for seg modul 2 – deg som dansar. På kurset var det deltakarar frå Bergen, Seljord, Kongsberg og Ålesund. Ein flott gjeng med interesserte dansarar.

Under helga vart det snakka om og testa korleis ein: • Går • Står • Held saman • Kvar ein har blikket • Korleis kan ein vere i musikken Ringholmen var ein idyllisk stad å ha kurs og møte på og det var kjekt at fleire kurs og møte kunne vere på same plasse. Takk til alle som kom for ei super NU-helg!

25

Nytt frå

Statsbudsjettet 2014 I skiftande politiske tider er statsbudsjettet alltid spennande lesing for oss i Studieforbundet kultur og tradisjon.

Korleis går det med tilskotet til opplæring i friviljuge organisasjonar – blir tilskotet redusert, inflasjonskompensert eller stroke?

Neste spenningsbølge kom når ei blå /blå regjering fremma sin tilleggsproposisjon. Forut for dette var det høyringar, og her deltok blant anna Noregs Ungdomslags generalsekretær og styremedlem i Studieforbundet kultur og tradisjon, Eli Ulvestad.

Det er nemleg slik at tilskotet som ditt lokale lag får for å drive med opplæring eller kurs kjem frå statsbudsjettet.

Det blir ikkje noko tilskot til kurs i dans, teater og revy, tradisjonsmat eller bunad om ikkje løyvingane kjem over statsbudsjettet. I 2012 fikk Noregs Ungdomslag bortimot 1.550.000 blanke kroner til denne opplæringa. Tilskotet er basert på registrert kursaktivitet. I 2012 var det 19.624 timar.

Dei blå/blå hadde gjeve signal før dei kom i regjeringsposisjon om at dei ikkje ville vidareføre ordninga med dagens omfang eller flytte tilskotet over til eit anna departement.

Etter at høyringane og dei endelege budsjettforhandlingane med Venstre og KRF nå er avslutta står tilskotet til Studieforbunda og de friviljuge organisasjonane, der i blant Noregs Ungdomslag, uendra og på sikker grunn for 2014.

Den fyrste spenninga her på huset var når den raud/ grøne regjeringa la fram sitt budsjett for 2014. Ville det i år vera eit budsjett som var justert for prisstigning? Dei to førre åra har ein slik kompenasjon berre vore delvis eller ikkje til stade i det heile.

Gleda var difor stor da budsjettet vart lagt fram med ein fullverdig prisjustering. I tillegg til dette var teksten som følgde bevilgningsposten endra. Fokuset var lagt på at denne posten dekka friviljuge organisasjonars opplæringsaktivitet og synleggjorde omfang, betyding og aktivitet.

Med eit framtidig regjeringsskifte var denne teksta forfatta til den blå /blå regjeringsplattform, kor friviljuge organisasjonars innsats og aktivitet, som kurs og opplæring er et satsingsområde.

Spørsmålet du skal stille deg er korleis du kan bidra til å oppretthalde denne ordninga for Noregs Ungdomslags medlemsorganisasjonar? Bruk kursordningane, registrer kurs – vær aktiv i laget ditt! Kurs og opplæring er noko av den mest samlande og sentrale aktiviteten dykk driv – det er artig, det er lærerikt og ein av de beste måtane og dokumentere aktivitet på i lokalsamfunnet ditt.

Lykke til og takk til Eli og alle andre som står på for at kurs og opplæringsaktiviteten i dei friviljuge organisasjonane er synleg for landets politikarar.

Studieforbundet kultur og tradisjon Vågå Næringshage, 2680 Vågå post@folkekultur.no, t: 61 21 77 50

26

Bunad

Bunadane mine Det å eige ein bunad krev at ein må ta vare på han. Oppbevaring, vasking, rensing og bruk av bunaden er viktig. Det finst opplysingar både hos husflidane rundt i Noreg, i handbøker og ikkje minst på nettet no for tida.

Får bunaden godt stell, varar han lenge. tekst: ingrid tuko, leiar bunadsrådet i nu

Den første bunaden eg fekk, var til konfirmasjonen. Det var ein Grafferbunad. Mor mi broderte, og eg hjelpte ho med dei små blomane. Da ho skulle montera han, var eg ein ivrig tilskodar. Veska og lua var det siste som var ferdig, sjølv om dama på Husflden i Drammen sa at «Lue treng du ikkje, ho vert ikkje bruka!»

Men den vart bruka, ja. Og sidan da har eg Hodeplagg må til. vore litt «bunadspoliti».

Hodeplagget er prikken over i`en, synest eg.

Sjølv om sveitten renn etter ei framsyning eller på ein leikfest, lua er på.

