Krzyżowiec XX wieku - Plinio Corrêa de Oliveira

R M

Krzyżowiec XX wieku Plinio Corrêa de Oliveira

R M

Krzyżowiec XX wieku Plinio Corrêa de Oliveira

przekład: Jerzy Wolak

Instytut im. Ks. Piotra Skargi Kraków

Biblioteka Kontrrewolucji

Tytuł oryginału „Il crociato del secolo XX. Plinio Corrêa de Oliveira�

Š Robert de Ma ei

Š copyright for the polish edition

by Fundacja Instytut Edukacji Społecznej i Religijnej im. Ks. Piotra Skargi

redakcja przekĹ‚adu Roman Mazurkiewicz redakcja merytoryczna Leonard Przybysz, SĹ‚awomir Skiba redakcja techniczna Piotr DĂśerre, Arkadiusz Stelmach, Agnieszka Stelmach opracowanie graďŹ czne, skĹ‚ad i druk AWR FINE www.ďŹ ne.pl

ISBN 83-89591-06-5

Fundacja Instytut Edukacji SpoĹ‚ecznej i ReligÄłnej im. Ks. Piotra Skargi - KrakĂłw ul. JĂłzeďŹ tĂłw / www.piotrskarga.pl

Spis treści

Przedmowa Apostoł Kontrrewolucji Wstęp Rozdział I „Juş jako młody chłopiec‌�

VIII XI XV

Rozdział II „‚‚Legionårio›› narodził się, by walczyć‌�

Rozdział III W obronie Akcji Katolickiej

Rozdział IV Rewolucja i Kontrrewolucja

Rozdział V Tradycja, Rodzina, Własność

Rozdział VI Męka Chrystusa męką Kościoła

Rozdział VII Ku Królestwu Maryi

Zakończenie

Indeks

Wykaz skrĂłtĂłw AAS

Acta Apostolicae Sedis, Vatican Press, Watykan Miasto-Rzym, .

BSS

Bibliotheca Sanctorum, Istituto Giovanni XXIII, Rzym

- , tomĂłw.

CATHOLICISME Catholicisme hier, anjourd’hui, demain, wydane przez G. Jacquemet, Letouzey et AnÊ, Paryş .

DB

Dictionnaire de la Bible, wyd. przez F. Vigouroux, Letouzey et AnĂŠ, ParyĹź

-

, tomĂłw.

DDC

Dictionnaire de Droit canonique, Letouzey et AnĂŠ, ParyĹź - , tomĂłw.

DHBB

DicionĂĄrio HistĂłrico –BiogrĂĄďŹ co Brasileiro - wyd. przez Fundação GetĂşlio Vargas, Forense-UnitersitĂĄria-Finep, Rio de Janeiro

, tomy.

DM

Dizionario di Teologia Morale, pod red. kardynałów Francesco Roberti e Pietro Palazzini,Studium, Rzym

.

DENZ-H

Heinrich Denzinger, Enchiridion, wyd. przez Peter Hunermann, EDB, Bolonia .

DHGE

Dictionaire d’Histoire et de GÊographie EcclÊsiastiques, Letouzey et AnÊ, Paryş

.

DIP

Dizionario degli Istituti di Perfezione, pod red. Guerriero Pelliccia i Giancarlo Rocca, Edizione Paoline, Rzym .

DR

Pius XII, Discorsi e Radiomessaggi, TipograďŹ a Vaticana, Watykan , tomĂłw.

DSp

Dictionnaire de SpiritualitĂŠ, Beauchesne, ParyĹź - , tomĂłw.

DTC

Dictionnaire de ThĂŠologie Catholique, Letouzey ĂŠt AnĂŠ, ParyĹź

- , tomy.

EB

Encyclopaedia Britannica, H. Hemingway Benton Publisher, Chicago , tomĂłw.

EC

Enciclopedia Ca olica, Sansoni, Florencja - , tomĂłw.

ER

Enciclopedia delle Relligioni, Vallecchi, Florencja - , tomy.

GAF

Grande Antologia FilosoďŹ ca, wyd. przez Umberto Antonio Padovani, Marzorati, Mediolan .

GER

Gran Enciclopedia Rialp, Ediciones Rialp, Madryt

- , tomy.

HKG

Handbuch der Kirchengeschichte, Herder, Freiburg im Bresgau - , tomĂłw.;

IP

Insegnamenti PontiďŹ ci, wyd. przez mnichĂłw z Solesmes. TamĹźe Paoline, Alba, - , tomĂłw.

LTK

Lexikon fĂźr Theologie und Kirche, Verlag Herder, Freiburg - , tomĂłw.

NDB

Neue Deutsche Bigraphie, Duncker & Humblat, Berlin .

PG

Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, wyd. przez Jaques-Paul Migne, ParyĹź

-

, tomy.

PL

Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, wyd. przez Jaques-Paul Migne, Migne, ParyĹź

-

, tomĂłw.

TRE

Theologische Realenzyklopädie, de Gruyter, Berlin-Nowy Jork .

P

J E K . K A M S * W czasach kryzysu i zamÄ™tu – jakĹźe czÄ™sto powtarzajÄ…cych siÄ™ w dziejach – biograďŹ e wybitnych postaci niejednokrotnie znacznie lepiej odsĹ‚aniajÄ… i wskazujÄ… wĹ‚aĹ›ciwÄ… drogÄ™ postÄ™powania, aniĹźeli tomy abstrakcyjnej nauki o moralnoĹ›ci czy ďŹ lozoďŹ i.

W istocie bowiem jednostki muszą w konkretny sposób urzeczywistniać zasady w praktyce. Stąd, o ile burzliwe czasy mniej sprzyjają historycznej realizacji zasad, o tyle konieczniejszym staje się docenianie tych, którzy owe zasady umieścili w centrum własnego şycia.

W naszym stuleciu staĹ‚o siÄ™ to udziaĹ‚em Plinia CorrĂŞi de Oliveira, wielkiego brazylÄłskiego myĹ›liciela i czĹ‚owieka czynu, zmarĹ‚ego w Sao Paulo paĹşdziernika roku, ktĂłrego pierwszÄ… w Europie biograďŹ Ä™ napisaĹ‚ wĹ‚aĹ›nie profesor Roberto de Ma ei.

Całością swego autentycznie katolickiego şycia Plinio Corrêa de Oliveira potwierdza nieustającą şyzność Kościoła. Trudności, jakie napotykają w dzisiejszych czasach prawdziwi katolicy, stanowią w rzeczy samej okazję do wpływania na historię poprzez głoszenie wiecznych zasad Chrystusowych. To właśnie czynił wybitny brazylijski myśliciel, odwaşnie w epoce wszelkiej maści totalitaryzmów głosząc niezachwianą wiarę w fundamentalne nauczanie oraz instytucje Kościoła. Oprócz wierności papiestwu, charakterystycznym rysem * Kardynał Alfons Maria Stickler, salezjanin, urodził się w roku

w austriackiej miejscowości Neuenkirchen. Szczególne powołanie do studiów prawniczych doprowadziło go do katedry na Papieskim Uniwersytecie Salezjańskim, gdzie początkowo zajmował stanowisko dziekana wydziału prawa kanonicznego, później zaś, w latach

- , rektora.

Oddawszy swe wybitne talenty akademickie na słuşbę Stolicy Apostolskiej, początkowo kierował Papieskim Instytutem Wyşszych Studiów Šacińskich, później mianowany został prefektem Biblioteki Watykańskiej. W roku

papieş Jan Paweł II podniósł go do godności biskupiej, a w dalszej kolejności – kardynalskiej, z kościołem tytularnym San Giorgio w Velabro, by w końcu uczynić go Bibliotekarzem i Archiwistą Świętego Kościoła Rzymskiego. Kardynał Stickler jest autorem waşkich studiów teologicznych i kanonicznych, przetłumaczonych na wiele języków (nota wydawcy).

VIII

P jego duchowości – co z przyjemnością wspominam – było rzucające się w oczy nabożeństwo do Maryi, Wspomożenia Wiernych, Królowej Różańca Świętego, Zwyciężczyni spod Lepanto, której cześć oddawał w salezjańskim kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sao Paulo. Wciąż zachowuję w radosnej pamięci własne przewodniczenie rzymskiej uroczystości z okazji wydania znakomitej pracy Plinia Corrêi de Oliveira, zatytułowanej Szlachta i analogiczne elity tradycyjne w orędziach Piusa XII; książki, która wraz z Rewolucją i Kontrrewolucją stanowi w moim przekonaniu jeden z najwyższych wzlotów geniuszu brazylijskiego myśliciela.

Krótko mówiąc, gratuluję profesorowi Roberto de Ma ei, z którym łączy mnie przyjaźń i zgodność ideałów, wyśmienitego sposobu, w jaki udało mu się przypomnieć sylwetkę i dokonania Plinia Corrêi de Oliveira, którego jest w Europie godnym uczniem.

Wszyscy założyciele, jak również inni, którzy w jakikolwiek sposób wyróżnili się w dziejach Kościoła, musieli znosić kalumnie i niezrozumienie. Nie powinno zatem dziwić, iż Plinio Corrêa de Oliveira był i dalej będzie celem oszczerczych kampanii, zręcznie aranżowanych przez środowiska wrogie jego ideałowi rechrystianizacji społeczeństwa. W naszym stuleciu takie zniesławiające kampanie dotykały także innych stowarzyszeń katolickich, demonizowanych i oskarżanych o sekciarstwo. Co ciekawe, kampanie tego rodzaju charakteryzuje tym silniejsza agresywność, o ile gorętszą wierność Kościołowi katolickiemu deklarują atakowane stowarzyszenia. Wynika z tego jasno, iż prawdziwym obiektem owych oskarżeń i fałszerstw jest sam Kościół, oraz że organizuje się je po to, by zanegować jego rolę jako „nauczyciela prawdy”, rolę potwierdzoną niedawno przez Ojca Świętego Jana Pawła II w encyklice Veritaits splendor. Niepokojące jest to, że tego typu oszczercze kampanie, organizowane przez wrogów Kościoła, spotykają się często z poparciem katolików, którzy mienią się prawowiernymi.

