Hardangerfjordmagasinet juni 2016 by poppcorn design

HARDANGERFJORD MAGASINET

FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND - TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER - INFORMASJONSBLAD GRATIS - JUNI 2016 - 11. ÅRGANG

Maten vår

Merkevara Hardanger

HARMONIEN

FOLGEFONNA

nasjonalpark

Frå Bømlahuk til Finse Frå Ryvarden til Store Nup Ynskjer vi deg hjarteleg velkomen!

Bømlo kommune Odd Harald Hovland

Stord kommune Harry Herstad

Tysnes kommune Kåre Martin Kleppe

Kvam kommune Jostein Ljones

Granvin herad Ingebjørg Winjum

Ulvik herad Hans Petter Thorbjørnsen

Eidfjord kommune Anved Johan Tveit

Ullensvang herad Solfrid Borge

Odda kommune Roald Aga Haug

Jondal kommune Jon Larsgard

Kvinnherad kommune Peder Sjo Slettebø

Etne kommune Siri Klokkerstuen

Vindafjord kommune Ole Johan Vierdal

Sveio kommune Jorunn Skåden

INNHALD

Aldri fann du det venare! DU ER ALLTID VELKOMEN TIL Å OPPLEVA NATUREN - FJELLA FJORDEN - FOSSEN - ÅRSTIDER - KULTUR - MAT - FOLK!

• Espevær

• Ulvenosa

• Stovegolvet

• Kjeåsen

• Ryvarden Fyr

• Skjervfossen

• Folgefonna

• Lysenuten

• Baroniet Rosendal

• Steinsdalsfossen

• Langfoss

• Siggjo

• Husedalen

• Trolltunga

• Olav H. Hauge senteret

• Fjelberg

• Tysnes-såta

• Røyksundkanalen

• Bjørndals-traversen

• Agatunet

• Olalia

• Ånuglo

• Melderskin

• Dronningstien

S IDE 41 RO S E NDA L KA M M E RM US IKK

SIDE

SIDE SIDE

110

106

Siderproduksjon

Bremnes Seashore

SIDE

SI D E 5 6 FOLGEFONNA N ASJO N ALPAR K

TETT PÅ ERNA S IDE 32 B UBY GG

KJENTE LANDEMERKE SOM SAMAN ER RÅMA KRING VERDAS VAKRASTE FJORD.

Maten vår

SIDE

SI D E 1 0 2 EIDE F JO R D BR U K SIDE

52 SIDE

HARDANGERFJORDEKSPRESSEN SIDE

Tungesvik Bygg SIDE

Namna er mellom dei kjente stadane, som limer landet rundt Hardangerfjorden

Å auka kjennskapen til og kunnskapen om, er grunnleggjande for å forstå

saman. Kanskje dei beste opplevingane for deg er ein av alle dei andre edel-

verdiar og utvikla kjærleik. Hardangerfjordmagasinet vil gjerne hjelpa deg

steinane vi ikkje nemner her.

med dette. Det er fyrst når du får kjennskap til og kunnskap om, at proses-

S IDE 94 F RUKTL AGE R

utviklar kjærleik hos deg til opplevingar - kultur - natur, til bygder og men-

kvitveis langs kantane.

neske. Det er slike band, og prosessen mot dei, som gjev livet ditt innhald.

Hardangerfjorden og landet rundt – ein indrefilet med så mange gode

Du finn slike band langs verdas finaste fjord.

S IDE 6 J O HA NNE S H. S E KS E

HARMONIEN

34 26 SIDE

ÅNUGLO

SIDE

Mest triveleg når finværet spelar på lag, men kan og gi deg store opple-

den lokale maten, som du kan lesa mykje om i magasinet, men og alle dei

vingar i vind og regn, heile året!

andre opplevingane. EG ER DER – EG VEIT KVA EG SNAKKAR OM! Sigurd

DISTRIBUSJON: HAUGESUND / TYSVÆR / SVEIO / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ODDA / JONDAL / ETNE / KVINNHERAD / VINDAFJORD / FUSA KVAM / EIDFJORD / ULVIK / GRANVIN / TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN

ODDA PRODUKT

smakar, at det er mest uråd å vita kvar du skal begynna. Det einaste du kan vera heilt sikker på, er at det er lurt å koma i gong med smakinga. Både på

SI D E 9 3 NOREGS BO N D E LAG

SIDE

sen startar med å knyta tettare band. Det er dette som er prosessen som Eg veit om ein liten bekk, med kvit sand og små fossar. Om våren fullt i

SIDE SIDE

ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN FOTO FRAMSIDE: REGJERINGSKONTORET DESIGN/ILLUSTRASJON: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN OPPLAG: 25.000 UTGIVELSE: 2 GONGER PR. ÅR

Klappet og klart

KONTAKT: SKÅLAGATO 50, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD.VIKOREN@PRINFO.NO 5

SI D E 7 6 ETNEMAR K N AD E N

JOHANNES H. SEKSE

Johannes

H. Sekse

JOURNALIST / SAUABONDE / PENSJONIST / MÅLMANN På Sekse, i Ullensvang, 100 meter over Sørfjorden finn du han. Johannes flytta hit og begynte som bonde i ein alder av 60 år. Rett nok heldt han til her på slektsgarden i barneåra, men å bli bonde sjølv, tok litt tid. TEKST/FOTO: SIGURD VIKØREN

Johannes H. Sekse er ein positiv kar, med høg

han denne utfordringa, utan at han var heilt

bra opplegg for tre unge lærarar som fekk

aktivitet, og har sterke, klare meiningar om

klar over kvifor. Det skulle få store fylgjer for

ansvar for to parallellklassar på ungdoms-

mangt og mykje. Johannes er det vi må kunna

resten av livet.

trinnet på Rimbareid. - Det var eit opplegg som

kalla ein langt over middels samfunnsengasjert harding.

gav meg ein utruleg god start som lærar, seier Dette året endra nemleg mykje seg for den

Johannes, som vart verande på denne skulen

unge hardingen. - Det var ei veldig bra inn-

i 8 år.

Flytta til Stord og tok lærarutdanning på Stord

føring i norsk, seier Johannes, og eg lærde

lærarhøgskule, Rommetveit. 1969 – 1972. Så

utruleg mykje. I tillegg vart eg kjent med

Samstundes som den unge hardingen var i

fylgde eit år i Notodden med fokus på ”fysikk

han som er noverande kultursjef i Kvinnherad,

gong med lærargjerninga si, så var den enga-

med matematikk,” spesialisering for å nå målet

Kristian Bringedal. Det var nok i denne proses-

sjerte, no norskkunnige hardingen, i full gang

om å bli adjunkt. Etter eit år i Telemarkbyen,

sen augo mine vart opna, og eg fekk etter kvart

som samfunns-debattant og skreiv lesarbrev.

vart det kongens klær for lærarstudenten. Etter

kimen til å bli ein medviten målmann.

Noko som toppa seg gjennom debatten i Fitjar

avslutta militærteneste var meininga og ta eit

om skuledans.

avsluttande år på lærarhøgskulen på Stord att.

Før han tok til på norsklina, gifta Johannes seg

Han var komen inn på formingslina. Men så

med Brit. Ho hadde slektsrøter til Ullensvang,

For Johannes sin del førde dette til at han fekk

fekk Johannes ein telefon, frå norsklæraren

men hadde hatt oppveksten sin i Sauda. Dette

tilbod frå bladet Sunnhordland om å verta

han hadde då han tok grunnutdanninga. Han

var nok ei god tid for Johannes. Etter gjennom-

frilansjournalist. Noko han sa ja til. Seinare vart

spurde om han ikkje heller ville ta norsk-lina?

ført skulegong fekk han jobb som lærar på

det oppretta eit eige Fitjar-kontor for bladet

Rimbareid skule på Fitjar. Framtida såg ljos ut

Sunnhordland. Slik vart Johannes ståande med

for den unge læraren.

minst ein fot i journalistverda.

slite med norsk, så faget var eigentleg utanfor

Atle Hagen Johnsen, ein rektor med stor kunn-

Eit stormvarsel sytte elles for at ein skules tyre-

komfortsona, seier Johannes sjølv. Likevel tok

skap og innsikt, hadde tilrettelagt eit utruleg

representant frå Fitjar-øyane ikkje kunne møta,

Kvifor denne spurnaden dukka opp, har Johannes aldri fått noko svar på. Han hadde

FOTO: THORLAF GJUVSLAND

LÆRAR / FJELLMANN / EPLEBONDE

JOHANNES H. SEKSE

og dermed vart det fleirtal for skuledans. Det

HF vart arbeidsplassen, til han gjekk av med

helikopter som henta skadde, ein buss der

1400 ”vennene”, som i mangel av saklege

risp i sida etter geviret, landa Johannes som ei

gode miljøet på Rimbareid skule, la grunnlag

AF-pensjon då han fylte 62 år i august 2011.

fronten og heile høgre sida var traspa, seta

argument, kalla den aktive saue-bonden på

skamskoten skjor. Til all lukke landa han i mjuk

for at Johannes framleis har kontakt med elev-

30 år som bladmann i Indre Hardanger har

hadde losna, og rasa fram i bussen, sjåføren

Sekse, for ein avskilta pensjonist.

elvesand. Elgen stod hundre meter lenger nede

ane frå den fyrste klassen sin. I starten møttest

skaffa Johannes ein god oversikt om kva som

sat fastklemt. Det ultimate kaos, med sterke

dei kvart femte år, seinare har det vorte oftare,

rører seg i distriktet. Vi kunne sikkert laga fleire

synsinntrykk. Som medlem i hjelpekorpset til-

- Det er i slike stunder det er beste å bita det

både i Fitjar og Hardanger. - Veldig kjekt, seier

magasin, berre om saker han har skrive om.

baud eg fyrst hjelp, men eg fekk beskjed om

i seg og teia. Når ein manglar argument som

Kortversjonen av lagnaden er slik at det til slutt

Johannes.

Det er nok frå dette ”kallet” dei fleste hardin-

at dei hadde nok mannskap. Då kunne eg med

gjeld saka, er debatten slutt. Men, at det å bli

var elgen som vart byttet, og ikkje jegeren.

gane kjenner Johannes H. Sekse.

betre samvit konsentrera meg om jobben min.

pensjonist skulle ta frå han retten til å ha mein-

Då haustskumringa kom til Veigdalen denne

Det var ei forferdeleg og tragisk ulukke, der

ingar. Det er Johannes sterkt usamd i.

minnerike kvelden, så var elgen sine lidingar

I 1976 spurde redaktør Steinar Hystad i bladet Sunnhordland om Johannes kunne tenkja seg

Etter mange gode historier, etter at vedakassen

synsinntrykk kjem til å vera med meg så lenge

å overta som redaktør i Marsteinen, avisa i

på kjøkenet er tom og langt nedi den fjortende

eg lever. Såleis kan ein journalist sin kvardag

Johannes har 30 vinterfora sauer, som han

hadde overlevd. Likevel, truleg ei hending som

Austevoll, som Sunnhordland nett hadde kjøpt

kaffikoppen, tenkjer eg at vi likevel må koma

vera tøff og utfordrande. Likevel var det nok

trivest saman med og likar å stella godt med.

har sett sine spor.

opp. Dette takka journalisten ja til, og fekk eit

oss vidare. Då er det på sin plass å stilla det

atskillig verre for dei som dreiv med berging av

-Sauer er meir enn ålreite dyr, og dei syner ofte

år permisjon frå skulen.

ultimate spørsmålet.

knuste kroppar ut or bussen.

at dei har mykje til felles med oss menneske.

Den avskilta pensjonisten går travle dagar i

Når eg sit i sauegarden og klør ein av dei på

møte. Langt framme står ynskje om å bidra i

slutt, og jegeren kunne konstatera at han

I 1980 fekk Johannes førespurnad frå heimtrak-

- Om du skulle nemna ei sak Johannes, frå

I si tid var Johannes leiar i Fitjar Mållag. No er

bringa, merkar eg enkelte gonger at andre er

arbeidet for nærmiljø, for region, for frukt og

tene, om å bli redaktør for avisa ”Hardanger”,

desse 30 åra i HF, som du hugsar spesielt, kva

den aktive pensjonisten nyvald leiar i Ullensvang

sjalu.

for sauer. For skule, for fjellet, for språket, for

som då hadde flytta redaksjonen frå Odda til

sak ville det vera?

Mållag. På årsmøtet for kort tid sidan delte

Lofthus. Det høvde ikkje nett då, så han takka

FOTO: ANVE TVEIT

og såg på ”fienden”.

skriving, for sosialt samvær og eit aktivt tilvære.

han ut målprisen til Kari Hesthamar. Han sjølv

Johannes er elles fjellmann og likar godt å

Sjølv seier journalist-bonden at han har brukt

nei. Men, då førespurnaden kom på nytt året

- Det som ramlar ned i hovudet på meg då,

var den fyrste som fekk Ullensvang Mållag sin

vera saman med sauene i fjellet. Den påstått

opp fire av sine ni liv, to av dei i dramatiske

etter, klaffa ting betre. Dermed flytta familien

seier Johannes, - er bussulukka i Måbødalen.

målpris i 1995 – overrekt av ingen ringare enn

avskilta pensjonisten, var i si tid med å starta

hendingar i Veigdalen, ein hjartestans og ein

til Lofthus sommaren 1982. Med det flytta

Den skjedde på gebursdagen min, 15. august

Torolv Hesthamar – far til Kari og ”far” til pri-

Ullensvang Turlag, og vaks opp med turar i

livstruande blodinfeksjon, der Johannes vann

Johannes også frå eit travelt tilvære både som

1988. Eg var komen heim frå jobb, hadde

sen. I 1988 fekk Johannes tildelt Odda Mållag

fjellet både sommar og vinter. Sidan 1992 har

med to sekunder.

lærar, bladmann, kommunestyrerepresentant

ete middag og sto klar med kake-spaden. Då

sin målpris.

Johannes vore turleiar for ein 3-4 dagars haust-

og fleire andre verv.

ringde telefonen. Marknadsjef Rolf Alterskjær i

tur på Hardangervidda. Denne faste turen tok

Slik det ser ut for meg så har Johannes ingen

HF fortalde at to sjukebilar og ein redningsbil

For vel to år sidan var han med og stifta Indre

han med seg, då Ullensvang slo seg saman med

planar om avskilting. Heller planar om å leva

Slik gjekk det til, at Johannes hamna i redak-

var på veg utover austsida av fjorden for fulle

Austsio Grannalag, som og har si eiga ”avis,”

Odda til eitt turlag. I august i år blir det tur nr.

dei siste fem liva på ein aktiv og god måte.

tørstolen i bladet Hardanger. Her trivdest har-

sirene og blålys.

med info til alle i krinsen.

24 – og stort jubileum til neste år.

å fortsetja der. Johannes såg likevel trong for

Eg ringde politiet, og fekk då vita at det var ei

Johannes er elles leiar i Indre Hardanger Sau-

Den blide hardingen har mange interessante

etter ein vellukka nyresteinoperasjon. Til alt

ein del endringar, og hadde meiningar om kva

ulukke i Måbødalen. Detaljar, eller omfanget

og Geit og i Sekse Montesorriskule. I andre

historier å fortelja. På historiane han fortel, for-

hell var han plassert på oppvakinga og var ikkje

som måtte gjerast med avisa. At han ikkje fekk

av ulukka var det då ingen som visste. Slik er

ledige stunder skriv Johannes på bok om

står eg at han trivest med å bli kalla fjellmann,

i heisen på veg opp til avdelinga i 6. etasje, slik

gjennomslag for dette, var sterkt medverkande

lagnaden til journalisten, det vart ingen kake

Veigdalen på Hardangervidda. På garden driv

ein som har fiska mykje i fjellet, og også jakta.

planen var. Då hadde det vore slutt.

til at han våren 1984 sa opp redaktørjobben

på jubilanten.

han med rydding av meir beiteareal, han har

Men han vil ikkje kalla seg jeger. Reinsjakt har

dingen godt, og han hadde nok tankar om

Hjartestansen skjedde på Haukeland Sjukehus

på dagen.

planta mykje nye frukttre, prøver å trimma litt

det vore lite av, men i fjor var han med på

Snarrådig personell og ei sjukesyster som knek-

- Eg heiv meg i bilen og køyrde utover fjorden. I

kvar dag. Målet er å vera med sauene til fjells,

elgjakt i Veigdalen 30 år etter han vart med

ka eit par ribbein, gav han livet attende. Eit par

- Eg hadde seks månaders oppseiingstid, men

Kinsarvik vart eg nådd att av sjukebilar for fulle

kvar sommar, i alle fall til han er minst 70.

fyrste gongen i 1986.

dagar seinare fekk Johannes besøk av over-

fekk ordna meg med vikar som steppa inn på

sirener, og eg hengde meg på. I Øvre Eidfjord

kort varsel. Det tok ikkje lang tid før redak-

var det stopp. Politiet hadde gitt beskjed om at

Brit og Johannes fekk to jenter, Ingebjørg og

For rundt ti år sidan kunne det lett vorte slutt.

skjedd, og at dei i legeteamet hadde konklu-

tøren i Hardanger Folkeblad, Øivind Madssen

ingen skulle sleppast forbi. Eg hadde derimot

Valborg, medan dei budde i Fitjar. Etter at dei

Ein i jaktlaget hadde skadeskote ein elg, og

dert med at dei ville tilby han pacemaker.

tok kontakt, og dermed byrja han som free-

ein viktig jobb å gjera, tenkte eg. Eg bad om å

vart hardingar, kom Hans Jakob til verda i 1985.

prøvde å spora denne. Mot slutten av dagen

lans-journalist der, samstundes som vart lærar

få parkera litt lenger borte. Det fekk eg lov til,

Han er gift med Ingvill Hauge Sekse og dei har

hadde han framleis ikkje funne dyret, og resten

Johannes var litt usikker på kva eit liv med

på Hauso skule. Han var pendlar i tre år, og

men i staden for å stoppa, køyrde eg vidare.

dottera Hannah, ein augnestein, som er grus

av jaktlaget skulle vera med å leita. I søket

pacemaker innebar, han tenkte mest på det

for både besto og besten. Alltid kjekt når ho

etter å koma innpå dyret, kom Johannes og

gode livet på Sekse, på fjellet og ved fjorden.

kjem på besøk.

ein jaktkamerat plutselig litt nærare enn dei var

Difor ville han avklara eit par viktige spørsmål

klar over. Og før dei visste ordet av det, braste

før han sa ja til pacemaker, difor spurde han

likte seg godt på Hauso. TRAGEDIEN I MÅBØDALEN

legen som prøvde å forklara kva som hadde

Etter kvart vart det slitande å pendla med

12 born og 4 vaksne omkom i ulukka

ferja. Mellom anna var det slett ikkje alltid han

i Måbødalen. Det var totalt 34 personar i

I desse dagar er det mange som meiner mykje

den svære elgen plutselig ut av vierskogen og

overlækjaren:

kom med, og det hende han måte køyra om

bussen. Dei var alle frå Kista i Sverige, som

om framtida og kommunestruktur. Ein av dei er

kom med gassen i botn, i toppfart mot dei to

- Om eg får pacemaker, kan eg fortsetja å gå

Odda. Rett nok hadde Johannes kjøpt seg båt

skulle på skuletur til Shetland. Årsaka til ulukka

Johannes. Å engasjera seg, kostar, og ein må

kameratane.

til fjells?

for å gjera pendlinga enklare. Men før den

var at bremsane til bussen svikta.

tola ein del når ein stikk hovudet fram. Kompisen hoppa på elva, mens Johannes skul-

– Kan eg fortsetja å ta meg ein ”liten?” ville Johannes veta.

var komen på fjorden, så vart det ledig full

– Ja, svarte lækjaren.

journaliststilling i HF, og då han fekk tilbod om

-Det var eit fryktelig syn som møtte meg. Då

Mellom anna er Johannes aktiv på det sosiale

le gjera børsa klar og gi elgen nåde-støyten.

den jobben, så klarte ikkje Johannes å seie nei.

eg kom til staden visste eg ingen ting om

mediet – Facebook. Her la han opp til ein

Men elgen kom så raskt at han ikkje fekk opp

– Ja, var svaret.

kva for ei ulukke det var. Utan å vera budd

debatt om deling av Ullensvang. I tillegg har

børsa. Skotet gjekk i bakken og Johannes vart

– Då e da greitt!

I HF trivdes Johannes så godt, at lærargjer-

på omfanget, kom eg midt oppi eit inferno

han kjempa i tre år for å få til eit skuletilbod i

hiven høgt opp i lufta av elgen. Noko skam-

ninga vart verande på parkeringsplassen.

med omkomne plasserte på rasteplassen, fleire

Sekse-krinsen. Det irriterte ein av dei bortimot

faren, eit par knekka ribbein og med eit lett

Arrangement

4.-6.7 / Tysnesfest Unik familiefestival i sjøkanten på Tysnes. www.tysnesfest.no

8.-10.7 / Ulvik Sommarfestival Ulvik. Opplevingar for heile familien.

20.8 / Sykkelritt Voss - Geilo

3.9 / Setehaug opp

www.vossgeilo.no

Motbakkeløp

4.-6.8 / Festidalen

www.visitullensvang.no

www.festidalen.no

www.fiskefestival.no

10.9 / Torgdag 5.8 / Eidfjord Minitriathlon

Norheimsund. Marknad i

Eidfjord. 1/10 av den av det store

Norheimsund sentrum

Norseman triathlon.

6.8 / Norseman Xtreme Triathlon Eidfjord. Verdas hardaste triathlon.

13.-18.9 / Kystsogehelga

www.nxtri.com

Austevoll. www.kystsogevekene.no

11.-14.8 / Etnemarknaden

2.-4.9 / Kanaldagane

10.9 / Munketreppene opp

Etne. www.etnemarknaden.no

Bømlo. www.kanaldagane.no

Lofthus. Motbakkeløp

24.6 / Handverksmessa i Jondal Særtema ”Glas” www.handverksmessa.com

16.7 / Kvasshovden opp Ulvik. Motbakkeløp www.kvasshovdenopp.no

26.-28.6 / Kinckdagane Strandebarm. Kultur og underhaldning.

14.-17.7 / Den store krabbeog rekefestivalen Sæbøvik, Halsnøy

www.munketreppeneopp.no

Baroniet Rosendal. For komplett program for

10.-14.8 / Fitjarfestivalen

Baroniet se www.baroniet.no

10.9 / Poesitorg

Fitjar. www.fitjarfestivalen.no

Ulvik. Nye og gamle bøker

Sjå ellers side 114 for meir

for store og små.

informasjon om kokkane på Baroniet.

12.8 / Felles fottur

www.visitulvik.no

til Hårteigen på Hardangervidda. 30.6.-2.7 / Bygdalarm

www.visiteidfjord.no

Øystese. Årets festival i Noreg!

3.9 / Hardangervidda Marathon

www.bygdalarm.no

Eidfjord. 42 195 meter med annleis løping. www.xtremeidfjord.no 28.-30.7 / Morellfestivalen Lofthus. www.morellfestivalen.no 15.-18.9 / Blueshelga Lokst utøve Odda. Konsertar og arrangement www.oddablues.no

30.6.-2.7 / Skånevik Bluesfestival Skånevik, Etne www.skaanevik-blues.com

ETNE

Klappet & klart Møbelringen i Etne tilbyr det optimale konseptet for deg som jaktar eit hyttekjøp. Ein ny måte å tenkja på, når du skal sikra deg at hytteprospektet ditt og hytteopplevinga di skal leva opp til draumane dine.

- Du ynskjer å kjøpa deg hytte. Ofte blir det ei betydeleg investering

Klappet & klart, kallar Møbelringen i Etne dette konseptet for. Det

for familien. Når du tek eit slik val, går for ei slik investering, så vil

seier vel eigentleg det meste. Kva er det som avgjer om du kjøper ei

du gjerne vera så sikker du kan på at investeringa di er eit godt val.

hytte? - Beliggenhet, sjølvsagt pris, men ikkje minst fyrsteinntrykket

Du vil gjerne vera sikker på at kjøpet vil gi deg dei opplevingane du

er avgjerande viktig. Det at hyttekjøparen kan sjå for seg korleis hytta

er på jakt etter. Ofte er det også slik at når du har bestemt deg for å

er når ho er ferdig innreidd, er ein vesentleg del, når du skal investera

kjøpe hytte, så vil du gjerne flytta inn, helst med ein gong. Difor er

så mykje pengar.

det heilt optimalt at hytta du kjøper er ferdig møblert og klar til å ta i bruk. Det er eit slikt konsept Møbelringen i Etne tilbyr deg.

Klappet & klart teamet er på 4-6 personar som har innredd hytter og leiligheter på fjellet og ved sjøen, men også private hus og leiligheter.

Litt rart det at vi tar det som ein sjølvfylgje at fagfolk skal/må byggje

Personar som har lang kompetanse på interiør og design. Folk som

hytta. Men, når det gjeld innreiing så trur vi at det kan vi gjera sjølv.

kan dette faget, og veit kva som gjev den gode atmosfæren.

Kva fagkompetanse har vi som interiør-spesialist? Kva erfaring har vi med å møblera hytter? Møbler og interiør er som pålegg på maten.

Teamet har og innreia Haukeli Hotel komplett, noko som har vore

Det er denne delen av hyttedraumen som optimaliserer opplevinga,

ein betydeleg medverknad til suksessen ved hotellet, seier dei som

syt for hytte-kosen.

driv Haukeli Hotel.

Sjølvsagt blir design, val, og utføring betre når fagfolk som har

Ved å innreia hytta vert potensialet maksimert. Det er eit heilt anna

kompetanse og erfaring gjer denne jobben. Så kan du heller jobba

produkt som då er for sal. I marknaden er det avgjerande å skilja seg

med det du er god på. Har du tankar om ei slik teneste, så kan du

ut, og være betre enn konkurrenten. Ole Strømø seier at - det er ein

sjølvsagt ta turen innom Møbelringen i Etne og vera med i plan-

stor fordel for oss at vi driv både Møbelringen og Princess, og kan ta

legginga, og koma med ynskjer. Men skal du få eit arbeid optimalt

det beste frå begge kjedene.

utført, så lar du fagfolk gjera det. Kjøper du hytta ferdig møblert, så er heile konseptet klart, du kan flytta rett inn. Skal du på synfaring på ei slik hytte, så vil du få atmosfæren heilt innpå deg og du vil kjenna om det er dette du er ute etter.

ETNE

Den kjensla og stemninga du får frå sekundet du kjem inn på

Vidare vert varene som det er praktisk å montera på vårt lager,

visninga avgjer valet, mykje meir enn tal og fakta om hytta. Faktisk

montert der. Når alle varene er kome til lager, reiser det normalt 4-5

brukar vi berre nokre minutt på avgjerda om vi ynskjer å kjøpe hytta

personar for å gjere hytta ferdig. Arbeidet tek i snitt to lange dagar,

eller ikkje. Kanskje er det dei tente stearinljosa eller den lune sofaen

det går mellom 100 – 180 timar på ei hytte, avhengig av storleik. Ei

som er prikken over i`en når du avgjer om du vil kjøpe hytta. Dette er

innreiing skal gjerne vera i same stil, og kostnadsklasse som sjølve

sjølve dokumentasjonen på at ei ferdig møblert hytte er med å avgjer

hytta.

om du får den kjensla du er på jakt etter. På absolutt alle hyttene brukar vi senger av høg standard og kvalitet. Difor er dette ei meir ærleg ordning både for seljar og kjøpar. Seljaren

Det same gjeld for dyner, puter, sengesett m.m. Kvalitetstid, over-

tilbyr ein komplett hyttedraum, og kjøparen kan med sjølvsyn sjå om

skot, ei god natts søvn, den gode stemninga, trivsel, krev det……….

dette er eit tilbod som fyller din hyttedraum.

Det er dette vi leverer, seier Ole Strømø. Alt! - Rett og slett klappet og klart!

Hytta er ferdig til å ta i bruk. Du er heilt trygg på kva du kjøper. Når heile hytta er ferdig innreidd, får både kjøpar og seljar ein god pakke-

Du kan sjølv velgja ut kva du vil ha, eller du kan la oss få gjera det, for

pris på heile møbel og interiørpakken. I Klappet & klart har vi innreidd

dette kan vi! Har vi innreidd hytta, og kjøpar har ynskje om å endra

mellom 50 og 60 hytter, og vi har opparbeida oss ei god erfaring og

enkelte ting, så er vi imøtekomande.

ikkje minst logistikk på kva som er kravet for å kunne gjera ein slik jobb, på ein rask og effektiv måte.

Vi har auka verdien på mange hytter og opphald, og vil gjerne gjera det også for Deg og Dine! Ynskjer du at vi skal gjera ein jobb for deg,

For at hyttene skal bli best mogleg, går vi fram slik; Fyrst vitjar vi

eller vurderer det? Ta kontakt, så utarbeidar vi eit forslag, seier ein

hytta, for å få eit visuelt inntrykk og for å ta bilete til bruk i plan-

service-innstilt Ole Strømø.

legginga. Det vert teke nøyaktige mål av alle vindu, dører m.m. som skal ha gardin/persienne oppheng. Så planlegg vi (2-3 personar) rom for rom, med møbler, gardiner, bilete, tepper, belysning, interiør m.m. Varene vi ikkje har på lager vert tinga.

HISTORIEN BAK MØBELRINGEN I ETNE!

I 1987 overtok Ole Strømø drifta, og butikken

Du er hjarteleg velkomen inn i butikken vår,

vart

Møbelringen-kjeda.

som ligg i Etne senter. Her har du 2900 m2

Omsetnaden dobla seg det fyrste heile driftsåret

å boltra deg på, fordelt på 2 etasjar med ut-

I 1954 starta Karsten Strømø, som var utdanna

etter at butikken vart medlem av Møbelringen,

stillingar og eit lager med god plass når du skal

møbeltapetserar, med produksjon av madrasser,

og det gjekk ikkje mange år før vi på nytt

henta møblane du har kjøpt, seier eigar og

stolar, sofaer og gyngestolar m.m. i bustaden

hadde bruk for meir plass.

dagleg leiar, Ole Strømø.

I år 2000 opna vi og ein rein interiørbutikk,

Hausten 2012 opna Møbelringen Etne ein filial

Princess. Den samarbeider vi masse med når vi

på Haukelitunet Vest, der dei har ein mindre

innreier hus og hytter.

avdeling, men med levering av varer frå lageret

då

medlem

sin, midt i Etne sentrum. Her hadde han verkstad i kjellaren. Utviklinga gjekk framover, og det dukka opp

i Etne, ein gong i veka.

fleire og fleire møbelprodusentar. Det vart meir sal av møblar, og mindre av møblar som vart

Etter fleire år med planlegging og forhand-

laga i verkstaden. Det vart og trong for meir

lingar vart Etne Senter bygd i 2006, og vi kunne

Hjarteleg velkomen til ein hyggjeleg og inspirer-

plass til utstillingar, og i 1970 bygde Karsten ny

flytta inn i nye og moderne lokaler, 30. novem-

ande møbelprat hos Møbelringen Etne, seier

butikk på 300 m med eit lager på 100 m . Det

ber 2006. Her driv vi butikk i dag saman med

Ole Strømø til slutt.

gjekk ikkje mange år før butikken nok ein gong

19 andre verksemder. Her finn du møbler utstilt

var for liten, og i 1980 kom eit nytt påbygg,

i eit miljø der du kan henta inspirasjon.

slik at butikken no fekk eit utstillingslokale på

500 m2 I 1985 kom den store utbygginga med

Vi er 7 fast tilsette med lang erfaring, som har

to nye etasjar på butikken, slik at totalt areal då

hovudfokus på å yta den beste service vi til ei

vart på 1350 m.2

kvar tid kan gje.

KVIFOR

Klappet & klart

Terje Thorsen er eigedomsutviklar og skriv i ein e-post til Hardangerfjordmagasinet om konseptet ”Klappet & klar”:

Per Berge, eigedomsutviklar i Berge Sag, fortel at dette er eit konsept Berge Sag no har teke i bruk.

Trond Rune Tungesvik, dagleg leiar av Tungesvik Bygg, som er ein av dei leiande og absolutt største på hyttebygging i vår region. Han er ny brukar av ”Klappet & klart konseptet.”

