Hoogtelijn 4/2019

WWW.NKBV.NL | SEPTEMBER 2019 | NR 4

NR 4 | SEPTEMBER 2019

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

In

hoger ger

sferen

Oerkracht, mythe en verwondering

WWW.NKBV.NL

VERLOSSING

Klimmen op de Vinger van God

01_HL0419_R01_Cover.indd 1

WICHELROEDE

Op zoek naar energie bij de Aletschgletsjer

ZWEVERS

Hike & Fly in de Hautes Alpes

02-09-19 10:42

MET ONZE NIEUWE COLLECTIE

KAN HET AVONTUUR BEGINNEN

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

1. XA WILD GTX SALOMON 159.95 *143.96 - 2. CONVEY 3 IN 1 HS HOODED JACKET MAMMUT 358.95 *323.06 - 3. DEVIL'S PEAK OUTDOOR STANCE 19.95 *17.96 4. PHASE 30 LOWE ALPINE 99.95 *89.96 - 5. ARGON VEST JACK WOLFSKIN 99.95 *89.96 - 6. HYDRO JACKET JACK WOLFSKIN 99.95 *89.96 7. ACTIVATE SK Y XT PANTS JACK WOLFSKIN 99.95 *89.96 - 8. MICROLIGHT ALPINE RAB 229.95 *206.96 9. QUANDARY JACKET PATAGONIA 199.95 *179.96 Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Naamloos-7 2

02-09-19 13:32

1

2

Lichtgewicht schoen met Quicklace vetersysteem.

Voor snelle hikes en runs op onverharde paden.

Multifunctionele 3-in-1 Gore-Tex hardshelljas met uitneembare donsjas. Dankzij de 2,5L Gore-Tex stof in de jas is ‘ie winden waterdicht en ben je beschermd tegen alle weersinvloeden.

Gemaakt van merinowol en sneldrogend.

3

5

Functionele urban rugzak voor woon-werkverkeer, geschikt voor een 15 inch laptop.

Ultralicht jack met waterbestendige, donsachtige warmte dankzij de unieke synthetische isolatie.

4 7

6 Van de Alpen tot citytrips: een goed ademende, elastische, wind- en waterafstotende broek.

Ideale zachte fleece voor een frisse herfstwandeling met waterafstotende coating.

9 8 Milieuvriendelijke en waterafstotende donsjas. De RDS gecertificeerde dons van hoge kwaliteit en Pertex stoffen zorgen voor aangename warmte, een laag gewicht en klein pakvolume.

Naamloos-7 3

Waterdicht en ademend dankzij het 2-laags H2No Performance Standard materiaal.

02-09-19 13:33 28-08-19 16:09

inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 08 Op de Hoogte 94 Gespot

NKBV 07 Voorwoord Joachim Driessen 72 Mijn Verhaal: return to sender 88 NKBV voor Jou

THEMA: IN HOGER SFEREN 18 20 26 30 35 36 40 46 52 54 58 62 64 68

Oerkracht Bezield landschap in de Himalaya Klimmen op de CathĂŠdrale De waarde van yoga en meditatie Hallucinaties tijdens expedities Verlossing: klimmen in Rio de Janeiro Interview met klimgids en kunstenaar Mirjam Verbeek Hike & Fly Dagwandeling: bedevaartsoord Maria Waldrast De onzichtbare krachten in de wereld van rotsen, water en ijs Bergwandelen als medicijn Markt & Materiaal: in hoger sferen Mentaal klimtrainer Arno Ilgner Mythische berg met 47 bochten

18

THEMA: IN HOGER SFEREN Waarom gaan we zo graag de bergen in? Wat trekt ons in het woeste landschap van pieken en dalen, sneeuw, rots en groen? Is het de frisse lucht, het actief bezig zijn, of is er meer tussen hemel en aarde dat ons kracht geeft, nieuwe energie en zin in het leven?

58

ALPINISME 74 Dutch Direct: NKBV Expeditie Academie opent noordwand in KirgiziĂŤ

WANDELEN

SCHIZOFRENIE

78 Seven Summits in Limburg

Bergwandelen als medicijn

en de grensstreek 80 Zesdaagse expeditie in de Kaukasus 87 Medisch: fit en vitaal de bergen in

VINGER VAN GOD

Klimmen in Rio de Janeiro

KLIMMEN 90 Klimmen in de Cuillin, Schotland

EN VERDER 16 Depot: herken jij de bergen?

98 Vooruitblik

40

INTERVIEW Mirjam Verbeek

36

4 | HOOGTELIJN 4-2019

04_HL0419_R02_Inhoud.indd 4

03-09-19 10:10

Het is een bizar beeld. Vele tientallen alpinisten in één lange slang, alsof ze in de rij staan voor een loket. Maar de foto die eind mei de wereld rondging, is genomen op bijna 8800 meter, ter hoogte van de Hillary Step op Mount Everest. Vanwege de drukte duurde het die dagen uren om de laatste meters naar de top te klimmen en weer af te dalen. Twee mensen stierven in deze zone des doods omdat ze niet snel genoeg konden afdalen. De schade door bevriezingen en ander ongemak is onduidelijk.

62

MARKT & MATERIAAL

Sfeerverhogend en lichtgewicht

64

80

AZERBEIDZJAN

Zesdaagse expeditie in de Kaukasus

ARNO ILGNER

Mentaal klimtrainer

stand

Bucketlast

Het beeld zorgde voor afkeuring bij veel bergliefhebbers en voor verwondering bij mensen die niet precies weten hoe het er op de hoogste berg ter wereld aan toegaat. De Everest staat met stip op de bucketlist van veel mensen die er wat ervaring en klimcapaciteiten betreft niet thuishoren.

Door de magische aantrekkingskracht levert het klimmen op Everest veel geld op. Voor Nepal en Tibet, voor sherpa’s en dragers, voor expeditie-organisaties en toeleveranciers, en voor helikopterbedrijven.

Everestvolger en publicist Alan Arnette wijst op vier punten die in het voorjaar zorgden voor elf doden op Everest en de ‘ontheiliging’ van de berg als gewijde Himalayareus: te veel mensen, te weinig en te korte periodes met goed weer om te kunnen klimmen, te veel onervaren klimmers, en inadequate ondersteuning voor de klimmers.

Het zal veel mensen een zorg zijn. Er staat een vinkje op hun bucketlist achter de naam Mount Everest. Op naar de volgende uitdaging. Respect voor de bergen? Een mooie expeditie met een kleine zelfvoorzienende groep in onbekend terrein? Beklimming van een interessante 6- of 7000’er? Past allemaal niet op de bucketlist. En zo wordt dat lijstje eerder een bucketlast dan een lust.

Peter Daalder

Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

20

BEZIELD LANDSCHAP

De resonantie van iets diepers

Op de cover: ‘El Cap for dreamers’, houtskool op papier, 50 x 70 cm (2018).

Kunstenaar en fanatiek klimmer Swaen Harmsen put veel inspiratie uit haar beklimmingen en de ervaringen op haar reizen. Ze doet onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam in de Research Master ‘Artistic Research’, als vervolg op haar Bacherlor in Fine Art aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Kijk voor meer werk van Swaen op swaenharmsen.com.

HOOGTELIJN 4-2019 |

04_HL0419_R02_Inhoud.indd 5

5

02-09-19 10:43

NEDERLANDSE LOTERIJ IS TROTSE PARTNER VAN DE NEDERLANDSE SPORT

Wij zijn de naam achter Staatsloterij, Lotto, Eurojackpot, Miljoenenspel, Lucky Day, Krasloten en Toto. Samen laten wij heel veel mensen winnen en niet alleen met miljoenen aan prijzengeld.

Zo steunt Nederlandse Loterij de Nederlandse sport jaarlijks met een bijdrage van meer dan 40 miljoen!

Wij dragen hiermee bij aan een stevig fundament onder

de Nederlandse Sport, met als doel sport en beweging voor iedereen

mogelijk te maken. Van jong tot oud, van Olympisch tot Paralympisch en van revalidatie tot gehandicaptensport.

Door mee te spelen met één van onze spellen, steun jij dus óók de Nederlandse Sport.

NEDERLANDSELOTERIJ.NL

Naamloos-1 1

22-08-19 11:34

In de jaren tachtig en negentig leerde ik rotsklimmen in Sy, tot uiteindelijk de gemeente besloot het klimgebied te sluiten. Ik denk dat velen van mijn generatie hebben leren klimmen op de Cathédrale en de Vierge. In mijn ASAC-tijd sliepen we niet in de Tukhut, maar ergens illegaal op een heuvel. Ik denk dat de kosten en het corvee de voornaamste redenen waren elders te slapen.

V

oor wie de Tukhut niet kent: het is de NKBV-berghut in de Ardennen.

Mooi gelegen aan de Ourthe in Sy en gerund door patrons, NKBV-vrijwilligers.

Een ideale accommodatie voor klimmers, wandelaars en fietsers.

Toen ik in het bestuur kwam, vond ik dat ik eens in de Tukhut moest zijn geweest.

Die gelegenheid deed zich voor toen we besloten om naar Parijs te fietsen. Als je de route van Paul Benjaminse door de Ardennen kiest, kom je vrijwel langs de Tukhut. Een goede gelegenheid dus!

De laatste jaren is in het bestuur en in de Vergadering van Afgevaardigden, het hoogste orgaan van de NKBV, veel gesproken over de Tukhut. Het moet een modernere overnachtingsplek worden met kleinere kamers, beter sanitair, een gezellige bar met natuurlijk Belgische biertjes en zonder corvee. De discussies over onze enig overgebleven hut liepen soms hoog op en leverden veel hilariteit op als oudere leden herinneringen ophaalden over wat zich in de jaren zestig in de Tukhut had afgespeeld.

Niet alleen de hut is al jaren onderwerp van discussie, ook om de klimmassieven was veel te doen. Na jaren onderhandelen over de benodigde vergunningen zijn sinds vorig jaar Cathédrale en Banc weer geopend. Een belangrijk aandachtspunt

hierbij was de kwetsbare natuur. Zonder klimmers raakten de rotsen overgroeid en kwamen waardevolle flora en fauna in het gedrang.

Het is belangrijk dat we ons goed aan de voorschriften houden om te zorgen dat de klimgebieden openblijven. Zo broedt er soms een oehoe-paartje op de Nandouire en kunnen klimmers die broed verstoren.

Bij het schrijven van dit voorwoord lijkt het erop dat het massief binnenkort opengaat, met de restrictie dat je er in het potentiële broedseizoen preventief niet mag klimmen.

Voor wandelaars gold en geldt deze discussie niet, zij konden en kunnen altijd genieten van vele schitterende wandelingen vanuit Sy. En onze hut? Inmiddels is ook daar de kogel door de kerk en de verbouwing gestart. Na de verbouwing zal de naam Tukhut worden gewijzigd in HerBerg.

Ik raad je aan om komend jaar die vernieuwde HerBerg te bezoeken en voor een paar euro per nacht te genieten van de Belgische Ardennen en gastvrijheid.

Joachim Driessen,

Joachim

Verbouwde Tukhut wordt HerBerg

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partijen in het veld.

Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering.

Hoogtelijn wordt verpakt in suikerrietfolie en drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds).

Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier. We schenken duurzame koffie (Peeze) en hebben een CO2neutrale postbezorging en data-opslag. En we promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.

Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden.

Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden.

Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging.

Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.

Partners van de NKBV

voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELIJN 4-2019 |

07_HL0419_R04_Voorwoord.indd 7

7

02-09-19 10:45

De Tukhut is sinds 14 juli gesloten voor verbouwingswerkzaamheden. De deuren gaan in het voorjaar 2020 weer open, onder een nieuwe naam: De HerBerg. Een goed alternatief voor onderdak in de buurt in de tussentijd, zijn de Vennhütte in Burg-Reuland en de Chaveehut in Maillen, waar je ook kunt kamperen. Blijf op de hoogte via tukhut.nl.

De stichting Red Christiaan Wilson is nog altijd actief op zoek naar deze vermiste Nederlander.

Wilson vertrok op 16 mei 2016 vanuit Dhaulagiri Basecamp naar het lagergelegen Italian Basecamp, maar is daar nooit aangekomen.

Uitgebreide zoekacties hebben alleen een stukje van een helm opgeleverd. De stichting verspreidt nu folders met de paklijst van Christiaan in het Dhaulagiri-gebied, in de hoop iets terug te vinden.

NKBV-lid en UIAGM-berggids Gonzalo Vilches is eind juli samen met een klant om het leven gekomen op de Matterhorn. De geboren Chileen was getrouwd met een Nederlandse en het stel had twee kinderen. Vilches woonde sinds vier maanden in Nederland. Het tweetal verongelukte toen een vast touw uitbrak als gevolg van het verdwijnen van de permafrost: de nulgradengrens lag op dat moment op 5000 meter.

Jaxon Krysik heeft dit voorjaar de drie hoogste toppen van het Verenigd Koninkrijk beklommen, een bijzondere prestatie voor een peuter van drie jaar. De zogenoemde Three Peaks Challenge bestaat uit Snowdon in Wales (1085 meter), Scafell Pike in Engeland (978 meter) en Ben Nevis in Schotland (1345 meter). Jaxon deed 20 uur over de klim van in totaal 3064 hoogtemeters en 37 kilometer lengte.

Eind mei kwam een groep van acht internationale klimmers om het leven op de oostflank van de Nanda Devi (7816 meter) in India. Tijdens de beklimming werden ze getroffen door een lawine.

Onder hen was de Brit Martin Moran (64), die in 2015 de NKBV Expeditie Academie voorzag van informatie over de Gangsthang in India.

Foto Tom Bloem

In het Verenigd Koninkrijk is de British Mountaineering Council (BMC) bezig met de uitvoering van haar project Mend our Mountains.

Het gaat om 13 grote restauratieprojecten aan voornamelijk sterk geërodeerde bergpaden.

Het Britse publiek bracht het geld daarvoor bij elkaar: een miljoen pond.

Nieuwe International Mountain Leader Femke Treep (28) mag zich sinds dit voorjaar International Mountain Leader (UIMLA) noemen. Ze volgde de Spaanse opleiding met modules in het najaar van 2016, de winter van 2017/2018 en de laatste in het voorjaar van 2019, bij Spaanse en Nederlandse gidsen.

Femke woont In de Catalaanse Pyreneeën, maar ze onderstreept dat ze overal inzetbaar is. Ze wil zich op termijn gaan toeleggen op het faciliteren van persoonlijke groeiprocessen in de bergen.

Meer informatie over Femke vind je op femketreep.nl.

Prehistorische mens in hooggebergte In het Ethiopische Balegebergte zijn sporen van menselijke beschaving gevonden die erop duiden dat daar zo’n 40.000 jaar geleden mensen leefden op hoogten van 3500 tot 4200 meter. Die sporen zijn onder meer werktuigen van vulkanisch glas. Archeologen publiceerden daarover in augustus in tijdschrift Science. In 2014 bleek al dat 12.000 jaar geleden mensen op 4500 meter hoogte woonden in Peru. Eind vorig jaar werden stenen werktuigen gevonden op 4600 meter hoogte in Tibet, die ook 40.000 jaar oud bleken. Eerder dit jaar werd in Tibet ook een menselijke kaak gevonden op 3200 meter hoogte, 160.000 jaar oud.

NK Adventure Race 2019 Adventure racen is een combinatie van non-stop hardlopen, kayakken, mountainbiken, steppen, zelf navigeren en veel hoogtemeters maken.

Bij het Nederlands kampioenschap in Auenland in juni deden de klimmers het opvallend goed: Ruth de Weerd en Mike Fafieanie wonnen het NK mixed en Job Hage en Jacco Pereboom het NK mannen.

Foto Larissa Rand

Onder redactie van Rien Jans

op de hoogte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl.

Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

8 | HOOGTELIJN 4-2019

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 8

02-09-19 10:45

Foto Osterreichischer Alpenverein

Eerste hut met bio-certificering De Sticklerhut in de Salzburger regio Lungau is de eerste hut van de Oostenrijkse Alpenvereniging met bio-certificering. Alle producten in de hut zijn biologisch, voorwaarde nummer één om door Bio Austria te kunnen worden gecertificeerd. Sinds deze zomer zijn Hannes Hönegger en zijn vrouw Jennifer Lerchl de nieuwe uitbaters van de hut en ze runnen zelf een biologische boerderij. In de hut komen uitsluitend biologische streekproducten op tafel.

Week van de Partnercheck

Voorgangers Hoogtelijn gedigitaliseerd Sinds augustus zijn de voorgangers van Hoogtelijn gedigitaliseerd: Mededeelingen der Nederlandsche Alpen-Vereeniging (1903-1936) en het Jaarboek van de Nederlandsche AlpenVereeniging (1911-1913) zijn te vinden op delpher.nl. Ook De Bergvriend (1952-1960) is gedigitaliseerd, maar om auteursrechtelijke redenen vooralsnog alleen binnen de muren van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag te bekijken.

Hoogtelijn gaat digitaal terug tot januari 2008, op hoogtelijn.nl.

Omdat twee meer zien dan één, doe je voor je gaat klimmen altijd samen de partnercheck. Deze check is de beste methode om fouten bij het inbinden aan het touw of inhangen van het zekeringsapparaat op te merken. Weet jij wat een goede partnercheck inhoudt? Hiervoor kun je terecht in alle Nederlandse klimhallen tijdens de Week van de Partnercheck, van 23 tot en met 29 september 2019. Kijk voor meer informatie op nkbv.nl/kenniscentrum/partnercheck-2.0.html.

en Passant

Heilige kost Voordat we vertrekken naar de hut vraag ik de groep jonge cursisten om hun zware rugzakken te legen. Nu kunnen we nog overbodige spullen achterlaten in het dal. Van de grootste jongen in de groep, vriendelijk en populair bij de meiden, laat ik af en toe wat aan de anderen zien. “Slaapzak mee? Er zijn dekens in de hut!”

Ik houd een pot gel omhoog en roep: “Aan stylen doen we niet in de bergen!” Uit zijn topvak komt een groot zwart boek. Ik pak het van hem aan. Een leesboek meenemen naar de hut is een goed idee, maar de meesten kiezen een dunner exemplaar of scheuren de pagina’s uit die ze willen lezen. Voor ik ze dat vertel, lees ik de titel: Bijbel staat erop. Ik slik mijn woorden in en geef het hem terug. “Wat heb je hier nou?” roep ik vlug, terwijl ik een draagbare speaker uit zijn stapel haal. [Florian van Olden] Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt?

Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

Illustratie Toon Hezemans

HOOGTELIJN 4-2019 |

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 9

9

03-09-19 10:41

op de hoogte

Pieter Dirksz overleden

LEZERSREACTIES

Pieter Dirksz (60) uit Amsterdam, sinds november 2017 Lid van Verdienste van de NKBV, is begin juli tijdens zijn vakantie in Italië overleden. Pieter was een NKBV’er in hart en nieren en was als vrijwilliger op diverse fronten actief.

Hij zat 19 jaar in de redactie van De Bergvriend en Hoogtelijn, was tien jaar lid van het bestuur van de Regio Amsterdam en net in maart begonnen aan een tweede periode, nu als penningmeester.

Pieter was daarnaast negen jaar lid binnen de NKBV van zowel de Financiële Commissie als de Werkgroep Klimgebieden. Pieter trad jarenlang op als afgevaar-

Job Jansen reageert op het nemen van foto’s op de Kjeragbolten, in het artikel ‘File voor het mooiste plaatje’ (Hoogtelijn #3 2019, pagina 22). Hij vindt het onverantwoordelijk dat mensen zomaar op die steen gaan staan, 1000 meter boven het fjord. Hij weet dat je je er prima kunt zekeren. “Er zit zelfs een goede haak om je aan te zekeren, of als je het op de richel al gevaarlijk vindt een tussenzekering te maken.

Moet je natuurlijk wel je klimspullen meenemen!”

Pieter Dirksz bij zijn benoeming tot Lid van Verdienste.

digde in de VvA namens de Regio Amsterdam. Regio-voorzitter Thom Bogaard: “Pieter was bovenal een onvermoeibare wandelaar, bivakker en verwoed fotograaf.

Zijn organisatietalent, attente en zorgzame persoonlijkheid en vooral zijn scherpe en humoristische inbreng met de zo karakteristieke glimlach gaan we erg missen.”

Rob Blok overleden

Rob Blok tijdens de NKBV Bergsportdag.

Met Rob Blok (74) uit Utrecht is eind juni een zeer toegewijde en betrokken vrijwilliger overleden.

Rob was bijna dertig jaar actief in de vereniging, onder andere in de commissie VVT, de Vreemde Voettochten. Voor de VVT heeft hij vele reizen begeleid als Tochtleider in Europa, Noord-Amerika, Jordanië en Nepal. Hij was ook geruime tijd lid van de LTC, de Licentie en Toetsingscommissie. Rob was Lid van Verdienste van de NKBV.

Piolets d’Or 2019 De Piolets d’Or 2019 worden uitgereikt aan de klimmers van de drie innovatiefste beklimmingen van het afgelopen jaar: die van Latok 1 (Tom Livingstone, Ales Cesen en Luka Strazar), Lunag Ri (David Lama) en Lupghar Sar West (Hansjörg Auer).

De beklimmingen van Lunag Ri en Lupghar Sar West zijn postume eerbetonen, omdat David Lama en Hansjörg Auer in april om het leven kwamen.

Nabestaanden van beide klimmers zullen de prijzen in ontvangst nemen.

Dit jaar waren twee Nederlandse inzendingen genomineerd voor deze Gouden Pickels, ook wel de Klim-Oscars genoemd. Line van den Berg en Wout Martens werden genomineerd voor hun Dutch Direct, op de noordkant van de Pik Alexandra (5290 meter) in Kirgizië (800 meter, TD+, 90°) met een afdaling aan de zuidzijde.

Danny Schoch en Bas Visscher werden genomineerd voor hun eerstbeklimming van de Kachqiant (6015 meter) in Pakistan, via de noordoostgraat

Frederike Bloemers merkt op dat haar webadres bij het artikel ‘Pickel of penseel?’ (Hoogtelijn #3 2019, pagina 47) niet bergwandelen-bloemers.com is, maar bergwandelen-bloemers.nl.

Patrick Westbroek zag dat Rinske Brand in haar stuk ‘In Hillary’s voetsporen’ (Hoogtelijn #3 2019, pagina 60) Auckland de hoofdstad van Nieuw-Zeeland noemt, terwijl dat natuurlijk Wellington is. “Een veel gemaakte fout die dan door gedrukte media ook nog wordt bevestigd’, aldus Westbroek.

Line en Wout op Pik Alexandra

(1000 meter, TD-, 60-70°). De Piolets d’Or worden uitgereikt op het bergfestival in Ladek (Polen) tussen 19 en 22 september.

Lees ook het verslag van Line van den Berg over de Dutch Direct op pagina 74.

HIMALAYAN DATABASE GEÜPDATET Himalayandatabase.com is recent geüpdatet. Deze Amerikaanse database omvat alle gegevens van alle expedities op meer dan 465 toppen in de Himalaya sinds 1905.

Op 1 juli werden de meest recente gegevens toegevoegd: de seizoenslijst van Autumn 2018. Ook zijn correcties en toevoegingen gedaan voor oudere expedities, iets waaraan het team van de database permanent werkt.

10 | HOOGTELIJN 4-2019

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 10

02-09-19 10:47

Foto SAC/Ulrich Delang

Läntahut getroffen door steenlawine De Läntahut in het Zwitserse kanton Graubünden is dit zomerseizoen gesloten. Begin juni zorgde hevig onweer voor een steenlawine die de hut zwaar beschadigde. Geluk

bij een ongeluk: er was op dat moment niemand aanwezig. Geologen vinden de situatie ter plekke te riskant om de hut vrij te geven. De omgeving van de hut blijft wel toegankelijk.

Alpenverein tegen bedwantsen In zeker tien procent van alle Duitse berghutten komen bedwantsen voor. Om verdere verspreiding van deze beestjes tegen te gaan, is de Deutscher Alpenverein DAV een voorlichtingscampagne gestart, vooral gericht op wandelaars die de hutten bezoeken. ‘Bedwantsen wandelen mee’ heet de campagne. Belangrijke aanbevelingen zijn je rugzak niet op je slaapvertrek zetten en hem bovendien zo veel mogelijk gesloten houden.

Vooral in je rugzak neem je namelijk de wants mee naar de volgende hut, maar ook in je lakenzak, slaapzak en vuile was. Je kunt de Duitstalige brochure downloaden via alpenverein.de; zoek op ‘Bettwanzen wandern mit’.

Project Possible bijna klaar

GEEN KABELBAAN OP KILIMANJARO

Nanga Parbat via een nieuwe route op 3 juli, K2 op 24 juli en Broad Peak twee dagen daarna. Het einde van Project Possible van Nirmal Purja is nabij. Zijn uitdaging om alle achtduizenders te beklimmen in zeven maanden tijd, lijkt te gaan slagen. Nirmal (of Nims) startte op 23 april op de top van de Annapurna en met de Nanga Parbat erbij deed hij zeven achtduizenders in minder dan drie maanden. Nims is inmiddels wereldberoemd vanwege de roemruchte foto die hij maakte van de file op zijn derde top, Mount Everest, waar hij middenin stond. Eind juni leek het er even op dat hij zijn project moest staken vanwege gebrek aan geld. In september is Nims bezig Manaslu, Shishapangma en Cho Oyu te toppen. Als dat vóór 1 november lukt, heeft Nims zijn doel bereikt.

De International Climbing and Mountaineering Federation (UIAA) verzet zich tegen recente voorstellen om een kabelbaan aan te leggen op de Kilimanjaro.

Bezwaren ziet de UIAA op menselijk, maatschappelijk en omgevingsniveau. Aanleg van een kabelbaan zou een enorme aanslag plegen op het aanzien van de berg en de fysieke en de sociale infrastructuren eromheen.

Bovendien zou het snel beklimmen van de berg grote kans geven op hoogteziekte voor toeristen. Als laatste

zou een kabelbaan op een dergelijke iconische berg een precedent kunnen scheppen voor initiatieven op andere bergen, iets waar de UIAA permanent voor waakt.

Foto DAV/Thomas Bucher

Skilobby bedreigt Braunschweiger hut De Duitse en de Oostenrijkse Alpenverenigingen DAV en ÖAV strijden samen tegen plannen om het Oostenrijkse Pitztal en het Ötztal met elkaar te verbinden met skiliften. Ze doen dat door regionale milieugroeperingen bij te staan. Vanuit Mittelberg in het Pitztal moet een skilift komen die leidt naar een nieuw te bouwen skistation vlak naast de Braunschweiger Hut, die eigendom is van de DAV. Van daaruit moeten drie skiliften komen in zuidwestelijke en zuidoostelijke richting, naar pistes van onder meer Sölden in het

Ötztal. Er moet ook 64 hectare aan nieuwe skipistes komen en dat terwijl de gletsjers in het gebied zich met 50 meter per jaar terugtrekken. De permafrost van de gletsjers zijn de kruk waarop het nieuwe skigebied in principe moet staan. Aanleiding voor het plan is de gestage afname van het wintersporttoerisme. In oktober worden de plannen en milieueffectrapportages besproken in de Tiroler deelregering. Een uitspraak daarover is op zijn vroegst in maart 2020 te verwachten.

HOOGTELIJN 4-2019 |

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 11

11

02-09-19 10:47

Specialist in Bergsport Verzekeringen W.A. Hienfeld B.V.

Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

25/01/2018 11:13

© EEliott Schonfeld

hienfeldadv.indd 1

Postbus 75133 1070 AC Amsterdam +31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl

BESTEL NU JE TICKETS!

bever.nl/eoft 11-10-2019 AMSTERDAM 12-10-2019 NIJMEGEN 13-10-2019 LEIDEN 14-10-2019 HAARLEM 15-10-2019 ROTTERDAM 16-10-2019 EINDHOVEN

17-10-2019 ALMERE 18-10-2019 ENSCHEDE 19-10-2019 MAASTRICHT 20-10-2019 ’S-HERTOGENBOSCH 21-10-2019 ROTTERDAM 22-10-2019 ZWOLLE

24-10-2019 AMSTERDAM 25/29/30-10-2019 UTRECHT 27-10-2019 DEN HAAG 28-10-2019 GRONINGEN

PRODUCED BY

Naamloos-2 1

hienfeld+eoft.indd 1

02-09-19 13:18

02-09-19 13:29

Foto’s Wilco Dekker

EXPEDITIENIEUWS

op de hoogte

Vier Nederlanders op drukke Mount Everest Wilco Dekker en Sander Daems stonden eind mei op de top van Mount Everest, Sander in alle rust en Wilco tussen aanzienlijk meer mensen. Die dag, 23 mei, werd op Everest ook om andere redenen geschiedenis geschreven.

Wie kent hem niet, de foto van de file van klimmers, genomen op 23 mei op de Hillary Step op Mount Everest door Nirmal Purja.

Daems en Dekker stonden niet in die file, omdat zij de berg vanaf de noordkant beklommen, vanuit Tibet. Daems was zó vroeg op de top dat er welgeteld zes mensen vóór hem waren.

De routes vanuit Tibet en Nepal komen pas op de top bij elkaar. Sander Daems vertelt dat hij de slang van mensen op zo’n honderd meter onder de top zag naderen, toen hij op de top aankwam. Dekker en Daems vertrokken ‘s avonds om 21:00 uur naar de top, twee uur eerder dan normaal, omdat ze wisten dat het boven druk kon zijn. Het lukte alleen Daems om volgens plan om 04:00 uur op de top te staan. Dekker liep anderhalf uur vertraging op door een Indiase klimster voor hem die superlangzaam klom. “Die vrouw was ik net vóór Wilco gepasseerd”, weet Daems. Dekker kon haar niet passeren en moest lang wachten, stilstaan bij temperaturen ver onder nul en dat met een lekkende zuurstoffles. Naast Dekker en Daems bereikten overigens nog twee Nederlanders de top: een vriend van Sander die ondanks dit vraaggesprek nog

Relatieve rust op de top.

steeds anoniem is en Daphne de Jong, die vanaf de Nepalese kant klom.

Chinees model De hamvraag na die drukke dag is of er een oplossing moet komen voor files op Everest.

Dekker en Daems zijn wel gecharmeerd van het Chinese model, waarbij in elk geval wordt gevraagd naar je klimervaring voor je een permit krijgt. Maar wat die ervaring precies waard is?

“China verlangt een ervaringslijst van elke klimmer,” messengert Arnold Coster vanuit zijn woonplaats Kathmandu, “maar het is niet duidelijk wat hun eisen precies zijn.”

Everest kamp 1 op 7000 meter.

Dekker en Daems beklommen Everest onder Costers begeleiding. Coster praat graag eerst met zijn kandidaat-deelnemers en neemt niemand zomaar aan. Hij vindt het belangrijk dat deelnemers “zelf dingen hebben gedaan”, dus niet uitsluitend met gidsen op pad zijn geweest. “In Nepal geldt officieel als eis voor een Everest-permit dat iemand een zesduizender moet hebben beklommen. Maar er is niemand die dat controleert”, aldus Coster. Hij zou graag zien dat mensen een zevenduizender moeten hebben beklommen in Nepal, want in Nepal bestaan volgens hem geen eenvoudige zevenduizenders. “Probleem blijft: wie gaat dat controleren?”

Er zou ook een maximum moeten komen voor het aantal permits vanuit Nepal, vindt Coster.

Dat is er nu niet. Want: “Er zijn de laatste jaren grote aantallen Chinezen en Indiërs actief in de bergen. Iedereen mag van mij zijn dromen verwezenlijken, maar de Aziatische klimcultuur is anders dan de westerse. Ik vind dat de Aziaten te snel aan deze berg beginnen. Vaak al na één of twee beklimmingen.”

Controle

Wilco Dekker (links) en Sander Daems.

Files zoals op 23 mei gaan we in de toekomst steeds vaker zien, verzekert Coster. “Het wordt steeds drukker en de weer-windows worden steeds korter.” Hij denkt dat een betere registratie van de activiteiten van klimmers een oplossing kan zijn, in hun landen van herkomst en aan de hand van afgegeven permits, zodat controleerbaar wordt wat iemands klimervaring is. “De Himalayan Database is bijvoorbeeld al best een nauwkeurig meetinstrument”, aldus Coster.

HOOGTELIJN 4-2019 |

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 13

13

02-09-19 10:48

SKI MET MOUNTAIN NETWORK

BUITEN DE GEBAANDE PADEN! MOUNTAIN NETWORK organiseert off-piste cursussen, toerski reizen en freeride reizen voor skiërs en snowboarders die gemakkelijk een zwarte piste skiën en die voor het eerst buiten de piste willen gaan, tot en met zeer ervaren toerskiërs die op grote hoogte hun grenzen willen verleggen.

Wat dacht je bijvoorbeeld van een techniek cursus met videoanalyse op de Stubai gletsjer, freeriden in de legendarische poeder sneeuw van Japan of apres skiën met appelsap en waterpijp in Iran?

DEZE REIZEN EN MEER VIA WWW.MOUNTAIN-NETWORK.NL/SKI INFORMATIEAVONDEN Kom naar de vrijblijvende informatieavonden waar we je alles vertellen over onze ski-avonturen. Locatie: MK Skiservice in Bilthoven op 8 oktober en 5 november of volg een webinar thuis vanaf de bank op 3 december.

Aanmelden voor deze bijeenkomsten kan via travel@mountain-network.nl.

Naamloos-1 1

/MNbergsport

27-08-19 07:42

SPORTKLIMNIEUWS op de hoogte

Onder redactie van Naomi Persoon

moeilijke momenten. Wat ik eraan overhoud, zijn mooie herinneringen aan de vele geweldige wedstrijden die ik mee heb mogen klimmen (het rugnummer van mijn 6e plek op een Lead World Cup staat als aandenken ingelijst in de kast) en een aantal mooie levenslessen, die nog vaak van pas zullen komen,” aldus Nikki.

Lees meer op nkbv.nl/actueel/nieuws/nikkivan-bergen-stopt-met-wedstrijdklimmen.html.

NK Lead in Sittard

Tijdens het WK Sportklimmen in Hachioji in Japan heeft Tim Reuser met een tijd van 8.026 sec. een nieuw Nederlands speedrecord geklommen. Helaas was zijn tijd, verrekend met zijn prestaties in Boulder (43ste plaats) en Lead (11e plaats), niet genoeg voor directe kwalificatie voor het WK Combined, waarop de beste 7 zich plaatsen voor de Olympische Spelen van 2020 in Tokio. Via andere wedstrijden heeft Reuser alsnog een kleine kans om zich te plaatsen. Volg de klimmer via #dutchclimbingteam op Facebook en Instagram. Lees ook een interview met Tim via nkbv.nl/actueel/blog/sterk-voor-de-spelen.html.

Op het wereld jeugdkampioenschap Sportklimmen in Arco kwamen Leto Cavé (Boulder, Lead) en Pleun Frank (Boulder) uit voor Nederland. Leto miste in beide wedstrijden net de finale. Ze werden respectievelijk 17e en 63e in Boulder, Leto pakte een 15e plek in Lead.

RAB NSKB 2019 Boulderende studenten opgelet! Op zaterdag 23 november vindt het Rab Nederlands Studentenkampioenschap Boulder wederom plaats in de Utrechtse boulderhal Sterk. Naast een groot aantal mooie kwalificatieroutes zijn er ook leuke side-events en wordt de spectaculaire finale afgesloten met een feest in de hal.

Genoeg te zien en te doen – ook als je zelf (nog) geen 7C’s flasht. Kijk voor inschrijving en actuele informatie op nskb.alpenclub.nl en houd het Facebook-evenement in de gaten!

Foto Zout Fotografie

Pleun en Leto op WJK in Arco

Foto Rockmasters

Tim Reuser vestigt nieuw Nederlands speedrecord Foto Floor Fortunati

Op naar het zuiden, op 9 november!

Voor het eerst in de geschiedenis van het NK Lead wordt het kampioenschap dit jaar georganiseerd bij IVY Climbing in Sittard. Een ritje naar het evenement loont de moeite, want in hetzelfde weekend van 9 en 10 november organiseren we daar ook het Open NK Paraklimmen (zaterdag) en het Open NK Combined (zondag). Kom je ook kijken en aanmoedigen?

Meer informatie over de evenementen en tickets vind je op nklead.nkbv.nl.

Foto Zout Fotografie

Nederlands Teamklimster Nikki van Bergen is gestopt met internationaal wedstrijdklimmen.