Mam nadzieję, że niniejsza biografia Plinia Corrêi de Oliveira przyczyni się do rozproszenia krytycyzmu i niezrozumienia, oraz że stanie się wzorcowym punktem odniesienia dla wszystkich, którzy wspaniałomyślnie zechcą ofiarować swą energię Kościołowi, służąc jemu i cywilizacji chrześcijańskiej.

Wysiłek ukierunkowany na służenie Kościołowi wymaga nie tylko rzetelności doktrynalnej, lecz również osobistego praktykowania autentycznego życia wewnętrznego, któremu towarzyszy duch pokuty i poświęcenia proporcjonalny do powagi naszych czasów.

IX

K !" # XX $% Plinio Corrêa de Oliveira – przez swoje życie i dzieło – dostarcza nam w tym względzie wyrazistego przykładu.

Zapewniam o modlitwie i błogosławię wszystkim, którzy podążają drogą naśladowania i propagowania takiego właśnie, autentycznie katolickiego ducha oraz katolickiej wizji świata.

Alfons Maria Kardynał Stickler Rzym, lipca roku w Święto Nawiedzenia NMP

Apostoł Kontrrewolucji Plinio Corrêa de Oliveira nie jest – dzięki Bogu – postacią zupełnie nieznaną w naszej ojczyźnie. Przed kilku laty krakowskie „Arcana” wydały jego opus magnum – Rewolucję i Kontrrewolucję, a w miesięczniku pod tym samym tytułem opublikowano jego Autobiografię filozoficzną. Mamy także pięknie wydaną – przez Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi – Drogę Krzyżową.

Również w innych czasopismach („Pro Fide Rege et Lege”, „Punkt Widzenia”) i opracowaniach (Encyklopedia „Białych Plam”) czytelnik polski znaleźć może fragmenty różnych prac „Doktora Plinio”, zwłaszcza niedocenionej subtelności wykłady z cyklu Środowiska – Zwyczaje – Cywilizacje, tudzież przyczynki mu poświęcone. Jednakowoż ukazanie się pracy profesora Roberta de Ma ei wytwarza zupełnie nową jakość w polskiej recepcji dzieła brazylijskiego bojownika sprawy Chrystusowej. Przede wszystkim dlatego, że jest to bez wątpienia najlepsza i najpełniejsza, jak dotąd, monografia, jaką o Plinio Corrêi de Oliveira napisano – lecz nie tylko dlatego. Mamy tu bowiem do czynienia z czymś znacznie większym, niż tylko spełniającą wszelkie standardy warsztatowe rozprawą naukową, albo – z innego punktu widzenia – zajmującą vie romancée. Książka profesora de Ma ei istotnie angażuje czytelnika, ale nie zaspokajaniem próżnej ciekawości tyczącej „sławnego człowieka”, lub choćby podniet intelektualnych. Przenika ona – chciałoby się rzec: „prześwietla” delikatnym i czułym, a jednocześnie niezwykle precyzyjnym aparatem poznawczym i empatycznym – niezmierzone bogactwo myśli, czynu i duchowości człowieka, który żył na tym świecie, ale był nie z tego świata; który żył tak, jak by już mieszkał „w domu Ojca swego”.

Swoją opowieść o „krzyżowcu XX wieku” prowadzi de Ma ei w dopełniających się i systematycznie rozwijających, lecz ogniskujących wokół stałego jądra osobowości bohatera, koncentrycznych kręgach tematycznych. W kolejnych rozdziałach poznajemy środowisko społeczne i kulturowe arystokracji São Paulo, a także burzliwe tło polityczne Brazylii dawniejszej i współczesnej; wzrastanie oraz dojrzewanie młodego Plinia do rozpoznania sensu i specyfiki

XI

K !" # XX $% swojego powołania, zwieńczonego w pierwszym etapie służbą publiczną w parlamencie oraz redagowaniem „Legionário”; jego dramatyczną walkę o uratowanie Akcji Katolickiej przed ześliźnięciem się w lewicowy progresywizm; olśniewająco precyzyjną teorię rewolucji i kontrrewolucji; wypracowanie dynamicznej i nowatorskiej formy współczesnego ruchu krucjatowego w postaci Stowarzyszenia Tradycja – Rodzina – Własność; heroiczne zmagania o zachowanie wytyczonego przez Boskiego Założyciela kursu Łodzi Piotrowej, podmywanej zdradzieckimi prądami podczas i po Soborze Watykańskim II; wreszcie filozofię i teologię dziejów Corrêi de Oliveira – zarazem własną i oryginalną oraz zakorzenioną mocno w całej Tradycji katolickiej, a w szczególności w wizji zmagających się do kresu dziejów Dwóch Miast św. Augustyna i Hexameronu św. Bonawentury.

Trzeba podkreślić, że gdyby nawet książka de Ma ei składała się tylko z pierwszych trzech rozdziałów, już stanowiłaby bezkonkurencyjne na naszym rynku wydawniczym kompendium wiedzy o Brazylii, jej historii, kulturze, życiu religijnym oraz oczywiście o samym bohaterze tego dzieła. Jakże bowiem nikłe miejsce w polskiej samowiedzy zajmuje ten największy przecież katolicki kraj na świecie!

Cóż my wiemy o Brazylii, prócz kilku banalnych, szkolnych skojarzeń o ziemi trzciny cukrowej i kawy, albo – co gorsza – folderowych widokówek z orgiastycznego karnawału w Rio, kiczowatej telenoweli o „niewolnicy Izaurze” lub gazetowej, lewackiej politgramoty o złych „obszarnikach”, nędzarzach z podmiejskich faveli i ekoterrorystycznych wrzasków o niszczeniu puszczy Amazonii? A czyż lepszy jest stan świadomości nawet katolickich elit w naszym kraju, którym Kościół brazylijski kojarzy się na pewno nie z „Doktorem Plinio” czy biskupem de Castro Mayerem, lecz z nie-świętej pamięci „czerwonym purpuratem” Dom Helderem Câmarą – ulubieńcem „postępowych” mediów, które z powodu jego prokomunistycznych sympatii wybaczają mu łatwo nawet wcześniejszą słabość do faszyzmu? Iluż ludzi w Polsce zna i pojmuje światopoglądowy sens obalenia Cesarstwa w

roku przez ludzi wyznających antychrześcijańską ideologię pozytywizmu? Kto zna, już nie twórczość, lecz choćby nazwisko, „brazylijskiego Veuillota”, konwertyty Jacksona de Figuereidy? Kto u nas próbował przeprowadzić spokojny i uczciwy examen critique natrętnie wtłaczanej tezy jakoby źródłem biedy części Brazylijczyków – a przeto moralnym usprawiedliwieniem tzw. reformy rolnej, w istocie wywłaszczenia i kolektywizacji – była rzekoma

XII

A+ 2 4 K 7 <%#= nieproduktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; latyfundiĂłw, w kraju, w ktĂłrym ponad procent areaĹ&#x201A;u ziemi i lasĂłw zawsze naleĹźaĹ&#x201A;a do paĹ&#x201E;stwa!

Na te, i wiele innych pytaĹ&#x201E; Czytelnik znajdzie wyczerpujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; odpowiedĹş w ksiÄ&#x2026;Ĺźce profesora de Ma ei. BÄ&#x2122;dzie teĹź miaĹ&#x201A; radoĹ&#x203A;Ä&#x2021; odkrywania bogatej, subtelnej, wytwornej kultury â&#x20AC;&#x17E;sanpauliĹ&#x201E;skiejâ&#x20AC;? belle epoque, tego â&#x20AC;&#x17E;brazylÄłskiego ParyĹźaâ&#x20AC;?, w ktĂłrym arystokratyczny rytuaĹ&#x201A; uprzejmoĹ&#x203A;ci, traktowanej jak liturgia, nie wykolejaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, lecz przeciwnie: byĹ&#x201A; szczeblem umoĹźliwiajÄ&#x2026;cym otwarcie siÄ&#x2122; duszy na dar Ĺ&#x201A;aski i jej wspiÄ&#x2122;cie siÄ&#x2122; ku nadprzyrodzonoĹ&#x203A;ci. Nie przypadkiem WĹ&#x201A;och de Ma ei, a wiÄ&#x2122;c reprezentant innego, wspaniaĹ&#x201A;ego odgaĹ&#x201A;Ä&#x2122;zienia cywilizacji Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;skiej, tak plastycznie umie odtworzyÄ&#x2021; ten cudowny fenomen Ĺ&#x203A;wiata romaĹ&#x201E;skiego, ktĂłrego Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; arystokrata i wrĂłg egalitaryzmu oraz pokorny niewolnik Chrystusa i Maryi zarazem â&#x20AC;&#x201C; byĹ&#x201A; niepowtarzalnym uosobieniem, a ktĂłry polega na szczegĂłlnej harmonii natury i nadnatury, woli i Ĺ&#x201A;aski; harmonii przejawiajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; w tym, Ĺźe nadprzyrodzonoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nigdy nie pognÄ&#x2122;bia natury, tylko jÄ&#x2026; podnosi, a natura nigdy nie usiĹ&#x201A;uje zajmowaÄ&#x2021; miejsca transcendencji, lecz sĹ&#x201A;uĹźy jej ozdabiajÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; piÄ&#x2122;knem zmysĹ&#x201A;owym i zakorzeniajÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; w doczesnoĹ&#x203A;ci.