Jeg har god erfaring med konseptet ” klappet

Vi opplever at vi får veldig god hjelp.

og klart” til Møbelringen. 5 hytter har jeg

Møbelringen i Etne, og ”Klappet & klart”

bygget og solgt med dette konseptet. Kund-

fikser alt. Vi berre gjer ein avtale, og så blir

ene er svært fornøyd med interiørpakken

alt ordna. Fagfolk som tar ansvaret for heil-

de har kjøpt. Resultatene ble veldig bra og

skapen og syt for at ting samsvarar og er

responsen i markedet viste det. Alle hyttene

smakfullt.

trudde at folk som kjøpte seg hytta, kanskje

kopiere interiørpakkene, men lage noe

For oss som eigedomsutviklar vert det og

vill ha på hytta, og så heller kjøpte seg nye

unikt for hvert prosjekt. Interiør og design

vesentleg lettare å selja hytta. Det kan vera

er et eget fag. Prismessig kommer en fak-

vanskeleg å koma inn i ei heilt tom hytte, og

tisk gunstig ut fordi en sparer mye tid og får

tenkja seg korleis det blir. Kanskje nokon som

en solid rabatt når en kjøper en totalpakke.

kjøper hytte har tankar om i starten å bruka

FOLG

EFON

NTU

NELL

EIN STOR

! S S E KS

Heilt fantastiske greier, seier Trond Rune. Eg hadde gamle møbler heima, som dei gjerne

ble innredet ulikt, det viser evnen til å ikke

gamle møbler dei har heime, så om vi ikkje

møbler heima. Men, det er ikkje vanskeleg å forstå at du får eit betre og heilt anna inntrykk av kva du kjøper, når hytta er fiks ferdig møblert. Du kan berre sjå kva gardiner betyr, om du tek dei ned i stova heime.

Vi kjøpte Haukeli motell og cafeteria og opp-

kjem til å ferdig inreia alle hyttene våre, så

graderte det til Haukeli hotell og restaurant

kjem vi til å ha visningshytter, og nytta oss av

for et år siden. Med bakgrunn i erfaringen

dette fantastiske tilbodet.

bestemt deg for å kjøpa hytte, så hastar

interiørpakke til hotellet, både hotellrom,

Møblerar heile hytta, med smakfullt inventar,

ein gong. Med ”Klappet & klart” så kan du

fellesarealer og restaurant. Målet var å lage

valt ut og innstallert av fagfolk. Vi selde ei

hotellet som en stor luksushytte, hjemme-

hytte kl. 09. på morgonen, og kl. 14. kom

koselig og stilrent. Etter et års drift, har vi

familien og flytta inn.

riggar hytta di. Trivselen blir heilt topp.

god kvalitet som tåler den belastningen det

Vi er veldig nøgd med den servicen vi har fått,

Eg hadde ei hytte som hadde vore for sal i 4

blir på et hotell. Daglig får vi tilbakemeldin-

og våre hyttekjøparar har gitt oss voldsomt

ger på gode senger, og interiøret. Møblene

med skryt for møblementet sin kvalitet, og

er svært gode å sitte i både sofa, stoler og

ikkje minst kor smakfullt det er.

gjera noko med dette og få hytta seld.

spisestoler. Vi får også en del spørsmål om

PER BERGE

Tok kontakt med Møbelringen i Etne, og fekk

med konseptet, valgte vi å kjøpe en komplett

gjort gode erfaringer. Møblene er av svært

hvem som har utført jobben og hvor de

det. Du slepp ein masse arbeid, og folk som kan dette plukkar ut møbler og tilbehør som

år. Rett nok hadde vi ikkje gjort så store øvelsar for å få sal, men eg tenkte at, no må eg

innanfor døra, kjøpte hytta.

Europa, og Asia, de samme tilbakemeldingene får vi også fra denne kundegruppen.

Vi kjem heilt klart til å nytta oss av dette tilbodet i framtida og.

Fokuset har vært på hytter og leiligheter, men

TROND RUNE TUNGESVIK

jeg mener at både hotell, motell, campingplasser, spisesteder, forsamlingslokaler og andre større firma også burde få øynene opp for dette konseptet. TERJE Ø. THORSEN 16

Odda og Kvinnherad. Folgefonntunnelen er sambandet som opna Hardanger mot vest og Kvinnherad mot aust, og opna for regionsbygging mellom kommunane aust og vest for Folgefonna.

det meste, og du vil gjerne flytta inn med

var ”Klappet & klar.” Den fyrste som kom

te tilbakemelding. Vi har kunder fra hele

kan vi frå i dag, 15. juni 2016 køyre gratis mellom

Ein anna ting er sjølvsagt at har du fyrst

ordna med møbler og det meste, slik at hytta

kan få kjøpt disse møblene. Det er den bes-

> Etter 15 år med bompengar i Folgefonntunnelen

Trafikken gjennom tunnelen har auka kvart år, langt meir enn prognosane som låg til grunn for prosjektet. Resultatet av dette er at Odda, Kvinnherad og Jondal kommune får attende nokre av midlane dei bidrog med i finanisieringen av tunnelen. Kommunal finansiering og

Vi kan i dag slå fast at Folgefonntunnelen er starten på en framtidig Hordalandsdiagonal som vil knyta saman store delar av indre Hordaland med Bergen, og være bindeleddet mellom E134 og E39. Saman med E134 over Haukeli vil dette sambandet væra den kortaste vegen mellom vest- og austlandet. Folgefonntunnelen og Jondalstunnelen er to gigantprosjekt som har gjort kvardagen enklare for næringslivet og folk flest i regionen. Styreleiaren vil takka alle noværande og tidligare styrmedlemer for deltaking i bompengeselskapet, og ei stor takk til dagleg leiar, Geir

bompengar var løysinga som måtte til, for å få realisert prosjektet.

Mogren, for innsatsen.

Vi vil retta ei stor takk til framsynte politikarar frå begge sider av fonna,

John Opdal

som hadde trua på prosjektet, og som aldri gav opp kampen for Folgefonntunnelen.

styreleiar i Folgefonntunnelen A/S

TETT PÅ ERNA

Tett på Erna! ”Date” med statsministeren Noregs statsminister har sterke band til indrefileten av vestlandet. Ho vert nok rekna som bergensar, men mange av barneskoa til Erna var trødde i Eidfjord, og i Norheimsund, der faren, Asbjørn Solberg, jobba med rutebil-selskap. Mor til Erna, Inger Wenche Torgersen, dreiv språkopplæring, m.a. av tilsette på Vøringsfoss hotell. Mest i engelsk, men ho underviste og i fransk. TEKST: SIGURD VIKØREN

TETT PÅ ERNA

Den unge Erna hadde feriane sine på

Vi er mellom dei mest priviligerte i denne

om verdien av urørt natur? - Urørt natur har ein veldig stor verdi. I

Seinare kom dei kjente Hardangerjektene. Ofte bygde i Kvinnherad,

Ænes i Kvinnherad. Det var i dei dagar

verda. Vi har dei flottaste kulissane, og

vår verd, med alle dei utfordringar den byr på, i ein stressa kvardag,

men eigde av folk lenger inne i fjorden. Vatnet var ferdsleåra for stor

det beste innhaldet. Likevel er vi sjølvsagt

er eg viss på at menneske meir og meir kjem til å søkja til slike stadar.

aktivitet. Seinare vart det heile toppa, med ei verkeleg stor tid for

opptekne av å forvalta vårt lodd, på ein

Difor vil urørt natur ha stadig aukande verdi. Slike områder er også

vatnet som ferdsleåra, då selskapet med verdas flottaste rederinamn,

best mogleg måte. Vi forvaltar regionen

heilt avgjerande for å ta vare på biologisk mangfald på ein god måte.

batt saman bygdene langs heile fjorden. Hardanger Sunnhordlandske

vår på lån frå våre born. Det som skal gi

Å ta vare på biologisk mangfald vil vera ei særs viktig oppgåve for

Dampskipsselskap var ryggrad i ei storheits-tid på, og langs fjorden.

neste generasjon, og dei små trivelege

framtida.

då Ænes var ei bygd utan veg, og familien Solberg måtte hentast i skyssbåt av handelsmannen på Ænes, for å koma

ERNA OG SIGURD PÅ ”DATE”

fram til ferieparadiset. Statsministeren ? fortel med blanke augo om sommaren på

Fisk i elvar, vatn og fjord har vore eit eineståande spiskammers for

Ænes. Om kyr og hesjing, om bading og båtturar, om mygg, klegg

barneborna våre levande bygder i framtida, må tuftast på nokre

og utedo. Ikkje minst minnest Erna den gamle stova der familien

grunnleggjande element. Sentralt er natur, kultur, lokal mat, vidare

- Vatn er det sentrale tema på Folgefonnsenteret. Isbre, og verna

folk gjennom historien, lokalt, nasjonalt og internasjonalt. I dag er

budde tre veker kvar sommar. Stova hadde vore reserve-skulestove,

utvikling av næringsliv og ein optimal infrastruktur.

vassdrag er sjølve sjela i Folgefonna Nasjonalpark. Vatn har i alle tider

oppdrett av fisk i ferd med å bli ei stor næring.

vore sentralt, ikkje minst i kulturen rundt Hardangerfjorden.

når årgangane i bygda var for store til at alle fekk plass i det vesle

- Hardangerfjorden huser nokre fantastiske bedrifter i marin sektor,

skulehuset. I ferie-stova var det slike gamle pultar, med benk og bord

Det er lettare å finna den rette vegen dit vi vil, når vi veit kvar vi

i same møbel, seier Statsministeren, og tavle på eine veggen. - Her

kjem frå. Ein av dei grunnleggjande verdiane vi har i vårt demokrati,

- Vatn er grunnlaget for alt liv, seier Statsministeren og vatnet sin

seier Statsministeren. Knapt nokon har bidrege meir til oljeeventyret

stulla eg rundt og koste meg. Opplevingar frå barndommen sine

er at vegen til dei på toppen, som styrer landet vårt i det daglege,

syklus er ein veldig spennande historie. Eit nasjonalparksenter som

og skipsfarten sin framvekst, både ved bygging av båtar og plattfor-

feriar på Ænes, hugsar eg vel. I dag ferierar Erna og familien på hytta

er så kort, at Sigurd kan få ein ”date” med Erna. Vi har eit utvikla

set fokus på vatnet, blir veldig interessant.

mer. Region Hardanger-fjord har vore heilt avgjerande for å kunna

til systera på Varaldsøy, ei veke, kvar sommar. ?

demokratisk system i Noreg, likevel er det interessant å høyra kva Statsministeren tenkjer om dei spørsmåla eg meiner er viktig for

Vatnet har forma landskapet vårt. Dei fyrste menneska kom langs

Statsministeren er den mellomste av tre systre. Ho har vore gift med

levande bygder rundt Hardangerfjorden.

vatnet, for 9000 år sidan, i enkle farkostar. Seinare har folk langs fjor-

driva både båtar og oljeverksemd, gjennom å vera verdsleiande på redningsutstyr.

sin Sindre Finnes sidan 1996. Statsministeren og hennar utkåra kan

den nytta vatn til å livnæra seg på mange måtar. Vatn er grunnlag for

Også på andre felt er det levedyktig, framtidsretta næringsliv. Erna

då i 2016 feira ”Bronsebryllup!” - Gratulera! Måtte de få mange

Vår ”date” var ikkje meint å innehalda kritiske spørsmål og avdekka

alt liv. Folk busett langs fjorden har fått alt til å flyta. I alle storleikar,

synest vi har vore flinke til å ta vare på bedrifter som er leiande på

gode år, og ikkje minst gode dagar i Hardangerfjorden. Saman har

usemje. Eg ville gjerne treffa Erna, koma ho litt nærare, høyra kva

båtar, plattformer, i tre, aluminium, stål, betong og plast.

ulike felt. Det trur ho vi vil evna også i framtida. Samstundes er det

ekteparet Finnes/Solberg borna Erik og Ingrid.

hennar vurdering er, av verdiar eg trur er avgjerande viktig, for barneborna våre sitt liv langs Hardangerfjorden.

Statsministeren sitt inntrykk, at det rundt Hardangerfjorden er mykje Folket langs fjorden har samarbeidd i alle år til beste for kvarandre.

kreativitet, og at det ligg vel til rette for ny grundertilvekst.

Melderskin, eit kjent fjell ved Hardangerfjorden. Soga fortel at folk

Min ”date” med statsministeren fann stad i slutten av april. Kvart einaste år på denne tida, i april, kjenner vi vestlendingar ekstra sterkt

Bli litt meir kjent med dama som er nr. 1 i fedrelandet. Erna er den

på øyane kalla det modne kornet sitt for melder. Om hausten når dei

Statsministeren er klar over at i mange områder er det spreitt buset-

på at våren kjem. -Det blir nok slik i år og, at varmen og våren vinn.

som har den øvste utøvande makta. Difor vil eg gjerne høyra litt om,

lasta det på båtane for å reisa inn i fjorden der fossane gav kraft til

nad og ikkje mykje folk som bur fast. Difor er ho samd i at lokal mat,

kva Statsministeren tenkjer om verdien av urørt natur, om lokal mat,

møller, var den fyrste snøen komen på dei høgste fjelltoppane, og

og drikke, servert i tradisjonelle former, saman med nyvinningar i

om vårt regionale næringsliv, og om framtidig infrastruktur.

sola skein på dei kvite toppane. Slik vart det Melderskin. Eit historisk

sektoren, vil vera eit veldig viktig bidrag i framtida, til å halda oppe

dokument over vatnet sin verdi og sentrale posisjon.

busetnad og trivsel. Erna Solberg er sikker på at det ligg eit stort

Etter Per Varmestein i slutten av februar, er det eigentleg berre snakk om tid. Aldri er landet rundt verdas vakraste fjord venare. Heile vinteren har vi lengta etter dette. Den blå fjorden, dei grøne bakkane med millionar av kvitveis. Eit dryss av andre blomar, grøne lier som

Vi gler oss alle til 2. mai 2017. Då kjem Statsminister Erna Solberg til

unytta potensial i turistnæringa, særleg i kombinasjon med lokale

endar i kvite fjell, blir toppa med blå himmel! ”-Då – kan han ingen

Rosendal, på offisiell visitt, for å opna Folgefonnsenteret. Eit senter vi

råvarer, drikke og mat.

stad venare sjå!”

vonar skal bety mykje for framtida vår. - Kva tenkjer Statsministaren

TETT PÅ ERNA

Difor lanserer regjeringa no forslag frå Helse- og omsorgsdeparte-

Eg vonar og trur at Statsministeren ser verdien av levande bygder.

mentet til Stortinget, om løyve til sal av alkoholhaldig drikke med

Det er mykje historikk, kompetanse og kreativitet knytt til vatn.

over 4,7 %, direkte frå produsent. Inntil 15.000 liter hos kvar. Det

Frå bygging av Gjøa og erobring av Nord-vest-passasjen, til fritt-fall

vert sett grenser for kva produksjon dette gjeld, slik at ein ikkje

livbåtar som kan sleppast i havet frå 40 meters høgde, og berga

kjem i konflikt med EØS-lovverket eller den norske ordninga med

mannskap i katastrofer. Det er mykje kunnskap i vatn frå drift

Vinmonopol.

av møllestein til grøn prosessindustri. Kompetansen finne du ved Hardangerfjorden. Då er nøkkelord for framtida, rammevilkår og

Statsministaren meiner vi har mange spennande kjøken i vår region.

infrastruktur, i toppklassen, tilrettelagt av styresmaktene.

At to personar frå Sunnhordland er kåra til verdas beste kokk, på kort tid, understrekar dette. Sjølv er Erna langt over middels begeistra for

Det er mykje kunnskap å henta frå vatn i framtida, der vi har kunn-

sjøkreps frå Hardangerfjorden.

skap og klokskap nok, til å ta vare på urørt natur.

I triveleg selskap går tida fort. Å få treffa Statsministeren var stas, og

Statsminister Erna Solberg, - takk for ”daten!” Du er alltid velkomen

kjekt, i alle høve for meg. Det gjev ein tryggleik for framtida og dei

til Hardangerfjorden, i offisielle samanhengar, kva tid som helst, og

som kjem etter oss at vi er på lag med den utøvande makta i Noreg.

i alle høve 02.05. 2017. Velkomen til Hardangerfjorden privat, kva

Utfordringane for ein Statsminister i framtida vil ikkje bli mindre, difor

tid som helst, til litt kreps i fjæra, gjerne med munnspel og ein liten

blir det viktig at vi står saman. Har eit felles verdigrunnlag, og ei felles

sjølvprodusert, på i overkant av 4,75 %.

forståing for kva verdiar ei god framtid må kvila på. Min ”date” med Erna var kanskje overflatisk, men det er noko med mage-kjensla, og den uformelle tonen. Kva Statsministeren formulerer med eigne ord, når eg spør kva ho tenkjer om dei grunnleggjande tinga for ei god framtid, rundt verdas vakraste fjord. Erna Solberg, ei triveleg dame. Kameratsleg nær, likevel med naudsynt autoritet. Slik får både ho og tittelen akkurat høveleg respekt. Eg vonar ho vil kjenna på eigarskap til nasjonalparkane våre, at ho bidreg til grunnleggjande positive råmer for å løfta fram produksjon av lokal mat, og premiera det viktige arbeidet bonden gjere gjennom å vedlikehalda kulturlandskapet vårt. Eit element som er avgjerande viktig for turismen i framtida. FOTO: TORE HARTVIK KRISTENSEN

Byggmeister MAGNAR TVEIT AS Byggmeister Magnar Tveit

”MOTSTRAUMS MED VATN”

vart etablert

1993. Dreiv

ørar som teiknar og bereknar etter ynskje og behov. Idehus

då åleine fram til at oppdraga vart meir omfattande og

teiknar og garasjar og har eigen katalog for dette i tillegg til

kapasiteten ikkje strakk til. Byggmeister Magnar Tveit

hyttekatalog med hytter tilpassa både fjell og fjord. Oppdraga

as som er ei vidareføring av det personlege føretaket vart

er naturleg nok i størst mogeleg grad tilknytt nærmiljøet,

etablert januar 2001 av dei tilsette. Fram til 2010 var me 3

med hovudtyngde i ytre deler av Kvam Herad, men me utfø-

tilsette utanom lærlingar og innleigd arbeidskraft. I tillegg

rer arbeid i alle kringliggjande kommunar. Utover nybygg

til husbygging og rehabiliteringsjobbar bygde me eige lager

og rehabilitering av bustader har me i tillegg erfaring frå

Norwater AS er eit lite selskap i Høylandsbygd

Selskapet heitte inntil september 2013, Eide

hanskast med då oljeprisen stupte og offshore-

i Røyrvik, i Kvam 2000-2001, der me har vår base med kon-

driftsbygningar og også grindverksbygging og vernevøling

på Halsnøy. Selskapet har 11 tilsette lokalt og 2

Marine Tech AS. Selskapet hadde då eit par tunge

marknaden kollapsa. ”Det var jo ikkje heilt det vi

tor. Lageret hendlar eigen aktivitet i tilleg til å kunna levera

av eldre bygg.

tilsette i Kina. Hovudproduktet – ”NorWater” –

år økonomisk bak seg, og ein snuoperasjon skulle

trengte, men vi hadde gjennom systematisk og

byggjevarer til nærmiljøet.

er såkalla ”Reverse Osmose” (RO) – eit system

starta med namnebyte til Norwater AS. Tidlegare

godt salsarbeid sidan hausten 2013, lagt eit godt

er me totalt 5 tilsette. Me har ein stab som har ein svært god

Byggmeister Magnar Tveit as kan i dag levera og montera

som omdannar sjøvatn til ferskvatn ved bruk av

Marknads-direktør i Harding, Per Einar Gjerding,

fundament også innan andre marknader. Siste

og varierande bakgrunn. Me har handtverkarar med betong

alt du må ynskja og me støttar oss til lokale leverandørar

membran filtrering. Tradisjonelt har kundane vore

tok over som leiar hausten 2013 og skulle driva

halv-året har vi vunne betydeleg arbeid til nye

og blikkenslagar/ ventilasjonsbakgrunn i tillegg til tømrar og

innan VVS, elektro og andre fag der det er nødvendig. Me

skip og riggar til sjøs, men vi har til dømes og

snuoperasjonen; ”Utfordringa var for fristande til

kundar innan kjemikalie tankarar og brønnbåtar.

møbelsnikkarerfaring.

har innkjøpsavtalar med Byggeriet/ Mestersalg og klarar

eit anlegg på ei øy i Noreg som forsyner hytter

og takka nei til då tilbodet kom. Eg såg fantastisk

I ein periode der vi les dagleg om fallande ordre-

med vatn. Dette illustrerer mangfaldet og poten-

potensiale med gode produkt og flinke folk”, seier

inngang, permitteringar og oppseiingar, går vi

Byggmeister Magnar Tveit as er medlemer i Idehuskjeda

byggjevarer. Har du eit prosjekt så ta kontakt med oss, så

sialet i marknaden for ferskvatn og behovet vil

Gjerding om det valet han tok i 2013. Om nam-

litt ”mot straumen”. «Vi har lukkast særs godt

og kan i tillegg til Idehus levera og byggja alt du må ynskja.

prøver me å hjelpa så langt det er mogeleg. Me har som

ikkje verta mindre med åra. Frå Hillestad-vågen

nebytet forklarer han vidare: ”Selskapet sakna

i marknaden. Salet hittil i år er det doble av

Tilknytinga til Idehus gjer at me kan tilby hus frå deiras

regel ei råd for det meste, enten det er gammalt eller nytt.

i Høylandsbygd har Norwater kundar over heile

utvilsamt ein identitet og difor var namnebytet

målsetjinga vår og 2016 vil dermed bli det beste

rikholdige katalogar med alle dei endringar du som kunde

verda og produkta vert produsert i nabobyg-

heilt påkrevd, for å byggja naudsynt omdømme”.

året på lenge for bedrifta», seier ein oppglødd og

ynskjer, Idehus stiller med ein stab av arkitektar og ingeni-

da Sunde på andre sida av Halsnøy-tunnelen.

Bemanninga er stabil, frå 2014

gjennom dei, gode konkurransedyktige prisar på alt innan

optimistisk Gjerding, som ser ljost på framtida

Anlegga ein har levert så langt har kapasitet opp

Etter den naudsynte omstruktureringa gjennom

til 400.000 liter ferskvatn i døgeret, men Norwater

2014, skulle Norwater vera i posisjon til å tena

kan levera anlegg med betydeleg større kapasitet

pengar frå 2015. Då fekk selskapet, som mange

enn dette, til kundar med slike behov.

andre bedrifter på vestlandet, ei ny utfordring og

24 24

til Norwater AS. Tlf: 56 55 83 02 - Mob: 97 71 70 38 - magntve@online.no

25 25

TORBJØRN GRØNLIEN KONTROLLERER GLASS SOM ER GRAVERT MED LASER.

Sosialt entreprenørskap i praksis! På andre sida av elva, på Hjøllo i Odda, ligg det ei spennande bedrift. Oddaprodukt er ei bedrift som betyr mykje for mange. Den største og mest dominerande avdelinga i verksemda er vaskeriet, som vaskar for mange bedrifter i regionen, ikkje minst for overnattingsbedrifter, heilt frå stordrift på Haukeliseter til små-tilbod som har dukka opp i kjølvatnet av aukande trong for overnatting for dei som vil til Trolltunga. Vaskeriet leverer og tenester til private.

BÅDE TEKST OG LOGO KAN OVERFØRES PÅ ULIKE METALLER, GLASS OG KRYSTALL MED LASER.

Oddaprodukt er ei bedrift som betyr mykje for mange.

Oddaprodukt har og ein stor mekanisk verkstad, som driv med del-

Sjølv om Oddaprodukt er ei vekst-bedrift, så vert verksemda drive

produksjon av viktige komponentar og utstyr til dei store industribe-

som ei vanleg bedrift. Bedrifta er 100 % eigd av Odda kommune, og

driftene i regionen. På Hjøllo finn du og ein avdeling som lagar skilt

er friteken for selskapsskatt, Likevel blir det stilt krav til produkta dei

i metall, tre og plast. Siste tilskot i denne avdelinga er ein moderne

leverer, og at dei kan vera konkurransedyktige på pris. Som vekstbe-

digital produksjon som kan gravere med laser på glas og krystall.

drift er dei sikra at overskotet vert i bedrifta.

Gjenbruk står sentralt hos Oddaprodukt. Såleis driv bedrifta sin

Mange har av ulike grunnar, bruk for ei slik bedrift, der dei i kortare

eigen brukt-butikk, Krambua, på Ragde ved sida av Europris. Brukt-

eller lengre tid kan få arbeidstrening, meistra utfordringar, ta steg for

butikken vert i stor grad driven takka være private givera. Bedrifta si

steg, innan utvikling. For mange vil ein slik stad å vera, bli staden der

sysselsettingsgruppe sørger her for all transport. Ved sal av store ting,

dei får eit sosialt nettverk, kan sjå at dei løyser oppgåver, og oppleva

tilbyr gruppa også transport heim, for kunden.

at dei sjølve verkeleg gjev eit bidrag til samfunnet.

NAV er største einskild-kunden hos Oddaprodukt, der arbeidstrening

Oddaprodukt har 25 plassar på VTA-avdelinga. Varig tilrettelagt

er eit viktig bidrag for dei som treng ein midlertidig arbeidsplass.

arbeid. 12 APS-plassar, arbeidspraksis i skjerma verksemd, og 12

Ei klar målsetting er at arbeidstrening med tilhøyrande arbeidsav-

AB-plassar, arbeid med bistand. På Oddaprodukt er det såleis 50

klaring, vil føra fram til ein fast ordinær arbeidsplass. For einskilde

arbeidstakerar, noko som tilseier at bedrifta på Hjøllo er ei ganske

vil eit tilpassa arbeid, eller ei grad av uføretrygd væra aktuelt

stor bedrift. Oddaprodukt har 10 personar i administrasjon og

2/3 av inntektene er teneste Oddaprodukt leverer til det offentlege,

arbeidsleiing.

medan 1/3 er produksjon av varer og tenester til næringsliv og private.

TORE MATIASSEN FØLGER OPP PERSONER SOM ER I ARBEIDSAVKLARINGSTILTAKET APS.

CATO AUGESTAD OG OLE JOHNNY SØRSAND JOBBER PÅ MEKANISK AVDELING. 27

SOLFRID FRØYNES

Med denne oppbygginga av bedrifta, så ligg det i korta at verksemda

Dei som jobbar i Oddaprodukt, er stolte og glade for arbeidsplassen

har eit samfunnsoppdrag. Det er lett å forstå at dette i dagens sam-

sin – på ein måte, som du ikkje ser andre stader. Dei er ein viktig

funn er eit veldig viktig oppdrag, som mange vil ha bruk for. Eller som

del av samfunnet, som treng ein stad å finna ei god sjølvkjensle, og

Bjørn Vivelid seier; Vi er ei vekst-bedrift i ei vekst-næring. Ei utsegn

eit sosialt nettverk. Difor kjenner dei på kor viktig denne bedrifta er

som gjev grunn til ettertanke for mange av oss.

for dei.

Samfunnsoppdraget er både arbeidstrening, og hjelp til personar

Det gjeld ungdom, flyktningar og andre som treng å læra å praktise-

som kanskje berre har denne arbeidsplassen som sitt einaste sosiale

ra språk ute i arbeidslivet. For nokre er det både språkopplæring og

nettverk. Eit perspektiv som tydeleggjer dei viktige oppdraga denne

vaksenopplæring. I dag er det kanskje ikkje nok å dokumentera det

bedrifta er sett til å ivareta. Likevel er Oddaprodukt organisert som

du kan, du treng og arbeidspraksis.

DET ER ET STORT UTVALG AV GJENSTANDER I BRUKTBUTIKKEN «KRAMBUA»

MARIUSZ WOLOSECKI OG SOLFRID FRØYNES TRIVES GODT I VASKERIET PÅ HJØLLO. LETT GJENKJENNELIGE BILER RUNDT OM I HELE DISTRIKTET.

ein vanleg arbeidsplass, og skal selja verdiar – noko som er meint å gi auka sjølvkjensle.

I Oddaprodukt kan vi hjelpa til å fram-skaffa lærlingkandidatar, der kandidaten kan læra ein del av fagplanen. Ulike årsaker kan ha ført

Vaskeriet eig sengkleda dei vaskar, og leiger desse nyvaska ut til

til at det er uråd å ta et ordinært fagbrev. Kan du vera kandidat og

kundane. Etter bruk hentar Oddaprodukt inn att sengkleda og vas-

ta delar, så kan det opna for seinare å fullføra fagbrev. Det er viktig å

kar dei og klargjer dei for ein ny runde. Det same er ordninga med

få «annerkjennelse» - få eit motorsagkort. Du får tillit, og har vist at

golvmatter. KRAMBUA gjenbruksbutikk har eit stort utval av brukte

du klarer eit krav. Det kan vera viktig

ting til rimelege prisar, og er verkeleg vel verdt eit besøk om du er på jakt etter rimeleg innbu og utstyr.

Oddaprodukt er ei mangfaldig bedrift. Ei bedrift som er til hjelp for menneske og viktig for fellesskap. Folk har endra oppfatning

Oddaprodukt driv med mange ulike typar aktivitet, for å ha eit variert

av bedrifta, trur den nye daglege leiaren. -Vi er ikkje noko bak-

BJØRN VIVELID

tilbod innanfor arbeidstrening. Verksemda driv med flytting av smått

gardsbedrift. Verksemda er oppdressa, med stil på bilar og klede.

52 år

- teknologi-utdaning på UIB og

og stort – driv med grønt areal – og diverse føre-fallande arbeid. Om

Ei oppegåande bedrift med sosialt entreprenørskap. ikkje minst

Hytte på Utåker i Kvinnherad

høgskulen i Bergen

vinteren driv Oddaprodukt med ved-produksjon og sal.

flaumen hausten 2014 viste kor viktig arbeidsplassen er for dei som

Gift med Linda frå Ølen

Politikar for Ap i kommunestyre

jobbar der. Den innsatsen dei tilsette ytte under og ikkje minst etter

Har to gutter

(1. vara i noverande periode)

Arbeidstreninga kan vera å læra å innretta seg – koma til rett tid osv.

flaumen, viste heilt klart kva arbeidsplassen betydde, gjennom det

Er Veteranbilinteressert og

Komite-leiar

Oddaprodukt føl sine tilsette tett, driv med kontinuerleg rådgiving

samhald og all velvilje som vart lagd ned.

medeier i sinkskøyta MS Lindenes

16 år i styret i Odda Energi

Har gått gradene i Boliden

10 år som styreleiar i Oddaprodukt

til NAV. Tverrfagleg arbeid saman med andre faginstansar er ein del av tilbodet til Oddaprodukt. Framtida i høve til ordinært arbeid,

Til sommaren ventar vi eit endå hardare arbeidspress, ikkje minst vil

- operatør – tillitsvald

vil vera avhengig av fleire tilhøve, mellom anna arbeidssøkjaren sin

alle som skal vitja Trolltunga overnatta i ei seng med reint sengetøy.

- prosjektleiar

restarbeidsevne

Oddaprodukt er klar til å gjera sin del for at turistane skal sova godt.

- HR-sjef

I tillegg, seier Bjørn Vivelid, så skal bedrifta re-sertifiserast innan Ny dagleg leiar i Oddaprodukt, denne viktige bedrifta, er Bjørn

EQUSS, som er kvalitetssikringssystem for EU til denne type bedrifter.

Vivelid. Han kjem til stillinga som dagleg leiar frå eit langt arbeidsliv

Her er det harde krav, ikkje minst til rutinar og struktur.

på Boliden i Odda. Som politisk vald, har Bjørn sete som styreformann i Oddaprodukt i 10 år, så då han søkte jobben som dagleg leiar,

Etter å ha vitja Oddaprodukt, helst på tilsette og sett på miljø, humør,

så gjekk han til ei bedrift han kjente rimeleg godt.

struktur og ikkje minst produkta, så er eg veldig trygg på at gjengen på Hjøllo nok syt for at sertifikata vert godkjente for nye år.