De atlete richt zich na een sportklimcarrière van zo’n 15 jaar op routebouwen, buiten klimmen en onderzoek. “Ik kijk met heel veel plezier en ook wel een beetje trots terug op mijn sportklimcarrière. Topsport is een rollercoaster met veel ups en downs, waarin je jezelf heel vaak tegenkomt. Gelukkig vergeet je de

Foto Zout Fotografie

Nikki van Bergen gestopt met wedstrijdklimmen

MOUNTAIN NETWORK richtlijn logogebruik

MNlOgO sTAANdE vARIANT

MNlOgO lIggENdE vARIANT

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen de staande variant mag alleen gebruikt worden als een soort ‘label’. geplaatst vanuit de bovenkant van de pagina of vanuit de bovenkant van een illustratie-/fotokader

Indien plaatsing van de staande variant niet mogelijk is, gebruik dan de liggende variant van het logo. Op een witte ondergrond het logo met de grijsblauwe letters, op een donkere actergrond of op een foto de versie met witte letters.

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 4-2019 |

08_HL0419_R06_Opdehoogte.indd 15

15

02-09-19 10:48

DEPOT

Z.O.Z. Herken jij deze beroemde bergen?

1

Wat is een ansichtkaart zonder achterkant? Daar staat een naam, een adres, soms een wens, en vaak een korte beschrijving van wat er aan de voorkant te zien is. Maar wanneer is iets de voorkant van een berg? Vaak is dat het bekende, iconische plaatje, het beeld dat we sturen naar een geliefde, familie, collega’s of een verre vriend.

Kijk eens waar we zijn. Iets voor jou, kijk hoe mooi!

dt

Zoals een ansichtkaart zijn waarde verliest zonder achterkant, kan ook een berg niet zonder achterkant. Vaak minder spectaculair, minder bekend. De onzichtbare schaduwzijde, de onbekende ruimte. Vergeten, soms nauwelijks bekend gebied.

Foto Robert Eckhar

Foto Renate Kranen burg

Tekst Peter Daalder

Foto Renate Kranenburg

prijsvraag

Wie kent de keerzijde, de rugzijde, de ommezijde van een berg? We laten je hier een aantal foto’s zien van die vergeten kant.

Herken jij de berg? Stuur de namen van de afgebeelde bergen vóór 1 november 2019 naar hoogtelijn@nkbv.nl onder vermelding van Z.O.Z. Onder de inzenders met de juiste antwoorden verloten we een mooi bergboek.

3

16

Eckhardt Foto Robert

age Foto Frank Hussl

2

4

| HOOGTELIJN 4-2019

16_HL0419_R05_Depot.indd 16

02-09-19 10:51

Foto Noes Lautier

Foto Peter Daalder

Foto Frank

Husslage

Foto Rober

t Eckhard

t

4

16_HL0419_R05_Depot.indd 17

5

7

6

8

HOOGTELIJN 4-2019 |

17

02-09-19 10:51

Thema: in hoger sferen

oerkracht

Waarom gaan we zo graag de bergen in? Wat trekt ons in het woeste landschap van pieken en dalen, sneeuw, rots en groen? Is het de frisse lucht, het actief bezig zijn, of is er meer tussen hemel en aarde dat ons kracht geeft, nieuwe energie en zin in het leven? We stappen in de wereld van yoga, meditatie en wichelroeden, bezoeken heilige bergen in de Himalaya en klimmen op de Vinger van God. We lopen naar boven, vliegen de berg af en zoeken verklaringen voor die extra energie. Een zweverig thema dat we met beide voeten op de grond onderzoeken en ervaren. Een editie vol bergverhalen waarin bewondering, verwondering, pracht en kracht de boventoon voeren.

Tekst Femke Welvaart Illustratie Swaen Harmsen

20 26 30 35 36 40 46 52 54 58 62 64 68

Bezield landschap in de Himalaya Klimmen op de CathĂŠdrale De waarde van yoga en meditatie Hallucinaties tijdens expedities Verlossing: klimmen in Rio de Janeiro Interview met klimgids, kunstenaar en voormalig Nederlands kampioen Mirjam Verbeek Hike & Fly Dagwandeling: bedevaartsoord Maria Waldrast De onzichtbare krachten in de wereld van rotsen, water en ijs Bergwandelen als medicijn Markt & Materiaal: in hoger sferen Mentaal klimtrainer Arno Ilgner Mythische berg met 47 bochten

18 | HOOGTELIJN 4-2019

18_HL0419_R30_Thema_Opening.indd 18

03-09-19 10:11

THEMA

IN HOGER SFEREN

‘Cocoon’, 84 x 53 cm, Acryl op canvas, 2014. (swaenharmsen.com) Kunstenaar en klimmer Swaen Harmsen creëert via felgekleurde watervallen en berglandschappen werelden waarin een spanning ontstaat. Ze verweeft thema’s als een gezonde aarde en hoe we ernaar kijken, de invloed van de mens en de angst voor ‘de ander’ tot beelden.

Het schilderij is gekocht door Franck van den Barselaar (eigenaar Rock Steady Bussum) en gefotografeerd door Feline Pothuizen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

18_HL0419_R30_Thema_Opening.indd 19

19

02-09-19 10:53

De

resonantie van iets diepers Bezield landschap in de Himalaya

Hoewel mijn verstand zegt dat de bergen zichzelf zijn, niets meer en niets minder, voel ik een soort verwantschap. Die ongenaakbare giganten kan het daarentegen geen zier schelen dat ik hier ben. De schoonheid die ik in hen zie, laat ze koud en ik kan wel beweren dat ik de bergreuzen in mijn hart meedraag, toch laten zij geen traan als ik ter plekke dood neer zou storten. Onze liefde is eenrichtingsverkeer, maar dat maakt die van mij niet minder intens.

Tekst en beeld Myra de Rooy

M

ijn genegenheid omvat ook de bewoners. Het is alsof ik via hen naar mijn geliefde bergwereld kan kijken, als het ware door de ogen van naaste familie; zij leven immers al veel langer in de schoot van de bergen. Maar dat betekent niet dat ik geloof in al het onzichtbare dat zij zien. Het betekent wel dat ik steeds meer de magie kan voelen voor iets wat niet met ratio verklaarbaar is.

Verborgen Tijdens mijn geologiestudie werd ik lid van de Utrechtse Studenten Alpen Club en vanaf dat moment raakte mijn bergliefde in een stroomversnelling: bergen zijn er om te beklimmen. Een bergtop pronkt, lonkt, roept en wenkt. Mijn krachten meten met naakte rotsen, steile ijs- en sneeuwhellingen en zo veel mogelijk toppen aan willen tikken, leidde tot het besef dat het hoogste punt niet het hoogtepunt hoeft te zijn. Hoewel opgeleid als geoloog, moet ik bekennen dat het soms lijkt of er in steen meer verborgen ligt dan slechts materie. Een steen kan mij, zonder dat hij van zijn plaats komt, raken door een kleurschakering of grillige vorm.

Stenen denken niet, voelen niet, maar levenloos als ze zijn kunnen ze beroeren en inspireren.

20 | HOOGTELIJN 4-2019

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 20

02-09-19 10:54

THEMA

IN HOGER SFEREN

Tijdens het prosterneren worden de handen boven de kruin gevouwen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 21

21

02-09-19 10:55

Er hangt meer in de lucht dan kleurige lapjes stof Prosterneren over de bevroren rivier.

Puja De eerste maal dat ik me bewust word dat er misschien meer tussen hemel en aarde is, is tijdens de eerste Nederlandse vrouwenexpeditie in Oost-Nepal. Voordat we ons op de flanken van de ruim zevenduizend meter hoge Chamlang mogen begeven, organiseren de sherpa’s – zoals bij elke expeditie – een puja.

Tijdens die gebedsdienst offeren ze voedsel en verbranden wierook om de beschermgodin gunstig te stemmen. Strengen kleurige gebedsvlaggen worden opgehangen om gebeden en wensen te verspreiden voor alle levende wezens. En dan gebeurt het. Dagenlang lag de bergwereld verscholen achter een onstuimige wolkenzee, maar tijdens en na de puja lost die grauwe brij op en openen vergezichten, waaronder ons doel. Het ontroert me om te ervaren hoe voor de lokale bevolking bergtoppen godentronen zijn en het begint tot me door te dringen dat ook ik die plaatsen met respect dien te benaderen.

Kailash Bij de heiligste berg van Tibet, de Kailash, proef ik hoe een berg in de harten van pelgrims kan leven. Vier godsdiensten – bon, boeddhisme, hindoeïsme en jain, met elk hun eigen goden – zien de Kailash als godheid in fysieke vorm. De omgeving is adembenemend, alsof kunstenaars hier een fantastisch landschap van onaardse schoonheid creëerden. Door wind en erosie uitgebeitelde rotspilaren, in menselijke en dierlijke vorm geboetseerde keien, ronde en zachte welvingen, geplooid naast scherp gekarteld.

Voor hen die het willen zien, hebben deze natuurlijk gevormde rotsformaties een bovennatuurlijke betekenis, maar ik zie in Boeddha’s voetafdruk een door een rivier afgeronde, langgerekte kiezel die met andere stenen samenkitte tot een conglomeraat.

Karma Tseten Phuntsog bij Tso Moriri.

Toch merk ik als ik de 53 kilometer lange kora, de heilige rondgang, rond de Kailash loop, dat ook ik word beïnvloed en dat deze plaats gevoelsmatig meer is dan een brok steen. Wie over de 5660 meter hoge Drolma La komt, wordt symbolisch herboren, zo is de gedachte. Drie rondes is populair, dertien is voor de meer serieuzen. Het heilige aantal 108 vormt het ultieme doel, om nog in dit leven verlichting te bereiken. Ik ontmoet een atletische Indiase jongeman die al vanaf het voorjaar bezig is om bijna dagelijks een kora te lopen. Hij heeft er nu 101 opzitten.

Ik deel een energiereep en hoop voor hem dat het niet tegenvalt als de wereld na de 108ste ronde nog steeds hetzelfde is. Of ziet hij na zijn krachtsinspanning de aarde met nieuwe ogen?

Steentje Vele malen keer ik terug naar Tibet en de Himalaya, waar volgens overleveringen door een god of de goden kwistig met heilige bergen is rondgestrooid. Als geoloog en ongelovige weet ik natuurlijk beter. En toch, als ik op dergelijke verheven plekken kom, een steenhoop op een eenzame bergpas passeer, dan draag ik een steentje bij. Ik liet al heel wat gebedsvlaggen wapperen.

Er hangt meer in de lucht dan die kleurige lapjes stof die zoveel goeds verspreiden. En ik vraag me af of dat komt omdat ontelbare

22 | HOOGTELIJN 4-2019

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 22

02-09-19 10:56

THEMA

IN HOGER SFEREN

mij steeds minder toeschouwer, maar word ik deelgenoot en ervaar ik nabijheid en respect tijdens ons vaak woordeloze samenzijn. Liters boterthee drink ik met mensen wier gezichten door de elementen zijn getekend als een landschap met rimpels als bergketens en -dalen. De bergtoppen vormen een gigantisch openluchttheater en de bewoners zijn mijn medespelers. Ik volg dalende en stijgende voetpaden, die als linten de afgelegen dorpen verbinden. Daar waar geen pad is, kan ik alle kanten uit.

Tijdens trektochten, solo of met een lokale gids, overnacht ik in kloosters of bij mensen thuis. Ervaring leert dat in berggebieden de bevolking gastvrij is. Ook zij komen onderweg in zwaar weer terecht. Een dak boven het hoofd is dan een weldaad. Wanneer bewoning ontbreekt, slaap ik in mijn tent of bivakzak. Soms overnacht ik naast een steenman en dan voel ik een klik. Hier staat meer dan een wegwijzer. Hier staat een beschermer en maatje in de leegte. Een Ladakhi vriendin uit de hoofdstad Leh drukt me telkens als ik haar woning verlaat op het hart om voorzichtig te zijn en veilig terug te komen. Zij geniet van de in de natuur verankerde schoonheid, maar om die schoonheid op te zoeken aan de rand van het leven gaat haar te ver. Volgens haar vind je net zoveel geluk op bergtoppen als je er zelf naartoe brengt. Dus waarom zou je er naartoe gaan?

Hartje winter in Photoksar.

Door regelmatig terug te keren, worden aanvankelijke vreemden vrienden. Een van hen is de monnik Karma Tseten Phuntsog. Met hem bezoek ik meermaals zijn geboortedorp Lingshed. Om daar te komen, kruisen we bergpassen. Dat voelt als het oversteken van een grens, het betreden van een fonkelnieuwe wereld. De lokale mensen kennen het gebied op hun duimpje. Ik vorm me met behulp van een topografische kaart vooraf een beeld van het terrein. Dat geeft houvast om mijn route te vinden. Karma heeft geen landkaart bij zich; mijn reisgezel draagt een kaart in zijn hoofd. Gevormd door verhalen van voorouders, in vertellingen van lama’s over heilige oorden, maar vooral opgeslagen in zijn lichaam door alle stappen die hij zette. De monnik komt hier niet voor het indrukwekkende uitzicht, hij kijkt met een andere blik dan ik. Dit is de streek waar hij geboren werd, dit is zijn wieg. pelgrims eeuwenlang met de beste intenties hun voetstappen achterlieten en hun hart vulden met bewondering, verwondering en mededogen.

Vooral Ladakh voelt als mijn tweede thuis. Ik kom vingers tekort om te tellen hoe vaak ik die hooggebergtewoestijn in NoordwestIndia bezocht. Alle seizoenen maak ik mee, soms zelfs op één enkele zomerdag, waarop een sneeuwstorm of geselende hagelbui plotsklaps de zonnewarmte verdrijft. Deze zee van bergen is geboren uit een oceaan. Hier vonden oerkrachten plaats, die ieder menselijk voorstellingsvermogen te boven gaan. De botsing van continenten, die zo’n veertig miljoen jaar geleden aanving, wordt hier haast tastbaar. De Indiase continentale plaat bewoog met een snelheid van zestien centimeter per jaar richting het noordelijker gelegen Euraziatische continent. Zesduizend kilometer legde India af voordat de trage botsing volgde. De tussenliggende Tethysoceaan werd dichtgeknepen. Gesteenten plooiden zich en werden opgeheven tot het machtige Himalayagebergte.

Deelgenoot Telkens als ik in Ladakh arriveer, gaat mijn hart sneller kloppen.

Niet door de hoogte, maar door de uitgestrekte bergwereld én door de mensen die mij in hun leven toelaten. Door hen voel ik

Connectie Ook ik voel een connectie met zijn bergen. Niet iedereen zal dat zo ervaren. Wat bij mij bewondering oproept, kan voor een ander vijandig lijken. Waar ik rijkdom vind, ziet een voorbijganger mogelijk slechts desolaatheid. Behalve de imposante bergpieken zie ik op kleinere schaal wonderen. Een rotsblok bedekt met calcietkristallen, die naar me knipogen als de zon ze beroert. Een brok kalksteen met fossiele schelpen, naast stenen waar mensenhanden aan te pas zijn gekomen en waarin de mantra Om mani padme hum is uitgehakt. Kunst uit vervlogen tijden: uitgebeitelde jachttaferelen. Ibexen met gekromde horens, voor eeuwig gevangen in steen. Wanneer ik naar een gigantische rotstoren wijs en Karma vraag of de zuil een lokale naam heeft, zegt hij “Namkha”, luchtpilaar, drager van de hemel.

Kwetsbaarheid De bergwereld wordt bewoond door bovennatuurlijke wezens, door geesten, goden en demonen, leer ik van Karma. Alles is onderling verweven. De lha leven op open plaatsen, zoals passen en pieken. Deze berggoden controleren de weercyclus, brengen wintersneeuw en de zon die de sneeuw in het voorjaar smelt. Ze geven leven en vruchtbaarheid aan de velden, maar kunnen – als mensen zich misdragen – overstromingen, lawines en aardbevingen

HOOGTELIJN 4-2019 |

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 23

23

02-09-19 10:56

Getekend door de elementen.

Ibexen gevangen in steen.

veroorzaken. De lu zijn meer watergeesten, slangachtige wezens geassocieerd met de onderwereld. Die beschermers wonen in bronnen, verstilde meren of een knoestige jeneverbesboom. De hoeders van welzijn, water en geluk reageren boos op aantasting van hun woongebied. De tegenreactie van een lha of lu is ziekte of droogte. Karma toont me de woonplaats van een lu: een verweerd stuk graniet met een gat erin, waar gelovigen doorheen kunnen kruipen. De lu-steen is prozaïsch in cement verankerd, zodat het natuurwonder niet kan wankelen. Aan de buitenmuur van een huis hangt een demonenverschrikker, een kleurig draadwerk rond een geitenschedel. In de bergen is de kwetsbaarheid van de mens invoelbaar. Daarom worden offers achtergelaten, alsof een bergtop of sacrale plek een persoonlijkheid bezit. In de bergregionen, waar de dood vaak dichterbij lijkt dan in het laagland, wordt het kwaad tijdens rituelen verjaagd of verbrand.

Mensen benoemen de berggiganten, en de bergen op hun beurt vormen de mensenlevens. De bergen hebben ook mij gevormd en werden metgezellen. Maar maak ze niet boos; een fout kan nog steeds fataal zijn. Klimvrienden kwamen tijdens hun passie om het leven en ik ondervond aan den lijve dat de dood op de loer kan liggen, door weersomslag, een vallende steen of sneeuwlawine.

Een bergtop pronkt, lonkt, roept en wenkt.

Bij het dorp Diskit maak ik een ultieme vorm van prosterneren mee: steil tegen de berghelling op, soms via een weg, vaker over scherpe rotsbodem. Veel handen zijn onbeschermd en zonder kniebescherming onder hun broeken. Verzorgers dragen met voedsel en drank bij aan het driedaagse ritueel. Het is gekoppeld aan miraculeuze Boeddhaverschijningen die ooit in dezelfde periode plaatsvonden en deze maand extra gunstig maken voor gebeden en neerbuigingen. De inspanning zou heilzaam zijn voor de fysieke én spirituele conditie. Onderzoekers vermoeden dat de voorste hersenlobben beter doorbloeden, waardoor hogere hersenfuncties zoals geheugen en geweten beter functioneren: een mystieke ervaring, ‘high’ zonder drugsgebruik.

Een menselijke rups trekt door de bergen – de handen gevouwen boven de kruin, voor het voorhoofd, keel en borst, om zich op de bevroren ondergrond uit te strekken. De hele dag trek ik met de groep op. Ik maak geen neerbuigingen. Tijdens bergbeklimmen

Over rotsen waarnaast de afgrond grijnst.

Devotie Hartje winter ben ik in het aan Ladakh grenzende Nubra getuige van een eeuwenoud ritueel. De dorpelingen houden een lekendienst in de heilige maand, de eerste kalendermaand van het Tibetaanse jaar. Dagenlang klinken in de tempel Boeddha’s woorden en verzamelen de aanwezigen ‘verdiensten’ door te bidden. Een half uur klinkt een vrijwel geruisloos gemompel, innerlijk gebed en contemplatie, daarna breekt de tijd voor prosterneren aan. De ter-aarde-werping komt in godsdienstige gebruiken en wereldlijke ceremonies voor als onderwerping aan een godheid of heerser. In het boeddhisme is het een middel om een gunstige wedergeboorte te verwerven en eer te bewijzen aan de ‘Drie Juwelen’: Boeddha, zijn leer en de geloofsgemeenschap.

Keer op keer liggen de gelovigen uitgestrekt op een vloer die al veel kousenvoeten en handpalmen heeft gezien. Ik doe om de kou te verdrijven een half uur mee. Conclusie: vermoeiend! Na de devotie krijg ik thee. Liefdevol wordt er een extra boterklont in mijn theekop gemikt. Na negen uur eindigt de gebedsdag.

Mijn buurvrouw wrijft over pijnlijke knieën. Misschien toch niet zo goed, zeventien dagen prosterneren en in kleermakerszit bidden?

De dood dichtbij om het kwaad te verjagen.

24 | HOOGTELIJN 4-2019

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 24

02-09-19 10:57

THEMA

IN HOGER SFEREN

‘Een steentje bijdragen’ op een bergpas.

heb ik afzien ervaren, maar hoe langer deze bovenmenselijke inspanning duurt, hoe ongemakkelijker ik me voel. Dit gaat alle perken te buiten en is op de hellingen niet zonder gevaar. Het ego onderwerpen en levende wezens bevrijden van tegenslag en lijden, oké – maar is dit nog gezond?

Bij het klooster staan dampende pannen rijst en groente. Daarna volgt een rondgang om het klooster, gedeeltelijk via trappen. Zijn de treden breed en lang, dan wordt er per traptree een prosternatie gemaakt. Is dat niet het geval, dan plooien de prosterneerders zich in bochten om zich uit te strekken. Goedgemutst duikt het gezelschap prosternerend de diepte in over puinhellingen met hoekige keien, over rotsen waarnaast de afgrond grijnst. Ik ben opgelucht als iedereen veilig de dalbodem bereikt. Daar wordt, lang uitgestrekt, zelfs een bevroren rivier overgestoken. Na tien uur lichamelijke inspanning is de klus geklaard: stoffig maar voldaan huiswaarts. Morgen weer een dag.

Krachtplek Misschien moet je in een vaak mensonvriendelijke omgeving bezweringen uitvoeren om kwade schimmen te verjagen en geloven in beschermgeesten die zich in rotsspelonken en waterbronnen schuilhouden? Waarschijnlijk zijn er maar weinig

westerlingen die dit terrein en zijn bewoners echt begrijpen. Pas wanneer je je in een landschap ‘ingraaft’, door er een langere periode door te brengen, kan het thuisgevoel groeien. Regelmatig trek ik een periode met bergvolken op en ik voel sympathie voor hun manier van leven. Mijn verblijf is te vluchtig om het volledig te ervaren; dan zou ik er moeten wonen. In mijn thuiswereld is de verbintenis met de natuur meestal verbroken. Bij natuurvolken is die relatie evenmin idyllisch. Het is vaak te koud of te droog, te heet of te nat. Het leven is keihard, balanceren op de rand van het bestaan. Toch lijkt er bij de bergbewoners meer intimiteit met de aarde te zijn. Hun geestelijk landschap wordt gevoed door de natuurlijke omgeving met heilige locaties, bewaarplaatsen van zowel mythen als waargebeurde historie.

Bergen doen niet alleen wat met wie er woont, maar ook met de passanten, met wandelaars en klimmers, met mij. Ik begin het een beetje te begrijpen, al hoef ik niet alles te geloven, het begint voor mij wel te leven. En bestaat er een bezield landschap? In elk geval wordt de mens in de schaduw van bergreuzen nietig. Zij houden de regie in handen en ik ben slechts gast. Hoewel ik nog steeds graag klim en wandel, ondergaan de bergen voor mij een metamorfose van prachtplek naar krachtplek. Hier klinkt de resonantie van iets diepers: de hartenklop van de aarde.

Myra de Rooy (myraderooy.nl) reist regelmatig in de Himalaya en schreef onder andere Dochters van de bergen en Chamlang, over de eerste Nederlandse vrouwenexpeditie.

HOOGTELIJN 4-2019 |

20_HL0419_R31_Thema_De helige bergen Himalaya.indd 25

25

02-09-19 10:57

Nostalgie in de Ardennen

klimmen op de CathĂŠdrale

26 | HOOGTELIJN 4-2019

26_HL0419_R32_Thema_De Katherdaal in Sy.indd 26

02-09-19 10:58

THEMA

IN HOGER SFEREN

Ergens in de Belgische Ardennen ligt een stil dal. En in het dal een doodlopende weg, een spoorlijntje waarover af en toe een trein beweegt, een paar uitspanningen en wat huisjes. En herinneringen, heel veel herinneringen, van generaties die er klommen op rotsen met namen als Vignobles, Vierge, Cathédrale en Nandouire.

Tekst Ico Kloppenburg Beeld Frank Husslage

O

p een zonnige, zorgeloze zaterdagochtend parkeren we de auto voor de Tukhut, die er stil en verlaten bij ligt.

Logisch, want iedereen is natuurlijk al op stap. De eerste dag van de meteorologische herfst is een echo van de prachtige zomer die achter ons ligt. Misschien wel twintig jaar terug is het, dat we hier voor het laatst kwamen om te klimmen. Het was een andere tijd en misschien waren we ook wel andere mensen, toen.

Toegegeven: we komen vooral uit nostalgische overwegingen een dag klimmen in Sy. Ervaren reizigers zullen nu vast roepen dat dit een heel slechte reden is om een plek opnieuw te bezoeken.

Nostalgie We zijn nieuwsgierig, wat sceptisch en zelfs een beetje bang.

Nieuwsgierig omdat we de foto’s uit ons geheugen naast de echte beelden van nu willen leggen. Gewoon, om te zien wat er nog van klopt. Sceptisch, omdat ergens in ons achterhoofd een stemmetje fluistert dat het alleen maar tegen kan vallen. Dat de rotsen lager zullen zijn dan vroeger – lager en vooral een stuk afgetrapter – en dat de terrasjes minder gezellig zullen zijn en het bier zelfs minder goed zal smaken. Bang, omdat herinneringen bovenkomen aan hoge eerste haken in combinatie met gladde treetjes.

Het theater van de Cathédrale in het zonlicht.

Voorlopig is er niets dat voeding geeft aan het stemmetje, daar diep van binnen. We lopen langs La Ferme en onder het viaduct door naar het eerste rotsmassiefje, dat zijn naam dankt aan een bankje, aan de voet. Dit is het massief waar fotograaf Frank, zonder er erg in te hebben, ooit naar boven soleerde toen hij een beginner begeleidde. We voelen aan de rots, die in het septemberzonnetje ligt te stralen. Ruwer dan we hadden gedacht. Maar het bankje? Het bankje ontbreekt! Toch doet dit geen afbreuk aan onze nostalgische instelling.

Klimmen in Sy

Ico onder de Rocher du Banc, nu zonder bank.

Het meest recente klimgidsje van Jan Groeneveld dateert uit 1986. Inmiddels is er een nieuwe topo van Sy in de maak, omdat er de afgelopen 33 jaar routes zijn verdwenen, of bijgeboord. De NKBV is de routes aan het herwaarderen en de lijnen opnieuw aan het intekenen. De topo wordt eind 2019 online gepubliceerd.

Vrijwel alle routes in Sy zijn voorzien van betrouwbare nieuwe haken en goede relais.

In veel routes moet je wel een eind boven de laatste haak uit klimmen. Je kunt dus niet gedachteloos tussen de haken klimmen. In enkele gevallen is een historisch spannende passage intact gelaten. Les Truites en Les Crevettes zijn hier voorbeelden van.

Het massief La Nandouire wordt binnenkort geopend. Wel is er waarschijnlijk in de winter en het voorjaar een tijdelijke sluiting vanwege eventuele broed van een oehoe-paartje.

HOOGTELIJN 4-2019 |

26_HL0419_R32_Thema_De Katherdaal in Sy.indd 27

27

02-09-19 10:59

TERRE The Original Compact Towels Compact & Lichtgewicht Antibacterieel Sneldrogend Super absorberend In diverse maten en kleuren

VERKRIJGBAAR BIJ DE MEESTE OUTDOORWINKELS

robijns+snowl.indd 1

www.rubytec.com

02-09-19 13:26

THEMA

IN HOGER SFEREN

Voor een dichte Tukhut.

Tukhut tijdelijk gesloten

Na vele ontwerpen zijn de vergunningen rond en is de verbouwing van de Tukhut nu echt begonnen. Begin 2020 opent de prachtige hut haar deuren met een nieuwe naam: de HerBerg.

De maagd op de Vierge.

Op de Vignobles.

Spektakel Klimmen doen we niet op de Rocher du Banc. Wij zijn hier om in hoger sferen te raken en welke plek is daar beter geschikt voor dan het massief dat de naam Cathédrale draagt. Het rotsbastion is nog steeds indrukwekkend en een theater, waar het publiek van het spektakel kan genieten op het grasveld aan de voet van de wand. Zo was het vroeger en zo is het nog steeds, zien we als we om ons heen kijken. Een groep jonge klimmers verspreid over de wand, terwijl een jonge moeder met kind op een picknickkleed de prestaties in de gaten houdt. De eerste madonna-met-kind van de dag.

Ik kom hier voor de Truites, een route die begint in een spleet die in de jaren tachtig al spekglad was. Wees gerust: glad is hij nog steeds, maar ook weer niet gladder dan vroeger. Jan Groeneveld noemt de route in zijn Klimgids Sy – de volledige bijgewerkte klimgids van Sy met alle vrijklimwaarderingen uit 1986 – een

generatiegenoten met evenveel ervaring als wenkbrauwbeharing ‘zeer atletische route’. Hoe je die term kunt gebruiken voor een plaatroute snap ik eigenlijk niet. Zeker is wel dat het me heel wat moeite kost om de route te klimmen, die als een 5b in het gidsje staat. 5b nondedju! Dat niveau klim ik in de hal om op te warmen, maar hier moet ik alle zeilen bijzetten. Bovendien zit de eerste haak zo hoog, dat ik me toch maar met een touwtje van boven laat zekeren.

Ontluisterend Inmiddels is mijn geheugen weer opgefrist: ook vroeger zat die haak zo hoog. Reden waarom ik ooit een nutje 1 of 2 in de spleet legde, voor de eerste lastige stap. De stap van de horizontale barst naar de ‘vissenstaart’ is prachtig en eenmaal op de staart zijn de problemen voorbij. Boven de route, op de band die het massief horizontaal doorkruist, zien we dat dit monument toch reconstructie behoeft. Een deel van de rots is met grote lijmtangen en kabels vastgezet. Het maakt de ontluisterende indruk van een kies die te vaak gevuld is en er vandaag of morgen toch een keer uit moet.

Met de buik vol forel klimmen we de Extrême Onction, op de linkerkant van het massief. Hier geen jonge klimmers met grut, maar generatiegenoten met evenveel ervaring als wenkbrauwbeharing. Het lijkt of de tijd heeft stilgestaan, wanneer we als jonge goden door de spleet glijden. Vooral de tweede lengte is genieten, met een prachtige plaat. Gelukkig ben ik door een van de oude rotten gewaarschuwd voor een klein, glad treetje bovenin de route en laat ik me niet verrassen. Puur plezier.

Maagd Het is tijd om op zoek te gaan naar de maagd uit onze herinnering: La Vierge. Een kleine puist in de bocht van de rivier, een beetje vochtig, mossig en duister: zo leeft de Vierge voort in mijn geheugen. Ook op deze stralende dag klopt dat. We kijken naar La Bagarre – typische Viergeroute volgens Groeneveld – en hoewel we zeker weten dat we dit kunnen klimmen, slaan we het toch maar over: de eerste haak, op het oog een oude mepper, zit hier echt belachelijk hoog. We lopen dus de bocht om en klimmen Le Pourpoint, zo ongeveer de gemakkelijkste route hier. Toch nog wel een stevige Dülferpas om te beginnen! We klimmen ook de spleet Les Fourmis, helemaal rechts. Ooit zag ik hier Ineke Dijkstra omhoogklimmen, nog voor ze in 1988 de eerste Nederlands kampioene Sportklimmen werd. En dat deed ze destijds echt een stuk gemakkelijker dan ik vandaag, op deze prachtige dag.

Tenslotte klim ik – met een touwtje van boven – Les Spinaches, mijn eerste 6a van vandaag. Voor de stevige boulderpassen vanuit de start moet je echt even de tanden op elkaar zetten. Met een goed gevoel gaan we verder naar Les Vignobles. We kijken naar La Pastorale, voor mij een ‘landmarkroute’. Ooit heb ik die voorgeklommen, maar nu, zonder extra zekering, waag ik me daar niet aan. Omdat de dag ook al gevorderd is, stap ik in de Niche, een heerlijke route die me zonder veel problemen naar de bovenrand van het massief brengt.

Herinneringen Onze klimdag zit erop en we slenteren we naar het terras. Daar komt de ultieme test en blijkt dat bier met frites anno 2019 zeker zo goed smaken als vroeger. En dan is het eigenlijk ook alweer tijd.

Tijd om deze plek vol herinneringen achter ons te laten. Maar thuis, als ik Groenevelds gidsje weer voor 20 jaar in de kast zet, komt ook het besef dat er nieuwe herinneringen zijn toegevoegd aan een lange reeks. En dat het de moeite waard is geweest.

HOOGTELIJN 4-2019 |

26_HL0419_R32_Thema_De Katherdaal in Sy.indd 29

29

02-09-19 10:59

Geaard in de bergen De waarde van yoga en meditatie

Yoga, mindfulness, meditatie. In deze hectische maatschappij schieten yogascholen, yogaretreats en mindfulnesscursussen als paddenstoelen uit de grond. Ze beloven meer balans, rust en focus én meer flexibiliteit voor lichaam en geest. Van zulke voordelen zouden ook wandelaars, alpinisten en (sport) klimmers kunnen profiteren. Hoogtelijn dook in de wereld van yoga en meditatie en zocht het uit.

Tekst Rinske Brand Beeld Danielle van der Spek Fotografie

H

et woord yoga is afgeleid van het Sanskriet Yuj dat verbinding betekent, de verbinding tussen lichaam en geest. Yoga ontstond zo’n vijfduizend jaar geleden in India. De eerste yogi’s (beoefenaars van yoga) hadden de wens één te worden met de natuur. Ze zagen zichzelf als onderdeel van dezelfde wereld als dieren en planten. Ze gebruikten meditatie om zich af te sluiten voor de mensenwereld. Tijdens meditatie probeert de beoefenaar namelijk de volledige stilte in zichzelf te ervaren. Dit mediteren deden ze vaak in de natuur en daar observeerden ze het gedrag van de dieren die ze daar tegenkwamen.

Bewegingen uit het dierenrijk Het viel de yogi’s op dat dieren in verschillende situaties ook verschillende houdingen aannemen; een houding voor de aanval, eentje voor de verdediging, maar ook bij het wakker worden horen diverse bewegingen. De houdingen verschillen ook van dier tot dier. Ze stellen de dieren in staat om soepeler te bewegen, sneller op een aanval te reageren of zelf efficiënt aan te vallen. De mensen begonnen de bewegingen uit het dierenrijk te kopiëren en kwamen tot het inzicht dat ze niet alleen fitter werden, maar hun spieren ook flexibeler. Al snel combineerden ze deze dieroefeningen met meditatie. Dit vormde de basis van de eerste yogaoefeningen die dan ook namen dragen die direct verwijzen naar het dierenrijk. Zo werd de houding die sterk doet denken aan een uitrekkende hond, de downward dog, of neerwaartse hond.

Terug naar 2019. In onze westerse maatschappij worden yoga en meditatie voornamelijk geassocieerd met het herstellen van het evenwicht in het menselijk systeem. Want, zo is de aanname, in het leven van de moderne mens is de balans tussen lichaam en geest vaak verstoord. Yoga biedt oefeningen die het evenwicht herstellen en maakt lichaam en geest levendig en flexibel.

Ademhaling speelt hierbij een cruciale rol, want juist deze helpt de houdingen langer aan te houden en de geest te focussen. Het zijn deze eigenschappen die ervoor zorgen dat yoga ook in de sportwereld aan terrein wint.

Wetenschappelijke aandacht Er komt steeds meer wetenschappelijke aandacht voor yoga, dankzij een paar kenmerken die voor (berg)sporters interessant zijn. Allereerst de ademhaling. Wie de ademhaling bewust vertraagt, laat het kooldioxideniveau in het bloed stijgen.

Hierdoor neemt de bloedtoevoer naar het brein toe en daarmee de zuurstofvoorziening. Met als gevolg een verhevigd bewustzijn en alertheid.

Ten tweede is er het flexibel houden van spieren en pezen. De langzamere yogavormen, zoals yin, richten zich specifiek op het versterken en het versoepelen van bindweefsel en gewrichten; ze rekken dieperliggende spieren en maken het bekkengebied los. Yoga maakt leniger en traint ook de allerkleinste spiertjes. Ten derde helpt het bij lichaamsbewustzijn oftewel het ‘luisteren naar je lijf’. Dat is in de huidige maatschappij een onderontwikkelde vaardigheid. Wie leert te letten op pijnlijke schouders, rugpijn of een pijnlijke buik, weet dat dat signalen zijn van overtraining, spanning of een opkomende blessure en kan op tijd maatregelen nemen.

Een gouden combinatie?

Aangezien yoga vijfduizend jaar geleden in de natuur ontstond, lijkt een combinatie van yoga en bergen een gouden combinatie.

