Herfst 2019

jaar ee 5 9 l A n

p le

m te groeien

Volksontwikkeling

95 jaar lief,

oude en nieuwe stijl

links en lastig

TOORTS

Column

Van, voor en door

edenvriendelijkheid. Het woord zat verpakt in rood crêpepapier met een groen lint eromheen. Op de Nivonraad in april bood onze scheidend penningmeester een pakketje aan: “Nivon 125 – Ledenvriendelijkheid” heet het document in het cadeaupapier. Jos Bras liet hiermee een waardevol testament achter. Het honderdjarig bestaan in 2024 haalt Nivon wel, zo betoogde hij. De vlag hangt er goed bij. Kijk dus nu even dieper de toekomst in. Hoe maken we verdere bloei mogelijk? Bekend staat hij om zijn doorwrochte analyses. In het Centraal Bestuur namen we maandelijks kennis van zijn spreadsheets, grafieken, tabellen. Kennis nemen van, dat klinkt als een oppervlakkige blik. Tot zijn ergernis was dat soms het geval. “Ze hebben er verdomme nauwelijks een woord aan gewijd,” sprak hij dan naderhand ontstemd tegen zijn echtgenote. Het is niet waar, we gingen er vaker serieus mee om en hopen in de toekomst diens rapportages nog vaak te bespreken en te beoordelen. Ledenvriendelijkheid. Is dat iets anders dan klantvriendelijkheid? Mijn autoverzekeraar vindt de klant belangrijk en wil daarom weten wat je van de dienstverlening vindt. Wat gaat goed en wat kan beter? Ledenvriendelijkheid is méér. Je vráágt er niet om; je gééft het. Uit eerder extern onderzoek bleek dat “… het aanbod van producten en diensten door de leden niet alleen belangrijk wordt gevonden, maar ook in sterke mate de aantrekkelijkheid van het Nivon bepaalt”.

van enkele duizenden vrijwilligers overeind wordt gehouden. Nivon Natuurvrienden is ook ván de leden. En die willen ervaren dat deze vereniging hun werkelijk iets te bieden heeft. “De Nivonleden bepalen de kwaliteit,” schrijft onze collega in vette letters. Want als we onvoldoende kwaliteit tonen, haken zij af. Een continu programma dat steeds betere kwaliteit brengt is gewenst. Kritische leden zullen elke verbetering toetsen aan z’n aantrekkelijkheid. Wat bieden we dan? Leden betalen bij alles de kostprijs, niet-leden anderhalf maal zoveel. Het lidmaatschap is goedkoper gemaakt. De actie ‘Kinderen gratis’ – een doorslaand succes. Een kortlopende actie ‘Gratis midweek’. Goedkopere reizen voor jongeren. Nieuwe speeltoestellen op alle terreinen. Stukje bij beetje investeren in natuurvriendenhuizen. Zes nieuwe wandelgidsen voor de Nivonpaden. Een moderne huisstijl, nieuwe brochures, restyling van Toorts. Aandacht voor jeugd en jongeren. Samenwerking binnen Natuurvrienden Internationaal. Activiteiten door onze werkgroepen en afdelingen. En nog zoveel meer. Vanaf half september een nieuwe website: overzichtelijker, actueler, gebruiksvriendelijker en veiliger. Alleen als we voortdurend onze kwaliteit vergroten, zal het Nivon ook na 2024 ván, vóór en dóór de leden blijven.•

Hoe verklaren we – tegen de trend in – de komst van ruim 2600 nieuwe leden? De hogere omzet en bezetting van onze accommodaties? Hoe komt het dat “de stroom rijst al meer en meer”? Het is vooral een kwestie van Ledenvriendelijkheid…

–

voorzitter Centraal Bestuur

Nivon is niet alleen voor en door leden; vóór de bijna 20.000 die zich met ons verbonden voelen. En niet alleen een club die dóór de inzet

ABK-huis jarig Het ABK-huis bestaat 65 jaar. Dit vieren wij op 19 oktober met een Open Dag. Vijf jaar na het ABK opende ook natuurkampeerterrein Het Hallse Hull. Het jaarlijkse PiKa-festival en de vakantieweken van Jump hebben hun thuisbasis hier, waar je je fantasie nog de vrije loop kunt laten gaan. Niet voor comfortzoeker, maar voor natuurmensen. Sinds twee jaar is HHH aangesloten bij de Groene Koepel. Vele winterkampeerders vinden hun weg naar Hall. Op de Open Dag vind je workshops, demonstraties en informatie. Je kunt vogelhuisjes bouwen; zingen en muziek maken; een blotevoetenpad lopen of wilgentenen vlechten. Er zijn lokale producten te koop en je kunt een heerlijke massage krijgen.

Je ziet de geschiedenis van het ABK & HHH in vogelvlucht. Of doe mee met de Gelderse kastelen-quiz en maak kans op een gratis overnachting! Misschien zijn er herinneringen/ foto’s te delen van het eigen verblijf in Hall? Deze ontvangen wij graag op abkhuis. hall@gmail.com o.v.v. ‘Jubileum 65 jaar.’ Iedereen is van harte welkom om het jubileum mee te vieren! Ook organiseert de jubileumcommissie een fotowedstrijd met het thema: ‘Buiten in de natuur’. Win met jouw bijzondere, gekste, leukste foto van het terrein van ABK/ HHH een gratis verblijf 9of een van de andere leuke prijzen)! Laat je inspireren door de seizoenen, mensen, activiteiten of juist de rust in het groen. Stuur je foto in voor 1 oktober. Voor meer info: abkhuis.nivon.nl/ jubileumdag-abk-huis-het-hallse-hull•

Fiets- en wandelkaarten Nedersaksen Zin om te wandelen of fietsen in Duitsland, maar je weet niet welke streek of route te kiezen? In Nedersaksen maken ze het makkelijk: je vindt op Nederlandstalige fietsen wandelkaarten veel inspirerende ideeën. Naast de overzichtskaart staan beschrijvingen van de mooiste routes, inclusief de lengte en het aantal hoogtemeters. Naast meerdaagse tochten wordt ook een aantal dagtochten voorgesteld: van een blotevoetenwandeling over het zand van de Wattenroute tot een tocht langs de kliffen van het Weserbergland of de Harzer Baudensteig, die de mooiste berghutten met elkaar verbindt. De kaarten kun je bestellen of downloaden op vakantieland-nedersaksen.nl •

TOORTS

Inhoud Herfst 2019

“Volksontwikkeling is nooit echt verdwenen”

Uit je infobubbel stappen

Je hoort erbij als je meezingt

Hakken, schuren.. speksteen snijden

Actief in de afdelingen

De Wilde Roos: een bonte rij geschriften

VCW: Al 70 jaar actuele thema’s

Enkel glas het raam uit

En verder

Activiteiten

9 Reünie Ons Honk 15 NivonJong 20 Internationaal 21 Groen & Doen 22 Reizen 31 Leg een link

27 September 27 Oktober 28 Wandelagenda 29 November 30 December 30 Januari

TOORTS

Interview

Volksontwikkeling nieuwe stijl:

Tekst: Gerard de Jager en Henk Schaaf Foto: Henk Schaaf

“Sociale vorming mag ook leuk zijn”

Henk Michielse (links) en Hans Vertegaal

Nivon is natuurvriendenwerk, wandelen, logeren op de mooiste plekjes van het land, meedoen aan activiteiten. Van oorsprong draagt Nivon ook bij aan volksontwikkeling. Dit heeft de laatste tijd echter minder aandacht gekregen. We willen het nu nieuw leven inblazen, in een eigentijdse vorm.

erbazing bij de 84-jarige Henk Michielse. “Volksontwikkeling. Waarom noemen jullie het nog steeds zo?” Nou, omdat VO in de naam van de vereniging zit. “Het klinkt zo bevoogdend en gedateerd. Laten we het hebben over Sociale Educatie, over Maatschappelijke Vorming. Kies voor een moderner begrip.” Michielse weet waarover hij praat. Hij was in de jaren ‘90 lid van het Centraal Bestuur, voorzitter van de toenmalige Commissie Vorming & Scholing. Gepromoveerd op het proefschrift “Socialistiese vorming - over het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO)”. Hij en Hans Vertegaal waren eindredacteur van de Nivon-boekenreeks ‘Cultuur: crisis & vernieuwing’, waaraan prominente denkers meewerkten, wat leidde tot boeiende debatten en lezingen. Hans Vertegaal was in dezelfde periode scholingsmedewerker bij het landelijk bureau. Deze twee ervaringsdeskundigen – met elkaar bevriend – geven tips om Sociale Educatie (weer) een herkenbare plek te geven binnen Nivon. Henk: “Een mooi initiatief. ‘t Is mij uit het hart gegrepen.”

‘Volksontwikkeling, dat klinkt zo bevoogdend’

VO is nooit echt verdwenen. Er zijn al zeventig jaar de Vrouwencursusweken, met steeds weer een nieuw thema. Dannie Brus organiseert sinds enkele jaren weer de 1 mei-lezing in het Koos Vorrinkhuis. Linkse politici verzorgen de opening van het PiKafestival. De afdeling Arnhem werkt samen met het Humanistisch Verbond en in Rotterdam worden verkiezingsdebatten gehouden. Ook binnen andere afdelingen zien we regelmatig aansprekende activiteiten. Maar de bijeenkomsten staan vaak op zichzelf. We zoeken naar een perpetuum mobile, een doorlopende, meer structurele aanpak.

Kracht van de natuur Henk: “Zoek naar een vorm en thema’s die aansluiten bij wat mensen zelf interessant vinden. Met een open vraagstelling. Steek het positief in; we leven al in een periode waarin veel negativiteit is. Deelnemers moeten er ook plezier aan beleven.” Hans Vertegaal: “Ik was somber. Komt het ooit nog goed met het klimaat? Twee graden erbij, en dan…? Bij veel mensen bestaat angst waar op aarde een volgende generatie nog kan leven.” Van Albert Einstein is de uitspraak “Meer dan het verleden interesseert mij de toekomst, want daarin ben ik van plan te leven.” Hans onderschrijft dit van harte: “Bekijk het niet vanuit de

TOORTS

Interview problematische hoek, maar geloof in de kracht van de natuur. Een groep vooraanstaande wetenschappers lanceerde onlangs een plan: plant op grote schaal bossen aan! Opeens is er een omslag in het denken teweeggebracht. De natuur is de oplossing zelf.” Verrassend is in hun ogen de aanpak van NivonJong: “We worden blij van de veerkracht die jongeren tonen. Wij ouderen kijken naar wat er was en wat we niet meer zullen terugzien. Maar deze nieuwe generatie – groen en sociaal – kijkt vooral vooruit.” Die natuurkracht, zo menen Henk en Hans, is de verbindende factor bij Nivon. Wandelen, natuurbeleving, onderzoek naar flora. Prof. Ger Harmsen publiceerde tal van boeken over de geschiedenis van de arbeidersbeweging en hield zich intensief bezig met natuurstudie. Voor Nivon schreef hij “Natuurbeleving en arbeidersbeweging: de Nederlandse socialistische arbeidersbeweging in haar relatie tot natuur en milieu” (*). Het leggen van een verbinding tussen natuur en politiek kan ook voor Nivon een positieve kracht zijn. “Het is een onomstreden uitgangspunt. Daar haal je energie uit. En Nivonners staan ervoor open.”

‘We worden blij van de veerkracht die jongeren tonen’ bewijs van. “Nivon was altijd een vluchthaven voor mensen die binnen de eigen omgeving, de eigen politieke partij, hun ei niet kwijt konden. Binnen Nivon bleven ze met elkaar in gesprek. Het was een vrijplaats voor meningsvorming.” Met Sociale Educatie en Maatschappelijke Vorming kan Nivon opnieuw de verbinding leggen tussen theorie en praktijk. De 1 mei-lezingen getuigen hiervan. Kamerlid Kathalijne Buitenweg schetste de contouren voor een progressieve technologische agenda; socioloog Merijn Oudenampsen sprak over de New Green Deal.

Dicht bij huis De vorm is even belangrijk als de inhoud. Nivon noemt zich een plek voor Ontspanning, Ontwikkeling, Ontmoeting en Ontplooiing. Hans: “Koppel die vier O’s aan elkaar. Door gebruik te maken van deze sterke kanten is de kans op succes groter. Vroeger mikten we met de volksontwikkeling misschien te hoog. Dat leidde bij sommigen tot teleurstelling. Je mag na een lezing best rustig naar huis gaan, zonder het gevoel te hebben dat je meteen in actie moet komen. Een leuke middag die de nodige verdieping heeft geboden is al waardevol, ook als het geen direct vervolg krijgt.”

De vereniging zal met verwante organisaties het streven naar een gezondere leefomgeving op de agenda moeten houden. Door samenwerking met anderen krijgt het gesprek meer diepgang. Henk: “Het zou leuk zijn als Nivon sprekers uitnodigt die bijvoorbeeld uitleggen dat zo’n idee van bosbouw tegen klimaatopwarming echt klopt, Het geloof hierin begint als je mensen mobiliseert die dit ook een interessant toekomstbeeld vinden. Zodra het thema beklijft, heb je een basis voor gedachtevorming.”

Vrijplaats Wetenschappers zoeken altijd naar een platform om hun onderzoek bekend te maken. De Nivon-boekenreeks over cultuur (nog altijd tweedehands te koop via Boekwinkeltjes.nl) was daar een sprekend

Sinds kort kent de vereniging een Nivon Academie. Deze organiseert vooral kadertrainingen. De opdracht kan breder worden door voor leden en andere belangstellenden nieuwe educatieve programma’s te ontwikkelen op het gebied van cultuur, economie, politiek. Henk: “Als je uitsluitend ver-weg-onderwerpen aansnijdt motiveert het niet. Zoek het in eerste instantie dicht bij huis. Blijf realistisch. Maar je mag ook dromen. Wie een klein doel bereikt kan ertoe bijdragen dat een groter doel in zicht komt.”• (*) 1992: uitg. Nivon. ISBN 90 70601 31

TOORTS

Reportage

Ontwikkeling is ook:

uit je bubbel stappen

Tekst: Iris Vermaas Foto’s: David Hup

Nivon staat voor: Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk. Na 95 jaar vinden mensen ons misschien oud, of niet meer relevant. Toch is natuurvriendenwerk relevanter dan ooit. Maar hoe zit dat dan met volksontwikkeling? Is dat nog van deze tijd? Ik denk van wel, ook al is de invulling ervan anders dan vroeger.

oen ik zeven jaar oud was ontdekte ik het bos, de hei en de weilanden. Ik leerde dat de avonturen die ik buiten kon beleven veel groter waren dan die binnen mogelijk waren. Toen ik acht jaar oud was speelden we soldaatje in de duinen. Ik leerde dat er geen verschil hoeft te zijn tussen jongens en meisjes en er zat plekken waren waar iedereen gewoon ‘kind’ was. Op mijn negende kreeg ik vriendjes met andere achtergronden, uit verschillende milieus. Ik ontdekte dat het niet normaal is dat je ouders een eigen auto kunnen kopen of om een eigen slaapkamer te hebben thuis. Om op muziekles en sport te zitten. Op mijn tiende leerde ik hoe waardevol het is om en er voor anderen te zijn. Soms deed je iets waar jij zelf niks aan had, maar wat voor een ander onbetaalbaar is.