-Ja, og eg er ein utprega sosialdemokrat når det gjeld verdigrunnlag, seier Bjørn. Føler meg heime i denne typen bedrift. Sympati med føremålsparagrafen. 32 år i Boliden har forma meg. Når denne sjansen dukka opp, å søkja på jobben som dagleg leiar, hadde eg lyst, kjente eg. Etter 10 år som styreformann så kjente eg folk og innhald ganske godt. Ein av hovudgrunnane til at det var freistande å søkja.

LEIF OSCAR SKJERDAL JOBBET TIDLIGERE PÅ ODDA SMELTEVERK 28

Utdanning etter kvart innan leiing

OPEN 24 TIMAR

Gauken, du veit denne fuglen som før når eg og besto var gutongar bestemte kva tid spekjekjøtet var klar til å smaka på.

Da va og slik at dersom du klarte å koma deg inn til stammo på da treet der gauken sat, så kunne du ynskja deg tre ting! Vi prøvde heile tida, men det var langt frå enkelt. No er kokoen komen i putlo med da. Heipip-lerka som stort sett alar opp ungane til gauken, er begynt å koma tidlegare til nord, grunna varmare klima. Dette har ikkje gauken fått med seg, og då er han i putlo med da, fordi lerka er komen i gang med ruginga før gauken kjem. Gauken er heilt avhengig av at dette er heilt synkronisert, elles klarar ikkje gaukungen å hiva dei andre ut av reiret. Kanskje vi må fortelja seinare generasjonar om denne litt rare

Ordførar Jon Larsgard sine erfaringar:

fuglen. Fortelja om at når han skulle syngja, så sa han ko-ko

Gauken

ko-ko. Eller som vi seier, eg haurde gaukjen gol. Eit gjernings ord, eller verb. Det blir oppgåva di i sommar å trena på gauken sin song, gau-

- Jondal sett på kartet på ein heilt annan måte

ken sitt gjerningsord, korleis det skal bøyast. Send gjerne forslag inn til sigurd.vikøren@prinfo. no.

- Folketalet går opp - Mulighetene er mange fleire

Å GALA - GOL -

- Jondal kommune vil vera sentralt I forbetra aust/vest samband

Lukke til!

- Kommunen er på alle måtar meir attraktiv

> > > >

Lettvint tilkomst til sommarskisenteret Stort turnett - turar med og utan førar Breføring Fantastisk flott blømingstur rundt Folgefonnhalvøya/ Jondal/Herand/Utne/Grimo/Nå/Odda/Folgefonntunellen/ Mauranger

Fantastisk tur frå Krossdalen via pilgrimsvegen/ Bufervegen over til Sørfjorden. Ein flott sti/veg tilrettelagt og merka av sherpaer frå Tibet!

> TRAFIKKTALA LIG PÅ 100 BILAR MEIR I DØGERET ENN BUDSJETTERT

HARDANGERBRUA EIN VERDSATTRAKSJON I HARDANGER

- Den 17. august 2013 opna Hardangerbrua for trafikk. Norges lengste hengebru med fritt spenn på 1310 m, og med det ei av dei største i verda. - Prisen er 2,5 mrd. og er finansiert av Staten, Fylkeskommunen, Bergen, Voss, fem Hardangerkommunar og bompengar av brukarane av brua. - Bompengesatsane er kr. 150,- for køyretøy u/ 3,5t og kr. 600,- o/ 3,5t. Mogelegheiter for rabatt ved tegning av AutoPass-avtale.

- Fritak for passasjerar i alle køyretøy, gåande og sykkel, moped og MC, Hydrogen- og El-bilar, utrykkningskøyretøy og kollektivtrafikk.

- Fleire og fleire finn vegen over brua, 1. kvartal auka trafikken med 25%. For meir informasjon gå inn på hardangerbrua.no eller ring vår tenstetelefon 815 11 012.

ODDA VITENSENTER

Eit firma, med utruleg treffande namn. Det er ikkje tvil om kva dette firmaet driv med. Willy Bu begynte i 1975 saman med ein kamerat å byggja hus, driftsbygningar og utførte ulike tømrar-oppdrag. I 1985 vart Bu Bygg registrert som AS. Etter kvart vart bror til Willy, Bjarte Bu med, og firmaet opna også byggevarebutikk, som tidleg på 1990-talet kom under paraplyen til Byggmakker.

TEKST: SIGURD VIKØREN

LANGEDALEN

HYTTE BYGGING I LANGEDALEN

Etter kvart fann Willy og broren ut at det vart

Bu Bygg er også tilknytt Vestlandshus, og leverer

for mykje å driva med begge deler. Byggmakker

nybygg i samarbeid med dei. I tillegg har Bu

dreiv også med VVS-sal, og Willy seier; - Vi

Bygg attraktive hyttetomter på Seljestad. Her

måtte berre ta eit val. I 1998 vart butikkdelen

kan du kjøpa ferdige hytter, eller om du skulle

seld ut av verksemda, og vidare drift vart retta

ynskja berre ei tomt, så kan tømrarspesialisten

mot tømrar-oppdrag.

på Eitrheims-neset hjelpa deg med det og.

I Odda har mange eit nært forhold til Bu Bygg.

Saman

Sjølv om det er lenge sidan dei slutta med

kommunane prioriterte område. Det er ein stor

byggevarebutikk, er det enno mange som seier,

fordel både for kunde og firma at avstandane

at dei skal på Bu Bygg, sjølv om den fråskilde

ikkje er altfor lange. Dette gjev best service for

butikken heiter noko anna i dag.

kunden, seier Jarand. Dei ser ljost på framtida.

med

Odda

dei

nærliggjande

Så lenge industrien går rimeleg bra, er tidene

HYTTE BYGGING I LANGEDALEN

JARAND EITRHEIM OG WILLY BU

Bedrifta har i dag 12 tilsette, og dei fleste har

gode. På mange måtar har me til tider kanskje

arbeidt svært lenge i firmaet. Bror til Willy Bu,

hatt litt ”Kardemommeby-tilvære” her inne,

Bjarte, gjekk ut av selskapet rundt år 2000.

seier Willy, sjølv om nye tunellar har opna mykje

Jarand Eitrheim, som starta som lærling i firma-

opp.

et, kom då inn på eigarsida. I tillegg til tømrarutdanning har han bakgrunn som møbelsnekkar

Vi legg vekt på godt samarbeid, tillit, kvalitet og

og treskjerar frå Norsk Kunsthandverkskule på

god service i alle ledd. Såleis har vi opp gjennom

Voss.

åra fått mange gode faste kundar. Ein fornøgd kunde er den beste marknadsføring Bu Bygg

Bu Bygg kan vi kalla eit allsidig tømrar-firma.

kan få.

Har du eit prosjekt, stort eller lite innan tømrarfaget kan du få hjelp frå Bu Bygg. Med base på Eitrheims-neset, og mellom-lager på smelteverkstomta, tek dei alle typar oppdrag.

ODDMUND HILDAL, SINDRE B. VÅDE OG EIVIND HILDAL

KJETIL TOKHEIM OG NILS MAGNE HAGEN 33

ÅNUGLO

Øya Ånuglo i Tysnes sett frå søraust. Skipavågen – ein populær oppankringsplass for småbåtar – ligg i forgrunnen. Den store bergfletta står kloss i stranda til høgre i biletet, medan slåttemarka til venstre er ei av dei mest verdfulle og artsrike i fylket. Dei små felta med blågrøne tre sentralt i biletet er edelgran. Det er avgrensa mengder edelgran på Ånuglo, men arten sjølvfrøar seg heftig, noko som gjer at kostnaden ved å fjerne felta heilt vert høg. Biletet er teke 2012.

ÅNUGLO 2016

«Det tapte paradis» SKAL TAKAST TILBAKE!

Øya Ånuglo i Hardangerfjorden har lenge vore kjend for sitt rike og særeigne planteliv. Like lenge har staten drive aktivt skogbruk her, og gradvis redusert det naturlege mangfaldet. I år tek det største skogrestaureringsprosjektet i Noreg gjennom alle tider til nettopp her, med sikte på å få tilbake den opphavlege naturen. ÅNUGLO I 1878 tok staten til med å kjøpe opp eigedomar på Ånuglo

Regimeskiftet var eit faktum i 2012. Då tok Miljødirektoratet

og naboøya Seløy i Tysnes. Det utvikla seg til ein eigedom på

over heile eigedomen frå Statskog, og visjonen vart samstundes

4100 dekar som vart forvalta av Statens Skogvesen, som i dag

endra frå å drive skogbruk til å utøve naturvern. To år seinare

heiter Statskog. Statskog har vore ein særs aktiv skogbrukar, og

vart heile eigedomen naturreservat. Ein del av Ånuglo var allereie

har over tid drive omfattande hogst og nyplanting på Ånuglo.

naturreservat frå før, ved at 330 dekar på austsida vart verna som

Plantinga skjedde med treslag som ikkje er stadeigne, og priorite-

eit barlind- og kristtornreservat i 2000.

FOTO: MAGNUS JOHAN STEINSVÅG, FYLKESMANNEN I HORDALAND.

- midt i Hardangerfjorden PARTI FRÅ OMRÅDET DER DEN STORE BERGFLETTA VEKS.

i Tysnes kommune

ringa vart frå starten sterkt kritisert av norske fagbotanikarar. Grunnen var at Ånuglo vart rekna som ei svært spesiell øy

- Til hausten vil store ting skje på Ånuglo. I norske naturreservat

med heilt særeigen berggrunn og tilhøyrande unikt planteliv.

gjeld prinsippet at naturen er best naturleg. I løpet av dei to

Skogplantinga var destruktiv for dette naturlege mangfaldet,

komande åra skal all planteskogen fjernast frå øyane. Det er

meinte dei.

store mengder skog, så det blir eit omfattande prosjekt. Dette vert med god margin det største skogrestaureringsprosjektet

I 2010 vedtok Stortinget at Statskog skulle selje alle sine eige-

som nokon gong har vore gjort i vårt land, seier Byrkjeland.

domar på Vestlandet. Miljødirektoratet fekk forkjøpsrett for skogeigedomar som hadde naturfagleg interesse, men alle eige-

Stort vert det! Skogtaksten dokumenterer at det i dag står

domane i Hordaland var sterkt prega av granplanting og vart

oppunder 30 000 m3 med planteskog i dette verneområdet. Det

ikkje rekna som interessante. Berre ein eigedom vart kjøpt av

fordeler seg på 5 ulike treslag som alle er framande i vestlandsna-

miljøvernstyresmaktene, nemleg Ånuglo og naboøyane.

turen: Norsk gran, sitkagran, edelgran, lerk og vestamerikansk hemlokk. Alt dette skal fjernast ved ordinær hogst, men i eit slikt

- Også Ånuglo er sterkt prega av skogplanting, ikkje berre

tilfelle gjeld ikkje skoglovas reglar om nyplanting etter hogst.

med gran, men også fleire andre framande treslag, fortel Stein

Her skal naturskogen i ettertid få spreie seg inn i areala som

Byrkjeland. Han er til dagleg assisterande miljøvernsjef hjå

tidlegare var plantefelt. Miljøvernavdelinga hjå fylkesmannen, som

Fylkesmannen i Hordaland. - Få øyar i Hardangerregionen er

normalt arbeider for å verne om skog, vert utan samanlikning

sterkare prega av skogplantingshistoria enn nettopp Ånuglo.

den største skogbrukaren i Hordaland dei næraste to åra!

Men vi veit kva som fanst her ein gong, og med tida til hjelp skal vi få dette tilbake ved aktiv restaurering av skogmiljøet. Då må all planteskogen først fjernast, og desse areala skal så revegeterast FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK.

verdt å vente på ein slik stad, seier han.

PLANTEFELT MED GRAN. DET ER MANGE SLIKE FELT PÅ EIGEDOMEN, OG ALLE SKAL FJERNAST VED SKJØTSELSHOGST.

FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK.

naturleg med stadeigne treslag. Det vil ta lang tid, men er vel

ÅNUGLO

NORD PÅ SELØY FINN EIN DESSE SPORA ETTER TIDLEGARE KALKBROT PÅ ØYA. FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK

STATSKOG SIN SISTE SKOGFORVALTAR NILS LYGRE TEK SEG EIN RAST I DET STORE KRISTTORNTREET. BILETET ER FRÅ 1990-TALET, DÅ TREET VAR LIVSFRISKT. FOTO: HÅVARD BJORDAL.

- Vil det ikkje sprute opp med ny skog etter ein slik hogst?

og kan bli vel så høg når den er fullvaksen. Barlind er ikkje noko

- Det vil det nok, medgir Byrkjeland. - Så lenge dette skjer med

uvanleg treslag i Sunnhordland, men på Ånuglo var denne arten

furu eller andre lokale treslag, kallar vi det ikkje eit problem.

uvanleg vanleg. Den rike og varierte berggrunnen er grunnlag

Men hogsten vil nok også stimulerte til spiring av treslaga som

for at skogbotnen er spesielt rik på urter og andre plantar. Alt

vi ønskjer å fjerne, så vi får nok eit massivt etterarbeid i nokre år.

dette gjer at botanikarar frå heile landet, og også utlandet, har

Norsk gran, sitkagran og lerk skal vi greie å handtere, men opp-

valfarta til Ånuglo heilt sidan 1883.

slaget av ny edelgran og særleg hemlokk kan bli heftig. Dette blir på ein måte å kjempe mot fotosyntesen, som til vanleg er

Mykje av dette mangfaldet har vore sterkt påverka av plante-

vår beste ven, men den utfordringa må vi ta i eit slikt prosjekt.

skogen, men siktemålet no er å få tilbake desse opphavlege naturkvalitetane. Store delar av Ånuglo er klassifisert til område

STEIN BYRKJELAND NATURSKOG PÅ ÅNUGLO. DET ER FURU SOM ER DET DOMINER- ANDE TRESLAGET PÅ ØYANE I HARDANGER. DEN RIKE BERGGRUNNEN PÅ ÅNUGLO GJER AT DENNE FURUSKOGEN VERT SPESIELT VERDFULL.

Ein skulle kanskje tru at ei så stor drift vil vere ei økonomisk gull-

av høg eller særs høg bonitet. Det er her skogen veks best, og

gruve for staten. Slik er det ikkje. Mesteparten av planteskogen

difor er det nett i desse areala planteskogen er etablert. Men i

er i hogstklasse IV og V, likevel ville nok påslaget i kubikkmasse

naturen er det samstundes på høge bonitetar ein finn det største

blitt vesentleg om ein hadde venta nye 20 år før skogen vart

mangfaldet og dei mest kravstore artane. Difor er potensialet for

teke ut. Dette kan ikkje miljøvernstyresmaktene gjere. Allereie no

å restaurere Ånuglo så stort.

spreier hemlokken seg uhemma over store delar av Ånuglo, og den situasjonen ville blitt heilt uråd å handtere om eit tiår eller

Tanken om å verne Ånuglo er slett ikkje ny. Allereie i 1914 vart

to. Då ville det ikkje vere noko poeng å verne øya. Naturskogen

delar av Ånuglo administrativt freda av Skogvesenet, men denne

ville då aldri kunne blitt genuin naturskog.

”fredinga” var ikkje mykje verdt. Professor Jens Holmboe – namn- gjeten botanikar på den tida – var likevel optimist då han

ÅNUGLO - skal takast tilbake!

FOTO: RUNE MIKKELSEN.

FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK.

NORD-EUROPAS STØRSTE KRISTTORN STÅR PÅ ÅNUGLO, MEN SER SLIK UT I DAG. HJORTEN HAR SKAMFERT TREET VED RINGBARKING DEI SEINARE ÅRA, OG TREET ER NO SÅ GODT SOM DAUDT. TREET ER DET SAME SOM ER VIST I BIL ETE OVER.

FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK.

DEN STORE BERGFLETTA PÅ AUSTSIDA AV ØYA.

- Skogeigarar på Vestlandet vil sikkert vere samde med oss i at

i 1916 skreiv: ”For at fredningen virkelig skal svare til sin hensigt

tømmerprisen er urimeleg låg. Dertil kjem at driftskostnadane

er det imidlertid nødvendig, at de indplantede grantrær og

vert store når drifta skjer på øyar der ein er avhengige av lekter.

lerketrær blir fjernet, inden de får vokse op og forstyrre billedet

Dermed vert lønsemda låg. Sjølv om vi forvaltar store mengder

av den naturlige plantevekst”. Professor Knut Fægri refererte til

tømmer i dette tilfellet, er vi faktisk nøgde om vi oppnår balanse

denne ambisjonen då han i 1956 skreiv ein flammande og sterkt

i rekneskapen. Dette illustrerer ei viktig utfordring i vestlands-

kritisk artikkel med overskifta ”Ånuglo – det tapte paradis”.

skogbruket. Det står store mengder skog på øyar i Hordaland,

Fægri slakta brutalt staten sitt forvaltingsregime på Ånuglo, som

men den vil ofte ikkje kunne drivast med overskot utan at tøm-

han meinte hadde preg av uhemma utplanting av ”pøbelgran”.

merprisen betrar seg vesentleg. Men slikt er ikkje opp til oss,

Omgrepet ”pøbelgran”, som mange kjenner i dag, har såleis sitt

seier Byrkjeland.

opphav nettopp på Ånuglo.

Ånuglo har lenge vore kjent for det rike og særprega plantelivet.

- No skal staten ta paradiset tilbake. Det tok akkurat 100 år før

Her står Nord-Europas største kristtorn, men dette treet har

Holmboe sin visjon vart røyndom. Det vil ta minst nye hundre år

det siste tiåret blitt skambeita av hjorten og er også skugga ut

før visjonen kan seiast å vere oppfylt. Miljøvernforvaltinga vil ha

av planteskogen. Den største bergfletta i Skandinavia stod på

krevjande år framfor seg, og mange vil venteleg ha meiningar

austsida av øya. Den vart målt til å vere 19 meter høg i 1909,

om kva vi held på med, men dette vil bli bra til slutt. Ånuglo vil

men halve stamma vart blåst vekk av ein torpedo 17. april 1940.

bli ein viktig referanse for framtida, avsluttar Byrkjeland.

Ei ny bergflette er på veg opp langsetter den same bergveggen,

VESTAMERIKANSK HEMLOKK ER EIT TRESLAG SOM SPREIER SEG UTRULEG RASKT I VESTLANDSNATUREN. BILETET VISER SJØLVFRØING FRÅ EIT PLANTEFELT EIT STYKKE UNNA.

OVERSIKTSBILETE MED ÅNUGLO I FORGRUNNEN, DERETTER MIDTØYA, SELØY OG FLORNESET (SOM ER EIN DEL AV HOVUDØYA PÅ TYSNES).

FAKTA OM ÅNUGLO, TYSNES KOMMUNE: Areal:

status: Naturreservat sidan 2014. 330 dekar har vore

Eigar:

Staten kjøpte eigedomen i 1978-88 for å drive

verna sidan 2000. Dette arealet har vore

skogbruk. Miljødirektoratet tok over i 2012.

administrativt freda av Statens Skogvesen

Skogtakst

sidan 1914.

(2014): Oppunder 30 000 m3 planteskog av norsk gran

Visjon: Skjøtselshogst 2016-2018.

(mesteparten), sitkagran, lerk, edelgran og

Permanent fritt for framande treslag innan 2025.

vestamerikansk hemlokk. I tillegg store mengder

Fullverdig restaurert som naturskog innan 2115.

naturleg furu, som ikkje er taksert.

FOTO: MAGNUS JOHAN STEINSVÅG.

Verne-

4100 dekar.

Busetjing: Det har budd folk på øya i alle fall sidan 1563.

FOTO: ASTRID BAKKE HAAVIK.

ARM TIL BERGEN

28. juni 2016

FELLESUTTALE NTP-UTKAST

KRAV OM EIN FULLVERDIG UTBYGGING AV E134

Ein fullverdig E134 over Haukeli innebær:

Når det gjeld «fergefri arm til Bergen», vil vi peika på:

Vintersikker veg av høg moderne standard Raskest mogleg trasé (innkorting i Telemark)

Vegvesenet har rekna ut at E134 over Haukeli vil gi ein

Samanhengande og rask utbygging

samfunnsøkonomisk vinst på 26 milliarder kroner.

Fergefritt samband til Bergen

Heile 14 milliarder kroner av dette skriv seg frå armen til Bergen NHO, LO og Norsk industri mfl. stør dette

Næringslivet som står bak denne uttalen representerer 5000 bedrifter, med 100 000 tilsette og ein samla omsetnad på 300 milliarder kroner. Vi oppfordrer med dette veg-myndighetene til å prioritera ei raskast mogleg utbygging av E134 med arm til Bergen.

Vi stør fullt ut dei konklusjonar og analyser som Statens vegvesen er komen fram til (jfr. Utredning om forbindelser mellom

For å sikra at Stortinget har eit fullgodt grunnlag å ta si avgjerd

Østlandet og Vestlandet av 21.01.15), der Vegvesenet tilrår at

på, når ny NTP skal vedtakast i 2017, krev vi at det omgåande

E134 med «fergefri arm til Bergen» vert gitt høgste prioritet.

vert sett i gang en KVU-utredning av «fergefri arm til Bergen».

Det er vektige grunnar for ei slik prioritering: Over halvdelen av Noreg sin folkesetnad vil ha nytte av E134. E134 er avgjerande for næringslivet sin framtidige utvikling og svært viktig for Norges konkurranseevne innan ei rekke bransjar.

Fusa Næringslivslag

Med arm til Bergen

Då Statens Vegvesen la fram si utgreiing for framtidig

gjorde dei kjent at det skulle gjennomførast ein KVU-

Aust–Vest korridorar i februar 2015, såg det svært

utredning på Voss–Gol for å avgjera om den andre

lovande ut for E134 Haukeli, med fergefri arm til

traseen vart Rv7 eller Rv52. Dette er det ingen logikk i.

Bergen. Heile prosjektet hadde ein positiv samfunns-

Det var ei politisk avgjerd som er sterkt i strid med dei

nytte på 26 milliarder; armen til Bergen utgjorde

eintydige faglige tilrådingane.

Kvinnherad Næringsforening

Fusa Næringslivslag

Kvam Næringsråd

Silvia Tofte

Linn Romundset

Torleif Ljones

SMB Hardanger

Stord Næringsforening

Notodden Utvikling www.nuas.no

Bernt C. Mikkelsen

Anne Grethe Sandtorv

John Terje Veseth

Grenlands Næringforening

Kongsberg Næringsforum

Rjukan Næringsutvikling

Hans Johan Dyring

Nils Willy Gullhaugen

Tor Helge Flåto

Etne & Vindafjord Næringsutvikling

Haugesundsregionens Næringsforening

Næringsforeningen i Stavanger Regionen

Asbjørn Moe

Egil Severeide

Harald Minge

åleine, heile 14 milliardar – det desidert mest lønsame prosjektet i heile Aust–Vest-utredninga. Høyrings-

Difor mobiliserer no store delar av Næringslivet i

uttalane stør opp om dette.

Sør-Norge for å få ein fullverdig og samanhengande utbygging av E134 med arm til Bergen.

Øveraskinga var difor stor då Regjeringa 18. desember 2015 gjekk for E134 som den eine Aust–Vest-

ARNFINN FØRSUND

sambandet, men berre til Haugesund. Samstundes

Daglig leiar, Hordalandsdiagonalen

Heddalsveien 11, Hydroparken bygg 90, 3674 Notodden Tlf: +47 35 02 51 30 Bankgiro: 5161.05.22185 Foretaksnr. 865 581 122 E.mail: nuas@nuas.no www.nuas.no

BARONIET ROSENDAL

einart.no – Einar Nilsson

Velkommen til Baroniet Rosendal

Kulturprogram 2016 04.05

20.00

05.05 05.05 28.05 28.05 31.05 03.06

14.00 19.00 1217 19.00 19.00 19.00

04.06 17.06

16.00 20.00

01.07 05.07 05.07 07.07 08.07 08.07 09.07 09.07 12.07 13.07 13.07 14.07 14.07 15.07

19.00 17.00 19.30 19.30 18.00 20.00 12.00 14.00 19.00 17.00 19.30 17.00 19.30 18.00

16.07

13.30

16.07

18.00

16.07

21.00

19.07 20.07 20.07 21.07 21.07 22.07 24.07 26.07 27.07 28.07 28.07 29.07

19.00 17.00 19.30 17.00 19.30 19.00 17.00 19.00 19.00 16.00 19.00 16.00

29.07

19.00

11.08 14.08 27.08

19.30

Konsert og utstillingsopning Leif Ove Andsnes, introduksjon / klaver. Håvard Gimse, klaver. Sølve Sigerland, fiolin. Henninge Landaas, bratsj. Ellen Flesjø, cello. Kenneth Ryland, kontrabass Helsing ved ordførar Peder Sjo Slettebø Gunnar Danbolt Introduksjon til utstillinga «Maleri&Musikk», Opning ved Karin Hindsbo; direktør ved KODE – kunstmuseene i Bergen Gunnar Danbolt, Introduksjon til utstillinga «Maleri&Musikk» Anne Grete Preus, song / gitar. Hallgrim Bratberg, gitar Historisk seminar Ingrid Andsnes, klaver Rebecca Dinerstein, opplesing frå sin kritikarroste roman Sol hele natta Séance – in concert Harald Zwart, Veslemøy Zwart, Karoline Krüger, Sigvart Dagsland m/fl Vertavokvartetten Brent kjærlighet Solveig Kringlebotn, sopran. Ingrid Andsnes, klaver Ketil Bjørnstad, klaver Ingebjørg Bratland m/band Ingebjørg Bratland m/band Thea Hjelmeland m/band Kjell Arild Pollestad, Fra sagaens verden Sonoko Miriam Welde, fiolin. Alison Rhind, klaver Dukketeateret Kaspar Dukketeateret Kaspar Sondre Lerche, song / gitar Maria Mena m/musikarar Maria Mena m/musikarar Thomas Dybdal, song / gitar / klaver Thomas Dybdal, song / gitar / klaver Hamlet Festival Players frå England Hamlet Festival Players frå England Barokke følelser Trio Early bird Hamlet Festival Players frå England Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Åse Kleveland m/band Tenorane og Steffen Horn Kari Bremnes m/band Kari Bremnes m/band Krise og medansvar, Gunnar Skirbekk Kari Bremnes m/band Camilla Collett og hennes norske og Europeiske medsøstre i 1830 årene Elisabeth Aasen Herborg Kråkevik, song. Tove Kragseth, klaver. Kvartett frå Trondheimsolistane Rosendal Kammermusikkfestival – m/ ni konsertar og tre foredrag sjå eige program Leif Ove Andsnes, kunstnarisk leiar Marlene, Marilyn & me Karina Opdal m/musikarar

Slottet frå 1665 mellom fjord, fonn, fjell og fossefall

Det er 1. mars, snø i lufta, ruskete på fjorden. Ferjo frå Årsnes vrir seg mellom bylgjene i sydaust-flagene. Eg er på veg til Bergen, for å treffa den verdskjente musikaren, Leif Ove Andsnes. Ryggen på bilsetet er lagt ned til sånn om lag 60 grader, og eg drøymer meg langt vekk, - mot sommar, sol og ein tilstundande festival.

Renessansehagen med et vell av roser.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: LUCY MAXWELL-STEWART

Liggjande med attlatne auge, og minner om alle dei gode

Sjølv kom Leif Ove Andsnes til Baroniet fyrste gong i 1992.

angane frå rosene i Baronihagen, er trivselsfaktoren heilt på

Seinare har den blide Karmøybuen vore her, kvart år frå

plass. Ser for meg min gamle ven, Leif Ove, sitt blide åsyn,

1995. I meir enn 20 år, kvar einaste sommar, har Leif Ove

vandrande rundt i rosehagen, medan eg tenkjer på vakker

Andsnes lada batteria mellom rosene og dei store trea. Den

musikk og gler meg til å treffa han, og høyra om ”den nye

verdskjente artisten frå Karmøy har hatt konsertar, og knytt

festivalen på Baroniet.”

sterke band til Baroniet, dette sjarmerande kultursenteret mellom Hardangerfjorden og dei majestetiske fjella. Tankane

I august 2016, ser Rosendal Kammermusikkfestival dagens

om å gjera noko ekstra i Rosendal har vore tenkte, men

ljos for fyrste gong. Eg anar den optimale symbiose i skje-

råmene som Baroniet gav, la klåre grenser for kva ein kunne

ringspunktet, der Baroniet Rosendal sin natur og kulturelle

få til.

posisjon, møter mange av dei leiande klassiske musikkBaroniet Rosendal Avlsgård&Fruehus. Overnatting med frokost og tilbud om 3-retters middag i romantiske omgivelser.

utøvarane i verda, til intimt samspel. Ein festival krydra med

Så spirte frøet, til tanken som endra forutsetningane radi-

føredrag, utstilling og diskusjonsforum, noko som kompli-

kalt. Ideen om å etablera ein konsertsal i den gamle drifts-

menterer den ultimate sanseopplevinga, denne festivalen

bygningen på Avlsgarden. Ein sal med historisk sus, som no

har potensiale til å gi.

har fått på plass eit fantastisk bra klang-anlegg, noko som vil løfta lyden på konsertopplevingane mange hakk, seier Leif

Leif Ove Andsnes og leiinga på Baroniet står saman om

Ove. Eit anlegg som vil gje Baroniet eit strålande grunnlag

satsinga, der gjetorda alt har nådd langt utover både

for mange ulike arrangement.

Kvinnherad og Noreg sine grenser. Leif Ove Andsnes, ein Hattebergsfossen er en del av Rosendal Have. Rosendal Drivhus Hagecafé & Butikk.

Billetter og informasjon: www.baroniet.no / tel 53 48 29 99 / 90 87 38 57/ info@baroniet.no www.baroniet.no

Daglige båtruter fra Strandkaien i Bergen til Rosendal

Baroniet Rosendal / Den Weis Rosen kroneske Stiftelse i samarbeid med UiO.

sjølvsagt kunstnerisk leiar, har invitert kremen av musikk-

Festivalen vil bruka denne salen, men vil og ha konsertar

utøverar som han sjølv kjenner, eller som han har høyrt

på Baroniet og i den gamle Kvinnherad kyrkje, eit staseleg

lovord om. Leif Ove kjenner seg trygg på at det vil bli ei stor

kristent monument frå 1200 talet. I dette miljøet ynskjer

oppleving for alle musikk-vener, å koma til Baroniet Rosendal

Leif Ove på den aller fyrste festivalen, å presentera Franz

og kjenna på historia, kulturen og naturen i denne oasen,

Schubert og hans musikk. Schubert sin musikk vil vera

som betyr så mykje for den verdskjende pianisten. Rykta går

hovudtema under festivalen. Minner frå tidleg 1800-tal; ein

om at musikkinteresserte frå store delar av verda har kjøpt

komponist, og ein musikk, som truleg har vore framført i

billettar. Det borgar for augustdagar med stor internasjonal

Baroniet sine salar før. Såleis knyter denne festivalen musi-

deltaking, og zuuuming av framande språk på stiane rundt

kalske band attende til tidlegare tider, og livet slik det var då.

Paddedammen.

Hesteskyss i Rosendal Have. 40

I dette historiske miljøet vil det bli framført sju musikalske program frå torsdag 11. - sundag 14. august. Kurator Gunnar Danbolt vil presentera bilete med relevans til temaet på festivalen. Det vil bli halde tre føredrag med tilknyting til

BARONIET ROSENDAL

temaet. Festivalen har og tilbod om diskusjonsforum. Slik vonar Leif Ove Andsnes, at det vil bli eit truverdig og interessant miljø rundt Rosendal Chamber Music Festival. Utstillinga er kalla Maleri & Musikk, med undertittel Schubert 1828 Kandinskij & Klee. Utstillinga vart opna den 5. mai! I føreord i katalogen til utstillinga, skriv Leif Ove Andsnes, m.a. ” - Og med Schubert i sentrum for festivalprogrammet, er det spennende å kunne oppleve malerier frå komponistens tid. Det er ikke hverdagskost å høre Schubert på konsert, for så i neste øyeblikk å kunne oppleve Schuberts venn, Moritz von Swindts musikalske malerier.” Franz Schubert var ein komponist frå Wien i Austerrike. Fødd i 1797, og død i 1828, berre 31 år gamal. Komponisten

LEIF OVE ANDSNES pianist

hadde såleis eit svært kort liv, men var ekstremt produktiv,

Frå Håvik på Karmøy - Bur i dag i Bergen

og etterlet seg masse ulike typar musikk, til saman over

Sambuar med Ragnhild Lothe

1500 verk.