Een online zoektocht levert dan ook een oneindige lijst aan mogelijkheden op. Van vijfsterrenyogaretreats op de meest bijzondere plekken tot huttentochten waar yoga vast onderdeel uitmaakt van het programma. Zonder uitzondering beloven de reizen dat deelnemers één worden met de natuur, de verstilling

30 | HOOGTELIJN 4-2019

30_HL0419_R33_Thema_Yoga en bergsport.indd 30

02-09-19 11:05

THEMA

IN HOGER SFEREN

Met de Danser (Natarajasana in het Sanskriet) oefen je focus, evenwicht en flexibiliteit.

HOOGTELIJN 4-2019 |

30_HL0419_R33_Thema_Yoga en bergsport.indd 31

31

02-09-19 11:06

Foto links Voor het ontbijt een yogasessie op het terras van AlpeLune Foto rechts Ook wandelen kan een vorm van meditatie zijn.

vinden en totaal ontstressen. Voor wie dat nog niet voldoende is, kan zich laven aan meerdere dagen yoga en bergen. Niet alleen tijdens het jaarlijkse Chamonix Yogafestival dat begin juli plaatsvindt in de gelijknamige plaats in Frankrijk, maar ook in Sankt Anton am Arlberg in Oostenrijk, dat elk jaar de locatie is van het vierdaagse Mountain Yoga Festival. Dit festival brengt yoga, bergen, gezondheid en een internationale yogagemeenschap samen. Naast ontelbare yogalessen, onder leiding van yogaleraren van over de hele wereld, staan ook bergwandelingen op het programma.

Yoga en bergwandelen-reizen

Foto Geert Vennix

Ook Bergsportreizen heeft sinds een aantal jaren yoga op het reizenprogramma staan. International Mountain Leader (IML) Anne van Galen organiseert deze yoga en bergwandelen-reizen.

Een paar jaar geleden verhuisde Anne naar de Franse Alpen en ze vertelt dat yoga haar hielp te durven kiezen voor haar droom.

In Nederland beoefende ze al yoga en daar merkte ze dat ze de

Tadasana / Berghouding

Een van de belangrijkste houdingen in yoga heet tadasana, oftewel berghouding of mountain pose.

Tada betekent berg in het Sanskriet. In deze houding sta je dan ook als een berg: stevig en geaard met de grond. Het is de basis van alle staande yogaoefeningen.

Hoe doe je tadasana / berghouding?

De tadasana, of mountain pose.

• Sta rechtop met je voeten tegen elkaar, hakken en tenen raken elkaar, spreid je tenen.

• Verdeel je gewicht gelijkmatig over beide voeten.

• Kijk recht naar voren en richt je blik op oneindig.

• Knieën niet op slot, maar wel recht boven je enkels. Heupen recht boven je knieën.

• Maak je armen lang naast je lichaam, vingers wijzen naar beneden.

• Maak je lang zonder dat je de stand van je bekken verandert en houd de natuurlijke stand van je rug.

• Breng je borstbeen omhoog en verleng zo je rug, maar houd je schouders laag en ontspannen.

• Trek je kin een beetje in, zodat ook je nek verlengt.

• Sluit je ogen en beeld je in dat je zo stevig staat als een berg.

oefeningen die ze leerde in de yogazaal steeds vaker meenam naar buiten. Tijdens haar eigen bergtochten voegde ze al snel yogaoefeningen toe aan haar rustdagen. Ook als ze een groep in de bergen begeleidde, bouwde ze tijdens de tocht altijd wel een stilte- of meditatiemoment in. In de evaluatie gaven veel van haar klanten aan dat ze juist dat moment als een hoogtepunt van de reis hadden ervaren. Een uniek en onvergetelijk moment.

Vanuit deze meditatiemomenten ontstonden de speciale yogareizen met elke dag twee yogalessen en een stevige wandeling op het programma. In de ochtenden staat een meer actieve vorm van yoga op het programma. ’s Middags, na de wandeling, is de les meer gericht op het stretchen van de spieren. Volgens Erwin van Berkel, een van de vaste yogadocenten op deze reizen, ervaren de meeste mensen de dag erna helemaal geen spierpijn meer.

Voor Erwin, die een eigen yogaschool heeft in Lelystad, was de reis met Anne zijn eerste keer in de bergen. Hij herinnert het zich nog goed. Het was 2016 en het was een pittige trektocht. Nooit eerder was hij zo lang aan het wandelen, in stilte. De rust van de natuur en de verstilling in jezelf zijn volgens Erwin dubbel magisch. Het was voor hem een complete verrassing, deze ervaring, maar hij was meteen om. Hij zou yoga geven in de bergen. Hij kiest zijn yogalessen tijdens de reis heel zorgvuldig.

Hij bepaalt de les en Anne weet altijd wel een mooie plek in de natuur te vinden.

Alle zintuigen staan aan Buiten in de natuur staan al je zintuigen aan. Voelen, ruiken, horen; alle indrukken komen direct binnen. Waar je normaal in Nederland aan de randen van een drukke werkdag de rust op het yogamatje probeert te vinden, helpt het wandelen in de bergen al om in een meditatieve staat te komen. Je leert beter luisteren naar je lichaam en bent tegelijkertijd ook heel bewust van je omgeving. Het maakt dankbaar en nederig. Na een paar dagen lopen en yoga komt er altijd wel iets naar boven, weet hij.

Zijn ervaring is dat de meeste mensen toch kiezen voor de reis vanwege de wandeltochten. Ze hebben wel interesse in yoga, maar zijn verrast wanneer ze merken wat yoga in de bergen met ze doet. Niet alleen vermindert het vermoeidheid en spierpijn, het breng ze ook in een andere staat van bewustzijn. Bij de reizen is op dit moment 80 procent vrouw en 20 procent man, al neemt dat laatste percentage gestaag toe. De redenen om mee te gaan op yogareis zijn heel divers. Velen willen even ontsnappen uit hun gehaaste leven, maar ook voor mensen die een verlies

32 | HOOGTELIJN 4-2019

30_HL0419_R33_Thema_Yoga en bergsport.indd 32

02-09-19 11:08

THEMA

Bij Dormillouse vormen de bergen in herfstkleuren het perfecte decor voor een yogasessie.

IN HOGER SFEREN

Online verder lezen • bergsportreizen.nl: voor het actuele wandel- en yogareizenaanbod van de NKBV. • overdebergen.nl: de website van Anne van Galen, met onder meer blogs en haar reisaanbod.

• erwinvanberkel.nl: de website van Erwin van Berkel, met onder meer wandelcoaching en yogareizen.

• katjastaartjes.nl: de website van Katja Staartjes, met onder meer al haar expedities en boeken.

• chamonixyogafestival.com: over het yogafestival in Chamonix, Frankrijk.

• mountainyogafestivalstanton.at: over het yogafestival in Sankt Anton, Oostenrijk.

• Via de verkorte URL bit.do/e5isY: yogasessie speciaal voor klimmers.

moeten verwerken, even klem zitten in hun carrière of op zoek zijn naar zingeving, biedt deze combinatie enorme meerwaarde.

Het allermooiste aan de tochten in de bergen vindt Erwin dat je onderweg bent met jezelf en een rugzak. Je hebt geen bereik en alles wat je kunt gebruiken zit in jezelf en op je rug; niets meer, niets minder. Voor Anne helpen yoga en meditatie ook bij het omgaan met emoties tijdens het klimmen, zoals angst of onzekerheid. Het helpt heel bewust afwegingen te maken tijdens een lastige klimroute en het helpt kracht en inspanning te doseren en met meer souplesse omhoog te gaan. “Ik ben ervan overtuigd dat mijn klimniveau is gestegen dankzij het regelmatig beoefenen van yoga”, zegt Anne.

Meditatie en afzien Voor Katja Staartjes, een van Nederlands bekendste expeditieklimmers en eerste Nederlandse vrouw op de Mount Everest, is het praktiseren van yoga vooral nog een intentie. “Best typisch, want mijn broer Ewout heeft notabene een yogaschool bij mij om de hoek.” Ze heeft het te druk, wat eigenlijk betekent dat ze nogal moeite heeft met het nemen van rust. Dat neemt niet weg dat ze graag meer met yoga en meditatie zou willen doen. Maar na een stressvolle dag zijn toch eerder sporten zoals hardlopen en fietsen haar uitlaatklep. Of een hele dag lopen, want dat is voor Katja het toppunt van rust. Lopen is voor haar pure meditatie.

Lopen is letterlijk geaard zijn. Na even nadenken is dan ook haar conclusie dat rust vinden en afstand nemen bij haar altijd gepaard gaan met een fysieke inspanning.

Voor Katja is fysiek afzien nooit een probleem, maar in de bergen heeft ze wel nog last van haar gedachten: is het materiaal wel goed? Is alles mee? Kom ik wel door deze route heen? Bij een technische route veroorzaakt deze laatste gedachte soms een paniekaanval. Bij angst helpt het Katja om te focussen op haar ademhaling en weer te ‘aarden’; zorgen dat ze gebalanceerd in

de route staat. Dat maakt weer rustig. “Ik keer eerst volledig naar binnen en zoek opnieuw mijn zelfvertrouwen en focus. Pas daarna ga ik verder. Eigenlijk ben ik in de bergen beter in staat naar mezelf te luisteren dan in het dagelijks leven. Als je naar grote hoogten gaat, is vooral de eerste fase, tussen de 2000 en 4000 meter erg belangrijk. Wie in die fase de tijd neemt en rust vindt, kan prima zonder Diamox. Je voelt daarmee ook beter hoe je lichaam reageert op de ijle lucht.”

Katja ziet ook de fysieke voordelen van yoga: “Zeker boven de 40 word je wat stijver en juist 40+-klimmers kunnen profiteren van de voordelen van yoga beoefenen. Een goede yoga practice zorgt voor een betere flexibiliteit en core stability. En ook dat helpt enorm in de bergen. Kortom, het wordt hoog tijd dat ik zelf aan yoga ga doen.”

Yoga helpt tijdens een lastige klimroute en geeft souplesse Doe-het-zelf yoga Moet degene die nu geïnteresseerd is geraakt in yoga, meteen een yogareis boeken? Of kun je ook zelf beginnen? “Jazeker!” zegt Anne. “Dat kan al door tijdens een eigen tocht eens de tijd te nemen en af en toe stil te staan, letterlijk. Wees bewust van je omgeving. Loop een half uur of een uur in complete stilte, ook als je met anderen bent. Uiteindelijk wordt de relatie met de bergen anders.”

Wie nog een stapje verder wil gaan, kan de zonnegroet toevoegen aan het ochtendritueel. Of naast een bergmeer de berghouding aannemen (zie kader). Volgens Anne is het een uiterst indrukwekkende ervaring om daar de stilte van de bergen te ervaren.

Kortom, geen betere retraite dan de bergen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

30_HL0419_R33_Thema_Yoga en bergsport.indd 33

33

02-09-19 11:08

Naamloos-6 1

28-08-19 11:48

THEMA

IN HOGER SFEREN

De

derde man Hallucinaties tijdens expedities

Klimexpedities kunnen een zware wissel trekken op de deelnemers: hevige kou, eenzaamheid, zuurstofgebrek, extreme inspanningen. Uiteraard komen er dan bij uitgeputte klimmers beelden op van een warm thuis, lekker eten of met vrienden in je stamkroeg of de warme klimhal. Deze beelden kunnen soms hallucinaire vormen aannemen. Of zijn het geen hallucinaties?

Tekst Frank Husslage Beeld Ico Kloppenburg

H

et is 1985. De Pool Voytek Kurtyka en de Oostenrijker Robert Schauer zijn op de westwand van Gasherbrum IV, The Shining Wall. Op de achtste dag, nadat ze de wand hebben beklommen en net onder de top op de graat uitkwamen, maar die top laten voor wat hij is en kiezen voor de afdaling, zegt Voytek tegen Robert: “I would like to tell you something, but it’s very strange.” Robert hapt naar adem en buigt zich over zijn pickel. “I know what you mean”, antwoordt hij. “You sense him, the third person?”

Deze imaginaire derde man had beide klimmers de afgelopen dagen al vaker vergezeld en bracht toen een sterk negatieve en deprimerende sfeer met zich mee. Nu de afdaling is ingezet, verandert diens attitude in behulpzaam en positief. Niet zo heel veel later worden de hallucinaties zelfs ronduit vrolijk: Voytek houdt zijn hoofd schuin en denkt de stem van Barbra Streisand te horen, die een bekend nummer zingt. Later, terug in het basiskamp, concludeert Voytek dat het de geluiden waren van een instortende menselijke machine, zijn eigen lichaam.

Grindpad Op dezelfde manier breekt de Britse klimmer Joe Simpson het angstzweet uit tijdens een bivak met Bob Drury onder de Fyffe-Bartonroute op de Bhagirathi III in de Garhwal Himal. Tijdens het soloklimmen in de duisternis had Joe steeds al het gevoel gehad dat er iemand gelijk met hem op

klom. Liggend in het bivak, hoort hij voetstappen rond de tent, als over een grindpad. “Joe”, fluistert Bob bijna onhoorbaar. “Hoor je dat?”

De knarsende, afgemeten voetstappen gingen maar door. Joe was ineens doodsbang.

Later hoorden de mannen dat dichtbij de plek waar zij bivakkeerden een jonge klimmer was verongelukt. Simpson: “En zelfs na al die jaren ben ik er nog steeds van overtuigd dat we de eenzame spookvoetstappen hoorden van iemand die niet bestond in onze ruimte en tijd.”

Ook Joe Tasker kreeg gezelschap uit het ongerijmde, tijdens de afdaling van de Dunagiri in 1975.

Terwijl hij wat voedsel bij elkaar scharrelt, merkt hij dat er een Amerikaans gezin naar hem staat te staren, op een paar passen afstand. Het jongetje uit het gezin zegt tegen zijn vader, met iets van afkeer in zijn stem: “Waarom maakt hij zo’n poeha over die prut? Alsof het zoiets bijzonders is.”

Verklaring De bergsportliteratuur staat vol met dit soort ervaringen. Er zijn ook tientallen verklaringen voor bedacht, de een plausibeler dan de andere.

Misschien wel de sterkste verklaring komt uit de mond van de Australische klimmer Greg Child: “Going to blow-your-mind high altitude creates a world inside of ourselves.”

Literatuur De citaten komen uit de boeken: • Freedom Climbers, Bernadette McDonald (Uitgave The Mountaineers Books, Seattle 2013) • Orkaan van stilte, Joe Simpson (Uitgave Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 1996) • Savage Arena, Joe Tasker (Uitgave Methuen, London, 1982)

Halo op het wolkendek op Skye.

HOOGTELIJN 4-2019 |

35_HL0419_R35_Thema_Derde man.indd 35

35

02-09-19 11:11

Verlossing Klimmen in Rio de Janeiro

In BraziliĂŤ staan twee iconen die je kunt beklimmen: de Vinger van God en het beroemde Christusbeeld met zijn wijd gespreide armen. Die laatste kunnen we alleen tot de voet beklimmen, waar dagjesmensen ons verbaasd aankijken als we eenmaal boven, breedlachend over het hekje van het panoramaterras klimmen. Het heeft wat voeten in de aarde, vooral de beklimming van de Vinger, maar elke lijdensweg kent een verlossing.

Tekst RenĂŠ Thijssen Beeld Martin Fickweiler

Z

o op het eerste gezicht lijkt het meer op iets anders van God. Maar dat is niet erg respectvol in dit land waar alle Brazilianen katholiek zijn, dus beklimmen we de vinger van God en allemachtig, wat is die groot!

Zoals het hoort bij een godenberg beklim je die niet even op een zondagmiddag. Na een zorgvuldige planning staan we vroeg op, zodat we met zonsopgang kunnen beginnen om weer voor zonsondergang bij de huurauto terug te zijn. Vanuit de verte lijkt het een vuist van vierhonderd meter met een tweehonderd meter hoge paal erop. Het eerste deel is een bijna verticaal pad door het bos.

Het is een oerbos waarin ik soms mijn eigen kamerplanten herken,

maar dan in reuzenformaat. De muggen die verzot zijn op mijn zweterige enkels zijn daarentegen weer heel klein. Na een uur komen we op net niet beklimbare slabs, zo steil dat er staalkabels hangen waaraan we ons naar boven kunnen trekken. Om te voorkomen dat ook onvoorzichtige wandelaars hier omhooggaan, begint de kabel pas op een meter of zeven. Alleen met klimschoentjes, touw en setjes kunnen we erbij komen. Ik vermoed dat dat net de bedoeling is. Het is warm en glad; we kreunen en puffen onder onze zware rugzakken. Ik maak me zorgen over de staalkabel die een stukje openligt en als een injectienaald in mijn handpalm kan glijden, maar het gaat goed. Na een paar uur wandelen en klimmen staan we vermoeid aan het begin van de klim.

36 | HOOGTELIJN 4-2019

36_HL0419_R36_Thema_Christusbeeld Rio.indd 36

02-09-19 11:27

THEMA

IN HOGER SFEREN

Dat de Corcovado de trekpleister is van Rio, wordt eens te meer duidelijk zodra we op de top worden geconfronteerd met honderden toeristen.

Blij met een eerste tussenzekering klimt René de schoorsteen in de vierde touwlengte van Dedo de Deus.

Spleetklimmen

Een gedenkplaat en topboek geven deze markante berg een echt topgevoel!

Het is mijn beurt om voorop te gaan. Boven me ligt een lengte waarin ik moet spleetklimmen. De spleet is onhandig breed, ongeveer zo breed als een onderbeen, dus tipt fotograaf Martin me om mijn rugzak af te doen en die met een bandschlinge aan mijn gordel tussen mijn benen te hangen, zo’n meter onder me. Met drie liter water, wat energierepen, een warm jasje, autosleutels, mijn mobiel en wat geld weegt de zak bijna vijf kilo... Ik ben best zenuwachtig; ik heb geen idee hoe ik me zo omhoog moet wurmen. Daar ga ik dan. Met mijn rug tegen de muur zet ik een voet zo hoog als ik kan – alleen op heuphoogte blijft hij op zijn plek. Als ik mijn andere voet erbij plaats, zit ik echt klem... De enige optie is een beetje heen en weer wrikken. Dat lijkt me de beste aanpak, hoewel ik eigenlijk geen aanpak heb. De rugzak hangt als een onwillige kleuter aan mijn gordel. Ongelofelijk hoe in tien seconden mijn hartslag van normaal naar maximaal kan schieten. Na een paar meter en even zoveel minuten vraag ik me gestrest af wat ik moet doen als mijn energie opraakt. Wat zou ik graag een cam plaatsen bij dat ingeklemde rotsblok hogerop!

Maar hoe hoger ik kom, hoe verder kan ik vallen. Niet aan denken – hoe vaak val je nou in een route?

Bevalling Aaaaah! Ik red het niet meer! Ik ben compleet gesloopt. Het lijkt wel het spelletje ‘uitrusten met gebogen knieën tegen de muur’. De tijd dat ik daar goed in was, is allang gepasseerd. Mijn beenspieren trillen, maar het rotsblok is binnen handbereik.

Ik zoek naar het juiste klemapparaat, maar dat zit met al zijn vrienden klem tussen de wand en mijn achterste. Om het te pakken moet ik ruimte vrijmaken, maar dat kost nog meer

HOOGTELIJN 4-2019 |

36_HL0419_R36_Thema_Christusbeeld Rio.indd 37

37

02-09-19 11:27

De markante Vinger van God ziet er nog magistraler uit wanneer je op de top bent geweest.

energie. Met uiterste krachtsinspanning lukt het me om er één te pakken. Godzijdank! Ik frummel hem richting het blok. Het zal zo voorbij zijn – wat zal dat heerlijk zijn. Maar hij is te groot!

Geen tijd om te vloeken. Snel, snel een andere. De te grote leg ik voor me aan de knoop in het touw op mijn buik. De bos met friends hangt nu wel vrij, dat is een meevaller. Beter inschatten nu, een paarse moet passen. Wat ben ik moe! Ik hijg alsof ik lig te bevallen. Dat is ook ongeveer mijn houding. Of ben ik zometeen degene die geboren wordt? Persen! En hij past! Yes, de redding is nabij. Nu het touw nog door het setje. Oh ja, het setje moet er eerst nog aan vast.

op de berg rijdt er gewoon een treintje naar beneden

Het touw zit vast, ik trek en wurg en schreeuw en haal het touw door het setje. Halleluja, gered!

Ik ben er nog niet; ik moet nog boven op dat wigvormige rotsblok zien te komen, anders is alles voor niets geweest. Niet vallen!

Want dan moet ik nog een keer die halve schoorsteen klimmen.

Wat als mijn protectie niet goed zit? Daar moet ik nu helemaal niet aan denken. Kom op, pak die steen! Ik heb hem half vast, hoe graag zou ik er helemaal aan gaan hangen en de spanning in mijn lichaam loslaten. Niet doen. Nog niet. Eerst zeker weten dat ik hem heb.

Dan is het zover. Ik trek me omhoog alsof ik me via zijn staart op de rug van een paard trek. Nog even de rugzak losmaken – die natuurlijk klem loopt onder het rotsblok – en ik sta. Ik klip mijn zelfzekering in de enige haak die er is en heb stand! Ik ben nog nooit zo blij en ook nog nooit zo moe geweest. Het kost me een paar minuten om te stoppen met hijgen. Een heerlijke dag klimmen was dit. Zo’n lijdensweg die achteraf best fijn is.

Corcovado De volgende dag is de berg die iedereen kent aan de beurt. Vanuit heel Rio de Janeiro is Jezus zichtbaar, met zijn gespreide armen beschermt hij de stad. Zo leuk dat je de bekendste berg van Zuid-Amerika met haar iconische art-decobeeld kunt beklimmen!

Eén zijde is loodrecht en heeft een paar beklimbare routes. Net als bij de Suikerbroodberg - Pão de Açúcar in het Portugees, bekend van de James Bondfilm Moonraker uit 1979 - eindig je boven op de berg tussen het publiek en wacht de beloning van een biertje of kopje koffie. Dat is wel wat anders dan op de Vinger, waar we volgens het topboekje als tweede die maand bovenkwamen. En waar we ook nog eens twee uur moesten afdalen, terwijl er op deze berg gewoon een treintje naar beneden rijdt.

38 | HOOGTELIJN 4-2019

36_HL0419_R36_Thema_Christusbeeld Rio.indd 38

02-09-19 11:27

THEMA

IN HOGER SFEREN

Ook de weg naar boven is heel anders. We doen de klassieker K2, niet te verwarren met die in Pakistan, die is wat moeilijker. Deze K2 telt vier lengtes van vijfentwintig meter, beginnend met een layback spleet in een hoek. Je hangt hier als het ware in en met je voeten hoog tegen de andere wand houd je er druk op zodat je er niet uitvalt. Hier kan ik fijn in bewegen zonder stress om te vallen.

Om de vijf meter zit een gemetselde haak, de camalots mogen dus thuisblijven. De route is niet voor niets klassiek, hij is prachtig gevarieerd, want de volgende lengte is op wrijving en de laatste is weer van de kleine treetjes. Toch moet je hem niet onderschatten, steeds als het spannend wordt, zit de volgende mogelijkheid om het touw te klippen nog twee meter hoger. Wat is dan wijsheid, energie verspillen door in een lastige positie nog een tussenzekering te plaatsen – ik heb ze immers voor de zekerheid meegenomen – of even die twee meter doorklimmen? Ook helpt het niet dat ik steeds vijfhonderd meter in de diepte staar, terwijl Jezus op me neerkijkt. Maar met koelbloedigheid en een klimniveau van 6b kun je hier heel veel plezier beleven.

Vierkante mannen

René in de markante hoekversnijding van de eerste touwlengte van de K2-route op de Corcovado.

Het beklimmen van de klassieke K2-route op de Corcovado en de uitzichten over Rio de Janeiro zijn zonder meer indrukwekkend.

Bijna bovenop verbazen we ons over de afmetingen van het beeld. Met een doorsnede van tien meter en een hoogte van veertig meter is het een geweldige klus geweest om dit te bouwen.

Zeker als je beseft dat dat honderd jaar geleden is gebeurd. Nog een paar meter en dan klimmen we over de balustrade van het panoramaterras. Daar worden we aangesproken door een paar mannen die duidelijk vaak in de sportschool hebben gestaan.

“Zijn jullie dan niet bang?”, vragen ze ons. “We zijn eigenlijk banger voor jullie”, antwoorden wij. Ze lachen en merken op dat wij helemaal niet gespierd zijn. Zij zijn vierkant. “Dat hoeft ook niet,” leggen we uit, “dat is alleen maar gewicht.” Het blijken Israëlische soldaten op verlof te zijn. “Kom, geef me eens een hand.” De breedste van de groep haakt zijn vingers in de mijne en trekt heel hard. Ik laat los om te voorkomen dat mijn vingerkootjes uit de kom gaan. “Jee, dat is ook niet sterk.”

We breken de fijne conversatie af, mompelen wat over verschillen in spieren en dat je niet zoveel hebt aan ‘natte’ spieren en gaan gauw op zoek naar een colaatje.

Klimmen in Rio de Janeiro Dedo de Deus / De Vinger van God

Een uur rijden ten noorden van Rio de Janeiro ligt een groot natuurgebied met veel onverwacht oprijzende rotspunten, het nationaal park Serra dos Órgãos.

De naam is waarschijnlijk afkomstig van Portugese migranten, die vonden dat de rotstoppen leken op kerkorgels. Hier bevindt zich ook de rotsnaald Agulha do Diabo. Je kunt ook accommodatie in Teresópolis zoeken, dat brengt de rijafstand terug naar tien minuten. Hier is het ook aangenamer qua temperatuur; het stadje ligt op 1000 meter hoogte.

Vanaf de weg begint meteen het pad naar de Dedo.

De top is op 1692 meter, dus het kan zomaar zijn dat het weer omslaat en je ineens in de bewolking zit.

Reken op een hele klimdag, uit en thuis kan variëren van zes tot tien uur. Hoofdlampje niet vergeten, batterijen controleren voor vertrek! Want na zonsondergang is het er aardedonker.

Topo Dedo de Deus

Serra dos Órgãos, 2009 - ISBN 978-85-908130-1-9.

Corcovado

Voluit de Morro do Corcovado (Portugees voor ‘gebochelde’) is een 710 meter hoge granietkoepel die in de wijk Alto da Boa Vista in Rio de Janeiro ligt.

Hij is wereldwijd bekend vanwege het beeld Cristo Redentor (Christus de Verlosser) op de top. Dit beeld behoort tot een van de zeven nieuwe wereldwonderen en werd onthuld in 1931.

Een taxi of het treintje brengt je naar parkeerplaats Paineiras, halverwege de berg. Van daar loop je een kilometer bergop tot waar de weg net voor de rots afbuigt. Stap in deze bocht over de vangrail, negeer de mensen die je aanstaren vanuit de busjes die naar boven scheuren en volg het pad tot dat na een paar honderd meter eindigt. Daar is de hoekversnij-

ding van het begin van de route duidelijk te zien.

Het is hier een stuk drukker: helikopters vliegen om de berg en bovenop wacht een mensenmassa.

In twee tot drie uur kun je de voeten van Jezus aanraken.

Topo Corcovado

Floresta da Tijuca, 2004 - ISBN 85-904726-1-2.

Seizoen

De droogste en koelste maanden om te klimmen in Rio de Janeiro zijn juni, juli en augustus.

Over de Agulha do Diabo publiceerden we eerder een artikel in Hoogtelijn. Ga naar hoogtelijn.nl, klik op de cover van Hoogtelijn 3, 2014 en vervolgens op ‘Lees het magazine online’.

Je vindt het artikel op pagina 54.

HOOGTELIJN 4-2019 |

36_HL0419_R36_Thema_Christusbeeld Rio.indd 39

39

02-09-19 11:27

‘Mijn leven is één

groot

wonder’

Klimgids, kunstenaar en voormalig Nederlands kampioen Mirjam Verbeek

Noem het toeval, noem het de wet van de aantrekking, noem het magie – maar het komt wel érg goed uit dat het interview met klimgids, kunstenaar en voormalig Nederlands sportklimkampioen Mirjam Verbeek juist nu plaatsvindt. Want haar klimhoogtepunten liggen weliswaar alweer jaren achter haar (ze klom in 2004 haar eerste 8a+), maar de pieken des levens vinden op dit moment plaats. Na verschillende klimblessures, twee hartinfarcten, een “enorme levenstransformatie” en een zwangerschap is Mirjam waar ze zijn wil: “Die 8b hoef ik niet meer te klimmen; ik ben gelukkiger dan ooit.”

Tekst Roanne van Voorst Beeld Rein Rijke (Zout Fotografie)

N

a een paar uur praten, wordt er nog enige dagen driftig heen en weer geappt. Er is gewoon te veel gebeurd in het leven van Mirjam dat besproken moet worden voor dit artikel: haar wedstrijdcarrière, haar kunstenaarschap, haar cursussen en huis vlak bij de rotsen van Orpierre, het dubbele hartinfarct dat ze overleefde, de nieuwe liefde die op een zomerse middag onverwacht haar pad kruiste en er niet meer vanaf week, en de dochter die ze met hem samen zou krijgen en die ten tijde van het interview nog in haar buik zat… Maar eigenlijk had het gehele gesprek kunnen worden samengevat in die ene zin, door Mirjam ergens halverwege uitgesproken: “In mijn leven ervaar ik wonder na wonder, na wonder.”

Wonderen overkomen je niet zomaar, opper ik, die zoek je ook op. Mirjam: “Niet altijd, soms staan ze gewoon voor je deur. Ik ben wel altijd een zoeker geweest naar de diepere lagen van het leven.” Heeft ze gevonden wat ze zocht? Diepe zucht, brede lach: “Soms, ja.”

Elke belangrijke zoektocht in haar leven begon met een sterk, intuïtief vermoeden dat er iets was dat ze moest doen, al begreep ze soms nog niet goed waarom. Daarna volgde de ratio: het vastberaden en gedisciplineerd actie ondernemen, om uit te

kunnen komen op de plek waarvan ze voelde dat ze erheen moest. “Waarheen of hoe, dat wist ik dan nog helemaal niet.

Ik wist alleen dat ik mijn hart moest volgen.”

Kunstacademie Zo ging het toen ze in haar middelbareschooltijd al voelde dat ze naar de kunstacademie wilde. Terwijl andere pubers ’s avonds naar feestjes gingen, zat zij met kromme rug over tekenpapier gebogen. “Ik was er honderd procent van overtuigd, dat ik naar de kunstacademie moest”, vertelt ze.

We zitten naast elkaar op het terras van Klimmuur Centraal, de plek waar Mirjam sinds een paar maanden werkt als medehoofdroutebouwer. Een paar meter verderop spuit een collega grepen schoon met een hogedrukspuit, dichterbij vaart een boot voorbij met zwaaiende toeristen in korte broeken. De ochtendzon schijnt verrassend fel: Mirjam beschermt haar gezicht tegen de warme stralen door met haar rechterhand wat schaduw te creëren en legt geregeld haar andere hand op haar zwangere buik, terwijl ze beschrijft hoe ze in die tijd lange avonden op haar kamer doorbracht, tekenend en schilderend.

“Op mijn kamertje had ik een klein bureau, en daaroverheen had ik een enorme rol papier gedrapeerd, die naar twee kanten over

40 | HOOGTELIJN 4-2019

40_HL0419_R40_Thema_Interview.indd 40

02-09-19 11:28

THEMA

IN HOGER SFEREN

HOOGTELIJN 4-2019 |

40_HL0419_R40_Thema_Interview.indd 41

41

02-09-19 11:28

de rand van mijn tafel afliep, tot aan de grond. Op het middenstuk tekende ik. Als het vol was, rolde ik het papier door.” Dat doorrollen moest vaak, want ze raakte niet uitgetekend. “Het was bijna obsessief, ik bleef maar doorgaan. Ik was niet bewust bezig met het uitstippelen van een kunstzinnige carrière, maar ik moest kunst maken. Uit de bibliotheek haalde ik boeken met anatomische tekeningen: ik maakte dagenlang handen- en voetenstudies.”

Of lichamen van modellen, want op haar zeventiende ging ze op modeltekenles.

Of tekeningen bij spirituele verhalen – in dat thema raakte ze in diezelfde periode ook steeds meer geïnteresseerd. “Toen ik eindelijk oud genoeg was om naar de kunstacademie te mogen,

Wie is Mirjam Verbeek?

Mirjam Verbeek is meervoudig Nederlands kampioen Sportklimmen en Boulder, klimberggids en kunstenaar.

1988 Neemt deel aan het eerste NK Sportklimmen 1991, 1993-1998 7x Nederlands kampioen Sportklimmen 1994, 1995 Nederlands kampioen Boulder 1995 Klimt als eerste Nederlandse vrouw 8a (Rêve du Papillon) 2004 Klimt als eerste Nederlandse vrouw 8a+ (Hurlement, after work) en 7c+ onsight 2005 Big wall beklimming in Madagaskar.

2009 Behaalt het internationale Brevet d’État d’Éducateur Sportif (BEES) Escalade et Canyon en wordt daarmee ook als eerste Nederlander officieel Moniteur d’escalade.

2011 Opent multipitchroutes met 8a’s in Orpierre, vaak als eerste Nederlandse vrouw.

2019 Geboorte dochter Solange.

hielp een tekenlerares me om die hele rol papier in kleinere stukken te knippen. Au, dat vond ik vreselijk, maar ik werd daarmee wel toegelaten. Op verschillende academies zelfs – een enorme luxepositie.” Ze koos Amsterdam, omdat dat “goed voelde.”

En, geeft ze toe, omdat je er naar horen zeggen goed kon skateboarden.

Stoer Want dat karakteriseerde haar óók, naast haar kunstzinnigheid en haar vroege interesse in spiritualiteit: ze was een zogenoemd ‘jongensachtig meisje’ met dreadlocks die toen nog niet modieus waren. Ze skateboardde, deed aan atletiek en klom op rotsen, op muurtjes in de stad, en later op plastic in de hal. “Ik groeide op in een typisch alpinistengezin”, vertelt ze. “Ik was de vierde van vijf kinderen en mijn ouders waren lid van de bergsportvereniging.

Zij namen ons vaak mee naar buiten om te kamperen, vuurtjes stoken, aardappels poffen, wandelen en klimmen. De jongsten van het gezin droegen zelfgeknoopte gordels van reepsnoer. Met van die ouderwetse borstgordeltjes, en van een schlinge werd door mijn ouders een broekje gemaakt.” Haar oudere broers ‘scoorden’ al op jonge leeftijd vierduizenders met haar vader, en Mirjam – nog te jong om mee te mogen – keek ze verlangend na.

“Ik was zo jaloers dat mijn broers al omhoog mochten en ik nog niet, terwijl ik me toen al heel stoer waande”, zegt ze lachend. “Dan zag ik ze weer in een overhang hangen, met allemaal touwen en ladders – artificieel klimmen was destijds de gewoonte. Ik was bijna niet tegen te houden: ik voelde me zo aangetrokken tot de bergen!”

Ze woonden met het gezin in Hoevelaken, waar geen klimhallen waren, dus ze kon niet zelfstandig binnen oefenen. Wat wel kon, was zich heel vaak optrekken en opduwen in het ouderlijk huis.

Wat óók kon, was buiten op straat in een lantaarnpaal klimmen.

En de regels van haar ouders breken, zo gauw ze de kans had.

“Nadat mijn broers en zussen uit huis gingen, ging ik op mijn zestiende nog met mijn ouders naar zo’n familiekamp van de bergsportvereniging. De andere jongeren die daar waren, waren twintigers. Van mijn vader mocht ik toen nog niet voorklimmen, maar ik deed het toch, want ik merkte al gauw dat ik de beste

42 | HOOGTELIJN 4-2019

40_HL0419_R40_Thema_Interview.indd 42

02-09-19 11:29

THEMA

IN HOGER SFEREN

klimmer van de groep was.” Blijkbaar had ze toch voldoende geleerd tijdens de alpiene vakanties en de gezinsuitjes naar Sy en Freyr in België, en had al dat trainen, thuis en op straat, haar sterk gemaakt. “Achteraf vertelde ik aan mijn ouders dat ik op kamp voor had geklommen en daarna mocht het van hen ook.”

Groeispurt Vanaf het moment dat haar talent werd onderkend, ging het snel.