‘Blijf kritisch, blijf lastig, blijf nieuwsgierig naar elkaar’

Dit zijn voorbeelden van essentiële lessen die ik geleerd heb tijdens mijn jeugd binnen Nivon. Ze hebben mij gevormd tot wie ik ben. Dit zijn geen lessen die een juf mij leerde of mij verteld werden. Waarschijnlijk waren ze dan het ene oor in en het andere oor uit gegaan. Deze normen en waarden heb ik geleerd door op een laagdrempelige en veilige manier met ze geconfronteerd te worden. In een omgeving waar ik de ruimte kreeg mijn mening te vormen. En die lessen komen nog dagelijks. Nivon biedt een platform voor dit proces dat essentiëler is dan ooit.

Ontplooiingskansen Een kleine sprong terug in de tijd: vanaf 1946 organiseerde het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO), de voorloper van het huidige Nivon, in verschillende steden al arbeidersavondscholen. Het doel was om kader te kweken voor de partij en vakbond, maar ook het vergroten van ontplooiingskansen. In november 1968 hield oud-IvAO-secretaris Kees Cabout een lange, ongezouten rede op een congres in Rotterdam. Cursussen binnen Nivon moesten leiden tot ‘bewustwording van allerlei

TOORTS

Reportage verantwoordelijkheden in de samenleving’, moesten ‘de deelnemers betrekken bij de maatschappij’. Dan pas hadden ze ‘betekenis als werk van een socialistische organisatie’. Jongeren eisten meer dialoog en discussieerden over discriminatie, oorlog, vrede en communisme. Volksontwikkeling veranderde langzaam in vormingswerk. Nivon hielp hen bij het vinden van een identiteit en het ontwikkelen van standpunten.

‘Diversiteit is ver te zoeken: we lezen wat we al kennen’

Bubbel Bevordering, beweging, bloei, ervaring, groei, ontplooiing, vooruitgang, vorming. Een aantal betekenissen en interpretaties van het woord ‘ontwikkeling’. Waar ontwikkelen we ons nu? In de huidige maatschappij is het makkelijk om in een bubbel te blijven leven. We ontwikkelen ons binnen de grenzen van dure universiteiten, groeien door de verhalen van onze vrienden, leren van de artikelen die het

Wanneer je deze politieke en journalistieke veranderingen toepast in het huidige medialandschap, komt het negatieve effect van populistische burgerjournalistiek om de hoek kijken. Dat is eigenlijk een fancy woord voor informatievoorziening gebaseerd op de wens van de burger. Deze selectieve informatieblootstelling kan leiden tot meer polarisatie door de sterkere ideologische neiging van de selectieve informatie. Iedereen kan filterloos een platform krijgen om zijn visie te verkondigen. De nieuwe media zorgen voor vrije communicatie en laten een tussenpersoon verdwijnen. We kunnen comfortabel in onze bubbel blijven en filteren op de meningen waar we het toch al mee eens zijn. Of die het makkelijkst zijn om te accepteren. Selectieve blootstelling. Al deze veranderingen zorgen voor een grotere verantwoordelijkheid en relevantie van sociale organisaties. Zij kunnen een platform bieden om op laagdrempelige wijze bewuster te worden van maatschappelijke thema’s. En wat is nou een betere, laagdrempelige manier dan vrijetijdsbesteding? In een wereld waar men steeds meer in zijn eigen informatiebubbel blijft, zijn we relevanter dan ooit.

Een jeugd binnen Nivon vormt je dagelijks Foto: privécollectie Iris Vermaas facebookalgoritme aan ons laat zien. De diversiteit is ver te zoeken. We lezen wat we kennen en wanneer iemand ons iets anders vertelt, nemen we dat niet serieus. Onze mening en kennis worden beïnvloed door onze omgeving. Maar die omgeving is steeds minder divers.

‘We krijgen maar een klein deel te zien van alle informatie out there’

Dus, volksontwikkeling binnen Nivon gaat misschien niet meer over de ontwikkeling van de arbeider. Het gaat over de bewustwording van groene en sociale thema’s. Bij Nivon kunnen kinderen, tieners, jongeren, volwassenen en ja, zelfs grijze koppen, op een laagdrempelige manier bewust worden van deze belangrijke thema’s. En jeetje jongens, wat hebben we een toffe club. Blijf alsjeblieft lekker kritisch en lastig. Blijf buitenspelen en vies worden. Blijf vragen stellen en blijf nieuwsgierig naar elkaar. En laten wij hier met elkaar afspreken dat we dat platform blijven bieden. In welke snelle en enge maatschappelijke ontwikkelingen we ons ook gaan bevinden. Ik geloof dat Nivon een essentiële rol kan vervullen in de bewustwording. Ik geloof dat Nivon dit vroeger deed, nog steeds doet en in de toekomst zal blijven doen. En dat moeten we koesteren.•

Een van de grote veranderingen in de tijd dat Nivon bestaat, is de verandering van informatieverschaffing. Waar vroeger de journalistiek diende als waakhond tussen politiek en publiek, is nu de publieke wens de drijvende kracht. Wat wil het publiek horen? Waar klikt het op? We krijgen maar een klein deel te zien van alle informatie out there. Wat betekent dat voor de toekomst? Krijgen we opnieuw te maken met verzuiling? Welke rol wil Nivon hierin spelen? Een tweede verandering is die van politieke en maatschappelijke kloven. Vroeger kenden we de traditionele kloven: tussen religies, land en stad, baas en arbeider. De linkse en rechtse politiek is gebaseerd op arbeiders die geld uit werk halen en kapitalisten die geld uit bezit halen. Globalisering heeft geleid tot een nieuw systeem. Het zorgt voor nieuwe winnaars en nieuwe verliezers van het systeem. Mensen die last hebben van globalisering willen weer meer naar binnen gericht zijn.

Deze tekst is een ingekorte versie van de introductiespeech op de Koos Vorrinklezing van 1 mei 2019. De volledige speech is terug te kijken via: youtube.com/watch?v=-Ck08ACGxfM

TOORTS

Uit de vereniging Volksontwikkeling = bewustwording

Plezier staat voorop Bij Zang- en Muziekgilde

Op mijn achttiende werd ik lid van destijds het Instituut etc., later Nivon genoemd.

Suus van Doesburg•

Tekst: Marka Spit

De historie geeft ook weer stof tot denken en zolang we de hersens kunnen gebruiken, kunnen we dankbaar zijn. Zo stappen we al ontwikkelend de 21e eeuw binnen. Ik kan uit volle overtuiging zeggen dat Nivon mij heel veel heeft opgeleverd. Ik kan het iedereen van harte aanbevelen: maak gebruik van de mogelijkheden.

Het Zang- en Muziekgilde organiseert jaarlijks drie weekenden in het ABK-huis en acht fluitenzaterdagen in Utrecht. De bijeenkomsten staan open voor iedereen die plezier heeft in zingen of muziek maken. Foto: David Hup

Volksontwikkeling is voor mij bewustwording. Ik leerde de natuur kennen door de intensieve wandeltochten. Het verschil in bomen en hun namen kwamen van pas toen wij later, bij het uitzetten van wandelingen, de juiste weg moesten beschrijven. Het was in de jaren ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw, toen er nog geen gps en de talloze wandelboekjes voorhanden waren. Ik leerde wat het was om op de ski’s de bergen af te roetsjen. Ik leerde dat je nooit onvoorbereid een bergtocht moet beginnen en dat je vooral het weer in de gaten moet houden. Ik leerde op cursussen speksteen snijden, schilderen, wolvilten en nog veel meer. Ik leerde als voorzitter van de Vrouwencursusweken hoe je drie weken achter elkaar met elkaar een boeiend programma kunt samenstellen, met een klein budget. Altijd een programma gerelateerd aan hetgeen in de wereld om ons heen van belang was. Open je ogen en leer van je medemens. Trouwens, die weken waren oorspronkelijk opgezet als vrouwenontwikkelingsweken. Dachten wij soms later dat er niet meer ontwikkeld moest worden, dat we alles al wisten? Ach, een mens gaat met de stroming mee, maar in wezen blijft het allemaal hetzelfde. Als je ouder wordt, besef je hoe belangrijk al die activiteiten in je leven zijn geweest. Je profiteert er nog steeds van, ook al loop je niet meer 25 kilometer door de natuur of in de bergen. Ook al laat je je vrijwilligersactiviteiten nu over aan een jongere generatie.

Het woord ‘gilde’ suggereert iets van een oude traditie. Klopt, zang en muziek horen bij Nivon en zijn er altijd aanwezig geweest. Het Zang- en Muziekgilde is in 1980 opgericht. Maar veel deelnemers kennen de typische vooroorlogse Nivonliederen uit de groene, gele, rode, blauwe en groene boekjes nog uit het hoofd. Intussen bezoeken veel nieuwe Nivon’ers de zang- en muziekweekenden. Het repertoire zij aangereikt krijgen is een leuke mix van klassiek en modern, en te doen voor beginners en gevorderden. Het Gilde is niet echt een club waar je lid van wordt. Je hoort erbij als je meezingt of meemusiceert. Wel is er een bestuur met een voorzitter - Hanneke Hijmans. De ambitie is tenminste de weekenden en de fluitenzaterdagen te behouden, en waar mogelijk de activiteiten uit te breiden. De weekenden en de zaterdagen zijn laagdrempelig en voor iedereen die wil.

Gelukkig slaagt het Gilde er steeds in om goede dirigenten voor de groep te hebben. Rosita van Oosten begeleidt de fluitenzaterdagen, Philip Feij is hoboïst, organist en dirigent van de muziek weekenden. Voor de zang doen we afwisselend beroep op Corine Kuilboer, Klaas van der Heide (huiswacht De Kleine Rug) en Siem de Klerk. Nel van Leur is vanaf het begin betrokken bij het Muziekgilde. Niet afkomstig uit een echt Nivon- nest, maar eenmaal binnengestapt is zij er niet meer weggegaan. Of neem Wil Nagtegaal. Zij is ‘pas’ sinds 2012 trouw bezoekster van de zang- en muziekweekenden. Intussen steunt het Gilde op haar, omdat ze de muziekbibliotheek beheert die in het ABK-huis is ondergebracht. Nieuwsgierig geworden? Het Gilde ontvangt graag nieuwe deelnemers! Voor meer info: zangenmuziekgilde.nivon.nl•

TOORTS

Uit de vereniging

Vijlen, schuren, hakken

Reünie Ons Honk

Bij cursus speksteen snijden

Tekst: Lia Luijendijk

Wat maakt Nivon tot een unieke organisatie? Het rijke aanbod aan interessante cursussen voor een betaalbare prijs! Een cursus nodigt uit tot het leggen van nieuwe contacten en je wordt helemaal opgenomen in een groep. Zowel vorig jaar als dit jaar was er de cursus Speksteen Snijden in natuurvriendenhuis Morgenrood. Elf cursisten, docent Hanneke Zwart, technisch assistent Arend, twee huiswachten en de kokkin, stromen binnen. ’s Avonds begint de cursus, de cursisten (beginners en gevorderden) maken hun plannen voor de komende week bekend. Hier en daar ligt er een enorme steen op tafel. De meesten hebben zich goed voorbereid en komen al met een ontwerp van een beeld, nagetekend en in was gevormd. Mensfiguren zijn duidelijk gewild, sommigen hebben voor een abstracte vorm gekozen. De beginners starten met een kleine steen en ontdekken deze week voorzichtig wat er mogelijk is met speksteen. Hanneke luistert en ziet mogelijkheden, maar ook onmogelijkheden. De hele week geeft zij onvermoeibaar adviezen en begeleidt ieders individuele proces. We leren het gereedschap te hanteren en dat we op onze houding moeten letten. We leren vooral goed te

‘kijken’ en een vertaalslag te maken naar het ontwerp. De deelnemers vijlen, schuren en hakken er heerlijk op los. Ondertussen helpt Arend met gaten boren, zagen en andere technische ondersteuning. Ans, de kokkin, tovert met vrijwilliger Annemiek de heerlijkste maaltijden op tafel en ook huiswachten Els en Martine zorgen voor ondersteuning. Wat hangt er een geweldige sfeer in de groep; tijdens de cursus, maar ook op de vrije momenten. We lachen wat af deze week… Voor we het weten is het vrijdag. De resultaten worden gepresenteerd: geweldig om te zien wat er tot stand is gekomen. Niet alles is af, maar dat maakt eigenlijk niet uit. Ieder heeft iets uit deze week gehaald en eraan bijgedragen om deze week ‘meer dan leerzaam’ te maken! Ook speksteen snijden? 8 – 13 sept, de Banjaert 27 okt – 1 nov, Morgenrood •

Bij het ‘ter perse’ gaan van deze Toorts werd bekend dat er een reünie kan worden georganiseerd in Ons Honk op 14 en 15 december 2019. De nieuwe eigenaar, Topparken, geeft de mogelijkheid om dat weekend in Ons Honk te zijn. Omdat het nog zo pril is kunnen we nog geen verdere informatie geven. In Ons Honk kan niet geslapen worden omdat het huis leeg is. Wel is het Koos Vorrinkhuis geheel beschikbaar voor overnachten (100 bedden). Vooraf aanmelden is dan wel noodzakelijk, via: koosvorrinkhuis@nivon.nl. Wil je deelnemen aan de reünie? (Incl. eenvoudig diner op zaterdagavond en ontbijt op zondagochtend in Koos) Nivon-95 jaar trakteert! Je betaalt alleen de kosten voor overnachting. Aanmelding voor de reünie is noodzakelijk en kan op: nivonjongeren.nl/onshonk. Meer info? (Dannie Brus) 06-51408584 / vz.koosvorrinkhuis@nivon.nl•

10 TOORTS

Uit de vereniging

De VO van Nivon Nivon werd in 1924 opgericht als Instituut voor Arbeiders Ontwikkeling (IvAO). De ‘arbeidersontwikkeling’ moest zich richten op het vormen van sociale krachten die zouden leiden tot een nieuw gemeenschapsleven. Het Instituut ontplooide daarom groepsgewijze vormen van vrijetijdsbesteding, met culturele aspecten en ‘inzicht in de maatschappij vanuit een socialistische visie’. Hiermee onderscheidde het zich van de ‘burgerlijke’ ontwikkelingsarbeid die vooral gericht was op individuele belangen en behoeften. Nog steeds houden lokale groepen zich bezig met ‘vorming en scholing’. Soms zijn de activiteiten vooral educatief, soms inspireren ze om een steentje bij te dragen aan een rechtvaardige, duurzame samenleving. Een aantal actieve afdelingen land op een rij:

Met de Kerngroep Wandelen, die vanuit Leiden werkt, verzonnen we iets bijzonders om 95 jaar Nivon te markeren. Het werd een ‘ontmoetingswandeling’ met twee startpunten, het ene noordelijk in Leiden, het andere zuidelijk in Zoetermeer. Van beide startpunten was het ruim 7 kilometer lopen naar een IJsboerderij, precies halverwege in de Weipoort. Een geslaagd feestje! En dan heb ik het nog niet over de “normale” maandelijkse wandelingen of zaterdagse uitjes naar musea, of een ‘woldag op De Grutto. De donderdagavonden met muziek en liederen; over Hollandse molens; verhalen over planten of dansen met asielzoekers. Allemaal cultuur toch? Ik waag me niet aan een definitie. Maar ik weet wel: variatie maakt culturele activiteiten aantrekkelijk; ze zijn een lust voor de zintuigen en het beleven met elkaar is de andere mooie kant ervan! Tekst: Marlies Leegwater •

Zaanstreek Zeventien jaar na het samengaan van drie Zaanse afdelingen (Zaanstreek- Noord, Koog/ Zaandijk en Zaandam) worden de Zaanse bijeenkomsten nog maar op één plaats gehouden. Een activiteitencommissie bedenkt en regelt de activiteiten. Een of twee keer per maand komt men op zondagochtend bij elkaar. De thema’s zijn: Verre reizen; dichtbij huis; natuur; cultuur… Van de lezing moet wel iets te ‘leren’ zijn.