Barna: Sigrid, og tvillingane Erlend og Ingvild.

Kammer-festivalen i miljøet rundt Baroniet Rosendal vil bli

Skulle vi skriva om alle prisar Leif Ove har vunne, og

både ei nasjonal og internasjonal hending. Vi ynskjer å skapa

eller alle utmerkingane han har fått, så ville vi bruka

ein kvalitetsfestival, ein festival som skal vera regionen sin

fleire sider i magasinet. Difor tilrår vi Wikipedia, der vil

festival. Skal vi lukkast med det, må vi få til ein lokal entu-

du truleg finna det meste. Talet på prisar og omfanget

siasme. Stikkord er ein folkeleg inkluderande festival på eit

av utmerkingar er imponerande og fortel noko om Leif

høgt nivå, seier ein entusiastisk kunstnarisk leiar.

Ove Andsnes sin posisjon.

Grunnleggjande ynskjer vi dette skal bli ein festival med posi-

slik han har det i dag. Opptrer internasjonalt haust og

tive ringverknader for lokalmiljøet og regionen. Samstundes

vår. Gjennom sitt repertoar med klassisk musikk blir det

er vi audmjuke og opne for at festivalen må bli til under vegs.

mykje store byar og store konsertsalar. Ein månad i året

- Mitt liv har utvikla seg, seier Leif Ove, han trivest

i USA, elles mykje i England, Tyskland og Asia, då mest i Japan.

Leif Ove er klar på at hans drivkraft inn i festivalen er å dela med deg og meg, musikk som han verdset høgt. For Leif Ove er det

Heime er det og store konsertarenaer som Den norske

optimalt å få gjera det i omgivnader som gjev han fasinasjon.

opera og Grieghallen. Då er det for meg heilt naudsynt å

Eit slott og ein park som byr på fantastisk natur, hos eit vert-

koma seg ut om sommaren til mindre plassar og mindre

skap som gjev ein unik atmosfære.

lokaler. Der eg kan treffa folk og snakka om musikken, seier Leif Ove.

På si nettside under vignetten Rosendal Chamber Music

Nokre av dei viktige ankera eg har hatt er Festivalen

Festival skriv Leif Ove Andsnes: - Baroniet Rosendal er helt

i Risør som eg har vore med å arrangera i mange år.

spesielt for meg. - kan ikke beskrives - må oppleves!

Festspela i Bergen har eg også spelt mykje på, og ikkje minst Baroniet Rosendal der eg har hatt konsert kvar sommar i meir enn 20 år.

Høyrest ut som optimale råmer for å prestera og oppleva. Vel

Med den nye festivalen vil eg i framtida bli enno meir

møtt til Rosendal Kammermusikk-festival!

knytt til Rosendal og festivalen her. Noko som høver bra med familielivet mitt, der vi i utgangspunktet bur og lever i Bergen. Då blir Rosendal i min horisont meir lokalmiljøet mitt.

HARMONIEN

MUSIKK FRÅ ØVSTE HYLLE!

FOTO: ODDLEIV APNESETH

Musikk framført av eit orkester som mange reiser milevis, eller i fleire dagar for å oppleva. Det tar deg to timar med Hardangerfjordekspressen, eller ein liten kosetur med bil frå andre stader rund Hardangerfjorden. Dei mest kjente musikkverka av dei mest kjente komponistane gjennom historien, framført av eit av verdas eldste, og kanskje beste symfoniorkester. Harmonien inviterer deg til å koma til Bergen, til Grieghallen og oppleva musikk frå øvste hylle saman med 100 musikerar som lever for denne musikken. Velkomen! BRATSJGRUPPA PÅ FLØIBANEN TEKST: SIGURD VIKØREN

www.digitaltkonserthus.no

Vi presenterer Hardangerfjorden, frå skjergarden i

I denne presentasjonen finn du nokre tilbod frå

Tast

Sunnhordland til frukthagane i Hardanger som vestlan-

Harmonien som kan vera fine måtar å smaka litt på

konserthuset til Harmonien. Her kan du gå inn når det

MUSIKALSK FREISTING!

det sin indrefilet. Gjennom Hardangerfjordmagasinet

kva dette orkesteret har å tilby. Vi kan snakka om den

måtte høva og finna musikk, i konsertarkivet. Dette

Vi vonar å freiste publikum til å ta ein tur til

ynskjer vi at folk langs fjorden skal bli betre kjent

fantastiske sjømaten frå Sunnhordland, eller den beste

kallar marknads- og informasjonsfolka for: ” - om du

Bergen på ein fredag i ny og ne. I løpet av kons-

med kvarandre. Men, også å nå ut til naboane våre

frukta frå Hardanger. Det er fyrst når du smakar du

ikkje kan kome til Harmonien, så kjem Harmonien til

ertsesongen som varer frå september til mai kvart

og invitera dei til å knyta tette band med oss, og alt

kjenner at slik er det. Kanskje er det på den måten vi

deg.”

år, er det mange konsertar å velja mellom, men

vi har å tilby.

må bli kjent med Harmonien og. Vi må «smaka» på

By og land går hand i hand, er ikkje berre ein floskel.

digitale

særleg Fredagsklassikarane er fine. Her er rikelig Alt du lurer på finn du på www.harmonien.no Om

med musikk til å la seg begeistra og verte rørt av.

du lurer på noko som du ikkje finn her, send ein

Fredagane dreg seg frå Beethovens niande symfoni til Star Wars. Velg du å bli i Bergen i helga,

For ein by som Bergen har det å ha eit omland som

Fredagskonsert i Grieghallen med musikk frå øvste

e-post. Du treng ikkje vera i tvil om at Harmonien

Hardangerfjorden svært stor verdi. Denne symbiosen

hylle, med nachspiel i foajéen etterpå, med vin og

ynskjer deg hjarteleg velkomen, og har sterke ynskjer

går og andre vegen. Skal vi oppleva tippeliga må vi

lett og fin musikk, høyrest ut som ein god ide.

om å vera orkesteret til alle som likar klassisk musikk

til Bergen og Brann og som hovudstad på vestlandet

Avstressande miljø, med musikalsk balsam for øyre og

frå øvste hylle. Harmonien er eit topp internasjonalt

finnest her mykje vi kan gjera oss nytte av.

sjel. Kanskje du skulle gi Harmonien ein sjanse?

orkester med 100 musikarar frå 21 land. I den rette

MARKEDSSJEF LIV HEGE TVEIT OG INFORMASJONSSJEF HENNING MÅLSNES.

FOTO: ODDLEIV APNESETH

det dei har å tilby.

Det

hjelper vi deg med å tinga hotell-overnatting. KLASSIKARANE FREDAG: 21.10 Beethovens niande

settinga spelar orkesteret gjerne ”folkelege”-varian-

16.12 Haydns skapinga

Kanskje er det, merkeleg nok, litt mindre kjent at vi i

Du må sjølvsagt tasta deg inn på nett-sida til Harmonien

tar, som Brann-sangen og Blåveispiken. Orkesteret er

17.02 Star Wars

Bergen har eit av verdas eldste filharmoniske orkester.

og lesa deg opp på alle tilbod dei har. Frå konsert for

som poteta, kan brukast til det meste. Orkesteret sine

10.03 Halvorsen sin tapte fiolinkonsert

I dagleg tale, Harmonien, Griegs sitt eige orkester.

barnehageborn til konsert med og for demente. Eit

musikarar er profesjonelle musikarar, slik at dei har

07.04 Ein deutsches Requiem

Grunnlagt i 1765. Eit orkester som nyt gode kritikkar

orkester som verkeleg er til å bli glad i.

repertoar som inneheld det meste.

Bergen Filharmoniske orkester er ofte å høyra på

Gler meg til vi treffest i Grieghallen, ikkje minst skal vi

420 – 470 pr. person.

Bergen Filharmoniske Orkester er ei inter-

Hardingtonar, og har delteke på Hardanger Musikkfest.

kosa oss på nachspielet.

Kjøper du heile serien på fem konsertar betalar

nasjonal bedrift, med lokal forankring. Vi

Selskapet Harmonien har og ein fanklubb som reiser

- VELKOMEN

du kr. 1700 – 1900 pr. person. Hotell kjem evt.

i Hardangerfjordmagasinet ynskjer oss at vi

med orkesteret på store konsertar rundt omkring i

som bur rundt den fjorden du veit, skal bli

Europa. Harmonien har og eit heilt fantastisk tilbod til

frå heile musikk-verda.

deg som slit litt med å koma deg på konsert.

Eg ynskjer at vi skal få eit sterkare eigarskap til orkesteret, og kjenna på at dette også er vårt orkester. 44

i tillegg til prisen for konserten. FOTO: ODDLEIV APNESETH

ein større del av fanklubben til Harmonien.

Kjøper du ein konsert betalar du mellom

Ring oss på 55 21 62 68 eller tinga gjerne på marked@harmonien.no (feriestengt i juli)

S TO R D

EDWARD GARDNER, SJEFDIRIGENT

FOTO: ODDLEIV APNESETH

FOTOGRAF: BENJAMIN EALOVEGA

Start din ferie med fly frå Stord

SOMMARKONSERTAR

DEN NYE SJEFDIRIGENTEN

kl. 19.00 på Torgallmenningen

EDWARD GARDNER er Bergen Filharmoniske

Torsdag 18. og fredag 19. august

TORSDAG Edward Gardner dirigent og konferansier, Bergen Filharmoniske orkester Bror Magnus Tødenes tenor Blåsere fra Bergen Filharmoniske Ungdomsorkester Igor Stravinsky - Ildfuglen, 1919 suite Tom Rakewells arie “Here I stand”, fra The Rake’s progress Peter Tsjaikovskij - Lenskis arie, fra Eugene Onegin 1812-ouverture FREDAG Edward Gardner dirigent og konferansier Filmmusikk, frå Flåklypa til Star Wars Orkesterets sommerkonsert på Torgallmenningen er vorte ein fin tradisjon. God musikk, lune sommarkveldar og ein tettpakka Torgallmenning er stikkord for dei siste av konsertane i år. Vi slår like godt til med to konsertar, på torsdag og fredag, begge med sjefdirigent Edward Gardner. På den første konserten møter vi den nye Jussi Bjørling, tenorsensasjonen fra Sunnmøre, Bror Magnus Tødenes. I tillegg vert det spektakulært når det brakar laus med Tsjaikovskijs feststemte 1812-ouverture med krut, kanoner og fullt orkester. Fredagens konsert er via filmen si verd, og vi lovar kjente melodiar og musikalske høgdepunkt frå publikumsvinnarar som Star Wars og Harry Potter! Konsertane er gratis.

Bergen Filharmoniske Orkester bød bergenserne på folkefest - BA om en tidligere sommerkonsert Vert arrangert med generøs stønad frå Trond Mohn

Orkester sin nye sjefdirigent, internasjonalt

499,-

anerkjent som ein av dei fremste orkesterleiarane i sin generasjon. Han er født i 1974, og fekk si utdanning frå universitetet i Cambridge og ved Royal Academy of Music i London. Etter

På utvalte avgangar

Elder ved Hallé-orkesteret i Manchester før han vart utnemnt til musikksjef ved Glyndebourne Touring Opera i 2004. Tre år seinare fekk han den tilsvarende stillinga ved English National Opera, der han vart til våren 2015. Gardner vart i 2008 tildelt Royal Philharmonic Societys dirigentpris, og året etter fikk han Olivier-prisen for Outstanding Achievement in Opera. I 2011 leia han som den yngste dirigent nokon gong den prestisjefylte Last Night of the Proms-konserten i Royal Albert Hall, og året etter vart han tildelt Order of the British Empire for sin innsats for britisk musikkliv. Gardner dirigerer jamnleg i store operahus som Metropolitan i New York, La Scala i Milano, Paris-operaen og ved Glyndebourne Festival Opera. I 2010 vart han utnemnt til første gjestedirigent ved City of Birmingham Symphony Orchestra. Han har ein eksklusiv kontrakt med plateselskapet Chandos, og hans innspelingar har fått strålande kritikkar. Med Bergen Filharmoniske Orkester har han spelt inn Orchestral Realisations med musikk av Luciano Berio, og ein serie med

Billettane er allereie lagt ut for sal, bookingperioden varer til og med 7. august. Billettane må tingast minst 7 dagar før avreise.

Les meir på stordflyet.no eller følg oss på Facebook

avlagt eksamen vart han assistent for Sir Mark

musikk av Leoš Janácek.

I perioden 27. juni til 14. august tilbyr DAT ein ekstra hyggeleg sommarpris mellom Stord og Oslo

MIDT I ROSENDAL SENTRUM - VED SJØEN

Vi har straum - dusj - WC - tømmestasjon - boss - internett. Kontakt Rosendal Bubilparkering telefon 53 48 46 66 / rosendal bubilparkering

OSLO

ØYSTEIN SKAALA

er forskar ved

Havforskingsinstituttet i Bergen. Instituttet har omfattande aktivitet i fjorden, og Hardanger-

Hardangerfjord ekspressen Du har heilt sikkert opplevd denne kjensla! Nokre gonger er det berre slik at du kjenner det på deg, at dette er bra. Eg får den kjensla, når eg tar Hardangerfjordekspressen.

fjordekspressen er ein veldig grei måte å koma til og frå Bergen, meinar Øystein. Mykje kan i dag kommuniserast på nettet, men mange situasjonar krev at ein er til stades, og då er dette ein framifrå måte å reisa på. Reisetida er effektiv arbeidstid. Å bruka reisetida til Bergen til å førebu seg til møte, og heimreisa til

LARS RØDNE dagleg leiar i selskapet som

å evaluera møtet er heilt optimalt. Det å ha ei slik

eig og driv Hardanger-fjordekspressen fortel om

rute, med ein topp regularitet aukar også orga-

ruta mellom Bergen og Rosendal, at passasjertalet

nisasjonar si interesse for å ha satelittar ute i vårt

auka relativt raskt gjennom dei fyrste åra, noko

distrikt. Ruta bidreg til at det blir meir knoppskyting

som fortel at det var eit behov for denne båten.

i regionen vår.

Dei siste åra har passasjertalet stabilisert seg på ca. 45.000 reisande.

Ei behagelig og effektiv rute som knyter heile regionen vår saman på ein god måte. Det er ein

Ein av dei viktige grunnane til det stabilt høge talet,

sosial måte å reisa på, der du kan ha kontakt og

trur Lars Rødne er at båten har høg regularitet.

snakka med andre reisande. Servicen frå Rødne er

Skal du vidare, t.d. med fly frå Flesland kan du vera

kjempegod. Om vi har ting eller utstyr i Bergen, så

rimeleg sikker på at du når flyet. Båten er absolutt

sender instituttet med Hardangerfjordekspressen,

til å stola på. Buss til og frå båten er viktig, både til

og på eit par timar er alt utstyret på plass hos oss.

Odda og Husnes. Turisttrafikken frå Bergen tar seg opp. Pakketurar til Rosendal med besøk og lunch

Skal eg drista meg til med eit ynskje om noko, så

Ein behageleg tur i eit flott fjordlandskap, heile

Kjem du frå Kuala Lumpur, så sparar du inn

bestemma masse sjøfugl og har nærkontakt

på Baroniet er populært. Reiser frå Bergen kl. o8.50

måtte det vera vi kunne tenkt oss ei god oppdate-

tida noko å sjå på. Du kan sjølv velja andre vari-

båt-billetten berre på det parkering kostar.

med niser som boltrar seg tett opp til båten.

og er i Rosendal kl. 11. Retur til Bergen kl. 14.25,

ring og orientering om mange interessant plassar

antar, med eller utan musikk på øyra, kan du

Heller ikkje på Flesland får du problem med

- I går, seier kaptein Engdal, kom det to hjortar

Vi ser og at Hardangerfjordekspressen er den mest

vi reiser forbi. Det kunne auka verdien av turen for

slappa heilt av, til og med småslumra eller sova.

ferjer, UP eller ekvivalentar. I tillegg kjem du

symjande over fjorden rett framfor oss.

populære reisemåten for folk som skal vidare til

turistar, og ville vera interessant for lokale reisande.

Du kan bruka tida til å snakka med ein kjenning

heim samstundes som dei som berre har vore

Odda og Trolltunga.

Ein kunne brukt både brosjyrer og skjermane om

du ikkje har sett på åravis. Ta diskusjonen vidare

i Bergen!

- Ja, 10-ande driftssesongen til Hardanger-

om viktige tema, som frå 1966 om ballen var

fjordekspressen. Fleire her som er veteranar om

inne? Var det mål? Eller om det var offside i

Tenk

vår-kampen i 1986, då han scora vinnarmålet,

re og oftare gode vener kan vitja deg.

og vi knuste Odda 2-1! Rett å slett bruka turen

Hardangerfjordekspressen vikar like godt om

til å løysa verdsproblem. Skulle du vera kvikk og

du begynner reisa di i Bergen. Plutselig er det

Det vart fyrst heilt stilt. - Dei såg på kvarandre

vaken, så kan du bruka pc, eller jobba med å

ikkje så langt til Tysnes, Kvinnherad, Jondal,

- Det har vel ikkje vore nokre spesielt skumle

skriva tale, eller……..

eller Odda. Ikkje Ullensvang heller, skal vi snak-

ting, men den som tar kaka, e no den om han

ka der om. Nei, ei velsigning er denne ruta. Eg

som skulle…… - Jau so, akkurat, seier eg, midt

berre kjenner det på meg at dette er bra.

på ljose dagen? Ikkje alt som eignar seg på

Uansett, blir resultatet, at på to timar, er du

på

kor

mykje

kjekkare,

enkla-

heilt suta-laust plutselig midt i Bergen. Ingen

bord. - No vil eg gjerne høyra dei beste historiane gjennom desse ti sesongane?

trykk veit du. Ja, nei, men vi kan no ta den der,

problem med parkering, eller andre usikre fak-

Vonar at folk både innover og utover, I ein

hugsar du han som….. Ja, nei, nei, hallo, detta

torar. Skal du lenger ut i verda, og går av på

attraktiv omkrins, frå Malkenes og Rosendal

får vi ta ein annan gong. Kva var aldersgrensa

Flesland, så kan du etter to timar alt vere i lufta

får opp begge augo sine for denne juvelen av

sa du?

med kurs for Kuala Lumpur, eller kvar du måtte

ei rute, og spanderer på seg ein slik fin tur. Då

Oi, sjå der, der e BEFFEN…….

ha ærend.

trur eg du raskt blir med i ”menigheten!” No var vi framme, har det gått to timar?

Same gleda er det når du skal heimatt. Uansett

Mannskap i særklasse. Eg var heldig og fekk

Aldri i verda, - må vera noko gale med

kva du har vore på i Bergen, så kjem du heim

meg ein tur i kommandosentralen og snakka

klokko…..

suta-laust, utan å lesa ferjeruter, bli fotografert

med kapteinen og hans medarbeidarar. Vi

eller lasersjekka av UP. Har du vore i hyggelig

snakka om Tærøyo og om gamle handels-

lag, så treng du ikkje telja ekvivalentar eller

stader, Lukksund og Malkenes. Høyrte på kon-

timar eller noko, berre slappa av, så er du plut-

takten med overvakingssentralen for skipsleia,

selig heima.

og vi sjekkar kursen på radaren. Prøvte å arts-

Heile året er det kjappaste måten å koma seg til

bord på båten.

ANNE SIGRID TOTLAND LUNESTAD er tannlege på Husnes, busett i Rosendal. - Dette med å reisa med båt til Bergen var noko nytt for meg når eg flytta hit. Ei heilt fantastisk oppleving, for ein tur. Det er mange poeng som gjer denne ruta til ein diamant. Ikkje alle likar å kjøre bil i Bergen. Du slepp det evige problemet med parkering. Mesteparten av møter/dags-kurs blir haldne nær sentrum. Til Flesland og ut i verda, er ruta heilt topp. Når du reise frå Rosendal kl. 06.50 og er i sentrum av Oslo kl. 10.30, så seier det alt. Mange reiser til kontroll på Haukeland. Bussen til sjukehuset går 20 meter frå kaien der Hardangerfjord-ekspressen legg til. To timar så er du på Haukeland sjukehus. Vi tannlækjarar viser pasientar til kirurgi. Det får du i Bergen sentrum, kanskje bør ikkje pasienten kjøra bil med det same etter inngrepet. I tillegg og ikkje minst, eit kjekt mannskap med god service. Servicen til mannskapet går og vidare. Vi er mange som har

Bergen og Flesland. Om du må vera sikker på å

studentar i bydn. Dei skal ofte ha noko som er

koma med båten, så kan du no kjøpa billett på

”heime,” ski eller andre ting. Tar du det med på

nettet på førehand. No er det rett nok veldig skjel-

kaien og spør om båten kan ta det med? Aldri eit

den at båten er full, og passasjerar blir ståande att.

nei, blide og hjelpsame. Enkelte skal kanskje berre

L Rødne & sønner er 60 år i 2016. Hardangerfjord-

studere eit semester. Då kan du bu heime om du

ekspressen starta opp i 2007, så det er tiande året

vil, i Rosendal, på Husnes, eller i Odda. Det blir ikkje

med drift. Den største skilnaden på reisemønsteret

mykje dyrare enn å leige bustad i Bergen.

seier Lars, er at i starten var det ein veldig topp på fredag og sundag kveld. No har det flata meir ut,

I tillegg må vi hugse på ein viktig ting. Det er ikkje

og strekkjer seg frå torsdag til måndag. Lars Rødne

berre vi som skal ut og heimatt. Det er mange,

har stor tru på denne ruta, og vonar på ei framtid

slekt, vener, turistar som skal vitja oss og/eller

til felles gleda for rederi og passasjerar.

området vårt. Ruta er like glimrande for dei.

MOTORPASSAR BENGT HERMANSEN SOM HAR VORE I RØDNE SIDAN 2002, I MIDTEN ER DET LETTMATROS CHRIS TØNNESSEN TILSETT 2013, FØRER KJELL ENGDAL TILSETT I 2009.

Nysteikte bakervarer frå tidleg morgon / fristande frukt & grønt-diskar / ferskvareavdeling med det du treng til ein perfekt dag / velsmakande rettar i varmedisken Nysteikte bakervarerfrå fråtidleg tidlegmorgon morgon/ Nysteikte bakervarer Fristande frukt&&grønt-diskar grønt-diskar/ fristande frukt Ferskvareavdelingmed med det treng til ein perfekt ferskvareavdeling det dudu treng til ein perfekt dagdag / Velsmakande varmedisken velsmakande rettar i varmedisken NORGESMEISTER I FRUKT OG GRØNT 2015

r a m Som ansen r r u k kon

7-22 (8-20)

PREMIE PÅ BARONIET I ROSENDAL

Vi er, og vil bli verande eit magasin for heile Hardangerfjorden. Det vil seie dei 14 kommunane som grensar til fjorden. Frå tid til anna vil vi sikkert vera innom spennande ting i nabolaget, men Hardangerfjordmagasinet vil vi vera.

No er det slik at sjølv om namnet er klangfullt og vakkert, så er det

Vi er spent på gode forslag. For å visa at vi vil bli glad for det

litt langt i nokon samanhengar. M.a. kan det vera vanskeleg å laga

rette namneforslaget, så vil vinnaren få ei oppleving på Baroniet i

ein ny moderne logo og grafisk profil rundt namnet. Difor ber vi

Rosendal, verd kr. 5000,-

leserane om hjelp til å koma med eit godt norsk namn.

Send forslag på e-post til sigurd.vikoren@prinfo.no.

2 minutt frå båthamna og bubilplassen Kun Kun 2 minutt frå båthamna og bubilplassen

Det er du som kjem med dei kreative forslaga. Men, det ville berre vera flott om det var eit gamalt namn som betydde noko i retning av magasin. Noko som har vore brukt ein stad mellom røyksignal og internett. Eller det kunne vera ei strålande forkorting med snert i.

Vonar du hiv deg med - god sommar!

EUROSPAR ROSENDAL- -T:T:535348482525 - eurospar.rosendal@spar.no --www.spar.no EUROSPAR ROSENDAL 5050 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net www.spar.no

EUROSPAR ROSENDAL - T: 53 48 25 50 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net - www.spar.no 5

Hyttedraumar på rekkje og rad.

- Du trur det ikkje før du får sjå det -

I Langedalen på Solfonn byggjer Tungesvik Bygg 50 flotte hytter. I eit regulert hyttefelt ferdig tilrettelagt med alle fasilitetar nye hytter krev. Milevis med bortover løyper, kort avstand til Røldal Skisenter med mest snø i Norge. Frå vestsida, unngå vinterstengde veier. Er du glad i fjellet, finn du hytta di her. Tungesvik kan og levera hyttene med ”Klappet & klart”- konseptet. Då kan du flytta inn på dagen. VURDERER DU HYTTE PÅ FJELLET, SNAKK MED TROND RUNE TUNGESVIK 975 20 815 ELLER ANTON SJURSEN 913 88 117

Under utførelse hytter: Solfonn/Langedalen Hordadalen / Sjurasvingen WWW.TUNGESVIK-BYGG.NO

Kor kjem du ifrå_Vindafjord2.qxp_Layout 1 18.09.15 13:15 Side 1

BU I VINDAFJORD

- Hyttedraum ved sjøen -

Kor kjem du ifrå?

Eg er Vindafjording!

Tungesvik har og hytta for deg som vel å realisera hyttedraumen med fjorden.Du kjem ikkje nærare verdas vakraste fjord, Hardangerfjorden med hytta di enn på Svoldalsneset, nær Ænes i Kvinnherad.

Her kan du kjøpa ferdig hytte, gjerne med ”Klappet & klart.” Alternativt kan du velja ut hytte og tomt sjølv. SNAKK MED TROND RUNE TUNGESVIK, 975 20 815 WWW.TUNGESVIK-BYGG.NO

Til og med under overflata er alt såre vel i Vindafjord:)

Herlige Hardangerfjorden

Under utførelse hytter: Skånevik / Sandvik Svoldal / Kvinnherad Hyttefelt tomter Staupe / Ålfjorden Boligtomter Prestnes Kvinnherad Skånevik 2 mans bustad Skånevik

· · · · · · · · ·

Imponerande antal lokale og internasjonale arbeidsplassar Skular med lærarar som verkeleg kan og bryr seg Eldreomsorg som viser handlekraft og respekt Natur som inviterer til mangfaldige opplevingar Folk som kan bli ein god ven berre du gir dei tid Kultur i ulike former og nivå Moglegheiter for mykje for dei som vil Eit kommunalt apparat som kvar dag arbeider for å yta på sitt høgste nivå Levande bygder – der den enkelte er særs viktig

vindafjord.kommune.no

Det er forskjell på folk blir det sagt Ikkje minst når dei skal svara på kor dei kjem ifrå. Nokon kan nesten ikkje venta med å seia det, medan andre fomlar etter dei rette orda og ser på skotuppane. Eg er frå Telemark, men bur i Vikebygd… Dei som er stolte av kor dei kjem ifrå svarar både høgt og tydeleg, og i presise ordelag. Dei ser i tillegg rett og slett irriterande fornøgde ut. Rake i ryggen er dei også.

Ein Vindafjording Ein kommune med 8.700 rakrygga? Tja. Kanskje ikkje alle, men me trur mange har gode grunnar til å vera stolte. Me forventar vel kanskje ikkje at så mange får tårer i augene når dei seier at dei er Vindafjordingar, men det er nokre gode grunnar til å få nettopp det.

Me ynskjer alle Vindafjordingar fortsatt gode dagar, og ynskjer nye velkomne.

VITAL OG SENTRAL

Vinnarskalle.no

Dette er noko av det Vindafjordingar kan gleda seg over:

Folgefonna Nasjonalpark

FOTO: STIG TROVOLD

NY NASJONALPARKFORVALTAR

Nasjonalparkforvaltar! Smak litt på den tittelen! Ein stilling med skikkeleg sus i namnet, om du spør meg. Folgefonna Nasjonalpark har frå 1. februar 2016 fått ny forvaltar. Den som kan smykka seg med den fornemme tittelen er, Astrid Bakke Haavik. Ho har skifta ut Fløyen og Ulrikken med Melderskin! Flytta frå Bergen med ektemannen sin Torleif, og vesle Steinulf, som snart fyller 1 år.

Den blide og trivelege forvaltaren har eta-

Astrid er oppteken av lokal forvalting, som

I nasjonalparken finst gamle ferdsleruter og

blert seg med base i Rosendal, og er klar

sikrar at verneverdiane ikkje vert utarma og at

stølsvegar, som er brukte gjennom lange tider.

for Folgefonna Nasjonalpark!

Ho har mas-

vernet såleis vert mindre verd, Amen! Før ho

Folgefonna er særleg kjent for fantastiske

ter i naturforvalting frå Norges Miljø og

har blitt betre kjend med områda og nasjonal-

vårskiturar, men det er mogleg å gå på ski her

I Folgefonna Nasjonalpark er du naturen

Biovitskapelege universitet på Ås. (tidlegare Ås

parken, er Astrid usikker på kva verdiar som er

nesten heile året. Det finnest fire sjølvbetjente

sin gjest!

landbrukshøgskule.)

utsett for mest press, men er klar over presset

turisthytter i nasjonalparken som står opne

mot dei verna vassdraga, som er ein særs viktig

heile året. Fonnabu, Breidablikk, Holmaskjer og

Astrid ser fram til å jobba med indrefileten

del av nasjonalparken. Vatnet sin syklus vil og

Saubrehytta.

i norsk vestlandsnatur. Tiltrer jobben med å

vera sentralt i det nye Folgefonnsenteret, som

ivareta nasjonale verneverdiar på Folgefonna

vert opna av Statsminister Erna Solberg, 2. mai

Elvane i nasjonalparken er mange, men oftast

og tilliggjande «herligheter» med ei audmjuk

2017.

bratte og strie. Nokre av dei er like fullt gode

overnatting. Rydd opp etter deg, og ta

fiskeelvar. Æneselva buktar seg i vakre svingar,

med bosset heim.

kjensle, og vonar ho kan gjera ein god jobb. Astrid gler seg til å ta fatt på utfordringa med

Astrid meiner ho har fått ein kremjobb, sjølv om

og eignar seg vel for kanopadling. Dei inste

å gjera seg kjent i nasjonalparken. Ei slags

forvaltaren sin jobb, også er å vera sekretær, og

delane av Ænesdalen er så å seie urørte, med

opplæring gjennom å bli kjent med sjølvsyn.

handsama saker for nasjonalparkstyret. Styret

sterkt villmarkspreg.

Ho er godt i gong, og har vore med oppsynet

er samansett av ein person frå kvar av dei fem

på Folgefonna, vore i Buer – Reinanut-området,

kommunane som har areal i nasjonalparken,

Du kan lese på nettsida til nasjonalparken, (fyll

Bondhus-dalen, og i Mura- eller om du vil,

Ullensvang, Odda, Jondal, Etne og Kvinnherad,

inn rett adresse, Astrid) om bergartar, botanikk

Hatteberg-dalen.

pluss ein representant frå fylkeskommunen.

og fugle- og dyrelivet.

- Gå der du vil, på beina eller på ski. Alt som har motor er i utgangspunktet forbode. - Rast der du vil, nytt gjerne telt for

- Du kan gjerne tenne opp bål, men hugs det generelle forbodet mot bålbrenning i skog mark mellom 15. april og 15. september. Vis omsyn når du sankar ved. - Du kan plukke bær, sopp og vanlege planter til eige bruk. Vis omsyn til kulturminne,

Styrelemene er valde for fire år om gangen. Viktige delar av nasjonalparken, er dei ulike

Styreleiar i perioden 2016 - 2019 er ordføraren

Organisert turisttrafikk tok til alt i 1833 frå

vegetasjon og dyreliv. Ta ekstra omsyn i

besøksmåla i alle fem kommunane, som skal

i Jondal, Jon Larsgard.