PrzecieĹź jednak wspomniane zalety stanowiÄ&#x2026; zaledwie przedsmak treĹ&#x203A;ci zawartych w ksiÄ&#x2026;Ĺźce, ktĂłrych radoĹ&#x203A;ci poznawania nie bÄ&#x2122;dziemy odbieraÄ&#x2021; Czytelnikowi. NapomknÄłmy jedynie, czego moĹźe siÄ&#x2122; spodziewaÄ&#x2021;, i dziÄ&#x2122;ki temu wzbogaciÄ&#x2021; i odrodziÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; kto wie? â&#x20AC;&#x201C; nie tylko wĹ&#x201A;asny intelekt, lecz takĹźe wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; duchowoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. To na przykĹ&#x201A;ad wiedza o tym, dlaczego autentyczny katolik moĹźe byÄ&#x2021; tylko na prawicy, ale nie byle jakiej, lecz tylko na â&#x20AC;&#x17E;prawicy Bogaâ&#x20AC;?, prawicy Boskiego ordo i Boskiej caritas. To dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bne rozpoznanie natury, warstw, faz i psychologicznego podĹ&#x201A;oĹźa (nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci i pychy) szataĹ&#x201E;skiej rewolucji, a dziÄ&#x2122;ki temu â&#x20AC;&#x201C; uzbrojenie siÄ&#x2122; w niezniszczalny pancerz wiary, dogmatu i doktryny kontrrewolucji. To odkrycie, w jaki sposĂłb mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ciowa estetyka â&#x20AC;&#x17E;miary, wagi i liczbyâ&#x20AC;?, podĹ&#x201A;ug ktĂłrych BĂłg stworzyĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiat, staje siÄ&#x2122; drogÄ&#x2026; czĹ&#x201A;owieka do Boga â&#x20AC;&#x201C; PiÄ&#x2122;kna Absolutnego. To pouczenie jak przetrwaÄ&#x2021; ten straszliwy â&#x20AC;&#x17E;Wielki PiÄ&#x2026;tekâ&#x20AC;? KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, sprowadzony naĹ&#x201E; przez faĹ&#x201A;szywych prorokĂłw, co otworzyli okno, przez ktĂłre wĹ&#x203A;liznÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;dym szatanaâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; w absolutnym posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwie Bogu, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cemu caĹ&#x201A;Ä&#x2026; PrawdÄ&#x2026;, a jednoczeĹ&#x203A;nie w niezachwianym, lecz autentycznym posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwie widzialnej hierarchii; autentycznym â&#x20AC;&#x201C; to znaczy takim, ktĂłre nigdy nie moĹźe przeczyÄ&#x2021; Prawdzie i dobru najwyĹźszemu, czyli zbawieniu dusz.

XIII

K !" # XX $% To uprzytomnienie sobie złowrogiej pułapki fałszywego ekumenizmu, jaką jest prowadzenie niekonkluzywnego „dialogu”, opartego o relatywistyczną dialektykę równowartościowości cząstkowych „prawd”. To wreszcie przeniknięcie opatrznościowego wymiaru dziejów – historia salutis – i wyprostowanie błędnych ścieżek nazbyt doczesnego millenaryzmu (który zwiódł nawet wielu świątobliwych chrześcijan, jak Joachim de Fiore), a odsłonięcie prawdziwie ortodoksyjnej apokaliptyki, w której odrodzona Christianitas średniowieczna, zapowiedziane w Fatimie „Królestwo Maryi”, nie będzie, bo nie może być, identyczne z Paruzją Chrystusa i Królestwem Bożym, lecz tylko jego wspaniałą zapowiedzią i przygotowaniem, po której jeszcze nastąpi czas ostatniej i największej próby – panowania Antychrysta.

Historia kontrrewolucji stającej do walki z niepoliczalnymi hufcami Mordoru, z zastępami ziemskich sług Księcia Ciemności, ma wielu bohaterów. Zważmy jednak, że zazwyczaj działali oni na różnych polach, i bardzo często – niestety – czyny ich kłamały słowom, albo przynajmniej im nie dorównywały. Kontrrewolucja ma swoich wielkich „doktorów” – od de Maistre`a i Bonalda po Maurrasa (szczególnie jaskrawy przypadek „dramatu duszy”, nazbyt może surowo przez Corrêę i jego biografa potraktowany). Ma swoich dzielnych żołnierzy i wodzów – od „woźnicy z Andegawenii” po generała Franco.

Ma wreszcie natchnionych kapłanów i mistrzów życia duchowego – od ojca de Clorivière`a po ojca Pio. Nie znam jednak w całej historii kontrrewolucji osoby, w której te trzy wymiary: wyborny intelekt, niezmordowany czyn i podniosła, mistyczna wręcz duchowość, spotkałyby się i złączyły w tak doskonałej harmonii, jak w „Doktorze Plinio”. To był „człowiek kompletny”, apostoł kontrrewolucji, w którego duszy była powaga Piotra, mądrość Pawła, i wizjonerstwo Jana; intelekt Doktora Anielskiego, słodycz Doktora Serafickiego i mistyczny żar Doktora Miodoustego. I na tym właśnie polega wyjątkowość tego niezwykłego bojownika Ecclesia Militans, która nas – słabych i błądzących – może tylko w najwyższym stopniu zawstydzać. Także jako wyzwanie do podniesienia się z duchowej nędzy i brudu, w których tkwimy, i odwagi pójścia tą samą drogą.

Jacek Bartyzel

WstÄ&#x2122;p â&#x20AC;&#x17E;KaĹźdy z nas, czy mu siÄ&#x2122; to podoba czy nie, pisze wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; biograďŹ Ä&#x2122;.

W dzieĹ&#x201E; sÄ&#x2026;du ksiÄ&#x2122;ga ta zostanie otwarta i odczytanaâ&#x20AC;?.

PoniĹźsze stronice napisano w celu przybliĹźenia europejskiemu czytelnikowi postaci Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; wybitnego myĹ&#x203A;liciela i czĹ&#x201A;owieka czynu, ktĂłry pozostanie w naszej pamiÄ&#x2122;ci jako wielka postaÄ&#x2021; koĹ&#x201E;czÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; stulecia.1 Pomimo faktu, iĹź dzieĹ&#x201A;o Plinia CorrĂŞi de Oliveira znane jest dziĹ&#x203A; w dwudziestu szeĹ&#x203A;ciu krajach na piÄ&#x2122;ciu kontynentach, a jego pisma przetĹ&#x201A;umaczono na wiele jÄ&#x2122;zykĂłw, w wielkich encyklopediach czy pracach naukowych trudno znaleĹşÄ&#x2021; jakÄ&#x2026;kolwiek o nim wzmiankÄ&#x2122;; nie rozprawiajÄ&#x2026; teĹź na jego temat ani media, ani intelektualiĹ&#x203A;ci. To niezbity dowĂłd, jak obcy byĹ&#x201A; on kulturalnym modom naszych czasĂłw, a zarazem zasadnicza przyczyna, dla ktĂłrej podjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;em siÄ&#x2122; napisania i opublikowania niniejszej ksiÄ&#x2026;Ĺźki.

Nie roszczÄ&#x2122; sobie pretensji do zaprezentowania kompletnej biograďŹ i Plinia CorrĂŞi de Oliveira; biograďŹ i, ktĂłra â&#x20AC;&#x201C; aby wyczerpaÄ&#x2021; temat Niniejsza praca, utrzymana w duchu naukowego obiektywizmu, powstaĹ&#x201A;a jako rezultat skrupulatnego przestudiowania materiaĹ&#x201A;Ăłw ĹşrĂłdĹ&#x201A;owych, na ktĂłre zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; m.in. dziewiÄ&#x2122;tnaĹ&#x203A;cie ksiÄ&#x2026;Ĺźek napisanych przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira oraz ponad artykuĹ&#x201A;Ăłw i esejĂłw opublikowanych w tygodniku â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? ( - ), w miesiÄ&#x2122;czniku â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (

- ) oraz w dzienniku â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;? (

- ). WstÄ&#x2122;pny oglÄ&#x2026;d jego podstawowej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci znaleĹşÄ&#x2021; moĹźna w pracach: Tradition, Family, Property: Half a Century of Epic Anticommunism, The Foundation for a Christian Civilization, Inc., Mount Kisco, New York

; Um Homem, uma Gesta. Homenagem das TFPs a Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Ediçoes Brasil de Amanha, SĂŁo Paulo bdw. WaĹźnÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2026; jest takĹźe: JoĂŁo S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, Artpress, SĂŁo Paulo , praca poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cona Lucilii Ribeiro dos Santos, matce naszego bohatera. Na specjalnÄ&#x2026; uwagÄ&#x2122; zasĹ&#x201A;uguje pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;biona analitycznie praca doktorska Lizaniasa de Souzy Limy pt. Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Um cruzado do sĂŠculo XX, Faculdade de FilosoďŹ a, Letras e CiĂŞncias Humanas, SĂŁo Paulo

.

Rzecz jasna, wielkÄ&#x2026; wagÄ&#x2122; posiadajÄ&#x2026; rĂłwnieĹź ĹşrĂłdĹ&#x201A;a nie wydane drukiem za Ĺźycia autora, m.in. â&#x20AC;&#x17E;Autoportret ďŹ lozoďŹ cznyâ&#x20AC;&#x153;, opublikowany poĹ&#x203A;miertnie na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (nr , maj ), jak rĂłwnieĹź liczne Ĺ&#x203A;wiadectwa tych, ktĂłrzy mieli okazjÄ&#x2122; i zaszczyt osobiĹ&#x203A;cie znaÄ&#x2021; Plinio CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira.

1

XV

K !" # XX $% – musiałaby przyjąć formę monumentalnej syntezy. Nie usiłuję też wykładać jego dorobku „doktrynalnego”, który nadal przecież jest publikowany. Co więcej, nie zamierzam tu także pisać historii, równie bogatej i wciąż dynamicznej, Stowarzyszeń Obrony Tradycji, Rodziny i Własności (TFP), zakładanych z jego inspiracji na całym świecie i do dziś prężnie działających. Brak na to wszystko i czasu, i sił.