Zuid-Holland West Om de zaterdag naar buiten is een gebruikelijke activiteit bij Nivon Zuid-Holland West. Eén van die zaterdagen was 4 mei, een bijzondere dag met ’s avonds dodenherdenking. “Laten we het een speciaal tintje geven,” dachten we als gastteam. Het werd een wandeling langs de indrukwekkende herinneringsroute Atlantikwall in Den Haag. Eén van onze enthousiaste mensen had de wandeling

voorbereid. In de Tweede Wereldoorlog waren de Duitse bezetters bang dat de Geallieerden aan de kust zouden landen. Vanaf 1942 bouwden ze daarom een bunkerwal, waarbij tienduizenden bewoners van Scheveningen werden geëvacueerd. Aan de huidige bebouwing is te zien waar huizen zijn blijven staan en waar van alles werd platgegooid voor de bunkerwal en diverse moderne bijzondere gebouwen zijn neergezet. Op de grens loopt de Atlantikwall herinneringsroute.

Lezingen over voetreizen naar Rome of de Via Dinarica, met openbaar vervoer door Japan, kunststromingen, de geschiedenis van de Zaanstreek met z’n molens en industrie, over de Rooie Zaanstreek, de nieuwe natuur in de Zaanstreek. Maar ook bijvoorbeeld over de vraag ‘Wat kan je nog eten en wat echt niet en wat betekenen de afkortingen over de houdbaarheid op verpakkingen?’. Ook een heel interessant en actueel was de lezing over ontspullen! Op deze zondagse bijeenkomsten komen tussen de 25 en 60 bezoekers.

TOORTS

Uit de vereniging Een keer per maand is er museumbezoek of een wandeling met gids door een stad, gebouw, park of arboretum. In het voorjaar organiseren we een vaartocht om vogels te kijken. Ook heeft de afdeling een muziekgroep. Onder leiding van een dirigent musiceren zo’n dertien mandolinespelers, gitaristen, fluitisten en een harpist. Het is wel eens gebeurd dat in een museum de rondleider zei: “Ik ken Nivon wel, maar jullie zijn toch natuurvrienden? Wat doen jullie dan in een museum?” Ik leg dan trots uit dat we twee pijlers hebben: Natuur en Cultuur. En onder dat laatste kopje zijn we nog steeds met volksontwikkeling bezig. We leren een leven lang!

We maken gebruik van onze cursusen verenigingsruimte ‘de Wasserij’. Deze verhuren we aan groepen met verwante doelstellingen. Daardoor blijft het geheel haalbaar en betaalbaar voor velen. Een greep uit onze activiteiten: uitvoeringen van Het Gelders Orkest met lezing, repetitie en concertbezoek; lezingen en workshops over gezondheid; conversatielessen Engels; filmmiddagen; kunst bij de koffie met museumbezoek (heel populair!); muziekgroep samenspel; schetsen in de seizoenen… Aanmelden? Nivon-arnhem.nl Vragen? info@nivon-arnhem.nl

Tekst: Hanneke Leeuwerink•

Tekst: Henk Jan van der Vijgh•

Arnhem e.o.

Regio Noord

Nivon Arnhem doet van oudsher veel aan volksontwikkeling. Ons gevarieerde programma over natuur, kunst en cultuur en duurzaamheid, geeft de mogelijkheid om nieuwe dingen te leren, leuke ervaringen op te doen en biedt een prettige manier van in contact komen met anderen. Elk jaar verschijnt een uitgebreide programmagids met lezingen en cursussen.

In de regio Noord (Drenthe, Friesland, Groningen) organiseert een werkgroep weekenden over culturele en maatschappelijke thema’s. In de werkgroep zitten Florrie Holzscherer, Jan Kalter, Ed Schut en Nienke Wensveen, alle vier groot geworden binnen Nivon en al jaren actief in de vereniging.

Wij werken samen met het Humanistisch Verbond en IVN (voor de natuurcursussen).

verbleven we steeds vaker in de natuurvriendenhuizen in Noord-Nederland. Vrijdagavond begint een algemene inleiding op het gekozen thema, op zaterdag en zondag volgen excursies per fiets of te voet. Het aantal deelnemers (20 à 25) blijft bewust beperkt om deze sportieve en duurzame manier van op stap gaan mogelijk te maken. De deelnameprijs houden we zo laag mogelijk (momenteel € 55 voor twee overnachtingen en het programma). Iedereen kookt voor zichzelf, maar de maaltijden worden tegelijk verorberd, wat ook de sfeer ten goede komt. Veel energie zit in het bedenken van een thema en het programma. De keuze om de weekenden in een natuurvriendenhuis te organiseren en de excursies per fiets of te voet te doen, beperkt de keuze.

Sinds 2003 organiseert de afdeling themaweekenden. Aanvankelijk werd er gekampeerd, maar de laatste jaren Ook het vinden van inleiders, excursiedoelen en rondleiders kost soms hoofdbrekens. We streven er altijd naar de beste experts aan te trekken, die hun kennis op een aansprekende manier kunnen uitdragen. Deelnemers komen vaak terug, dus het blijkt we hierin meestal goed slagen. Ook de inleiders en rondleiders zijn enthousiast; ze treffen steeds geïnteresseerde en leergierige toehoorders aan. Het doel is dat iedereen geïnspireerd en met nieuwe inzichten naar huis gaat. Een aantal onderwerpen dat de laatste jaren voorbijkwam: de gevolgen van de klimaat-verandering voor ons watersysteem, met o.a. een bezoek aan het Woudagemaal in Lemmer (Werelderfgoed); de geschiedenis van de eerste Nederlandse industriële multinational, met een fietstocht naar en rondleiding door het Veenkoloniaal Museum in Veendam; een weekend in het Hunehuis over de ecologische verwoestijning van de agrarische gebieden en de inspanningen om de ecologische kwaliteit van de natuurgebieden te verhogen; een weekend in Allardsoog over lokale duurzaamheids- initiatieven. Tekst: Afdeling Noord •

12 TOORTS

Uit de vereniging Vogelfestival in Biesbosch

Osdorp/ Slotervaart Leesgroepen Afdeling Osdorp/ Slotervaart heeft drie leesgroepen, die om de c.a. zes weken bijeenkomen om een boek te bespreken. De bespreking wordt ingeleid door degene die het boek heeft aangedragen. Eens per jaar komen de drie groepen, van vijf tot zeven leden, bij elkaar. Stadswandelingen Vier a vijf keer per jaar vertelt een gids over een wijk, over huizen, gebouwen en straten. De geschiedenis van de stad speelt hierbij een grote rol. Deze zondagochtenden worden goed bezocht, met meestal 18 tot 25 deelnemers. Heemkennis is ook volksontwikkeling. Jazzmiddagen Eens per maand (van sep t/m mrt) houden we een jazzmiddag. Meestal staat er een special op het programma, waarin aandacht wordt besteed aan leven en werken van een musicus of vocalist. Groepen In onze afdeling functioneert een aantal groepen, die om de twee weken bij elkaar komen. Bij het Speksteen Snijden en Tekenen en Schilderen worden soms juweeltjes van werkstukken gemaakt. Een ervaren beeldhouwster/ schilderes begeleidt de groepen. Tekst: Tom Simonis•

Gooi-Eemland & Amersfoort Deze nieuwe afdeling heeft volksontwikkeling hoog in het vaandel staan. De afdeling werkt bij het programmeren nauw samen met het Koos Vorrinkhuis. De komende maanden staat op het programma: – Themabijeenkomst Groen is het nieuwe Rood, waarbij we verder gaan op de Koos Vorrinklezing van Merijn Oudenampsen. ‘Het is tijd voor een nieuwe politiek. We staan voor een grote opgave. Niets minder dan een bewoonbare planeet door een rechtvaardig klimaatbeleid staat op de agenda.’ – Herfst = Jazz concert. Jimmi Hueting is een van de beste Nederlandse drummers van dit moment. Hij speelt met meerdere groten uit de Nederlandse jazzwereld, in KVH met zijn eigen jazzcombo. – “Ook mannen hebben gevoel” Nieuwjaarsconcert met Hans Scholing (bariton) en Marc Buijs (piano). Een programma van klassieke liederen en liederen van Harry Bannink, Daniël Lohues en Frans Halsema. Meer info: koosvorrinkhuis.nivon.nl Tekst: Dannie Brus•

Vogelmagazine Roots organiseert, samen met Staatsbosbeheer, op 14 september de eerste editie van het Vogelfestival. Hier heb je de kans om duizenden vogels te zien en horen, er zijn excursies, lezingen en workshops. Vanaf nieuwe uitkijkpunten zie je duizenden vogels; de nieuwe Noordwaard is één grote vogelboulevard. Hier broedt o.a. de zeearend, ook de visarend is hier ’s zomers te spotten. Prima te combineren met een overnachting in De Kleine Rug! Tickets en info: rootsvogelfestival.nl•

Green Keys Zowel de Bosbeek als Den Broam hebben de afgelopen maanden Green Key (goud) gehaald. Hulde, daar is hard aan gewerkt. Hiermee komt het aantal Nivonaccommodaties met een gouden Green Key-certificaat op tien in totaal.•

Tiny House Bij Krikkenhaar is een nieuwe, energiearme tiny house, een ‘aikido’, gebouwd. Deze vervangt het vakantiehuisje dat er al stond. Er komen ook nieuwe, bijzondere accommodaties op andere terreinen. In een volgende Toorts lees je meer over de eerste gebruikservaringen.•

TOORTS 13

Duurzaamheid

Tekst: Kees Hogervorst

“Enkel glas het raam uit”

Nivon kent een duurzaamheidsfonds, waaruit investeringen voor energiebesparingen betaald worden. De afgelopen jaren is daar al druk gebruikt van gemaakt en ook in 2019 is een bedrag van € 120.000 toegekend. Investeringen op het gebied van isolatie kregen de eerste voorkeur en dan vooral de vervanging van het laatste enkel glas, dat in sommige huizen nog voorkwam.

ooral bij Eikhold was dat een omvangrijke operatie. Het huis zelf is een monument met veel glas-in-lood, ook met ronde ramen. Hier is voor wegneembare voorzetramen gekozen. Dat is heel mooi geworden. In de slaapvleugel waren de bestaande kozijnen niet geschikt voor dubbel glas, hier zijn nieuwe ramen met extra isolerend (HR++) glas geplaatst. Omdat het heel grote ramen zijn, was het een operatie waar een hoogwerker voor nodig was. Het ging ook even mis, een van de grote ramen brak. Daar moest een nieuwe ruit voor komen. Alles bij elkaar toch een zeer geslaagde operatie, ook dankzij een goeie voorbereiding. Laat nu de winter maar komen.

Triple glas Een andere grote investering is die voor de vervanging van enkel glas op de Hondsrug. De grote zaal heeft nieuwe aluminium ramen gekregen. Hier is gekozen voor triple glas, dat wil zeggen driedubbel glas. De vervanging van het glas in de slaapvleugel volgt komend jaar. Bij het Hunehuis hadden de keuken en het huiswachtenverblijf nog enkel glas. Omdat dit ook een monument is, zijn roeden tussen de twee lagen glas geplaatst, zodat de raamverdeling hetzelfde blijft. Bij het Hunehuis zijn ook de ventilatoren voor de afzuiging van douches en toiletten vervangen door energiezuinige ventilatoren. Voor de afzuiging van de keuken wordt nog een oplossing gezocht.

Bij het Zeehuis zijn de begane grondvloeren geïsoleerd. Want niet alleen isolatie van glas, maar ook de isolatie van gevels, vloeren en daken is belangrijk. Zo is in het Zeehuis een laag van 35 cm kunststof chips op de bodem aangebracht.

Extra dekentjes Een ander belangrijk item is de isolatie van verwarmingsleidingen en de leidingen voor warm water. In navolging van het ABK-huis zijn bij zowel Allardsoog, de Bosbeek, het Hunehuis, Den Broam, het Koos Vorrinkhuis, het Zeehuis en Morgenrood leidingen met een dikke laag geïsoleerd. Leidingen voor douches en tapwater zijn circulatieleidingen, waar altijd warm water doorheen circuleert. We denken daar veel gas mee te besparen. We hebben een monitoringsysteem waarmee we dat precies kunnen zien. Ook projecten op het gebied van duurzame energie kregen een bijdrage. Op het dak van Den Broam zijn zonnepanelen aangebracht en op het dak van Morgenrood nieuwe zonnecollectoren. Ook voor 2020 verwachten we een voortzetting van het duurzaamheidsfonds. Voor komend jaar krijgen verdere isolatie van gevel, dak en vloer een eerste voorkeur. Isolatie van je huis is goed, maar isolatie van jezelf is nog beter. Zeker als je graag met een open raam slaapt. Daarom gaan we voorstellen dat alle huizen extra dekentjes krijgen.•

14 TOORTS

Geschiedenis

De Wilde Roos

‘Cultuur, crisis & vernieuwing’, was in de jaren ’90 een Nivon-boekenreeks, onder eindredactie van Henk Michielse en Hans Vertegaal uitgegeven (een gesprek met hen staat elders in deze Toorts) Actuele onderwerpen geschreven door mensen die er toe deden. De boekjes zijn mooi verzorgd. Een enkele met illustraties van Joost Swarte.