Sundal i Mauranger til Tokheim i Odda. Turistane

hekke og yngletida.

visa delar av naturmangfaldet og vera tilgjenge-

gjekk til fots og vart i ein periode frakta med

lege for ålmenta. Den nye forvaltaren er veldig

Folgefonna er kjent for dramatisk og vakker

hest og slede over fonna. For hundre år sidan

- Jakt og fiske er tillate som elles. Hugs jakt/

opptatt av samanhengar, og særleg interessert

natur. Med fjordar, fjell, elvar, vatn og brefall

var det livleg trafikk av cruisebåtar i fjordane.

fiskekort. Ikkje bruk levande fisk som agn.

i å studera bruk og vern. Naturen påverkar oss,

er Folgefonnhalvøya mellom dei aller viktigaste

Brearmane i Bondhus og Buer, saman med dei

Du må heller ikkje ta med deg levande fisk

og vi påverkar naturen, seier forvaltaren med

reisemåla i Noreg. Variasjonen er stor, med allsi-

mange imponerande fossane var viktige reise-

frå eit vassdrag til eit anna.

ei innleving som lar oss forstå at dette er ho

dige naturopplevingar.

mål for turistane, og Odda var den gongen den

oppteken av.

viktigaste hamna for cruisebåtar i landet.

- Du kan ta med deg hund, men hugs utvida bandtvang i perioden 1. april til 20. august. Nokre kommunar har eigne reglar om dette.

t e r e t n e s n n o f e g l , o D R O J F RARE F Æ N G E T - EIT S N! N O F G O L L E J F

TENK OM! Tenk å koma nærare snøen som fall i fjor som snart tar vegen verda rundt i ein liten drope og snøen som fall i gamal, gamal tid som sig fram inn under breen - også om du ikkje kan gå opp sjølv! Tenk å få koma under vatnet i fjorden og få sjå kva som lever og sym omkring i djupet og i fjæra - også om du ikkje kan dykka sjølv! Tenk å få bli kjend med nasjonalparken

Forskaren av i dag er med å laga utstillinga som skal motivera ungdomen til å

og få sjå det som veks og gror, kryp og flaksar nær fonna

bli morgondagens forskarar. Og samanhengane forskaren finn, skal hjelpa oss

- også utan å gå dit sjølv!

å ta vare på den gode ballansen i vatnet si vandring verda rundt og i vår eigen

Men også om du kan koma dit å handhelsa på breen,

kvardag. Det skal Folgefonnsenteret invitera og motivera til!

fjorden og nasjonalparken, kan kunnskap og kjennskap du har med i sekken når du

I styret for Stiftinga Folgefonnsenteret har me som mål at slike tankar som

drar ut, gjera opplevinga større.

dette ikkje berre skal bli ”Tenk om!”, men oppleving av naturglede, inspira-

Slik kunnskap og kjennskap vil Folgefonnsenteret gi deg.

sjon, kunnskap, kjennskap og engasjement. Tenk å få skjøna meir av dei store samanhengane i Folgefonnkommunane Etne, Jondal, Kvinnherad, Odda og Ullensvang står

naturen

bak stiftinga saman med Besøkssenteret for Folgefonna nasjonalpark,

og ana korleis landskapet har gitt livsgrunnlag langs

Havforskingsinstituttet og Bjerknessenteret. Bygget står klart i Rosendal i løpet

fjorden til ulike tider!

av hausten, og 2.mai 2017 skal statsministeren opna Folgefonnsenteret for besøkjande. FØLG MED, FØLG MED, PÅ FACEBOOKSIDA OG HEIMESIDA

Tenk å kunne få gå nærare enn auget og øyret tillet;

FOLGEFONNSENTERET.NO.

Å få granska, undersøkja og systematisera. Tenk å få bli forskar!

MARIT ELISEBET HØINES TOTLAND

MARIT ELISEBET HØINES TOTLAND styreleiar i Stiftinga Folgefonnsenteret

ÅL

S K M Ø S

i og rundt FOLGEFONNA NASJONALPARK På ei halvøy ved Hardangerfjorden ligg Folgefonna nasjonalpark og den tredje største breen i Noreg. Det er mange innfallsportar til Folgefonna nasjonalpark. Ein ”innfallsport” er ein stad der du kan få verdifull informasjon som gjev størst mogeleg utbyte av besøket ditt til regionen.

Desse stadene kan du henta meir

- Agatunet i Ullensvang

informasjon om nasjonalparken

- Juklafjord i Jondal

og kva ein kan ta seg til her:

- Odda turistkontor i Odda - Åkrafjordtunet i Etne - Besøkssenter Folgefonna nasjonalpark (utstilling stengt 2016 pga. ombygging)

På «Innfallsporten» kan du kjøpa kart og få gode råd, og nokre stader kan du leiga sykkel eller båt. Profesjonelle aktørar byr dessutan på mange spennande utflukter med erfarne førarar. Og hugs at bygdene langs fjorden ofte er attraksjonar i seg sjølve, med natur og kulturminne som er vel verdt å utforska. FOLGEFONNA SINE MANGE ATTRAKSJONAR Rundt Folgefonna nasjonalpark kan ein beundra bre og brearmar, isfall, turkisfarga brevatn og krystallklare elvar som rasar av stad med smeltevatn. Det freistar med fotturar i ville dalar, å klatra i høgda og kikka ned på fjordar som isen har brukt titusenvis av år på å grava ut or harde fjellet. Sjå nøye, og du vil oppdaga ein variert flora og eit rikt fugleliv, kan hende også nokre av dei meir sjenerte dyra som trivst i desse traktene. Denne lista over offisielle Folgefonna-attraksjonar er eit utval av stader med praktfull natur og spennande kulturelle høgdepunkt. På lista finn du naturstiar til flotte utsiktspunkt, kulturminne som avdekkjer Folgefonnhalvøya si fargerike historie, og spennande utstillingar som gjev verdifull innsikt. På vandringa di vil du sjå informasjonstavler med gode forklaringar. BUERDALEN Odda BONDHUSDALEN Sundal REISETE / DIGRAHAUG

Odda

GEOSTIEN Mauranger LANGFOSS Etne BYGDA HERAND Jondal AGATUNET Ullensvang MALMANGER PRESTEGARD

Rosendal

STEINPARKEN Rosendal FONNA GLACIER SKI RESORT Jondal RULLESTAD Etne PILEGRIMS-/BUFØREVEGEN

Ullensvang og Jondal Velkommen inn i naturen! www.folgefonna.info 63

HUSNES

- eit sterkt regionsenter! Utbygginga av Husnes-samfunnet tok til for alvor midt på 1960-talet. No 50 år seinare går den nye administrative og politiske leiinga i Kvinnherad høgt ut på banen, for å styrka og byggja opp Husnes som regionsenter. I kommuneleiinga har vi i alle høve ikkje tenkt ”å sova bort som-

Det vil koma eit positivt løft visuelt i Husnes-sentrum,

marnatta!” seier Peder ordførar. Vi ynskjer å gå ut å vera positive,

og ei klar betring av trafikkmønsteret, særleg for mjuke

og gjera det vi kan for at kvinnheringane skal finna dei offentlege

trafikkantar. Det kjem ny bussterminal i sentrum. Det mykje omtala

tilboda dei treng i eigen kommune. Eit solid regionsenter vil gje oss

Hellandskrysset er mellom sakene kommunen har sett på ei akutt-

eit mykje betre grunnlag for å halda på offentlege tenester, som

liste med ting som hastar. Her vil koma trafikksikring, gjennom

tannrøkt og ikkje minst NAV-tenester. Samstundes er det utruleg

utbetring med rundkjøring.

viktig for å halda på ein vidaregåande skule på høgt nivå. Summen av dette, vil gjera det enklare, og spara alle for mykje tid, om du kan

Kommunale bustadpakkar både i nærleiken av sentrum, og i andre

nytta deg av offentlege teneste-tilbod i eigen kommunen.

områder, vil vi leggja til rette for nye bustader. Med særleg fokus på unge, og fyrste-gongs etablerarar.

Å halda slike tenester i Kvinnherad vil og bety mindre handelslekkasje og ei styrking av eige senter på alle felt. Kommuneleiinga si hovud-

Alle desse tiltaka vil bety betydelig utvikling og vekst i Husnes-

oppgåve er å styrka tenestene til innbyggjarane i eigen kommune,

området. For Kvinnherad kommune vil det vera viktig å byggja opp

og gjera dei best mogleg. På Husnes har vi eit storsenter som omset

eit sterkt regionsenter. Difor er aktivitetar starta av ein offensiv kom-

mest av slike senter mellom Stavanger og Bergen. Senteret har og

mune eit positivt grunnlag. Kvinnherad ynskjer å satsa i alle delar av

butikkar som er mellom dei mest lønsame i Noreg.

kommunen gjennom ein strategi for utvikling av Kvinnherad. Husnes treng Kvinnherad og Kvinnherad treng Husnes.

Alt dette peikar mot at vi har eit solid grunnlag for å ha eit handelstil-

– Det er klart, seier Peder Sjo Slettebø, at når Hordaland Fylkeskommunen har vedteke at Husnes skal vera regionsenter, så må vi i Kvinnherad kommune jobba steinhardt for at Husnes skal bli det regionsenteret vi ynskjer oss.

bod som har potensiale til å bli det beste på heile Vestlandet mellom

I kommuneleiinga trur vi på Hydro og på aluminium. Når Søral gjekk

dei to store byane Stavanger og Bergen. Med dette som ein av dei

for halv maskin frå 2009, og framover, så er vi sikre på at tanken hos

viktige byggjesteinane, vil kommunen bidra til og leggja til rette for,

Hydro med å kjøpa alle aksjane var, og er at B-hallen skal opnast og

å byggja ut ulike servicetilbod, både offentlege og private.

Hydro Husnes skal opp i full produksjon. Før det blir ein realitet, er det viktig at kommunen er positiv, kreativ, og bidrar med det kom-

Kommunen er klar til å gå inn med betydelege kommunale investe-

munen kan, for å skapa ny vekst og utvikling.

ringar. Ny idrettshall skal byggjast. Det vil gjera Husnes og området rundt meir attraktivt for mange av dei aktivitetane som er med å

Difor ynskjer kommunen å «handla» no! Difor har kommunen under

gjev levande sentrum og bygder. Ny idrettshall vil og ha ein bety-

utredning til snarleg politisk handsaming ein bustad-pakke, som vil

deleg positiv innverknad på ulike aktivitetar innan for skuleverket.

generera mykje arbeid. Aksen som nytt kommunalt tenestetorg er alt

Byggestart for den nye idrettshallen vil vi skal bli denne val-perioden.

vedteke, og sendt til rådmannen for utredning. Kommunestyret har

Før-prosjektet er snart ferdig.

vedteke å framskunda Opsanger-vegen med opp-start i 2017.

Kvinnherad kommune har alt vedteke å byggja ut eit nytt kommunalt

Signala frå oss i kommuneleiinga er krystallklare, seier ordførar

tenestetorg i Husnes sentrum. Opp-start av byggearbeid vil bli i 2017.

Peder Sjo Slettebø. Vi har trua, viljen, og vil no visa handlingsevne.

Kommunen investerer også mykje midlar i infrastruktur, der det

Kommunestyret har gjort konstruktive vedtak som betyr at mange

fyrste store prosjektet vil vera ei opp-gradering av Opsanger-vegen.

store prosjekt startar no, i ei ny positiv utvikling for heile Kvinnherad.

Kvinnherad-pakken! Vi har høyrt uttrykket, det har vore spekulert om kva trafikkale løysingar ein slik pakke kunne innehalda. Men, ingen har visst noko sikkert, kva kan vi få til, vil det i det heile bli noko? Eller er det berre prat, eit luftslott, i beste fall til bruk i festtaler?

Ikkje slik lenger. No kjem Kvinnherad-pakken - Ny infrastruktur,

I Kvinnherad-pakken finn du ei såkalla akuttliste med ”straks-

veg, samferdsle, betring av fylkes-kommunale og kommunale

tiltak”. Prosjekt som alt er finansiert, og såleis er meininga at

vegprosjekt. Heving av standard, ras-sikring, trafikksikring,

desse prosjekta kjem straks.

RÅDMANN ODD IVAR ØVREGÅRD

betring av offentleg transport-knutepunkt. Basert på kommunale og fylkeskommunale løyvingar, saman med søknad om bompengefinansiering.

Her er vedtaket i kommunestyret som ligg bak og gjev

6. Arbeidsgruppa til Kvinnherad-pakken får i oppgåve å vur-

retningslinjene for vedtaket om Kvinnherad-pakken.

dere etablering av pådrivarselskap i høve vidare arbeid med Fjelberg-sambandet.

1. Formannskapet ber arbeidsgruppa for Kvinnherad-pakken arbeida vidare med prioriteringar og investeringar og legga

Selskapet skal arbeida med å kartlegga, organisera og reali-

saka fram i kommunestyret sitt møte i juni d.å.

sera arbeidet med Fjelberg-sambandet, i tett samarbeid med Kvinnherad kommune, Hordaland fylkeskommune og andre

2. Budsjett 2016 og økonomiplan 2016 - 2019 blir å justere i

interesserte partar. Det skal til ei kvar tid vera representantar

tråd med forslag til finansiering av strakstiltaka i Kvinnherad-

i eit eventuelt selskap frå politisk og administrativ leiing i

pakken.

Kvinnherad kommune.

3. Prosjekt under ”strakstiltak” skal startast opp snarast råd.

Kvinnherad kommune inviterer Hordaland fylkeskommune og Fjelberg Bygdalag til å delta i selskapet.

4. Rådmannen får i oppdrag å starta arbeid med framlegg til 7. Gong- og sykkelvegar bør byggjast som fortau med rekk-

bom-pengesøknader. Alle alternativ skal utgreiast.

verk, eksempel sentrum Uskedalen - Korsneset. 5. Arbeidet med trafikksikring i Herøysund skal ha høgaste prioritet i eigen prosess.

Ei slik utbygging vert sikrare, billegare og krev mindre areal og vedlikhald.

Av ”strakstiltaka” som kjem fyrst, kan vi nemna; Lundsneset -

Vona til rådmannen og det politiske miljøet i Kvinnherad er at

Opsanger-vegen - Hellands-bruo/krysset - Kollektiv-knutepunkt.

dei kjem i gang umiddelbart. At eigne økonomiske løyvingar, saman med fylkeskommunale løyvingar skal halda hjula i gong,

Det som er særleg positivt og gledelege i denne saka, ligg i den

til bom-pengesøknaden er på plass.

store politiske viljen og ikkje minst semja om å bruka midlar og få gjennomført desse prosjekta. Dette er infrastruktur som vil

Kvinnherad kommune ynskjer å framstå som kreativ, initiativrik

løfta Kvinnherad opp og fram, og vera eit positivt insitament på

og framtidsretta. Kommunen skal vera attraktiv, og ta eit solid

kort og lang sikt.

og viktig steg framover, for alle kvinnheringar. Ikkje minst er dette gunstig og god ny infrastruktur for eksisterande næringsliv.

Eit anna positivt samarbeid som fylgjer i kjølvatnet av denne

Samstundes trur Øvregård at Kvinnherad vil bli enno meir attrak-

kommunale viljen og pådriv, er utvikling av ein nært og godt

tive for enno fleire!

samarbeid med Statens vegvesen på planlegging og gjennomføring. Eit viktig samarbeid som Kvinnherad kommune set stor

Stor semje mellom politikarane i å leggja eigne utviklingspengar

pris på, seier den nye rådmannen Odd Ivar Øvregård, som roser

i prosjektet. Brei semje i kommunestyret. Arbeidsgruppa som

den politiske viljen og semja om prosjekta.

skal stå for gjennomføringa av Kvinnherad-pakken, er formannskapet, utvida med representantar frå dei partia som ikkje er

Øvregård som står bak struktur-endringar som skal revitalise-

representert i formannskapet.

ra administrasjonen i kommunen, får det travelt med mange utfordringar på samferdslesektoren. Det er og rådmannen som

Med seg har dei ei brei semje om framdrifta, og stor vilje til å

no skal føra i penn saka om bom-pengefinansieringa og priori-

bidra økonomisk med å få gjennomført måla sine.

teringar. Ein prosess Øvregård seier normalt tar mellom 2 - 4 år.

18 lekre leiligheter i sjøkanten! Balkong mot

FOTO: TERJE RAKKE

ROSENDAL BRYGGJE

18 lekre leiligheter i sjøkanten! Balkong mot sjøen, heis og garasje.

Å, for ein strålande morgon, Å, for ein strålande dag. Strålande glad kan eg kjenna: Lukka og eg er i lag. ROSENDAL BRYGGJE

18 lekre leiligheter i sjøkanten! Balkong mot sjøen, heis & garasje.

Bildetviser viserfasaden fasaden mot sjøen. Solrike balkonger med Bildet mot sjøen. Solrike flott utsikt. Heis direkte garasje. balkonger med flott utsikt.fra Heis direkteSalget har startet! fra garasje. Salget har startet.

Faste

Omko Adress BRA ar Antall Fellesu Tomt Eiendo

Bildet viser fasaden mot sjøen. Solrike balkonger med flott utsikt. Heis direkte fra garasje. Salget har startet!

Faste priser

fra 2.990.000

Omkostninger Adresse BRA areal Antall rom Fellesutgifter Tomt Eiendomstype

fra kr 13.172 Rosendal Bryggje fra 69 til 145 kvm 2, 3 og 4-roms fra kr 1.380/mnd ca 1.600 kvm Eierleiligheter

Ta kontakt for avtale om visning, M: 928 52 363 / 40 40 45 52. KONTAKTPERSON Thor-Kristian & Therese Tlf: 90 22 77 77 www.rosendalbryggje.no Avdeling Bergen Nybygg Tlf: 902 27 777 dnbeiendom.no Mobilprospekt: Send Bolig 71515178 til 09999

260 000

5°30'0"E

300 000

6°0'0"E 340 000

320 000

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

380 000

1205

7°0'0"E

400 000 1703 Flå ms ba na

60°40'0"N

Volahytta

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

1114

National Tourist Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

7°30'0"E 420 000

8°0'0"E

440 000

8°30'0"E

460 000

480 000

Kongshelleren

1699

1731

1802

1708

1327

Storestølen fjellstugu

1636

A Til Oslo

Geiterygghytta

1470

60°40'0"N

5°0'0"E 280 000

1710

1461

Raggsteindalen

1477

6 720 000

60°30'0"N 6 720 000

1131 1599

Finsehytta

Torfinnsheim 1731

Alexander Grieg Kiellandbu

Hakkesetstølen

Hardangerbrua

1320

1485

1241

Krækkjahytta

987

Halne Fjellstove

1233 1648

686 842

1383

Dyranut Fjellstove

1530

1299 1046

Stavali

976 1572

Vivelid fjellstova

1410

665

Torehytten

1681

1690

673

Fo lg

600

efo

st u nn

ele

752

Litlos Kvanntjørnsbu

1474

Lågaros

Mosdalsbu

Fonnabu

1339

6°0'0"E

Mårbu

Sandhaug

1407

1454 Holmaskjerbu

243

Besso

Tyssevassbu

1446

7°0'0"E

1426

1674

1480

Kalhovd turisthytte

Mogen Hellevassbu

Sauabrehytta

59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

1562

1302

1639

1152

Helberghytta

1547

1248

Gaustatoppen turisthytte

Simlebu 1561

474

Blomstølen

1658

1299

59°40'0"N 6 620 000

Haukeliseter

1602

Sandvasshytta 1435

1721

Middalsbu

6 640 000

Lufsjå

Stordalsbu

1520

737

60°10'0"N

1395

5°0'0"E

Rauhelleren

Hadlaskard

8°0'0"E

60°10'0"N 6 680 000

Solheimstulen

1414

Stigstuv

Trondsbu

60°0'0"N 6 660 000

Åan

Heinseter

Bjoreidalshytta

Hedlo

6 660 000

341

Tuva

Fagerheim

1358

Kjeldebu

60°0'0"N

60°20'0"N 6 700 000

1260

673

60°30'0"N

Vending

978

231

1620

6 700 000

1740

60°20'0"N

1193

1849

Rembesdalsseter

1350

6 680 000

Høgabu

59°50'0"N

Storavassbu 1574

1313

Holmavatn

Bleskestadmoen

1187

1291

Sloaroshytta

59°30'0"N 6 600 000

1367

1300

1449 1105

716

260 000

280 000 7°0'0"E

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

320 000

7°30'0"E

340 000

Til Stavanger

360 000 6°30'0"E

Stranddalen

Kilom et er 10

Tjørnbrotbu

Kvilldal 1423

1537 1604

380 000

Kartgrunnlag: Statens Kartverk - Forhandler 609008 Layout: Asplan Viak as, p.nr 529256

1367

Krossvatn

1381

8°0'0"E

1507

400 000

Til Oslo

6 600 000 59°30'0"N

1538

Olabu + Olalihytta

59°40'0"N

1392

Løkjelsvatnhytta

6 620 000

937 432

7°30'0"E

420 000

440 000 8°30'0"E

460 000

8°30'0"E

480 000

HARDANGER MATEN VÅR

Maten vår ekte matglede, inspirasjon og regionens beste smaker Velkommen til Norges største lokalmatfestival! Smak, nyt og lær. Møt våre dyktige lokalmatprodusenter og la deg inspirere av den beste lokalmaten fra sjø og land. Nytt av året er et kulinarisk restaurantområde hvor utvalgte kokker og restauranter byr på lekre retter med lokale råvarer. Det blir kokkeshow, matkurs, konkurranser, prisutdelinger, Barnas Matfestival og mye mer. Det er fortsatt mulig å melde seg på som utstiller. For mer informasjon og program: matfest.no

- Me bur midt i eit spiskammers, seier Gro Jensen Gjerde, leiaren i Samarbeidsrådet for Sunnhordland. Me har fisk, kjøt, frukt, grønnsaker, vilt og mykje meir. Me har dei beste råvarene på plass,

Lokalmaten! Den store vinnaren!

I daglegvare, hotell og restaurant marknaden ser vi no ei stor interesse for lokale matvarer. Etterspurnaden har dei siste åra auka med om lag 12 % kvart år på landsbasis, interessa i vårt fylke er minst like sterk. Sunnhordland og Hardanger er områder, som tradisjonelt har vore opptekne av å kunne hauste og foredle maten, enten maten kjem frå sjø eller land.

dugande produsentar, kokkar og serveringsstader. Me har til og med to kokkar i regionen som på kort tid er kåra til den beste kokk i verda. Har vunne sjølvaste Bocuse d`Or. Geir Skeie i 2009 og Ørjan Johannesen i 2015. Det betyr at kompetansen innan matproduksjonen i regionen er høg, og råvarene er her, men me har ikkje utnytta dette godt nok, så langt. Difor tenkte me i Samarbeidsrådet, at me må sjå kva me kan gjera for å løfta lokal mat konseptet opp på eit nivå, som vil tena oss alle. Under temaet ”Matklynge i Sunnhordland” gjennomførte difor Samarbeidsrådet for Sunnhordland vinteren 2014 eit forprosjekt som såg på om det var mogleg å få til ei større satsing på mat i Sunnhordland. Det vart ikkje konkludert på kva og korleis, men med at det er eit potensiale for ei vidare satsing i regionen. Ti bedrifter vart invitert med for å sjå på korleis arbeidet skulle takast vidare, og bedriftene etablerte klyngja; Matfatet Sunnhordland. Bedriftene har saman utarbeidd ein strategisk plan for satsinga. Ved å formidla kunnskap om lokale råvarer og det økonomiske

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: ODDNY DAHL

konkurransefortrinnet dette kan utgjera for bedriftene, vonar og trur me at Vi har sterke tradisjonar innan matlaging, og

Etne marknaden, som har helde på i over 30 år

såkalla nye lettvinte rettar frå det store utland.

fleire satsar på produksjon og produktutvikling. At det er fleire

har mange bedrifter som vidarefører desse

Kulturmat festivalen i Eidfjord, siderfestivalen i

Til at ein no ser at trendane snur, folk vil ha

reiselivsbedrifter med i klyngja syner at dei er oppteken

tradisjonane på ein særs god måte. Vi har

Øystese, Lokal marknad i Rosendal, Bondens

det lokale, og ynskjer meir kunnskap om mat-

av å kunna få servert lokalprodusert mat.

og flinke tradisjonsberarar, matprodusentar og

marknad og ikkje minst matfestivalen i Bergen,

laging og ikkje minst kva maten inneheld, og

kokkar innan hotell og restaurant, nokre av

som samlar over hundre lokalmat-produsentar

kor den kjem frå? Vi er opptekne av innhaldet

desse verksemdene er i verdsklasse.

frå heile vestlandet. Ein tiandepart av desse

i maten, kva tilsetjingar som er brukt og om

kjem

dette er sunn mat å ete.

frå

Hardanger-

Sundhordlands-

Ambisjon : Matfatet etablert som merkevare

utviklinga og eg vil gi ros til alle dei som har

produksjon har ei ljos framtid. Vi kan væra

ressursane. Det gode klima vi har med godt

stått på desse åra og halde tradisjonane ved

stolte over dei råvarene vi har i vår landsdel og

jordsmon for dyrking av frukt, bær og grøn-

like. Det har ikkje alltid vore lett, når presset frå

eg vil på det sterkaste utfordre alle til å sjå etter

saker, dei gode beiteforholda for sau og geit

matindustrien har vert på sitt sterkaste. Dette

kor maten vert produsert, fangsta og plukka

og ikkje minst resursane i havet. Dette har gitt

saman med mangel på læring i skuleverket,

og foredla, og servere desse gode råvarene til

oss ei fantastisk råvare, som vi må ta vare på

der elevane ikkje får grunnleggande undervis-

sine eige og ikkje minst til sine gjester.

og vidareutvikle.

ning i matfaget, og ikkje minst presset på tid i heimen. Noko som har ført til att all maten

Ha ein strålande sommar og nyt dei gode

skulle være lettvint og helst halvfabrikat med

råvarene frå vår eigen landsdel.

Bygga merkevara Matfatet

Auka samarbeid

Presentera behov for etablerte produsentar

Få fram behov for produkt

FRA AMBISJON TIL HANDLING

bønder og fiskerar, samt ei god forvalting av

Synleghet

som vil satse på det ekte innan mat og mat-

Samarbeid

Eg har gjennom mange år følgt med i denne

Desse trendane gjer meg sikker på at dei

varene er tatt godt vare på gjennom tidene av

Produksjon

så langt er at vi har gode råvarer. Desse rå-

Her kjem dei lokale matfestivalane inn med

Visjon : Merke for god mat.

regionen.

Produkt-‐ utvikling

Ei av dei viktigaste årsakene til at vi er kome

Auka status

Nettverk / møteplassar/ kompetanse

Få fram nye produsentar

Rett kvalitet

Verdier : Vilje – Raushet –Stolthet

ETNEMARKNADEN

ANDERS ISAGER, KJØKKENSJEF PÅ ULRIKEN643 I BERGEN

11.-14. AUGUST

”gamle tradisjonar og nye trendar” Med over 200 utstillerar og kring 35.000 besøkjande er Etnemarknaden den største vare- og handelsmarknaden i sitt slag på Vestlandet. Nytt av året er ei storsatsing på opningsdagen samt at landbruket er tilbake for fullt med eiga landbruksutstilling og torg med lokal gardsmat. SOMMARENS STØRSTE FAMILIEFEST

MATSMAK PÅ ETNEMARKNADEN

truleg er Norges mest kjende gjestgiveri! Arnt er ingen

Etnemarknaden har lange tradisjonar og arrangerast

Me slår eit slag for lokal- og kortreist mat og me har

kven som helst trass sin unge alder. Han vart blant

i år for 36.gong. Den betraktast som ein tradisjonell

ei rekkje lokale produsentar i tillegg til produsentar og

anna kåra til årets kjøkkensjef i Norge i 2014 og er tvil-

marknad der ein kan få kjøpt mykje forskjellig hjå

leverandørar frå andre deler av landet. Ein som har

lingbror av Ørjan Johannessen som vann ”kokke VM”

dei over 200 utstillerane, som til dømes; bilar, båtar,

vore pådrivar for å få utvikla eit matsmak område på

- Bocuse d’Or i januar 2015. Arnt seier at han aldri

bobilar, campingvogner, landbruksmaskinar og utstyr,

Etnemarknaden er Roy Martin Øyjord frå Etne. Øyjord

har vore med på eit arrangement som Etnir Duggurd

klede, kunst og handverk, helseprodukt, reiser, sports-

er mannen bak velkjende Skakkelaks og er ein person

og ser fram til å delta på dette matshowet og kjem

og fritidsutstyr og mykje meir. Her vert det gode

som brenn for småskala matproduksjon. Han starta

til marknaden med ein av sine spesialitetar ”laks frå

marknadstilbod ein ikkje bør gå glipp av. Stort Tivoli

opphavleg med foredling av vilt, men har dei seinare

Austevoll”. Me ynskjer å gje lokale kokketalent moge-

og ei rekkje gratis aktivitetar for born og ungdom

åra fokusert meir på laks og utvikling av Skakkelaks

legheit til å delta så har du eit talent for matlaging så

inkludert dagleg konsert gjer dette til ein svært fami-

produkt. Han seier at ”eit eige matområde på mark-

kan ein kontakte marknaden.

lievenleg marknad.

naden har vore sakna. Ein samlingsplass som dette med kringliggjande tilbyderar norsk tradisjonsmat er

God mat skal alltid avsluttast med noko søtt til dessert

”Me likar å kalla det «sommarens største familiefest

med på å visa mangfaldet og ikkje minst gjer folk

og kven er betre kvalifisert en Kristine Ilstad som med

på vestlandet”, seier ny marknadsleiar Kurt Helgesen.

merksame på lokale produsentar og den gode kvali-

sine 240.000 facebook fylgjerar og Norges nest største

”Det er viktig å styrkja det tradisjonelle og få inn meir

teten som finnes her” avsluttar Øyjord som sjølv skal

matblogg serverar den eine søte delikatessen etter den

landbruk og dyr på marknaden. Me ser av tilbakemel-

vere utstillar for 8.gong i år.

andre til Norges befolkning. Nå har du mogelegheit

MESTERKOKK GUNNAR NAGELL DAHL

til ikkje berre nyta synet, men og smaka på søtsakene

dingar frå publikum og utstillerar at dei saknar landbruket på marknaden. Folk vil merka ein stor skilnad i

ETNIR DUGGURD – ETNE LUNCH

hu byr fram på marknaden. Line kjem og til å halde

år. Fleire store landbruksleverandørar, norsk tradisjons-

Eit gourmet-lunch konsept på laurdag kl 13 – 16 der

foredrag om baking på marknaden så her blir det

mat, eige torg med lokale matprodusentar og meir

kjendis kokkar med assistanse frå lokale kokketalent

gode tips å få.

dyr enn på mange år” fortsetter Helgesen som vonar

har live matshow mens publikum kan fylgja med på

på godt marknadsvær og kring 35.000 besøkjande

kokkeleringa. Matsmak teltet vert gjort om til ein

KONSERTAR OG KULT OPNINGSSHOW MED

fordelt på fire dagar.

gourmet restaurant med servitørar og underhaldning

NORSKE TOPP-BLOGGERAR

på scena. ”Ein trend er at folk ynskjer høg kvalitet på

Torsdag 11.august blir det eit kult åpningsshow der

LANDBRUKET TILBAKE

råvarene og dei skal helst vere lokale og kortreiste. Me

fleire av landets topp-bloggerar kjem til marknaden.

Sentralt i planlegginga av ny landbruksutstilling er

kan garantera at alle råvarer under Etnir Duggurd er av

Truleg vert dette det fyrste live talkshowet der blog-

ny leiar i Etne Bondelag, Torbjørn Grønstad. Trass sin

topp kvalitet og kjem frå lokale matprodusentar. Her

ging er tema. Me får meir innblikk i kva blogging

unge alder og karriere som heiltidsbonde har han over-

kan ein oppleve korleis kokkane jobbar fram den eine

er, korleis det har påverkar det tradisjonelle medie-

tatt rattet for dei 220 medlemmane med entusiasme

delikate retten etter den andre og prisen ein må betale

biletet og ikkje minst kvifor dette fenger leserane.

og ungt pågangsmot. Saman med den nye leiaren

for maten er svært låg” presiserer marknadsleiar.