Proponuję po prostu Czytelnikowi wprowadzenie do myśli i dzieła Plinia Corrêi de Oliveira; wprowadzenie, które pozwoli mu sformułować własny sąd na temat tej wielkiej postaci, z równą pasją kochanej, co zwalczanej, najczęściej jednak nieznanej lub celowo ignorowanej. To jedynie wstępna zachęta do bliższego poznania człowieka; kwestię szczegółowej analizy wszystkich aspektów jego osobowości – niewiarygodnie wszechstronnej i bogatej – pozostawiam innym autorom. „Każdy z nas, czy mu się to podoba czy nie – napisał kiedyś Plinio Corrêa de Oliveira – pisze własną biografię. W dzień sądu księga ta zostanie otwarta i odczytana”.2 Każdy z nas musi starać się nadawać sens księdze swego żywota, której pierwszym prawdziwym autorem jest Bóg. Nasze istnienie ma znaczenie o tyle, o ile koresponduje z tajemniczym planem zarysowanym dla nas w wieczności. Pożytek płynący z literatury biograficznej przejawia się w pomocy, jakiej może nam ona dostarczyć na naszej trudnej drodze, oferując żywy przykład tych, którzy podążali tą drogą przed nami. Verba movent, exempla trahunt:3 wzorcowe przykłady ludzi piszących swe biografie „żywym chrześcijaństwem” własnego istnienia mogą także oddziaływać na ukierunkowanie naszego życia i naszej przyszłości. Mam nadzieję, iż to właśnie okaże się głównym owocem lektury mojej książki poświęconej Plinio Corrêi de Oliveira.

Pragnę z całego serca podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do opublikowania tej pracy. Za nieocenioną pomoc i szczodrze ofiarowane sugestie zechcą przyjąć szczególne podziękowania Armando Alexandre dos Santos, Julio Loredo, José Messias Lins Brandão, Juan Miguel Montes, Stefano Nitoglia, Francisco Javier Tost Tores, José Antonio Ureta oraz Guido Vignelli. W związku z wydaniem angielskim specjalne podziękowania kieruję pod adresem Barbary Donovan za trud tłumaczenia, Mario Navarro da Costa Plinio Corrêa de Oliveira, Seriedade, „Catolicismo”, nr , maj

.

Adolfo Tanquerey, Compendio di Teologia Ascetica e Mistica, tłumaczenie włoskie, Desclée, Roma

, s. .

2 3

XVI

W2 >+ oraz Filipa Morana za ich recenzję, a także Brytyjskiego Biura TFP, bez którego wsparcia angielska wersja książki nie ujrzałaby światła dziennego.

Za dar Opatrzności uważam liczne osobiste spotkania z Plinio Corrêa de Oliveira w latach - . Bez tej bezpośredniej z nim znajomości powstanie niniejszej książki nie byłoby możliwe.

Roberto de Ma ei

RozdziaĹ&#x201A; I â&#x20AC;&#x17E;J â&#x20AC;Śâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;JuĹź jako mĹ&#x201A;ody chĹ&#x201A;opiec z podziwem patrzyĹ&#x201A;em na ruiny chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego Ĺ&#x203A;wiata, im oddaĹ&#x201A;em swoje serce, odwrĂłciĹ&#x201A;em siÄ&#x2122; od wszystkiego, czego mĂłgĹ&#x201A;bym oczekiwaÄ&#x2021; i z tej peĹ&#x201A;nej bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stw przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci uczyniĹ&#x201A;em mÄ&#x2026; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;?.

. Ostatnie promienie â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;odyczy Ĺźyciaâ&#x20AC;?

Zdanie Talleyranda, zgodnie z ktĂłrym ten, kto nie ĹźyĹ&#x201A; przed rokiem

, nie doĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;odyczy Ĺźyciaâ&#x20AC;?, moĹźna z powodzeniem zastosowaÄ&#x2021; do belle epoque â&#x20AC;&#x201C; okresu bezpoĹ&#x203A;rednio poprzedzajÄ&#x2026;cego pierwszÄ&#x2026; wojnÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatowÄ&#x2026;.1 CzĹ&#x201A;owiekowi dwudziestego wieku trudno pojÄ&#x2026;Ä&#x2021; zarĂłwno znaczenie, jak i wagÄ&#x2122; tego sĹ&#x201A;ynnego stwierdzenia. W rzeczy samej bowiem nasz wiek upĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; pod znakiem â&#x20AC;&#x17E;goryczy Ĺźyciaâ&#x20AC;?, ktĂłrej najbardziej oczywisty wyraz znajdujemy dziĹ&#x203A; w nowej chorobie spoĹ&#x201A;ecznej zwanej â&#x20AC;&#x17E;depresjÄ&#x2026;â&#x20AC;? oraz w koszmarnym rozpowszechnieniu samobĂłjstw, nawet wĹ&#x203A;rĂłd ludzi bardzo mĹ&#x201A;odych. Dla nowoczesnego czĹ&#x201A;owieka zanurzonego w hedoniĹşmie i niezdolnego do odczuwania autentycznej radoĹ&#x203A;ci duchowej wyraĹźenie â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;odycz Ĺźyciaâ&#x20AC;? niesie znaczenie stricte materialne i ogranicza siÄ&#x2122; do gorzkiej satysfakcji zrodzonej z komsumeryzmu i czysto ďŹ zycznego uĹźycia.

Do sĹ&#x201A;ynnego zdania Talleyranda odwoĹ&#x201A;uje siÄ&#x2122; m. in. francuski historyk Guizot w swych wspomnieniach. François Guizot, MĂŠmoires pour servir Ă lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de mon temps, t. I-VIII, M. LĂŠvy, Paris

- , t. I, s. . JuĹź u schyĹ&#x201A;ku siedemnastego stulecia, jak zauwaĹźa Paul Hazard, â&#x20AC;&#x17E;Francja jest w peĹ&#x201A;nym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu ojczyznÄ&#x2026; wytwornych manier, dobrego wychowania i intelektualnego wyraďŹ nowania, a takĹźe sztuki Ĺźycia, kurtuazji i kultury oraz wszelakich cnĂłt spoĹ&#x201A;ecznych.â&#x20AC;?, P. Hazard, The European Mind, - , Penguin, Harmondsworth , s. .

1

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;SĹ&#x201A;odycz Ĺźyciaâ&#x20AC;? w rozumieniu Talleyranda posiada znaczenie gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bsze i bardziej duchowe. MoĹźna jÄ&#x2026; interpretowaÄ&#x2021; jako atmosferÄ&#x2122;, ktĂłra przesycaĹ&#x201A;a spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo od WiekĂłw Ĺ&#x161;rednich. Korzenie owej sĹ&#x201A;odyczy Ĺźycia siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;redniowiecznej cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, a opierajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; o chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; koncepcjÄ&#x2122; bytu, w sposĂłb nierozerwalny Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cÄ&#x2026; szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie czĹ&#x201A;owieka z chwaĹ&#x201A;Ä&#x2026; Boga.

Doktryna katolicka oraz codzienne doĹ&#x203A;wiadczenie uczÄ&#x2026;, jak dramatyczne jest ludzkie Ĺźycie. A jednak wysiĹ&#x201A;ek, cierpienie, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie i walka sÄ&#x2026; w stanie przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; wewnÄ&#x2122;trznÄ&#x2026; radoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zdolnÄ&#x2026; wypeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; sĹ&#x201A;odyczÄ&#x2026; ten padĂłĹ&#x201A; Ĺ&#x201A;ez, jakim jest nasze istnienie. Poza KrzyĹźem prawdziwe szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie i sĹ&#x201A;odycz stajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; niemoĹźliwe â&#x20AC;&#x201C; jest tam tylko pogoĹ&#x201E; za Ĺ&#x203A;lepÄ&#x2026; przyjemnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, ktĂłra z racji swego nieuporzÄ&#x2026;dkowania nieuchronnie wiedzie do goryczy i rozpaczy. â&#x20AC;&#x17E;O radoĹ&#x203A;ci rzec moĹźna to samo, co Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty Bernard powiedziaĹ&#x201A; o chwale â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe jest jak cieĹ&#x201E;. JeĹźeli jÄ&#x2026; gonimy â&#x20AC;&#x201C; ucieka; jeĹ&#x203A;li zaĹ&#x203A; przed niÄ&#x2026; uciekamy â&#x20AC;&#x201C; podÄ&#x2026;Ĺźa za nami. Nigdzie nie znajdziemy prawdziwej radoĹ&#x203A;ci, jedynie w Panu naszym Jezusie Chrystusie, czyli w cieniu KrzyĹźa. Im wiÄ&#x2122;cej czĹ&#x201A;owiek siÄ&#x2122; umartwia, tym jest szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwszy. Im wiÄ&#x2122;cej zaĹ&#x203A; szuka przyjemnoĹ&#x203A;ci, tym jest smutniejszy.

Dlatego w wiekach, w ktĂłrych rozwĂłj cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; swĂłj punkt szczytowy, czĹ&#x201A;owiek byĹ&#x201A; szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwy: wystarczy odwoĹ&#x201A;aÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do Ĺ&#x161;redniowiecza. Im bardziej zaĹ&#x203A; oddalaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; od katolickiej wiary, tym smutniejszy siÄ&#x2122; stawaĹ&#x201A;.

Proces ten nasilaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z pokolenia na pokolenie. Na przykĹ&#x201A;ad czĹ&#x201A;owiek dziewiÄ&#x2122;tnastego stulecia nie byĹ&#x201A; juĹź w stanie doĹ&#x203A;wiadczaÄ&#x2021; tak zachwycajÄ&#x2026;cego douceur de vivre, jak jego przodek z wieku osiemnastego, z drugiej jednak strony, o ileĹź wiÄ&#x2122;kszym spokojem wewnÄ&#x2122;trznym i dobrym samopoczuciem cieszyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w porĂłwnaniu z czĹ&#x201A;owiekiem naszych czasĂłw!â&#x20AC;?2 â&#x20AC;&#x17E;SĹ&#x201A;odycz Ĺźyciaâ&#x20AC;? nie oznaczaĹ&#x201A;a nieograniczonego uĹźycia czy czegoĹ&#x203A; na ksztaĹ&#x201A;t wspĂłĹ&#x201A;czesnego â&#x20AC;&#x17E;luzuâ&#x20AC;?. ByĹ&#x201A;a ona odbiciem BoĹźej MiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie, promieniem nadprzyrodzonego Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a rozjaĹ&#x203A;niajÄ&#x2026;cym i wypeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026;cym duchowÄ&#x2026; radoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo wciÄ&#x2026;Ĺź oddane Bogu, przynajmniej w swej zewnÄ&#x2122;trznej strukturze. Atmosfera â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;odyczy Ĺźyciaâ&#x20AC;?, ktĂłra â&#x20AC;&#x201C; zdaniem Talleyranda â&#x20AC;&#x201C; zamarĹ&#x201A;a wraz z wybuchem rewolucji francuskiej, dalej unosiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nad EuropÄ&#x2026; aĹź do wybuchu pierwszej wojny Ĺ&#x203A;wiatowej.