Ze mocht op haar zeventiende op multipitch klimcursus – in haar integraalgordel, die ze van het buitenklimmen gewend was en met de eerste eigen sportklimschoenen, te groot en met lekker dikke sokken erin: “Handig voor op drieduizend meter hoogte, maar minder geschikt voor korte sportklimroutes.” Het weerhield haar er niet van om tweede te worden bij de tweede wedstrijd waaraan ze meedeed. “Ik had in die tijd nog helemaal niks met competitieklimmen”, legt ze uit. “Ik was eigenlijk op een alpinisme-manier aan het rotsklimmen.” Dat hield in dat als ze te ver boven haar haak stond en een beweging niet kon of durfde te maken, ze doodleuk weer naar beneden klom en het nogmaals probeerde, maar nu gewapend met nuts en friends. “Als alpinist zat vallen niet in mijn systeem. Dat was de reden waarom ik ook relatief lang op 6c-niveau bleef hangen. Pas nadat ik in de Provence in Buoux ben gaan sportklimmen en valoefeningen deed, klom ik ineens een 7a onsight. In die tijd werd dat nog gezien als heel hard.”

Ze kreeg van een sponsor betere klimschoentjes, een ‘echte’ heupgordel, en wat er volgde was niets minder dan een groeispurt. “Ik begon beter te sportklimmen, maar bleef ook buiten klimmen, multipitchen en deed big wall expedities.”

Serieus Dat klinkt nu allemaal heel professioneel, grinnikt ze, maar de werkelijkheid was een stuk minder glamoureus. Ze begon aan nationale, Europese en wereldkampioenschappen mee te doen als professioneel klimmer, maar kon het zich niet permitteren om in prijzige hotels te overnachten. “De klimsport was in Nederland toen nog zo klein! Ik had alleen materiaalsponsors; niemand die mijn reis of verblijf betaalde, of me begeleidde. Meestal kwam ik op een vliegveld aan met mijn matje en een slaapzak, voornemens om daar

dan maar te slapen.” Vaak hoefde dat niet, dan mocht ze bij andere klimmers op de hotelkamers slapen, haar matje naast hun bed.

Ze bereikte een punt waarop ze begreep dat goed slapen voor een wedstrijd voordeel bood boven verkreukeld en met een jetlag aankomen op een competitie. “Toen begon ik mezelf als klimmer eindelijk wat serieuzer te nemen. Ik weet nog dat ik een wedstrijd in Kroatië had. Van mijn bijbaan als kliminstructeur in Oostenrijk had ik nog schillings over, die ik allemaal op het treinstation heb ingewisseld, zodat ik een treinreis en hotel kon betalen. Ik zorgde zelfs dat ik er een dag eerder was, zodat ik kon acclimatiseren.

Ineens versloeg ik een aantal toppers in de kwartfinale.” Zie je wel, dacht ze: ik ben een échte klimmer.

En de “bijna obsessieve” liefde voor de kunst dan, en haar jeugdige interesse in spiritualiteit? Die gevoelens klopten óók.

Ritme Want stel je voor: tussen al dat trainen, de weekendtrips naar Freyr die ze maakte vanuit Amsterdam en de wedstrijden door, deed ze aan yoga, volgde ze lessen aan de Intuïtieschool in Amsterdam én maakte ze de Rietveld Academie af. “Ik had een heel regelmatig ritme. Ik klom vier dagen per week en schilderde

‘Als alpinist zat vallen niet in mijn systeem’ bijna elke dag. Mijn medestudenten arriveerden pas laat in de ateliers, want die hielden van feesten. Ik meer van rust, sport, en gezond leven. Dus ik maakte gebruik van de rustigste momenten: ’s ochtends vond ik in het atelier de rust om heel diep in mezelf te keren en te schilderen.” Ze schilderde bergen. Wat anders? “Die gaven mij inspiratie, dus in bijna al mijn kunst zag je bergachtige kleuren en vormen terug. Dat begrepen ze op de academie eerst niet, want dat waren echte stadsmensen, die konden zich weinig bij rotsen voorstellen. Toen heb ik allemaal foto’s in het atelier opgehangen van mijn buitenleven. Dat kwam aan.”

HOOGTELIJN 4-2019 |

40_HL0419_R40_Thema_Interview.indd 43

43

02-09-19 11:29

Herfst in

Gastein Trail D e G astein Trai l vo er t in zes etappe n va n no ord na ar zu id do or het G asteiner ta l.

O ver een lengte va n 75 ki lometer leg je 4.64 3 ho og temeter s af. Daa rbij dwaa l je do or een alpien lan dschap met versc ho len berg kom men, wa ndelt over char m an te promenades en Eu ropa’s ho ogste al mweides .

Een vallei om op te laden.

Geniet u ook van elk moment in de vrije natuur? Bent u het liefst in de bergen? Er is geen betere plek om te ontspannen en je drukke agenda te vergeten dan Gastein. In dit deel van het Nationaal Park Hohe Tauern vind je meer dan 600 kilometer wandelwegen; de meesten door ongerept natuurschoon.

Ontspan aan de oever van een fonkelend bergmeer of geniet van regionale gerechten. Je geniet nog meer in de wetenschap dat je straks in de Alpentherme Bad Hofgastein of Felsentherme Bad Gastein heerlijk kunt bijkomen van een enerverende dag buiten. Snel je wandelschoenen aan en ga de natuur in!

gastein.com Naamloos-1 1

27-08-19 07:42

THEMA

IN HOGER SFEREN

Na haar eindexamen moest de kunst even op pauze, want ze wilde uitzoeken of ze topsporter zou kunnen zijn, of haar lichaam dat fysiek aan kon. Er volgde een reis van drieënhalve maand door de Verenigde Staten. Het beviel haar: “Ik klom allemaal records, merkte dat mijn lichaam sterker werd. Ik combineerde klimmen met hardlopen, vaak met zo’n hartmeter om, weet je wel? Zo ontdekte ik hoe ik mezelf als klimmer verbeterde, qua kracht maar ook qua conditie en vetverbranding.” Kort daarna klom Mirjam als eerste Nederlandse vrouw een 8a; daarnaast bleef ze alpiene projecten doen, zoals de Petites Jorasses in Chamonix.

Dat klinkt niet zozeer als intuïtief leven, merk ik op, maar als gedisciplineerd leven. Dat klopt, erkent Mirjam. Beslissingen maken doet ze intuïtief, maar zich vervolgens aan die beslissing houden doet ze op wilskracht – soms net zolang tot haar lichaam stop zegt.

Het lichaam, zo wordt tijdens het gesprek duidelijk, zei vaak stop.

Stop De eerste keer dat het lichaam stop zei, was een paar jaar na het avontuur in de Verenigde Staten, toen ze ernstig geblesseerd aan haar knie raakte tijdens een indoor bouldertraining. Mirjam had haar eerste 7c+ onsight geklommen, en ook haar eerste 8a+.

Ze was, zegt ze zelf, “goed op weg naar een 8b, en topfit.” Bam! Geblesseerd.

Ze had energie te over, maar begreep ook dat ze met een kapotte knie niet op hetzelfde pad door kon. Haar discipline zette ze daarom tijdelijk in voor andere doelen. “In die moeilijke jaren van revalidatie heb ik mijn Franse klimgidsdiploma gehaald en ben ik beter Frans gaan leren.”

Stop, zei het lichaam, een tweede keer. “Was ik net van invalide naar leren lopen gegaan, en weer begonnen te klimmen, bleek mijn andere knie overbelast, gevolgd door weer twee operaties.” Al met al werd ze vijf keer geopereerd. Het betekende een “breakpoint”, zoals ze zelf zegt. “Zo’n moment waarop je gaat nadenken over wat je nu echt wilt. Ik realiseerde me dat ik graag een huisje in Frankrijk zou willen, waar ik tijdens de cursussen, die ik toen steeds meer gaf, zou kunnen slapen. Toen heb ik een gîte in Frankrijk gekocht, waar ook mijn cursisten konden blijven logeren.”

Stop, zei het lichaam, toen ze parasieten had overgehouden aan een reis. Stop, toen haar schouder niet meer gediend bleek van het harde klimmen, en ook niet van de boormachines waarmee

ze multipitchroutes opende in Orpierre. En écht stop, toen ze in 2017 twee keer een hartinfarct kreeg. “Het gebeurde ’s avonds, na een ontspannen stranddag. Ik had ineens zoveel pijn op mijn borst, dacht dat het mijn longen waren. Omdat ik bijtijds 112 belde, ben ik geen hartfuncties verloren, maar toen mijn zus me na drie dagen naar huis reed, volgde een tweede infarct, op de terugweg.”

“Houd je het nog vol?”, vroeg haar zus in de auto. “Ik wist het antwoord op die vraag niet, voelde me raar, maar de pijn nam die tweede keer geleidelijk toe. Ze redde me doordat ze me nog een vraag stelde: Mirjam, ik kan nu de afslag nemen naar het ziekenhuis, doe ik dat?” Ze knikt hevig: “Dan weet je intuïtie het gelijk, dan komt het juiste antwoord boven: ja, en plankgas erop!”

Liefde Daarna veranderde ze in een naar eigen zeggen “oud vrouwtje”.

Ze moest weer leren lopen, sliep bij haar ouders, maakte met moeite een wandeling om het huis heen. “De eerste keer dat ik weer bij de klimmuur was, kreeg ik tranen in mijn ogen. De akoestiek was te heftig voor me, ik kon me niet voorstellen dat ik die drukte ooit weer aan zou kunnen…” Ze stopt even met praten, wijst naar de zon, naar het Klimmuurterras waarop we zitten: “En moet je me nu zien.”

Moet je haar nu zien. Ze is gestopt met het geven van cursussen in Frankrijk en is mede-hoofdroutebouwer en trainer geworden bij Klimmuur Centraal. Ze oogt nog steeds energiek, maar ook rustig, en vooral heel blij. In die omschrijving herkent ze zich.

“Ik ben na mijn infarcten een ander mens geworden”, zegt ze.

“Ineens kwam het zó binnen: het gaat er niet om wat je voor jezelf kunt bereiken, maar wat je voor anderen kunt doen.” De egocentrische ambities zijn eruit, zou je ook kunnen zeggen.

“Ik hoef die 8b niet alsnog te klimmen, ik hoef mijn kunst niet in het Stedelijk te hebben hangen. Ik leef kalmer. Mooie routes bouwen, een lekkere cappuccino maken voor de klanten hier, mijn liefde voor klimmen doorgeven.” Samenzijn met haar ‘soulmate’, die ze vlak na de infarcten ontmoette, zorgen voor hun dochter Solange, en schilderen – als ze zin heeft. “Recent heb ik mijn hartinfarct geschilderd voor een opdracht van een galerie, op een lange rol papier. Helemaal terug naar hoe het begon. En tegelijk totaal anders. Wonderlijk, toch?”

HOOGTELIJN 4-2019 |

40_HL0419_R40_Thema_Interview.indd 45

45

02-09-19 11:29

Zwevers

Hike & fly

Voor wie in hoger sferen wil raken, is vliegen in de bergen misschien wel het hoogst bereikbare. Voor een bergsporter die gewend is de bergen aan een touw te verkennen, is het een mooie aanvulling. Maar de zoektocht naar een leven in hogere sferen is een ontdekkingsreis met vallen en opstaan.

Tekst en beeld Bart Verhagen

46 | HOOGTELIJN 4-2019

46_HL0419_R37_Thema_Hike en Fly.indd 46

02-09-19 11:34

THEMA

IN HOGER SFEREN

I

k rits de kraag van mijn donsjack wat dichter, het wordt koud.

Nog een kopje thee dan maar. Ik kijk naar de lucht. Het is nog steeds bewolkt, maar droog. De wind wordt langzaam minder.

Ik bivakkeer met Gijsbert net onder de Tête de Malacoste, een kale rotsige piek van 3216 meter hoog, helemaal aan het einde van de Vallée de l’Ubaye. Een uurtje geleden stonden we op de top na een prachtige tocht. Vijf uur hiken door een afwisselend landschap. We waren gewaarschuwd voor kudden schapen en enorme honden die hen beschermen tegen de wolven. Maar we kwamen helemaal niets en niemand tegen in deze uithoek van de Hautes Alpes. Man, wat een uitzicht vanaf de top: de Monte Viso kunnen we bijna aanraken en in de verte zien we het Mont Blancmassief. Op een kaal zadel onder de top maken we bivak.

Morgen moet het gebeuren. Dan vliegen we weer naar het dal.

Tenminste, dat is het plan. Maar wat als het nog zo waait als nu?

Kunnen we dan wel starten? En halen we de afstand wel? Het is zeker negen kilometer vliegen naar het landingsveldje in Maljasset.

Dat ligt op 1900 meter. Wij starten vanaf 2900. Met die kleine lichte schermpjes lukken die 1000 meter hoogteverschil net niet denk ik. Hoe waren de landingsplekken dichterbij in het dal? Ik heb er niet op gelet. Stom. Leermomentje. De vermoeidheid wint het van mijn gepieker, ik draai me op mijn zij en val in slaap.

Bergenvirus Jongens waren we, maar aardig fanatieke jongens. Begin jaren 80 sloeg het klimvirus keihard toe, in de tijd dat er nog geen hallen waren. We reden elk weekend naar Freyr en door de week zaten we in het krachtsportcentrum tussen de bodybuilders. Elk voor- en najaar gingen we rotsklimmen in Frankrijk. De Verdon werd ons huisgebied. En op de terugweg gingen we altijd langs Fontainebleau. Maar het was meer dan rotsklimmen: ook het bergenvirus nestelde zich in ons. De magie en de schoonheid van de bergen, gecombineerd met het avontuurlijke en fysieke van het klimmen, bleek een verslavende cocktail. Elke zomer zaten we zes tot acht weken in de Alpen. We maakten alpiene tochten in de Berner Alpen en Wallis. We klommen lange rotsroutes in Bergell en het Mont Blancgebied.

Het was in het dal van Chamonix dat we de eerste parapenters zagen. Zwevend langs de beboste hellingen kwamen ze soepel naar beneden. Was het het avontuurlijke van parapente dat ons lokte? Of was het omdat we ons tijdens de noodzakelijke rustdagen zo stierlijk verveelden? Het zal de combinatie zijn geweest die ons in 1988 deed inschrijven bij de eerste parapenteschool in Frankrijk: Les Choucas in Mieussy, op een steenworp afstand van het Mont Blancmassief.

Bivak onder de Tête de Malacoste. Na het eten is er tijd om de sportkrant te lezen.

Aan het einde van de eerste parapenteweek in 1988 ontvang ik met een brede smile mijn carnet de vol, met daarin mijn eerste tien afgetekende hoogtevluchten. Zelfstandig vliegen is er dan nog niet bij.

In de jaren erna klimmen we voornamelijk in de omgeving van Briançon. Op de rustdagen gaan we een dagje vliegen met een lokale parapenteschool. We vinden het een geweldige besteding van onze rustdag, maar het heeft weinig met bergsport te maken.

Het leven gaat door. Ik word verliefd, trouw en een paar jaar later zijn er kinderen. Ook begin ik een eigen onderneming. Een gelukzalige tijd, maar ook een gegarandeerd recept voor weinig nachtrust

Het is 9 kilometer vliegen naar het landingsveldje en minder tijd voor mezelf. Natuurlijk blijven we klimmen. Eens per jaar ga ik met Gijsbert naar de Alpen en af en toe is er nog een weekend Freyr of Fontainebleau. Met het gezin ontdek ik het Lac de Serre-Ponçon, een uurtje rijden ten zuiden van Briançon.

Een paradijs in de Hautes Alpes. Hier wisselen we klimmen en bergwandelen af met watersport.

Is dit bergsport?

Onnatuurlijk

Vanaf het terras van ons gehuurde vakantiehuis zie ik ze elke dag weer gaan: de parapenters. Aan de overkant van het meer zijn twee startplekken en op een mooie dag zie ik wel 30 tot 40 schermen in de lucht. Er is ook een Nederlandse vliegschool.

Het trekt en kriebelt. Zal ik het dan toch weer oppakken? Om aan de twijfel een einde te maken, maak ik een tandemvlucht van een uur en ik ben gelijk weer verkocht.

Man, man, man, wat is het gaaf en wat is het spannend. Het gevoel dat je hebt in de lucht is onbeschrijfelijk. Klimmen is eigenlijk heel natuurlijk. Ga maar na: kleine kinderen kunnen eerder klimmen dan lopen. Maar vliegen is volstrekt onnatuurlijk. Het is zo onwerkelijk om in alle rust zo hoog in de lucht te zweven en het voelt daardoor magisch.

Ik krijg Gijsbert ook enthousiast en we boeken samen een opfriscursus. Het vliegen is een feest. Het materiaal blijkt enorm doorontwikkeld. De schermen zijn lichter en stabieler.

Ze zetten makkelijker op en klappen minder snel in. Harnassen zijn voorzien van robuuste airbags. Met elke vlucht boeken we

HOOGTELIJN 4-2019 |

46_HL0419_R37_Thema_Hike en Fly.indd 47

47

02-09-19 11:34

progressie. Het vliegen is geweldig en toch knaagt er iets. Is dit nog wel bergsport? We gaan of met een volgepakte jeep omhoog naar de startplek, of met de stoeltjeslift. Op de startplek is het druk en chaotisch. De gemiddelde piloot heeft flink overgewicht, onze instructeur is minstens 30 kilo te zwaar. Ik mis de bergbelevenis, de stilte, het sportieve en het avontuurlijke. Is bergsport en vliegen wel echt te combineren? Of zijn het twee aparte disciplines met hun eigen subcultuur?

Op internet zie ik filmpjes en lees ik avonturen van ervaren piloten. Ze maken lange vluchten en trekken lopend en vliegend de hele Alpen door. Het kan dus wel, bergsport en vliegen. Maar dan moet ik eerst beter en zelfstandig leren vliegen. Ik koop mijn eigen uitrusting. Hiermee volg ik de zomer erop twee weken cursus en maak mijn eerste thermiekvluchten. Het is minder goed weer dan het jaar ervoor en ik maak kennis met een nieuw verschijnsel: parawaiting. Parapente is tien keer weersafhankelijker dan klimmen. Of het waait te hard, of niet hard genoeg. Of de windkracht is perfect, maar hij komt uit de verkeerde richting.

Pffff… Je moet wel geduld hebben met deze sport. Uren lig ik met andere piloten in het zonnetje op het startveld te wachten tot de wind draait, of afneemt, of whatever tot we kunnen starten. Best gezellig hoor, maar ik had beter kunnen gaan klimmen die dag.

Gek word ik er soms van. Maar de thermiekvluchten die daarop volgen, maken alles goed. Ik kijk naar de kraaien en de roofvogels en volg hun spoor. Waar zij cirkelen, cirkel ik ook. Ik leer steeds beter waar mogelijk thermiek zit en klim steeds soepeler tot

Met een crosscountryuitrusting klaar voor lange vluchten.

grote hoogten. Maar nog steeds ben ik op zoek naar de echte bergbeleving in deze sport.

Parapenten 2.0 De wens om bergsport en vliegen te combineren, wordt ook opgepikt door de industrie. Verschillende fabrikanten komen met een single skin-scherm op de markt. Dit zijn enkeldoeks schermen van ultralicht materiaal. Mijn standaardscherm weegt zes kilo en mijn harnas ongeveer hetzelfde. Een single skin weegt rond de twee kilo en rugzak en harnas één. Doe daar een licht reservescherm bij en je hele kit weegt nog geen vijf kilo!

In Chamonix doe ik mijn eerste hike & fly met een geleend scherm. Omhoog lopen is een verademing. Met een paar mede-

Gijsbert is klaar voor een voorwaartse start met nul wind.

Wakker worden in het bivak met de ochtendzon in ons gezicht. Goede vliegcondities!

Op weg naar de Tête de Malacoste.

Vliegen met een single skin scherm.

48 | HOOGTELIJN 4-2019

46_HL0419_R37_Thema_Hike en Fly.indd 48

02-09-19 11:34

THEMA

IN HOGER SFEREN

Lastige start

Oefenen in hoogte pakken tijdens de thermiekcursus.

avonturiers stiefel ik soepel voor dag en dauw naar de Flegère.

Het voelt heerlijk om zelf op pad te zijn. Mijn kit weegt bijna niets, het is als gewoon bergwandelen. Als ik boven aankom, arriveert net de eerste lift en treffen we de rest van de groep. Zo vroeg in de ochtend staat er weinig wind. Ik moet hard rennen om te starten en scheer over de skiërs heen. De vliegeigenschappen van deze single skin zijn minder dan van een regulier scherm, dus ik ben snel beneden. Ook kan een single skin minder goed flaren en ik land hard. Au. Met een grote grijns op mijn gezicht loop ik weer naar de kabelbaan. Dit smaakt naar meer.

Na enig soebatten met het thuisfront koop ik de Niviuk Skin 2P. Dit is een tweedegeneratie-single-skin. 18 vierkante meter, B-gecertificeerd – dus veilig – en met een gewicht van 1,9 kilo.

Een lichte harnas/rugzak en een lichte reserve complementeren mijn kit. In de meivakantie maak ik mijn eerste vluchten vanaf de vaste startplek op Saint Vincent. Het vliegt totaal anders dan met mijn reguliere scherm. Opzetten is een makkie, omdat het scherm zich niet met lucht hoeft te vullen. Draaien en keren in de lucht gaat supersnel en landen lukt steeds beter. Gijsbert is ook om en koopt dezelfde kit. In de zomer is het tijd voor onze eerste hike & fly’s. We lopen in alle vroegte door stille dalen naar onbekende toppen en passen. We genieten van de inspanning, de stilte en de natuur. Rond lunchtijd vliegen we jubelend terug naar het dal.

Leermoment In de Vallon du Laverq, een zijdal van de Ubaye, lopen we naar de Tête de la Sestrière, een top van 2575 meter. We gaan pas in

Bart Verhagen maakte twee video’s van een start na een bergtocht: een voorwaartse start met nul wind vanaf de Tête de Malacoste en een lastige start met forse wind vanaf de Pic de Morgon. Kijk op nkbv.nl/actueel/blog/ hikeandfly.html.

de middag weg, want het waait flink. We gokken erop dat tegen de avond de wind gaat liggen. Maar als we tegen 18:00 uur op de graat aankomen, waaien we volledig uit ons hemd. No way dat

we lopen in alle vroegte door stille dalen naar onbekende passen het startbaar is! We eten wat en besluiten tot 19:00 uur te wachten. Dan moeten we echt naar beneden, anders moeten we in het donker terug.

Om 19:00 uur waait het nog steeds te hard. Maar iets lager, daar op dat veld, misschien zitten we daar meer in de luwte? Daar aangekomen waait het net zo hard. Het zit er niet in vandaag en we besluiten lopend af te dalen. We staan ergens midden op de flank en het is een enorm eind terug naar het pad. En als we rond 21:00 uur een stuk zijn afgedaald, is het inmiddels volledig windstil geworden. Zouden we alsnog…. Maar de helling waar we op staan is te steil voor een voorwaartse start. En ook vol met stenen. Na twee pogingen blijft Gijsberts scherm achter een scherpe steen hangen en scheurt. Balen. We pakken weer in en lopen in het donker, verlicht door onze mobiele telefoons, terug naar het dal. Volledig afgeknoedeld komen we om 23:00 uur bij de auto aan. Pfff… Dat was een leerzaam tochtje. Neem altijd je hoofdlamp mee en zorg voor reserve-eten.

HOOGTELIJN 4-2019 |

46_HL0419_R37_Thema_Hike en Fly.indd 49

49

02-09-19 11:35

Naamloos-8 1

28-08-19 13:18

THEMA

IN HOGER SFEREN

De Vallée de l’Ubaye leent zich niet alleen voor hike & fly, maar ook voor mooie lange cross country vluchten.

Droom en daad Ik slaap onrustig in het bivak. Ik droomde dat de wolven nieuwsgierig naar ons bivak kwamen en dat er aan mijn gezicht werd gelikt terwijl ik lag te slapen. Ik word wakker en voel de nat beademde slaapzak tegen mijn gezicht drukken. Ik kijk om me heen. Bewolkt en windstil. Tijdens het ontbijt lost de bewolking op en wordt het strakblauw. Het landschap is adembenemend mooi, we hebben geen haast en zetten nog een kop koffie. Maar dan is het zover, de eerste vlucht vanuit een bivak. De startplek is stenig. Er staat geen wind, dus we zullen voorwaarts moeten starten en veel snelheid maken. En niet struikelen, want als je met die snelheid valt, breek je onvermijdelijk iets. Gaan we de landing halen? Gijsbert gaat als eerste. Zijn start is goed, het scherm komt mooi op, hij maakt snelheid en is weg. Ik volg hem tot hij de hoek om is en dan maak ik mijn eigen scherm klaar.

Dan overvalt me een unheimisch gevoel. Met klimmen ben je altijd samen en door een touw aan elkaar verbonden. Nu sta ik helemaal in mijn eentje op 3000 meter, op een lastige startplek.

We hebben geen mobiel bereik hier en hebben door verkeerde zuinigheid de portofoons thuisgelaten. Wat als Gijsbert in een

boom is geland? Of in de rivier? Hoe moet hij mij bereiken? Of als ik straks bij de start struikel en hierboven op mijn gezicht lig? Goed concentreren dan maar. Ik controleer alles dubbel, ga klaarstaan en start. Het scherm komt boven me, ik rem aan en versnel. Steeds sneller ga ik en opeens word ik opgetild. Ik vlieg. De lucht is volkomen stil en ik zweef vreedzaam naar beneden. Ik kijk de diepte in naar het pad dat we gisteren omhoogliepen. Ik zie het jachthutje waar we lunchten in de zon. Langzaam nader ik het hoofddal.

Maar ik daal snel en zie dat ik het grote landingsveld niet ga halen. Dan gaat het hard en ik moet snel handelen. Ik zie een veldje met wat grote blokken dat vlak genoeg is om te landen. Ik draai en vlieg het laatste stukje stroomopwaarts. Nog een bochtje, iets hoogte afbouwen en hoppa: ik zet hem aan de grond. In krap 10 minuten ben ik naar beneden gevlogen, waar ik anders drie uur te voet over zou doen. Wat een prachtige combinatie van hiken, bivak en vliegen. Gijsbert blijkt een paar honderd meter verder geland en vlak bij het dorpje komen we elkaar weer tegen.

We ontbijten bij de auberge met koffie en bosbessentaart. De eerste rando-vol is een feit. We kunnen nu onze passies bergsport en vliegen met elkaar gaan combineren.

Hike & fly Cursus parapenten

Wil je leren parapenten en hike & fly’en, reken erop dat het een paar seizoenen duurt voor je dit zelfstandig kunt. Verschillende Nederlandse scholen geven beginnerscursussen in Frankrijk, Oostenrijk, Slovenië of Turkije. Een beginnerscursus duurt meestal zes dagen en kost inclusief materiaal rond de 600 euro. Als je je beginnerscursus goed hebt afgesloten, ontvang je je brevet B1. Daarna boek je vervolgcursussen.

Materiaal

Idealiter koop je als je vervolgcursussen gaat volgen, je eigen materiaal. Koop je alles nieuw, dan ben je rond de 5.000 euro kwijt. Je scherm moet elke twee jaar gekeurd worden en je reservechute regelmatig gelucht en opnieuw gevouwen. Je kunt ook prima een tweedehands

set kopen. Dan ben je minder dan de helft kwijt. Let er wel op dat die recent is gekeurd.

Luchtvaardigheidsbewijs

Drie keer per jaar organiseert de KNVvL een theorie-examen. Heb je dat gehaald en geeft de vliegschool je een luchtwaardigheidsbewijs, dan kun je je B2-brevet aanvragen. Daarmee kan en mag je in principe zelfstandig vliegen. Maar vergis je niet, elke vliegstek is anders. Ga te rade bij de locals en schroom niet om hen naar de lokale omstandigheden te vragen. Mijn ervaring is dat de meesten je graag informatie geven.

Inlezen

Lees intussen alles wat je kunt lezen. Parapente kent veel minder instructieboeken dan de bergsport, maar de boeken die er zijn, zijn goed en

uitgebreid. Met parapente ben je veel afhankelijker van de condities dan bij de klimsport. Meteo, windsystemen, vliegregels, airspace: het is veel en complex, dus herlees ze totdat je het kunt dromen.

Crosscountry

Als je goed zelfstandig kunt starten, en veilig zelfstandig kunt landen, is het tijd om een Brevet 3-opleiding te doen. Daarin leer je routes plannen en crosscountry vliegen, rekening houdend met weersverwachting en lokale omstandigheden. Een theorie-examen B3 completeert de boel. Dan kun je een lichte kit kopen en klimmend en vliegend de bergen in. Hoe lang dit duurt, is afhankelijk van hoe intensief je wilt en kunt vliegen en hoe snel je het oppikt. Ik maakte mijn eerste hike & fly in mijn vierde seizoen nadat ik weer begonnen was en had op dat moment zo’n 130 vluchten gemaakt.

HOOGTELIJN 4-2019 |

46_HL0419_R37_Thema_Hike en Fly.indd 51

51

02-09-19 11:35

dagwandeling

De stilte, de brandende kaarsen en de duizenden gedachtenisprentjes vormen een welkom contrast met het bijna profane circus buiten het klooster.

Van glühwein tot ijswater

bedevaartsoord Maria Waldrast Zacht zoemend zweef ik door een melkwitte wereld. Dwars door de wolken heen stijg ik in luttele minuten van de bodem van het Stubaital honderden meters hemelwaarts. Voor talloze pelgrims in voorbije eeuwen waren dit uren van moeizaam zwoegen. Pelgrimeren is niet meer wat het ooit was.

Tekst en beeld Frank Husslage

M

ijn door blessures geteisterde lijf verdient een rustdag en de rondwandeling vanaf de Serlesbahn naar het bedevaartsoord Maria Waldrast is daar perfect geschikt voor. Lift en klooster liggen beide net boven de 1600 meter en met slechts enkele tientallen meters hoogteverschil is het een interessante wandeling. Wil je iets meer uitdaging, dan kun je een leuk wandeltopje met vierhonderd meter stijgen opnemen in je route. In beide gevallen liggen het klooster met de bijbehorende Gaststube halverwege, zodat je je onderweg zowel geestelijk als lichamelijk kunt laven.

Profaan circus Hoewel de bruingepijde monniken met hun smakelijke spijzen en dranken veel dagjesmensen trekken, trekt het ijskoude maar kennelijk heilzame water uit de bron voor

het klooster er misschien nog wel meer. Waar eenzame pelgrims op weg naar Rome kilometers omliepen om uit deze bron te kunnen drinken, worden nu de hele dag door kratten en jerrycans met het geneeskrachtige water in auto’s afgevoerd. De stilte, de brandende kaarsen en de duizenden gedachtenisprentjes in de kapel van het klooster vormen een welkom contrast met dit bijna profane circus.

Quellenweg Voor wie van bronnen en bijpassende verhalen houdt, is de vlakke variant van de wandeling, vanaf de Serlesbahn westelijk om het Waldraster Jöchl heen, een mooi traject. Beginnend bij de bron voor het klooster doet de Quellenweg een stuk of tien bronnen aan. Bij elke bron wordt steeds de legende beschreven.

Het moge duidelijk zijn: een drinkfles is op deze wandeling niet nodig.

Op weg naar het klooster passeer je ook de nodige kapellen.

52 | HOOGTELIJN 4-2019

52_HL0419_R08_Thema_Dagwandeling.indd 52

02-09-19 11:41

THEMA

IN HOGER SFEREN

Gebiedsinformatie 0 km

1 km

2 km

dorp klooster looprichting route wegen

N

SAS Art Studio

bergtop

Mieders

water

Topstation Serlesbahn

A13

Maria Waldrast

Waldraster Jöchl P 1878 meter Matrei

Bereikbaarheid

Vanaf het Centraal Station in Innsbruck rijdt buslijn 590 naar de Serlesbahn. Zie stubai.at.

Ga je met de auto naar de Serlesbahn of Matrei am Brenner, reken dan op 900 kilometer rijden vanaf Utrecht.

Rondwandeling

Foto boven Het topstation van de Serlesbahn heeft ook een café.

De schoolklas uit het dorp schuift hier aan voordat ze een dagje gaan skiën. Foto onder Kratten en jerrycans vol met geneeskrachtig bronwater worden non-stop getapt en afgevoerd.

Eenmaal boven de wolken heb je soms prachtig zicht op de overkant van het Stubaital.

Het klooster Maria Waldrast ligt op de grens van het Stubai- en het Wipptal en is een van de hoogstgelegen kloosters van Europa.

Met de auto is het bereikbaar vanuit Matrei am Brenner en je kunt de rondwandeling dan maken met het klooster als start- en eindpunt. Vertrek je met de Serlesbahn vanuit Mieders in het Stubaital, dan ligt het klooster halverwege de wandeling. Het topstation van de Serlesbahn heeft een horecavoorziening.

De rondwandeling rondom het Waldraster Jöchl is 10 kilometer en kent een hoogteverschil van 1550 meter naar 1700 meter. De rondwandeling is overdreven goed gemarkeerd. Sneeuwschoenen of langlaufski’s zijn normaal gesproken niet nodig.

Servietenklooster

Op de plaats waar nu het klooster staat, vonden volgens de legende in 1407 twee herders een afbeelding van Maria ingekerfd in een

boomstam. Vervolgens werd op die vindplaats een kapel gebouwd. Nu staat er een kerk.

In 1621 begon men met de bouw van het Servietenklooster.

Tot op de dag van vandaag wordt het klooster bewoond door geestelijken. Het is mogelijk om in het klooster te overnachten.

Handige websites

Ga voor wandelroutes rondom het klooster naar nl.bergfex.com en voor meer informatie over het klooster naar mariawaldrast.at.

Meer informatie over de Serlesbahn vind je op stubai.at/ skigebiete/serlesbahnen.

Kaart

Alpenvereinskarte nr 31/5 1:50.000 Innsbruck.

Tochtenwiki

In de NKBV Tochtenwiki vind je meer gedetailleerde tochtinformatie. Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan onderin op deze route.

Wil je meer tochten uit Hoogtelijn in de Tochtenwiki opzoeken?

Ga naar hoogtelijn.nl en klik op het tochtenwikiblok rechts.

HOOGTELIJN 4-2019 |

52_HL0419_R08_Thema_Dagwandeling.indd 53

53

02-09-19 11:41

De onzichtbare krachten in de wereld van rotsen, water en ijs

Tankstation voor de ziel Ik worstel een beetje met dit onderwerp, een verhaal over Kraftorte, krachtplekken in de bergen. Over onzichtbare verschijnselen in de natuur. Over geloof en bijgeloof. Over ongezonde spanning in het dagelijks bestaan en over ontspanning in de bergen. Ik zoek verklaringen, bewijs, ik wil iets in handen hebben, ik probeer het te begrijpen. Ik ben niet iemand die bij voorbaat aanneemt of gelooft dat er meer is tussen hemel en aarde. Of tussen dal en bergtop.

Tekst Peter Daalder Beeld Karin Bittel/Aletsch Arena en Renate Kranenburg

54 | HOOGTELIJN 4-2019

54_HL0419_R38_Thema_Kraftorte.indd 54

02-09-19 11:47

THEMA

IN HOGER SFEREN

E

r werd wat gegrinnikt toen ik met de Kraftorte op de proppen kwam. Jij? Ja, ik. En ja, ik stond ook ademhalingsoefeningen te doen boven de Aletschgletsjer.

En ja, ik deed braaf mee aan de yoga. En ja, ook ik onderging het bosbaden. En ja, ik stond met een wichelroede in mijn handen. En met een pendel.

Scepsis We zitten op een bankje op de Fürenalp, een alp een paar honderd meter boven Engelberg. In de diepte ligt het Surenental en we kijken naar de steile wanden van de Schlossberg, de Grote en de Kleine Spannort, de Bärenhorn en de Titlis, het symbool van Engelberg. Bergen rond de 3000 meter met grote sneeuw- en ijsvlaktes, steile rotstorens, zeker vijftien behoorlijke gletsjerbeken en watervallen die de diepte in storten, en verder behalve een wat verstopt liggende berghut, niets. Puur natuur, mooi, grillig, groots, geweldig.

Fürenalp is aangeduid als een aaneenschakeling van Kraftorte, krachtplekken. Er staan talrijke bordjes met de uitleg van de meer dan twintig krachtplekken. Bij een paar meertjes, tussen twee rotsblokken, bij een bosje met een mierenhoop, bij een wild stromende beek, een rots van lang geleden afgesleten rotsen. De waardin van Fürenalp vertelt een verhaal over de kracht die zij voelde bij twee kleine meertjes. Mooie rustige watertjes waarin de bergketen van de overkant weerspiegelt.

Het klinkt kinderachtig, maar ik vraag het aan fotograaf Renate.