Sophie Elise Isachsen, A-kjendis og ein av Norges største bloggerar deltek saman med Kristine Ilstad,

starta dei ein sjarmoffensiv mot leverandørane av landbruksutstyr og maskinar. ”Nå kjem dei alle som ein”

Konferansier er mesterkokk Gunnar Nagell Dahl, som

innehavar av bloggen ”det søte liv” som er Norges

seier Grønstad, som har stor tru på at Etnemarknaden

til daglig jobbar som matattache hjå fylkesmannen i

nest største matblogg. Gunnar Stavrum, sjefredaktør

får eit lyft med denne attraksjonen tilbake. ”Meir dyr

Hordaland. Gunnar vil presentera dei ulike råvarene og

i Nettavisen og bloggar kjem også i tillegg til interiør-

og tevlingar vert det og” fortset han og rosar samstun-

produsentane krydra med ei og anna historie.

bloggar Silje K. Husebø frå Etne. Det heile vert leda

des ny leiar for marknaden for å kjøpa ideen med å få

Kjøkkensjef under arrangementet er Arnt Johannessen,

av Haugalandets største bloggar, Lene Tønnessen.

landbruket tilbake, forhåpentlegvis for godt!

kjøkkensjef på Bekkjarvik Gjestgiveri på Austevoll som

Me avsluttar opningsdagen med frisk popmusikk frå

PROSJEKTLEIAR ETNIR DUGGURD, LINE NJÅSTAD

LEIAR I ETNE BONDELAG, TORBJØRN GRØNSTAD (VENSTRE) MED DAGLEG LEIAR FOR ETNEMARKNADEN, KURT HELGESEN (HØYRE)

Nyhe t!

Leve mob randør av ilb Etnem etaling p å arkna Last n den. ed gr a t i s el iA ler G

pp S e Pla tore y.

oogl

Ikke lett

FRÅ FJORÅRETS KALVEMØNSTRING

ROY MARTIN ØYJORD, SKAKKELAKS

TOPP-BLOGGAR, SOPHIE ELISE ISACHSEN

ANNE HOLTER VAE FRÅ ETNE BONDELAG

YNSKJER DU STANDPLASS PÅ MARKNADEN?

Sandra Lyng. ”Sandra er ei jente som gjer meir og meir

Som i 2013 arrangerer me ein korsslag konkurranse

suksess med sin ”freshe” pop-musikk og ho kjem til

med 10.000 kroner i 1.premie. Konkurransen er både

Marknadsområdet er utvida og gjer plass til fleire

Etne saman med fullt band og det ser me fram til”seier

for etablerte kor eller prosjektkor som vert danna for

utstillerar i år. Det kan hende det fortsatt er ledig plass

marknadsleiaren.

anledninga. Påmeldingsfreist er 20. juli og meld på til:

så kontakt marknaden om du er interessert. Det svarar

post@etnemarknaden.no

seg å ha stand på Etnemarknaden. Me har utstillerar som har vore her i over 20 år og dei fleste kjem atten-

Fredag opptrer Patrick Jørgensen, kjend frå sin 2.plass i fjorårets Norske Talenter og ikkje minst på grunn av sin

MYKJE MORO FOR ALLE

hit ”Million Questions” som har nær 2 millionar visnin-

Unikt for Etnemarknaden er alle gratis aktivitetar for

gar på Youtube. Patrick har ein stor tilhengarskare og

born. Bl.a vikingleir med ei rekkje gratis aktivitetar,

MEIR INFO OM ETNEMARKNADEN

er spådd ei lysande artistframtid og kjem og ut med ny

blinkskyting, ball-leikar og gratis kino. Sjølvsagt blir det

”Meir informasjon om program og kva utstillerar som

musikk denne sommaren. Saman med Patrick skal og

i også eit stort Tivoli.

kjem finn de på heime- og facebook sida vår. Det folk

eit marknadskor med lokale born og ungdom opptre.

de år etter år.

tykkjer er positivt med Etnemarknaden er at når ein

Laurdagen held Raylee konsert med band og danserar

Nytt av året er eit ”Escape Room” der lag på 3-5 per-

har betalt seg inn er det aller meste gratis inkludert

og her lovar me fengjande musikk og dans. Raylee har

sonar vert låst inn på eit rom der dei må leita etter spor

daglege konsertar” seier Helgesen som gir oss eit

deltatt i stjernekamp på TV og Melodi Grand Prix og er

og løysa kodar og oppgåver som gjer at dei til slutt

døme at for 60/120 kroner for born/vaksne kan du

ei ung og lovande popstjerne frå Arendal.

finn nøkkelen til å låse seg ut innan 30 minutt. Dette

oppleve ein heil dag på marknaden og avslutte dagen

treff nok dei vaksne vel så godt som ungdommen og

med kjendisshow og Sandra Lyng konsert. ”Ikkje

Sundagen vert det kjempestemning med Kløver og

blir nok ein ”snakkis” under marknadsdagane. Me

mange marknader/messer kan konkurrere med dette”

Skarre R, eit to-kløver frå Bergen som har med seg

premierar det raskaste laget under marknaden.

avsluttar marknadsleiaren som ber folk fylgje med på

fullt band og som har stor appell til ungdommen og

heimesida og facebook for nyheiter og informasjon.

me garantera god stemning under avslutninga av

ETNE DUATHLON – FOR DEI TØFFASTE TØFFINGANE

marknaden.

Etne Duathlon er etter kvart etablert som eit fast inn-

Meir info på:

slag på marknaden og arrangerast i år laurdag den 13.

www.etnemarknaden.no

MUSIKKONKURRANSAR - ETNE LIVE OG KORSLAG

august. Her kjempar 100-150 utøverar ein tøff kamp

facebook.com/etnemarknaden

Musikk er viktig på ein stor marknad som dette og me

der dei syklar 8 km langs Skånevikstronda frå Etne til

mail:post@etnemarknaden.no Mob: 405 43 500

vil sleppe til unge musikktalent som ynskjer å spela på

Skånevik. Der byter dei ut sykkel med joggesko og

ein scene med proff lyd og lys. Under Etnemarknaden

spring 8 km på gamle postvegen over fjellet attende

har ein mogelegheit til å delta på Etne Live, ein musik-

til Etne. Er du ein tøfffing så meld deg på!

konkurranse for artistar og band med 10.000 kroner i 1.premie. 78

Superlett

BANKSJEF FOR SPAREBANK 1 SR-BANK I INDRE HAUGALAND MAGNE CHRISTIANSEN

ME HJELPER DEG MED Å FINNA RETT KLIPPAR TIL DITT FØREMÅL

SEL MEST!

KUNDEN SIN FAVORITT ROBUST KONSTRUKSJON KLIPPEBREDDE 46 CM BIOKLIPPAR

2795,(3490,-)

GRASKLIPPAR

banksjef for SpareBank 1 SR-Bank i indre Haugalandet - og

kjøpa lodd av ditt lokale idrettslag - eller du skal betale på ein

humrar litt, der han står åleine på området til Etne-marknaden.

nettbutikk med mCASH-løysing.

11. til 14. august blir det andre boller. LAST NED PÅ FØREHAND! BETAL PÅ FØREHAND

Nytt av året under marknadsdagane er at du kan betale på føre-

- Du kan betale parkering på førehand. Det same kan du med

hand for å koma deg inn. Målet er også at du skal kunne betale

inngangsbilletten. Då viser du kvitteringen i ein hurtig-kø - og

med mCASH hos utstillarane på området.

! R A R A P IP L K T O B O R V A L A V T U T R O T S R HA

GRASKLIPPAR VIKING MB 2R

Her kjem det snart til å være masse folk - og kø. I år kan du sleppa køen - dersom du brukar mCASH. gjeld om du står i inngangsluka til Etne-marknaden, om du skal

– best på kantklipp GRASKLIPPAR VIKING MB 545 VM

FRA

9995,-

du er inne på marknads-området mest utan å ha stått i kø. Utruleg enkelt - og kjapt, seier Christiansen, og viser fram mobil-

- Vi oppmodar deg om å laste ned mCASH-appen på førehand,

telefonen sin.

før du kjem. Du legg enkelt til bankkortet ditt - og betalingsløys-

KVINNHERAD

inga er klar til bruk. Etne-marknaden er uansett ei flott oppleving Han har opna mCASH-appen, betalingsløysinga til SpareBank

- og med mCASH blir det enno betre, seier Magne Christiansen,

1. Løysinga som gjer køane mindre - og betalinga enklare. Det

som gler seg til å sjå deg, den andre helga i august!

VIKING MB 448.1 TX M/BIOPLUGG

(4990,-)

6995,-

- Nei, nå var det ikkje mange her, seier Magne Christiansen,

GRASKLIPPAR

3995,-

JOHN DEERE JS63V

DU SLEPP STÅ I KØ MED mCASH

Tlf. 99 38 48 70

6495,(7 750,-)

adsign.no

E M N A K N E K K I T U R B A K R F A I P P I L K S GRA d r o t S , e tn E , d a r e h Kvinn

ETNE

Tlf. 911 43 746

STORD

Tlf. 464 12 389

– enklast i bruk

MOKKA DESIGN

Unesco

MÅKESTAD

I desember 2015 fekk Bergen medlemskap i UNESCO sitt internasjonale nettverk for kreative byer. Med tittelen ”City of Gastronomy” er Bergen no ein av 18 byar som skal samarbeide om mat, kreativitet og gastronomi. Totalt er det 116 byer i nettverket, dei andre samarbeidsfelta er film, musikk, litteratur, design, mediekunst og handverks- og folkekunst.

Gjennom tre generasjoner T. L. Måkestad ble grunnlagt sent på 50-tallet av ildsjelen Torvald Måkestad. Han vokste opp på fruktgården Nå i Hardanger, og begynte tidlig å levere epler og pærer til Bergen og Oslo. Leveransene gjorde han ved hjelp av egen bil over fjellet. Salget økte gradvis, og Torvald begynte snart å sende varer nordover med hurtigruten. Alle leveranser var selvsagt høykvalitetsvarer dyrket på gården i Hardanger. Da den første selvbetjente dagligvarebutikken ble åpnet i Skostredet i Bergen, ble butikken høytidelig fylt opp med frisk frukt og ferske grønnsaker fra T.L Måkestad. Butikken het Mekka, og kjøpmann Einar Nistad ble etterhvert en viktig samarbeidspartner og støttespiller for Torvald Måkestad. Øvrig kundekrets bestod av flere lokale kjøpmenn, offentlige institusjoner og spisesteder. Etterhvert som bedriften vokste flyttet Torvald med kone og barn til Bergen. I 20 år holdt familiebedriften til på Nygårdstangen, før han på midten av 1980-tallet flyttet firmaet til den gang nye og moderne lokaler på Bønes. Familiebedriften begynte nå for alvor å ta form, og tre generasjoner Måkestad var sterkt engasjert i firmaet. De bestemte seg for å satse enda sterkere på storhusholdning, de gjorde en omfattende økning i sortimentet, og opprettet firmaet Måkestad Engros AS.

Da de første Måkestad Engros bilene i 2000 kjørte på Bergens veier var det ikke lenger bare frukt og grønt på pallene, nå var også kjøttvarer, hermetikk og toalettpapir en del av lasten. Begrepet «Alt til storhusholdning» var blitt en realitet for familien og bedriften. I 2009 flyttet Måkestad Engros og TL Måkestad inn i topp moderne logistikksenter på Lønningen ved Flesland. Som fullsortimentsgrossister lagerfører Måkestad Engros avdelingene tusenvis av produkter fra både store og små leverandører. Vi er ekstra stolte av vårt tette samarbeid med lokale leverandører og kvalitetsvarene de produserer, og vi holder fremdeles tette bånd til våre røtter i Hardanger.

REGIONALT SAMARBEID

lemskap i dette UNESCO-nettverket at vi og

nen og Fylkesmannen føl opp og forvaltar

Dei siste ti åra har Bergen og regionen hatt

har blikket retta framover. UNESCO sitt mål

medlems-skapet. Det er også utarbeida ein

ein stadig aukande interesse for lokalmat og

er å “auke byen sitt kreative potensial for

logo som vert brukt eksklusivt av dei offisielle

gastronomi, og det er sidan 2011 arbeida breitt

bærekraftig byutvikling, utveksle kompetanse,

UNESCO-arrangementa.

for å samle aktørar og laga eit grunnlaget for

erfaring og samarbeide på eit internasjonalt

Det vil bli lagt ut mykje informasjon på nettsida

søknad til UNESCO.

nivå”. Målet er både å synleggjera det gode

Bergenmatby.com og spørsmål kan og rettast

arbeidet lokalt og å samarbeide internasjonalt.

til UNESCO-sekretariatet på

Søknaden til UNESCO vart sendt inn av

Parma (Italia) og Phuket (Thailand) og Chengdu

Creative_City_Bergen@bergen.kommune.no.

Bergen kommune på vegne av regionen og

(Kina) er eksempler på andre byar som er

I tillegg er det Facebook: Bergen UNESCO

som ein del av eit samarbeid med mellom

med i nettverket. UNESCO-nettverket gjer det

Creative City of Gastronomy

anna Hordaland fylkeskommune, Hordaland

mogleg for mat-byane å ta del i erfaringar og

Bondelag, Fylkesmannen si landbruks avde-

den beste praksis på tvers av dei 18 matbyane

ling, Innovasjon Norge, Universitetet i Bergen,

i nettverket, både på administrativt nivå og på

Bergen

tvers av kreative aktørar.

Reiselivslag,

Bergens

kokkenes

Mesterlaug, Fiskeridirektoratet - og Seafood

Innovation Cluster. I tillegg har ei rad med

Det er ikkje oppretta ein separat organisasjon

andre aktører vore med i søknadsprosessen,

til UNESCO-satsinga, men aktørane vil arbei-

også ei ressursgruppe frå restaurantmiljøet.

da vidare med satsing på lokalmat gjennom

dei mange eksisterande ordningar som er i

Mens UNESCOs ”vernestatuser” (som Bryggen)

regionen. Ei arbeidsgruppe med represen-

er fokusert på bevaring, betyr Bergens med-

tanter frå Bergen kommune, fylkeskommu-

Velkommen som kunde hos oss! www.makestad.no 83

Måkestad Engros AS, Lønningshaugen 2, 5258 Blomsterdalen // Telefon: 55 14 10 00, Faks: 55 14 10 02, E-post: firmapost@makestad.no

Hardanger al Matkulturfestiv Eidfjord 14-16. OK TOB ER

2016

IONEN G E R T R MA ANGE D R A H TRA DIS JON SM

www .hard ange r-ma

LTU R AT | KU NST | KU

tkult urfe stiva l.no

ERIK DAHL

MED KJÆRLEIK

TIL LOKAL OG KORTREIST MAT! Brubyggjar mellom produsent og marknad for lokale kvalitetsprodukt

- Ei oppleving utanom det vanlege! Hardangervidda Natursenter Eidfjord er eit spennande opplevingssenter for norsk natur, klima og miljø.

Spesialgrossisten Troye har eit veletablert apparat

varene sine i daglegvare-kjedene sine butikkar.

Nettopp tilgjengelighet og distribusjon blir peikt

for sal og distribusjon av varer frå lokale små-

Det handlar om tilgjengelighet, seier Marknadssjef

på av mange som den største flaskehalsen for

skala-produsenter og ut til butikker og ete-plassar.

Erik Dahl. At folk som etterspør unike produkt

lokale produsentar, og utsalsstader som ynskjer

Kvar dag køyrer 6 lastebilar, profilert med Godt

finn varene der dei handlar til vanleg.

å satsa på dette. Spesialgrossisten Troye AS

Lokalt, langs kvar ein krik og krok i Hordaland

reduserar disse utfordringane til eit minimum.

og Sogn & Fjordane lasta med lokale produkt.

Nettopp tilgjengelighet er og motivasjonen for

Kostnadseffektivt er det og, då dei her samlar alle

7 salskonsulentar er på vegen kvar dag og vitjar

den nyopna avdelinga hos Troye som jobbar mot

produsentene på ein bil, framfor at alle skal køyre

kunder og tar opp tinging, på vegne av over 40

Horeca-marknaden (Hotell, Restaurant, Catering/

med kvar sin. På denne måten syt ein for at disse

Me tilbyr 3 etasjar med tematiserte utstillingar og panoramafilmen

VELKOMEN TIL BORDS!

små lokale produsentar. Som ein fylgje av det

Cafe). ”Mange kokkar har lyst til å bruke lokale

produktene som ”alle” vil ha, er både tilgjengelig

”Fjord Fjell Foss”. Sjå nærmare på dyrelivet, naturen og klimaet.

I eit bygg med historie og ein moderne restaurant kan 200 gjes-

fokus Troye har hatt på lokalmat i fleire tiår, er

produkt, men synes ofte det kan væra vanskelig å

og konkurransedyktig.

Utforsk samspelet mellom kultur og miljø. Ved å sjå, kjenna, lytta og

ter oppleva unik tradisjon side om side med det moderne kjøken.

varevegane no vel-etablert. Troye har ein god dia-

finne produsentane. Vi kan være eit kontaktpunkt

læra vert du sjølv ein aktiv og kreativ del av utstillingane.

Hardangerviddahallen restaurant kombinera norsk matkultur og histo-

log med dei store daglegvare-kjedene, og har fått

som gir kokkane eit stort utval av unike produkt

Vil du vite meir om kva slags muligheter du har

rie med ferske råvarer frå distriktet.

gjennomslag for at lokalmat må plasserast i eigne

frå lokale produsentar. Ei tinging, ein vareleve-

gjennom Spesialgrossisten Troye?

avdelingar i butikkane. Mange butikkar har difor

ranse og ein faktura. Kva du sparar seier seg sjølv,

Vår reinsdyrsteik, fjellaure og vår eigenutvikla Hardangerbuffet er tre

eigne avdelingar for lokale småskalaproduserte

ikkje sant?” Seier Dahl.

delikate eksempel på vår matfilosofi.

produkt, og ved hjelp av dette er vegen inn til

E-POST: ERIK.DAHL@SPESIALGROSSISTEN.NO

kjedene blitt korta ned for produsentar som sel

TLF: 930 63 301

Vår nyskapande formidlingsteknologi er ei oppleving for heile familien. Senteret er den mest besøkte attraksjonen i distriktet- eit kvalitetsprodukt for både enkeltreisande og grupper.

KONTAKT ERIK DAHL

NIBIO

Forskning midt i fruktfatet

NIBIO Ullensvang ligg i landet si største fruktbygd, Lofthus i Ullensvang herad.

Fin, god og sunn frukt i store mengder er målet for all forsking hjå oss, fortel Gunnhild Jaastad, stasjonsleiar ved NIBIO Ullensvang.

Forbruket av norsk frukt aukar, men mesteparten

Me ynskjer å produsere sider av høg kvalitet og me

Utan bier, humler og blomsterfluger hadde det vore

av det som vert selt er importert vare. Ved NIBIO

ynskjer å vurdere denne kvaliteten. Folk handlar med

lite frukt i Hardanger. Bjørn Arild Hatteland meiner at

Ullensvang føregår det forsking på, og utvikling av

både auger, lukt og smak. Skal sideren selje må han

det er mogeleg å gjere mykje for å lokke dei nyttige

metodar som kan auke den norske fruktproduksjonen.

appellere til alle sansar, meiner Vangdal.

pollinatorarane til frukthagen. Å plante blomar kring

FRUKTFORSKING I FRUKTBYGDA

RETT NÆRING TIL RETT TID

også vere lurt for å halde på dei pollinerande insekta

NIBIO Ullensvang ligg i landet si største fruktbygd,

Det krevst presisjon og kunnskap for å få dei gode og

der, fortel Bjørn Arild Hatteland.

Lofthus i Ullensvang herad. Forskingsstasjonen har

jamne avlingane. Målet er at dei norske fruktkundane

vore tilstades her i meir enn 60 år. Det er ikkje tilfeldig.

skal kunne ete norske eple heile den norske fruktse-

FRUKTTREDOKTAR

Både eple, plommer, pærer og moreller trivs godt i

songen, difor startar seniorforskar Mekjell Meland opp

Også frukttre kan verte kreftsjuke. I motsetnad til

Hardanger sitt milde klima, og rett stad for frukta er

prosjektet PresiEple.

menneske er det dei unge trea som er mest utsette.

frukthagen som blømer før og etter fruktbløminga kan

Ein kvist av ein eplesort og ei stamme er utgangspunk-

rett stad for fruktforskinga. Kontrollen av fruktmengd og vekst i trea må verte

tet for eit nytt epletre. Men pass på, den unge kvisten

KOMPETANSEARBEIDSPLASSAR

betre for å oppnå dei store avlingane kvart år. Me vil

kan ha med seg frukttrekreftsmitte, seier forskar ved

Verda er liten på NIBIO Ullensvang. Forskarane har er

i prosjektet ha fokus på gjødselvatning, avlingsregule-

NIBIO Ullensvang, Jorunn Børve.

eit stort internasjonalt nettverk og samarbeider med

ring og regulering av vekst i eple for å unngå ujamne

forskingsmiljø i Amerika, Europa og Afrika.

avlingar, fortel Meland.

Det er i dag fem forskarar, fire forskingsteknikarar og

Fram til no har Hardanger vore den einaste leverandø-

stasjonsleiaren, som også er forskar, tilsett ved NIBIO

ren av økologiske plommer. No aukar etterspurnaden

Ullensvang. Det er kompetansearbeidsplassar som er

etter økologisk frukt og bær raskt og mykje, og volu-

Fruktdyrkarane må tenkje førebygging heller enn tiltak

viktige for Indre Hardanger.

met må opp. Dei økologiske trea har oftast ein annan

for å unngå frukttrekreft på trea sine. Bruk friske grei-

og meir mangfaldig diett, og NIBIO Ullensvang skal

ner til nye tre, fjern synlege sår, og fjern greiner med

SIDERPRODUKSJON SOM LEVEVEG

difor teste ut både ”makkajuice” og på sikt fiskeslam

smitte og sporehus frå hagen, er den klare meldinga

Hardingar har truleg laga sider sidan munkane tok

som gjødsel i økologisk fruktdyrking.

frå Børve.

På kvar gard med respekt for seg sjølv finst ein sider-

NYTTEDYR GJER JOBBEN

NIBIO Ullensvang bidreg til at fruktdyrkarane i

kjedlar. Forskar Eivind Vangdal meiner det trengs ei

Plantevern må til for å unngå skade av sopp og insekt

Hardanger produserer frukt med miljøvennlege og

meir objektiv og samla vurdering av sideren for at den

på både eple, plommer, pære og moreller. Men det

bærekraftige metodar. Forskingsstasjonen er med på å

kan verte like god kvart år. Difor har NIBIO Ullensvang

finst andre ting enn sprøytemiddel for å hindre skade.

gjere fruktdyrkinga lønnsam slik at det er norske eple

etablert eit samarbeid med Universitetet Nova Gorica

Bjørn Arild Hatteland er insektforskaren og arbeider

som fyller fruktfata i Noreg.

i Slovenia, som er spesialistar på vinproduksjon og på

mellom anna med biologisk kontroll. Ikkje alle insekt

kunsten å smake vin. Denne kunnskapen kan også

er farlege, nokre insekt gjere skade og andre er nyttige

nyttast på sider.

i frukthagen, fortel Hatteland.

Jorunn Børve er spesialist på sjukdommar på frukttre. Ho har enno ikkje utvikla medisin mot frukttrekreft, men kan gje gode råd for å unngå smitte.

med seg epledyrkinga til Hardanger på 1300-talet.

ERNÆRINGSFYSOLOGEN

Lokale råvarer - SUNDT OG GODT!

Ho er vaksen opp tett på kulturlandskapet til verdas vakraste fjord, veit meir om ernæring enn dei fleste av oss. Linn Anja er klinisk ernæringsfysiolog, og er doktorgradsstipendiat på UIB.

På nettsidene til det medisinsk-odontologiske

Kva tenkjer du om lokal mat?

fakultet kan vi lesa om:

Naturen rundt Hardangerfjorden gir oss tilgang

a r a v e k r e M r e g n a d r Ha

på ferske og gode råvarer til mat. Særleg kan JAKTA PÅ PROTEINA

vi trekkja fram fisk, frukt og bær. Dette er matvarer som alle bør ha i kosten sin og som

varene enn kva tilfellet er om vi lagar maten

Har det noko å seie kva type protein vi får i oss?

helsemyndighetene tilrår at vi bør eta meir av

sjølv. Kjøper du fiskekaker i butikken, er det

Det vil stipendiat Linn Anja Slåke Vikøren finne

enn det vi gjer i dag.

nok ikkje noko i vegen med fisken i kakene,

ut av. Eg kjenner meg privilegert som kan bruka

men det er ikkje uvanleg at fiskeinnhaldet ikkje

tre år av yrkeslivet mitt til å fordjupe meg i eit

Ein kan kanskje ikkje seie at næringsinnhaldet

er høgare enn til dømes 30%. I heimelaga

prosjekt som interesserer meg.

i mat som er dyrka lokalt er betre enn i anna

fiskekaker er innhaldet mykje høgare.

mat, likevel er det noko spesielt med det å vita Kva forskar du på? Saman med kollegane mine

at dyra vi får kjøt frå har levd eit liv i fjellsidene

Lokal mat og tradisjonsmat går gjerne hand

ynskjer vi å undersøkja kva helseeffektar det å

i Hardanger, eller det vakre kulturlandskapet

i hand. Tradisjonsmat er nok ikkje kjent for å

eta ulike proteinkjelder til middag kan ha for

i Sunnhordland. At maten du et gir levebrød

vera mager og lett, men om ein skil mellom

overvektige. I dag er det ikkje så mykje fokus på

til dei som bur her, er ein annan del av det

kvardag og fest er det ikkje noko i vegen for å

at protein frå ulike kjelder kan ha ulike helse-

positive. Mange vil vera samde i at ingenting

unna seg slikt ein gong i blant. Kvardagskosten

bringande eigenskapar. Protein vert gjerne sett

slår smaken på dei norske epla når dei kjem i

bør vera plantebasert, men kan gjerne ha inn-

på som protein uansett kva kjelde det kjem frå.

butikken på hausten. Kva kjensler vi knyter til

slag av magre meieriprodukt, kjøt og fisk. Det

maten vi et, er også viktig.

vi et mest av og oftast gjennom eit langt liv er

Det som er spanande er at protein frå til dømes

det som påverkar helsa vår mest.

animalske- og marine-kjelder er bygd opp av

Mange er i dag usikre på kva dei skal eta, og

dei same byggesteinane, aminosyrene, men at

vert forvirra av at det heile tida kjem nye for-

Er det noko du vil slå eit slag for?

rekkefylgja aminosyrene er sett saman på vari-

slag til korleis vi skal bli sunne, sterke og friske.

Mange svergjer til å bruke proteintilskot etter

erer. Det at rekkefylgja varierer gjer at proteina

Mange går på diettar og tek tilskot som strengt

trening for å byggje musklar. Desse tilskota er

kan bli fordøydde og brotne ned i tarmen på

tatt ikkje er naudsynte, dette er med på å viska

ofte mjølkebaserte. Bearbeiding av mjølk til

ulik måte. I nedbrytinga vert det danna korte

ut mattradisjonane våre. Det er synd at vi i

mjølkeprotein krev ekstra ressursar og produ-

proteinfraksjonar kalla peptid, som kan ha bio-

dag er meir opptekne av kva vi ikkje skal eta, i

sentane tenar store pengar, som kanskje heller

aktive eigenskapar som gjer dei interessante i

staden for å fokusera på kva vi faktisk kan eta.

burde gått til bonden. For dei aller fleste ville

eit helseperspektiv.

Vi må ta tilbake maten.

eit glas fersk mjølk eller ein yoghurt gjera same

Det er få, om nokon, geografiske merke-

VI KAN NEMNA

varer som er sterkare enn HARDANGER.

Turbinhjulet

Det knyter seg bare positive assosiasjoner til

Fruktblomen

namnet, ikkje minst fruktbløming, nasjonal-

Eplekjernen

drakta Hardangerbunaden, nasjonalinstru-

Iskrystallen

mentet hardingfela, fjorden og vidda.

Åttebladrosa

Slagordet FRUKTBARE HARDANGER fortel

FOTO: CRUISE DESTINATION HARDANGERFJORD

Kjøp gode råvarer, lag maten din frå botnen av,

betra metabolske forstyrringar som oppstår

og set deg inn i kva det er du puttar i munnen.

Om du skulle avslutta med eit enkelt og godt

ved overvekt og fedme. Dersom nokre protein-

Slik kan vi gjera mykje for folkehelsa. Det treng

råd? - Unn deg gode lokale råvarer og et

kjelder viser seg å vera ekstra gunstige kan det

ikkje vera vanskeleg eller avansert, kvardags-

ekte mat. Det er gode byggjesteinar i eit

kanskje hjelpa oss å gi betre råd til overvektige

maten skal vera enkel og ein kjem ofte langt

sunt og godt kvardagskosthald.

i framtida.

med god planlegging. Mykje av ferdigmaten

Dette var spesialfeltet.

vi kjøper i butikken tek oss lenger vekk frå rå88

finnest

hardangersaum,

bunadsbringedukar, dåpsdukar, åkle og på

muligheter i å utnytta det gode omdømet på

hardingfela.

ein meir tidsmessig måte, gjennom å byggja

eit kulturhistorisk vernemerke og stjerne-

opp Merkevara Hardanger.

forma viser at regionen åpnar seg mot verda

8-bladrosa symbolet er og

utanfor. Det er difor ikkje rart at produsentar, organisasjonar, arrangement og den vanlige harding, gjerne vil utnytta merkevara for

FOTO: HARDANGER & VOSS MUSEUM PÅ KROTAKAKENE

Profilen er etter 10-11 år blitt eit kjent kvalitetsmerke, som i alle samenhengar viser

å nå det vetle ekstra i samhandling med

kvalitet i tenester, varer, kultur og historie.

omverda.

Gjennom ein demokratisk pro-

I dette ligg det ein meirverdi for vare- og

sess i 2005 vart Hardanger-logoen etablert.

teneste-produsentar i Hardanger. Og ikkje

Den står for tradisjon, kvalitet, kultur og

minst; den viser samhald og fellesskap i ein

identitet. Logoen ser ut som ei stjerne med

blømande del av Vestlandet og Noreg!

utspring i kjente element frå Hardanger. HELGE MØLLER

nytta. Så kvifor ikkje berre ta eit glas mjølk? Vi vil undersøkja om ulike proteinkjelder kan

Åttebladrosa

om potensialet i regionen. Det ligg store

FOTO: CRUISE DESINATION HARDANGERFJORD FOTO: JØRGEN GOMNÆS / DET KONGELIGE HOFF.

d e m t s På fe t e r a p Konge

Lokalmat frå Sunnhordland og Hardanger står sentralt når kongeparet inviterar til gjestebod på Gamlehaugen.

Meny

FRÅ SUNNHORDLAND VERT SLIK: ANNE HAUGE, ”HEIMELAGA ”- AUSTEVOLL

FRÅ HARDANGER VERT SLIK:

Snøkrabbe servert i form av salat m/tang som garnityr

GLØYP SPISERI V/ STEINAR RINALDO:

MYRDAL GARD – TYSNES Kvit modna geitost,

Hardanger fjellfisk med ramsløk majones

”SNILL BIE” - BØMLO Garnityr; Honning

VIK PENSJONAT V/ BERIT VIK:

JAN SIGVE SÆRSTEN BØMLO Fenalår av villsau,

Viltpate av reinsdyr på krotakake med molter KYSTLAGET SVEIO V/ RUTH ERIKSEN - SVEIO Lubbesild AGA TRADISJONSMAT V/ MARIANNE AGA:

LARS OVE RIMMEREID - FITJAR Poteter frå Fitjar

Potetkake med brun geitost frå Røldal og tyttebær

SOLVEIG THOMASSEN - FITJAR Ramsløkflatbrød

BERIT VIVELID:

FITJARPØLSE RÅVARE Angus – gris – ramsløk.

Veitlagraut

Råvarer frå Fitjar

Alle skal få eplesaft frå Hardanger.