2

P. CorrĂŞa de Oliveira, Ambientes, Costumes, Civilizaçþes, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , maj .

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś Belle epoque oznaczaĹ&#x201A;a optymizm i euforycznÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122; w mity Rozumu i PostÄ&#x2122;pu symbolizowane przez choreograďŹ Ä&#x2122; baletu Excelsior.3 Ale belle epoque to rĂłwnieĹź arystokratyczny, uporzÄ&#x2026;dkowany styl Ĺźycia, ktĂłry nawet u progu dwudziestego wieku odzwierciedlaĹ&#x201A; sposĂłb Ĺźycia ancien rĂŠgime.

Belle epoque to sen o â&#x20AC;&#x17E;konstruowaniuâ&#x20AC;? nowoczesnej cywilizacji, ale zarazem â&#x20AC;&#x201C; ciÄ&#x2026;gle Ĺźywe spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo patriarchalne, ktĂłrego gasnÄ&#x2026;ce promienie odbÄłaĹ&#x201A;a monarchia austro-wÄ&#x2122;gierska, spadkobierczyni korony Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego Cesarstwa Rzymskiego. U zarania wieku dwudziestego obok Europy pozytywistycznej istniaĹ&#x201A;a Europa katolicka i monarchiczna, wciÄ&#x2026;Ĺź obejmujÄ&#x2026;ca cztery imperia i piÄ&#x2122;tnaĹ&#x203A;cie wielkich monarchii.4 AtmosferÄ&#x2122; owych lat odbÄła intensywne Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o malarstwa impresjonistĂłw oraz psychologiczne powieĹ&#x203A;ci Paula Bourgeta. Podstawowe narzÄ&#x2122;dzie tamtego kosmopolitycznego spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa stanowiĹ&#x201A;a rozmowa â&#x20AC;&#x201C; sztuka wymagajÄ&#x2026;ca taktu, uprzejmoĹ&#x203A;ci, dyplomacji, sztuka wyraĹźajÄ&#x2026;ca â&#x20AC;&#x17E;autentyczny savoir-vivreâ&#x20AC;?.5 Symbolem owej ery jest ParyĹź, Ville-Lumière, uznany za stolicÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata rozciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;cego swe granice daleko poza FrancjÄ&#x2122;, a nawet poza EuropÄ&#x2122;. Gdziekolwiek siÄ&#x2122;ga wpĹ&#x201A;yw cywilizacji europejskiej, tam prymat w dziedzinie jÄ&#x2122;zyka, kultury i mody dzierĹźy Francja.

PoĹ&#x203A;rĂłd tych rozsianych po Ĺ&#x203A;wiecie â&#x20AC;&#x17E;francuskich wyspâ&#x20AC;?, na poczÄ&#x2026;tku dwudziestego stulecia jedna lĹ&#x203A;niĹ&#x201A;a jaĹ&#x203A;niej niĹź pozostaĹ&#x201A;e: SĂŁo Paulo w Brazylii, jedno z tych miast, ktĂłre wiedziaĹ&#x201A;y najlepiej, jak poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; wartoĹ&#x203A;ci wĹ&#x201A;asnej tradycji z wartoĹ&#x203A;ciami francuskiej kultury.

Wszystko, co najlepsze w belle epoque â&#x20AC;&#x201C; dobry smak, wyraďŹ nowane maniery i elegancja nie majÄ&#x2026;ca nic wspĂłlnego z dandyzmem â&#x20AC;&#x201C; kwitĹ&#x201A;o wĂłwczas na drugiej pĂłĹ&#x201A;kuli, pod zwrotnikiem. Na tle horyzontu rozĹ&#x203A;wietlonego KrzyĹźem PoĹ&#x201A;udnia ostatnie przebĹ&#x201A;yski ancien rĂŠgime rozjaĹ&#x203A;niaĹ&#x201A;y serca, ktĂłre z prostotÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; matkÄ&#x2026; wszelkich cnĂłt â&#x20AC;&#x201C; zachowywaĹ&#x201A;y â&#x20AC;&#x17E;Excelsiorâ&#x20AC;? to tytuĹ&#x201A; naiwnej opery alegorycznej autorstwa Luigi Menzo iego (

- ), z muzykÄ&#x2026; Romualdo Marenco (

â&#x20AC;&#x201C; ) zachwycajÄ&#x2026;cej publicznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, nie tylko wĹ&#x201A;oskÄ&#x2026;, przez z gĂłrÄ&#x2026; dwie dekady od swej mediolaĹ&#x201E;skiej premiery w roku

. PoĹ&#x203A;rĂłd tanecznych piruetĂłw celebruje ona budowÄ&#x2122; KanaĹ&#x201A;u Sueskiego i tunelu pod Mont Cenis oraz PokĂłj NarodĂłw jako wywyĹźszenie i apoteozÄ&#x2122; PostÄ&#x2122;pu.

4 Zob. Roberto de Ma ei, - . Due sogni si succedono: la construzione, la distruzione, Edizioni Fiducia, Roma , s.

- .

5 KsiÄ&#x2026;Ĺźe de LĂŠvis-Mirepoix, hrabia FĂŠlix de VogĂźe, La politesse. Son rĂ´le, ses usages, Les Editions de France, Paris , s. . Zob. teĹź Verena von der Heyden-Rynsch, Europäische Salons, Artemis & Winkler Verlag, MĂźnchen , s. ; oraz ujÄ&#x2122;cie bardziej ogĂłlnie: Camille Pernot, La politesse et sa philosophie, PUF, Paris .

3

!

K !" # XX $% peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; saudade (nostalgii) wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, niosÄ&#x2026;cej Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o ich ojczyĹşnie i caĹ&#x201A;emu Ĺ&#x203A;wiatu.

SĹ&#x201A;owo saudade wyraĹźa coĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;cej niĹź nostalgiÄ&#x2122;. Oznacza zarazem wspomnienie i upragnienie rzeczy nieobecnej. To sentyment nie dajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; wyraziÄ&#x2021;, a przy tym owiany melancholiÄ&#x2026; charakterystycznÄ&#x2026; dla kontemplacyjnej i intuicyjnej duszy PortugalczykĂłw i BrazylÄłczykĂłw.6 DokĹ&#x201A;adnie wtedy, gdy Stany Zjednoczone zaczynaĹ&#x201A;y doĹ&#x203A;wiadczaÄ&#x2021; kuszÄ&#x2026;cego zewu â&#x20AC;&#x17E;nowoczesnoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?, Paulista (mieszkaniec stanu SĂŁo Paulo) odczuwaĹ&#x201A; saudade za BrazyliÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; i europejskÄ&#x2026;; saudade wobec starych obyczajĂłw oraz poczucie wiernoĹ&#x203A;ci dawnym zasadom, ktĂłrych ostatnie, gasnÄ&#x2026;ce odbicie zdawaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; oďŹ arowaÄ&#x2021; mu Europa.

. Brazylia: powoĹ&#x201A;anie do wielkoĹ&#x203A;ci Stefan Zweig zwiedzajÄ&#x2026;cy BrazyliÄ&#x2122; w latach trzydziestych XX w., zdumiewaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; krajem, ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; jak przewidywaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;odegra jednÄ&#x2026; z najistotniejszych rĂłl w przyszĹ&#x201A;ym rozwoju Ĺ&#x203A;wiataâ&#x20AC;?.7 Pierwsze wraĹźenie, jakie wywoĹ&#x201A;uje Brazylia, zwiÄ&#x2026;zane jest z jej ogromem. Kraj rozciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; na

kilometrĂłw kwadratowych zajmuje ponad poĹ&#x201A;owÄ&#x2122; caĹ&#x201A;kowitej powierzchni Ameryki PoĹ&#x201A;udniowej. PotÄ&#x2122;Ĺźne gĂłry opadajÄ&#x2026;ce urwiskami do morza, puszcze peĹ&#x201A;ne bujnej roĹ&#x203A;linnoĹ&#x203A;ci oraz burzliwa Amazonka, ktĂłra wraz z dorzeczem zajmujÄ&#x2026;cym ponad piÄ&#x2122;Ä&#x2021; milionĂłw kilometrĂłw kwadratowych tworzy najrozleglejszy na Ĺ&#x203A;wiecie system rzeczny â&#x20AC;&#x201C; ewokujÄ&#x2026; obraz kraju, ktĂłry wszystkiego posiada w nadmiarze: przyrody, Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a, barw; do tego stopnia, iĹź myĹ&#x203A;limy o nim â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z wizerunkiem, ktĂłry przekazaĹ&#x201A; Sebastiao da Rocha Pita â&#x20AC;&#x201C; jako o prawdziwym â&#x20AC;&#x17E;ziemskim rajuâ&#x20AC;?.8

Zob. hasĹ&#x201A;o Saudade w: Grande EnciclopĂŠdia Portuguesa e Brasileira, Editorial EnciclopĂŠdia, LisbĂ´a-Rio de Janeiro , t. , s.

- . Portugalski ďŹ lolog, Carolina Michaelis de Vasconcelos (

- ) podkreĹ&#x203A;la peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; zgodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy portugalskim terminem saudade a niemieckim Sehnsucht. Zob. A Saudade portuguesa, Renascença portuguesa, Porto .

7 Stefan Zweig, Brazil. Land of the Future, Cassell, London , s. . Zob. teş Ernani Silva Bruno, Historia e Tradiçoes da Cidade de São Paulo, t.