“Merk jij nou iets?” Ik vertel haar van mijn bezoek in Nederland aan wichelroedeloper Kees van Spijk. Scepsis, hocus pocus, agressie, hij kent de reacties als het gaat om zaken die je niet meteen kunt beetpakken en begrijpen. “Er zijn in de natuur meer dingen die je niet kunt zien, maar die er wel zijn”, vertelde Van Spijk. “Kun jij wind zien? Nee, maar die is er wel degelijk. Er zijn mensen die last hebben van winden als de föhn, bora, mistral en sirocco. Veel van die winden komen juist in bergachtige streken voor. Zware hoofdpijn is daarbij een bekend verschijnsel. Straling kun je ook niet zien, maar wel meten. Ook daarvan hebben

Philippe Elsener werkt met zijn pendel op een krachtige plek bij de Eggishorn, boven de Aletschgletsjer.

Het bankje op de Fürenalp.

HOOGTELIJN 4-2019 |

54_HL0419_R38_Thema_Kraftorte.indd 55

55

02-09-19 11:47

Een meertje op de Fürenalp, een van de krachtplekken, weerspiegelt de Titlis.

sommige mensen last. Als je het over krachtplekken hebt, is dat vaak in de buurt van water en wateraders in de bodem of het gesteente. Met een wichelroede of een pendel kun je die energie en het verschil in energie tussen twee plaatsen ervaren. Daarbij is het evenwicht tussen positieve en negatieve ionen van belang, geladen deeltjes die je niet ziet, maar die er wel zijn.”

Oerkracht Kijkend naar het machtige massief vanaf de Fürenalp komen we tot een eerste voorlopige conclusie dat we vooral van bergen houden en dat alleen al het in de bergen zijn daarbij een belangrijk element is. Ik voel me goed zodra ik de eerste bergen zie. Renate, die in Zwitserland woont, vond de keuze voor dat land makkelijker, omdat ze daar dagelijks tussen haar geliefde bergen is. Is het dan de oerkracht van de bergen waarnaar we kijken die zo’n goed gevoel geeft? Is zo’n prachtplek dus een krachtplek? Een plek die je voedt en waar je blij van wordt?

Een dag later staan we achterin Fürenalp bij de Stäuberwaterval, waar een brede bergrivier met donderend geraas naar beneden stort. Wat een geweld, wat een geluid, wat een kracht. Dat dit een krachtplek is, hoeft niemand uit te leggen, hierbij komt een enorme hoeveelheid energie vrij. Het gebulder van het water, de constante stroom. Is het iets te makkelijk geredeneerd omdat we weten dat vallend water nu eenmaal hét middel is om energie op te wekken?

Op slag gelukkig Iets boven de waterval ligt een kleine kapel (“Sluit de deur goed in verband met de bergmarmotten”), een plaats waaraan gelovigen sowieso kracht toekennen. Zij hoeven niets te bewijzen, daarom hebben ze nu juist een geloof. We besluiten kerken, kapellen en bedevaartsoorden buiten beschouwing te laten. Want niemand hoeft zijn geloof uit te leggen. Dat heb je en dat stoelt op rots(!) vast vertrouwen.

Openstaan, is dat het dan? Ik sta zeker open voor de bergwereld, ik ben er op slag gelukkig. En zelfs bij regen, mist of onweer is die aantrekkingskracht nog steeds groot. Terwijl Renate probeert de kracht én de pracht van de waterval in beeld te brengen, denk ik aan de woorden van Kees van Spijk: “Wat jij hebt met bergen, hebben anderen met de zee, de branding. En weer anderen worden nu juist gelukkig van bossen. Dat staat los van het voorkomen van krachtplekken, maar je bent er in je favoriete omgeving meer bewust van dat je juist daar blij van wordt.”

De Spannort, hoog boven het Surenendal.

Serieuze studie In Zwitserland is de studie naar Kraftorte uitgegroeid tot een serieuze aangelegenheid. Dr. Andrea Fischbacher is de leidster van het Zwitserse onderzoeksinstituut naar Kraft- en Kulturorte.

Zij is godsdienstwetenschapper en biografe van Blanche Merz, de pionier op het gebied van de krachtplekken. Merz vatte het kernachtig samen: “Krachtplekken zijn gebieden met verhoogde natuurlijke energie. Die energie, die je niet alleen kunt ervaren, maar ook meten, heeft zich sinds jaar en dag bruikbaar getoond voor de mensheid.” Merz zit heel erg op de religieuze betekenis van krachtplekken en geeft aan dat met name watervallen en oude bomen vaak krachtplekken zijn.

Er blijken in Kraftorteland twee stromingen: die van Fischbacher en Merz, die het vooral vanuit een cultuurhistorische kant bekijken en een stroming die meer gelooft in esoterische denkbeelden en vaak mystieke verklaringen zoekt.

Japans bosbaden Over de watervallen waren we het al eens, maar hoe zit het nu met bomen? Een dag later sta ik zelf aan de bast van een boom te voelen. Ik voel de kleverige hars, de ruwe buitenkant, het zachtgroene harige mos dat aan de boom hangt. Het is een onderdeel van Japans bosbaden, ofwel shinrin-yoku. In Japan hebben ze speciale bossen aangelegd voor deze vorm van onthaasting, een therapie die is opgenomen in het zorgpakket.

Karin Bittel uit Bettmeralp is yogalerares en gaat met mensen bosbaden op een bekende krachtplek, het 1000-jarige bos met arven (alpendennen) boven de Aletschgletsjer. Zij geeft aan wat te doen: heel langzaam en vooral bewust lopen, vervolgens tijdens het nog steeds langzaam lopen bewust kijken naar wat je

56 | HOOGTELIJN 4-2019

54_HL0419_R38_Thema_Kraftorte.indd 56

02-09-19 11:47

THEMA

IN HOGER SFEREN

Waterval en Japans bosbaden

Ga naar nkbv.nl/actueel/blog/kraftorte.html om twee video’s te bekijken van de waterval aan het eind van Fürenalp en het Japanse bosbaden in de Aletsch Arena.

waar de een iets ervaart, gebeurt er bij een ander niets. De helft van de tijd dat ik op een krachtplek ben, voel ik niets. Ik werk meestal met een pendel of een eenhandswichelroede. Die kan best uitslaan en dus iets aangeven, maar dan voel ik dat niet per se. De krachten waarmee ik bezig ben, zijn vergelijkbaar met de energiebanen, de meridianen, in je lichaam. Als dat allemaal klopt, zijn lichaam, geest en ziel een drie-eenheid. Als orde, ritme en harmonie ontbreken, wordt de mens op den duur ziek.”

Hoe meer ik me hierin verdiep, des te meer het begint te duizelen.

Energie wordt door sommigen uitgedrukt in Boviswaarden.

Daarmee kun je ook voedsel classificeren. Dan gaat het al gauw over orthomoleculaire therapie, over de holistische levensvisie en over de geluidsfrequenties 432 en 528 Herz die worden geassocieerd met gezondheid, psychosociale harmonie en wereldvrede. Voor sommigen dé waarheid, voor anderen toch iets te ver van de alledaagse werkelijkheid. Elsener: “Ik gebruik die Boviswaarden nauwelijks. Je kunt wel het verschil in kracht tussen de ene en de andere plek aangeven, dat vind ik eigenlijk beter. In de bergen zijn de krachten enorm. Bedenk dat de Alpen tot 65 kilometer diep de aarde in gaan. Het leeft allemaal en beweegt met onwaarschijnlijk grote kracht en die is op sommige plaatsen waarneembaar.”

Goede atmosfeer “Soms kom je op plekken, in huizen, of kom je mensen tegen, waar of bij wie je je meteen goed voelt, of juist niet. Dat is iets dat niet meteen meetbaar is, maar je herkent het wel. Voor jou is het onaangenaam of juist prettig. Voor mij kan dat heel anders zijn.

Zo zie ik dat ook bij krachtplekken. Het is geen absolute waarheid”, legt Elsener uit, terwijl hij al lopend wijst op een paar grote rotsblokken in een stuk grasland. “Dat zijn zeer waarschijnlijk plekken waar meer energie meetbaar is dan op het grasland.

Maar of en op welke manier wij daarvan iets merken, dat is echt heel persoonlijk.”

ziet: kleuren, vormen, steentjes, een mier. Dan luisteren: een vogel, een maaimachine, koeienbellen, een brekend takje.

Ruiken: het vochtige bos, de verse schapenkeutels. Voelen: de boomschors, een plantje. Daarbij hoort ook nog proeven. Volgens de aanhangers verlaagt bosbaden de bloeddruk en de hartslag.

Het is inderdaad ontspannend, rustgevend.

In de bergen zijn de krachten enorm, het leeft en beweegt Energie van het ijs Eerder op de dag stonden we met de Zwitserse Naturenergetiker Philippe Elsener bij de Eggishorn boven de Aletschgletsjer, sinds 2001 Unesco-werelderfgoed. Een machtig natuurspektakel in de bergen. Op het punt waar we staan, maakt de gletsjer een bocht.

Het is niet moeilijk je voor te stellen hoe het ijs daar kraakt en schuurt. Daar moet wel veel energie vrijkomen. David Kestens van Aletsch Arena kent de getallen: “Per dag schuift de gletsjer gemiddeld 20 centimeter naar beneden en smelt er aan de bovenkant 10 centimeter af. Boven stroomt het ijs sneller dan beneden en in het midden sneller dan aan de kant. Dus dat het daar wringt en kraakt is wel voor te stellen.”

Volgens Philippe Elsener zijn de natuurkrachten bij het ijs en langs de hele Aletschgletsjer enorm. Maar wat op al die andere plaatsen in de bergen? “Alles straalt, alles heeft energie. Rotsen, water, alles. De ene mens is veel gevoeliger dan de ander, dus

Het is tijd om naar huis te gaan, om de bergen te verlaten die zoveel energie geven, zoveel positieve kracht. De bergen als tankstation voor de ziel, bij mij zeker. Iets mooiers dan een berglandschap, de ruige, wilde natuur kan ik me niet voorstellen.

Wat zeker helpt is zorgen dat je zelf ontspannen bent. Dat je niet de stress van alledag meeneemt de bergen in. Laat je telefoon uit, praat met mensen in een berghut, hoor, ruik en kijk als je in de bergen loopt, wees bewust van je stappen. Het gaat niet om de afstand maar om de weg die je loopt of klimt. En wie weet voel ik ergens in de bergen een keer iets dat ik niet meteen kan thuisbrengen. Dan sta ik misschien wel bovenop een krachtplek.

Meer lezen Wil je meer weten over krachtplekken en de regio?

• Vereinigung Schweizer Kraftorte VSK: kraftorte.ch.

• Philippe Elsener: naturenergetik.ch.

• Fürenalp: fuerenalp.ch/kraftorte.

• Aletsch Arena aletscharena.ch; luzern.com en myswitzerland.com/nl.

• Orte der Kraft in der Schweiz, Blanche Merz, AT Verlag, ISBN 978-3-03800-575-9.

• Den Naturkräften auf der Spur, Philippe Elsener, Fona Verlag, ISBN 978-3-03781-057-6.

HOOGTELIJN 4-2019 |

54_HL0419_R38_Thema_Kraftorte.indd 57

57

02-09-19 11:47

Bergwandelen als Leven met schizofrenie

medicijn Toen ik op mijn achttiende de diagnose schizofrenie kreeg, was ik bang dat de rest van mijn leven zou draaien om pillen, opnames en psychiaters. Maar liefde overwint veel, zo ook mijn liefde voor de bergen.

Tekst en beeld Saskia Bos

N

og wat onwennig zit ik in schone kleren en met gewassen haren achter de computer. Ik ben net terug uit de bergen en heb een trektocht van elf dagen door de Alpen gemaakt. Ik liep zigzaggend van Bardonecchia naar Grenoble, via de mooiste route over enkele toppen en kampeerde onderweg op adembenemend mooie plekjes. Vroeger koos ik een GR-route, bleef ik netjes op het pad en kampeerde ik in de buurt van een berghut, maar inmiddels bedenk ik mijn eigen routes.

Ik mag mijzelf inmiddels een ervaren bergwandelaar noemen en daar ben ik best trots op. Ik had tien jaar geleden nooit durven dromen dat ik dit kon bereiken. Sterker nog, tien jaar geleden droomde ik helemaal nergens van; ik leefde in de harde realiteit van opnames, pillen en psychiaters. Want ik heb schizofrenie.

Wintertocht in de Sierra Nevada, Spanje.

Zoektocht Op mijn elfde merkte ik voor het eerst dat er iets mis was in mijn hoofd. Het begon heel plotseling, op de eerste dag van de middelbare school. Ik hoorde ineens stemmen en was ontzettend bang. Ik was altijd een sociaal kind geweest, maar op de middelbare school maakte ik nauwelijks contact met anderen en sneed ik in mijn armen.

Vanaf dat moment begon de zoektocht naar een diagnose en behandeling. Mijn GGZ-carrière is lang en indrukwekkend. Ik ben elf keer opgenomen geweest in zeven verschillende instellingen.

Ik slikte verschillende soorten antipsychotica, antidepressiva en een hele berg kalmeringsmiddelen, maar desondanks ging de schizofrenie niet weg.

De behandelingen bij de GGZ kregen een abrupt einde toen ik op mijn 22ste besloot om nooit meer naar de GGZ te gaan. Ik was toen net thuis van een opname waarin ik drie weken was opgesloten in de separeer. Voor mijn eigen bestwil zeiden ze, maar beter werd ik er niet van en ik was mijn vertrouwen in de hulpverlening verloren. Daarom zei ik de GGZ vaarwel.

Mijn droom Ik houd van de natuur en kan mijn draai niet vinden in de moderne maatschappij. Ik droom al van kinds af aan om ergens in de middle of nowhere te gaan wonen, compleet zelfvoorzienend, zonder mensen om me heen. Vroeger liep ik regelmatig weg van school en toen ik later tijdens een opname een uurtje van de afdeling mocht, bouwde ik in de buurt van het ziekenhuis een hut om daar te overnachten. Deze droom werd door psychiaters gezien als onderdeel van mijn waan, het hoorde bij de schizofrenie, maar daar hadden ze niet helemaal gelijk in, want inmiddels is mijn waan werkelijkheid geworden.

Schizofrenie Twee keer per jaar komt mijn droom uit en loop ik door de bergen met alles wat ik nodig heb in mijn rugzak. Zelfredzaam, onafhan-

58 | HOOGTELIJN 4-2019

58_HL0419_R34_Thema_Bergwandelen als medicijn.indd 58

02-09-19 11:50

THEMA

IN HOGER SFEREN

Ik leefde in de harde realiteit van pillen en psychiaters Bivak bij Lac de l’Eychauda, Écrins, Frankrijk.

HOOGTELIJN 4-2019 |

58_HL0419_R34_Thema_Bergwandelen als medicijn.indd 59

59

02-09-19 11:50

Voor het eerst in het hooggebergte, Zwitserland.

kelijk en vrij. Hoe anders is mijn dagelijks leven, waar ik nog elke dag worstel met de stemmen die ik hoor, de achterdocht die ik naar andere mensen heb en al die andere dingen die bij schizofrenie horen. Zo kost het mij veel energie om te communiceren, in de supermarkt raak ik binnen no time overprikkeld door alles wat ik hoor en zie en ik ben vaak angstig en onrustig. Daar komt nog bij dat alle jaren van opnames en pillen hun sporen hebben nagelaten en ik regelmatig word geplaagd door nachtmerries en nare herinneringen aan de separeer.

Verliefd Het is een lange reis geweest om de bergwandelaar te worden die ik nu ben. Toen ik op mijn 22ste de GGZ vaarwel had gezegd, wist ik niet wat ik wilde. Ik was ruim tien jaar lang op de eerste plaats psychiatrisch patiënt geweest en was daardoor een beetje vergeten wie ik zelf was. Mijn vlammetje werd voor het eerst weer aangewakkerd bij de reizen die ik met mijn zus maakte naar de bergen. We gingen samen met een reisorganisatie mee naar een bergachtige bestemming en daar schreven we ons in voor canyoningen, raften, bergwandelingen en klettersteigtochten.

Ik werd spontaan verliefd op de bergen en wilde elk jaar terug.

Helaas voor mij werd mijn zus ook verliefd, alleen niet op de bergen maar op een man. Ze trouwde en kreeg kinderen waardoor onze uitstapjes helaas niet meer mogelijk waren.

maar in de avond en nacht was ik in de war en gedesoriënteerd.

De reis was geen succes en ik kreeg vlak na thuiskomst een e-mail waarin stond dat ik nooit meer mee mocht met hun groepsreizen.

Dat was een enorme klap. Ik had al moeten leren leven zonder studie, zonder werk en zonder kinderen. Moest ik nu ook accepteren dat ik moest leven zonder vakantie, zonder bergen, zonder mijn grootste passie?

Toch alleen Wat een jaar eerder nog onmogelijk leek, in mijn eentje op vakantie naar de bergen, leek nu de enige optie, dus ik ging alleen. Ik begon met een herfsttocht in de Ardennen om mijn navigatievaardigheden te verbeteren. Daarna volgde een tocht in het bergachtige Andalusië, waar ik voor het eerst als solist serieuze hoogtemeters maakte. Daarna liep ik de Coast to Coast Trail en voelde ik me als een vis in het water in het Lake District, de Yorkshire Dales en de North York Moors.

Een paar maanden na mijn tocht door Engeland had ik genoeg vertrouwen in mijn bergwandelkwaliteiten en ging ik naar de Alpen.

Ruim een jaar nadat ik had gehoord dat ik werd afgewezen voor groepsreizen, liep ik in acht dagen de Tour du Mont Blanc en stond ik voor het eerst tussen de Alpenreuzen.

Tijdens deze tocht kwam ik erachter dat alleen de bergen ingaan helemaal niet zo gevaarlijk is. Ik leerde mijn eigen talenten en valkuilen kennen. Ik hoefde met niemand rekening te houden en anderen hoefden dat ook niet met mij. Ik hoefde aan niemand uit te leggen dat ik ziek was en het allerfijnste was dat niemand mij kon afwijzen.

Groepsreis

Trail talk

Ik durfde niet alleen naar de bergen. Ik las overal dat je niet in je eentje de Alpen in moest gaan en het kwam toen nog niet in me op om dit advies aan mijn laars te lappen. Daarom boekte ik een huttentocht als groepsreis bij een andere reisorganisatie. Ik vertelde van tevoren aan de reisbegeleiders dat ik schizofrenie heb en dat ik dacht dat het tijdens de reis geen probleem zou zijn.

Maar ik had ongelijk. Het was veel te druk voor mij, zo’n groep.

Ik had de hele dag en nacht mensen om me heen en er was nooit tijd om me eens terug te trekken. Overdag was ik in opperbeste stemming en liep ik vooraan als er geklommen moest worden,

Ik ben mijn eigen berggids geworden. In de bergen ben ik eigen baas en weet ik precies waar ik mee bezig ben. Als ik alleen op trektocht ben, geniet ik volop. Ik geniet van de bergen, maar ook van het feit dat ik iets doe waarvan ik weet dat ik het kan. In mijn dagelijkse leven heb ik dat gevoel maar zelden en ben ik niet zo zelfverzekerd. Ik heb geen baan, ben volledig arbeidsongeschikt verklaard en heb weinig sociale contacten. Ik heb vaak het gevoel dat ik aan de rand van de samenleving sta en alleen mag toekijken naar mensen met een succesvolle baan, een gezin en een belangrijk leven. Meedoen kan ik niet.

60 | HOOGTELIJN 4-2019

58_HL0419_R34_Thema_Bergwandelen als medicijn.indd 60

02-09-19 11:51

THEMA

IN HOGER SFEREN Besneeuwde toppen in de Sierra Almijara, Spanje.

In de bergen kom ik veel collega-bergwandelaars tegen en in tegenstelling tot thuis, waar ik nauwelijks praat met anderen, maak ik daar wel regelmatig een praatje. Ik wissel informatie uit over de route en praat graag met gelijkgezinden over de bergen.

Ik noem dit trail talk en ik ben er best goed in geworden. Soms wordt het gesprek diepgaander en vragen anderen wat voor werk ik doe. Dan sta ik met mijn mond vol tanden, want ik schaam me ervoor dat ik geen werk heb.

Om deze gesprekken toch te kunnen voeren, bedenk ik op zo’n moment een interessante baan. Zo kan ik toch wat vertellen. Ik begon bescheiden met een administratieve baan, maar later was ik arts of advocaat. En ik had een man die berggids was in Nepal en die de Everest al drie keer had beklommen. Ja, ik weet het mooi te brengen... Het blijft moeilijk om eerlijk te zeggen dat ik schizofrenie heb, want helaas reageert niet iedereen daar even goed op.

Alpen Tijdens mijn eerste kennismaking met de Alpen was ik zwaar onder de indruk van al dat moois waarvan ik zomaar onderdeel mocht zijn. De Alpen zijn mijn favoriete berggebied en ik keer

Bergwandelen geeft me een doel om voor te leven jaarlijks terug. Meestal ga ik naar de Franse Alpen omdat wildkamperen daar op de meeste plaatsen is toegestaan, maar inmiddels ben ik ook al meerdere keren in Italië geweest.

Omdat het wandelseizoen in de Alpen maar kort is, zoek ik ook andere berggebieden op. Zo wandelde ik ook in Schotland, Turkije en zowel in de zomer als in de winter in de Spaanse Sierra Nevada. Elke keer liep ik alleen, met mijn tentje en alles wat ik nodig heb op mijn rug.

Altijd stemmen In de bergen hoor ik ook stemmen. Overdag, wanneer ik een inspannende route loop, heb ik er weinig last van. Ik ben dan

Eind augustus 2019 stond Saskia samen met Roeland van Oss op de Aiguille du Tour, Tête Blance en Petite Fourche.

zo geconcentreerd dat ik ze nauwelijks hoor. Maar ’s avonds, tijdens de lange nachten in mijn tentje, kan ik soms best onrustig zijn. Helaas genezen de bergen me niet van schizofrenie; mijn ziekte gaat gewoon mee op reis. Maar bergwandelen vergroot wel mijn zelfvertrouwen en het geeft me een doel om voor te leven.

Veel mensen die een psychiatrische ziekte hebben denken vaak aan zelfmoord. Ik ook. Maar met een trektocht in het verschiet, verdwijnt mijn doodswens naar de achtergrond. De bergen zijn mijn passie en doen mijn vlammetje, hoe klein dat soms ook is, aanwakkeren tot een vreugdevuur.

Mijn lichaam beschadigen en verwaarlozen doe ik ook niet meer, want om bergen te kunnen beklimmen heb ik een gezond lijf nodig. Mijn trektochten zijn mijn motivatie om zo goed mogelijk voor mezelf te zorgen en veel te sporten en te bewegen. Ik heb heel veel pillen geslikt om mijn leven met schizofrenie hanteerbaar te houden, maar bergwandelen is mijn beste medicijn!

Meer dan alleen een patiënt De maatschappij vergeet nog wel eens dat mensen die chronisch ziek zijn ook verlangens en ambities hebben. Veel psychiatrische patiënten moeten zich tevreden stellen met een dagbesteding van vogelhuisjes in elkaar timmeren of mandala’s kleuren. Tijdens mijn opnames was het aanbod nauwelijks groter en als ik om meer vroeg, was ik lastig. Ik heb door alles wat ik heb meegemaakt een hekel aan de GGZ en ik mijd de zorg als de pest, maar sinds een jaar of wat heb ik weer contact met de wereld van de psychiatrie. Niet als patiënt, maar als schrijver en spreker om hulpverleners te laten weten dat mensen met een psychiatrische aandoening óók dromen hebben en die kunnen waarmaken!

Gletsjers en hoge toppen Ik heb mijn droom om zelfredzaam, onafhankelijk en vrij door de bergen te kunnen trekken waargemaakt en daar ben ik ontzettend blij mee. Maar stiekem wil ik meer. Altijd als ik in de Alpen ben, kijk ik naar de gletsjers en hoge toppen, naar de wereld van sneeuw en ijs. Wat zou ik graag die wereld willen beleven! Ik dacht dat de hoge bergen voor mij onbereikbaar waren, maar dat is niet waar, ook deze droom gaat in de toekomst werkelijkheid worden. Ik heb de opbrengsten van mijn boek Schizofrenie en bergen beklimmen opzij gelegd en heb nu genoeg gespaard om een paar dagen met een berggids op pad te kunnen. Het was lastig om een berggids te vinden die het lef heeft om iemand met schizofrenie mee te nemen, maar ik heb zo iemand gevonden.

Aan het einde van de zomer ga ik met Roeland van Oss de Alpenreuzen van dichtbij bekijken. Ik kan niet wachten!

Win het boek van Saskia Bos

Saskia schreef het boek Schizofrenie en bergen beklimmen, een boeiend relaas over haar ervaringen als psychiatrisch patiënt en waarom ze besloot de wereld van de psychiatrie vaarwel te zeggen. We mogen één exemplaar verloten. Wil jij het boek winnen? Stuur dan voor 1 november 2019 een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. Schizofrenie en wie weet ben jij de gelukkige winnaar.

HOOGTELIJN 4-2019 |

58_HL0419_R34_Thema_Bergwandelen als medicijn.indd 61

61

02-09-19 11:51

markt & materiaal

IN HOGER SFEREN

Velen gaan de bergen in omdat ze daar rust vinden. Even terug naar de basis, vaak met wat avontuur en bijbehorend afzien, maar ook om tijdens het wandelen of klimmen het hoofd leeg te krijgen en eenmaal aangekomen in de hut de gezelligheid op te zoeken, bij te tanken en de dag af te sluiten in een diepe slaap. Hoogtelijn ging op zoek naar materialen die je helpen die extra dimensie te bereiken.

Onder redactie van Femke Welvaart

Vogelperspectief

Van de DJI Mavic 2 Pro drone is een tweede generatie op de markt gekomen. Het nieuwste model is niet goedkoop, maar hij is nog steeds opvouwbaar, heeft een geweldige Hasselbladcamera, vliegt sneller, langer en stiller en is met een gewicht van 900 gram makkelijk mee te nemen in je rugzak. De drone haalt 72 km/u, het vliegbereik is 5 kilometer en hij stijgt naar 500 meter, ook als je boven zeeniveau bent.

Het is niet aan te bevelen deze grenzen op te zoeken – vaak zijn die ook beperkt door regelgeving – maar technisch is het mogelijk.

€ 1339 dji.com/nl

Sfeerverhoger

Wil je het plezier in de hut vergroten of de sfeer erin houden tijdens de tocht ernaartoe, dan biedt het dobbelspel Biggen uitkomst: plezier gegarandeerd en in je broekzak mee te nemen. Doel van het spel is zo veel mogelijk punten scoren; wie het eerst 100 punten heeft, wint. Werp in een soepele beweging de twee biggen op een plat vlak en kijk hoe ze neerkomen. Bij elke houding hoort een puntenaantal: ligt het biggetje op zijn linkerzij, rechterzij, rechtop op zijn poten, op zijn rug, snuit, of op zijn wang? Dit lijkt simpel, maar pas op: je kunt ook punten verliezen…

€ 13,95 o.a. via spellenrijk.com

Luchtig Superlicht

Je bent op pad en wilt dagenlang in hoger sferen verblijven, zowel letterlijk als figuurlijk. Je rugzak is al zwaar genoeg met tent, slaapzak en eten, dus alles moet zo licht mogelijk. Veel lichter dan dit krijgen we het niet: een gordel van 146 gram, pickel van 370 gram, stijgijzers van 360 gram en een wandeltouw van 820 gram bij 20 meter. Geen veilige spullen voor echte gletsjer- of rotstoeren, maar voldoende voor een gevaarlijk verijsd sneeuwveldje of extra steun in een spannende afdaling.

Gordel Rock Empire Super Light € 39,95 – rockempire.cz/en/ Stijgijzers Petz Leopard FL € 106 – petzl.com Pickel Petzl Glacier, 60 cm, € 64,95 – petzl.com Wandeltouw Edelrid Confidence, 8 mm € 40 (20 meter) – edelrid.de

De G7 POD is de lichtste portaledge die ooit is ontworpen: 1,5 kilo voor de eenpersoonsversie. Deze portaledge is in feite een opblaasslaapmat (dus je matje kun je beneden laten) gemaakt van vergelijkbaar materiaal als wildwaterrafts, maar met verstevigde ophangpunten aan de zijkanten.

Had je een tweepersoons willen hebben? Koop dan een tweede POD en hang die ernaast of eronder. Gooi er dan meteen, als je toch bezig bent, een flysheet overheen.

De POD is een kickstarterproject. Het streefbedrag is inmiddels ruimschoots gehaald; G7 verwacht in november van dit jaar te kunnen leveren.

€ 419 g7equipment.com

62 | HOOGTELIJN 4-2019

62_HL0419_R10_Thema_Martkt en Materiaal.indd 62

02-09-19 11:52

THEMA

IN HOGER SFEREN

Vanaf € 100 casio-europe.com

Sterrenhemel

Met een planisfeer, of draaibare sterrenkaart, kun je sterren en sterrenbeelden leren herkennen. Hoe? Draai de bovenschijf zo, dat de gewenste tijd naar de juiste datum op de onderste schijf wijst.

Houd vervolgens de planisfeer schuin boven je hoofd, waarbij de windrichtingen op de planisfeer overeenkomen met de werkelijke windrichtingen. In de ovale horizonopening zie je nu het deel van de sterrenhemel dat je kunt zien op de ingestelde datum en tijd. Er zijn verschillende planisferen voor verschillende gebieden in de wereld.

Wil je thuis beginnen met oefenen? Via bijvoorbeeld bol.com kun je de Nederlandse standaard planisfeer voor 52° NB bestellen. (12e druk, 2017, in fullcolour.) Deze is zeer nauwkeurig voor elk gebied tussen 47° en 57° NB en speciaal ontworpen voor Nederland en België. De kaart is 25 x 25 cm en bevat behalve de draaibare schijf vier pagina’s met een gebruiksaanwijzing, tips en een beknopte inleiding in de sterrenkunde.

€ 11,95 bol.com

Sensitief

Hoofdredacteur Peter Daalder ging met wichelroedeman Philippe Elsener in het Aletschgebied op zoek naar zogenaamde Kraftorte (pagina 54). Voor vertrek sprak hij Kees van Spijk, ook specialist op het gebied van wichelroedelopen. Hij legt uit hoe je aan een wichelroede kunt komen. “Ik heb mijn wichelroeden van rvs altijd zelf gemaakt”, vertelt Van Spijk. “Zoek een leverancier die een rvs ‘staf’ van 3 millimeter dik verkoopt en laat die in delen van 50 centimeter knippen, beide uiteinden glad maken (slijpen) en deze roeden in een haakse hoek buigen van 10 bij 40 centimeter. Dan heb je prima roeden. Maar je kunt tegenwoordig ook online een set roeden krijgen.

Alle roeden zijn goed, als ze 10 centimeter lang zijn voor je handen en ongeveer 40 centimeter voor het andere deel.”

Circa € 10 voor een zelfgemaakte set roeden (excl. arbeidsloon snijden, slijpen en buigen rvs pijp)

droomland

Waar voorheen compact en lichtgewicht mijn beslissingscriteria waren, laat ik deze kampeervakantie het comfort zwaarder wegen. Ik kies voor de Comfort Plus self inflatable voor dames, van Sea to Summit. In de lange variant, want ook dat lijkt me extra lekker liggen.

Specificaties 58 x 183 cm, 1095 gram, 8 cm dik en met een isolatiewaarde van 5,2.

Opgerold is het pakket 19 x 27 cm.

Wat belooft het merk?

Deze mat is speciaal toegespitst op de bouw en koudegevoeligheid van vrouwen. Met extra warmte en comfort waar nodig. Het PUschuim is extra dik en zorgt voor een goede isolatie. Toch is de mat relatief licht van gewicht en compact op te rollen, dankzij holle driehoekjes in de structuur van de mat. Dankzij een antislipprint aan de onderkant van de mat schuift hij niet weg als je op een iets hellend vlak kampeert en een speciale structuur op de mat zorgt ervoor dat je niet in je slaapzak van de mat afglijdt. De mat heeft een multifunctioneel ventiel, waardoor hij snel volloopt, gemakkelijk bij te stellen is en je hem eenvoudig leeg laat lopen. Wel raadt de fabrikant aan om lucht bij te blazen als je een stevige mat onder je wilt hebben.

Ten slotte zit er een Pillow Lock systeem aan de mat, waaraan je een opblaasbaar kussen van Sea to Summit kunt vastmaken.

Een isolatiewaarde van 5,2 maakt de mat geschikt voor kamperen op sneeuw.

Worden de beloftes waargemaakt?

Het gewicht en pakvolume vallen me alleszins mee. De mat loopt verrassend snel vol lucht en het is inderdaad een zeer comfortabele mat, lekker dik, maar je moet er niet te veel lucht bij blazen, want dan rol je eraf. Waar ik voorheen teleurgesteld was over mijn slaapzak omdat ik het zelfs op een zomernacht koud had, blijkt nu dat ik een prima slaapzak heb,

Tekst Femke Welvaart

De hoogtemeters van Casio zijn zo goedkoop dat sommige buitensportwinkels besloten ze niet meer te verkopen. Consumenten zouden denken dat je voor die prijs een kat in de zak koopt. En ze zijn groot om je pols en onoverzichtelijk met hun ratjetoe aan schermpjes, sensoren en knoppen. En toch, goedkoop zijn ze inderdaad, maar ook accuraat.

En met een Casio om je pols ervaar je net wat meer nostalgie tijdens je klim. Want als kind droeg je hem met trots. Toen keek je niet uit over de bergen, maar over het schoolplein als je bovenop het klimrek zat.

Hierboven afgebeeld: de Casio SGW 1000 2BER, maar er zijn nog vele andere modellen.

Diepgang

Sea to Summit Comfort Plus SI WL

Nostalgie

maar dat mijn matje onvoldoende isoleerde. Deze mat isoleert geweldig, met een oververhitte nacht als gevolg. Luxeprobleem!

Het antislipprofiel onder de mat en de structuur op de bovenlaag werken: we sliepen op een licht hellend vlak en mijn tentgenoot schoof gedurende de nacht langzaam naar beneden. Ik niet.

Dankzij het multifunctionele ventiel kan ik de mat leeg laten lopen zonder dat die zichzelf bij ontspanning weer vol lucht zuigt.

Dit eenrichtingsverkeer maakt het oprollen heel eenvoudig.

Is er dan er dan helemaal niets op aan te merken?

Ja, toch wel. De extra isolatie onder de torso voelt niet zo fijn.

Het is daar dikker, dus als ik op mijn rug lig, voelt het alsof die iets hol wordt getrokken. En op mijn zij met een slecht (te plat) kussen onder mijn hoofd, voelt het als een boogje.

Conclusie?

Waarom wel: heerlijk dik, warm en comfortabel.

Waarom niet: als je voor goedkoop of zo licht en compact mogelijk gaat.

Eindconclusie?

Een aanrader, als je geen last hebt van de extra stevigheid onder je torso. Even testliggen in de winkel dus! € 169 seatosummit.com en technolyt.nl

HOOGTELIJN 4-2019 |

62_HL0419_R10_Thema_Martkt en Materiaal.indd 63

63

02-09-19 11:52

hoogte en de diepte in

de

met mentaal klimtrainer Arno Ilgner

Het gebeurt niet vaak dat een boek in wording minder ver vordert naarmate de schrijver er langer aan werkt. Maar in het schrijfproces van mentaal klimtrainer Arno Ilgner is dat toch wat er de afgelopen jaren gebeurde. Toen ik hem vier jaar geleden voor het eerst interviewde had hij al vijftig pagina’s geschreven, plus een uitgebreide inhoudsopgave. Twee jaar geleden spraken we elkaar opnieuw en waren alle pagina’s geschrapt.

Tekst Roanne van Voorst Beeld Gert van Gerven

64 | HOOGTELIJN 4-2019

64_HL0419_R391_Thema_Portret Arno .indd 64

02-09-19 11:52

THEMA

IN HOGER SFEREN

D

it jaar checkte ik opnieuw in bij Arno Ilgner. Ook de inhoudsopgave bleek naar de digitale prullenbak te zijn versleept. “Ik heb de afgelopen jaren zoveel nieuws geleerd over klimmen, angst en presteren, dat ik me realiseerde dat mijn nieuwe boek dáárover moet gaan”, legt hij in een mail uit. “Het is te veel om je zo uit te leggen. Kom een weekend bij mij en mijn gezin op bezoek in Tennessee, dan praten we en kun je direct ervaren wat ik bedoel.” En zo geschiedde.

