Servicios Sociales atendió a 706 personas La consejera de Derechos Sociales presentó los datos de 2021 en Estella-Lizarra

Kristina Berasain, periodista estellesa afincada en Donostia, ha ganado el mi Certamen de Relatos María de Maeztu, en la categoría de euskera, por 'Arrastoak Lorratzak Uharak'. En categoría de castellano, la ganadora es Ana Vega Burgos, natural de Córdoba, por 'Tiempos de ceniza'. Ambas ganadoras acudieron a recoger sus premios (1.200 euros cada uno) en una ceremonia en la casa de cultura deEstella-Uzarra el 21 de octubre.

El jurado, que recibió relatos de 88 autoras de todo el Estado, destacó de Berasain que "habla de la mujer artista en toda su complejidad y contradicción". "Enmarca una cuidada y exhaustiva investigación acerca de la vida y obra de Katalina Eleizegi, escritora donostiarra fallecida en EstellaLizarra, dentro de la perspectiva de la protagonista, una mujer que busca encontrar en Eleizegi respuestas a su propia identidad".

El premio lo otorga la asamblea de mujeres, con la colaboración del Ayuntamiento.

Elárea deServiciosSociales de la ciudad del Ega atendió el año pasado a 706 personas, según datos ofrecidos por la consejera de Derechos Sociales, Mª Carmen Maeztu, que se reunió el 6 de octubre con distintos agentes involucrados en el sector.

Los datos han sido recogidos por la Fundación GIZAIN, entidad gestora de los Centros de Servicios Sociales de Gobierno de Navarra: Equipos de Incorporación Sociolaboral (EISOL), Equipos de Atención a infancia y Adolescencia (EAIA) y Equipos de Atención Integral a Víctimas de Violencia de Género (EAIV).

250 personas atendidas fueron hombres y 456, mujeres. 146 eran menores de edad. En EISOL Estella, las inserciones laboraREFUERZO les supusieron un 54,5% en hombres y un 34,2% en mujeres.

EAIA Estella atendió a 85 familias y 143 menores (79 hombres y 64 mujeres). En un 84,7% de las personas se realizaron intervenciones socioeducativas y el 73,68% de las familias atendidas presentaban un gradiente moderado de desprotección. Un 45% de las intervenciones alcanzaban un reajuste completo.

Por último, EAIV Estella intervino con 174 mujeres y 6 menores (3 niños y 2 niñas). El 72,13% de las situaciones se correspondían con violencia física y psicológica. El 52,45% han interpuesto denuncia y un 71% han mejorado su gestión emocional y autoestima. La consejera destacó la "importancia" de estos servicios para"favorecer la cohesión y la integración social".

Xabier lrujo, erbestearen semea eta euskararen ikertzailea AEBn

Xabierlrujoduela55 urtejaiozenCaracasen (Venezuela), bainaLizarraetaEuskal Herria txikitatik izan ditubihotzean.Etxean, maiz bazkalosteko gaia zenaitona-amonak 1936ko gerrate zibileanburutubehar izandakoerbestea.70. hamarkadan, seiurte besterikezzituela,lehenaldizEgakohiria ezagutuetasekulako talkakulturalasufritu zuen,tropikotikurrun zegoenherrihotzeta zahar honekin. Denborarekin, EuskalHe- rriarekinerrekonziliatu zeneta,egun,UNED, EHUetaNUPenikasketa akademikoak eginondoren,Renoko Euskal lkerguneko zuzendaria da Nevadako Unibertsitatean, AmerikakoEstatuBatuetan.Genozidioaeta identitate transnazionalen gaietan aditua ("txanpon beraren bi aldeak"),hainbatliburuetaartikuluargitaratu, nazioartemailako sariakjasoetahitzaldiak eman ditu 150 unibertsitate baino gehiagotan.

(12) BERRIAK

Euskaraldia badator

Euskaraldia egitasmoaren hirugarren edizioa iritsi da Nafarroara. Berriz ere izango ditugu gure artean Ahobizi eta Belarriprestak, hurrengo azaroaren 1 Btik, ostirala, abenduaren 2ra arte, ostirala. 'llusioz, arduraz, gogoz eta emozioz ekingo diogu ariketari', diote Garean elkartetik.