ETNE Potetkaker/lefse

Den eineståande utsikta frå Fossli tar pusten frå sjølv den mest verdsvante og bereiste. Bygget i 1891, - 25 årfør det var vegforbindelse. All materialen måtte difor berast opp den dramatiske Måbødalen.

PROGRAM

- 14.45 og vert leia nedanfor drivhuset - musikk spiller. Mat og drikke blir servert Kl. 15.00 Kongefamilien kjem. Fanfare frå båt/land – eller frå scene. Kl. 15.05 Tale v/fylkesmann Lars Sponheim

Kl. 15.10 H.M. Kongen eller H.M. Dronninga taler

Kl. 15.15 Felles kulturinnslag

Også Edvard Grieg let seg imponera av stemninga på Fossli, - det var her han komponerte Opus 66.

Kl. 15.25 Kongefamilien går mellom borda/helser på frammøtte Kl. 16.50 Fanfare. «Mitt framtidshåp for Noreg» v/ ein ung gjest. Kl. 16.55 Fanfare – Kongefamilien drar frå Hagefesten.”

FOTO: LINN ANJA VIKØREN

Kl. 14.30 Gjestene blir invitert i tidsrommet

Matgleda i Hardanger Matproduksjon skapar kulturlandskap og noko fint å sjå på. Frukt bløminga i Hardanger er vårt smykke til vårdrakta der toppane er kvitkledde, bakkane grøne og fjellsidene brusar av fossevatn.

FRØYDIS HAUGEN, LEIAR I HORDALAND BONDELAG:

LITE MATJORD - grøderikt kulturlandskap!

Frøydis, - Korleis kan det ha seg at eit land med lite matjord, låg sol og lang Det scenariske er sjølvsagt viktig for reiselivet,

gjengjeld er det fruktboder rundt kvar ein sving

HARDANGERVIDDA

vinter, har eit grøderikt kulturlandskap, busetting over heile landet og bygde-

men maten gjer oss spesielle på ein annan

i Sørfjorden. Desse bodene vert forresten nytta

Hardangervidda betyr matauk og nytelse for

folk som lever godt? I andre land ser vi fattigdom i bygder som frå naturen

måte. Det er som i heimen, at god mat fyller

heile hausten så lenge det er frukt. Og treng du

mange. Nærleiken frå fjord til fjell gjer at me

si side er skapte for mykje meir velstand enn her hos oss.

huset og skapar glede og varme. Mat er trekk-

juletre er det råd for det også, når den seson-

har eit enormt spekter av lokale naturlege rå-

plaster og viktig for trivsel. At me kan by på

gen nærmar seg.

varer ein berre kan drøyma om. Her veks mol-

- Eg trur at deler av forklaringa ligg i at landbruksfolket i Noreg har organi-

ter, krekling, blåbær og tyttebær og her lever

sert seg og skaffa seg makt i politikk og marknad. Bonden har gjennom det

reinsdyr, hjort og elg, samt ryper.

motverka dei naturgjevne ulempene og fått fram verdiskaping og mangfald.

mykje godt gjer oss attraktive. FOREDLING PÅ GARDEN FRUKT

Mange fruktbønder foredlar deler av avlinga

Smak på dette: Handplukka epler frå Hardanger

sjølve. Noko til saft og sider, anna til herme-

I vatna sprellar fjellauren, som me et fersk,

- Skal velferda haldast oppe, er vi avhengig av eit næringsliv med mangfald,

- verdast beste. Hardanger har eit heilt spesielt

tisering og syltetøy. Dette er å få kjøpt fleire

grava, røykt eller som rakfisk. Desse råvarene

som tek utgangspunkt i dei fornybare ressursane og skapar inntekt og

terroir for å dyrka epler og anna frukt. Det var

og fleire stader, men gardsmatbutikkane har

dannar grunnlag for menyane på turisthyttene

arbeidsplassar. Vi må dyrke fram grøne-karbon som kan erstatta dei svarte

dette Munkane såg på 12-1300 talet. Der dei

gjort det lenge. Ein av dei eldste i landet finn

og fleire serveringsstader .

(olje/gass).

dyrka eple, finn ein i dag verdast beste epler,

du Granvin, der dei sel både eigen og andre

her i Hardanger. Det same gjeld for vin. Historia

sin lokalmat.

OST

Vestlandet, ikkje minst langs Hardangerfjorden er rik på fornybare ressursar,

Hardanger produserar ikkje så mykje ost, av

og landbruket vil igjen bli ein viktig samarbeidspart når no ein ny industriell

fortel at Munkane til og med smaka på jorda. Om dette gjeld for Hardanger skal vera usagt,

Ikkje berre frukt og bær vert vidareforedla, men

den grunn at det ikkje vert produsert så mykje

revolusjon skyt fart - Bioøkonomien. Bioøkonomi er å omdanna biomasse til

men at dei visste kva dei gjorde er det ingen

også lam og Storfe. Du får kjøpt både fenalår

mjølk. Men lokal produsert geitost frå Røldal

energi, mat og helse-, fiber og industriprodukt. OECD spår at bioøkonomien

tvil om.

og pinnakjøt frå Hardanger, men du må ofte

har svært lange tradisjonar og er av ypperste

vil vera berande for Europa sin økonomi innan 40 år.

vera tidleg ute, for tilgangen er ikkje like stor

kvalitet. Du må nesten til Røldal for å få tak

som etterspørselen.

i den.

beste kvalitet. Kvifor det? Det er samspelet

BAKST

MATFESTIVALAR

av verdiskapinga i norsk industri. Ein tredel av matindustrien i Noreg er eigd

frå jordsmonnet, dei bratte liene og det svale

Ein våre største tradisjonar og kvalitetar er alle

Matfestivalane i Hardanger er viktige for å

av om lag 40 000 bønder gjennom private landbrukssamyrke. Her er Tine,

klima = terroiret. I Hardanger gjer terroiret

kakene som vert kjevla ut i dei utallige eldhusa

spre kunnskap, gjera varene tilgjengeleg og

Nortura og Gartnarhallen viktige døme på samfunnsaktørar som investerer

epler med mykje smak, mineralitet, sødme og

og bakstekjedlarane rundt om i Hardanger.

bringa tradiosjonane vidare. Her bør nenm-

i berekraftige verksemder. På mange områder er Noreg og kanskje særleg

syrestruktur.

Dette er mest til eige bruk og ulike festar og

nast Hardanger Matkulturfestival i Eidfjord og

Hordaland, i front gjennom innovativt samarbeid mellom jord-, skog-, hav-

festivalar, sjølv om det er nokon som leverer

Hardanger Frukt og Sider Festival i Øystese.

bruk og helse. Dette er framtidsretta næringsverksemd, med tilleggsverdi

Når du smakar på eit eple frå Hardanger, eller

I dette grøne skiftet vil bonden og matindustrien spele ei nøkkelrolle.

vin frå Burgund, så er dei begge av verdas

Matindustrien er Noregs største fastlandsindustri og utgjer ca 20 prosent

Når epla er så gode kan saft og sider verta det

fast for salg. Her har tradisjonane og kunn-

også. Den beste sideren og safta vert seld på

skapen gått i arv i uminneleg tid. Krotakakene

SAMAN VERT ME STERKARE

dei finaste restuarantar både i inn- og utlandet,

eller Hardingakakene er dei mest særprega.

Hardanger er også del av Bergen og regionen

- Eg er difor stolt av å være fylkesleiar for Hordaland Bondelag som med sine

og står ikkje tilbake for noko.

Potetkakene er juvelen, det tar lang tid å bli

sitt tildelte medlemskap av UNESCO Creative

39 lokallag er til stades i alle bygdelag langs Hardangerfjorden! Seier den

god på dette. Ellers så høyrer både flatbrød

City of Gastronomy. Dette er bra for nett-

travle Bondelagsleiaren, Frøydis Haugen.

Å kjøra langs fjorden i juli og stoppa for å kjøpa

og mjølkekaker til når ein feirar eller berre skal

verk

seg ei fersk korg med moreller er nydeleg. Har

kosa seg med god mat.

Hardanger og Hordaland. Det kan vera med

som vakkert kulturlandskap, levande bygder og blømande reiseliv.

rundt lokalmat, landbruk og reiseliv i

du ikkje gjort det, bør du ta turen. Moreller

å auka lokalmatproduksjon, og gjera banda

er best rett frå trea, det får du berre her. Til

tettare mellom by og land.

- 2014 var eit gullår, medan fjoråret er ein sesong me helst vil gløyma.

Ullensvang Fruktlager ligg flott til ved austsida av Sørfjorden, midt i fruktbygda Lofthus.

LEIF ØIE

Det seier Leif Øie, dagleg leiar hos Hardanger Fjordfrukt, som

av moden frukt levert til pakkeriet. Men det er eit økono-

er Norges største fruktpakkeri. I ein normal vekstsesong tek

misk spørsmål som kvar enkelt produsent må ta stilling til.

dei imot rundt 3.000 tonn frukt. I 2014, som var eit spesielt godt år, tok dei imot 185 tonn morellar, 310 tonn plommer,

Med auka totalvolum og mindre utsortering, kan sesongen

50 tonn pærer og 2.800 tonn eple.

av norske eple i butikkane forlengast. Det handlar om økonomi, både for produsenten og for pakkeriet.

Hardanger Fjordfrukt har rundt 150 produsentar/leverandørar. All frukta blir levert til Bama, som har sine kravspesi-

EPLESORTAR

fikasjonar. Mykje er knytt til utsjånad, men det går også på

Vista Bella er den tidlegaste sorten. Deretter er det klart for

skade på frukta.

Raud Prins, populær på Vestlandet, med eit volum på 80-100 tonn, men sorten er ikkje etterspurt på Austlandet. Etter

Ullensvang Fruktlager

- Produsentane sorterer ut rundt 20 % i forkant og leverer

Raud Prins kjem Discovery, ein populær sort med eit volum

frukt i to kategoriar; klasse 1, og presseple (industrieple).

på 350-400 tonn. Summerred har eit volum på 250-300

Produsentane får betalt for presseple som dei sjølve har

tonn, medan det norske ”ureplet”, Raud Gravenstein, har

Citerciensarmunkane kom med læra om fryktdyr-

Sesongen startar i juli med moreller, så kjem

sortert ut, forklarer Leif.

eit volum på 200-250 tonn. Dette eplet er god som juice.

kinga til gardane her på 1300 talet, og sidan har

plommer, pærer og eple om kvarandre til me

Aroma er ein av dei seinaste sortane, og den mest populære

bøndene røkta og utvikla den til det den er i dag.

avsluttar mot jol med Elstareple, eit eple som gjev

STORT SVINN

med mest 1.000 tonn totalt. Etter Aroma kjem Ruben og

Rett over Skrivarvikje ligg Ullensvag Hotell, to

meirsmak som varar heilt til neste sesong!

60 prosent av epla vert klassifisert som klasse 1, og går til

Elstar, to sortar som vert omsett i mindre mengder.

svært ulike anlegg, men begge symbol på viktige

konsum. Resten går til pressing. Om lag 1.000 tonn vert

næringar i indre Hardanger.

Ei steinfylling i sjøen, har gitt oss ca 6 dekar flatt

seld som presseple (industrifrukt). Umoden frukt kan berre

ANDRE FRUKTER

nyttast til dyrefôr.

Morellar har eit volum rundt 120 tonn, med 3-4 % utsorte-

UF har sidan skipinga i 1948 stadig vorte utbygd

camping under Morellfestivalen. Fruktnæringa i

ring. Her er det meste av det som ikkje er salsvare utsortert

og fornya. Og i dag har me eit moderne og godt

Hardanger er ikkje vekkskjemde med flatar, men

av produsentane.

anlegg med kjøle- og pakkekapasitet til minst

trass brattlendte bruk, vert det stadig oppdyrka

I lag med fruktprodusentane og pakkeriet er Nibio og Nofima i gang med eit prosjekt som har som mål å auka

uteområde, som mellom anna vert nytta til bubil-

2000 tonn frukt gjennom sesongen. I buttikken

og fornya frukthagar rundtom hjå dei omlag 100

Plommer utgjer eit volum på 300-400 tonn, med 5-10 %

vår finn du det du treng til hage og landbruk,

fruktdyrkarane som eig lageret. Sterkt fagmiljø

utsortering. Plommer er spesielt utsett for skader i dårleg

og sjølvsagt frukt og fruktprodukt i sesongen.

og høveleg klima i vårt område, legg grunnlaget

- Dei siste 10 åra har bøndene blitt mykje flinkare til å sortera

vær. Utsorterte plommer er vanskeleg å bli kvitt på grunn av

Elles går det meste av frukta vår til COOP. Og dei

for dyrking av frukt som forbrukarane ynskjer

frukta før dei leverer, og sortera vekk umoden frukt. Men det

steinen, som skapar ei utfordring for industrien.

pressepla som ikkje havnar på siderfat rundtom

meir av. Dette gjev oss gode voner i tida som

i kjedlarane, går resten til presseriet på Aga på

kjem.

klasse 1 eple opp mot 80 prosent.

ligg eit forbetringspotensial hos mange av produsentane, gjennom å gjera ein betre jobb under beskjæringa, og betre

Pærer utgjer eit volum på 20-30 tonn, med 4-5 % utsortert.

andre sida av fjorden. Der vert mellom anna Tine

utnytting av arealet gjennom å auka avlinga på trea og total-

Innigo tek imot alt av morellar og pærer. Epla er det fleire

sin Hardangerjuice produsert.

avlinga per dekar, seier Leif Øie.

kundar som er interessert i, både til most, cider, brennevin og sterkvin.

Kor mange rundar ein skal gå for å hausta moden frukt, er også ei vurdering. I dag er det vanleg å gå 2-3

- Me kunne seld dobbelt så mykje presseple, seier Leif Øie.

gonger. Ein eller to ekstra haustingar ville auka volumet

butikk nær deg, så ta deg ein tur til Lofthus, er På lageret er det 6 heilårstilsette, i tilleg kjem det

det ikkje fruktsesong, er det mange andre gode

omlag 20 sesongtilsette. Frukdyrking og pakking

grunnar til å ta seg ein tur langs Sørfjorden.

er arbeidskrevande, og sjølv med moderne pakkemaskiner, er det fleire omgangar med flittige hender som får kvalitetsfrukta vår ut i butikkane.

94 94

Finn du ikkje frukt frå Ullensvang Fruktlager i ein

GOD SOMMAR!

Den minste bukken bruse er ein kjent figur frå våre folkeeventyr, og såleis ein stolt del av vår tradisjon. Det same kan ein seie om Nå Fruktlager, som i alle høve i Hardanger sin historie om fruktlager er det minste. Historien og endringar i korleis fruktbøndene har organisert drifta og leveringskanalane sine, har ført til at det i dag er tre fruktlager i Hardanger.

Det

Hardanger

skuffa. Ikkje så rart, når kiloprisen i 2002 var

Fjordfrukt leverer varene sine til BAMA, medan

største

lageret

regionen,

ca. kr. 1,50 for eple som vart pressa, og kanskje

det nest største, Ullensvang Fruktlager, leverer si

6-7 kroner kg. om epla vart selde som klasse 1.

RESTAURANTEN PÅ KAIEN PIZZA/TAKE AWAY FRA PIZZATIME

frukt til COOP. Den minste aktøren på Nå leverer mesteparten av frukta si til TL Måkestad i Bergen,

Difor var ca 35 produsentar samde om at dei ville

G. Vervik i Stavanger og Finstad Gård i Vestfold.

prøva noko nytt. Sjølv om Nå Fruktlager av mange

I tillegg til andre oppkjøperar. Såleis leverer dei

ikkje vart gitt særleg gode odds om å overleva,

eple-sortar som dei største grossistane ikkje er

så er dei framleis oppe og går, og lever i beste

interessert i. Nå har og kundar som vil ha frukt av

velgåande.

andre storleikar. Sjølv om leiaren på Nå Fruktlager ser verdien av At vetlebror Nå ikkje har gått med i ei større

og at det er naudsynt med dei store grossistane,

eining, har hovudårsak i det som skjedde i 2002.

meinar han at det er sundt på alle områder, at dei

Det var eit uvanleg godt frukt-år i Hardanger.

same aktørane ikkje har heilt monopol.

Men produsentane fekk dårleg betalt, då store grossistar kjørte 1/3 av epla til pressing på fabrikk.

I 2009 investerte Nå Fruktlager i nytt sorteringsan-

Ein slik bruk av frukta, gjev produsentane mindre

legg som då gjorde dei til det fruktlageret i Noreg

betaling for eple, som elles av kvalitet var klasse 1.

med mest moderne utstyr. Denne investeringa saman med større fleksibilitet på kvar ein kan

Når det i ettertid vart kjent at ein valde denne

levera ulike typar frukt og eitt breitt kontaktnett

løysinga, medan andre grossistar ikkje fekk tak i

så lever Nå Fruktlager framleis, og ser ljost på

eple, så vart forståeleg nok ein del produsentar

framtida.

ÅPNINGSTIDER: Mandag-Lørdag 11 - 22 • Søndag 12 - 22 • Tlf.: 45 90 88 33

MF Lindenes er åpen hver helg ved pent vær! Velkommen innom.

UTETERRASSE MED FJORDUTSIKT PIZZABUFFET PÅ VERTSHUSET FRA 15. MAI! 15-22.

• • • • •

Fotball på storskjerm Pizza Discotek lørdager Diverse arrangement Shuffleboard, biljard og dart

Man-Tor: 15.00-00.00 • Fre: 15.00-02.30 • Lør: 12.00-02.30 • Søn: 13.00-00.00 • Tlf.: 45 96 38 38

HAUST HARDANGER I Ytre Ålvik er det lange tradisjonar for fruktdyrking. Klima og jordsmonn gjer at bygda skal vera ei av dei best egna for fruktdyrking i Hardanger. På garden Halvfjøringen har Turid Alice Skjervheim laga sitt eige kunsthandverk av frukt, bakverk og godsaker i glas.

Rosendal Gardsmat er nabo med

drive produksjonen sidan 1945, la ned

Baroniet, og rundar i desse dagar 15

aktiviteten til årsskiftet 2001, var det

år. I 2001 overtok Åshild Mehl pro-

slutt for den populære pølsa.

Tlf.: 470 32 885 Haust Hardanger www.haust-hardanger.no

duksjonsrettane til den tradisjonsrike Sunde-pølsa.

Alt på garden er produsert for hand, med dei ressursane som finst her. Her får du turka frukt med vekt på at alle fruktslag smakar ulikt. Turka frukt vert selt som sundt snop utan konserveringsmiddel eller sukker. Turka eple, plommer og pærer vert og brukt som ingrediens i fruktkjeks, kaker, chutney og fruktte. Det gjer produkta unike og med ein særegen smak. Eplesyltetøy, kaker med frukt etter sesong, tilslørte bondejenter, eple- rips- rabarbra- morell og solbærchutney er noko av det Haust Hardanger kan tilby.

ME LAGAR GJERNE GÅVEPAKKAR ETTER YNSKJE.

Det var Øyvind Olsen og Gunnar Røssland som starta det heile i 1936.

Frå nye lokalitetar på heimegarden på

Sunde-pølsa får stadig fleire tilhenga-

Mehl starta Åshild og mannen hennar

rar, og har fleire gonger vunne prisar.

Oddvar, opp med Rosendal Gardsmat

Den tradisjonsrike pølsa inneheld 88%

og produksjon av Sunde-pølsa. Mange

kjøt, og er gluten- og melkefri.

frykta at då Lars Olsen, som hadde

Vi dyrker jordbær, bringebær, solbær, blåbær og frukt og det meste selger vi fra gården og lokale marked. I den gamle Glasstova, som ligger rett ved fv 49, har vi selvbetjeningshandel hele året. Bærproduksjonen starta i 2014 og videreforedling av bær har vært markedsført siden 2015. Foruten ferskvare; selger vi kokt, eller rørt, syltetøy av bringebær, jordbær og solbær, Jordbærsirup og Luxusjordbær; som er en frossen jordbærdessert. Saft av bringebær, rips og solbær. Dessuten selger vi frosne bær gjennom vinteren av

416 54 608 - rosendalgardsmat@gmail.com - www.rosendal-gardsmat.no

NORSK LANDBRUKSRÅDGIVING VEST SA Bøndene si eigen verksemd - breitt og uavhengig rådgjevingstilbod på heile vestlandet

STRATEGISK NÆRINGS- OG PRODUKSJONSUTVIKLING (SNOP) Har du ein draum om å sikra ein arbeidsplass på garden din? Har du ein god ide, men veit ikkje korleis du skal få det til? Då har me det rette tilbodet for deg! https://www.facebook.com/nlr.vest/app/209868575694184/ Tlf: 982 45 838 vest@nlr.no http://vest.nlr.no

BjørRYnKKeJEbruket Lammeprodukt frå Bjørnebruket inneheld kjøt av eigne økologisk dyr, reine råvarer, handlaga, og så kortreist som råd.

Ferske bær for salg i sesonger, fra juni til september. Bærprodukt for salg hele året. alle sorter, noe som egner seg godt til smoothie, og for dem som vil kjenne på syltetøylukt i huset. Breievne Gard kan tilby opplæring i sylting og safting av bæra du har høstet! Når det gjelder grønnsaker veksler det fra år til år, men fast har vi sukkererter, urter, poteter, jordskokk og grønnkål – i sesonger. Foruten bær og frukt har vi mange kaniner, en liten hønseflokk (13+hane) og to friluftsgriser - kjekt å se på for store og små.

BREIEVNE GARD - Produksjon og salg av bær, frukt og grønnsaker tlf.: 926 51 425

breievnegard - velkommen innom

Tradisjonsbakst i steinomn - Brød

- Krotekaker

- Rundstykker

- Lefser

- Flatbrød

- Mjelkekaker

Vi bakar det meste! Tlf. 920 43 845 - e-post: eva.almaas@gmail.com

Eikjetunet lefser er heimelaga lefser etter gode gamle oppskrifter. Dette er kvalitetsvarer, basert på kultur og ekte handverk. Me brukar kun naturlige råvarer av høg kvalitet, ingen kunstige tilsetningsstoffer. Det kjenner du på smaken!

bjornebruket.no

Produkta våre finn du på Den Grøne Tråd i Øystese dengronetrad.no

- MARKNAD OG FRAMTID -

Norge eksporterer rundt 95% av sjømaten som vert fiska eller produsert i norske farvatn. På den globale marknaden er Noreg mellom dei leiande sjømat-nasjonane i verda. I 2015 vart det eksportert sjømat for 74,5 milliardar kroner. Det er ein auke på 8 % frå året før, og den høgste eksportverdien som har vore nokon gong. I volum vart det eksportert 2,6 millionar tonn, ein nedgang på 2,2%. Rekna om til måltid, så stod norsk sjømat-næring for 36 millionar måltid kvar dag i 2015.

RIN G

Norsk Sjømatnæring

K R E

NADER

frå havbruks næringa

NOFIMA utarbeidde hausten 2015 ein ringverknads-analyse på kommunenivå for havbruksnæringa i Rogaland og Hordaland etter oppdrag frå næringsorganisasjonen Sjømat Norge. Analysen viser aktiviteten i havbruksnæringa sjølv og ring-

med 340 årsverk. Saman med tala for Austevoll, Kvinnherad,

verknadane når det gjeld sysselsetting og omsetning av varer

Tysnes, Kvam og Fusa er det tett oppunder 1000 årsverk i

og tenester frå næringar som baserer si verksemd heilt eller

og omkring havbruksnæringa i dette området. I Rogaland

delvis på havbruksnæringa.

gjev havbruksnæringa størst ringverknader i dei indre kommunane som Hjelmeland og Finnøy, men også Tysvær,

For mange av kommunane i dei to fylka er havbruksnæringa

Vindafjord og Bokn er høgt oppe på lista over viktige hav-

ein svært viktig næringsveg som bidrar vesentleg til bu-

brukskommunar i Rogaland.

setjing, sysselsetjing og skatteinngang i kommunen. I tillegg vert det skapt arbeidsplassar i bedrifter som leverer varer og

Analysen viser at 90 % av dei lokale havbruksbedriftene sine

tenester til havbruksnæringa.

totale innkjøp vert gjort på Vestlandet, og dette er ein høgare prosentdel enn i andre landsdelar. Det betyr at det er mange

FOTO: SEKKINGSTAD AS

Eksportverdien for fangstbasert sektor enda på 24,4 milliardar kroner.

Eit avgjerande grunnlag for vekst, er at det vert gitt gode politiske råmer

Eksportverdien for havbruk (laks og aure) enda på 50,1 milliardar kroner.

og at næringa i samarbeid med myndighetene og kompetanse-miljø

Sjømat-næringa er Noreg si nest største eksportnæring, etter olje og gass.

handterer miljø-utfordringar som måtte fylgja med ein auka produksjon. Bedrifter og organisasjonar i næringa arbeider for at næringa skal driva

Den desiderte hovudmarknaden for norsk sjømat er EU-landa, med ein

bærekraftig og ha ein truverdig miljøpolitikk. Samstundes er det ein

samla import på 50 milliardar kroner. Mens EU auka med 17%, gjekk

springande politisk vurdering om kor stor miljøpåverknad samfunnet kan

Aust-Europa attende 50 % til 3,1 milliardar kroner, noko som i stor grad

akseptera samla, frå alle typar matproduksjon.

kan til-skrivast Russland sin importstans av norsk fisk. Asia-marknaden var i 2015 på 12,4 milliardar kroner (opp 3%), Afrika 2,2 milliardar (opp

Etter at oljeprisen er blitt kraftig redusert dei siste åra, og utsiktene i

0,5%), Nord-Amerika 4,7 milliardar (opp 30%), Sør-Amerika 1 milliard

denne bransjen ikkje lenger er like ljose som tidligare, har stadig fleire

(ned 11%), Oseania 0,3 milliardar (ned 15%).

fått augo opp for kva potensiale som ligg i sjømat-næringa. Dette kan

I 2014 var det om lag 3000 arbeidsplassar knytt til næringa

leverandørbedrifter til havbruksnæringa på Vestlandet og

i Rogaland og Hordaland og dette talet er aukande.

samfunnsverknadene i vårt område er såleis større enn i

Havbruksnæringa er ingen arbeidsintensiv næring, men kvar

landet elles. I tillegg må nemnast dei samfunnsbidraga som

arbeidsplass i det direkte produksjonsleddet av næringa

havbruksbedriftene yt til lag og organisasjonar i lokalmiljøa

hadde i 2014 ein omsetnad på 8-9 millionar kroner, eit tal

sine, som ikkje kjem fram i nokon offisiell statistikk.

som er langt høgare enn dei fleste andre næringar. Mykje av overskotet i desse bedriftene vert investert i ny aktivitet

Dei siste åra har stadig fleire driftsrelaterte aktivitetar blitt

i lokalområdet både innanfor og utanfor havbruksnæringa

flytta ut av oppdrettsselskapa og over til spesialiserte under-

og er såleis med på å tryggja framtida for eigen bedrift og

leverandørar. Saman med oppdrettsselskapa sjølv bidrar

samfunnet omkring.

desse underleverandørane vesentleg til innovasjon i denne næringa, som no gjennomgår ei sterk teknologisk utvikling.

Av dei 10 kommunane i Hordaland med størst ringverk-

Det er venta stor auke i leverandørindustrien til havbruks-

nader frå havbruksnæringa målt i årsverk, utgjer kommunar

næringa i åra som kjem, og det er ei utfordring for lokal leve-

i Hardanger- Sunnhordland halvparten, med Bømlo på topp

randørindustri å ta sin relative del av denne veksten.

bidra til at vi kan få teknologi- og kunnskapsoverføring frå andre bransjar, Noreg har eit stort potensiale i framtida som fiskeri- og havbruksnasjon.

som kan gi grunnlag for positiv utvikling i sjømat-bransjen. Det er og

Dei rike fiske-ressursane og dei store hav- og kystområda våre, gjev rom

positivt å sjå at interessa frå skuleungdom, til å ta vidareutdanning innan

for auka matproduksjon og verdiskaping om dei vert forvalta på ein god

sjømat-bransjen er aukande.

måte. Fleire utrekningar frå bransjen, myndighetene og faginstitusjonar dei siste åra, dokumenterer eit stort potensiale for auka verdiskaping basert på marine ressursar fram mot 2050. FOTO: NORGES SJØMATRÅD, GUNN NORVIK

FOTO: NORGES SJØMATRÅD, ELINE RØNNEBERG

101

FOTO: NORGES SJØMATRÅD, LIU SHEENA

HANS INGE ALGRØY Regionsjef havbruk vest i Sjømat Norge

ke 7 av 8 prisar som er delt ut, - prisen

I dag blir 98 % av maten vår produsert

Eide Fjordbruk er inne i eit generasjons-

fokuserer på god produksjon og god

på landjorda. Arealet på land utgjer ca.

skifte i familiebedrifta. Sondre som er

fiskehelse. Sondre understrekar på nytt,

30 % av overflata, 70 % av jordoverflata

assisterande dagleg leiar har gjennomført

kor viktige alle dei tilsette i Eide Fjordbruk

er hav/vatn. Her blir det i dag produsert

MBA i USA med hovudvekt på entre-

er. Skal ein nå slike resultat må ein ha dei

2 % av maten vår.

prenørskap. Sondre meiner han har lært

beste i faget som sine medarbeidarar. I Eide Fjordbruk ynskjer vi i alle høve å visa fram aktiviteten vår og fortelja om kva vi driv med. Dersom vi får det til

mykje gjennom samarbeid på skulen der det var elevar frå tett på 100 ulike land.

Global overflate

Å jobba tett saman med ungdom, alt i 30 % land

70% hav

frå India til Venezuela gjev deg eit solid grunnlag til å forstå kor heldige vi er i

kan Folgefonnsenteret vere ein mogeleg

Noreg med den samfunnsmodellen vi har

arena for oss, til å formidla kunnskap om

i botn.

næringa. Vi ynskjer å laga ei inter-aktiv utstilling med live-stream, der publikum

Erlend Eide, bror til Sondre er også på veg

kan sjå fisken, fòringa, og miljøet rundt

inn i firmaet. Erlend tek Master i marin

og under anlegget. Vi ynskjer å samarbeide med forskingsmiljø, elveeigarlag og miljøorganisasjonar, og vil gjerne prøva å svara på spørsmål om laks, og om fotav-

coastal development på NTNU. Gjennom eit godt nettverk på NTNU har Erlend

Samlet matproduksjon 2 % frå havet

98 % frå land

trykka akvakulturnæringa set.

vore med å bidrege til utvikling av selskapet også no mens han studerer, men vil sjølvsagt bidra enno meir når studiane er fullført.

Om vi greier å nå vår målsetjing om å vera SONDRE OG KNUT FRODE EIDE 3 OG 2 GENERASJON LAKSEOPPDRETTARAR

Sjømat for framtida! Eide har tradisjonar for matproduksjon sidan 1600-talet. Ei reise frå jord, via vatn til sjø.

heilt open om næring og produksjon, så

Foreldra våre, Knut Frode og Randi, har

vil alle sjølv vera i stand til å gjera seg

lært oss utruleg mykje om næringa, og

opp ei meining om kva omfang denne

korleis ein bør handsama medarbeida-

næringa skal ha. Dialog med samfunn og

rar og samarbeidspartnerar. Det er og

forvalting er i denne samanheng utruleg

Det er eit stort og unytta produksjons-

mykje grunna dei at eg og Erlend har fått

viktig.

potensiale i havet. Prognosane seier at vi

interesse for næringa, og fått høve til å

snart er oppe i 9 milliardar menneske på

reisa ut for å ta høgare utdanning.

Vi ynskjer å verta flinkare til å fortelja om

kloden. Ein slik sterk folkeauke bind opp

alle dei positive effektane som er knytt

store landareal og matproduksjon i havet

Det er foreldra våre som leiar selskapet

til havbruksnæringa. Om arbeidsplassar,

er derfor heilt naudsynt skal vi kunna

saman med den unge generasjonen og

verdiskaping og om alle tenestene som

metta alle.

ikkje minst resten av leiarane i selskapet

næringa kjøper og at me representerer

på kontoret og ute på anlegga. Dette

ein verdifull tilvekst i områder der det er

speglar seg gjennom heile Eide Fjordbruk,

underskot på arbeidsplassar. - Vi ynskjer

der ein ynskjer å gjera seg nytte av erfa-

Eide Fjordbruk er ein betydeleg aktør

I 2017 vil Eide-selskapa produsera rundt

Fjordbruk. Han meiner selskapet har luk-

å ta samfunnsansvar og bidra til levande

ringane til dei som har drive matproduk-

som matprodusent i Hardangerfjorden.