Notities Het is even na vijf uur in de ochtend. Boven de logeerkamer kraakt hout. Arno Ilgner loopt van zijn slaapkamer naar de keuken, met het boek Sapiens van Yuval Noah Harari onder zijn arm. Hij heeft direct na het wakker worden gemediteerd, nu is het zijn tijd om te lezen, te studeren en te schrijven. Ilgner legt het boek klaar op de keukentafel, naast zijn MacBook en het notitievel dat hij gisteravond volschreef, met dingen die hij vandaag wil regelen, of onthouden. ‘Rope’ staat daarop, ter herinnering aan het extra touw dat hij mee wil nemen naar een klimtraining, en ‘Sculley’ – een referentie naar een boek dat hij wil lezen. Ook op de lijst: de naam van de manager van een klimhal die hij zal adviseren over diens veiligheidsbeleid, een steekwoord dat hem kan helpen nadenken over een passage voor zijn boek, en een opdracht aan zichzelf: ‘dankbaarheidsoefening uitvoeren’. Dat gaat hij allemaal doen, vandaag. Maar eerst schept hij koffie in een filter en wacht hij geduldig tot de pot is volgelopen. Om tien over vijf neemt hij plaats aan de korte kant van de rechthoekige tafel, met een dampende mok in zijn rechterhand, en begint aan zijn dag.

Aandacht Om half acht kijkt hij verstoord op van zijn werk – het bezoek schuifelt op sokken de keuken binnen. “Goedemorgen”, zegt Ilgner, zijn stem warm, fijne lachrimpeltjes naast zijn azuurblauwe ogen. Hij slaat het boek en de laptop dicht, begint een ontbijt te bereiden van gekookte gierst met walnoten en vers fruit: een goede start voor een dag trainen in de klimhal. Maar aan eten komen we bijna niet toe, zo veel is er te bepraten. Over wat hij die ochtend las, en hoe dat relateert aan wat hij de afgelopen weken leerde, uit weer andere boeken. Over de wereld, over de mens, over klimmen, en over schrijven – en hoe dat eigenlijk allemaal met elkaar te maken heeft. Het gesprek zal doorgaan tot bedtijd – alleen onderbroken door korte pauzes om te kunnen klimmen (ik), te knuffelen met vrouw Jane, dochter Emma, of de rode adoptiekater (hij), of een toeristische attractie in Nashville te bekijken (wij allebei). Het praten zal de volgende ochtend weer vroeg worden hervat.

Ilgner had gelijk: hij had me over de mail nooit kunnen uitleggen waarom het schrijven niet vlotten wil. Maar de drie dagen die we gezamenlijk doorbrengen, maken alles duidelijk. Dat deze man niet snel schrijft, lijkt namelijk net zo’n natuurwet als dat hij niet kort te interviewen is. Zijn antwoorden zijn lang en precies, soms doorvlochten met ogenschijnlijke tegenstrijdigheden. “Het gaat er bij het klimmen niet om dat je bovenkomt, maar dat je aan de klim begint – en daardoor zal je je doel bereiken”, zegt hij bijvoorbeeld, als we in zijn auto zitten, onderweg naar een klimhal. En die middag, terwijl hij een rondleiding geeft door zijn werkkamer, waar de managementboeken tegenover stukken gevonden rots staan, de klimgidsjes gebroederlijk naast boeken over psychologie: “Morgen gaan we een aandachtstraining doen in het klimmen, maar verheug je niet op morgen, want dat haalt je aandacht weg bij het nu.”

Arno Ilgner voor zijn boekenkast in Tennessee.

Niet versimpelen Roanne van Voorst in gesprek met Arno Ilgner.

Hij zegt de dingen niet omdat hij de zaken onnodig ingewikkeld wil maken. Hij zegt ze omdat de meeste zaken in het leven

HOOGTELIJN 4-2019 |

64_HL0419_R391_Thema_Portret Arno .indd 65

65

02-09-19 11:52

Ilgner: “Je moet je eigen conclusies altijd blijven bevragen.”

heen, en ’s avonds reed hij weer een uur terug. Hij begon audiocassettes te beluisteren, die hem hielpen zijn eigen angst beter te begrijpen. Hij luisterde naar gesproken literatuur over historische grote krijgers, naar filosofieën over het ego en de menselijke identiteit, naar hechtings- en ontwikkelingstheorieën, en naar ideeën over persoonlijk leiderschap. “Elk boek leidde me naar een volgend”, vertelt hij. “Ik bestelde boeken, las urenlang, maakte notities.”

Wat hij hoorde en las zou niet alleen de manier veranderen waarop hij klom, maar ook de manier waarop hij leefde. In de jaren negentig zegde hij zijn baan op en presenteerde hij een op zijn eigen ervaring gestaafde mentale trainingsmethodiek.

Middels zijn Warrior Method begon hij andere klimmers te trainen. In 2003 beschreef hij die methodiek in het boek The Rock Warrior’s Way: mental training for climbers en in 2009 volgde de meer praktische gids Espresso Lessons. De laatste jaren werd Ilgner bekend als de grote steun en toeverlaat van verschillende professionele klimmers, zoals de Amerikaanse Heather Weidner, die hij hielp de tradroute China Doll (5.14a) te klimmen.

Aandacht In een klimhal net buiten Nashville houdt Arno Ilgner – gekleed in een T-shirt met Rock Warrior erop, en crocs aan zijn voeten, een uitvergrote, geplastificeerde foto omhoog. Op het beeld gaan twee samoeraikrijgers elkaar te lijf met een zwaard. “Deze krijgers vochten door, tot een van hen stierf”, vertelt hij. “Hun doel was dus: zelf overleven, en de ander zien te doden. Maar

ingewikkeld zijn en hij ze weigert te versimpelen. Liever onderzoekt hij alle kanten van een onderwerp, leest en mijmert hij net zolang tot hij denkt dat hij begrijpt hoe het werkelijk zit – om die gedachte vervolgens direct in twijfel te trekken. Want: “Je moet je eigen conclusies altijd blijven bevragen. Als klimmer, als mens. Zo leer je niet alleen steeds beter snappen hoe de zaken in elkaar zitten, maar leer je vooral ook hoe jijzelf in elkaar zit.”

Pionier In de jaren zeventig van de vorige eeuw was Arno Ilgner naar eigen zeggen nog lang niet zo reflectief. Hij stond destijds bekend als een dappere klimmer, iemand die fysieke risico’s durfde te nemen die anderen niet aandurfden. Maar wat zijn klimmaatjes in die tijd niet zagen, wist hij wel: eigenlijk was hij juist een erg bange klimmer. “Ik durfde ver te vallen, maar ik durfde niet te falen”, vertelt hij. “Ik vermeed het om routes te klimmen, waarvan ik wist dat de stijl me niet lag. Liever deed ik alsof ik geen interesse in ze had.” Zijn eigen vermijdingsgedrag stoorde hem, en leidde hem naar een diepgravend zelfonderzoek.

“Ik begon me af te vragen of het zou kunnen kloppen dat ik mijn zelfwaarde ophing aan mijn klimprestaties. Of de faalangst die ik in mijn klimmen ervaarde, ook bestond in andere aspecten van mijn leven.” En? “Reken maar, dat dat zo was.” Ilgner werkte in die periode nog in het familiebedrijf van zijn vader, samen met zijn tweelingbroer. Elke ochtend reed hij er met de auto een uur

‘Ik durfde ver te vallen, maar ik durfde niet te falen’ hoe denk je dat ze dat doel bereikten?” Hij knikt goedkeurend als ik het juiste antwoord raad: “Door zich te focussen op het gevecht?” “Precies”, zegt Ilgner. “Door met hun volledige aandacht in het huidige moment te blijven. Zou een krijger zijn gedachten laten afdwalen naar de toekomst, naar het moment dat het gevecht al beslecht is, dan wordt hij minder precies in zijn bewegingen, vergroot hij de kans voor de ander om hem te raken.”

Diezelfde les kun je toepassen in het klimmen. Het doel van een klim is het bereiken van de top. De manier om dat doel te bereiken, is door het focussen van de aandacht op de bewegingen die moeten worden gemaakt, onderweg naar die top. “Zou je in je hoofd steeds maar bezig zijn met je wens om al boven te zijn, dan vergroot je de kans dat je voet wegglijdt van een trede, omdat je je aandacht daar niet bij hield. Of dat je vergeet te rusten waar dat goed kon, zodat je later in de route onnodig snel verzuurt.”

Oefenen om je aandacht tijdens het klimmen bij het huidige moment te houden, kan door je bewust te worden van de structuur van de grepen – hoe voelen die aan de huid van je vingers? Door

66 | HOOGTELIJN 4-2019

64_HL0419_R391_Thema_Portret Arno .indd 66

02-09-19 11:53

THEMA

IN HOGER SFEREN

Rock Warriors Way

De Rock Warriors Way is in het Nederlands gepubliceerd door uitgeverij Kongor en onder meer online te koop via nkbvwebshop.nl/derockwarriorsway.

je adem hoorbaar te maken. En door je blik lang te laten rusten op de trede waarop je staat: niet alvast verder omhoogkijken, maar blijven kijken naar je voet.

Drie acties Terwijl ik de lessen probeer toe te passen in mijn klimmen, hangt Ilgner naast me in een zelfzekering. Met kalme stem begeleidt hij me omhoog: “Adem luid uit door je mond – dat houdt je in het nu. Kijk naar je tenen. Vertraag je beweging, vlak voor je vingers de greep raken. Hoe voelen je onderarmen?”

Eenmaal weer beneden op de grond zie ik mezelf terug op een filmpje dat hij van me maakte, met zijn mobiele telefoon. “Weet je nog wat er gebeurde met je aandacht, vlak voor je viel?”, vraagt Ilgner. Ik schud van nee, kan me niks bijzonders herinneren.

Hij spoelt het filmpje terug. Opnieuw zie ik mezelf klimmen, vertraagd, ditmaal. Tot mijn verbazing zie ik dat ik, vlak voor mijn val, verschillende malen snel naar beneden kijk, naar mijn zekeraar. Mijn ogen schieten heen en weer, mijn voet zoekt, mijn hand twijfelt: ik grijp een greep vast, verander dan van positie – nee, zo sta ik niet goed, ik wil rusten maar moet klippen, straks val ik… “Je aandacht was niet langer bij het klimmen, maar bij het vallen”, concludeert Ilgner. “Dat zijn twee verschillende taken, die je niet mag vermengen. Als je klimt, is je volledige aandacht bij het maken van klimbewegingen. Als je valt, is je aandacht bij de juiste valwijze.”

Die leert hij me. Ik moet uitademen terwijl ik val, mijn handen niet om het touw slaan maar voor mijn lichaam houden. De billen naar achteren: “alsof je gaat zitten in een stoel”, de knieën op heuphoogte… Ik ken deze lessen al, uit zijn boeken en uit onze eerdere interviews, maar toch valt het me zwaar om alles tegelijk toe te passen. Het is best veel tegelijk, merk ik op.

Veel meer Ilgner zegt droogjes dat het nog lang niet genoeg is. Door het intensieve werk dat hij de laatste jaren deed met atleten, en ook door de literatuur die hij in die periode tot zich nam, ging hij zich steeds beter realiseren dat klimprestaties nog dieper verweven zijn met de menselijke psyche dan hij vroeger al vermoedde. “Je prestaties worden beïnvloed door je aandacht en je angst – daarover schreef ik in mijn eerdere boeken, maar ook door je emoties, je intuïtie, je motivatie om te klimmen, en de manier waarop jij jezelf als mens identificeert en beoordeelt. Beschouw je jezelf als een hopeloze, bange klimmer? Of raak je gefrustreerd als je uit een route met een lage waardering valt, omdat je vindt dat je die eigenlijk zou moeten kunnen uitklimmen?”

Nieuw werk Hij heeft er lang over gedaan om er de juiste woorden voor te vinden, vertelt hij die avond terwijl hij flesjes bier uit de koelkast haalt. Het kostte hem jaren om te begrijpen hoe alles met elkaar in verband stond – de frustraties van een klimmer, met verwachtingsmanagement, herinneringen, met doelen stellen, de manier waarop iemand klimt, met aandachtsoriëntatie. Maar nu is de tijd dan toch echt bijna rijp voor nieuw werk. Hij ontwikkelde al een online trainingstraject van zes maanden voor klimmers die samen met hem dieper willen graven in hun klimprestaties.

Daarin doorlopen ze aandachts- en andere oefeningen, die ze vervolgens telefonisch met hem bespreken.

En het boek? “Dit jaar heb ik mijn nieuwe deadline gesteld”,

‘houd je aandacht tijdens het klimmen bij het huidige moment’ zegt hij. Die halen, is enorm belangrijk voor hem, want hij voelt dat veel klimmers gebaat kunnen zijn bij zijn lessen, en: “Ik wil mijn materiaal verspreiden, omdat ik wil dat mijn leven ertoe doet.” Maar dat hij het boek op tijd afkrijgt, wil hij niet beloven.

“Ik richt me op het schrijven, en daarop alleen.”

HOOGTELIJN 4-2019 |

64_HL0419_R391_Thema_Portret Arno .indd 67

67

02-09-19 11:53

Ongekend panorama van 360° in het hart van Zwitserland

Mythische berg met 47 bochten In de vergaderzaal van het Zwitserse parlement in Bern hangt een schilderij van elf bij vijf meter achter de voorzitter. Op dit permanente uitzicht van de politici staan geen iconen als de Matterhorn, Eiger of een van de andere 82 4000’ers uit de Zwitserse Alpen. Prominent vormen de Grosser en Kleiner Mythen het decor dat de parlementariërs eraan herinnert waar de wieg stond van het Eidgenossenschaft, dat de basis vormde voor het huidige Zwitserland.

Tekst Peter Daalder Beeld Lukas Schlagenhauf (openingsfoto) en Renate Kranenburg

68 | HOOGTELIJN 4-2019

68_HL0419_R39_Thema_Mythen.indd 68

02-09-19 11:54

THEMA

IN HOGER SFEREN

Lukas Schlagenhauf maakte deze foto van de Mythenhut op 8 oktober 2018 om half negen ’s avonds. Hij gebruikte een Canon EOS 6D-camera met standaard lens en fotografeerde met ISO 1600. Schlagenhauf hoort bij een groep fotografen die de Melkweg probeert vast te leggen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

68_HL0419_R39_Thema_Mythen.indd 69

69

02-09-19 11:54

Foto boven Armin Schelbert met zijn toppenboekje waarin hij op 1 juli zijn honderdste beklimming van dit jaar heeft genoteerd. Foto onder Op 1 juli 2019 bloeide deze vuurlelie voor de eerste keer in bocht 7.

H

et is 1 juli 2019 en zinderend heet. Terwijl de Zwitsers verkoeling zoeken in het water op idyllische plekjes langs de Lauerzersee, is de temperatuur naar 36 graden gestegen. En dan staat daar ineens, om het er nog warmer van te krijgen, de Grosser Mythen. Met een bescheiden hoogte van net geen 1900 meter, maar majestueus als één brok steen hoog boven de Vierwaldstättersee. Een wachtpost waarop de zon van opkomst tot ondergang schijnt.

Gelukkig brengt de Rotenflue-kabelbaan ons vanaf Rickenbach bij Schwyz naar 1571 meter. Het is daar iets frisser, maar nog steeds te warm om heel lang te lopen. Dat hoeft ook niet, want het einddoel voor vandaag, Skihaus Holzegg, ligt op twintig minuten lopen een goede honderd meter lager.

We komen dichter bij de Mythen. De berg wordt steeds indrukwekkender. Dan zijn ook de Kleiner Mythen en de Haggenspitz te zien, een beetje verscholen achter de grote broer. Van hieraf zijn delen van het wandelpad op de 500 meter hoge steile wand als dunne potloodlijntjes en een paar van de 47 haarspeldbochten zichtbaar. Bovenop wappert de Zwitserse vlag naast een berghut met vrolijke rood-wit geschilderde luiken.

Mooie geschiedenis

Het schilderij van Charles Giron uit 1902, De Wieg van het Eidgenossenschaft, in de vergaderzaal van het Zwitserse parlement met centraal de Grosser en Kleiner Mythen.

Vanaf het terras van het skihuis is het plaatje wonderschoon. Recht voor ons ligt in de diepte een van de armen van de Vierwaldstättersee te glinsteren in de brandende zon. Talloze bootjes met witte zeilen krioelen als watervlooien op het water en daar tussendoor trekt een van de vijf historische raderstoomboten een breed spoor van opspattend water.

Zo’n honderd meter hoger ligt links de Rotenflue, in de winter het begin van de afdaling naar Schwyz. En rechts op een paar honderd meter Berggasthaus Holzegg, waar het kabelbaantje uit Brunni eindigt. Letterlijk aan de voet van de Grosser Mythen.

De Mythen bestaat uit lichte kalk en hoger op de berg komt ook roodgekleurde mergelkalk voor.

Sommige Zwitsers zeggen Muuten, maar volgens Ruth Fuster, de waardin van het skihuis, is dat een verbastering die nergens op slaat. Mieten, zo spreek je de Mythen uit. Dat komt natuurlijk van mythisch, een mythische berg? Laten ze dat nou niet weten – over de herkomst van de naam zijn talloze speculaties, maar het ware verhaal is onbekend. Niettemin heeft de berg een mooie geschiedenis. In augustus 1863, het jaar waarin de Schweizer Alpen-Club SAC werd opgericht, beklommen acht Zwitsers de Grosser Mythen. Ze waren daarover zo enthousiast dat ze besloten een vereniging op te richten met als doel om de Mythen, hét monument van Schwyz, te ontsluiten voor wandelaars door het aanleggen van een pad. Na ruim 150 jaar kan de vereniging nog steeds rekenen op een grote schare van ruim 80 actieve Mythenvrienden. De vereniging beheert de Mythenhut op de top en onderhoudt het pad. De kalksteen, gladgewreven door de ruim 30.000 bezoekers per jaar, wordt op veel plaatsen elk jaar weer opgeruwd. En op een aantal gevaarlijke passages hangen kettingen.

De Club van 100 Bekendste Mythenvriend is Armin Schelbert. De 75-jarige die Der Mensch wordt genoemd, is bijna dagelijks op de Mythen te vinden. Met zonsopgang, bijzonder op deze vrijstaande berg, is hij al boven om meteen daarna af te dalen. De meeste dagen volgen daarna dan nog twee of drie beklimmingen, per week tussen de 12 en 15 keer. Schelbert zit sinds 1961 dicht tegen de 5000 retourtjes Mythen en noteert die zorgvuldig.

Op 1 juli heeft hij zijn honderdste beklimming van dit jaar erop zitten. Zijn opdracht om lid te kunnen blijven van de Club van 100 is daarmee volbracht. Schelbert, een kleine tengere man met een witte haardos en baard, is gepensioneerd spoorwegwerker. Hij werkte negen maanden per jaar ’s nachts aan het spoor en ging na het werk naar de Mythen. “Als ik klaar was met werk, reed ik hier naartoe en klom ’s ochtends naar boven met vers brood en Nuss- en Amandelgipfel”, vertelt de fitte senior. “Dat is nu niet meer nodig.

Eens per maand brengt de helikopter spullen naar boven. De broodjes worden diepgevroren gebracht en in de hut afgebakken.

Maar als er onverwacht iets naar boven moet, dan neem ik het mee. Zoals ik ook de post en de krant meeneem en de post van boven, vooral ansichtkaarten, weer naar beneden breng.”

Altijd anders Schelbert praat kalm en bedachtzaam, zoals hij loopt. In een rustig maar continu tempo ondanks zijn kunstknie. Niettemin is hij als het moet in 40 minuten boven, waar 1 uur 20 op de

70 | HOOGTELIJN 4-2019

68_HL0419_R39_Thema_Mythen.indd 70

02-09-19 11:54

THEMA

IN HOGER SFEREN

Op de top van de berg staat de Mythenhut.

“Dat is een echte Kletterberg, die gaat wel, maar de Haggenspitz is gevaarlijk. Ik kom er meestal maar eenmaal per jaar. Die is te brokkelig, onberekenbaar, niet prettig.”

bordjes staat. “De Mythen is een belangrijk stuk van mijn leven.

Ik ben hier vijf dagen in de week. De natuur is elke dag anders.

Kijk eens naar het uitzicht op de top. Waar heb je zo’n panorama van 360 graden?” Het mooiste moment van de dag vindt Armin ’s ochtends vroeg. “Als ik voor de tweede maal omhoog ga, zo rond half zeven, zijn de dieren dichtbij. De gemzen zijn dan nog in de buurt. Ik maak geen lawaai, ze kennen mij. Er zijn er 60 tot 70, de grootste groep heeft zo’n 25 dieren. Er mag hier niet gejaagd worden. Dat is 150 jaar geleden ingesteld toen de dieren bijna waren uitgeroeid.”

Krachtplek In sagen komen de Mythen voorbij als een versteend koningspaar, geflankeerd door twee monniken met spitse mutsen. Schelbert: “Ik loop bijna altijd over wat ik maar de snelweg noem, maar er zijn ook andere routes, die niet gemarkeerd of aangegeven zijn.

Die zijn moeilijker en gevaarlijker, maar dichter bij de natuur. Een ervan loopt langs een bron waar het water zo uit het gesteente sijpelt, ongeveer halverwege de berg, anderhalve liter per minuut. Dat wordt aangeduid als krachtplek. De bron ligt op een kruising van aardstralen, dat is vastgesteld.”

De Kleiner Mythen doet Schelbert maar een paar keer per jaar.

De Mythenvrienden houden het steile pad, beveiligd met ruim 1000 meter aan kettingen, open vanaf half mei tot 1 november, tenzij er te veel sneeuw is. De maanden daarna helpt Schelbert in een hut in de buurt. “Van daaruit kan ik wel de Mythen zien.”

En zodra het even kan, ploegt Der Mensch door de sneeuw naar boven. “In de hut is geen stromend water. We proberen zo vroeg mogelijk het water op te vangen van de smeltende sneeuw.”

Nummertjes tellen Je kunt net doen of je de nummers in de bochten niet ziet, maar ze staan er. Bocht 12, een kwart zit erop. Het volgende kwart duurt veel langer, met lange steile stukken. Schwindelfrei en Trittsicher, dat moet je hier wel zijn. Op naar het derde kwart: 34, 35, 36. Daarin staat bij 29 ook een stenen bankje voor een korte rust en een slok water. Bij bocht 37 kom je in de noordflank van de berg terecht. Een paar korte stukjes tussen de laatste bochten: 45, 46, 47! Iets boven de hut staan de Zwitserse vlag en een topkruis. Wie daar staat, wordt overweldigd door het uitzicht: letterlijk aan alle kanten zijn er bergen, meren en dorpjes te zien.

Kenners vertellen het graag: de Rigi, Pilatus, maar liefst twaalf meren, opeenvolgende dalen in steeds wisselende tinten groen, grijs en blauw. De Elzas, de Schreckhorn, Eiger, Mönch en Jungfrau, de Wallenstöcke, Alpstein – tot aan het Zwarte Woud is bij helder weer alles zichtbaar. En wie de namen niet weet, geniet van het boven zijn, van de steeds wisselende lichtinval, de laatste sterren voor het ochtendgloren, de dreigende onweersbui, het avondlicht, de ondergaande zon.

Het is prachtig. Het is mythisch.

Wandelen op de Mythen Reizen

De Mythen ligt boven Schwyz, 830 kilometer vanaf Utrecht. De afstand vanaf Zürich is 50 kilometer, vanaf Luzern 40.

Met de trein reizen naar Schwyz duurt ruim 9 uur vanaf Utrecht, 4 keer overstappen (kijk op sbb.ch) en van daaruit met de postbus naar de Rotenfluebaan in 12 minuten (kijk op postauto.ch).

Kaart

Er staat een interactieve kaart op map.geo.admin.ch.

Accommodatie De Mythen is 500 meter hoog.

In de Mythenhut (1898 meter) kun je niet overnachten. Er is een huttenwaard en een gezellige gelagkamer waar kleine

gerechten worden geserveerd. Slapen kan in Skihaus Holzegg, waar ze niet gek opkijken als je om vier uur ’s ochtends vertrekt voor de zonsopgang op de top.

Er is ontbijt bij terugkomst.

Kijk op skihaus-holzegg.ch.

Meer informatie

Kijk voor meer informatie op schweizmobil.ch/de/wanderland/ routen/route-0829.html, luzern.com en myswitzerland.com/nl.

Uitzicht

Ga voor bewegend beeld van de wandeling op de Mythen naar nkbv.nl/actueel/blog/mythen.html.

HOOGTELIJN 4-2019 |

68_HL0419_R39_Thema_Mythen.indd 71

71

02-09-19 11:54

mijn verhaal

In Mijn Verhaal vertellen wandelaars, klimmers en alpinisten over hun bergsportervaringen Heb jij ook een leuk verhaal? Laat het ons weten via hoogtelijn@nkbv.nl.

Rugzak na 36 jaar terug bij de eigenaar

Return to sender

In de zomer van 2018 hoopt wijkagent Eric van Dommelen met drie vrienden vijf vierduizenders in het Wallis te beklimmen. Door het slechte weer worden het er drie. Maar het zijn niet de omstandigheden of de toppen die deze tocht onvergetelijk maken… Hoe een oude rugzak leidt tot levenslange vriendschap.

Tekst Femke Welvaart Beeld Eric van Dommelen

Bruno Rankwiler met zijn oude rugzak.

H

Klimaatverandering

meter lager dan toen ik er in 2011 was!” Dat afsmelten heeft meer gevolgen: spullen die mensen verloren, komen na jaren letterlijk bovendrijven. “Als we onderweg zijn naar Längfluehütte om de volgende dag de top van de 4206 meter hoge Alphubel te beklimmen, blijkt de lift gesloten. Het is 16:03 uur. Mijn vrienden zijn teleurgesteld, dus probeer ik het nog één keer en het werkt! We mogen via een achterafgangetje naar een ander liftje, een soort goederenlift, die ons alsnog naar boven brengt. Wat een geluk! We stappen de lift uit en wandelen naar de hut. Daar zien we in een hoekje een oude rugzak liggen. Alsof hij bij het restafval is gegooid.”

Tijdens een acclimatisatietocht naar de Weissmies valt het Eric op hoe hard de gletsjers smelten. “We zitten al zeven

Eenmaal geïnstalleerd in de hut hebben de mannen het over de rugzak die ze zagen

et is juli 2018. Met zijn drie klimvrienden gaat Eric van Dommelen (52) naar Wallis.

“Ik klim al vijfentwintig jaar, maar deed een paar jaar geleden met collega’s een C1cursus en de C2 Rots & Graatbeklimmingen.”

Dit jaar gingen ze met z’n vieren op pad, zonder gids. “We zitten allemaal bij de politie en zijn dus van een gedegen voorbereiding.

Bij mij thuis projecteerden we met een beamer kaarten en routes op de muur en zo ontstond het plan om vijf vierduizenders in het Wallis te beklimmen.” Uiteindelijk toppen ze er drie, omdat het weer tegenzit.

liggen. Ze zijn nieuwsgierig, het onderzoekersbloed kruipt waar het niet gaan kan. “Omdat de rugzak daar zo weggegooid buiten in een hoek lag, besloten we hem mee te nemen in de hut en hem open te maken. Natuurlijk was het een ander verhaal geweest als het een nieuwe rugzak was – dan was hij vast van iemand die even naar de wc was of zo, want verder laat geen enkele alpinist met gezond verstand zijn rugzak achter. En deze zag er zo oud en gehavend uit, dat we vermoedden dat de eigenaar al jaren niet meer in de buurt was.”

En inderdaad: wat ze in de rugzak vinden, duidt op jaren overlevering. “We halen er een oud fototoestel uit en een fotorolletje, klimtouw, handschoenen, stijgijzers, een hoogtemeter, kompas, Zwitsers zakmes, waterfles, zonnebrand, geld, een T-shirt, een

72 | HOOGTELIJN 4-2019

72_HL0419_R14_Mijnverhaal.indd 72

02-09-19 11:58

aangebroken zakje nootjes, en… een ticket met de datum 14 april 1982 en een pasje met een pasfoto en de naam Bruno Rankwiler.”

Vooral met deze laatste informatie hebben de vier vrienden een mooi aanknopingspunt om op zoek te gaan naar de eigenaar van de rugzak. Hij verloor hem dus 36 jaar geleden; woont hij in Zwitserland? Leeft hij nog?

“We vinden online twee Bruno Rankwilers: een leeft niet meer, de ander woont in Bern.

Ook vinden we na enig zoeken drie telefoonnummers; bij niet een wordt opgenomen…

En online vinden we een foto van ene Bruno Rankwiler. Die leggen we naast de foto op het pasje uit 1982 en zien duidelijke gelijkenis.

We zijn hem op het spoor!”

Contact!

Eric besluit de SAC te bellen, de Schweizer Alpen-Club. Op het pasje ziet hij namelijk ook een lidnummer staan. Misschien kunnen zij

geleden een rugzak is verloren. Dan is het even stil. Ja, het is zijn rugzak! Hij heeft twintig jaar lang advertenties geplaatst in de hoop dat iemand zijn rugzak zou terugbrengen, maar zonder resultaat. Ik krijg nog kippenvel als ik aan dat telefoongesprek terugdenk.”

Bruno vertelt hoe hij zijn rugzak verloor toen hij in 1982 met een klimvriend de Alphubel beklom. Hij viel in een gletsjerspleet en raakte uren buiten westen. Het touw zit in Bruno’s rugzak, dus gaat zijn klimmaat op zoek naar ander touw om zijn maatje te redden. Het eerste touw dat hij te pakken krijgt, is te kort. Inmiddels zijn ook de hulptroepen gealarmeerd, maar het is te bewolkt voor de helikopter om uit te rukken.

In een nabijgelegen hut vindt Bruno’s klimmaat iemand die wel lang genoeg touw bij zich heeft. Dat laten ze gauw in de spleet zakken. Inmiddels is Bruno bijgekomen,

‘Hij hield de rugzak vast alsof hij hem nooit meer zou loslaten’ hem vertellen of hij nog leeft en waar hij woont? Maar het is avond, dus ook daar wordt niet opgenomen… Ze besluiten nog één keer de gevonden telefoonnummers te bellen. En dan neemt er plotseling iemand op. “We horen een vrouwenstem en vragen haar of ze Bruno Rankwiler kent. Ja, die kent ze zeker, ze zal hem even geven. We krijgen Bruno aan de telefoon en vragen hem of hij misschien jaren

maar zwaargewond. Naar later blijkt, heeft hij zijn bekken en borstbeen gebroken en heeft hij een gescheurde milt. Ondanks zijn verwondingen weet hij het langere touw aan zijn gordel te binden, waarna hij uit de spleet wordt getakeld. Dan breekt ook even het wolkendek open en is de reddingshelikopter snel ter plaatse om hem mee te nemen naar het ziekenhuis.

Na maanden herstel heeft Bruno alleen nog last met praten – sommige klanken kan hij 36 jaar na dato nog steeds niet uitspreken.

Hereniging Bruno stelt voor om 100 Zwitserse frank over te maken, zodat de mannen de rugzak kunnen opsturen. “Maar wij waren benieuwd naar het verhaal en de man achter deze rugzak! Dus stelden wij voor via Bern naar huis te rijden, om de tas persoonlijk bij hem af te leveren. Dat betekende wel dat we nog dagen moesten rondsjouwen met die oude rugzak.” Maar het moment dat ze met hem op een terras in Bern zitten en zijn gezicht zien als ze hem de rugzak overhandigen, is goud waard. “Hij hield de rugzak vast alsof hij hem nooit meer zou loslaten. Het was zo emotioneel.” Een voor een haalt Bruno de spullen uit de rugzak. En dan komen de verhalen. Over zijn tocht, zijn val, de verwondingen en de redding. En hoe hij nog een handje nootjes had gegeten, vlak voor hij in de spleet stortte en zijn maag zich omkeerde in de helikopter. Waarop de piloot boos werd, omdat die nootjes door de helikopter lagen...”

Vrienden voor het leven Inmiddels is Bruno 61 en werkt hij nog steeds als berg- en skigids in Zwitserland. De mannen hebben nog contact. “Hij wil met ons een tocht gaan maken, dan gaan we terug naar de hut. Er moet nog een precies plan komen, maar dat we met elkaar op pad gaan, staat vast. Dankzij het vinden en terugbrengen van zijn rugzak zijn we vrienden voor het leven.”

HOOGTELIJN 4-2019 |

72_HL0419_R14_Mijnverhaal.indd 73

73

02-09-19 11:58

NKBV Expeditie Academie opent noordwand in KirgiziĂŤ

Dutch Direct (TD+) op Pik Alexandra Als iets onze trigger was om naar de Djangartvallei in KirgiziĂŤ op expeditie te gaan, dan was het de foto van Pik Alexandra. Deze 5290 meter hoge berg, de op een na hoogste van het massief, met een gruwelijke noordwand en een mogelijke esthetische directe lijn naar de top, liet onze monden openvallen en deed onze harten sneller kloppen. Liefde op het eerste gezicht.

Tekst Line van den Berg Beeld Line van den Berg en Wout Martens

Wout op de top van Pik Alexandra.

74 | HOOGTELIJN 4-2019

74_HL0419_R42_Dutch Direct.indd 74

02-09-19 11:59

Feiten & Cijfers

• Pik Alexandra (5290 meter) North Face – Dutch Direct • TD+ 800 hoogtemeters, 1100 klimmeters, 90 graden Wout Martens en Line van den Berg • Op 9 en 10 september 2018 (1 bivak) • Geklommen tijdens de NKBV Expeditie Academie 2018

A

angekomen in ons basiskamp in Kirgizië trekken Wout, Court en ik er meteen op uit om succesvol twee onbeklommen 4000’ers te linken via een drie kilometer lange graat, de No Guts No Glory Ridge. Dat deze graat in dezelfde vallei ligt als Pik Alexandra is geen toeval. Wout en ik maken van de uitgelezen kans gebruik om ons materiaal boven te laten op de gletsjer voor een poging op de imponerende noordwand. We weten op dat moment nog niet of er een goed-weer-window aankomt, maar met al één succesvolle beklimming in de pocket willen we de poging wagen.

Puzzelen Terug in het basiskamp lijken onze plannen even als sneeuw voor de zon te verdwijnen: het enigszins cryptische weerbericht op de satelliettelefoon geeft een sneeuwdump aan. We puzzelen een dag of twee met de nieuwe informatie, voeren zo goed als dat kan een lawineanalyse uit en bespreken onze plannen keer op keer tot we concluderen dat we er naartoe moeten om de plaatselijke lawinesituatie te beoordelen. En zo beginnen Wout en ik aan de 22,5 kilometer lange aanloop terug naar gletsjer, om een ABC (Advanced Base Camp) op te zetten.

Tijdens de aanloop drukt ons verantwoordelijkheidsbesef op onze schouders. We zijn nu niet met alpien instructeur Court Haegens of berggids Boris Textor op pad, maar met z’n tweeën, en dus aangewezen op elkaar. Dit is het echte expeditieklimmen, denk ik meermaals.

Acht uur later laten we onze rugzakken op de grond ploffen en maken we ons klaar voor de nacht op de gletsjer, op 4250 meter hoogte.

Vertrouwen Onze geplande ‘rustdag’ benutten we om de afdaling te beoordelen op lawinegevaar en een spoor te leggen door de diepe sneeuw naar de instap. We praten nog eens over wat ons te wachten staat en langzaam wint het vertrouwen het van de imponerende noordwand die voor ons ligt. Omdraaien kan altijd, omdat onze lijn kaarsrecht omhoog gaat door het ijs. We pakken onze tassen in en met een berg aan motivatie vallen we in slaap.

Om 2:00 uur gaat de wekker en een uur later zijn we op weg.

We hebben zware rugzakken, omdat we naast het klimmateriaal ook één slaapzak en brander bij ons hebben voor een eventuele tweede dag. We volgen de sporen van de voorgaande dag en om 6:30 uur staan we onder aan de wand, die een jaar lang al onze

HOOGTELIJN 4-2019 |

74_HL0419_R42_Dutch Direct.indd 75

75

02-09-19 11:59

Š Matty Hong

MARGO HAYES // Belaying my partner is like holding their life in my hands. I control each movement, like a music score endlessly rehearsed and played with the utmost attention to detail. // #belaybetter

GRIGRIÂŽ

Belay device with assisted braking, for a broad range of single rope diameters (8.5 to 11 mm). www.petzl.com

Naamloos-1 1

26-08-19 14:40

In de prijzen

De Dutch Direct staat op de ‘big list’ van 60 meest significante beklimmingen van 2018. Deze lijst dient als voorselectie voor de felbegeerde Piolet d’Or, de belangrijkste internationale prijs (ook wel de klimOscar genoemd) voor nieuw geopende alpiene beklimmingen wereldwijd.