Xabierirujo

lkertzailea, irakasleaeta idazlea

Erbestea sufritu zuen familia lizartarraren ondorengoa da Xa­ bier lrujo (Caracas, 1967). Bizit­ zak Venezuelatik Euskal Herrira eta hortik AEBra eraman dio.

Egun1 Euskal lkerguneko zuzen­ daria da Nevadako Unibertsita­ tean eta genozidioa eta identita­ te transnazionalak ikertzen ditu, "txanpon beraren bi aldeak11 •

'Ulisesen sindromea'ren semea bezala definitzen duzu zeure burua. Zer esan nahiduzu horrekin?

Ulisesen sindromea pertsona batek, bere tokitik kanpo bizi denean, jasotzen duen presioa eta estresa da, Joseba Achotegui psikiatrak eratutako hipote· siaren arabera. Nirea bost gizalditan sei erbestealdi jaso duen familia da, 183Sean hasita (Lehenengo Karlistadetan, Tafallatik Lizarrara) 1970. hamarka· da arte (1936an, erreketeak Lizarrara heldu ziren eta erbesteratu zuten aito· na eta amona Ameriketara). Hori dena familia baten gogoan dago. Txikitan, Venezuelan, erbestea eta diaspora ziren egunerokobazkalondoko gaiak.

Nongoa zarenean galdetzen dizutenean, zer erantzuten duzu?

Gauza da ez naizela inongoa. Guztiz deserrotuta nago. Galdetzen badidazu, erantzungo dizut nongoa den nire fami· lia, baina ni ez naiz inongoa. Era berean, 200 urteko historiabatensemea naizeta horrek pisu handia du; zentzu horretan, oso errotuta nago.

Hizkuntzarekin antzekoa gertatzen da: erbestean, alde batetik, bizkaieraz ikasi nuen, amaren familia algortarra baita, eta, beste aldetik, Venezuelako gaztele· ra. Euskal Herrira heldu nintzenean, berrikasi behar izan nuen, bai euskara, bai gaztelera: beraz, euskaldun-berri naiz, eta erdaldun-berri ere bai.

Zein da Lizarrarekin duzunharremana?

Lizarrakoa naiz, lizartarra sentitzen naiz, baina ez naiz inoiz bertanbizi, soilik urte batez, txikia nintzenean. Orain, saiatzen naiz urtero bisitatzen eta ilusioa egiten dit, nahiz eta azken urteetan pandemia· rengatik ezin izan dudan.

Nevadako Unibertsitatean, genozidioa eta identitate transnazionalei buruz ikerketa lanak egiten dituzu. Zergatik gai hauek?

Ulisesen sindromea identitatearekin lotuta dago. Euskal Herrian identitatea ulertzen dugu herri batetan oinarrituta bezala, baina ez da horrela: batzuetan identitateak ez du aingurarik toki fisiko batetan; 'toki' horiek hizkuntza edo fa. milia bera izan daitezke, edo justo kontrakoa, tokia ez izatearen ideia.

Zer nolako gaiak jorratzen dituzu zure lanean?

Genozidioa giza taldeen identitate kole· ktiboaren destrukzioa da eta identitate transnazionala, justo kontrakoa: nola mundu honetan eratzen diren identitatekolektiboak,etanola eurenarteanharremanaduteneta elikatzen direnbatabestetik. Desberdintasun nagusia zera da: genozidioetan, destrukzioa planifikatuta dago; identitatea, ordea, modu natural batean sortzen da. Nire ikerketak txanponberarenbialdeakaztertzen ditu.

Aldi berean, Renoko Euskal lkerguneko zuzendaria zara. Zein da burutzenduzun lana?

Denetariko klaseak ematen ditugu: euskal kultura, hizkuntza, politika, historia, etab. Gainera, ikerketa zentro bat gara eta argitaletxe bat dugu, non euskaldunei buruzko lanakargitalatzenditugun,ingelesez.

Zer nolako pertzepzioadute Estatu Batuetan euskararekiko?

AEBko Mendebaldean euskal komunitatehandiadago: ldaho, Nevada, Kalifornia, Wyoming, Montana, Oregon... Hemen interesa badago jakiteagatik zeintzuk ziren hona etorri ziren artzaiak. Hori da zentroaren izaeraren jatorria: gauza da Mendebaldea oso despoblatuta dagoela (AEBko biztanleriaren 80% ekialdean bizi da, eta Mendebaldean, India osoko tamainako leku batean, 30 milioi pertsona, apenas inor ez), eta ikertzaileek jakin nahi zutela euskaldunek nola egin zuten basamortu eta estepa honetan bizirauteko ardiekin, zein bizimodua zeukaten. lkerguneak 56 urte ditu etadenborarekin loratuda.