Tekst: Sjoerd Kemeling

toch wel trots geweest zijn op het feit dat zijn schrijfsels zo fraai waren vormgegeven. De Wilde Roos omvatte elf deeltjes. De historische werkgroep verwierf ze onlangs allemaal. Koos Vorrink was tevreden over de inhoud van de boekjes, maar niet over hetgeen er mee werd gedaan in de afdelingen. Hij riep meerdere malen op om lokale gespreksgroepen te vormen en de onderwerpen met elkaar te bespreken. Lang niet alle afdelingen voldeden aan dat ‘verzoek’. De afdeling Winterswijk gaf er wel gehoor aan. Onder leiding van Aron van Dam, de plaatselijke voorman van de SDAP, spraken Instituutsleden op een aantal bijeenkomsten met elkaar over diverse onderwerpen. Ze deden dat in een ruimte van Coöperatie de Dageraad. De familie van Dam was actief: zoon Max ontwierp het vaandel voor de vers opgerichte IvAO-afdeling.

aarmee staat deze serie in een traditie binnen onze vereniging. Al in 1927 en 1928 gaf het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (voor 1960 de naam van Nivon) een fraai vormgegeven serie boekjes uit onder de verzamelnaam De Wilde Roos. De ondertitel was: ‘Een bonte rij kleine geschriften onder leiding van Koos Vorrink’. Klein waren ze, maar fijn. Het omslagontwerp was van Fré Cohen. Zij gaf destijds vorm aan tal van uitgaven van de sociaaldemocratische arbeidersbeweging en voorzag ze vaak van illustraties. Koos Vorrink vond het belangrijk dat drukwerk er goed uitzag. Ook arbeiders verdienden mooie boeken en brochures. Daar was niet iedereen het mee eens. Werkhoven, die vanuit de SDAP zitting had in het bestuur had van het IvAO, hield nauwlettend toezicht op de gang van zaken bij het Instituut, Hij maakte – normaal geen vrienden - met instemming van voorzitter Stenhuis, bezwaar tegen dat kostbare drukwerk. ‘Cyclostyleren’- stencilen of andere goedkope vormen van reproductie – vonden zij voor het IVAO goed genoeg, maar Vorrink kreeg zijn zin. Een bonte rij geschriften was het. A.M. de Jong schreef het eerste deeltje: ‘De arbeider en het boek’, Kees de Boer behandelde de coöperatie. Er was een boekje over de vakbeweging. Een van de eerste publicaties binnen onze vereniging over het belang van de natuur was van de hand van Henk van Laar. Carry Pothuis-Smit, een van de oprichtsters van de Sociaal-Democratische Vrouwenclub en redacteur van De Proletarische Vrouw. belichtte de positie van de vrouw in het maatschappelijk leven. Eerdergenoemde Werkhoven schreef onder de titel ‘Hoe het groeide’ zelfs twee deeltjes. Zijn onderwerp behandelde ontstaan en groei van de SDAP in Nederland. Stiekem moet Werkhoven

De Wilde Roos kreeg twee jaar geleden een nieuw leven. Onder die titel verschijnen nu de Koos Vorrinklezingen die op 1 mei worden gehouden in, heel toepasselijk, het Koos Vorrinkhuis in Lage Vuursche. De organisatie staat niet kritiekloos tegenover Koos Vorrink, integendeel, maar het lijkt een goede vorm de discussie binnen Nivon te voeden. De boekjes zijn ook een eerbetoon aan Fré Cohen. Ze dragen haar omslagontwerp van ruim negentig jaar geleden. De inhoud is actueel. Oud PvdA-minister Jan Pronk sprak in 2017 over nieuwe linkse politiek onder de titel ‘Een linkse gezindheid’. Een jaar later ging de bijdrage van Katelijne Buitenweg (GroenLinks) over hoe linkse poltiek de toekomst vorm geeft. Deel drie wordt binnenkort de 2019 lezing ‘Groen is het nieuwe rood’ van Merijn Oudenampsen (UvA). Stuk voor stuk onderwerpen die zich lenen om de heroriëntering van Nivon verder te helpen. De Wilde Roos zet aan tot verdieping en tot discussie. En Koos Vorrink? Koos ziet, in de vorm van zijn borstbeeld, vanuit de tuin van het naar hem genoemde natuurvriendenhuis toe op een vruchtbare discussie.•

De Werkgroep Historie Nivon verzamelt materiaal uit het Nivonverleden om voor de toekomst te bewaren.

TOORTS 15

Column NivonJong

NivonJong goes International Wisten jullie dat NivonJong aangesloten is bij de International Young Nature Friends (IYNF)? In een weekend in juni ben ik in de trein gestapt om de internationale banden van NivonJong te versterken, kennis te maken met andere internationale Natuurvrienden-jongerenorganisaties en met nog een leuke bijkomstigheid: een natuurvriendenhuis in het buitenland bezoeken. Mijn naam is Céline Steenbergen, sinds 1 april werk ik als Projectleider NivonJong op het landelijk bureau. Namens NivonJong mocht ik afreizen naar de Extraordinary General Assembly van IYNF, wat een eer! Mijn internationale avontuur begon op vrijdagochtend, en route naar Frankrijk! De General Assembly vindt om de twee jaar plaats, deze keer in Bretagne, uiteraard in een mooi gelegen natuurvriendenhuis. Het huis ligt in het kleine, afgelegen plaatsje Pénestin. De perfecte plek om kennis te maken met de andere jongeren, te vergaderen, inspiratie op te doen, te netwerken en ideeën uit te wisselen. Eenmaal aangekomen in Pénestin ontmoette ik de andere delegaties: uit Duitsland, Italië, Hongarije, Macedonië, Frankrijk, Oostenrijk en zelfs Senegal. Wat een mooi internationaal natuurvriendengezelschap! Na mijn aankomst namen we die avond gelijk een nachtduik in de zee. Het huis ligt immers aan het strand. We renden de zee in en overal waren er lichtjes om ons heen: zeevonk! Wat een bijzondere start van het weekend. Op zaterdagochtend begon het dan écht; na het ontbijt kwam er een uitleg over hoe de General Assembly werkt en die middag ging de Extraordinary General Assembly officieel van start. Ik kreeg bij binnenkomst een stemkaart, zodat ik namens NivonJong een stem kon uitbrengen: één voor de ingestuurde moties en één voor de verkiezingen van het nieuwe presidentschap van IYNF. Heel interessant om te zien hoe deze internationale vergaderingen in zijn werk gaan. Die dag hebben we tot in de late uurtjes vergaderd. Op zondag vonden er verschillende workshops plaats met als thema: wat kunnen we van elkaar leren? Het is interessant om te zien dat iedere organisatie op een andere manier is ingericht en werkt. Zo zijn er bij de Naturfreunde jugend Deutschland veel jongeren op lokaal niveau actief en zijn bergsportactiviteiten daar erg populair. De jonge natuurvrienden in Senegal houden zich voornamelijk bezig met bewustwording omtrent duurzaamheid en natuurbehoud. Wat betekent deze internationale dimensie nu voor NivonJong? En wat kunnen NivonJong en IYNF voor elkaar betekenen? Dat NivonJong lid is van IYNF heeft een grote meerwaarde. Het is goed om een groot internationaal netwerk te hebben van jonge natuurvrienden. Door dit netwerk kunnen we elkaar als jongeren helpen, brainstormen over ideeën en strategieën en internationale activiteiten organiseren, zoals uitwisselingen. De jonge natuurvrienden: op naar een mooie toekomst! Céline Steenbergen •

NivonJong is de jongerenafdeling van Nivon. Speciaal voor iedereen tussen de 15 en 30 jaar organiseert NivonJong adembenemende evenementen. Check: nivonjong.nl

16 TOORTS

Nivon (voorheen IvAO) bestaat 95 jaar. We kijken graag naar de toekomst, maar zijn tegelijkertijd trots op het verleden.

TOORTS 17

Nog altijd staat Nivon voor groen en sociaal, voor samen- en buiten zijn. Bevrijdt uw geest!

18 TOORTS

Vrouwencursusweken

Van thee naar thematiek:

Tekst: Hanneke Leeuwerink / Hester Schaaf Foto’s: Leni de Jager

de Vrouwencursusweken

Een van de meest opvallende (en langstlopende) vormen van volksontwikkeling is de Vrouwencursusweek. In de jaren ’40 van de vorige eeuw werden deze onder de naam ‘Vrouwenvakantieweek’ opgezet, bij wijze van ontspanning voor arbeidersvrouwen. Even weg van huishouden, man en kinderen – hoewel destijds de mannen halverwege de week een avond mochten langskomen. Maar al vrij snel maakte het wandelen en theedrinken plaats voor meer themagerichte weken met een educatief karakter.

l halverwege de jaren ’50 stonden er onderwerpen op de agenda als: ‘de houding van socialisten tegenover bewapening’, ‘wat doen de VN?’ of ‘leven en werk van Henriette Roland-Holst’. Vaak vooruitlopend op ontwikkelingen in de samenleving, gaven de onderwerpen die tijdens de VCW aan bod kwamen, al terugblikkend, een interessant tijdsbeeld. In de jaren ’60 kwamen onder meer voorbij: de invloed van de Reklame; het leven van de vrouw in Rusland; leven en strijd van Martin Luther King en de vraag ‘Leven wij nog steeds in een mannenmaatschappij?’. In de jaren ’70 werd de toon activistischer met vraagstukken als: ‘Blijft de wereld leefbaar?’; het abortusprobleem;

‘In de jaren ’70 werden de onderwerpen activistischer’

kerncentrales; vrouw en vakbond over gelijke beloning. Maar ook persoonlijker onderwerpen als ‘Wat betekent eenzaamheid?’, ‘stervensbegeleiding’ en ‘relatievormen’ kwamen aan bod.

Actief en inhoudelijk De (voorheen drie) weken, steeds met een identiek programma, zaten altijd vol. Het uitgangspunt voor de (inmiddels twee) weken is nog hetzelfde: actief en met inhoud en betrokkenheid zelf vormgeven aan vrije tijd. De weken zitten nog altijd vol, er is zelfs een wachtlijst. “Ondanks alle verbeteringen op emancipatievlak is het nog steeds waardevol om met andere vrouwen over verschillende onderwerpen van gedachte te wisselen,” schrijft Truus Rijpma in het Jubileumboekje 60 jaar VCW. Ook dit jaar hebben zich weer meer dan honderd vrouwen gemeld voor de VCW. Per week kunnen er 48 vrouwen worden geplaatst. Ieder jaar blijft er ruimte vrij voor nieuwe vrouwen om in te stromen.

TOORTS 19

Vrouwencursusweken

Wat zouden jullie graag nog aan onderwerpen / thema’s behandelen? Hanneke: “We kiezen vaak voor actuele thema’s. De acht vrouwen van onze werkgroep komen elk jaar in januari bijeen voor een brainstorm over mogelijke onderwerpen. Dan komt er altijd wel een thema bovendrijven waarmee we aan de slag kunnen. Vorig jaar was het ‘transitie’, dat we vertaald hadden naar ‘Nieuwe dromen en gevoelige dilemma’s’. Transitie vraagt om nieuwe dromen, bijvoorbeeld over een beter klimaat, meer solidariteit, meer verbinding, minder polarisatie. Maar nieuwe dromen brengen ook nieuwe dilemma’s met zich mee.”

Missen jullie de meer politiek-activistische insteek? Hanneke: “De politiek zit er wel degelijk in. De laatste jaren hebben we Hedy d’Ancona, Sadet Karabulut, Lutz Jacobi en Kathalijne Buitenweg in ons programma gehad.

‘De combinatie van boeiende sprekers en aansprekende workshops, goed onderling contact en de mooie omgeving is ijzersterk’ Dat betekent wel dat anderen (van wie sommigen bijna elk jaar komen) soms op de wachtlijst belanden. Het thema dit jaar is: ‘Dat is uit de Kunst… en Cultuur’, waarbij verschillende disciplines uit de kunstwereld onderzocht en in de praktijk gebracht worden. Tijdens de week is er aandacht voor kunstbeschouwing, kunstgeschiedenis, literatuur, film, theater, dans en museumbezoek. Er wordt ook gekeken naar kunstvormen uit andere culturen.

Wat is volgens Hanneke Leeuwerink, huidig voorzitter van de werkgroep Vrouwencursusweken, het succes van de VCW? Hanneke: “Vrouwen vinden het prettig om samen dingen te ondernemen. Het succes van de VCW ligt mijn inziens in de combinatie van een ijzersterk programma met boeiende sprekers, aansprekende workshops, een goede sfeer, de ruime mogelijkheden tot onderling contact en het napraten over de thematiek, lekker eten en de mooie omgeving rondom het natuurvriendenhuis. We bieden een programma van hoog niveau. Sommige gastsprekers werken aan een universiteit of hebben ‘naam’ in Nederland, zoals Anja Meulenbelt, Ivan Wolffers, denker des vaderlands René ten Bosch, Annegreet van Bergen, Hedy d’Ancona en dit jaar Nelleke Noordervliet.”

Wat voor toekomst zie je voor je voor de VCW? Hanneke: “Ik zie deze weken voorlopig nog wel plaatsvinden. Zo langzamerhand komt ook de iets jongere generatie deelnemen. Ik kan niet inschatten of de generatie van onze kinderen, de dertigers en veertigers van nu, hiervoor ook interesse zal hebben. Ze komen op een heel andere manier aan hun informatie, lezen geen papieren krant meer en kijken geen reguliere tv. Maar ook bij die generatie zie je groepen vriendinnen die veel met elkaar optrekken. Samen dingen ondernemen is iets van alle tijden, dus wie weet krijgt de VCW in de toekomst een andere vorm.”

In 2016 was ons thema ‘Jouw wereld in beweging’, een thema dat van alle kanten werd belicht. Er is ook altijd aandacht voor duurzaamheid. Zo hadden we vorig jaar Babette Porcelijn, schrijfster van ‘De verborgen impact’, die ons indringend aan het denken zette over onze eigen impact als het gaat om duurzaamheid. We gaan niet meer massaal de straat op – hoewel Nivon’ers wel met de klimaatmars meeliepen – maar we hopen dat de vrouwen die een Vrouwencursusweek hebben meegemaakt daar veel van opsteken, hiermee iets gaan doen en dit ook weer doorgeven.”•

20 TOORTS

Internationaal

Bundesgartenschau De jaarlijkse conferentie van de Natuurvrienden Internationale vindt dit jaar op 28 september plaats in Heilbronn, een provinciestad met zo´n 125.000 inwoners in de buurt van Heidelberg. De keuze voor de conferentielocatie viel op een jeugdherberg in Heilbronn, omdat deze op het terrein staat van de Bundesgartenschau 2019 (BUGA). De BUGA is een 2-jaarlijkse tuinbouwtentoonstelling, vergelijkbaar met onze Floriade. Terwijl de Floriade min of meer op de export van Nederlandse tuinbouwproducten focust, is de Bundesgartenschau primair gericht op het ontwikkelen van innovatieve landschapsconcepten binnen stedelijke agglomeraties in nauwe relatie tot de natuur. Het gaat vaak om de herinrichting van verlaten industriële complexen of spooremplacementen. De Bundesgartenschau richt zich daarbij op vraagstukken rond demografische veranderingen, biodiversiteit, een veranderend klimaat, natuurbehoud en milieueducatie.

Tekst: Han Verschuur Foto’s: Alexander Habermeier

In een paviljoen op het terrein bieden de Natuurvrienden met hun strategische partners milieueducatie aan voor schoolklassen en ook daar worden ijverig vogelhuisjes getimmerd. Een eiwittuin met erwten, bonen en linzen geeft de weg aan naar minder vleesconsumptie. Stroken met wilde bloemen en een bijenvolk completeren het concept.

n die context kregen de drie grootste Duitse natuurbeschermingsorganisaties, waaronder de Duitse Natuurvrienden, op het tentoonstellingsterrein 600 m2 ter beschikking om te tonen hoe je ook met de kleine ruimte van een stadstuin een bijdrage kunt leveren aan biodiversiteit, aan de beheersing van het klimaat en aan gezonde voeding. Het gaat daarbij om het aanscherpen van het bewustzijn hoe belangrijk een intact milieu is. Voor de inrichting en exploitatie van dit project stelde de regionale overheid € 220.000 aan subsidie beschikbaar. Het is overigens opmerkelijk dat onze Duitse zusterorganisatie formeel erkend is als natuur- en milieubeschermingsorganisatie. Die status verschaft de NaturFreunde Deutschlands het recht formeel bezwaar aan te tekenen tegen overheidsmaatregelen met gevolgen voor natuur en milieu, waarna een juridische toetsing moet plaatsvinden op de rechtmatigheid van de genomen maatregel. Op het 40 ha grote terrein van de BUGA is de Garten der Umweltverbände tot stand gekomen, onder de supervisie van bioloog Alexander Habermeier van de NaturFreunde Württemberg. Het project omvat een vijftal voorbeelden van stadstuinen die insecten, vleermuizen, reptielen en vogels een optimale biotoop bieden; maar ook een splittuin, die weinig bijdraagt tot biodiversiteit en ook nog een negatief effect heeft op het microklimaat, omdat dat soort stenen woestijnen overdag hoge temperaturen bereiken met een lage luchtvochtigheid terwijl ze ´s nachts onvoldoende afkoelen. Tussen de traditionele bloementuin en de splittuin ontstaat overdag een temperatuurverschil van 14 graden.