Den neste bunaden min var ein Rondastakk som eg sydde sjølv med rettleiing fra ei dyktig sydame i Skjåk, Mari Jonsgard på Maurstadhaugen. Ho var kjend for å gjere solid arbeid. Det var om å bruka minst mogleg stoff til «rutalivet». Fra gamalt av fekk dei eit godt ry dei sydamene som kunne bruka lite stoff og enda få rutene til å stemma med mønsteret. Alt var sydd for hand, både stakk og liv, og alt var i ull. Skjorta (plaigget) hadde enkelt broderi med «musagger» på linninga, og jakka (vidermtrøya) høyrde til. Saman med

stivaturkle eller botthuva var det komplett.

Eg følte meg så fin med med nystakken 17. mai det året.

Den tredje bunaden eg sydde meg, var ein Øvre Numedalsbunad.

Skjælingsdrakta er òg ein gamal tradisjonsbunad slik som Rondastakken. Eg lånte ein gamal bunad fra Numedal og laga meg mønster og sette igang å sy. Her fekk eg òg rettleiing av ei eldre dame. Skjorta eg laga da er for lengst utslitt. Eg fekk heimlaga sylvknappar fra 1870-talet og ei gamal sølje og mansjettar av slektningar. Kvar gang eg har denne bunaden på, får eg spørsmål om kor han er fra.

Bunad nummer fire er ein grøn helgestakk fra Hallingdal. Den kjøpte eg ferdig på ei bruktmesse i Vikingskipet på Hamar. Stakken er nydelig sydd, og broderiet er flott søm.

Det var kona til selgaren som hadde sydd han.

Kona var så glad i å danse, sa karen. «Ja, den skal få svinge seg med meg òg,» sa eg! Det gjekk ei stund før eg fekk tak i eit turkle som passar, men nå er det på plass. Hodeplagg må til!

NASJONALE FAGDAGAR FOR BUNAD tekst: OG ellen runderheim FOLKEDRAKT August 2013 baud på ei nyvinning for uss som er opptekne av bunad og folkedrakt. På Fagernes møttest meir enn 70 bunadinteresserte for påfyll innafor fagfeltet. Seminaret tok for seg ferdselsvegar og materialtilgang og frå ulike faglege vinklingar fekk me belyst korleis og korifrå tekstilar brukt i folkedraktene våre kom til Noreg – og kva som er å finna til bruk i bunad idag. Det var óg høve til nærkontakt med originalplagg gjennom gruppearbeid og framsyning av ulike handarbeidsteknikkar brukt i bunadene våre.

Norsk institutt for bunad og folkedrakt på Fagernes tok initiativ til seminaret ilag med Noregs Ungdomslag, Norges Husflidslag, Norsk folkedraktforum og Studieforbundet kultur og tradisjon.

Etter deltakartalet å døme dekkar ei tilskiping som denne eit behov. Me i plangruppa for fagdagane tenkte me kanskje kunne samle 30-40 personar, men me vart altså dobbelt så mange – deriblant mange nye fjes:-) No skal me igang med å planlegge nye dagar i 2014.

Månaden vert august då óg – følg med!

27

DET NORSKE TEATRET

Hans Majestet Kong Harald, kulturminister Hadja Tajik og teatersjef Erik Ulfsby utanfor teatersalen til BUL Oslo.

Storstilt feiring av sprek 100-åring!

På dagen 100 år etter Det Norske Teatret si opningsframsyning i Kristiania, 6. oktober 1913, var det duka for ei storslått bursdagsfeiring med ope hus og fest i gatene utanfor teatret.

tekst: eli ulvestad, foto: terje svindseth

Mange ungdomslag eig lutar/aksjar i Det Norske Teatret, og mange ungdomslagsmedlemmer hadde teke turen til hovudstaden for å ta del i feiringa.

Bursdagsfeiringa starta med offisiell opning på ei utescene utanfor teatret, det det blei framført ein hundreårsprolog av dramatikaren Jon Fosse. Utover dagen var det mykje som skjedde i gatene, mellom anna stod Bondeungdomslaget i Oslo for å dramatisere delar av gateslaget frå 1913.

28

Innandørs var det festframsyningar på alle scenene heile dagen. På hovudscenen fekk besøkande sjå musikkteatret gjennom 100 år, Scene 2 baud på utdrag frå barne- og familiesatsingane til teatret og på Scene 3 fekk ein sett det moderne og klassiske teatret gjennom historia. Alle arrangementa var gratis, og det danna seg lange køer av besøkande som ville sikre seg billettar til dei mange forestillingane.

Venelaget for Det Norske Teatret avduka også ein plakett på ytterveggen til BUL

Oslo sin teatersal, med inskripsjonen ”Her i teatersalen vart Det Norske Teatret opna 6. oktober 1913.” Kong Harald og kulturminister Hadia Tajik var mellom dei gjeve gjestane ved avdukinga.

Som ein del av den storslåtte feiringa har også teatret gitt ut ei omfangsrik teatersoge. Forfattaren Alfred Fidjestøl har skrive boka ”Trass alt – Det Norske Teatret 1913-2013,” som var Brageprisnominert, som ei av fire bøker i kategorien ”beste sakprosa.” Eit godt julegåvetips!

Teater

Ragnhild Sæhltun Fjørtoft er leiar i venelaget for teatret.