- , Livraria JosĂŠ Olympio Editora, Rio de Janeiro ; AďŹ&#x20AC;onso A. de Freitas, Tradiçoes e reminiscencias paulistanas, wyd. , Governo do Estado de SĂŁo Paulo, SĂŁo Paulo

; Luiz Gonzaga Cabral SJ, InďŹ&#x201A;uencia dos Jesuitas na colonizaçao do Brasil, w: Jesuitas no Brasil, Companhia Melchoramentos de S. Paulo, SĂŁo Paulo , t. .

8 Sebastiao da Rocha Pita ( -

), HistĂłria da AmĂŠrica Portuguesa, w: E. Verneck, Antologia Brasileira, Livreria Francisco Alves, Rio de Janeiro , s. .

6

"

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś â&#x20AC;&#x17E;W Ĺźadnym innym regionie niebo nie jest tak pogodne ani ranek tak piÄ&#x2122;knie nie wschodzi; na Ĺźadnej innej pĂłĹ&#x201A;kuli promienie sĹ&#x201A;oneczne nie sÄ&#x2026; tak zĹ&#x201A;ote a blask ksiÄ&#x2122;Ĺźyca tak olĹ&#x203A;niewajÄ&#x2026;cy; zawsze szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwe gwiazdy lĹ&#x203A;niÄ&#x2026; tutaj najdelikatniej; widnokrÄ&#x2026;g â&#x20AC;&#x201C; czy to o Ĺ&#x203A;wicie, czy o zachodzie â&#x20AC;&#x201C; jest niezmiennie przejrzysty, a woda â&#x20AC;&#x201C; czy to z wiejskiego strumyka, czy teĹź z miejskiego wodociÄ&#x2026;gu â&#x20AC;&#x201C; krystalicznie czysta. KrĂłtko mĂłwiÄ&#x2026;c: Brazylia to na nowo odkryty ziemski raj.â&#x20AC;?9 Niezmierzony kontynent brazylÄłski sprawia wraĹźenie nieustannie skÄ&#x2026;panego w sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;cu â&#x20AC;&#x17E;niby poĹ&#x201A;yskujÄ&#x2026;cy diament w cieniu NieskoĹ&#x201E;czonoĹ&#x203A;ci. (â&#x20AC;Ś) Jego blask otwiera w ciszy przestrzeni nieugaszonÄ&#x2026;, pĹ&#x201A;owÄ&#x2026;, Ĺ&#x201A;agodnÄ&#x2026;, gorejÄ&#x2026;cÄ&#x2026; lub bladÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; przejrzystoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Wszystko nieustannie jaĹ&#x203A;nieje.

Wraz z falami oĹ&#x203A;lepiajÄ&#x2026;cego Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;ce zsyĹ&#x201A;a na ziemiÄ&#x2122; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki spokĂłj. Ĺ&#x161;wiatĹ&#x201A;o zalewa wszystko i wszystko pochĹ&#x201A;ania.â&#x20AC;?

Owo Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o, ktĂłre rozsiewa swe nieugaszone promienie jakby po to, by utrzymywaÄ&#x2021; ziemiÄ&#x2122; w atmosferze przejmujÄ&#x2026;cego spokoju, nadaje niezmierzonym przestrzeniom tajemniczy wymiar duchowy.

MoĹźna odnieĹ&#x203A;Ä&#x2021; wraĹźenie, iĹź Ĺ&#x203A;wietlista szerokoĹ&#x203A;Ä&#x2021; widnokrÄ&#x2122;gu przygotowuje duszÄ&#x2122; do wielkiego i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego powoĹ&#x201A;ania.

Data narodzin Brazylii przypada na kwietnia roku, kiedy to u wybrzeĹźy nieznanego lÄ&#x2026;du pojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; biaĹ&#x201A;e Ĺźagle portugalskiej eskadry dowodzonej przez Pedra Alvaresa Cabrala. Pierwszym gestem descobridores (odkrywcĂłw) byĹ&#x201A;o wzniesienie na plaĹźy krzyĹźa oraz celebracja na nowym lÄ&#x2026;dzie bezkrwawej oďŹ ary Kalwarii. OdtÄ&#x2026;d Brazylia stanie siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;Terra de Santa Cruzâ&#x20AC;?.10 Konstelacja KrzyĹźa PoĹ&#x201A;udnia niejako przypieczÄ&#x2122;towaĹ&#x201A;a tÄ&#x2122; scenÄ&#x2122; na niebie; scenÄ&#x2122;, ktĂłra na wiecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pozostanie odciĹ&#x203A;niÄ&#x2122;ta na brazylÄłskiej duszy. â&#x20AC;&#x17E;KrzyĹź PoĹ&#x201A;udnia, godĹ&#x201A;o kraju ojcĂłw, swym sĹ&#x201A;odkim nocnym blaskiem nieprzerwanie przypomina o ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci zawartego przymierza. MĂłwi o nieĹ&#x203A;miertelnej JosĂŠ Pereira da Graça Aranha (

-

), A esthetica da vida, Livraria Garnier, Rio de Janeiro-Paris

, s.

.

10 â&#x20AC;&#x17E;Brazylia narodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; jako chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska. Jej pierwszy dziejopis, a zarazem jeden z jej odkrywcĂłw nazwaĹ&#x201A; jÄ&#x2026; WyspÄ&#x2026; Prawdziwego KrzyĹźa.â&#x20AC;? O. SeraďŹ m Leite SJ, PĂĄginas de HistĂłria do Brasil, Companhia Editora Nacional, SĂŁo Paulo , s.

. Kronikarz ekspedycji, Pero Vaz de Caminha pisaĹ&#x201A; do krĂłla: â&#x20AC;&#x17E;Nie moĹźemy stwierdziÄ&#x2021;, czy jest tu zĹ&#x201A;oto, srebro, Ĺźelazo czy inne metale; nie widzieliĹ&#x203A;my ich. Ale sama ziemia jest bogata. (â&#x20AC;Ś) Jednak najlepszym owocem tego kraju moĹźe byÄ&#x2021;, jak sÄ&#x2026;dzimy, oďŹ arowanie jego mieszkaĹ&#x201E;com zbawienia dusz.â&#x20AC;?

Cyt. za: Roger Bastide, Brasil terra de Contrastes, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie Il Brasile, Garzanti, Milano , s. . Tekst listu Pera Vaz de Caminha w: Jaime CortesĂŁo, A expedição de Pedro Alvares Cabral, Livrarias Ailland e Bertrand, LisbĂ´a , s. - .

9

#

K !" # XX $% nadziei narodu chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego, ktĂłry roĹ&#x203A;nie na ziemi KrzyĹźa Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego.â&#x20AC;?11 â&#x20AC;&#x17E;OdtÄ&#x2026;d â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźyĹ&#x201A; pewien wĹ&#x201A;oski dyplomata â&#x20AC;&#x201C; woĹ&#x201E; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa rozprzestrzeniĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na kaĹźdy zakÄ&#x2026;tek brazylÄłskiej ziemi, niczym perfumy rozpylone raz na zawszeâ&#x20AC;?.12 KrzyĹź â&#x20AC;&#x201C; przypomina ojciec Leite â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;stanowiĹ&#x201A; symbol i obietnicÄ&#x2122;, jednak nie byĹ&#x201A; jeszcze ziarnem. MiaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; ono pojawiÄ&#x2021;, w wielkiej obďŹ toĹ&#x203A;ci i róşnorodnoĹ&#x203A;ci, dopiero pĂłĹ&#x201A; wieku później, w roku , wraz z powoĹ&#x201A;aniem gubernatora generalnego i przybyciem jezuitĂłw.â&#x20AC;?13 W tym wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie roku w Ĺ&#x203A;lad za gubernatorem TomĂŠ de Souza, wysĹ&#x201A;anym przez krĂłla portugalskiego Jana III w celu ewangelizacji nowych terytoriĂłw,14 przypĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o szeĹ&#x203A;ciu misjonarzy z zaĹ&#x201A;oĹźonego niedawno przez Ĺ&#x203A;w. Ignacego LoyolÄ&#x2122; Towarzystwa Jezusowego. Oni to â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z obserwacjÄ&#x2026; Stefana Zweiga â&#x20AC;&#x201C; przywieĹşli ze sobÄ&#x2026; rzecz najcenniejszÄ&#x2026; i najbardziej koniecznÄ&#x2026; dla istnienia narodu i kraju: ideÄ&#x2122;. Konkretnie â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;ideÄ&#x2122; Brazyliiâ&#x20AC;?.15 Jezuici nadali duszÄ&#x2122; temu, co, choÄ&#x2021; bogate w potencjaĹ&#x201A;, dotychczas pozostawaĹ&#x201A;o bezksztaĹ&#x201A;tne. â&#x20AC;&#x17E;Ta ziemia to nasze zadanieâ&#x20AC;?16 â&#x20AC;&#x201C; zapowiedziaĹ&#x201A; ojciec Manuel da NĂłbrega17, ktĂłrego wraz z ojcem JosĂŠ

11 Yves de la Brière, Le règne de Dieu sous la Croix du Sud, DesclÊe de Brouwer & C. Bruges-Paris , s. .

12 Roberto Cantalupo, Brasile euro-americano, Instituto per gli Studi di Politica Internazionale, Milano

, s. .

13 S. Leite SJ, PĂĄginas de HistĂłria do Brasil, s.

- . â&#x20AC;&#x17E;Nie lekcewaĹźÄ&#x2026;c roli odegranej przez innych, moĹźna bez obawy pokusiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; o nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ce stwierdzenie: historia jezuitĂłw w szesnastowiecznej Brazylii to historia tworzenia samej Brazylii, w katechetycznym, moralnym, duchowym, edukacyjnym oraz â&#x20AC;&#x201C; w ogromnej mierze â&#x20AC;&#x201C; kolonialnym aspekcie zagadnienia.

WkĹ&#x201A;ad innych czynnikĂłw religÄłnych jedynie nieznacznie zmienia powyĹźszy obrazâ&#x20AC;? (s. ).