De gemeenschappelijke milieutuinen representeren een mooi initiatief, maar in de uitvoering had het wat sprankelijker gekund. Er worden 2.000.000 bezoekers op de BUGA verwacht, een uitgelezen gelegenheid om de naamsbekendheid van de Natuurvriendenbeweging te vergroten. Aansluitend op de conferentie vindt voor het eerst de viering van de Internationale Dag van de Natuurvrienden plaats met een feestelijk programma in een paviljoen op het BUGA-terrein. Met redevoeringen o.m. van Maritta Strasser, directeur van de NaturFreunde Deutschlands en Manfred Pils, de Oostenrijkse voorzitter van de Natuurvrienden Internationale, gelardeerd met optredens van orkesten van de Natuurvriendengeledingen van Baden en Württemberg en politiek getinte folk van Natuurvriendenformatie Marbacher. De formatie heeft de afgelopen 45 jaar een repertoire van maar liefst vijfhonderd strijdbare liederen opgebouwd. Tot 6 oktober kan de Bundesgartenschau in Heilbronn bezocht worden. Het gebied wordt tot 2040 vrijgegeven voor woonbebouwing in combinatie met groenvoorziening voor 3500 bewoners. Vooruitlopend daarop is al een deel op het tentoonstellingsterrein gerealiseerd: innovatieve concepten met aandacht voor inclusie, drempelvrij wonen, efficiënte energieconcepten, modulair aan te passen woningen en beplante gevels. Meer info: buga2019.de •

Op de uitkomst van de NFI-conferentie komen wij terug in de Wintertoorts.

TOORTS 21

Groen & Doen

Ga je mee naar buiten? Op ontdekkingstocht, spelen in het bos, hutten bouwen of over het blotevoetenpad wandelen. Er valt zoveel te beleven…

Het Nivonland Binnenkort kun jij al je Nivonovernachtingen bijhouden in een paspoort. Waar ben je geweest? Waar wil je nog naartoe? Ben je al in verschillende provincies geweest? Heb je al eens in het bos, op de hei of aan het water gelogeerd? Verzamel stempels in jouw eigen boekje! Het paspoort kun je krijgen bij elk Nivonhuis.

Lettelbert De Hondsrug

Op deze bladzijde kun je vast beginnen en aankruisen waar je al geweest bent en waar je graag eens heen zou willen!

Allardsoog De Meenthe Het Hunehuis

Legenda Accommodatie Provinciegrens

Het Zeehuis

Stad

Banjaert

Landelijk

Krikkenhaar

Heide Water Bos Heuvels

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis De Grutto

De Bosbeek

De Kleine Rug

Morgenrood

Eikhold De Gele Anemoon

Den Broam

22 TOORTS

Winterreizen

Bergsportgroep Rotterdam Activiteitenweek Orpierre, Frankrijk 21 t/m 28 sep 2019 Prijs: naar gebruik. Niet-leden: €7,50 p/d Orpierre ligt in het hart van het Regionale Natuurpark Baronnies en is een populaire bestemming voor wandelaars, mountainbikers en liefhebbers van sportklimmen. Ruim aanbod aan mountainbike- en bewegwijzerde wandelroutes (o.a. GR 946). Daarnaast mogelijkheden om in de omgeving te kanoën, mooie plaatsjes te bezoeken of te paragliden met een tandemvlucht, dat alles in een prachtig en afwisselend landschap. We reizen per carpool en kamperen op camping Les Princes d’Orange. Organisatie: Albert van der Niet, aanmelden voor 8 sept. Meer info: nivonbergsportrotterdam.nl/activiteit

Wintersport Nivon Wintersport organiseert leuke, sociale groepsreizen met oog voor natuur en milieu! Skiën, langlaufen, snowboarden of (sneeuwschoen)wandelen. Wat je ook kiest, een buitenfeest wordt het zeker! Voel je de knisperende sneeuw alweer onder je voeten? Schijnt de zon in gedachte op je gezicht? Reis mee met een groep die weet hoe je het gezellig maakt met elkaar. Samen de piste op of koken, even wat drinken, spelletjes doen en uitwisselen wat er die dag gebeurd is… Voor iedereen die ouder is dan 4 jaar. Alle reizen zijn incl. reisbegeleiding en (bus)vervoer, bij een aantal wordt een afscheidsmaaltijd aangeboden. Let op! Vermelde prijzen gelden tot drie maanden voor vertrek (vroegboekkorting), voor de kerstreis geldt een vroegboekkorting tot 1 okt.! Voor meer info: nivonwintersport@hotmail.com

Wandelweekend Ardennen 5 - 6 okt 2019 Prijs: € 8,50, niet-leden: € 15,50 Voor de liefhebbers van berghutten en wandelen door de herfstpracht van de Ardennen. Gestart wordt op zaterdag rond 10.30 in de buurt van Stavelot, we lopen naar het natuurvriendenhuis Les Gattes. Op zondag wandelen we via een andere route terug naar de auto. Vervoer zoveel mogelijk op basis van carpoolen. Organisatie: Bert de Jeu, meer info: nivonbergsportrotterdam.nl/activiteit

Bergsport ZON (Zuid-Oost Nederland) Sneeuwschoen wandelen in de Allgau 26 jan - 1 feb 2020 Prijs: € 175, niet-leden: € 225 (excl. reis en verblijfskosten) Vanuit natuurvriendenhuis Schönblick in het Zuid-Duitse Thalkirchdorf organiseert Bergsport Arnhem een week vol diverse, pittige sneeuwschoenwandelingen met begeleiding. Een dagje langlaufen of skiën is ook mogelijk, materiaal ter plaatse te huur. Thalkirchdorf is goed met openbaar vervoer te bereiken en als groep zijn er verschillende DB-aanbiedingen. Het verblijf in het natuurvriendenhuis is op basis van zelfverzorging. Info en aanmelden: bergsport@nivonarnhem.nl

VILLANDERS SUD TIROL, ITALIE 20 t/m 28 dec 2019 CX2001

RAMSAU STEIRMARK, OOSTENRIJK 17 t/m 25 jan 2019 CX2002

Prijs vanaf € 655 (kind t/m 12 jr v.a. € 545), vanaf 6 jr. Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Skiën, langlaufen, wandelen - Met de skisafari van Pension Residence Gasser ontdekken we de mooiste skigebieden van de Dolomieten in Zuid Tirol. De eerste dag gaan we naar het skigebied van Plose, een andere dag naar Gröden- Wolkenstein- Sella ronde. De gratis taxibus brengt ons ook naar Val Gardena, Seiseralm en Obereggen. In ieder gebied zijn veel mogelijkheden voor wandelen en rodelen. We logeren in luxe tweepersoons kamers met eigen sanitaire voorzieningen en er is een wellnessruimte. Skiles is geen optie, omdat we elke dag ergens anders naar toe gaan.

Prijs vanaf € 645 (kind tot 12 jr € 540), vanaf 6 jr. Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Skiën, langlaufen, wandelen - Het gebied van de Dachsteingletsjer is een ongeëvenaard paradijs voor langlaufers, wandelaars en skiërs. Het is een gebied met goed onderhouden loipes, maar ook goed bewegwijzerde en geprepareerde wandelpaden. De loipes lopen langs het hotel. Voor alpine skiërs zijn er veel mogelijkheden in Schladming en op de Dachsteingletcher. In de buurt van het hotel (met sauna) is een skibushalte, die ons in 10 minuten naar de Planaibahn in Schladming brengt, waar we kunnen skiën in een gebied met meer dan 200 km skipistes. We logeren in tweepersoonskamers met eigen sanitaire voorzieningen. Eenpersoonskamers zijn, tegen meerprijs, beperkt beschikbaar.

TOORTS 23

Winterreizen SKI-, LANGLAUF- EN WANDELREIS OOSTENRIJK 1 t/m 8 feb 2020

Incl.: halfpension, Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Skiën - Het Hofgasteinerhaus staat op 1950 m. hoogte midden in het skigebied. ‘s Ochtends kunnen we vanaf het natuurvriendenhuis naar de eerste stoeltjeslift skiën. Het skigebied Gastein is meer dan 200 km groot, met skipistes in Bad Hofgastein, Badgastein , Dorfgastein en Sportgastein. ‘s Avonds maken we het gezellig in het huis, waar de avondmaaltijd voor ons klaarstaat. We slapen in twee- tot vierpersoonskamers met eigen wastafel. Sanitaire voorzieningen zijn op de gang voor gezamenlijk gebruik. Een aantal jaren ski-ervaring is noodzakelijk. Het huis is alleen via een rode piste skiënd te bereiken.

Iedere dag brengen de hotelbusjes ons in een half uur naar het nabijgelegen unieke skigebied Scuol, met in totaal ruim 80 km pistes, waarvan 35 km makkelijk en 30 km gemiddeld en 15 km moeilijk te noemen zijn. De wandelaars kunnen direct vanuit het hotel starten, maar ook in Sent zijn schitterende wandelingen te maken. Het hotel organiseert ook leuke uitstapjes, bijvoorbeeld schaatsen op een gletsjermeer. Het skigebied is met een hoogte van 2785 m. sneeuwzeker. Ook zijn er mogelijkheden voor langlaufers. Eenpersoonskamers zijn, tegen meerprijs, beperkt beschikbaar.

SCHLADMING, STEIERMARK, OOSTENRIJK 21 t/m 29 feb 2020 CX2006

Prijs: € 545, niet-leden: € 570 Afdeling Aalsmeer organiseert een wintersportreis naar Brandenberg, Oostenrijk. De rei is op basis van halfpension, incl. langlaufski’s en schoenen. Opstapplaats: Aalsmeer en Zeddam. De bus blijft de hele week bij het gezelschap en brengt ons elke dag ergens anders heen. Info en aanmelden: jthdej@ziggo.nl / 020-6436334 (Tilly Moerenhout)

NIEUW! AUSSERTAL ZILLERTAL, OOSTERIJK 14 t/m 22 feb 2020 CX2003 Prijs vanaf € 510 (kind t/m 12 jr v.a. € 430), vanaf 6 jr. Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd). Incl.: Nivon reisbegeleiding , First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Skiën, langlaufen, wandelen - Groepshuis Tuxertal ligt in Tux vlakbij Vorderlanersbach en Mayrhofen. Het is een luxe huis met twee- en driepersoons kamers, waarvan een aardig aantal met eigen douche. De keuken is prima uitgerust met een professionele afwasmachine. Het dagverblijf is gezellig en er is een tafeltennistafel. We koken zelf, elke dag treedt een andere corveeploeg aan, de reisbegeleiding zorgt voor boodschappen en recepten. We kunnen wandelen (32 km wandel paden), langlaufen (22 km) en skiën. Elke dag staat er een skitaxi klaar om ons naar de lift te brengen, die 1,5 km verderop begint. Het skigebied Ski Zillertal 3000 heeft totaal meer dan 200 km skipistes. De gebieden zijn op elkaar aangesloten.

HOLZGAU TIROL, OOSTENRIJK 14 t/m 22 feb 2020 CX2004 Prijs vanaf € 470 (kind t/m 12 jr € 390), vanaf 6 jr. Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd). Incl.: Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Skiën, langlaufen, wandelen - Ferienhaus Lumper is een zelfverzorgingshuis en ligt in het dorp Holzgau. Het is een ruim huis, wat we helemaal tot onze beschikking hebben. We slapen in twee- en meerpersoonskamers. We koken zelf, elke dag treedt een andere corveeploeg aan, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. We kunnen wandelen, langlaufen (direct bij het huis opstappen) en skiën in Warth, Schröcken en Lech, gebieden die allemaal met elkaar verbonden zijn (totaal 330 km piste). De skibus brengt je in 20 minuten naar de liften. Voor beginners is er vlakbij het huis een oefenhelling.

BADHOFGASTEIN STEIERMARK, OOSTENRIJK 14 t/m 22 feb 2020 CX2005 Prijs vanaf € 630 (kind tot 12 jr € 530), vanaf 6 jr.

Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd). Prijs vanaf € 440 (kind t/m 12 jr v.a. € 370), vanaf 6jr. Incl.: Nivon reisbegeleiding, First Class nachtbus, afscheidsmaaltijd Het prachtig gelegen natuurvriendenhuis ‘Hans Ladreiter’ bij Schladming ligt op de Planaiberg aan de piste op 1700 m. hoogte. Je kunt dus zó vanuit het huis op de ski’s schuiven. Er ligt ruim 220 km aan skipistes op de Planai. Hauser Kaibling, Hoch Wurzen en de Reiteralm liggen voor ons klaar. We koken zelf, elke dag treedt een andere corveeploeg aan, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. We slapen in meerpersoons slaapzaaltjes met bedbakken, dat betekent dat er soms zes matrassen naast elkaar liggen. We hebben genoeg ruimte. Omdat we het huis niet vol boeken, is er dus meestal een matras tussen jou en je buurman/ vrouw. Ski-ervaring is noodzakelijk. Het huis is alleen te bereiken via een rode piste.

MORGINS, PORTES DU SOLEIL, ZWITSERLAND 21 t/m 29 feb 2020 CX2007 Zelfverzorgingsreis (voor het eten wordt een extra bijdrage gevraagd). Prijs vanaf € 505 (kind tot 12 jr € 425), vanaf 6 jr. Incl.: Nivon reisbegeleiding, Royal Class nachtbus en afscheidsmaaltijd Skiën, langlaufen, wandelen - La Source is een 130 jaar oud chalet in Morgins. We hebben het hele chalet tot onze beschikking. Morgins is een sfeervol plaatsje met authentieke bebouwing, gezellige restaurants en een (verlichte) ijsbaan. We koken zelf, elke dag treedt een andere corveeploeg aan, de reisbegeleiding zorgt voor de boodschappen en de recepten. Het chalet heeft eenvoudige tweepersoonskamers met wastafel. Toiletten en douches bevinden zich op de gangen. Het chalet heeft een gezellige bar en eetzaal, een knusse living en een goed uitgeruste keuken. Vanuit Morgins is het hele Portes du Soleil-gebied te bereiken, met meer dan 600 km aan skipistes. (Sneeuwschoen)wandelen kan ook prima. Er zijn beperkte mogelijkheden voor langlaufers.

VAL SINESTRA, ENGADIN 23 t/m 28 feb 2020 CX2008 Prijs vanaf € 545 (kind tot 12 jr € 455), vanaf 6 jr. Incl.: volpension, Nivon reisbegeleiding, Royal Class bus overdag Skiën, wandelen en langlaufen - Hotel Val Sinestra ligt schitterend diep in een zijdal van de Inn, naast de rivier Branca. Het is een ruim 100 jaar oud voormalig Kuurhotel, met veel hout, gerund door Nederlanders die ons met ontbijt en avondeten gaan verwennen. Een lunchpakket mag iedereen klaarmaken. We verblijven met onze eigen groep in het even zo gezellige Berghuis met ruim 15 kamers, direct beneden het Kuurhotel gelegen.

Winterwandelen in het Ertsgebergte, Duitsland 22 feb t/m 1 mrt 2020 JV2001 Prijs: nog niet bekend, zie website Incl. overnachtingen obv halfpension, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding, gebruik van sneeuwschoenen en wandelstokken Trektocht langs hostels / pensions *** De sneeuw kraakt onder je sneeuwschoenen. Om je heen staan hoge bomen, bedekt met een laagje verse sneeuw. We zijn in het Ertsgebergte, op de grens van Duitsland en Tsjechië, waar we genieten van dit sprookjesachtige winterse landschap. We overnachten in hostels en pensions, met Duitse Gemütlichkeit, waardoor we met redelijk lichte rugtas op pad kunnen.