60 millionar måltid med laksefisk. Eide

kast med å få på plass ein fantastisk flott

bygder i framtida, seier Sondre. Eide

sjon i mange år, og kombinere dette med

Visjonen til selskapet er at ein gjennom

Fjordbruk sel fisken sin over heile verda

og dyktig gjeng, som står for den daglege

Fjordbruk brukar i 2016 nær 1.000.000

nye måtar å tenkja på.

erfaring, kunnskap og nytenking skal stå

gjennom eksportørselskapet Sekkingstad.

produksjon og utviklinga av selskapet.

kroner på å støtta tiltak og aktivitetar som

bak ein berekraftig produksjon. Ved hjelp

Eide Fjordbruk konsentrerer seg fullt ut

av korrekt informasjon og god dialog

om å bli best på det dei driv med, mat-

Ikkje minst kjem dette til uttrykk gjennom

ynskjer Eide Fjordbruk å gjera oss alle

produksjon av laksefisk med høg kvalitet.

tildeling av prisar i fôrselskapet EWOS sin

stolte av den produksjonen av laks som

Assisterande dagleg leiar, Sondre Eide,

årlege konkurranse, for «Framifrå pro-

finn stad i Hardangerfjorden.

meiner det er ei svært spanande oppgå-

duksjon av laks.» Sidan prisen kom på

ve å vera med å leia eit firma som Eide

banen i 2013, har Eide Fjordbruk motte-

aukar trivselen i bygdene og nærmiljøa.

103

AS Tlf. 99 32 70 51 - Sandvikv. 110 - 5464 Dimmelsvik

SONDRE VISAR PLAN FOR UTVIKLINGSKONSESJONAR.

KUBOTA LANDBRUKS TRAKTORER - rimelige og gode traktorer for vestlandsjordbruket

LOKALITET HÅGARDSNESET LIGG IDEELT TIL FOR FRAMVISNING AV MAT-PRODUKSJON I SJØ, KUN EIN FIN LITEN BÅTTUR FRÅ ROSENDAL SENTRUM.

FRAMTIDA

Utviklingsprosjektet skal utvikla ny sen-

å utvikle bedrifta saman med våre med-

- Kva tenkjer du om spelereglane og utfor-

sorteknologi, autonome farkostar og nye

arbeidarar, under mottoet om at det skal

dringane for havbruksnæringa i framtida,

datakjelder for å få fram informasjon som

vera inspirerande og kjekt å gå på jobb.

Sondre? -Oppdrett i Noreg i framtida skal

ein ikkje har tilgjengeleg i dag. I tillegg vil

Det er triveleg å sjå at mange ungdomar

og må tuftast på ei forsvarleg forvaltning.

prosjektet ved hjelp av moderne databe-

no søkjer seg til næringa vår. Det er viktig

Når det gjeld oppdrett globalt vil innova-

handling og «big data» analyseverktøy

at vi får tak i flinke ungdomar for å utvikla

sjon medføre at matproduksjon i sjø vil

letta arbeidet for oss, og gjera det mogleg

næringa vidare.

verte økonomisk attraktivt fleire stadar i

å oppdaga og hindra kritiske situasjonar,

verda. Det er då viktig at Noreg fortsatt

før eventuelle skader er eit faktum.

er i førarsetet, både som teknologileverandør og som matprodusent.

Årets grillnyhet fra oss

Grillplanke med laks

I Eide Fjordbruk har vi det triveleg på jobb. Vi ynskjer heile tida at vi saman

Eide Fjordbruk deltek i eit prosjekt som er

skal laga eit enno betre kvalitetsprodukt,

kalla Thermolicer. Saman med Lingalaks

som vi kan vera stolte over. Samstundes

Eide Fjordbruk søkjer om utviklingskon-

og Tombre prøver selskapet ut miljøven-

vil vi ha eit sterkt fokus på å vera ein

sesjonar, der selskapet i samarbeid med

leg avlusing av laks med varmt vatn.

viktig bidragsytar til å halda oppe levande

ekspertar på mange ulike felt ynskjer å

bygder.

ta utviklinga av oppdrett og tryggleiken

I Eide Fjordbruk er det 38 dyktige tilsette

kring dette, eit steg vidare.

som jobbar med matproduksjon – i ei

Vil du vita meir om Eide Fjordbruk, er du

næring med enormt potensiale. Vi ynskjer

velkomen inn på www.efb.no

Fås kjøpt hos din lokale Meny, Kiwi, Spar eller Joker-butikk. For mer info og oppskrifter se: www.leroy.no 104

/leroynorge

BREMNES FRYSERI

- Mykje meir enn du anar! Hovudbasen til Bremnes Seashore, ligg langt vest på Bømlo. Dei er vane i båt, dei som leve her, ytst på kysten. Så langt vest at i festleg lag blir det påstått at det berre er ein god langpasning frå St James Park i Newcastle. Mykje av tida til den oppveksande slekt på vestkysten, har vore og er knytt til aktivitetar som er retta mot hav og sjø.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: ØYVIND SÆTRE

Mat frå sjøen har lange tradisjonar på kysten av

tilfeldigheter. Likevel er det viktig å ha auga for kva

mykje fisk, at fiskeavskjeret var eit problem, i alle

vestlandet. Fisk i mange ulike former sytte for

som er interessante utfordringar, og ta dei sjansane

høve ei utfordring. Mange løysingar vart prøvt ut,

at mat hadde dei på kysten. Utover på slutten

som kjem din veg. Det er nok heilt grunn-

til og med minkfarm vart prøvd ut.

av 1900-talet vart vi meir internasjonale i mat-

leggjande om du skal lukkast med å få til noko

vegen, og vi song av full hals saman med Åge

utanom det vanlege.

Ein annan ide, var å bruka avskjeret til å mata

Alexandersen om ”fire pils og ein pizza.” Den

fisk. Olav, sr., hadde høyrt rykter om at danskane

same Alexandersen song og om at det var ein lang

Då er det viktig å vera audmjuk, undrande, ny-

var komne langt med oppdrett av regnbogeaure.

veg frå Namsos til Royal Albert Hall.

fiken, og sjå etter løysingar. Far til Olav, handels-

Han skaffa seg rogn frå Danmark og prøvde seg

mann Ole Svendsen gav også sonen sin eit godt

på klekking. Dette fekk han til, men fisken levde

Det var ein lang veg i havgapet på vestsida av

råd medan han enno var ung; ”- Når du er ute

berre til dei hadde brukt opp nista i sekken ynge-

Bømlo og, frå Olav Svendsen, den fyrste, selde

og reiser, Olav, må du ha augene med deg!”

len har på magen, når dei vert klekt.

sin fyrste sekk med tare, sommaren 1937, - til der

Resultatet tyder på at både Olav den fyrste og

vi er i dag, med Bremnes Seashore, SALMA-laks,

Olav den andre har vore gode på dette.

sushi, 350 tilsette og ein årsomsetning på 1,7 milliardar.

Etter kvart auka importen av rogn. Olaven tok ut alle seta i bilen sin kvart år, i april,

Kva har 350 arbeidsplassar og 1,7 milliardar kro-

og køyrde til Danmark og henta rogn. Suksess-

ner, med blæretang å gjera? Alt, absolutt alt! Eller

historia om Bremnes Seashore og SALMA-

Utviklinga frå blæretang til SALMA-laks er ein fasi-

i alle fall ein del. Seinare kom vel fiske-avskjer i

laks, starta såleis med heilt andre tankar og

nerande historie. Opp- og nedturar, kassavis med

tillegg. Olav Svendsen jr., fortel om faren sine tan-

utfordringar i hovudet enn kva det har utvikla

utfordringar. Samstundes var det nok slik for Olav

kar om fiske-avskjer og kva dei kunne bruka det

seg til. Det starta med spekulasjon om korleis

Svendsen óg, at livet og korleis det vart, er fullt av

til? På tidleg 1960-tal tok Bremnes Fryseri mot så

ein best kunne nytta fiskeavskjer frå fryseriet.

106

FOTO: PER ERIK LØKKEN

Etter kvart som dei lukkast med klek-

Smoltproduksjonen føregår ved fleire anlegg som

Eit anna viktig bidrag til AS Noreg frå Bremnes

king av rogn, og fekk fram smolt, så

Bremnes Seashore eig, eller er medeigar i. Anlegga

Seashore er den store verdiskapinga som går føre

skulle den matast etter niste-posen var

ligg i Bømlo, Fusa og Vindafjord. I settefisk-anleg-

seg i Noreg, medan produkta i stor grad vert selde

get i Vindafjord er Bremnes Seashore i gang med

til utlandet. Resultatet er at butikken genererer

eit enormt smoltanlegg som vil ha kapasitet på

mykje kapital inn til gamle-landet.

faren. Ein fjord, eller våg vart stengt med sementsøyler

3000 tonn smolt. Planane går på at storleiken på

og nøter og fisken slept uti den avstengde fjorden

smolt skal aukast frå dagens 100 gr. Til 500 gr. før

I årsmeldinga for 2015 fortel administrerande

eller vågen. Fiskeavskjer vart malt opp og spreidd

fisken blir sett ut i sjø. Det vil redusera tida fisken

direktør i Bremnes Seashore, Einar Eide, om inves-

i fjordarmen som fôr, slik starta det heile. I jakta

treng å opphalda seg i opne merar i sjøen. Då vil

teringar i 2015 og 2016 på til saman rundt

på å bruka fiskeavskjer på ein fornuftig måte.

laksen bli mindre eksponert for lus og sjukdom.

400 mill. kroner. Under mottoet, utviklinga i dag

Etter dette forsøket, kan vi vel seie at det berre har balla på seg. OLAV SVENSEN

påverkar resultatet i morgon. SALMA-laks produkta er vurdert som eit lakseprodukt øvst i toppklassen. Trikset er ei omfattande

Konsernsjef Olav Svendsen viser til desse investe-

forsking på, og utprøving av, kva som gjev det

ringane, og skriv i årsmeldinga; Desse investerin-

beste produktet. Når laksen kjem inn til slakteriet,

gane er ikkje berre med på å stadfesta at me heile

så blir fisken sett i merar for å stressa laksen ned

tida ynskjer å forbetra oss. Dei synleggjer også at

etter transporten med brønnbåt. Fisken blir over-

me ynskjer å vera ein leiande aktør i utviklinga av

ført til eit miljø der vasstemperaturen er lågare.

bransjen. Me er del av ei næring som til tider får

Noko som stressar fisken ned. Bremnes Seashore

hard medfart i media. Det er heilt ok å bli spent

byggjer no eit større nytt anlegg på land, der

i leggen om det me gjer ikkje er bra nok, men

fisken skal pumpast direkte frå brønnbåt og opp

av og til kjennest det som om at det ikkje er det

i tankar der temperaturen på vatnet vil vera

faglege me sviktar på. Det er informasjonen ut til

konstant 8 grader. Før slakting blir laksen og vas-

publikum.

DAGLEG LEIAR EINAR EIDE

blir fisken roleg og avslappa. Mykje god forsking

Heile bransjen har mykje å gå på når det gjeld å

har og bidrege til at foredlingsteknikken gjer pro-

formidle kor målretta me jobbar, kor mykje sunn

duktkvaliteten vesentlig betre, mellom anna vert

mat me produserer, og kor mange arbeidsplassar

produktet fastare i kjøtet. På SALMA-produkt er

me genererer. Det er mykje uvisse om næringa,

prosessen igjennom pakkeriet og foredlingsan-

og det er me som er lakseprodusentar som må

legget så rask at innan 4 timar etter avliving, er

spreie den gode og rette bodskapen. Me er meir

Når vi snakkar om planar og eller prosjekt, så seier

lakseprodukta ferdig vakumpakka. Ferskare fisk er

samarbeidspartnarar enn konkurrentar, og me er

ikkje tilgjengeleg.

avhengige av å finna løysingar i lag.

FOTO: PER ERIK LØKKEN

stemperaturen gradvis kjølt ned til 2 grader. Her

Eg er stolt av å arbeida i Bremnes Seashore, seier

Rømming er ei anna utfordring bransjen har, som

vi ofte at vegen får no bli til litt, mens vi går. Det

dagleg leiar, Einar Eide. Vi driv ei flott bedrift, som

ikkje er bra. Vi har 0-visjon for at fisk rømer, utvik-

kan vi i alle høve seie om Bremnes Seashore og

dei 10 siste åra har auka omsetnaden med 20 % i

ling av utstyr og prosedyrar, samt fokus hos dei til-

deira lakseprodukt. Det utvikla seg til noko langt

Dette betyr at Bremnes-produkta held høg

Å sjå den iveren og viljen det er internt for å skape

året. Vi lagar eit sundt og godt produkt som er inn

sette bidreg til at me, og næringa går i rett retning

meir enn å ta vare på fiskeavskjer. Vegen vart til

kvalitet, gjennom ein human og avstressande

nye effektive arbeidsmetodar er svært positivt.

i tida, og har ein enorm etterspurnad.

og sikrar at me kjem nærare 0-visjonen.

mens dei gjekk. Men, at det har gjort seg sjølv?

avlivingsteknikk. Å gjennomføra heile prosessen

Det gjer meg både glad og motivert, og det viser

Neppe! Olav Svendsen, både 1 og 2 har nok vore

sjølv, betyr at selskapet har hand om ei lengre

mentaliteten hos våre tilsette. Og ikkje minst: Det

Vi er ein gjennom-regulert bransje som er under-

Ein bransje som får fram produkt frå øvste hylle.

flinke til å sjå kva sjansar livet baud på. Dei to

verdikjede, og genererer såleis større inntekter. Å

gjer meg trygg på at me saman kjem til å lukkast

lagt internasjonal standard. I fjor hadde Bremnes

Ei næring som skapar arbeidsplassar i distrikta.

Olavane tok sjansane som dukka opp, resultatet

porsjonspakka Bremnes Seashore-laks og pakka

også i åra som kjem!

Seashore om lag 40 revisjonar, eller kontrollar. Vi

Bremnes Seashore kjøper varer og tenester for 1

er formidabelt x 2.

ferdig sushi-produkt i salsfremjande emballasje er

har valt å fylgje det som er av krevjande bransje- og

milliard kroner i Hordaland og Rogaland, bidreg

kundestandarar, og blir sjekka heile tida på at me

i lokalsamfunnet med årleg tildeling av sponsor-

I dag er konsernet samla under paraplyen Bremnes

fylgjer dette opp.

midlar til aktivitetar for barn og unge i dei kommu-

Fryseri ein straumlinjeforma organisasjon i stadig

nane vi har aktivitet.

utvikling mot å bli enno betre på alle områder, i

Under paraplyen Bremnes Fryseri er det samla

ein bransje som skal ha ei sentral rolle i å løysa ein

ca. 350 arbeidsplassar, dei langt fleste distrikts-

Vi vik aldri på prinsippa om dyrevelferd - produkt-

veldig arbeidsintensivt. Det betyr mange arbeids-

Selskapa under paraplyen Bremnes Fryseri pro-

plassar i lokalmiljøet.

duserer kvart år, ca. 7 millionar smolt, som gjev 30.000 tonn med laks. Frå dette blir det m.a.

kvalitet - matvaretryggleik. Vi har mange auge

Bremnes Seashore og oppdrettsnæringa er fram-

av dei største utfordringane, ein sterkt aukande

arbeidsplassar. Hovudkontoret er på Bømlo, men

retta mot oss. Vi har strenge krav frå myndighet-

overlent. Vi tar alle utfordringane våre på største

folkesetnad står framfor, å skaffa nok mat til

Bremnes Seashore har aktivitet i 8 andre kommu-

komande generasjonar!

nar. Bremnes Fryseri har i tillegg aktivitet i Bergen

Det handlar om sunn mat

ene. Samfunnet har forventing til vår bransje. Den

alvor, og brukar mykje tid, krefter og pengar på

Det handlar om hausting frå havet

må vi bli flinke til å innfri. Luseproblematikken er ei

å bli ei berekraftig næring for framtida, avsluttar

Det handlar om gode arbeidsplasser

utfordring. Bransjen har utvikla avlusings-metodar

Einar Eide.

Det handlar om berekraftig produksjon

fri for kjemikalier. Dette har ført til at utfordringane

beste rogna er å få kjøpt. Derifrå har selskapet

Ser vi dette i samanheng med ulike tenester

Det handlar om kvalitet og lokal identitet

vert handtert på ein meir berekraftig måte no, enn

hand om heile prosessen fram til dei kjente og

denne bransjen kjøper, som såleis og genererer

nokon gong tidlegare.

omtykte SALMA-laks produkta ligg i fiskedisken

arbeidsplasser i andre næringar i distriktet snakkar

i butikken din.

vi om mange arbeidsplasser.

Det handlar om oss i Bremnes Fryseri

og Oslo, samt Sverige og Frankrike. Bremnes Seashore kjøper i dag rogn, der den

109

produsert 1700 tonn SALMA-produkt. Vil du vita meir, besøk www.Seashore.no

r e id

Eit triveleg møte med sider-ekspertisen på vestsida av Sørfjorden i hjarta av Hardanger, sideren sitt heimland. Den nye sidergenerasjonen med mange generasjonar sin faglig innsikt i bagasjen, og solid utdanning i kjemi. Ikkje rart det vert eit strålande produkt. Bygd på arv, miljø og kunnskap.

Sider på den aller øvsta hydlo

Olav Bleie og Gjermund Åkre har gitt meg audiens i dei indre

Bleie Gard sitt merke ALDE har og eit historisk sus, gjennom at

gemakker, i det aller mest heilage på Nå, eller Nao der dei har

det er det gamalnorske ordet for frukt. ALDE er og på veg inn

installert topp moderne anlegg for produksjon av Hardanger sin

på Vinmonopolet. Du kan og treffa på ALDE-produkt i butikken

nasjonal-drikk. Dei gler seg over den nye alkoholpolitikken rykta

og på puben.

seier skal bli ein realitet før Stortinget tek sommarferie. Det betyr at du i opningstidene til butikkane, kan kjøra til Åkre eller Bleie

- Eg ser for meg ei blømande framtid, seier Olav, no er vi kanskje

Gard på Nå og kjøpa godsakene med deg heim, heilt lovleg!

5 produsentar som driv kommersiell siderproduksjon. Om 10 - 15

240026 090040 7

Inneholder Kalium Sorbat

år vil vi vera 10 gonger så mange. Sider av verdas beste eple, laga Det vert stor stas og er på høg tid at vi blir tekne på alvor. Vi

etter tradisjon og kunnskap, i optimale anlegg, skal bli like kjent

legg all kunnskapen og æra vår i at sideren skal verta frå den

og omtykt som champagne. Hovudmålet med siderproduksjonen

aller ”øvsta hydlo.” Du skal leita lenge før du finn eit kvalitets-

er ikkje at den skal vera så sterk som mogleg. Men, så god som

produkt som er så til dei grader lokalt. Trea, frukta, pressa saft,

mogleg. Det skal smaka eple, og smaka så godt at du får lyst

gjæringa, og tappinga. Sider frå Hardanger, eit lokalt produkt å

på eit glas til.

vera stolt av.

sider frå Hardanger · Garden Åkre i Ullensvang ·

6.6% 33 cl 2014 Prod. Dato: xx.xx.xxxx

Vi ynskjer å bli ein del av opplevingane for turistar. Gjerne møta Vi produserer og sider på fat, slik at i framtida kan ein pub med

dei som kjem frå heile verda for å gå til Trolltunga. At dei blir i

respekt for seg sjølv og sine tilbod, ha EDEL eller ALDE-sider i

Hardanger ein dag ekstra, og kjenner på andre gode tilbod vi

tappekrana si. Vi kjem vel ikkje i fyrste omgang til å laga noko

har, ville vera stas. Kanskje best dei begynne med Trolltunga, og

restaurant på garden, men ha omvising, guida turar med historie

fortset med sideren etterpå. Det er nok den optimale rekkefølge.

om både garden, og ikkje minst om sider. Så vert det sjølvsagt

Ein langt over middels triveleg dag på Nå, med lokale gutar som

høve til å smaka på varene.

har tru på framtida og eigne produkt. Slik haldningar er det som vil gje levande bygder i framtida. Om du lurte, så har dei sjølvsagt

EDEL er det velklingande namnet på Gjermund og Åkre Gard

kjempegode produkt av eple utan alkohol. Det var dei vi koste

sine produkt. EDEL kan du få kjøpt på Vinmonopolet, du kan

oss med i solveggen, og når vi kan ha det så triveleg med saft,

finna den i butikk og på pub. At sideren er oppteken i varesorti-

då………….. Om du ynskjer å tileigna deg meir om sider-eksper-

mentet til Vinmonoplolet er den ultimate dokumantasjon på at

tisen på vestsida, klikk deg inn på www.aldesider.no - og/eller

vara er heilt topp. Du kan ta deg ein tur å sjå på produksjonsut-

www.åkregård.no.

styret, så ser du snart at dette ikkje er noko leikebutikk. Olav og

111

Sidervisa Tekst: Bjarne Ljones

Han Paodl ha eit eldgammalt surepletre so lute seg ut yve hytto. Naor eplæ æ gjóre so dette dei né, å dao æ han Paodl dar mé bytto, å pitla dei uppi å fær dei i sekk å sete dei varlæ i kjedlaren vekk. Han ha visst eit haop, og han synge ein song: om sider, om sider, té vaoren eingong.

Frihet

Visst grannen æ blie, han fær seg ein dram so kan da seg laga mé pressing. I kveldingjæ finne me reidskapen fram å hjelpest mæ lessing å klessing. Dæ litt tao eit tétak, å notté ho gaor mæ saftæ ho drype so blank å so klaor. Å me fær eit haop, å me synge ein song: om sider, om sider, té vaoren eingong. Ballongo æ klar, å ho fydlest so smaott mé saft og mé sukker og vatten. Da putla å gjenge, å gjenge da godt so vette da ikkje for katten. Men ti mao da ha om da ska vetta bra. Dæ freistande ofta å tappa og ta. Men me ha eit haop, å me synge ein song: om sider, om sider, té vaoren eingong. Pao Skjértorsdags aftan dao bere da laust, for dao ska da prøvast i kruset. Dæ langsama tier te vaor i frao haust, naor du gjenge å venta på ruset. - Men her skal eg sei da vatt styrkje å smak, ein kjenne seg sprek om ein før tottest spak. Han Paodl livna té å han synge ein song: om sider, om sider, té vaoren eingong. Å du vette sterke, å du vette stor, å du vette fine te sjao te. Å du vette rike pao pengar å jor´, å dao kan du jedna væ kaote. Men væ litt forsiktig, da raor eg deg te, da teke i leggjer, da teke i kne. Å skulde du kubba, so prøv mæ ein song: om sider, me sider, kom vaoren eingong.

Litt sånn er det å være kunde i Tveit. Vi ønsker at du skal bruke all din tid på det du er god til. Velger du oss, legger vi til rette for at tiden din blir brukt mest mulig effektivt. Med vår kompetanse innen regnskap, rådgivning og taksering, og nærhet til våre kunder kan vi sammen skape verdier. Finn ditt nærmeste avdelingskontor på www.tveit.no eller kontakt oss på 52 76 71 00.

112

113

Kokkar på

BARONIET ROSENDAL LUDOVIC NEUVILLE - frå Frankrike - vore her tidlegare 2012 - 2013 - 2014

Og som temaet i magasinet, kva tenkjer franske kokkar om den

NICOLAS BEZ - frå Frankrike - vore her tidlegare 2013 - 2014 - 2015

lokale produkt. Ein av bestselgjarane i hagekafèen er ein tallerken

RENAUD GIRARDOT - frå Frankrike - vore her 2015

Dijon sennep! Sundepølsa har ein røykt smak som smakar svært godt

lokale maten? Her på baroniet er vi så heldige at vi har tilgang til nokre svært gode

SIGURD PÅ EIN TYSDAG!

med den lokale sundepølsa (laga på Rosendal Gardsmat på nabo-

! r å v n e t a M

garden) kombinert med noko frå vår eigen kultur, nemleg fransk

Har du lest om maten vår i Hardangerfjordmagasinet, og er komen fram til kva Sigurd så meinar på ein tysdag, om maten, sjømaten, og ikkje minst dei som står bak matproduksjonen, då har du skaffa deg eit godt grunnlag for å sjå om mine meiningar helde mål utanom tysdagen og?

med ovnsbakte poteter og frisk salat frå vår eigen kjøkkenhage. I tillegg til Sundepølsa tilbyr vi også andre lokale produkt på menyen vår;

CAROLINE BEZ - frå Canada - vore her 2014 -2015

varmrøykt laks frå Brødr. Hjønnevåg i Uskedalen, ramslauk frå Nøring i Hardangerfjorden, moreller frå Hardanger - for ikkje å gløyme rabarbraen frå kjøkken og urtehagen til Baroniet Rosendal. Rabarbraen

JEAN BAPTISTE FERNANDEZ - frå Frankrike - fyrste gong her. Er del av eit utvekslingsprogram frå ein kulinarisk kokkeskule sør i Frankrike

nyttar vi til både kake, saft, chutney, sausar og salatar. Kva er det beste kjøtet/fisken/grønsakene/drikken/ o.s.v. av den

Høyrer du til dei som er samd i at vi berre kan importera mat, fordi det blir

Dei som kjem etter oss vil ha ei stor utfordring i å skaffa borna sine nok

lokale maten?

billigare? Då er det min påstand at du ikkje har fylgt spesielt godt med i

mat. Då framset du ikkje lettvinte påstandar og idiotiske utsegner om ei

Som nemnt tidlegare, så meiner eg at Sundepølsa er det beste lokale

timen, du må ha fått lite med deg om at ting heng saman. I mine auge

yrkesgruppe vi har meir bruk for enn mange andre. Truleg kan vi ikkje

produktet som er tilgjengeleg her i Rosendal. Når de gjeld drikke-

spelar du (eller tenkjer) i same divisjon som dei med stiva skjortesnipp og

alle leva av å flytta papir.

varer, vil eg gjerne nemne hardangereplene, som er fantastiske til

hårsveis som skal gjera dei 15 år yngre. Dei som hevdar at distrikta er alt

bruk i eplecider eller eplebrennevin (APAL).

for dyre. Ja, så dyre at Noreg ikkje har råd til å ha dei.

Kva er morosamt/merkeleg med lokale mattradisjonar/matvaner?

Den lokale maten vår vert produsert/foredla/og seld, nokon serverer mat,

og fiskerar hatt mange utfordringar opp gjennom tidene, med ureining

Lokale produkt i ulike kulturar er alltid spanande å prøva ut. Her

slik at du kan vera gjest og nyta dei gode smakane. Sentralt i denne

og over-fiske. Den siste greina innan fiskeri, eller bondenæring i sjø, om

Kvifor er dei her?

i Norge må eg vel nemne brunosten som den mest interessante, i

aktiviteten står bonden. Ei arbeidsam sjel, som betyr mykje for alle oss

du vil, har som mange andre næringar sine utfordringar.

Eg, Ludovic, kom hit for fyrste gong i mai 2012, etter å ha svart på ei

tillegg til den marinerte silda som de brukar til frukost.

andre. Dei vakre bygdene, det storslagne kulturlandskapet, er eit resultat

NICOLAS DELORM - frå Frankrike - fyrste gong her. Er del av eit utvekslingsprogram frå ein kulinarisk kokkeskule sør i Frankrike

Sjømat, kjem frå det største spis-kammerset av alle. Fiskarar har lengre tradisjon i våre områder enn bønder på land. Historisk har både bønder

jobbannonse. Denne var posta på ei fransk nettside fordi kjøkkensje-

av bonden sin aktivitet. Utan bonden sine aktivitetar så gror kultur-land-

Våre svært dyktige og fristilte forskingsmiljøa, og næringa sjølv, kjem

skapet, bygdene og Noreg over av kratt og skog.

heilt sikkert til å løysa utfordringane bransjen har. I magasinet har du lest

fen som jobba ved Baroniet Rosendal på den tida var fransk. Eg fatta

Har dei smakt komla, jommagraut, o.s.v.?

stor interesse for annonsa, då eg heilt sidan 2007 har villa utforska

Eg har smakt nokre tradisjonelle norske rettar, mellom anna rømme-

verda ved å ta arbeid i ulike land på ulike kontinent. Etter det fyrste

graut, pinnakjøt og skillingsbollar, for å nemne nokre. Alt har falle

Bonden må løftast opp og gjevast den ros han fortener. Dei som snakkar

rundt Hardangerfjorden. I skjerings-punktet mellom villaks, lus, røming,

året mitt ved Baroniet Rosendal fekk eg spørsmål av Anne Grete og

i smak, så eg har også eksperimentert litt og laga noko av det på

om at vi ikkje treng bonden og den produksjonen han står for, bør sjek-

mat, arbeidsplasser og store inntekter, har dei ulike aktørane det same

Reidar om eg kjende fleire som kunne tenke seg å kome hit å arbeide

kjøkkenet sjølv.

ka hårsveisen sin. Stort sett kjem dei frå same kretsane som meiner at

hovud-målet. Ei miljøretta berekraftig framtid.

på kjøkkenet. Eg tok kontakt med nokre av dei franske kokkane eg

distrikta kostar for mykje, og at vi eigentleg ikkje har råd til å ha distrikt

hadde blitt kjend med på arbeid rundt omkring i verda, og her er vi

BARONIET ROSENDAL KAN TILBY:

no! Vårt felles ynskje er og har vore å reise rundt i vera og kunne

- 3 til 5 rettars meny i Den Blå Sal på Slottet frå 1665

oppleve forskjellige kulturar ved å arbeide i ulike land i verda.

om kva bransjen sjølv tenkjer, og kva havbruk bidreg med i lokalmiljøa

og i Storakjøkenet på Rosendal Avlsgård.

i Noreg.

Samarbeid og respekt av andre vil då vera ein god veg vidare. Fiskeriministrar og andre som på TV er mest oppteken av å snakka sam-

Eg undrast på kor dei har lært sine tankar? Når dei set to strek under

stundes, eller å vera meir brilliant i kjeften enn motparten, skapar lite

- varme og kalde lunsjrettar i Hagecaféen i Kjøkken & Urtehagen

slike påstandar, så kjem det vel frå eit reknestykkje dei har sett opp?

løysingar på utfordringane og genererer feil fokus.

Kva med norsk mat?

- middagar ved kulturarrangement

Pytagoras har truleg ikkje stått veldig sentralt når reknekunstar utover

Frå synspunktet til ein fransk kokk, er den tradisjonelle norske maten

- tapasbufé i Hagecaféen og Rosendal Avlsgard

2+2 skulle lærast inn?

svært interessant. Uavhengig av kvar ein er i verda, er jo den tradis-

- overnatting med frukost i historiske

jonelle maten alltid retta mot lokale produkt og korleis desse kan

omgjevnader på Rosendal Avlsgard & Fruehus

lagrast og bevarast gjennom året. Her i Norge skin det gjennom den tradisjonelle maten at ein her har lange vintrar utan moglegheiter for

SJÅ: BARONIET.NO

Matproduksjon i levande bygder, der vi tek vare på det biologiske mangfaldet og er målmedvitne om at eit godt naturmiljø er den viktigaste kva-

Det er i distriktet verdiane vert skapt. Olje, gass, vasskraft, fisk, og mat

liteten for å vidareutvikla bærekraftige næringar innan matproduksjon, er

elles. Kva hadde turismen vore dersom bygdene var grodd att. Bonden er

ein viktig og framtidsretta måte å tenkja på.

sentral. Skal det vera liv og aktivitet i bygdene i framtida så må bonden

å dyrke noko store delar av året, og at dei tidlegare måtte ta omsyn

framleis vera sentral, verdsetjast, og vi må bli flinkare til å fram-snakka

HA EIN FIN SOMMAR!

til dette i bevaringa av maten sin.

bonden, og visa at vi set pris på han, og ikkje minst ho.

Sigurd

BARONIET ROSENDAL 114