BUL Oslo dramatiserte teaterslaget som fann stad rundt opninga i 1913.

Varaordførar i Oslo Libe Rieber-Mohn var og hjarteleg til stade.

Gatene var fulle av folk og folk sto fleire timar i kø for å sikre seg gratis teaterbilettar.

29

Dansefestival

BORNHOLM 6. - 9. juni 2014

KOMBINER JOBB MED FAGLEG UTVIKLING PÅ VOSS

TEKSTILKULTUR 1 Tekstilkunnskap, handtverk og tradisjon.

• Nordisk festival for Folkedans • Dans og samvær • Bornholm – kontrastenes øy

Studiet er eit etterutdanningstilbod på høgskulenivå og gjev ei oversikt over det omfattande tekstilfaget og set det inn i ei stor kulturell samanheng.

5 samlingar. Førelesningar, ekskursjonar og praksis.

Samarbeid med Høgskolen i Bergen 15 studiepoeng.

Oppstart: 22. januar Søknadsfrist: 15.desember

meir info: www.kulturakademi.no

Den handlingsborne kunnskapen i vår kulturarv står sentralt i undervisninga Dette blir en flott festival

Tel.: +45 5695 8566 www.folkedans-bornholm.dk

Vi har forsikringsløsningene for Noregs Ungdomslag Som medlem av Norske kulturbygg kan alle lokal- og fylkeslag i Noregs Ungdomslag benytte de gunstige forsikringsløsningene som Knif Trygghet Forsikring AS tilbyr. Det gjelder også for de ansatte.

Vi tilbyr spesialtilpassede forsikringer for bl.a. klubbhus, grendehus og kulturhus tilhørende Noregs Ungdomslag.

Som ansatt i Noregs Ungdomslag kan du benytte deg av alle våre forsikringsløsninger. Ønsker du rådgivning, forslag til forsikringsløsning eller mer informasjon om våre forsikringsprodukter, ta kontakt med oss på telefon 23 68 39 00 eller e-post: post@kniftrygghet.no

Besøk oss på: kniftrygghet.no Farger / Alle farger i Pantone Color Bridge / Coated Euro

30

PMS Warm Gray 5

PMS 377

PMS 447

Nynorsk pressekontor leverer desse tenestene: Nyheiter og notisar med bilete • Featuresaker med bilete • Intervju med bilete • Nyheiter for nettaviser • Temasaker med bilete • Nynorske kryssord • Språkkurs og språktenester • Aktualitetstenester til NDLA (Norsk digital læringsarena)

Nynorsk pressekontor, boks 6817 St. Olavs plass, 0130 Oslo.

Besøksadresse: Akersgata 55 (inngang Apotekergata).

Telefon: 22 03 44 00 epost: npk@npk.no

For annonse i Ungdom. ta kontakt med Jorunn tlf. 51 31 57 00 e-post: jorunn@hrme.no

31

Returadresse: Ungdom, postboks 414 Sentrum, 0103 Oslo

Det løner seg å vera medlem i Noregs Ungdomslag!

Frå arkivet:

Som medlem i Noregs Ungdomslag får du 20% på overnatting ved alle Nordic Choice Hotels, dvs. Comfort, Quality og Clarion Hotell.

Logg deg inn på: www.nordicchoicehotels.no/ , i feltet der det står: Velg pris skriv du inn kode: 66457, og du får opp ein pris med 20% prisreduksjon.

Kanskje skal du til Oslo?

Ta deg ein tur i Det Norske Teatret, her får du som medlem 20% prisreduksjon. Du får 10% på Kaffistova, Heimen husflid og Den Norske Husfliden i Oslo.

Du får og rabattar på overnatting ved Ouality Hotel Saga i Tromsø, Best Western Hotell Bondeheimen i Oslo og Best Western Hotell Hordaheimen i Bergen.

I tillegg får du sjølvsagt medlemspris på alle kurs og seminar som Noregs Ungdomslag arrangerer.

På nett:

Digital utgave av Ungdom: www.issuu.com/noregsungdomslag Noregs ungdomslag: www.ungdomslag.no www.facebook.com/noregsungdomslag

Festivalar og tilskipingar: www.fokedansfestivalen.no www.teaterfestival.no www.sommarleiren.no

Råda i NU:

Teaterrådet: er www.facebook.com/teaterradetnu Barne og ungdomsrådet: www.facebook.com/NUBUR

Mitt blad:

Er de fleire i hustanden som mottek Ungdom eller har du flytta? Gje oss beskjed på post@ungdomslag.no eller 24141110

Tips oss:

Er det noko du saknar å lese om i Ungdom, eller har du tips til saker vi kan skrive om. Ta kontakt med andreas@ ungdomslag.no Vi trykker også bilder og reportasjar frå lokallaga om vi har plass.

Vert det ikkje plass i bladet så legg vi det på nett.

Noregs Ungdomslag • post@ungdomslag.no • Telefon: 24 14 11 10 • www.ungdomslag.no