Eerder werd de Dutch Direct al bekroond met de No Guts No Glory award, tijdens de jaarlijkse Herman Plugge Irish Coffee Award ceremonie.

Naast de Dutch Direct door Line en Wout staat ook de eerstbeklimming van Kachqiant door Bas Visscher en Danny Schoch op de lijst van Piolet d’Or.

dromen in beslag heeft genomen. We genieten van het laatste zonlicht en beginnen te klimmen. De eerste 100 meter over de randspleten door het eerste ijs zijn nog relatief eenvoudig, maar daarna is het meteen aan: twee pitches door een steile gully van aanhoudend 80 graden. Met barfies (het pijnlijke gevoel in je handen dat je krijgt als het erg koud is en warm bloed naar de vingers stroomt) kom ik aan op de standplaats. Ik slik de pijn en spanning weg en neem het over. Het klimmen van zulk steil ijs op ongeveer 4600 meter is niet niks, maar ik vind mijn draai en geniet van de perfecte ijscondities. Elke bijl is raak en de boren draaien er met gemak in. Deze ijskwaliteit hebben we de afgelopen jaren in de Alpen niet meer gezien. De toon is gezet!

Technische moeilijkheden Wout leidt de volgende pitch door de geul. Hij klimt zoals ik dat van hem gewend ben, efficiënt en netjes. Ik vergeet helemaal waar we mee bezig zijn, ik vergeet de intimiderende noordwand waar we in zitten, ik vergeet dat we in Kirgizië zijn. Het is zo vet klimmen!

De leegte onder ons begint steeds groter te worden. Bijl voor bijl, voet voor voet klimmen we omhoog. We zijn inmiddels bijna halverwege de wand met meer dan 400 hoogtemeters onder onze voeten en komen aan bij wat we hadden ingeschat als de crux. Onze gedachten worden bevestigd nu we onder de steile ijswand staan: het is lang, smal, steil en op plekken dun. Ik begin te klimmen – zonder rugzak, die takel ik later omhoog.

Het is ontzettend steil en het voelt als overhang. Halverwege de moeilijkheden maak ik stand. Wout komt na en clipt zijn rugzak aan de standplaats. Het ijs wordt hier echt steil en ook een stuk dunner. Wout vermant zich en klimt door het eerste gedeelte naar de echte crux: een aantal traversepassen door dun verticaal ijs. Een goed geplaatste cam in de rots biedt zekerheid en soepel passeert hij de moeilijke passen. Dit betekent maar één ding: de technische moeilijkheden liggen achter ons!

We voelen ons euforisch, maar weten ook dat we er nog lang niet zijn. De steile lengtes hebben hun tol geëist en het is al eind van de middag. We klimmen simultaan door de moordende, diepe poedersneeuw en na ongeveer 200 meter klimmen we via wat spannende drytoolpassen naar een rotsgraatje te midden van de steile wand, op zoek naar een plek om te bivakkeren. Bivakkeren?, gaat er door me heen. Midden in een noordwand in Kirgizië op bijna 5000 meter?

Line in perfecte ijscondities onderin de wand.

Bivak We delen één reddingsdeken en één slaapzak op een smalle, aflopende richel. De brander doet het niet op deze hoogte en onze eerdere vermoedens over de gasblikjes die hervuld waren door de travel agent worden bevestigd. Van vocht bijtanken is nu geen sprake. We installeren ons zo goed mogelijk, maar hebben er een nachttaak aan om te verzinnen hoe we het beste kunnen zitten of liggen. Het is scheef, smal, glad, rotsig en de wind stoot met 60 kilometer per uur vol langs ons heen…

Not your average hotel: we brengen de nacht door op een richel op bijna 5000 meter, met windstoten van wel 60 km per uur, zonder drinken en met maar één slaapzak.

Ik heb niet het gevoel dat we slapen, maar als ik op mijn horloge kijk en bang ben om erachter te komen dat het pas 23:00 uur is, is het al 04:00 uur en wordt het al bijna licht! Gek genoeg voelen we ons prima, ondanks dat we niks kunnen drinken en een reep eten ook nauwelijks lukt vanwege de droge monden. We klimmen nog 7 pitches van 50-65 graden ijs en denken telkens dat we er bijna zijn, maar steeds torent de wand nog verder boven ons uit.

De laatste meters op bijna 5300 meter ploegen we moeizaam door diepe sneeuw en in harde wind. Zelfs met een dubbele donsjas aan rillen we nog!

Op de top!

Toch komt het einde in zicht en voor we het weten staan we op de top naast een enorme sneeuwluifel. “We hebben het gedaan! De noordwand van Pik Alexandra is now and for always claimed by Wout and Line!” schreeuwen we naar elkaar. Het moment is euforisch en even bestaan onze vermoeidheid, dorst en honger niet. We bellen met de satelliettelefoon naar Court om ons succes te delen. We maken nog snel wat foto’s en beginnen aan de afdaling – eveneens een route die nog niet eerder is geklommen.

We hebben de route goed ingeschat en een kleine vijf uur later staan we meer dan 1000 meter lager in het ABC met een glimlach die niet van ons gezicht te slaan is.

NKBV Expeditie Academie

Line en Wout klommen de Dutch Direct tijdens de afsluitende expeditie van de NKBV Expeditie Academie. Tijdens het tweejarige traject van de NKBV Expeditie Academie werd het achtkoppige team klaargestoomd in alle facetten van de klimsport door Nederlandse professionals om nieuwe routes te openen. In de Djangartvallei in Kirgizië openden de teamleden zeven nieuwe routes en vijf onbeklommen toppen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

74_HL0419_R42_Dutch Direct.indd 77

77

02-09-19 12:00

7

Voorproefje van de ‘bergkaart’ bij de jubileumeditie van het DMFF

Summits in het land waar

de bergen beginnen

Het Dutch Mountain Film Festival wordt dit najaar voor de negende keer gehouden. Volgend jaar, tijdens het tienjarig jubileum, wil het DMFF een kaart uitbrengen van de streek ‘waar de bergen beginnen’.

Dat is een groter gebied dan enkel Limburg, want de heuvels, de beginnende bergen, zijn net zo goed in België en Duitsland te vinden.

Een belangrijk onderdeel zijn de Seven Summits in Limburg en de grensstreek. Wij gingen alvast op toppenjacht.

Tekst en beeld Peter Daalder

O

p de ‘bergkaart’ die het DMFF samenstelt, staan Seven Summits, zeven wandelingen in Limburg en de grensstreek, alle met een echte top. De Seven Summitwandelingen

WILHELMINABERG (225 meter) 5,5 kilometer, stijging 90 meter

zijn volgens DMFF-directeuren Toon Hezemans en Thijs Horbach een mooi voorproefje van wat de hele grensregio tussen het vlakke land en het middelgebergte aan ‘bergen’ te bieden heeft.

EYSERBOS (197 meter) 8,7 kilometer, stijging 192 meter Wat een rust, wat een stilte, wat een bos, wat een bergpaadjes, wat een weidsheid. De Eyserbosweg, bekend van de Amstel Gold Race, is het begin van een van de mooiste tochten in het vijfsterrenheuvelland, zoals de VVV de streek graag aanduidt. Dat is niets te veel gezegd. Graan, gras, een wijngaard, een stiltegebied, waterwinning, de Eyserbeek, koeien. En een alpenwei met bloemen, veel bloemen, wisselend met de seizoenen. In mei orchideeën, net boven het weggestopte gehucht Piepert. Begin- en eindpunt bij Herberg Bie de Tantes, een mooie pleisterplaats, passend bij deze fraaie wandeling.

SCHNEEBERG (257 meter) 8,4 kilometer, stijging 131 meter Deze berg ligt grotendeels in Duitsland. De route begint in Lemiers en al gauw zijn aan de overzijde van het dal van de Senserbeek Vaals en de Vaalserberg te zien. Door een oud statig bos met veel loofbomen, een domein voor wandelaars en mountainbikers, kom je vlak bij het hoogste punt waar het Ruhrgebied met zijn immer rokende schoorstenen te zien is. Na het grootste deel van de afdaling is Lemiers weer te zien, evenals het bergdorpje Vijlen dat opvalt door de kerk die op een heuvel in het dorp is gebouwd.

Op het afval van de Staatsmijn Wilhelmina is een recreatiegebied ontstaan dat aansluit bij het prachtige oerbos en het beekdal met diverse plassen rond kasteel Strijthagen. Op de top zijn vijf Duitse mijnsteenbergen te zien en de bruinkoolcentrale van Weisweiler. Muziekliefhebbers kennen het gebied van Pinkpop, dat gehouden wordt aan de voet van de berg, die via een trap met 508 treden te beklimmen is. Aan de zijkant ligt de overdekte skibaan en op vijf minuten lopen de rustieke groene vallei waar alleen wandelaars en fietsers welkom zijn.

78 | HOOGTELIJN 4-2019

78_HL0419_R43_7SummitsLimburg.indd 78

02-09-19 12:01

D’N OBSERVANT (157 meter) 8,5 kilometer, stijging 256 meter D’n Observant ligt aan de zuidzijde van de Sint-Pietersberg, waarvan grote stukken zijn afgegraven door de ENCI, de cementfabriek.

De onbruikbare deklagen werden op een grote hoop gegooid. Dat is nu D’n Observant, genoemd naar het klooster van de Observanten dat in het gebied lag. In deze taartpunt tussen het water van de Maas en het Albertkanaal is een prachtig natuurgebied ontstaan, waar onder andere veel vlinders voorkomen. Op de top van de berg ligt een monument in de vorm van de vijfpuntige ster van Maastricht. Het zuidelijkste deel van D’n Observant ligt in Waals België. Bordjes van de Vlaamse wandelfederatie mogen daar niet worden geplaatst. Er lopen mag wel.

DMFF

De negende editie van het Dutch Mountain Film Festival wordt gehouden van 29 oktober tot en met 3 november 2019.

De filmdag is op zaterdag 2 november in Royal Theater in Heerlen. Kijk voor meer informatie op dmff.eu.

HAKKENBERG (252 meter) 5,9 kilometer, stijging 131 meter Er wordt gewerkt aan een snelweg door het bos van de Hakkenberg. Wat? Ja, een snelweg, voor de hazelmuis. Een beestje van nog geen 30 gram en net geen acht centimeter groot. Deskundigen vinden het gewenst dat de muis vanuit België naar de Vijlenerbossen kan en hoewel de muis een goede klimmer is, wordt er al een paar jaar gewerkt aan een snelweg. De Hakkenberg is niet fameus vanwege de top, maar wie uit het bos komt en een heus bergpanorama voor zich ziet, rekent deze tocht meteen tot een echte bergbeleving.

KATTENROTH (209 meter) 8,5 kilometer, stijging 234 meter In België wordt de Kattenrot(h) op twee manieren geschreven. Lang leve de taalstrijd in de Voerstreek, de Nederlandstalige enclave in Wallonië. De heftige strijd van jaren geleden is voorbij en de natuur heeft er niet onder geleden. Vanuit Noorbeek is het één heuvel tot in België waar Sint-Martens-Voeren onder aan de afdaling ligt. Opmerkelijk is de spoorlijn uit 1917 die hoog boven het dorp op een brug ligt en waarover veel goederentreinen rijden tussen de haven van Antwerpen en het Ruhrgebied. Een steile klim op de terugweg naar het noorden komt uit op de grens waar de bezoeker wordt verwelkomd door een van de vele veldkruisen, die vaak op kruispunten staan.

GULPERBERG (157 meter) 4 kilometer, stijging 114 meter Boven het dorp van het gelijknamige bier (Tip: probeer eens het verrassende pilsener Château Neubourg van Gulpener, in een blauwe fles), ligt een groene heuvel met twee opmerkelijke monumenten. Een groots betonnen Mariamonument uit 1935 boven op de berg, waarop de vier gedaanten van Maria (Moeder, Maagd, Middelares en Medeverlosseres) worden uitgebeeld. En een bescheiden monument voor de in 2010 overleden wielerverslaggever en -icoon Jean Nelissen. Dit monument staat aan de kant van het steilste stukje van de route van de Amstel Gold Race op de Gulperberg, dat toepasselijk de Bergweg heet.

Gpx-files

De gpx-informatie van de Seven Summitstochten vind je op dmff.eu/seven-summits. Wie een foto maakt van een top met de DMFF-markering, kan die voor 29 oktober posten op Instagram (dutch_mountain_film_festival) of Facebook (DMFF.eu).

HOOGTELIJN 4-2019 |

78_HL0419_R43_7SummitsLimburg.indd 79

79

02-09-19 12:01

Gruishappen Zesdaagse expeditie in de Kaukasus

“It is very difficult to get a permit, so that’s why we don’t apply for one.” Azerbeidzjaanse logica. We ronden met onze lokale fixer Tunar de laatste details van onze expeditie in de Azerbeidzjaanse Kaukasus af.

We hebben ons oog laten vallen op vier vierduizenders via een maagdelijke vallei in het Shahdag National Park. De bergen liggen op de grens met de republiek Dagestan, een autonome regio in Rusland en daardoor een geopolitiek gevoelig gebied.

in azerbeidzjan

Tekst en beeld Jan Bakker en Twan van Bakel

80 | HOOGTELIJN 4-2019

80_HL0419_R41_Gruishappen Azerbeidzjan.indd 80

02-09-19 12:03

HOOGTELIJN 4-2019 |

80_HL0419_R41_Gruishappen Azerbeidzjan.indd 81

81

02-09-19 12:03

Een sprong over de Yatakh Rivier, een van de vele rivieroversteken.

W

e zijn op pad met een alpiene club uit Bakoe, waarvan Tunar Aliyev de voorzitter is. Vanaf de moderne hoofdstad kachelt de oude Mercedesbus via het hete, gortdroge laagland richting de beboste voet van de Kaukasus. De uitvalsbasis voor ons avontuur is het bergdorpje Qamarvan, waar we in het huis van Igor verblijven. Hij is een gepassioneerde verhalenverteller die niet vies is van een glaasje wodka. Hij werkt als chauffeur van de commandant van de militaire grenspost die de toegang bewaakt van de verboden Yatakhvallei. Via Igor heeft de commandant ons onofficieel toestemming gegeven om in deze vallei te klimmen. Ondanks zijn medeweten adviseert hij ons om de grenspost in het donker te passeren om onnodig oponthoud te voorkomen.

We staan in het holst van de nacht op en nadat we onze rugzakken op de Lada hebben vastgebonden, tuffen we om half vijf ’s ochtends richting het begin van de trektocht via een verlaten hobbelweg.

We starten de tocht met zware rugzakken van meer dan 20 kilo.

Het extra gewicht is voornamelijk de voedselvoorraad voor de zesdaagse expeditie.

Als we de militaire grenspost bereiken, gaan de telefoons en hoofdlampen uit, worden gesprekken gestaakt en wandelen we op de toppen van onze tenen langs de barrakken. Mijn hart bonkt in mijn keel en ik ben opgelucht als we de post gepasseerd zijn, buiten gehoorbereik. Met het eerste licht worden de contouren van de bergen rondom ons zichtbaar. Een vaag pad, sporadisch gebruikt door herders en illegale jagers, duikt het dichte, ogenschijnlijk ondoordringbare loofbos in.

Rivier Gestaag banen we ons een weg door de pure wildernis. We passeren watervallen zonder hekjes of waarschuwingsbordjes en doorkruisen rivieren waaruit je kunt drinken zonder pillen of filter. De natuur is overweldigend. Via een kleine pas komen we bij de Yatakh, die op deze hoogte flink in omvang is geslonken.

Het verval van de rivier is op veel plaatsen aanzienlijk en het is vaak zoeken naar een geschikte plek om over te steken.

Bovendien stroomt de rivier langs verticale wanden waar het onmogelijk is om via de oever te passeren.

In totaal steken we de rivier 16 keer over, soms springend van rots naar rots en af en toe is een doorwading noodzakelijk.

Rond een hoogte van 2400 meter verlaten we het bos en stijgen verder over de met keien bezaaide oever richting ons basiskamp.

Bazaryurd (4126 m) De eerste vierduizender op het programma is de 4126 meter hoge Bazaryurd, niet zichtbaar vanaf ons basiskamp. De aanloop naar de bergrug is steil, maar Tunar neemt niet de moeite om een zigzaggende lijn aan te houden. Hij knalt recht omhoog richting een rotspassage die toegang verschaft tot de top van de bergrug.

De doorgang is een grote puinbak. We moeten een keuze maken tussen een couloir met diep gruis en losse stenen of een klauterpartij op messcherpe, instabiele leisteenrotsen. We kiezen voor de route over leisteen. Achteraf misschien niet de beste keuze.

De leistenen breken om de haverklap af en het is lastig om steenslag te voorkomen. De klimmers onder ons gaan voor de

Richting de hoogste top van Azerbeidzjan, Bazarduzu.

82 | HOOGTELIJN 4-2019

80_HL0419_R41_Gruishappen Azerbeidzjan.indd 82

02-09-19 12:04

gruisroute, zwaarder maar veiliger. Na een uur ploegen arriveren we bovenop de bergrug en zien de top van Bazaryurd, die nog steeds ver weg is. Het landschap boven de drieduizendmetergrens is bar en kaal. Het is het einde van de zomer en de meeste sneeuw is verdwenen. Het terrein is hier niet veel beter. Veel los puin wordt afgewisseld met instabiele rotspartijen. Na drie uur klimmen worden we net onder de top nog getrakteerd op een luchtig stukje graat. Op de top staat Tunar te wachten met wat lijkt op een champagnefles. Het is inderdaad een fles met een briefje die hij in 2013 op de berg heeft achtergelaten.

De Azerbeidzjaanse vlag kan uit de tas!

Type 2 fun We worden een beetje brak wakker van de zware dag klimmen op de Bazaryurd. Hoewel we vandaag geen top gaan beklimmen, zou het nog weleens een nog zwaardere dag kunnen zijn. Ons doel is een klein gletsjermeertje op 3600 meter op de graat tussen de hoogste berg van Azerbeidzjan, Bazarduzu en twee vierduizenders ten westen van Bazarduzu. Het meertje ligt officieel in Rusland, maar we schatten de kans erg klein dat een grenswacht op deze hoogte komt. Vanaf ons basiskamp op 2700 meter klimmen we met volle bepakking de vallei uit en wederom is het terrein zeer steil. Op 3300 meter maken we een depot met onze stijgijzers, ijsbijlen en wat voedsel. We hebben kunnen zien dat de gletsjer op de twee westelijke vierduizenders, Gora Ragdan en Charundag, volledig verdwenen is en hebben het ijzerwerk niet nodig.

Een relatief nieuw begrip in de wereld van avontuur is type 2 fun.

Het betekent zoiets als afzien/diep gaan buiten de comfortzone, en je ervaart het als niet leuk. Achteraf geniet je van de heidense ervaring en je vertelt het verhaal op grootse wijze in de lokale kroeg.

Dag drie van onze expeditie valt in deze categorie. We kijken op naar de immense zuidgraat van Bazarduzu. Het gaat op en neer en het ziet er intimiderend uit. Met een diepe zucht beginnen we aan de resterende 1100 hoogtemeters. Het is alsof we een vulkaan beklimmen. In het gruis is elke stap omhoog een halve stap naar beneden. We bereiken de eerste valse top en zien de graat smaller en steiler worden. De volgende horde is de crux van vandaag en mogelijk van de hele expeditie: een derdegraads wand met dezelfde verrotte leisteen als gisteren. De klim is slechts 10 meter hoog, maar links en rechts van het zadeltje eronder gaat het 500 meter omlaag. Met samengeknepen billen zet ik voorzichtig mijn bergschoenen op de instabiele rotsformatie. We moeten de klim soleren aangezien er bovenaan geen stabiele rots is voor een anker. Bovendien zijn de leistenen in de route messcherp. Zonder zware rugzak en met stabiele rots zou deze wand een peulenschil zijn. Ik ben opgelucht als het hele team zonder problemen bovenkomt, maar ik begin me wel af te vragen of de risico’s die we nemen niet te groot zijn. Niemand lijkt echter onder de indruk van de klim. Misschien ben ik wel voorzichtiger geworden nu ik vader ben van twee jongens? Of is het mijn bergervaring die mijn risico-inschatting heeft aangescherpt?

Food for thought. Tegen het einde van de middag stappen we over van de zuidgraat op de waterscheiding tussen Rusland en Azerbeidzjan. We zijn al meer dan 10 uur onderweg en het daglicht begint geleidelijk plaats te maken voor de nacht. In de verte aan de Russische zijde zien we de nederzetting Kurush, dat

op 2480 meter ligt en daarmee het hoogste permanent bewoonde plaatsje in Europa is. De afdaling in fijn gruis is een verademing voor de knieën en we ‘skiën’ richting ons hoogtekamp 500 meter lager op een zadel, waar we net voor het donker de tenten opzetten.

De lastigste passage van de tocht, een verticale wand van 10 meter met verrot leisteen.

Gora Ragdan (4020 m) en Charundag (4078 m) Het grensgebergte ten westen van Bazarduzu is bleek. Gletsjers, die nog niet zo lang geleden de noordelijke hellingen bedekten, zijn gedegradeerd tot niet meer dan een sneeuwveld en zullen in een paar jaar voorgoed verdwenen zijn. Toch hebben al die tinten bruin en grijs wel iets, vooral in het vroege ochtendlicht. De tocht naar de vierduizenders Gora Ragdan (4020 meter) en Charundag (4078 meter) is ongeveer 25 kilometer retour over de graat. Tunar is ambitieus. Hij heeft deze bergen nog niet eerder gedaan en wil ze allebei in een dag beklimmen. Bij het verlaten van ons kamp om 07:00 uur had ik al besloten dat ik het bij één berg zou laten.

Geen van de teamleden kent de route en bovendien zijn we veel te

type 2 fun: afzien, maar achteraf geniet je van de heidense ervaring laat vertrokken voor zo’n monstertocht. De eerste paar kilometer over de bergrug zijn makkelijk en ik realiseer me nu dat ik gisteren voornamelijk met mijn hoofd naar beneden omhoog ben gebuffeld.

Links en rechts zijn de uitzichten over de Azerbeidzjaanse Kaukasus en Dagestan fenomenaal. Genieten! De kegelvormige Gora Ragdan is nog ver weg. De berg lijkt op (en misschien is?) een uitgedoofde vulkaan. De graat versmalt en we moeten door een korte, vlijmscherpe passage, waar de helling honderden meters omlaaggaat met een hellingshoek van minimaal 50 graden.

En weer die verdomde leisteen. We houden een lijn aan, net onder de top van de graat. Met behulp van de wandelstokken vinden we balans en bereiken zonder al te veel problemen veilige ondergrond. Op een wat wijder plateau hergroepeert het team. Ik begin te rekenen. Het is nu 11:00 uur. Dit stuk hebben we in vier uur afgelegd, zonder rust. Ik schat dat het nog minimaal anderhalf uur is naar de top van Gora Ragdan over een slecht uitziende topgraat. We kunnen om 18:00 uur terug zijn in het kamp als we geen pauzes inlassen, een uur voor zonsondergang. “I’m going back”, zeg ik. Tunar lijkt van zijn stuk gebracht. “Why?” Ik vind het terrein simpelweg te gevaarlijk, wil voor het donker terug zijn en bovenal vind ik de beklimming van Bazarduzu morgen belangrijker.

HOOGTELIJN 4-2019 |

80_HL0419_R41_Gruishappen Azerbeidzjan.indd 83

83

02-09-19 12:04

DE NATUUR WACHT Ontdek meer met de Travellers MT Trousers

Als we eropuit gaan, verwachten we veel van onze kleding. Je moet je er comfortabel in voelen. Het moet ons beschermen tegen koude wind én warme zon. En daarnaast is het ook wel fijn als het een ademend effect heeft in een warmer gebied. Maar, het allerbelangrijkst is toch wel dat het licht en compact

Naamloos-1 1

moet zijn, zodat we het makkelijk kunnen inpakken.

Daarom heeft Fjällräven deze zomer zijn populaire MT Eco stof opnieuw geïntroduceerd als onderdeel van de spiksplinternieuwe Travellers collectie. Dus, waar gaat jou volgende avontuur naartoe? De natuur wacht op je.

www.fjallraven.nl

22-08-19 11:33

Rechtsboven Jan zoekt de cruxpassage op de lange weg terug naar Qamarvan.

Rechtsonder Jan, Twan en twee Azerbeidzjaanse teamleden op een zijtop van Bazarduzu.

Doorwading van de Yatakh Rivier, natte voeten doen er niet meer toe.

Terugkeer naar het hoogtekamp na het afbreken van de toppoging op Gora Ragdan.

Mijn klimmaat Twan stemt in en na een korte pauze traverseren we terug naar ons kamp. Tunar en de twee andere teamleden vervolgen hun beklimming, wetende dat ze deels in het donker terug zullen keren. Ik voel dat we de juiste beslissing hebben genomen.

goede lijn omhoog, zigzaggend om het zachte gruis heen. De klim gaat lekker, we zijn goed geacclimatiseerd en de rugzakken zijn weer iets lichter. Na vier uur klimmen, zien we de restanten van een weerstation op het hoogste punt van Azerbeidzjan. In het oosten zien we de verticale wanden van de berg Shahdag en de

Ik klik mijn hoofdlamp aan en kijk op mijn horloge. 23:00 uur.

Twan is ook nog wakker. “Heb jij ze al horen binnenkomen?”

“Nee”. Ik maak me grote zorgen. Ze zijn al 16 uur onderweg, waarvan vier uur in het donker. Wat als een van hen van de graat is gevallen? Een snelle reddingsoperatie is onmogelijk, aangezien er geen bergreddingsdienst actief is in de republiek Dagestan of Azerbeidzjan. Zelf afdalen, direct van de graat, is ook geen optie. De rotsen zijn te broos en onstabiel. Ik lig te draaien in mijn slaapzak tot ik rond 00:30 uur stemmen hoor.

Sjokkend komen de drie mannen het kamp binnen, afgepeigerd maar oké.

ik besluit terug te gaan – ik vind het terrein simpelweg te gevaarlijk

Bazarduzu (4465 m)

Slijtageslag

Het is nog een beetje donker als ik wakker word met het geritsel van sneeuw op het tentdoek. De rest van het team slaapt nog en Twan en ik besluiten onze spullen te pakken om enigszins vroeg te starten met onze toppoging van de 4465 meter hoge Bazarduzu. Bij vlagen is de berg zichtbaar en er ligt een dun laagje sneeuw rondom de top. De klim ziet er supersteil uit en we zoeken een logische route naar het brede topplateau. We laten het slapende kamp achter ons en vinden een relatief

Deze trip was klimtechnisch verre van geweldig. Het terrein was grotendeels moeilijk begaanbaar. De ondergrond van gruis en rotsen van verrot leisteen in combinatie met een grote hellingshoek, maakten de expeditie bij tijd en wijle een ware slijtageslag.

Maar de pure wildernis, de onzekerheid over de routes en de geografische locatie maakten deze tocht tot een echt avontuur.

Iets wat steeds zeldzamer wordt in deze tijd van geavanceerde technologie en uitdijende toeristeninfrastructuur in de bergen.

meest oostelijke gletsjers van de Kaukasus. In het westen worden de bergen van de Hoge Kaukasus opgeslokt door de wolken. Er waait een bijtend koude wind. Het is tijd om te beginnen aan de bijna drie kilometer lange afdaling terug naar Qamarvan via het gebroken terrein van de zuidgraat, de wilde riviervallei en de militaire grenspost waar we ons stil moeten houden.

HOOGTELIJN 4-2019 |

80_HL0419_R41_Gruishappen Azerbeidzjan.indd 85

85

02-09-19 12:04

Your Life,

your Spirit.

W19_NL_Hoogtelijn_NKBV_210x135+5.indd 1

MFS®-VAKUUM-SYSTEM

15.08.2019 07:31:02

COMFORT OP HET HOOGSTE NIVEAU MFS®-VAKUUM-SYSTEM SPEZIELLE POLSTERSCHÄUME SPECIALE SCHUIMVOERING Weiches geweven Manschettenpolster Zacht, schuimretikuliert bovenaan.

MFS®-VAKUUM-SCHAUM MFS® VACUÜMSCHUIM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform Drukverlagend, past zich perfect aan elke voet im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis aan; hetreichend. gebiedDer rond veter in denin Ballen Fuß de wirdenkels, weich aber enghaakjes umschlossen. en – oogjes, tot aan de bal van de voet.

De voet wordt zacht, maar strak omhuld.

RETIKULIERTERSCHUIM SCHAUM GEWEVEN bis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte Anzorgt voor een perfecte pasvorm tot aan passung. het gebied rond de tenen.

SPEZIELLE POLSTERSCHÄUME Weiches Manschettenpolster retikuliert

MFS®-VAKUUM-SCHAUM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis in den Ballen reichend. Der Fuß wird weich aber eng umschlossen.

Vakuum Lady Ultra

Vakuum Men Ultra

mei_Anz_VakuumMen_Hoogte_210x135_MAI14.indd 1

vaude+meindl.indd 1

RETIKULIERTER SCHAUM bis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte Anpassung.

www.meindl.de

15.05.14 11:01

02-09-19 13:23

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Heb je een vraag? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het thema Medisch.

medisch

Fit en vitaal de bergen in

Weg van de geraniums Regelmatig zie ik op mijn spreekuur net gepensioneerden die eindelijk tijd hebben om hun oude liefde voor de bergen op te pakken, maar aarzelen of dat nog verantwoord is en of zij nog fit genoeg zijn. De pensionado is fysiek en mentaal vaak tot veel meer in staat dan hij of zij zelf denkt. Ook als er inmiddels een ziektegeschiedenis is en medicatiegebruik, is dat meestal geen reden om op zeeniveau achter de geraniums te gaan zitten.

Tekst Dieke Kok Illustratie Toon Hezemans

O

ok de media hebben ontdekt dat 65-plussers nog prima actief kunnen zijn. “Babyboomers, geen houden aan”, las ik in de rubriek Wij-gevoel van de Volkskrant. De ANWB-alarmcentrale ziet opvallend veel mensen met een medische voorgeschiedenis die naar Nepal gaan en met hartklachten of longproblemen tijdens een bergklimtocht de alarmcentrale bellen.

Of iemand ze even kan komen ophalen.

Toch klopt deze beeldvorming mijns inziens niet. Als sportarts begeleid ik veel zestig- en zeventigers die graag een mooie bergtocht willen maken nu daar tijd voor is. Er is vaak meer mogelijk dan de bergsporter zelf denkt.

Als er een goede functie is van hart en longen op zeeniveau, in rust en bij inspanning, dan is het bijna altijd mogelijk om ook op hoogte actief te zijn.

Wanneer wel of niet?

Redenen om echt niet naar hoogte af te reizen zijn bijvoorbeeld problemen met de hartkleppen, vooral als het de klep van de longslagader betreft. Op hoogte ontstaat

dan hoge druk in de longvaten en daardoor longoedeem. Dit kan snel levensbedreigend zijn indien evacuatie naar beneden niet mogelijk is.

De oudere patiënt die een hartinfarct heeft doorgemaakt, kan een jaar later bergsport weer goed oppakken. Als de functie van de linkerhartkamer goed is, dan is verblijf op grote hoogte in de regel geen probleem.

Medicatie voor chronische aandoeningen, zoals hoge bloeddruk, dient gewoon gecontinueerd te worden. Gebruik van bloedverdunners op hoogte is wat lastiger, maar in goed overleg met de voorschrijvend arts niet onmogelijk.

Knieklachten Slijtage van een of meerdere gewrichten is ook vaak een reden waarom mensen afzien van bergsport. Toch is er ook dan meer mogelijk dan je denkt. Recent behandelde ik iemand van 70, die zich meldde op mijn spreekuur naar aanleiding van een presentatie op de Bergsportdag. Deze kranige alpinist had zes maanden knieklachten en wilde toch een mooie huttentocht gaan maken. De knie was bij onderzoek een beetje dik en pijnlijk bij aanraken van de knieschijf. Op de röntgenfoto zagen we wat slijtage van de knieschijf.

Twee weken antireumatische pijnstiller dreef al het vocht uit de knie. Vervolgens startte de alpinist met krachttraining onder begeleiding van een fysiotherapeut, waarbij de kritische hoek gemeden werd. Ook was er wat algemene aandacht voor lenigheid, met name voor volledige strekking (de hamstrings rekken).

De alpinist kreeg een brace aangemeten die de knieschijf met gel omvatte. Na twee maanden zag ik hem terug en wat bleek, het was uitstekend gelukt om nog eens een zware huttentocht te maken!

Redelijke conditie Om fysiek actief te zijn op hoogte is het wel noodzakelijk op zeeniveau over een redelijke conditie te beschikken. Een sportmedisch onderzoek kan inzicht geven in belastbaarheid en invloed van chronische aandoeningen en medicatie op fysiek functioneren. Samen met de sportarts kan een trainingsvoorbereiding worden afgesproken om het doel te kunnen halen.

Haute Route 60+

Nederland vergrijst en om de oudere bergsporter over de drempel te helpen om dromen waar te maken, organiseert de NKBV de Haute Route 60+. Lees op pagina 88 hoe je als 60-plusser kunt meedoen. De tocht en voorbereiding worden mede begeleid door de Medische Commissie van de NKBV.

HOOGTELIJN 4-2019 |

87_HL0419_R15_Medisch.indd 87

87

11-09-19 11:26

nkbv voor jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

NKBV-topvlag Zaterdag 20 juli beklommen Gaston en Tous Huijnen de Hochgolling in de Schladminger Tauern bij de oversteek naar de Gollinghütte. “Het was een onderdeel van een week huttentocht, geïnspireerd door Ronald Naar”, aldus vader Huijnen.

Heb jij afgelopen zomer ook een foto gemaakt met de NKBV-topvlag en die nog niet aan de NKBV gestuurd? Stuur hem dan naar communicatie@nkbv.nl en wie weet wordt jouw foto hier of op social media gedeeld.

Winterreizen- en cursussen van papier naar digitaal De gidsen Bergsportreizen Reizen & Cursussen die elk jaar in september en december op de mat vielen, worden niet langer in print uitgegeven. De NKBV vindt duurzaamheid een belangrijk thema en streeft ernaar om de eigen bedrijfsvoering in 2020 klimaatneutraal te hebben. De vraag rees of een gedrukte reisgids daar nog bij past en de NKBV besloot daarop de reisgidsen niet langer in print te publiceren. Mede omdat er een goed alternatief is voor de papieren gids: online kun je alle reizen bekijken en vergelijken. En als je gevonden hebt wat precies aansluit bij wat je zoekt, kun je de reis of cursus meteen boeken.

Op 1 oktober staan al onze winterreizen en -cursussen op het vernieuwde bergsportreizen.nl.

60+? Meld je aan voor Fit & Vitaal

Foto Michael Hartwigsen

Komend najaar start de NKBV het project Fit & Vitaal om onze oudere leden te begeleiden bij het maken van een huttentocht in de Alpen. Deze groep zal op medisch en fysiek vlak worden begeleid door de Medische Commissie, met als hoogtepunt een gezamenlijke huttentocht in 2020.

Ben jij 60+ en zou je graag een huttentocht maken, maar ben je onzeker over je fysieke en/of medische conditie en houdt dat je tegen? Meld je dan nu aan voor dit traject via nkbv.nl/fitenvitaal. Uit alle inzendingen maken we een selectie en gaan we je optimaal voorbereiden op je volgende bergsportavontuur.

Via je lidmaatschap draag je bij aan het zogeheten Gegenrecht Fonds. De Alpenverenigingen gebruiken het geld uit dat fonds, waaraan de NKBV jaarlijks 400.000 euro overmaakt, voor het onderhoud van hutten, paden en bewegwijzering in de Alpen en Pyreneeën.