24 TOORTS

Winterreizen

SkiĂŤn, snowboarden, langlaufen, sneeuwwandelen of sneeuwhappen..? Kan allemaal! Bekijk het aanbod op wintersport.nivon.nl

TOORTS 25

Logeren en kamperen bij de Natuurvrienden ABK-huis - Hall (H) Allardsoog - Een-West (H) allardsoog.nivon.nl, 088-0990971

Kies waar je wilt overnachten en boek!

Reserveer online via www.nivon.nl

Banjaert - Wijk a. Zee (H, K)

5-3 1-1

5-3

banjaert.nivon.nl, 088-0990972 (na 19.00) banjaert.nivon.nl/kampeerterrein, 088-0990973

9-I

Lettelbert

De Hondsrug

Allardsoog

De Bosbeek - Bennekom (H) bosbeek.nivon.nl, 088-0990974

5-2

Het Zeehuis

Eikhold - Heerlen (H) eikhold.nivon.nl, 045-2056666 06-18792104 voor reserveringen eikhold@nivon.nl

9-I

1-2 8

Banjaert

2 15

De Gele Anemoon - Wijlre (K)

7-1

8 3

De Grutto

degrutto.nivon.nl, (18 - 19 u), seizoen: terrein 088-0990958, reserveren buiten seizoen: 088-0990978

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis

De Grutto - Delft (K)

Krikkenhaar

5-2

degeleanemoon.nivon.nl, seizoen: 088-0990957, overig 088-0990977

Den Broam

1-3

De Bosbeek

9-II 6

5-1

7-1

1-3

GR5

hethallsehull.nivon.nl, 088-0990979

Morgenrood

5-1

De Hondsrug - Noordlaren (H, K)

De Kleine Rug

Het Hallse Hull - Hall (K)

7-2

Het Hunehuis - Darp (H, K)

10 9-II

dehondsrug.nivon.nl, 088-0990980 11

hunehuis.nivon.nl, 088-0990981

Nivon Natuurvriendenhuis

De Kleine Rug - Dordrecht (H, K)

Hier start ook een wandeltweedaagse: nivon.nl/wandeltweedaagsen

dekleinerug.nivon.nl, 088-0990982

Nivon Kampeerterrein

Koos Vorrinkhuis - Lage Vuursche (H)

9-II

De Gele Anemoon

Nationale Streekpaden

krikkenhaar.nivon.nl, 088-0990984

Het Hunehuis

denbroam.nivon.nl, 088-0990975

Krikkenhaar - Bornerbroek (H, K)

1-1

De Meenthe

Den Broam - Buurse (H, K)

koosvorrinkhuis.nivon.nl, 088-0990983

Lange-Afstand-Wandelpaden

Eikhold 7

7-2

Kaart: BosmaGrafiek.nl

abkhuis.nivon.nl, 088-0990970

Lettelbert - Lettelbert (K) letterbert.nivon.nl, 088-0990985

De Meenthe - Noordwolde (K) demeenthe.nivon.nl, 088-0990966

Morgenrood - Oisterwijk (H, K) morgenrood.nivon.nl, 088-0990987

Het Zeehuis - Bergen a. Zee (H) zeehuis.nivon.nl, 088-0990988 (telefonisch bereikbaar di 19-21 uur, vr 10-12 uur) Bel de contactpersonen of reserveer via de website voor een verblijf in een Nivon Natuurvriendenhuis (H) of op een kampeerterrein (K). nivon.nl

Vriendenstichting KVH Naar aanleiding van een meningsverschil met betrekking tot financiële zaken tussen de voormalige Beheercommissie (BHC) van het Koos Vorrinkhuis en het voormalig Centraal Bestuur (CB) is in het najaar van 2016 een wisseling van de wacht geweest in de BHC van het Koos Vorrinkhuis (KVH). In diezelfde periode is vanuit een (inmiddels ontbonden) Vriendenstichting een mooi bedrag beschikbaar gekomen dat ten goede is gekomen aan het KVH. In het kader van de afwikkeling van deze gebeurtenissen, hebben twee voormalige leden van de BHC van het KVH, een vertegenwoordiging van het CB en de directeur van het landelijk bureau recentelijk een goed gesprek gehad. Daarin zijn over en weer alle standpunten en zienswijzen met betrekking tot de betreffende periode op een open en constructieve wijze en met respect en begrip voor elkaar, aan de orde gekomen. Inmiddels kan gezegd worden dat alle betrokkenen zich kunnen verenigen met de afwikkeling zoals die met elkaar is overeengekomen. Belangrijk is dat het CB en het LB tot de

conclusie zijn gekomen dat de toenmalige leden van de BHC van het KVH geen blaam treffen ten aanzien van de eerdere verwijten. Zij betreuren de gang van zaken achteraf. Het saldo dat vanuit de ontbonden Vriendenstichting ter beschikking is gekomen, is aangewend ten behoeve van (de gastentevredenheid binnen) het KVH, zoals de doelstelling van de Vriendenstichting beoogt. Met het saldo zijn onder meer bekostigd: een koffiemachine en bijpassende tafel voor de gasten, nieuwe stoelen in de grote zaal. En nieuwe matrassen. Door middel van dit bericht worden de voormalige BHC-leden van het KVH bedankt voor hun inzet. Namens het CB / Henk Schaaf, voorzitter•

Op zoek naar een natuurvriendenhuis in het buitenland? Kijk op nivon.nl/buitenland

26 TOORTS

Activiteiten

september â€” januari

www.nivon.nl/activiteiten

TOORTS 27

Activiteiten

sept Verrassend papier 10 t/m 13 sep Banjaert Prijs: €165, niet-leden €225 Workshop o.l.v. beeldend vormgeefster waarin div. decoratieve mogelijkheden van papier langskomen. Ook sieraden maken. Prijs is excl. materiaal (€ 25). Voll. verzorging. Boeken: 088-0990972 / ams.banjaert.h@nivon.nl Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Rondje Noord op de fiets 15 t/m 21 sep Hunehuis Prijs: € 345, niet-leden: € 405 Serie fietstochten langs drie noordelijke Nivonhuizen (Hunehuis, Allardsoog en Hondsrug) en door de drie noordelijke provincies: c.a. 2 x 50 en 2 x 60 km, rustdag Noordlaren na Allardsoog, dan weer terug naar het Hunehuis. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: Bert Rosien: vz.allardsoog@nivon.nl

Mindfull in de natuur 16 t/m 18 sep De Kleine Rug Prijs: € 130, niet-leden: € 150 Buiten meditaties en creatieve oefeningen o.l.v. Rian Coumou. Prijs incl. twee overnachtingen, maaltijden en boottocht. Excl. lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.com / 088-0990982 Info:06-51118993 / marianvdhaterd@gmail.com

Fluitenzaterdag 21 sep; 2 okt; 26 okt; 30 nov; 21 dec Nivon Centrum Utrecht Prijs: € 6, niet-leden: € 12 Speel mee in een gezellige fluitengroep van het Zang- en Muziekgilde o.l.v. enthousiaste dirigent. Om 10 u staat de koffie klaar. Vanaf 10.30-16.00 u wordt gespeeld. Met lunchpauze. Boeken: 040-2413907 / 06-20745003 Info: joke_van_es@kpnplanet.nl (Joke van Es)

Hondsrun 22 sep Hondsrug Prijs: € 5 Jaarlijks terugkerend loopevenement met afstanden van 6, 9 of 12 km. over half verhard par-cours met schelpenpad en 500 m hard zand. Een mooie omgeving en enthousiaste vrijwilligers zorgen voor een plezierige race. Boeken: 06-27432803 Info: m.wetsteijn@ziggo.nl

Verzorgd vrij zijn 23 t/m 26 sep Banjaert Prijs: € 125, niet-leden: € 185 Wijk aan Zee, een rustig dorpje zonder winkels en boulevard,

gelegen in een dynamische omgeving van industrie, zee, strand en duinen. Verblijf in Banjaert met volledige verzorging (lunchpakket als lunch) en vul je dagen zoals je dat zelf wilt. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Arts in Oost-Afrika 26 sep Nivon afd. Arnhem Prijs: € 7,50, niet-leden: € 10 Gerard Haverkamp, voormalig huisarts te Arnhem, werkte van 1974-1977 als arts in Oost-Afrika. Zijn lezing geeft een indruk van zijn ervaringen. Sindsdien is hij regelmatig in Afrika terug geweest, hij ziet veel verandering. Info: info@nivon-arnhem.nl

Jeu de Boulestournooi 27 t/m 29 sep Koos Vorrinkhuis Prijs: € 90, niet-leden: € 130 Buiten zijn, koffie en thee leuten, wandelen en veel potjes jeu de boules onder deskundige leiding. Verblijf o.b.v. zelfverzorging, incl. thee en koffie (met iets erbij), ‘schemeren’ en lakenpakket. Ook als dag-evenement te boeken. Boeken / info: 088-099083 / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Textiel Biënnale 28 sep Rijswijk Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 11.00 uur: Bezoek Textiel Biënnale. Toeslag voor de tentoonstelling: € 4 (bovenop toegangs-prijs/ mjk). Vanwege rondleiding en max. aantal deelnemers is opgeven nodig. Boeken: 06-33194595 / marliesleegwater@gmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl

okt Vrij schilderen 30 sep t/m 4 okt Hunehuis Prijs: € 245, niet-leden: € 305 Voll. verzorgde schildermidweek voor beginners als gevorderden. De hal wordt een atelier en iedereen gaat zijn eigen gang met olieverf en/ of acryl o.l.v. Dineke Kraaijeveld. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / dinekekraaijeveld@gmail.com

Wandel haal- en brengservice 30 sep t/m 4 okt Hondsrug Prijs: € 15 Wil je Groningse/ Drentse delen van het Pieterpad, Drenthepad of je eigen route lopen zonder openbaar vervoer? We brengen je ’s ochtends waar je wilt starten en halen je na 16.00 u weer op. Max. 40 km van De Hondsrug. Boeken: 088-0990980 Info: hondsrug@nivon.nl

Turfschuiten, coasters, cruiseschepen 4 t/m 6 okt Hondsrug Prijs: € 55, niet-leden: € 72,50 Themaweekend over scheepsbouw in Noord-Nederland en Noord-Duitsland, die begon met de bouw van schepen voor vervoer van turf t/m moderne coasters en de grootste cruiseschepen ter wereld nu. Excursie per fiets en met eigen auto. Info: nivon.klimaat@gmail.com

Jazzmiddag 7 okt; 4 nov. Nivonhonk Osdorp Prijs: € 3, niet-leden: € 4 Luisteren naar vooral oude jazz en aanverwante muziek. V.a. 14.00 u in het Honk, Ouwerdin-genpad 3, A’dam Osdorp. Boeken: n.v.t. Info: tomsim1955@hotmail.com

Midweek Biesbosch / Dordrecht 7 t/m 10 okt De Kleine Rug Prijs: € 103, niet-leden: € 151,50 Wandelend en/ of fietsend De Biesbosch en historische stad Dordrecht verkennen. O.l.v. Dik v. Houwelingen en Riet Bronkhorst. Incl. drie overnachtingen, maaltijden / koffie/ thee en boottocht. Fiets zelf meenemen of huren. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 088-0990982 Info: 06- 51118993 / marianvdhaterd@gmail.com

Culinair avontuur 7 t/m 11 okt Den Broam Prijs: € 204, niet-leden: € 231,60 Midweek koken o.l.v. professionele kok: ouderwets, nieuwerwets, biologisch, vers van het land of uit de natuur, eten met een achtergrond. Daarnaast ruimte voor wandelen/ fietsen/ excursies bijv. naar de bio-boerderij Zuuver. Incl. maaltijden. Boeken: 088-0990975 / denbroam@nivon.nl Info: denbroam.nivon.nl

Virgental Oostenrijk 11 okt Leiden Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 20.00 u Café Sijthoff, Leiden. Wandelcaféavond over wandelen in het Virgental (Oostenrijk), het

mooiste dal van Oost-Tirol, op een gemiddelde hoogte van 1200 m, omringd door talrijke zgn. drieduizender. Boeken: hdvrijer@planet.nl / 071-5615024 Info: nivon-zuid-holland.nl

Doe-week Krikkenhaar 13 t/m 18 okt Krikkenhaar Prijs: € 240, niet-leden: € 260 Gezellige doe-week met wandelen, fietsen, knutselen, buitenlands koken, museumbezoek. Voll. verzorgd. Boeken/ info: 0546-532267 (Eric Niekolaas) / pm.krikkenhaar@ nivon.nl / 06-18791152 / ams.krikkenhaar@nivon.nl.

Fotosafari Lage Vuursche 14 t/m 17 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 135, niet-leden: € 160 Haal meer uit je digitale camera en deel het met anderen. Struin met een groep door onze afwisselende omgeving in herfstkleuren met bos, hei, vennetje en akkers. Arrangement: voll. verzorging, lakenpakket, koffie/ thee, ’s avonds drinken. Boeken koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: koosvorrinkhuis. nl/activiteitenoverzicht/

Bevrijdingsarrangement 14 t/m 25 okt Morgenrood Prijs: € 54, niet-leden: € 72 In de voetsporen van Operatie Market Garden en de Liberation Route van 75 jaar geleden. Bezoek interessante musea en historische locaties. 20% korting op verblijf Morgenrood excl. toeristenbelasting (midweek) Boeken: 088-0990987 / morgenrood@nivon.nl Info: morgenrood.nivon.nl

Kinderactiviteiten 14 t/m 24 okt Morgenrood Prijs: € 3,50, niet-leden: € 4,50 Div. activiteiten voor kinderen van huis en camping. O.a. herfststukken maken, waterschepnestjes, paddenstoelen zoeken en evt. kijken bij de imker op ons eigen terrein. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: morgenrood.nivon.nl

28 TOORTS

Activiteiten

Wandelagenda Bergsportgroep Rotterdam 8, 14, 15 sep; 13 okt; 10 nov; 8 dec Prijs: gratis 8 sep: Walk-your-roots, omgeving van Vleuten; 14 - 15 sep: Kinderbivak; 13 okt: Wandeling vanaf station Zandvoort door de duinen, bos en langs het strand. 10 nov: Wandeling vanaf Driebergen-Zeist door bossen en over heide; 8 dec: Walk-your-roots, eiland van Dordrecht. Meer info: nivonbergsportrotterdam.nl/

Banjeren vanuit Banjaert 23 t/m 26 sep Banjaert

Prijs: € 145, niet-leden: € 205 Vier dagen wandelen door boeiende duinen en langs het strand, o.l.v. Marijke en Cor den Heijer. Ma. 14.00 u t/m do. 14.00 u. Twee wandelingen van 8-10 km, twee wandelingen van 15-17 km. Voll. verzorgd. Drie nieuwe wandelingen. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Wandeling Den Dolder - Soesterberg 25 sep Den Dolder Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Start: 10.48 station Den Dolder. 15 km door bossen, over voormalige vliegbasis Soesterberg, via bossen van W. Arntsz-hoeve terug naar het station. O.l.v. Peter Oosterbaan (06-45099798) en Hetty de Vrijer (071-5615024) Boeken: hdvrijer@planet.nl / 071-5615024 Info: nivon-zuid-holland.nl