Nondik dator estatubatuarren euskararekikointereshori?

Hemen osokuriosoakdira. 70ikasleko klase batetan, ez dago ezta euskaldun bat. Gehienak amerikar peto-petoak dira, baina interes handia dute. Euskal Herriari buruz entzunduteetaeuropakobestetoki askotan baino askoz gehiago daki- dituen zartako horietako bat izan zen. Venezuelatik netorren, tropikotik: beroa, epeltasuna. Lizarran hotza egiten zuen. Abendua zen eta amonarekin Lizarragara joan nintzen elurra ikustera.Eznuen elurra ezagutzen. Dena zen berria eta jendea oso zaharra somatu nuen, Venezuelaosogizartegazteabaita. Gogorrena izan zen aita erbesteratua zegoela. 1973 zen. lnmakuladan bizi ginen, kalearen amaieran. Guardia Zibila etorri zen, atea jo, sartu, eta nire aurrean aita hartu zuen. Harrezkero aita gutxi ikusten genuen, iparraldera joan zelako Franko 1975ean hil arte. Eperientzia txarra izan zen niretzat. Larria, latza.

Herriarekinerrekonziliatunintzen"

XABIERIRUJO te euskarari buruz. Munduan zehar berdina gertatzen da: 150unibertsitate desberdinetan klaseak eta hitzaldiak eman ditut, eta oraindik ez naiz egon Nafarroako unibertsitate batetan euskara edo genozidioari buruzhitzegiten.

Amerikan jaio ondoren, Euskal Herria ez zenuen ezagutu sei urte bete arte. Nola sentitu zinen Lizarrara iristean?

Hasieran, shocka. Bizitzak ematen

Hortik aurrera gauzak hobetu ziren?

Bai, gutxika-gutxika. Baina era berean hitz egiten ikasi behar izan nuen, lagun berriak egin behar. Ulisesen sindromeak jota, ez da egun batetik bestera aldatzen den zerbait. 12 urte izan arte arazoak izan nituen, tankera guztietakoak, oso bizitza-aldaketa bortitza izan zelako. 12 urterekin errekonziliatu nintzen Euskal Herriarekin eta,gaur egun, oso eskertua nago, ez gine- lako Benezuelan geratu. Baina, tira, momentuan ez nuen ulertzen.

Etorkizunean non ikusten duzu zure burua? AEBn ala Euskal Herrian?

Euskal Herria betidutbihotzeaneta jubilatzen naizenean, nire emaztea eta ni gure burua Euskal Herrian ikusten dugu.Biseme-alabaEuskal Herrian ditut, eta besteak hemen, AEBn bikoteak dituztelako. Azkenean, bihotza dugun tokian bizi gara.

Beste aldetik, Cold Springsen (Reno, Nevada) oso ongi bizi naiz, lagun asko ditut eta euskaraz bizi gara. Hemen euskara gehiago egiten dahan baino: ikasle eta lankide batzuekin inglesez egiten dut, baina ikergunean, etxean, lagunekin euskaraz.

Nolaikustenduzu atzerritik Lizarra eta Nafarroakoeuskararenegoera? lzatez, oso optimista naiz. Esaten den guztiaren kontra, gaur egungo ikasleak gu baino askoz hobeak dira,hobetoprestatuak.

Lizarra lkastolan urte batez ikasle izan nintzen 1973an eta baginen 6-1O lagun askojota; egun, ikastola izugarri ederra da, eta eredugarria dabertanegindena.

Bestealdetik,zonifikazioakakatzen du euskara. Badakigu zergatik dagoen egina lege hori, eta zertarako diseinatua. Lege hori akatu behar dugu eta Nafarroa bat izan behar da.

Hori kenduta, Nafarroan egin dena oso ongi egin da: tresna gutxirekin askoaurreratuda Lizarran,Tafallan, Zangotzan, Agoitzen eta ez bakarrikeskolakontzertatuan,publikoan ere bai. Herri batetan euskara sartzen denean, euskerak egingo du aurrera, beste tokitan egin duen bezala.