14 W Regimento z grudnia

r., w ktĂłrym krĂłl portugalski Jan III przedstawiĹ&#x201A; gubernatorowi TomĂŠ de Souza reguĹ&#x201A;y rzÄ&#x2026;dzenia, do ktĂłrych ten winien siÄ&#x2122; stosowaÄ&#x2021; w Brazylii, czytamy: â&#x20AC;&#x17E;GĹ&#x201A;Ăłwnym powodem, dla ktĂłrego wysyĹ&#x201A;am ludzi, by zasiedlili wspomniane ziemie Brazylii, jest nawrĂłcenie krajowcĂłw na naszÄ&#x2026; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; WiarÄ&#x2122; KatolickÄ&#x2026;â&#x20AC;?. Regimento de TomĂŠ de Souza, Biblioteca Nacional de LisbĂ´a, Arquivo da Marinha, liv. de oďŹ cios, de

a . Zob. teĹź o. Armando Cardoso SJ, O ano de na historia do Brasil e da Companhia de Jesus, â&#x20AC;&#x17E;Verbumâ&#x20AC;? nr , , s.

- .

15 S. Zweig, Brazil, s. . Zob. Carlos SodrĂŠ Lanna, Genese da civilização cristĂŁ no Brasil, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;&#x17E; nr , marzec , s. - ; Idem, A epopĂŠia missionĂĄria na formação da Cristandade luso-brasileira, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , maj , s. - .

16 Cyt. za: Antonio de Queiroz Filho, A vida heróica de JosÊ de Anchieta, Ediçþes Loyola, São Paulo

, s. .

17 Ojciec Manuel da NĂłbrega urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122;

paĹşdziernika

r. w Entre-Douro-e-Minho w Portugalii, a zmarĹ&#x201A;

paĹşdziernika r. w Rio de Janeiro. Doktor prawa kanonicznego i ďŹ lozoďŹ i na uniwersytecie w Coimbrze, w roku wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do Towarzystwa Jezusowego, a w zostaĹ&#x201A; wysĹ&#x201A;any przez Ĺ&#x203A;w. Ignacego do Brazylii, gdzie zostaĹ&#x201A; pierwszym przeĹ&#x201A;oĹźonym misji jezuickiej, później zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; prowincjaĹ&#x201A;em. MisjÄ&#x2122; swÄ&#x2026; kontynuowaĹ&#x201A; przez wiele lat, aĹź do Ĺ&#x203A;mierci.

$

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś de AnchietÄ&#x2026;18 uwaĹźaÄ&#x2021; naleĹźy za zaĹ&#x201A;oĹźyciela Brazylii. Od descobrimento (odkrycia) aĹź do czasĂłw dzisiejszych misjonarze podejmowali â&#x20AC;&#x17E;dzieĹ&#x201A;o nie majÄ&#x2026;ce sobie rĂłwnych w historiiâ&#x20AC;?19, dzieĹ&#x201A;o chrystianizowania i jednoczeĹ&#x203A;nie cywilizowania brazylÄłskiej ziemi. Jezuici katechizowali tubylcĂłw gromadzÄ&#x2026;c ich w specjalnie zakĹ&#x201A;adanych wioskach (Aldeias), otwierali pierwsze szkoĹ&#x201A;y, wznosili uniwersyteckie kolegia i koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;y, budowali drogi i miasta.20 Kiedy hugenoci usiĹ&#x201A;owali przejÄ&#x2026;Ä&#x2021; koloniÄ&#x2122;, ojcowie NĂłbrega i Anchieta nadzorowali (jako orientadores) operacje militarne przeciwko francuskim protestantom, ktĂłrzy dokonali desantu w Zatoce Guanabara.21 W centrum Ĺ&#x201A;ukowato wygiÄ&#x2122;tej linii brzegowej tej piÄ&#x2122;knej zatoki, odbitej Francuzom,22 zaĹ&#x201A;oĹźono niewielkie miasto, ktĂłre w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci miaĹ&#x201A;o staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; stolicÄ&#x2026;: Rio de Janeiro. W miejscu tym wszystkie naturalne uroki Brazylii â&#x20AC;&#x201C; gĂłry i pagĂłrki, puszcza, wyspy i przesmyki â&#x20AC;&#x201C; zdawaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; splataÄ&#x2021; w niepowtarzalnÄ&#x2026; syntezÄ&#x2122;.23 PoczÄ&#x2026;tkowo miastem stoĹ&#x201A;ecznym portugalskiej kolonii byĹ&#x201A; Salvador da Bahia, jedna z â&#x20AC;&#x17E;komĂłrek

18 Urodzony marca r. w La Laguna (Wyspy Kanaryjskie) bĹ&#x201A;. JosĂŠ de Anchieta zmarĹ&#x201A; w Reritiba (obecnie Anchieta) czerwca r. W roku

wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do Towarzystwa Jezusowego, by dwa lata później udaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do Brazylii z grupÄ&#x2026; misjonarzy towarzyszÄ&#x2026;cych portugalskiemu gubernatorowi, Duarte da Costa. WyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony w r. uczestniczyĹ&#x201A; w zaĹ&#x201A;oĹźeniu SĂŁo Paulo ( ) i Rio de Janeiro ( ), a w roku

zostaĹ&#x201A; prowincjaĹ&#x201A;em Brazylii.

Niezmordowana dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; apostolska przyniosĹ&#x201A;a mu tytuĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;ApĂłstolo do Novo Mundoâ&#x20AC;?.

ZostaĹ&#x201A; beatyďŹ kowany przez Jana PawĹ&#x201A;a II w

r. Zob. Alvares do Amaral, O Padre JosÊ Anchieta e a fundação da São Paulo, Conselho Estadual da Cultura, São Paulo

.

19 SeraďŹ m Leite SJ, Historia da Companhia de Jesus no Brasil, Livraria Portugal, Lisboa

, t. I. 20 RĂłwnolegle do jezuitĂłw wĹ&#x201A;asny apostolat rozwÄłali benedyktyni (od

), karmelici (od

), kapucyni (od

) oraz inne zakony. Jezuici wypÄ&#x2122;dzeni w roku przez markiza Pombal powrĂłcili do Brazylii w

r. Na temat mÄ&#x2122;czennikĂłw jezuickich z roku

zob. Mauricio Gomes dos Santos SJ, Beatos Ignacio de Azevedo e companheiros martires, â&#x20AC;&#x17E;Didaskaliaâ&#x20AC;?, nr ,

, s.

- ; - (tĹ&#x201A;umaczenie rozprawy dla biura historycznego Kongregacji ds. Kanonizacyjnych).

21 DoradcÄ&#x2026; ojcĂłw NĂłbregi i Anchiety byĹ&#x201A; Giuseppe Adorno, wĹ&#x201A;oski arystokrata z rodu genueĹ&#x201E;skich doşów, ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; wygnany z rodzinnego miasta â&#x20AC;&#x201C; oddaĹ&#x201A; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; fortunÄ&#x2122; i Ĺźycie na sĹ&#x201A;uĹźbÄ&#x2122; nowemu krajowi luzytaĹ&#x201E;skiemu. W XVI stuleciu, podobnie jak rodzina Adorno, do Brazylii przeniosĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; caĹ&#x201A;kowicie rody Acciaiuoli (Accioly), Doria, Fergoso i Cavalcanti (Cavalcanti dâ&#x20AC;&#x2122;Albuquerque).

22 Carlos SodrĂŠ Lanna, A expulsao dos franceses d Rio de Janeiro, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , maj

, ss. - .

23 â&#x20AC;&#x17E;Panorama dziejĂłw Rio de Janeiro pozwala postrzegaÄ&#x2021; to miasto w kategoriach syntezy caĹ&#x201A;ej Brazylii. Serce Brazylii nie przestaje biÄ&#x2021; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie tam, pomimo oďŹ cjalnego przeniesienia stolicy do BrasĂ­lii. Tam uwidacznia siÄ&#x2122; tajemnicza synteza caĹ&#x201A;ego kraju, zaproszenie do przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci peĹ&#x201A;nej tajemniczych obietnic.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Meditando sobre as grandezas do Brasil, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , paĹşdziernik

.

%

K !" # XX $% rozrodczychâ&#x20AC;?24 Brazylii, podobnie jak SĂŁo Paulo, Rio, Pernambuco i MaranhĂŁo.

Olbrzymie terytorium zostaĹ&#x201A;o podzielone na dwanaĹ&#x203A;cie dziedzicznych capitanias, z ktĂłrych z biegiem czasu wyksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; stany tworzÄ&#x2026;ce brazylÄłskÄ&#x2026; federacjÄ&#x2122;.25 Gubernatorzy obdarzeni bogatymi prerogatywami i hojnymi nadaniami byli wybierani przez krĂłla Portugalii spoĹ&#x203A;rĂłd â&#x20AC;&#x17E;najlepszych: byĹ&#x201A;ych Ĺźeglarzy, weteranĂłw, osobistoĹ&#x203A;ci dworuâ&#x20AC;?.26 Brazylia pozostawaĹ&#x201A;a integralnÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; KrĂłlestwa Portugalii nawet w okresie pomiÄ&#x2122;dzy rokiem

a , kiedy to koronÄ&#x2122; portugalskÄ&#x2026; wiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A;a unia personalna z koronÄ&#x2026; hiszpaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;. BrazylÄłska Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; narodowa umacniaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w zmaganiach z Holendrami, ktĂłrzy zdoĹ&#x201A;ali uchwyciÄ&#x2021; przyczĂłĹ&#x201A;ek w Bahii ( - ), czy na nieco dĹ&#x201A;uĹźej ( - ) w Recife.27 W momencie kapitulacji Recife, ostatniego holenderskiego bastionu, istniaĹ&#x201A; juĹź zjednoczony narĂłd brazylÄłski. â&#x20AC;&#x17E;Wojny holenderskie przyniosĹ&#x201A;y korzyĹ&#x203A;Ä&#x2021; w postaci nieznanej wczeĹ&#x203A;niej konsolidacji rozmaitych elementĂłw kolonizacji w jeden jej typ.â&#x20AC;?28 Pierwszy typ brazylÄłskiej arystokracji stanowili senhores de engenho, czyli plantatorzy trzciny cukrowej â&#x20AC;&#x201C; podstawowej uprawy â&#x20AC;&#x17E;JoĂŁo Ribeiro, wybitny historyk zajmujÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; BrazyliÄ&#x2026;, niezwykle trafnie okreĹ&#x203A;la mianem ÂŤkomĂłrek rozrodczychÂť brazylÄłskiej tkanki nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ce miejscowoĹ&#x203A;ci: Bahia, Pernambuco, SĂŁo Paulo, Rio i Maranhao. Z owej piÄ&#x2026;tki dwie (â&#x20AC;Ś) stanowiÄ&#x2026; owoc wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznej inicjatywy jezuitĂłw: SĂŁo Paulo, ktĂłre zaĹ&#x201A;oĹźyli ÂŤwĹ&#x201A;asnymi rÄ&#x2122;kamiÂť, oraz Rio de Janeiro, ktĂłre zdoĹ&#x201A;ali zaĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; wbrew wszelkim przeciwnoĹ&#x203A;ciom. PozostaĹ&#x201A;e trzy: Bahia, Pernambuco i Maranhao takĹźe zawdziÄ&#x2122;czajÄ&#x2026; swĂłj rozwĂłj jezuitomâ&#x20AC;?. L. G. Cabral SJ, Jesuitas no Brasil (sĂŠculo XVI), Companhia Melhoramentos de SĂŁo Paulo, SĂŁo Paulo , s. .