Wandel2daagse 29 - 30 sep Zeehuis Prijs: € 35, niet-leden: € 40 Verzamelen op zo. om 11.10 u op het station Heiloo en wandelen 18 km naar Het Zeehuis. Op ma. lopen we 16 km naar Alkmaar. Incl. overnachting, koffie, thee, eenvoudige maaltijd (samen bereiden). Info: 06-21448558 / nivon2daagse@outlook.com

Stadswandeling 6 okt Weesperplein Prijs: € 3, niet-leden: € 4 Stadswandeling A’dam van Weesperplein naar Centraal Station. Start: 10.00 u op hoek Sarphatistraat - Rhijnspoorplein

bij Sarphatiplaza. Meesterverteller Jan Broekhuizen leidt ons langs vele bezienswaardige punten in de stad. Boeken: n.v.t. Info: tomsim1955@hotmail.com

Wandelen Noord 6 okt Nw Dordrecht; 3 nov Paterswoldemeer; 1 dec Beetsterzwaag Prijs: gratis, Nivon afd. Noord Wandelingen beginnen steeds om 10.00u. 6 okt: start: Parkeerterrein Staatsbosbeheer aan de Herenstreek (nabij nr 88) Nw. Dordrecht. Volg vanaf N862 de borden r. Veenpark. C.a. 15 km., afkorten tot 10 km. is mogelijk. Organisatie: Harry van der Molen en Gerda Lukkien. 3 nov: Paterswoldsemeer en Friescheveen. 17 km, met afsteekmogelijkheden. Onderweg door landgoed de Braak en over het terrein van landgoed Vennebroek. Startpunt: Meerweg 209, Haren, parkeerplaats bij Strandpaviljoen. Organisatie: Florrie Holzscherer en André Vos. 1 dec: Beetsterzwaag, Pepernotenwandeling. Start: parkeerplaats tegenover Piets huis (Vlaslaan 14) naast de muziekschool en achter restaurant Leyfs. C.a. 15 km met afsteekmogelijkheden. Organisatie: Piet en Karien de Boer Boeken: n.v.t. Info: 06-27918640 (Harry vd Molen) / 06-44264275 (Florrie Holzscherer)

Eikeltjes4daagse 7 t/m 10 okt Eikhold Prijs: € 190, niet-leden: € 215 Vier dagen genieten in de bossen van Zuid-Limburg. Ma. start met koffie/thee en Limburgse vlaai tot 14.00 u. Wandelingen o.l.v. Cor en Marijke den Heijer. Alles is inbegrepen. Aanmelden uiterlijk 15 september. Boeken: cm.denheijer@online.nl Info: eikhold@nivon.nl

Nationaal Park Zuid-Kennemerland 13 okt Overveen Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Start 10.12 u. Station Overveen. 20 km lopen door bos, duinen en langs meertjes. Vanaf uitkijkpunten is te genieten van mooie vergezichten. O.l.v. Wilma de Ruijter (071-5890535) en Peter Oosterbaan (06-45099798) Boeken: hdvrijer@planet.nl / 071-5615024 Info: nivon-zuid-holland.nl

Najaarswandeling 20 okt Bosbeek Prijs: gratis Najaarswandeling. Start: 14.00 u v.a. De Bosbeek. Gidsen: Jeltje Zeelenberg (0318-413486) en Hans Gonggrijp (0318- 840409). Boeken: bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Gooise Lusthoven 23 okt Bussum-Zuid Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Start station Bussum-Zuid, 10.23 u. Rondwandeling van 15 km over o.a. Franse kampheide, door Schaep en Burgh, Bantam, Boeckesteijn en Spanderswoud. O.l.v. Peter Oosterbaan (06-45099798) en Hetty de Vrijer (071-5615024) Boeken: 071-5615024 / hdvrijer@planet.nl Info: nivon-zuid-holland.nl

Rondwandeling ‘t Woudt 26 okt 't Woudt Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Start 11.00 u: Koffiehuis De Hooiberg, Schipluiden. Wandeling (11 km) loopt door polders, langs dijken en gaat ook over onverharde paden. OV: Vanaf Station Delft: bus 32 richting Naaldwijk om 10.15, of 10.45 uur. Boeken: 06-33194594 / marliesleegwater@gmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl

Bergwandelen Zuid-Veluwe 26 - 27 okt Bosbeek Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Twee dagen wandelen o.l.v. gids, vanaf Station Rhenen via natuurvriendenhuis De Bosbeek (waar we overnachten) naar Station Arnhem. Boeken: bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Wandel4daagse 28 okt t/m 31 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 150, niet-leden: € 200 Mooie omgeving en fijne wandelingen (17 en 10 km), o.l.v. Cor en Marijke den Heijer, voll. verzorgd met diner, ontbijt, lunch, lakenpakket, koffie/ thee. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983

Duinwandelweek Bergen aan Zee 8 t/m 15 nov Zeehuis Prijs: € 197,50, niet-leden: € 255 Voll. verzorgd, incl. lakenpakket. O.l.v. gids wandelen in de duinen, incl. catering. Info / boeken: zeehuis@nivon.nl / 088-0990988

- Utrechtse Heuvelrug van en naar bushalte Doorn-Dorp (14 km). Afspraaktijd volgt. Info: c.blomhert@ kpnmail.nl / 06-42002804 / 030-2893361 (Kees Blomhert)

Winter Wandelweek 17 t/m 21 nov Morgenrood Prijs: € 150, niet-leden: € 185 De prachtige bossen, vennen en heide van Oisterwijk vormen een het decor voor een paar dagen wandelen. Ma – do, o.l.v. Marijke en Cor den Heijer. Boeken: 088-0990987 / aanmelding@morgenroodnivon.nl Info: morgenrood.nivon.nl

Wandel2daagse 24 t/m 25 nov ABK-Huis Prijs: € 35, niet-leden: € 40 Verzamelen op zo. om 11.22 u, Station Rheden, 18 km wandelen naar ABK-Huis. Op ma. 17 km wandelen naar Station Zutphen. Boeken: nivon2daagse@outlook.com Info: nivon2daagse@outlook.com / 06-21448558

Wandeling Leiden 27 nov Leiden Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Wandeling van 15 km door stedelijk hout langs de stadsrand van Leiden. Verzamelen 9.15 u, Station Leiden, vertrek 9.30 u, achteruitgang station. O.l.v. Peter Oosterbaan (06-45099798) en Hetty de Vrijer (071-5615024) Boeken: 071-5615024 / hdvrijer@planet.nl Info: nivon-zuid-holland.nl

Wandeling Haagse Parken 8 dec Den Haag Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Start 9.22 u, Station Den Haag CS. Rondwandeling door verschillende Haagse parken. De kans bestaat dat deze tijd van het jaar geen horecagelegenheid open is. O.l.v. Ruud Dresme (06- 42892249) en Ria Snoek (06-52811094) Boeken: hdvrijer@planet.nl / 071-5615024 Info: nivon-zuid-holland.nl

Kerken en kastelenwandeling 9 t/m 12 dec Eikhold

Art deco-wandeling Den Haag 9 nov Den Haag Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Art Deco bekijken in de Passage en Bijenkorf in Den Haag o.l.v. Jack Kroes. Start 11.00 u Café Havanna, Den Haag. Boeken: 06-33194594 / marliesleegwater@gmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl

Najaarswandeling 10 nov Landgoed Beerschoten (De Bilt) Prijs: gratis We lopen de Groene Wissel 330

Prijs: € 190, niet-leden: € 215 Ma tot 14 u koffie / thee met Limburgse vlaai. Dagwandelingen (max. 14 km) naar prachtige kastelen en kerken. Max. 20 deelnemers. Boeken (tot 2 dec.): eikhold@nivon. nl Info: eikhold.nivon.nl/activiteiten

TOORTS 29

Activiteiten Bridge midweek 15 t/m 18 okt Hunehuis Prijs: € 140, niet-leden: € 200 Overdag genieten van al het moois in en om het Hunehuis in fraaie herfstkleuren. Incl. avondmaaltijd en hapjes bij de bridgedrive. Aanmelden als paar, maar ook enkelingen zijn welkom. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 06-23672128 / veravelde@gmail.com

Herfst = jazz concert 19 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 27, niet-leden: € 32 I.s.m. afd. Gooi- EemlandAmersfoort. Jimmy Hueting, een van Nederlands’ beste drummers, speelt met groten uit de Nederlandse jazzwereld. Vandaag met eigen combo. Gloedvolle muziek, lunch vooraf, hapje na afloop. Alleen concert € 10, niet-leden: € 14 incl. nazit. Boeken en info: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Koos Vorrinkhuis Promotiedag 19 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: gratis Open dag voor iedereen. Kijk in onze kamers, keuken, zalen en naar de mooie omgeving. Kinderen kunnen zich buiten of in de speelkelder vermaken. Ouders en grootouders kunnen kennismaken met het vrijwilligerswerk. Tussen 10.00 – 13.00 u. Preview: koosvorrinkhuis.nl Info: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 (’s middags jazz-concert)

Herfstvakantie kinderactiviteiten 21 t/m 24 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 3 Zoveel mogelijk buiten, elke dag één of meer workshops: vilten, koek/ taartjes bakken, zagen, timmeren, schroeven en lijmen (elke vakantie nieuwe knutsels en baksels). Aanmelden nodig, aantal deelnemers is beperkt. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: koosvorrinkhuis. nl/activiteitenoverzicht

Groen & Doen 21 t/m 25 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 115, niet-leden: € 145 Vegetarische midweek, vooral bedoeld voor wie graag buiten werkt. De tuin en het gebied rond het huis moet winterklaar gemaakt worden. Takken afzagen, planten verplaatsen, snoeien. Vogelhuisjes nalopen, rommel opruimen. Gedeeltelijke verzorging; de vega diners worden samen gekookt. Ontbijt en lunch o.b.v. zelfverzorging. Met lakenpakket. Dag-deelname mogelijk. Boeken: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: koosvorrinkhuis.nl/activiteitenoverzicht

Natuurbeleving voor kinderen 22 t/m 26 okt Banjaert

Prijs: € 2,50 per kind per activiteit In de herfstvakantie organiseren Marion Sandee en Akkelien Wiersma activiteiten voor kinderen van 4-12 jaar. Beleving van de natuur staat centraal. Inschrijven per dag kan ter plekke. Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Lezing Expeditie Groenland 25 okt Nivon Afd. Arnhem Prijs: € 7,50 niet-leden: € 10 19:30 u. Heb je de wereld gezien, zeggen ze, dan is er altijd nog Groenland. Sofie Vanmaele verkende 4 maanden lang de ongerepte wildernis langs de Westkust van Groenland met een zeiljacht als basecamp. Info: info@nivon-arnhem.nl

Wilgenteenvlechten 26 okt De Kleine Rug Prijs: € 25 Tijdens de workshop (9.00 tot 12.00 u) maak je een creatie van wilgentenen o.l.v. Ineke Visser, ervaren wilgenteenvlechtster. Incl. lichte lunch. Boeken: 088-0990982 / corrie.vdmarel@kpnmail.nl Info: avz1946@outlook.com / deklein-rug.nl

Kaart en kompascursus 25 t/m 27 okt De Bosbeek Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Leer omgaan met kaart, kompas en gps voor beginners, die zich de kennis van verantwoord kompasgebruik eigen willen maken. Boeken: bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Speksteen bewerken 27 okt t/m 1 nov Morgenrood

Reisverhalen schrijven 1 t/m 3 nov Bosbeek Prijs: € 80, niet-leden: € 105 We reizen en fotograferen wat af, maar een goed reisverhaal schrijven is een hele uitdaging. Hoe haal je gebeurtenissen naar voren? Hoe schrijf je belevenissen boeiend neer? O.a. beschrijving, opbouw en spanning komen aan de orde. Boeken: bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Zang- en Muziekweekend 8 t/m 10 nov ABK-huis

Natuurwerkdag 2 nov Bosbeek

Herfst fotomidweek 11 t/m 15 nov Den Broam

Prijs: gratis Doe mee met natuurvriendenhuis De Bosbeek aan de Natuurwerkdag: de grootste vrijwilligers-dag in het groen, kom werken in ons bos en op de heide. Boeken: tech.Bosbeek@ nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Prijs: € 208, niet-leden: € 235 Verz. midweek met workshops fotografie in de natuur, eropuit met gerichte opdrachten, bespreken en bewerken. Aandacht voor creatieve en macrofotografie. Neem digitale camera, evt. statief en laptop mee. Ook wandelen/ fietsen in omgeving. Boeken: 088-0990975 Info: denbroam@nivon.nl / denbroam.nivon.nl

Aan tafel! 3 nov Hondsrug Prijs: 7,50 (excl. drankje) Herfstmaaltijd voor jong en oud! Schuif gezellig aan, alleen of neem iemand mee (hoeft geen Nivonlid te zijn). De maaltijd bestaat uit drie gangen, bereid met verse, zoveel mogelijk biologische seizoensproducten uit de omgeving en zonder vlees. Tussen 13.00 - 15.30 uur, inloop v.a. 12.30. Info en aanmelden: eerlijkgroengras.groningen@nivon.nl / 050-5417010 (Nelleke Drukker) Aanmelden is verplicht i.v.m. max. aantal gasten en kan t/m 29 okt.

Fotograferen in de Biesbosch 4 t/m 6 nov De Kleine Rug

Prijs: € 300, niet-leden: € 335 Ontdek hoe een brok steen tot leven komt in een mooi kunstwerk, voor beginners en gevorderden. Geheel verzorgd, o.l.v. Hanneke Zwart Boeken: 088-0990987 / aanmelding@morgenroodnivon.nl Info: morgenrood.nivon.nl

Prijs: € 94, niet-leden: € 109 Korte midweek fotograferen o.l.v. Jeroen Niemeijer. Voor jong en oud, met/ zonder ervaring. Accent op fotograferen in de natuur met camera of telefoon. Incl. maaltijden en boottocht. Boeken: 088-0990982 / corrie.vdmarel@kpnmail.nl Info: daniehat@planet.nl / dekleinerug.nl

Speksteen bewerken 27 okt t/m 1 nov Bosbeek

Museumbezoek 7 nov Leiden

Prijs: € 175, niet-leden: € 215 Speksteen is een zachte steen, kan bewerkt worden met bijv. een houtrasp, mesje e.d. . Ervaring is niet nodig. Boeken: Bosbeek@ nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Vilten 28 okt t/m 1 nov Bosbeek Prijs: € 145, niet-leden: € 185 Wolvilten onder begeleiding. Zowel voor ervaren wolvilters als voor beginners. Boeken: bosbeek@ nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

nov

Info: moniqueponcia@gmail.com

Prijs: gratis. Met afd. Nivon-Utrecht naar de Jonge Rembrandt, Lakenhal Leiden Boeken: f.j.dejongh@hotmail.nl

Prijs: € 85, niet-leden: € 95 Samen zingen en muziek maken o.l.v. ervaren dirigenten in Hall/ Eerbeek. Voll. verzorgd. Aanmelding o.v.v. zangstem/ instrument: w.degeling@ziggo.nl / 0522-261880 / 06-28195354 (Wim Degeling) Info: zangenmuziekgilde.nivon.nl

Schrijf je eigen levensverhaal 17 t/m 21 nov Morgenrood Prijs: € 210, niet-leden: € 245 Schrijftips en -opdrachten om jouw levensverhaal pakkend op papier te krijgen. Boeken: 088-0990987 / morgenrood@nivon.nl Info: toolsvoortaal.nl

