4 minute read
Heiligdom Symbolen
Controverse geesteliken. “De kleine kamer van de doktor,” schreef Spalatin, “kon al de bezoekers, die zich lieten aandienen, niet bevatten.” Het volk zag tot hem op, als ware hij meer dan menselik geweest. Zelfs zij, die niet in zijn leer geloofden, konden niet anders dan die grootse rechtschapenheid bewonderen, die er hem toe leidde, liever de dood te trotseren, dan zijn geweten geweld aan te doen.
Ernstige pogingen werden er in het werk gesteld om Luthers toestemming te verkrijgen van met Rome tot een schik- 1Pred. 10:16. 2 Martyn, Deel I, p. 404. king te komen. Edelen en vorsten hielden hem voor, dat indien hij erin volhardde, zijn eigen oordeel tegen dat van de kerk en de koncilies te stellen, hij spoedig uit het rijk zou worden verbannen, en dan geen bescherming meer zou hebben. Luther antwoordde op dit beroep: “Het is onmogelik om het evangelie van Christus te prediken zonder aanstoot. . . . Waarom dan zou de vrees voor of het vooruitzicht van gevaar mij van de Heer scheiden, en van dat Goddelike Woord, hetwelk alleen waarheid is? Neen; liever offer ik mijn lichaam, mijn bloed, en mijn leven op.”
Nogmaals werd hij aangezocht, om zich aan het oordeel van de keizer te onderwerpen, en dan zou hij niets te vrezen hebben. “Ik stem er met mijn gehele hart in toe,” gaf hij ten antwoord,“datdekeizer,devorsten,enzelfsdeeenvoudigsteChristenmijngeschriftenzullen onderzoeken en beoordelen; maar op één voorwaarde, dat ze Gods woord als standaard nemen. De mens heeftniets tedoen,dan daaraan gehoorzaamte zijn. Tracht niet mijn geweten geweld aan te doen, want het is gebonden en geketend aan de Heilige Schrift.” Op een ander verzoek antwoordde hij: “Ik ben gereed, mijn vrijgeleide op te geven. Ik stel mijn persoon en leven ter beschikking van de keizer, maar het woord Gods nooit!” Hij verklaarde zieh gewillig om zich aan het besluit van een algemene vergadering te onderwerpen, doch slechts op voorwaarde, dat die vergadering volgens de Schriften zou beslissen. “Wat het woord Gods en het geloof betreft,” voegde hij eraan toe, “is ieder Christen een even goed rechter als de paus, ondersteund door een miljoen koncilies, kan zijn.” Zowel vrienden als vijanden hielden zich ten laatste overtuigd, dat verdere pogingen tot verzoening nutteloos wezen zouden.
Had de hervormer op een enkel punt toegegeven, dan hadden Satan en zijn legerscharen de overwinning behaald. Maar zijn onwrikbare standvastigheid was het middel om de kerk vrij té maken, en een nieuw en beter tijdperk te doen aanbreken. De invloed van deze éne man, die in godsdienstige zaken voor zichzelf durfde denken en handelen, zou invloed hebben op de kerk en de wereld, niet alleen in zijn eigen tijd, maar in alle verdere geslachten. Tot aan het einde van de tijd zouden zijn standvastigheid en getrouwheid allen sterken, die een soortgelijke ondervinding zouden hebben. De kracht en de majesteit Gods blonk boven de raad der mensen, boven de machtige kracht van de Satan uit.
Al spoedig werd Luther op gezag van de keizer gelast, naar huis terug te keren; en hij wist, dat die kennisgeving spoedig door zijn veroordeling gevolgd zou worden. Dreigende wolken hingen over zijn weg; doch toen hij uit Worms vertrok, was zijn hart vol vreugde en lof. “De duivel zelf,” zei hij, “had de pauselike burcht bezet; maar Christus heeft er een wijde breuk
Heiligdom Symbolen
Controverse in gemaakt, en de Satan is gedwongen geworden te belijden, dat Christus machtiger is dan hij.”
Na zijn vertrek schreef Luther, nog altijd wensende, dat zijn standvastigheid niet voor opstand zou worden aangezien, aan de keizer: “God, die de harten kent, is mijn getuige, dat ik van ganser harte bereid ben, Uw Majesteit te gehoorzamen, hetzij in eer of in oneer, in leven of in dood, zonder enige uitzondering behalve het woord van God, waarbij de mens leeft. In al de aangelegenheden van dit tegenwoordige leven zal mijn getrouwheid onwrikbaar zijn, want daarin heeft winst of verlies niets te doen met zaligheid. Maar waar het eeuwige belangen geldt, is het Gods wil niet, dat de mens zich aan de mens zal onderwerpen. Want zodanige onderwerping in geestelike zaken is wezenlike aanbidding, en komt alleen de Schepper toe.”
Op de terugreis van Worms was Luthers ontvangst zelfs nog vleiender dan op zijn weg daarheen. Prinselike geesteliken verwelkomden de vogelvrij verklaarde monnik, en wereldlike heersers eerden de man, die de keizer veroordeeld had. Men verzocht hem, te prediken, en niettegenstaande het kei- zerlik verbod beklom hij opnieuw de kansel. “Ik heb me te gener tijd verbonden om het woord Gods aan ketenen te leggen,” zei hij, “en zal dat ook nimmer doen.” Niet lang nadat hij uit Worms vertrokken was, gelukte het de pausgezinden omde keizer een edikttegenhemte laten uitvaardigen. Inditdekreet werdLuther veroordeeld als “Satan zelf te zijn in de gedaante van een mens, en als een monnik gekleed.” Er werd last gegeven, om maatregelen te nemen om zijn werk te verhinderen, zodra zijn vrijgeleide vervallen zou zijn. Aan iedereen werd verboden, hem te huis-vesten, hem van voedsel of dranktevoorzien,of hemdoorwoordof daad,publiekof privaat,tehelpenof teondersteunen. Hij moest gegrepen worden, waar hij ook mocht zijn, en aan de overheid overgeleverd. Ook zijn aanhangers moesten gevangen genomen worden, en hun eigendom verbeurd verklaard. Zijn geschriften moesten worden vernietigd; en ten slotte werden allen, die tegen dit dekreet zouden durven handelen, onder zijn veroordeling besloten. De keur-vorst van Saksen, en de vorsten, die Luther het meest gezind waren, hadden Worms spoedig na zijn vertrek verlaten, en het keizerlik dekreet werd door de Rijksdag goedgekeurd. Nu juichten de Roomsen. Ze beschouwden het lot van de Hervorming als beslist.
God had een weg ter ontkoming opengesteld voor Zijn dienstknecht in deze ure van gevaar. Een waakzaam oog had Luthers gangen nagegaan, en een oprecht en edel hart was besloten, hem te redden. Het was duidelik,dat Rome slechts tevreden zou zijn met zijn dood; alleen doorzichteverbergen konhijbeveiligdwordenvoordekakenvande leeuw. GodgafFrederik van Saksen wijsheid om een plan tot behoud van de hervormer te beramen. Met de samenwerking van trouwe vrienden werd dit plan van de keurvorst uitgevoerd, en Luther met goed gevolg verborgen voor vrienden en vijanden. Op zijn terugreis werd hij gegrepen, van zijn geleide gescheiden, en metterhaast door het woud heen naar het slot de Wartburg, een afgelegen bergvesting, gevoerd. Zowel zijn inhechtenisneming als zijn verberging geschiedden op zulk een geheimzinnige wijze, dat Frederik zelf lange tijd niet wist, waar hij