Wie dit jaar naar Uri, Vorarlberg, Algäu of Südtirol gaat, kan met eigen ogen zien hoe het fonds is ingezet. Zo zijn de isolatie, brandveiligheid en sanitaire voorzieningen verbeterd in de Albert-Heim-Hütte. Deze ruim 100 jaar oude hut ligt op 2542 meter in het Zwitserse kanton Uri. Ga je naar Südtirol, dan kun je overnachten in de Oberetteshütte (2670 m), waar het sanitair en de stroomtoevoer is aangepakt. De Schlernbödelehütte (1693 m) en de Rieserfernerhütte (2798 m) voerden verduurzamingen door met de vernieuwing en uitbreiding van hun zonnepanelenpark. Deze laatste en de Sesvennahütte (2256 m) hebben daarnaast ook hun materiaalkabelbaan opgeknapt. In de Algäuer Alpen is de Hermann von Barth Hütte (2131 m)

Foto DAV

Gegenrecht Fonds

onder handen genomen. Deze werkt nu grotendeels CO2-neutraal. Zo zijn onder andere het dak en de zonnepanelen vernieuwd, maar ook het sanitair en de technische ruimte. De Kaltenberghütte (2089 m) in Vorarlberg heeft haar energievoorzieningen verduurzaamd; het dieselaggregaat werd vervangen voor een aggregaat dat op milieuvriendelijker koolzaadolie loopt. Ook zijn de sanitaire voorzieningen verbeterd en is er een mechanisch biologische rioolwaterzuiveringsinstallatie neergezet. Als kers op de taart heeft de Kaltenberghütte de onderscheiding Kulinarisches aus der Region gekregen, wat inhoudt dat er hoofdzakelijk regionale gerechten en drankjes worden geserveerd.

Winterworkshopweken in SnowWorld Ga mee de sneeuw in! Voor iedereen die ook wel eens wil ervaren hoe het is om op sneeuwschoenen te wandelen of hoe het voelt om met stijgvellen omhoog te lopen, zijn er de kennis-

makingsworkshops in SnowWorld Zoetermeer.

Op 30 september, 7 en 28 oktober kun je leren sneeuwschoenwandelen en op 1, 7 en 28 oktober kennismaken met het toerskiën. De prijs van deze

workshops is € 50. Meer informatie hierover lees je op bergsportreizen.nl. Hier vind je ook andere winterse workshops, zoals Drytoolen, Lawinekunde en Piepertraining.

88 | HOOGTELIJN 4-2019

88_HL0419_R20_NKBVvoorjou.indd 88

02-09-19 12:05

Belangrijk bericht voor leden die in het buitenland wonen Sinds 1 januari 2019 kan de NKBV leden die buiten Nederland, België of Duitsland wonen, niet meer verzekeren. We hebben deze NKBV-leden vorig jaar per mail en post over deze verandering geïnformeerd.

Woon je niet in Nederland, België of Duitsland, ben je NKBV-lid met een NKBV-reisverzekering en heb je geen post of mail ontvangen? Neem dan zo spoedig mogelijk contact met ons op, want je bent dan niet verzekerd!

Het verzekeren van personen die in het buitenland wonen is aan wettelijke regels gebonden. Dit betekent onder meer dat verzekeraars die zijn gevestigd in Nederland moeten voldoen aan het fiscaal recht dat in het buitenland geldt. Ook binnen de EU is dat zo. De verzekeraars moeten ervoor zorgen dat assurantiebelasting en mogelijk andere heffingen die gelden in het land waar een verzekerde woont, worden geheven en afgerekend. Als een verzekeraar geen fiscaal vertegenwoordigers heeft buiten Nederland, kan zij aan deze eisen niet

Foto Zout Fotografie

Vernieuwde Tochtenwiki

voldoen. De reden dat NKBV-leden woonachtig in de buurlanden Duitsland en België wel verzekerd kunnen blijven, is omdat onze verzekeraar Hienfeld in die landen rechtstreeks toegang heeft tot de belastingdienst. Maar let op: heb je een NKBV-reisverzekering en woon je in België of Duitsland, dan is het essentieel dat je tijdens elke vakantie óók een zorgverzekering hebt die primair de medische kosten dekt in het land waar jij op reis bent. De NKBV-reisverzekering vormt namelijk uitsluitend een aanvulling op je buitenlandse ziektekosten- of medische verzekering (secundaire dekking).

Kijk voor meer informatie, het eigen risico, en andere details op nkbv.nl/ verzekeringen/reisverzekering.

Ben je in het buitenland woonachtig, maar verzekerd met een Nederlands adres, neem dan contact met de NKBV op via ledenservice@nkbv.nl of +31 (0)348 409521.

Suikerrietfolie = recyclebaar Vanaf deze editie wordt Hoogtelijn verstuurd in suikerrietfolie.

Deze verpakking is gemaakt van hernieuwbare grondstoffen – er is dus geen aardolie voor gebruikt – en is recyclebaar (afval wordt grondstof). De folie kan dus bij het gescheiden plastic afval.

Het verschilt per gemeente of en hoe je recyclebaar plastic kunt scheiden: in sommige gemeenten kun je plastic afval gescheiden inleveren in doorzichtige zakken, in andere gemeenten kun je het plastic in speciale containers kwijt, en er zijn gemeenten die plastic verpakkingen achteraf uit het restafval halen in een nascheidingsinstallatie.

Wil je meer weten over het scheiden van plastic? Kijk op milieucentraal.nl en de website van jouw gemeente.

De Tochtenwiki wordt vernieuwd. Het tochtenplatform krijgt nu net als alpenvereinaktiv.com en outdooractive.com een abonnementsmodel, waarmee je tegen betaling extra functies krijgt, zoals het offline opslaan van tochten in de app en het gebruik van nauwkeurige raster- en vectorkaarten. In de Pro-variant (€ 29,99 per jaar) vind je de raster- (topografische) kaarten van Oostenrijk, Duitsland, Spanje, Noorwegen, Finland, Denemarken, Nederland en Nieuw-Zeeland. In de Pro+-variant (€ 59,99 per jaar) heb je ook toegang tot de rasterkaarten van Zwitserland (Swisstopo), Frankrijk (IGN) en van de Alpenvereniging DAV en ÖAV. Gebruikers zonder betaald abonnement blijven online toegang houden tot de OpenStreetMap-kaart, de app, het tochtenplatform en de mogelijkheid om zelf tochten te plannen.

Korting voor NKBV-leden Als NKBV-lid krijg je korting op de abonnementen en betaal je per jaar € 24,99 voor de Pro- en € 49,99 voor de Pro+-variant.

Ga voor meer informatie naar tochtenwiki.nkbv.nl/pro.

Tweet mee met @NKBV Gert van Beek @beek_gert 19 aug.

Een mooi initiatief van @NKBV en @BeverNL. Het is nu aan de bergsporter om hieraan gehoor te geven en oud materiaal in te leveren!

Marieke @marie_ke1977 16 aug.

Na een fijne lunchpauze bij de idyllische #Wiegensee in #Montafon ging het afval natuurlijk mee terug in de katoenen NKBVafvalzak. #bergop #minus1plastic @NKBV https://pic.twitter.com/KKftKgvZ4T Martien Das @martiendas 16 aug.

Afwachten of mijn kinderen later enthousiast blijven over hoge bergtochten, maar naar idee dat alpiene routes zo snel verdwijnen en veranderen.

En extra risico’s ook neem ik aan @NKBV Gijs Stegink @bewegink 10 aug.

Supergave, leerzame en afwisselende week gehad. Examen gehaald en nu dus officieel ATL voor de @nkbv! Benieuwd welke tocht ik komend jaar mag gaan leiden.

Sportpsycholoog Mark @mark_tiptop 9 aug Top! Ook deelnemende sportklimtrainers, sportklimbegeleiders en sportkliminstructeurs van de @NKBV mogen 0,5 algemene licentiepunt invoeren voor het volgen van de workshop over mentale eisen van duursport! https:// academie.nkbv.nl/agenda/mentale-eisen-vanduursport/01-11-2019… #klimsport #bergsport

HOOGTELIJN 4-2019 |

88_HL0419_R20_NKBVvoorjou.indd 89

89

02-09-19 12:06

Opnieuw leren kijken Klimmen in de Cuillin, Schotland

Na een turbulente tijd door het verlies van zicht in mijn linkeroog vertrek ik eind april 2019 met mijn gezin naar Isle of Skye in het westen van Schotland.

Op dit toeristische, maar prachtige eiland ligt de Cuillin, een relatief klein berggebied met een aantal uitdagende tochten. Hoewel geen van de zesendertig toppen van de Cuillin boven de duizend meter reiken, heeft dit gebied door zijn noordelijke ligging en de weersinvloeden vanaf de Atlantische Oceaan een behoorlijk ruig karakter. Kortom, de ideale plek voor mij om te ontdekken waartoe ik nog in staat ben.

Tekst en beeld Martin Fickweiler

Martin maakte met de zelfontspanner foto’s van zijn tocht.

Van links naar rechts: Op de top van de Inaccessible Pinnacle, materiaal uitzoeken in de luwte van de bus, en fris drinkwater tappen uit een riviertje aan het einde van het dal.

90 | HOOGTELIJN 4-2019

90_HL0419_R44_Skye.indd 90

02-09-19 12:07

W

anneer we aankomen op de camping van Glen Brittle waait er een krachtige wind door het dal. Het landschap biedt nauwelijks beschutting, waardoor campers staan te schudden en enkele tenten worden platgedrukt onder de kracht van de wind. Toen ik de afgelopen dagen de weersvoorspelling nauwlettend in de gaten hield, leken vandaag en morgen beide een goed moment om de Cuillin in te trekken. De weersvoorspelling die ik bij de receptie van de camping onder ogen krijg, is dan ook niet wat ik verwacht had. Voor de komende dagen zal er een harde wind uit het noorden waaien, komt de temperatuur op zeeniveau niet boven de vijf graden Celsius en is er zo nu en dan kans op een hagelbui. Gelukkig beweren veel Schotten dat je in Schotland het weer moeilijk kunt voorspellen; dat helpt me om positief te blijven.

Moeilijkste bergtop van de UK De bekendste top van de Cuillin is zonder twijfel de Inaccessible Pinnacle. De In Pinn is eigenlijk niets meer dan een reusachtig rotsblok dat uitsteekt boven de berg waarop hij staat en wordt gezien als de moeilijkste bergtop van het Verenigd Koninkrijk.

Toen ik afgelopen winter in een oude klimgids de Inaccessible Pinn ontdekte, leek het mij een mooie uitdaging om opnieuw mijn krachten en vaardigheden te meten.

In de luwte van de camperbus zoek ik het benodigde materiaal uit en hoewel ik de tocht in mijn eentje ga ondernemen, neem ik toch veertig meter touw mee. Omdat ik het laatste stuk naar de top op klimschoenen zal klimmen, verwacht ik het touw alleen te gebruiken om van de top langs de westkant af te dalen. Mijn rugzak zet ik naast een geordende stapel kleren op de bestuurdersstoel zodat

ik in alle vroegte en zonder oponthoud de bergen in kan. Het zal een belangrijke dag worden, morgen zal ik erachter komen of de beklimming in deze weersomstandigheden en met mijn nieuw verworven handicap haalbaar is of niet.

Slechter zien, maar beter kijken ’s Nachts rukt de wind aan de camper en word ik af en toe gewekt door een hagelbui die hard op het hefdak slaat. Toch lukt het me om voldoende te slapen en uiteindelijk word ik wakker wanneer het licht is buiten. Na een vluchtig ontbijt met koffie kus ik mijn vrouw en kind gedag, pak ik mijn rugzak en loop het eerste stuk over de weg naar het begin van het pad.

Het is de eerste keer dat ik weer alleen de bergen in ga sinds ik een half jaar geleden door een oogzenuwontsteking het zicht uit mijn linkeroog kwijtraakte. De tijd die daarop volgde was beangstigend, onzeker en doordrenkt met flinke hoeveelheden medicijnen.

Terwijl ik fysiek achteruit ging, zorgde deze periode ervoor dat ik anders naar dingen ben gaan kijken. Ik ontdekte wat ik echt belangrijk vind en merkte dat ik ondanks alle tegenslag positief kon blijven. De steun die ik kreeg, verwarmde mijn hart en maakte vriendschappen en relaties steviger. Ik was dan wel slechter gaan zien maar tegelijkertijd beter naar het leven gaan kijken.

Omarmen Het eerste gedeelte van de route voert over een duidelijk pad en het kost me geen enkele moeite om met één oog de diepte van de volgende stap in te schatten. Ik kijk naar boven en zie dat de wolken die rondom de bergtoppen kleven, behoorlijk snel bewegen. Wanneer ik het grote komvormig dal tussen Sgùrr na

De Cuillin heeft door zijn noordelijke ligging en de weersinvloeden vanaf de Atlantische Oceaan een behoorlijk ruig karakter.

HOOGTELIJN 4-2019 |

90_HL0419_R44_Skye.indd 91

91

02-09-19 12:07

MET ONZE NIEUWE DUURZAME COLLECTIE

GA JE BETER NAAR BUITEN

4

3

1

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

Garenmix van gerecycled denim, gerecycled wol, polyamide en een klein beetje zijde.

5

Technische allrounder voor woon-werkverkeer en dagwandelingen, waterafstotend door EcoFinish en deels gemaakt van gerecycled materiaal.

3-in-1 jas voor elk weertype, 100% gerecycled dons, gemaakt van gerecyclede materialen, PFCvrij membraam en Eco-Finish milieuvriendelijke waterafstotende coating.

Warm vest met veel bewegingsvrijheid, hij is geurvrij, het zweet wordt makkelijk afgevoerd en het materiaal is recyclebaar en biologisch afbreekbaar.

Wandelschoen met Eco proof membraan gemaakt van gerecycled materiaal en een waterafstotende coating, beide PFC-vrij. Het leer wordt op een zo milieuvriendelijk mogelijke manier gelooid en gecontroleerd door de Leather Working Group.

2

Alle Liefde voor Buiten-initiatieven van Bever zijn te herkennen aan bovenstaand logo.

6 Deze fles houdt je drankje tot 14 uur warm en 1% van de omzet van Klean Kanteen gaat naar organisaties die zich inzetten voor het klimaat.

1. ARAN ISLAND ZIP SWEATER BLUE LOOP ORIGINALS 119.95 *107.96 2. SKUTA LOW PROOF ECO HÄGLOFS 129.95 *116.96 3. ALTO HOUDI HOUDINI 249.95 *224.96 4. ANNECY 3IN1 COAT III VAUDE 529.95 *476.96 5. CIT YGO 23 VAUDE 99.95 *89.96 6. TK WIDE 0.4L KLEAN KANTEEN 35.95 *32.36 Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Naamloos-7 1

02-09-19 13:32 28-08-19 13:32

Cuillin, Isle of Skye, Schotland Reis

Na de boot van IJmuiden naar Newcastle is het nog acht uur rijden (600 kilometer) naar het Cuillingebergte.

Route

Het grootste gedeelte van de tocht gaat over rotsachtig en soms wat ruig wandelterrein, alleen het laatste stuk (één lange touwlengte) is werkelijk klimmen, UIAA III.

De wolken die rondom de bergtoppen kleven, bewegen behoorlijk snel.

Banachdich en Sgùrr Dearg betreed, voel ik de wind steeds minder fel aan mijn kleding trekken en na verloop van tijd kom ik in de luwte. De hellingen aan weerszijden van het dal lopen in vrijwel dezelfde steilte naar beneden en wanneer ik omkijk, lijkt het net alsof de bergen me omarmen. Ik voel me welkom en ik ben trots dat ik deze tocht aan het maken ben. Het voelt goed

Accommodatie

Glen Brittle heeft een fijne camping met heerlijk hete douches.

Klimgids

Skye Scrambles, uitgegeven in 2011 door de Scottish Mountaineering Club.

ISBN 9780907521990.

Kaart

Skye the Cuillin, Superwalker XT25 1: 25.000 (uitvergroting Cuillin Ridge 1:12.500), een

uitgave uit 2016 door Harvey Maps.

ISBN 9781851374076.

Meer informatie

Kijk voor meer informatie over de boottocht op dfds.com en over Groot-Brittannië op visitbritain.nl.

Inspiratie

Bekijk de foto’s van Martin Fickweiler op Instagram: @martinfickweiler, ‘Stories of my life’.

zijn, dus zodra ik ga klimmen, zit ik fout. De moed zakt me in de schoenen en het kost me moeite om vertrouwen te hebben en de moed erin te houden. Voor het eerst kan ik heel goed voelen dat ik visueel gehandicapt ben en dat mijn leven drastisch is veranderd.

Vastbesloten om door te gaan, tuur ik het landschap af en na enige tijd stuit ik toch weer op een steenman. De wind is ondertussen in kracht toegenomen en de koude lucht doet mijn ogen tranen, waardoor het zicht alleen maar slechter wordt. Door een smal couloir gevuld met puin bereik ik uiteindelijk de graat en slaat de wind me in het gezicht.

Inaccessible Pinnacle

Twijfel

Aan de andere kant van de graat kijk ik de diepte in, het is een woest aanzien van donkere wolken die kolkend door de wind omhoog worden geblazen. De windzijde van de donkere, rotsachtige bergtoppen is bedekt met rijp. Ik volg een duidelijk uitgesleten pad naar een soort voortop van Sgùrr Dearg. Dan ineens sta ik tegenover het reusachtige rotsblok, de Inaccessible Pinnacle. De wind waait snoeihard uit het noorden en wanneer ik die richting op kijk, zie ik dat de lucht is gevuld met hagel. Nog geen minuut later valt er overal om mee heen hagel en kruip ik weg in de luwte aan de zuidkant van het rotsmassief. Dik ingepakt ga ik op mijn touw en rugzak zitten wachten tot de hagelbui voorbij is. Ik merk dat ik me onzeker voel, want mijn gedachten zijn onrustig en schieten alle kanten op. Ik wist dat de weersomstandigheden niet goed zouden zijn en dat er een kans bestond dat ik zonder top weer om moest keren, maar tegelijkertijd lijkt het me zo bevredigend en uitdagend om toch door te gaan.

Bij een snelstromend riviertje aan het einde van het dal eindigt het pad. Ik neem de tijd om even te pauzeren en mijn waterfles te vullen voor de rest van de tocht. Het vervolg van de route is duidelijk aangegeven met steenmannen en volgt het riviertje stroomopwaarts tot steile rotsen de doorgang blokkeren. Het is me duidelijk dat de route op gelijke hoogte een stuk richting het westen traverseert en al gauw kom ik weer steenmannen tegen. Toch bekruipt me na enige tijd een gevoel van onbehagen wanneer ik het terrein afspeur naar steenmannen en deze vervolgens niet vind. Aangekomen onderaan een steil blokkenveld slaat de twijfel toe en is het euforische gevoel dat ik eerder had naar de achtergrond verdwenen. Opeens denk ik overal om me heen mogelijkheden te zien om mijn weg te vervolgen, maar wanneer ik probeer verder te komen, blijkt het veel steiler dan ik van tevoren had ingeschat. Steeds wanneer ik mijn handen nodig heb om verder te komen besluit ik terug te gaan naar het punt waarvandaan ik startte. Dit moet nog gewoon wandelterrein

Ik besluit tot een snelle actie en klop de hagel van mijn spullen.

Ik bind het touw aan mijn gordel en hang het kleine beetje materiaal dat ik mee heb binnen handbereik. Ik blaas een paar warme teugen lucht in mijn klimschoenen, trek ze aan en begin te klimmen. Het eerste stuk klim ik nog in de luwte, maar zodra ik op de oostgraat kom, blaast de wind hard tegen me aan. Ik klim behoedzaam verder en houd te allen tijde met drie ledematen contact met de rots. Nu ik aan het klimmen ben, voel ik mijn zelfvertrouwen terugkeren en word ik zo in beslag genomen dat ik niet eens meer merk dat ik het zicht in mijn linkeroog kwijt ben. Dat besef komt pas weer terug wanneer ik op de top mijn camera installeer om met de zelfontspanner een topfoto te maken. Terwijl ik door de zoeker kijk om het juiste kader te bepalen zie ik niks. Zit mijn lensdop er nog op?, schiet het door mijn hoofd. En dan besef ik dat ik met mijn verkeerde oog kijk.

Even was ik mijn nieuw verworven handicap vergeten...

Ik merk niet dat ik het zicht in mijn linkeroog kwijt ben om alleen te zijn en zelf mijn tempo te bepalen, te stoppen wanneer ik dat wil en mijn gedachten de vrije loop te laten zonder de aanwezigheid van andere mensen.

HOOGTELIJN 4-2019 |

90_HL0419_R44_Skye.indd 93

93

02-09-19 12:08

Onder redactie van Frank Husslage en Ico Kloppenburg

gespot

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie.

Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

De Alpen op je bord Zodra ik in Zwitserland ben, loopt het water me in de mond. Als vanzelf krijg ik dan zin in gerechten als Zürcher Geschnetzlets, Bündner Nusstorte en Spätzli.

Dat komt doordat ik deels opgroeide in Zwitserland en daar heb leren koken. De auteur van het Alpenkookboek, Liesbeth Willemars, heeft een soortgelijke liefde voor de Alpen. Dankzij haar Oostenrijkse moeder leerde ze de smaak kennen van berggerechten zoals zelfgemaakte spinazieknödels, Kaiserschmarrn, Gulasch en Knödel. In het Alpenkookboek pakt ze uit met 120 gerechten. Ze beperkt zich niet tot de Oostenrijkse keuken, maar laat alle acht Alpenlanden (van Frankrijk tot Slovenië) aan bod komen. Het kookboek is ingedeeld in seizoenen en in hartige en zoete gerechten. Kleine driehoekjes (bergjes) geven de moeilijkheidsgraad aan.

Een heerlijk kookboek om in te grasduinen. Er zijn veel overeenkomsten tussen gerechten uit verschillende

regio’s. Zo komt Alpenpasta bijvoorbeeld voor in meerdere landen. Daarom omschrijft de auteur niet bij elk recept exact waar het vandaan komt. Dat is jammer, want eigenlijk wil ik tóch meer weten: waar maken ze dit, wat is het verhaal erachter, waarin verschillen Oostenrijkse, Franse en Italiaanse knödels?

Maar hoe dan ook waan je je in de bergen – en loopt het water je in de mond. [Marusja Aangeenbrug]

Win een kookworkshop!

We mogen drie kookworkshops van Liesbeth Willemars in Laren verloten. Wil je kans maken?

Stuur dan voor 1 november 2019 een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. Kookworkshop en wie weet ben jij een van de drie winnaars!

Wandelpaden van wijsheid Wandelen, door het land, over heuvels en bergen, geeft een mens de mogelijkheid zich te vereenzelvigen met de natuur en de wildernis, maar kan tegelijkertijd existentiële vragen oproepen over eigen nietigheid en de relatie die we als mens hebben met onze planeet en haar medebewoners. We lopen over paden of straten, of over ongebaand terrein. Wordt dit spoor dat we hiermee in de natuur trekken vaker betreden, dan wordt dat spoor een nieuw pad, toegevoegd aan de ontelbare paden en wegen die over de korst van onze planeet voeren. Hierover, en over nog veel meer (hoe mieren en olifanten hun paden maken en hoe de paden van Amerikaanse bizons de Indianen de weg wezen) heeft Robert Moor het onderhoudende boek On Trails geschreven. Moor benadert zijn onderwerp vanuit vele cultuurhistorische en filosofische perspectieven en doorspekt tegelijkertijd zijn essayistische stukken met prachtige verhalen, over zijn eigen wandelingen, (waaronder de complete Appalachian Trail), die van anderen, en de vele levensverhalen die hij op zijn tochten hoorde. Het boek roept associaties op met een van de meest leesbare en leerrijke boeken uit de filosofie, Essays van Michel Montaigne. Dit boek van Moor is voor iedere echte wandelaar niet alleen een must, maar ook een traktatie. [Klaas Marck] On trails – an exploration, Robert Moor Uitgave: Aurum Press (2017), quartoknows.com/imprints/ 1031/Aurum-Press ISBN 978 1 78131 704 4 € 12,99

Over paden – een ontdekkingstocht, Robert Moor Uitgave: Ten Have (2019), uitgeverijtenhave.nl ISBN 9789025906801 € 23,99

Alpenkookboek, Liesbeth Willemars Uitgave: alpenkookboek.nl (2019) ISBN 9-789082-952803 € 33, inclusief verzendkosten

MYTHISCH TIROL Krachtplekken. Sommige plekken hebben sinds mensenheugenis aantrekkingskracht. Ze nodigen uit om samen te komen, rituelen te beleven, in jezelf te keren, of juist even boven jezelf uit te zweven. Zuid-Tirol is ongelooflijk rijk aan zulke oude kracht- en cultuurplaatsen, waaronder zeer bekende, maar vaker nog onbekende plekken, vaak betoverend ingebed in een adembenemend landschap. In een boekwerk vol prachtige foto’s bespreken de auteurs plekken, paden en landschappen in Zuid-Tirol die dit soort mystieke kracht en energie uitstralen. Ze vertellen over de mythen en sprookjes die deze bijzondere plaatsen omringen en leggen uit hoe je dit soort mystieke plaatsen onderweg kunt herkennen. Verder bevat het boek gedetailleerde informatie over verschillende ‘krachtplekken’ in Zuid-Tirol, inclusief wandeltips ernaartoe.

Een prachtig en betoverend boek dat je meeneemt op een ontdekkingsreis naar een bergwereld vol magie en natuurkracht. [Anne van Leeuwen] Mystische Orte in Südtirol, Astrid Amico en Martin Ruepp Uitgave: Raetia (2019), raetia.com ISBN 978-88-7283-631-6 € 29

94 | HOOGTELIJN 4-2019

94_HL0419_R13_Gespot.indd 94

02-09-19 12:08

Voorklimvallen Veel klimmers komen niet verder dan het uitrekenen van de valfactor, als een voorklimmer een val maakt. Maar er is veel meer over zekeren en vallen te vertellen als je een natuurkundige bril opzet. Kijk bijvoorbeeld op bit.ly/30yjboc (of scan de QR-code) en zie hoe precies wordt uitgerekend

wat het scheelt als je dynamisch zekert en als je een voorklimmer zekert met veel ‘slack’ in het touw. Leerzaam en soms vermakelijk, al was het vanwege de accenten.

Maar ook wat kort door de bocht; een voorklimval goed opvangen, hangt van veel meer factoren af.

Wandelen met mevrouw Das Mevrouw Das is al heel oud. Ze weet heel veel en heeft al heel veel meegemaakt. Elke zondag wandelt ze naar de top van Het Suikerbrood. Hé wat hoort mevrouw Das daar? Het is de kleine Kiki, die graag met haar mee wil, naar boven.

Maar Kiki twijfelt, is ze niet te klein? Daar wil mevrouw Das niets van weten. Ze maakt een mooie wandelstok voor Kiki en samen gaan ze op pad. Onderweg maken ze van alles mee en vraagt Kiki honderduit. De weg is niet altijd makkelijk, maar altijd weet mevrouw Das het moreel van de troepen hoog te houden. Het laatste stukje naar de top is steil.

Mevrouw Das moedigt Kiki aan en zo klimmen ze samen omhoog. En dan ineens staan ze op de top van de wereld.

Kiki zegt niets meer. Vanaf dan gaan Kiki en mevrouw Das elke zondag naar boven. Totdat mevrouw Das zich op een mooie zondag te moe voelt om naar Het Suikerbrood te gaan. Kiki moet maar alleen gaan en haar achteraf alles vertellen wat ze heeft gezien. Daar gaat Kiki, alleen, met alle wijze lessen van mevrouw Das op zak. Hé, wie hoort ze daar in de bosjes?

Een prachtig geïllustreerd boekje over vriendschap, ouder worden en doorzetten. Voor kleine lezers vanaf ongeveer 2 jaar. [Anne van Leeuwen] Boven op de berg, Marianne Dubuc Uitgave: Querido (2019), singeluitgeverijen.nl/querido ISBN 978-9-02141-478-2 € 16

GEDEELDE DROMEN

Het is een lang gekoesterde droom van mij om met een zeilboot een overtocht te maken, om vervolgens een rotswand in te stappen voor een prachtige multipitch. Kennelijk deelde ik die droom met klimveteraan Stefan Glowacz. Hij vatte het plan op om samen met klimmaat Philipp Hans en fotograaf Thomas Ulrich naar Schotland te rijden, daar op een zeilboot te stappen en naar de westkust van Groenland te varen, om daarna op ski’s de Groenlandse ijskap over te steken, om dan aan de oostkust een van de 1000 meter hoge rotswanden te beklimmen en daarna weer op de ondertussen omgevaren zeilboot te stappen.

En dat allemaal by fair means. Het koffietafelboek Coast to Coast neem ik mee wanneer ik met mijn vader, tante en oom van IJmuiden naar Londen zeil. Misschien kan ik familieleden enthousiast krijgen voor een volgende zeiltrip naar de westkant

van de Engelse Zuidkust. Daar kun je klimmen met uitzicht op je zeilschip.

“Net zoals die foto op bladzijde 47” zeg ik tegen mijn vader, terwijl ik het boek in zijn schoot duw. Deinend in de kuip van ons zeilbootje lezen we hoe professionele klimmers en zeilers het grootser aanpakken: een uitputtende zeereis met sub-polaire stormen en bijbehorende golven van Atlantisch formaat, een oversteek op ski’s waarbij de expeditieleden overdag 130 kilo op een slee trekken en ’s avonds hun bevriezingsverschijnselen behandelen. Daarna volgt nog de poging voor een eerstbeklimming op een van Groenlands big walls. Dat laatste lukt niet, de klimmers zijn totaal uitgeput.

Het verslag is zakelijk van toon, maar de foto’s zijn dramatisch en van hoge kwaliteit. Afgestoken tegen de woeste uitgestrektheid van het Arctische gebied verandert het stoere zeilschip in een speelgoedbootje en een grootheid als Stefan Glowacz in een eenzame doler. Vergeet die overvolle topgraat naar de top van Everest, dat is waanzin. Dit is een expeditie!

[Florian van Olden]

Grönland Coast to Coast, Stefan Glowacz Delius Klasing (2019), delius-klasing.de ISBN 978-3-667-11422-8 € 45,95

Santiago de Compostella, de film Klimfilms en –documentaires te over, de laatste tijd, maar het aanbod aan wandelfilms is wat mager. Met de film Camino, een zelfportret in twee miljoen stappen, stapt Martin de Vries in het gat. Bekijk de trailer via bit.ly/2Z2fSFm of de QR-code, of – beter nog – probeer de hele film te zien!

HOOGTELIJN 4-2019 |

94_HL0419_R13_Gespot.indd 95

95

02-09-19 16:50

Dutch Mountain Film Festival

29 okt – 3 nov ‘19

> 9 6 dagen lang de beste bergfilms in Heerlen en Aken Highlights > Awardshow / vrijdag 1 nov. > NL première ‘Everest Green’, de Everest als afvalberg > Uitreiking DMFF awards en vertoning winnende film! > Summit Saturday / zaterdag 2 nov. > 20 bergfilms in de monumentale Royal Bioscoop

20%

korting!

Op passe-partout, weekend en Summit Saturday tickets!

Code: NKBV

Stable, fluid, lightweight: Kaptiva unleashes your running on off-road terrain thanks to the FriXion® White sticky compound.

The slip-on construction and the knit fabric upper. they wrap the foot for a precise and high performance fit.

Developed in Val di Fiemme, Trentino, Dolomiti.

Kaptiva: unleash your run.

dmff+sportiva.indd 1

Info & tickets > dmff.eu See you out there

SHOP NOW ON WWW.LASPORTIVA.COM

02-09-19 13:24

Ondra op weg naar Tokyo

Leef jij je leven in stijl? Dan is er nu de kalkzak die daarbij past!

Ook geschikt om je klimvrienden mee te choqueren, natuurlijk. De prijs van deze Louis Vuitton pofzak is een bescheiden 1500 euro, maar waarschijnlijk maal je daar niet om als je dit item echt aan je collectie wilt toevoegen…

gespot

Fancy pofzakje

Minder dan een jaar en dan gaan we meemaken dat de klimsport voor het eerst Olympisch is. De top van de wedstrijdklimmers is daar nu 100 procent mee bezig. Zo ook Adam Ondra – misschien wel de beste klimmer ter wereld. Op bit.ly/2XL9ocF of via de QR-code kun je zien hoe zijn voorbereiding verloopt. En en passant geeft hij een leuk inkijkje in de wereld van het wedstrijdklimmen: hoe is het om de wereld rond te reizen in het World Cupcircuit?

Eindeloos avontuur op een postzegel Walks and scrambles in the Moroccan Anti-Atlas biedt heel veel wandel- en klauterplezier in een prachtige omgeving, zoals je die in Europa niet snel tegenkomt. Het beschreven gebied is op de kaart niet groter dan een postzegel, maar strekt zich toch uit over een oppervlakte van het Lake District en Snowdonia samen. Net als in veel andere gidsen wordt ook hier als uitgangspunt Tafraout en de Amandelvallei genomen. De dagwandelingen door dit indrukwekkende landschap laten je kennismaken met het eeuwenoude gesteente en de Berbers die in de dalen leven. Met een (huur)auto kun je de start van alle wandelingen goed bereiken. Jebel El Kest (2375 meter) is de hoogste berg in dit gebied en vanaf de top zie je in de verte de besneeuwde toppen van de Hoge Atlas. Aan de zuidkant van

de Anti-Atlas vormt het gebied rond Ait Mansoer een andere bestemming die de moeite waard is.

De woestijn wordt hier afgewisseld met oases en canyons. Wil je kennismaken met dit prachtige gebied, dan moet je je realiseren dat het minder georganiseerd is dan in Europa. De beperkte beschrijvingen, ongemarkeerde routes en het grillige landschap vragen goede navigatievaardigheden, intuïtie en improvisatievermogen.

Maar net zo belangrijk, ze staan garant voor avontuur. Voor sommige tochten moet je klauteren tot derdegraads terrein en een enkele keer zelfs wat zekeringsmateriaal meenemen om korte passages te kunnen overbruggen.

Dit gidsje is een prima basis om plezier en wandelavonturen te beleven in de Anti-Atlas.

[Frank Rempe]

Walks and scrambles in the Moroccan Anti-Atlas, David Wood Uitgave: Cicerone (2018), cicerone.co.uk ISBN 978-1-85284-809-5 € 20

Klimmers zijn ook maar mensen In de tijd dat wij onze plaats op de wereld tot op de meter nauwkeurig in real time kunnen laten volgen door iedereen die maar wil, wordt het erewoord van klimmers van steeds minder belang. Wie zegt op een top te hebben gestaan, moet vandaag de dag met harde bewijzen komen. Hoe spraakmakender de beklimming, hoe harder de bewijzen graag. Maar wat als je gps-tracker uitvalt?

Mogen we een klimmer nog geloven op zijn of haar woord? De Zwitserse klimmer annex auteur Mario Casella bespreekt in zijn boek Die Last der Schatten meerdere gevallen waarin topclaims ter discussie zijn gesteld. Hij geeft geen keiharde antwoorden of een top al dan niet is gehaald, hij ontleedt alleen de drijfveren van de betrokkenen. Het is juist dit geïnteresseerde, niet met het

vingertje wijzende begrijpen dat klimmers ook maar mensen zijn, dat maakt dat dit boek voor mij uitstijgt boven andere publicaties over bedrog in de sport. [Frank Husslage]

Die Last der Schatten, Mario Casella Uitgave: AS Verlag (2019), as-verlag.ch ISBN 978-3-906055-84-8 € 25

HOOGTELIJN 4-2019 |

94_HL0419_R13_Gespot.indd 97

97

02-09-19 12:09

vooruitblik

Hoogtelijn 5-2019 verschijnt 29 november

THEMA

BERGSPORTDAG

Colofon Hoogtelijn is het officiĂŤle tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar.

De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

De Seven Summits van het Stubaital

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Rinske Brand, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Rien Jans, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Florian van Olden.

Medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Interview met Greg Boswell Hoofdspreker op de Bergsportdag

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet, Johanna Baptist

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 42.750 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor â‚Ź 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

Onderzoek op Spitsbergen

Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

98 | HOOGTELIJN 4-2019

98_HL0419_R12_Vooruitblik.indd 98

02-09-19 12:09

Life is better outdoors

Vallemaggia | Š Grant Gunderson

ascona-locarno.com

Naamloos-5 1

28-08-19 11:47

RAB LADAKH GTX JACKET Expertly balancing breathability with protection, soft GORE ® C-KNIT ™ and durable GORE-TEX ® Pro are paired to bring comfort to the most challenging of environments.

The next generation of Rab.

WWW.RAB.EQUIPMENT WINTER COLLECTION NOW AVAILABLE IN RAB-SHOP-IN-SHOPS AT KATHMANDU UTRECHT AND AMSTERDAM. RAB SHOP IN ZWERFKEI WOERDEN WILL OPEN IN OCTOBER.

Naamloos-1 1

22-08-19 11:36