Hizkuntzaohiturakaldatzekomomentua

Aurten Euskaraldiaren 111. edizioa ospatuko da, azaroaren 18tik

abenduaren 2ra arte, eta parte hartzeko epea irekita daga

Euskaraldia egitasmoaren hirugarren edizioa iritsi da Nafarroara. Berriz ere izango ditugu gure artean Ahobizi eta Belarriprestak, hurrengo azaroaren 1Stik, ostirala, abenduaren 2ra arte, ostirala.

IIl lusioz, arduraz, gogoz eta emozioz ekingo diogu ariketari", diote Garean elkartetik. "Kaleak beteko ditugu berriz ere, euskaraz hitz egitea inoiz baino errazago izan dadin".

Hirugarren edizio honetan, partehartzaileek erabaki beharko dute Belarriprest ala Ahobizi izango diren. "Aurreko edizioetan izena eman bazenuen, orain berretsi beharko duzu", azaldu dute. "Batetik, erabaki beharko duzu berriro parte hartuko duzun edo ez, eta bestetik oraingohonetan zeinrolekin eginen duzun".

Aurrekoetan ez baduzu parte hartu, izena eman beharkoduzu, izenematea.euskaraldia.eus weborrian.

Aurten, izen-emateen formatua sinplifikatu dute antolakuntzatik.

Gainera, 2022 honetan entitate ezberdineei parte hartzeko gonbidapena egin die Nafarroako Gobernuak. Helburua da euskaraz eroso

JarduerakEstellerrian

Azaroak 14-17. Lizarra. Foru plazan, Ahobizi eta Belarripresten txapen banaketa (17:30-19 30).

Azaroaren 15ean goizez ere egingo da (11:30-13:30)

Azaroak 18, ostirala. Deierri. Euskaraldia hasiera Deierriko Allotz herrian, Burumendi elkartean.

19:00. Allotz herrian, Burumendi elkartean, txapa banaketarekin.

19:30. Gurerara taldeak kontzertuaeskainikodu,estilo ezberdinetan kantak inprobisatzen.

21:00. Afaria. Erreserbak lrantzu euskara zerbitzuan egin daitezke.

Azaroak 19, larunbata. Villatuerta. Euskaraldiaren ospakizuna.

11:OO. Hormairudia marraztuko da eta txapa banaketa egindo da. Eskolako patioan, txikiendako txokoa eskainiko da.

12:30. Bermuta trikitilariekin kalean (eguraldi txarra badago, eskolan egingo da)

Ahobizi, belarriprest

Ahobizi. Euskaraz ongi moldatzen dena eta euskaraz egingo duena ulertzen duten guztiekin. Baita ere euskaraz erdizka moldatzen dena, baina prest sentitu eta hemendik aurrera euskaraz egingo diena ulertzen duten guztiei. Belarriprest. Euskaraz ongi egiten duena baina orain arte prest sentitu ez dena. Baita ere euskaraz gutxi gorabehera hitz egin dezakeena baina ez dena ausartzen, eta euskaraz ulertzen duena baina ez dena hitz egiteko gai sentitzen.

aritzeko guneak sortzea, Foru Komunitateko hiri eta herri desberdinetan.

Ekimena

Euskaraldia euskara ulertzen duten hiztunen arteko ahozko hizkuntza- ohiturak aldatzeko ariketa sozial masiboa da, gizartearen gune guztietara zabaldua eta denborari dagokionezmugatua.

Helburu nagusia herritarren hizkuntza ohiturak aldatuta euskararenerabilera handitzea da. Helduen aktibazioa du oinarri, eta ariketa egin ahal izateko gutxieneko baldintza euskara ulertzea da. Ariketa edo praktika kolektibo bat da Euskaraldia.

201Saneginzenlehenaldizariketa, Euskal Herri guztiko ehunka herritakomilakapartehartzailerekin,eta 11 egun euskaraz lelopean; orduan norbanakoenganjarrizenfokua eta milakaizanzirenhizkuntzaohiturak aldatzeko helburuarekin ahobizi eta belarriprest moduan ariketan parte hartuzutenak.

Bigarren ariketa 2020an egin zen, eta,horretan, entitateei ereariketan parte hartzeko gonbidapena egin zitzaien.