Glas in lood 18 t/m 22 nov Hunehuis Prijs: € 366, niet-leden: € 426 Kunstenares Anita de Vries maakt je wegwijs in de wereld van glas in lood. Je maakt een kunstwerk met veel stukjes gekleurd en verschillend glas. Voll. verzorgd. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 06-36308387 (Anita de Vries)

Verzorgd Nietsdoen 18 t/m 22 nov Hunehuis Prijs: € 207, niet-leden: € 267 Voll. verzorging van ma’middag tot vr’ochtend. Niets moet, bijna alles mag. Ondertussen kan genoten worden van de groep die bezig is met glas in lood. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 088-0990981

30 TOORTS

Activiteiten De magie van DNA 21 nov Nivon afd. Arnhem

Colofon

Prijs: € 5, niet-leden: € 7,50 Middaglezing, 14:30 u (gevolgd door workshops in januari). De wetenschap verzamelt sneller kennis dan de maatschappij wijsheid. Dat geldt ook voor DNA-onderzoek. De lezing geeft een beeld van de inhoud van de workshops op 17 en 24 januari om 14:00 u. Info: info@nivon-arnhem.nl

Toorts, verenigingsblad van Nivon Natuurvrienden 90e jaargang, nr. 4, herfst 2019 Verschijnt 4 x per jaar

Schilder en/of wandel3daagse 25 t/m 28 nov Bosbeek

Dannie Brus, Suus van Doesburg, Kees Hogervorst, Gerard de Jager, Sjoerd Kemeling, Lia Luijendijk, Hanneke Leeuwerink, Henk Schaaf, Marka Spit, Celine Steenbergen, Han Verschuur, afd. Arnhem; Gooi & Eemland; Osdorp-Slotervaart; Regio Noord, Zaanstreek; Zuid-Holland West; werkgroepen Spring, Bergsport Z.O.N. – R’dam, Wintersport Coverfoto: Bas Wetter

Prijs: € 150, niet-leden: € 185 Heidezaal wordt atelier: vrij schilderen met acryl voor beginners en gevorderden in ontspannen sfeer. De natuur is onze inspiratiebron. Ook ruimte voor korte en langere wandelingen. Boeken: bosbeek@ nivon.nl Info: rosevolkert@me.com

Muzikaal Schatgraven 26 t/m 28 nov Banjaert Prijs: € 130, niet-leden: € 190 Voor muzikanten die hun instrument beheersen. Gespeeld wordt 'volkse barokmuziek' uit 17e / 18e eeuw: vrolijke dansmuziek, zangerige melodieën. O.l.v. Cor van Sliedregt en Danielle Janssen. Incl. 3 x diner, excl. ontbijt en lunch. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 0880-990972 Info: banjaert.nivon.nl / 0228-319022

Encaustic Art 26 - 27 nov Banjaert Prijs: € 75, niet-leden: € 112,50 O.l.v. Sonja Hendriks 4 dagdelen workshop encaustic art: schilderen met gekleurde blokjes bij-enwas en een strijkboutje. Verrassend, veelzijdig, ontspannend. Ervaring met schilderen niet nodig. Materiaalkosten: € 25. Incl. diner, excl. ontbijt / lunch. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / 0251-238289

Redactie: Herbert Boerendonk, Haije Bouwman, Hester Schaaf (eindredactie), Iris Vermaas

Aan dit nummer werkten mee:

Tentoonstelling Nana's aan Zee 7 dec Den Haag Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 11.00 u: Bezoek aan tentoonstelling Nana's aan Zee in Museum Beelden aan Zee, Den Haag Vanwege rondleiding en max. aantal deelnemers is vooraf opgeven nodig. Toeslag voor ten-toonstelling. Boeken: 06-33194594 / marliesleegwater@gmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl

‘Bergense School zien en voelen’ 9 t/m 13 dec Zeehuis Prijs: € 270, niet-leden: € 405 Kennismaking met schilders Bergense School o.l.v. Patrica Bracke-Logeman, conservator Buitenplaats Kranenburgh, kenner van de Bergense School. Rondleiding Museum Kranenburgh en Stedelijk Museum. De Bergense School liet zich inspireren door de omgeving dus ook wandelingen door o.a. Alkmaar, Bergen aan Zee. Eric Brinckman filosofeert op Hollandse landschapschilderskunst. Afsluiting met workshop schilderen o.l.v. Yvon Bos Eijssen. Max. 30 deelnemers, voll. verzorgd

Health Qigong 10 t/m 13 dec Hunehuis

dec Ontspanningsweekend 6 t/m 8 dec Koos Vorrinkhuis Prijs: € 105, niet-leden: € 157,50 Rust, tijd voor jezelf en innerlijke reflectie? Probeer dit wknd o.a. yoga / meditatie / tai chi / meditatief verhaal of een filosofisch gesprek, afgewisseld met creatieve uitspattingen als het maken van een collage. Docent: Wilma Kooijman. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 / zielekaarten@ gmail.com Info: koosvorrinkhuis. nl/activiteitenoverzicht / zielekaarten.jouwweb.nl

Prijs: € 187, niet-leden: € 247 Ruah leert in workshop vaste vorm aan, gedurende twee tot drie trainingen per dag. Tussen de trainingen door vrije tijd en genieten van de mooie natuur rond het Hunehuis. Incl. koffie / thee en diner, excl. ontbijt en lunch. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: ruahtichelaar@ziggo.nl

So-Sa 24 t/m 27 dec Koos Vorrinkhuis Prijs: € 235, niet-leden: € 265 Kom samen of alleen. Er kunnen momenten zijn van samen zijn, maar ook van liever even alleen zijn. De bedoeling is dat de sfeer ontspannen en gezellig is. Geven en nemen, samen koken, tafel dekken, afwassen en invulling geven aan het avondprogramma. Vooral ontspannen. Dit is ook een oproep voor mensen die hier leiding aan willen geven. Alleen als minstens 2 mensen dit klusje willen aanpakken, kan dit doorgaan. Vorig jaar was geslaagd. Mail: vz.koosvorrinkhuis@nivon.nl Boeken (onder voorbehoud) en info: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 / koosvorrinkhuis.nl/ activiteitenoverzicht

jan

Redactie: toorts@nivon.nl Nivon, Plantage Middenlaan 2F 1018 DD Amsterdam 088-0990900 Deadline kopij winternummer: 18 okt 2019; activiteiten: 1 nov 2019

Art-directie & ontwerp: Dutch Portfolio, dutchportfolio.com

Productie: Senefelder Misset, senefelder.nl

Contact: Nivon: info@nivon.nl Agenda & berichten: nivon.nl/activiteiten Regeladvertenties: nivon.nl/legeenlink Overige advertenties: communicatie@nivon.nl

Kleine lettertjes: Nieuwjaarsconcert 5 jan Koos Vorrinkhuis Prijs: € 10, niet-leden: € 15 Hans Scholing (bariton) en Marc Buijs (piano) verzorgen een programma van klassieke liederen en liederen van Harry Bannink, Daniël Lohues en Frans Halsema. Voor elk wat wils. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: koosvorrinkhuis.nl/ activiteitenoverzicht

Artikelen en berichten zijn welkom. De redactie behoudt het recht bijdragen in te korten of te weigeren. Door en voor Nivongroepen mag alles uit de Toorts worden over genomen, behoudens foto's waarop copyright berust. Voorwaarde voor elk gebruik is bron- en naams vermelding van schrijver e/o fotograaf. Het Nivon is niet aansprakelijk voor wijzigingen en drukfouten.

Toorts digitaal ontvangen? Mail naar: leden@nivon.nl

Kerstmidweek 23 t/m 27 dec Den Broam Prijs: € 224,20 niet-leden: € 276,60 Een ontspannen kerst, geen omkijken naar de boodschappen: een professionele kok verzorgt de (kerst)maaltijden gedurende deze gezellige midweek. Boeken: denbroam@nivon.nl /088-0990975 Info: denbroam.nivon.nl / denbroam@nivon.nl

Kopij & reacties:

Meer informatie? Ga naar nivon.nl/activiteiten

TOORTS 31

Leg een link Regeladvertenties voor natuurvrienden.Geef deze op via nivon.nl/legeenlink. Minimaal drie regels. Kosten €5 per regel (€10 niet-leden) Te huur; keurige zomerwoning te Bergen (NH) mooi gelegen, nabij centrum, duin bos en zee max. 2 pers, info: gielvdpluijm@gmail.com • UNIEKE VAKANTIEPLEK AAN DE OVERIJSSELSE VECHT In Diffelen tussen Ommen en Hardenberg. Genieten van vrijheid, rust, ruimte en natuur in comfortabel vakantiehuis met cv, 4 pers. Op prachtige plek, zon en schaduw, geen park Aan bosrand, vrij uitzicht over natuurweide. Heerlijk wandelen en fietsen vanuit locatie. Niet roken, geen huisdieren.Tel. 06-29045987 • Om maison d'hôte l'Oustal aan de voet van de Franse Pyreneeën te bereiken, moet u reizen. Als bijdrage aan het verkleinen van de ecologische voetafdruk geven wij korting aan gasten die met de trein komen. www.loustal.eu •

Nivonlid worden? Meld je aan via nivon.nl/leden of bel voor meer info: 088-0990900.•

Voordelen Nivonleden: – Deelname aan alle verenigingsactiviteiten – Korting op overnachtingen in Nivon Natuur vriendenhuizen en op kampeerterreinen – Korting op Nivonreizen en -kampen – Korting op aanschaf Nivon wandelgidsen – Korting op Globetrotter Buitensportvoeding – Korting in de Carl Denig buitensportwinkel en webshop – Ontvangen kwartaaltijdschrift Toorts

Fantastisch vakantiehuis in Tsjechië. Aan de oostkant van het Reuzengebergte. Grote, authentieke roubenka met grote tuin. Ideaal voor natuur en cultuur, max. 10 pers. Info:www.snabilic.com. tel:0633628548 • Te huur: Authentieke Spaanse vakantiewoning aan de voet van natuurpark de Montgo, Denia, 2,5 km van zee, wifi, drie 2-pers.slpk, hoog toilet, gelijkvloerse douche, verwarming, kindvriendelijk, prachtige tuin, binnen 2 km alle voorzieningen, huur: 285 tot 385 p/wk, excl. eindschoonm. Meer info: www.bakkershuisdenia.nl of tel 06- 478 121 70 •

Het reductietarief vervalt als: – men enig moment aangeeft meer inkomen te hebben – na drie jaar als er niet wordt gereageerd op verzoek opnieuw aantonen inkomen Het Nivon-lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij u minimaal acht weken voor het verstrijken van uw contributieperiode schriftelijk opzegt via leden@nivon.nl of Nivon Ledenadministratie, Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam. Betaling gebeurt vooraf, per contributieperiode. Zie Algemene voorwaarden van het lidmaatschap: nivon.nl/leden •

ANBI

Meer info: nivon.nl/leden•

Ledentarieven: t/m 5 jaar 6 t/m 15 jaar 16 t/m 25 jaar 26 jaar en ouder eerste lid 26 jaar en ouder tweede lid Maximaal per huishouden Reductie 23 jaar en ouder (voor regels zie hieronder)

Almen, Achterhoek, gezellig familiehuis in grote kindvriendelijke tuin, net buiten het dorp. 5 slk, 12 bedden.per week vanaf 825,=/ weekend 425, contact: ambootsm@kpnmail.nl •

€0 € 10 € 20 € 40 € 30 € 90 € 10

Het reductietarief wordt toegekend voor een periode van maximaal drie jaar, Hiervoor geldt: – voor volwassenen (23 jaar en ouder) met een inkomen op maximaal bijstands niveau (2019 alleenstaande € 982,00, twee personen € 1403,00) – bewijs van inkomen via bijstand in de vorm van een kopie bankafschrift wordt overlegd aan Landelijk Bureau Nivon

Nivon stelt Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen beschikbaar voor Sociale Groepsvakanties, begeleid door vrijwilligers. Deze vakanties zijn bedoeld voor kinderen (tot 16 jaar) van ouders met een minimum inkomen. De Werkgroep Sociale Groepsvakanties (WSGV) financiert de groepsvakanties met bijdragen van sponsors, subsidies en fondsen. Giften en donaties aan de stichting zijn van harte welkom. Voor meer info: socialegroepsvakanties.nl De Sociale Groepsvakanties zijn erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Een instelling kan ANBI zijn als het zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Een ANBI heeft een aantal belastingvoordelen, zoals vrijstelling van erf- en schenkbelasting; ook als een ANBI zelf schenkingen doet voor het algemeen belang betaalt de instelling geen schenkbelasting. (Voor meer info: anbi.nl) •

Wandelen tussen oude vulkanen in Noord Spanje Voel je welkom op onze kleine natuurcamping Kom naar www.maslabauma.com • Mooi gelegen privéhuisje aan Natuurpark Dwingelderveld. Vrijstaand. Max. 4 pers. www.patriciakuiper.nl/huisje. 020-6185476 • Wij, vijf 65+ gaan in mei 2020 twee weken lopen in de Apennijnen (met bagagevervoer). Nog plek voor 3: wie? fuusdegraaff@wxs.nl en jefoomen@gmail.com 043-321 9208 • In Bungalowpark Simpelveld, Zuid-Limburg, te huur voor korte of langere tijd vakantiehuis. Bereikbaar met ov, dus ook voor uw uitstapjes naar Maastricht, Valkenburg, Vaals, Aken. riadewaard1@outlook.com •

Vrijwilligers Dankzij de inzet van actieve vrijwilligers faciliteren wij binnen het Nivon mooie activiteiten. Ook jouw waardevolle inzet stellen wij als vereniging op prijs. Neem zelf contact op met een afdeling, Natuurvriendenh uis, kampeerterrein of wandelgroep bij jou in de buurt als je zin hebt om mee te doen. Of kijk eens op: nivon.nl/vacatures•

NivonJong Heb jij zin in een avontuurtje? NivonJong inspireert jou om de natuur in te gaan. Meer ‘alle-kleuren-van-de-regenboogkoppen’ bij Nivon Natuurvrienden, in plaats van vooral grijze koppen! Wij organiseren activiteiten voor adrenalinejunkies, natuurpakkers en inspiratiezoekers tussen de 15 en 30 jaar oud. Van een safari in de Biesbosch tot een stilteweekend in de natuur: bij ons vind je de tofste evenementen voor jongeren. Houd onze activiteiten in de gaten via nivonjong.nl •

Nivon Natuurvrienden www.nivon.nl

Een nieuw nivon.nl Nivon groeit. Met, door en voor alle vrijwilligers en leden. Samen met jullie zijn er afgelopen jaar grote stappen gemaakt. Dat vieren we met de lancering van een nieuw Nivon. Deze herfst kan je een toffe onlinecampagne verwachten en de nieuwe website is dan klaar!

Nieuwe website! (v.a.half september)

v.a. half september kun je terecht op het nieuwe nivon.nl — informatief overzichtelijk, modern en helemaal Nivon. Hier vind je alle overzichtelijk info, nieuwtjes en een nieuw, eenvoudig zoeken — boeksysteem — veilig voor alle accommodaties. Een cadeautje van Nivon voor Nivon. — eenvoudig boeken

— ledenvriendelijk

nivon.nl nivon.nl

PostNL Port betaald Retouradres: Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam

nivonnatuurvrienden

Published on Sep 3, 2019

Nivon - Toorts - Herfst 2019

Herfsteditie ledenblad Toorts

Nivon - Toorts - Herfst 2019

Published on Sep 3, 2019

Herfsteditie ledenblad Toorts

nivonnatuurvrienden

Go explore