25 Homero Barradas, As capitanias hereditĂĄrias. Primeiro ensaio de um Brasil orgânico, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, listopad

.

26 Pedro Calmon, HistĂłria do Brasil, Livraria JosĂŠ Olympio Editora, Rio de Janeiro , t. I, s. .

27 Zob. Lucio Mendes, Calvinistas holandeses invadem cristandade luso-americana, Catolicismo, nr , lipiec

, s. - ; Idem, MartĂ­rio e heroismo na resistĂŞncia ao herege invasor, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , wrzesieĹ&#x201E;

, s.

- ; Diego Lopes Santiago, Historia da Guerra de Prnambuco, Fundação do Patrimonio Histórico e Artístico de Pernambuco, Recife

. Do Brazylii przybyĹ&#x201A;o wĂłwczas wielu oďŹ cerĂłw wĹ&#x201A;oskich, gĹ&#x201A;Ăłwnie neapolitaĹ&#x201E;skich (zob. Gino Doria, I soldati napoletani nelle guerre del Brasile contro gli olandesi ( - ), Ricardo Ricciardi Editore, Napoli ). Kiedy w roku holenderska Kompania Zachodnioindyjska zajÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a BahiÄ&#x2122;, Filip IV wysĹ&#x201A;al ďŹ&#x201A;otÄ&#x2122;, w ktĂłrej znalazĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kontyngent z Neapolu dowodzony przez Carla AndreÄ&#x2122; Caracciolo, markiza Torrecuso. W roku

inny neapolitaĹ&#x201E;ski dowĂłdca, Gian Vincenzo Sanfelice, hrabia Bagnoli, skutecznie broniĹ&#x201A; Bahii przed holenderskimi kalwinistami usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;cymi utworzyÄ&#x2021; protestanckie paĹ&#x201E;stwo w Ameryce PoĹ&#x201A;udniowej. BrazyliÄ&#x2122; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;a z KrĂłlestwem Neapolu staĹ&#x201A;a, owocna wspĂłĹ&#x201A;praca. Zob. np. Paolo Scarano, Rapporti politici, economici e sociali tra il Regno delle Due Sicilie e il Brasile ( - ), Societa Napoletana di Storia Patria, Napoli

.

28 P. Calmon, Storia della CiviltĂ brasiliana, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Industria TipograďŹ ca Italiana, Rio de Janeiro , s. .

24

&

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś brazylÄłskiej, wszechobecnej w obrazie feudalnej capitanii przez caĹ&#x201A;y okres kolonialny.29 Plantacje trzciny cukrowej, mĹ&#x201A;yny i maĹ&#x201A;e raďŹ nerie obsĹ&#x201A;ugiwane przez niewolnikĂłw, budowane nieopodal ciÄ&#x2026;gĂłw wodnych, tworzyĹ&#x201A;y pierwociny brazylÄłskiej cywilizacji rolniczej. Wielki Dom (Casa-grande), dwĂłr wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciela plantacji, przypominaĹ&#x201A; fortecÄ&#x2122;; 30 wszak to wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie senhores byli siĹ&#x201A;Ä&#x2026; odpierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; inwazje HolendrĂłw, FrancuzĂłw i AnglikĂłw, nieprzyjaciĂłĹ&#x201A; Wiary i KrĂłla.31 Uprawa i przetwarzanie trzciny cukrowej wyczerpywaĹ&#x201A;y aktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rolniczo-przemysĹ&#x201A;owÄ&#x2026; w ciÄ&#x2026;gu dwĂłch pierwszych stuleci Ĺźycia narodowego Brazylii. W wieku osiemnastym, po nieoczekiwanym odkryciu zĹ&#x201A;ota w stanie Minas Gerais, staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; ono gĹ&#x201A;Ăłwnym produktem brazylÄłskiej gospodarki.

Okres dominacji zĹ&#x201A;ota i szlachetnych kamieni wysunÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; na pierwszy plan grupÄ&#x2122; bandeirantes (zbrojnych poszukiwaczy), 32 z odwagi i niespokojnego ducha przygody â&#x20AC;&#x201C; bezpoĹ&#x203A;rednich spadkobiercĂłw tradycji descobridores. Konno, z Ĺ&#x201A;opoczÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ďŹ&#x201A;agÄ&#x2026; na przedzie, niczym jeĹşdĹşcy fortuny przekraczali koryta rzek, zdobywali gĂłrskie szczyty, zapuszczali siÄ&#x2122; daleko w gĹ&#x201A;Ä&#x2026;b lÄ&#x2026;du w poszukiwaniu drogocennego kruszcu.

Na poĹ&#x201A;owÄ&#x2122; XVIII w. przypada poczÄ&#x2026;tek trzeciego z socjo-ekonomicznych cyklĂłw rozwoju kraju: okres wielkiej cywilizacji kawy, ktĂłra aĹź do roku stanowiĹ&#x201A;a gĹ&#x201A;Ăłwne ĹşrĂłdĹ&#x201A;o bogactwa Brazylii.

TrzcinÄ&#x2122; cukrowÄ&#x2026;, idealny produkt dla kraju w poczÄ&#x2026;tkowym okresie rozwoju, uprawiano na pĂłĹ&#x201A;nocy i na poĹ&#x201A;udniu Brazylii do koĹ&#x201E;ca szesnastego stulecia. GĹ&#x201A;Ăłwny obszar upraw stanowiĹ&#x201A; stan Pernambuco, ktĂłrego port Recife w siedemnastym wieku przeksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w najwiÄ&#x2122;kszy na Ĺ&#x203A;wiecie oĹ&#x203A;rodek handlu kawÄ&#x2026;. Zob. P. Calmon, Storia della Civilta brasiliana, s. . Zob. teĹź Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Powstanie, rozwĂłj i zmierzch szlachty ziemskiej w kolonialnej, imperialnej i republikaĹ&#x201E;skiej Brazylii, apendix do amerykaĹ&#x201E;skiego wydania Szlachty i analogicznych elit tradycyjnych w orÄ&#x2122;dziach Piusa XII, Hamilton Press, York , ss.

- .

30 Gilberto Freyre, Casa-Grande & Senzala, wyd. , Editora JosĂŠ Olympio, SĂŁo Paulo , t. I, s. .

31 PodbĂłj nowych ziem Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy siÄ&#x2122; wszakĹźe z apektem militarnym. â&#x20AC;&#x17E;KaĹźde zaorane pole, kaĹźda zaludniona sesmaria, kaĹźde wzniesione ogrodzenie, kaĹźda zbudowana przetwĂłrnia cukru w sposĂłb nieunikniony wymagaĹ&#x201A;a dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; wojskowych. Od pĂłĹ&#x201A;nocy po poĹ&#x201A;udnie nowe gospodarstwa rolne i pastwiska zakĹ&#x201A;adaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; z mieczem w dĹ&#x201A;oni.â&#x20AC;? Francisco JosĂŠ Oliveira Vianna, O Povo Brasileiro e a sua Evolução, MinistĂŠrio da Agricultura, IndĂşstria e ComĂŠrcio, Rio de Janeiro , s. .

32 Na temat bandeirantes zob. imponujÄ&#x2026;cÄ&#x2026;, jedenastotomowÄ&#x2026; pracÄ&#x2122; AďŹ&#x20AC;onso de Taunay, HistĂłria Geral das Bandeiras Paulistas, SĂŁo Paulo - , streszczonÄ&#x2026; w HistĂłria das Bandeiras Paulistas, t.

- , EdicĂľes Melhoramentos, SĂŁo Paulo

; zob. teş J. Cortesao, Raposo Tavares e a formação territorial do Brasil, MinistÊrio da Educação e Cultura, Rio de Janeiro

; Ricardo Roman Blanco, Las â&#x20AC;&#x17E;bandeirasâ&#x20AC;?, Universidade de Brasilia, Brasilia .

29

'

K !" # XX $% W wieku dziewiÄ&#x2122;tnastym Brazylia uzyskaĹ&#x201A;a niepodlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;, w odmienny jednakĹźe sposĂłb niĹź inne kraje latynoamerykaĹ&#x201E;skie, mianowicie nie na drodze walki zbrojnej, a poprzez utworzenie cesarstwa, ktĂłrego tron objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; syn krĂłla Portugalii, Dom Pedro I Braganza (

-

). wrzeĹ&#x203A;nia

w SĂŁo Paulo cesarz Pedro I proklamowaĹ&#x201A; niepodlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Brazylii. Dwa lata później nadaĹ&#x201A; jej pierwszÄ&#x2026; konstytucjÄ&#x2122;.

SukcesjÄ&#x2122; przekazaĹ&#x201A; synowi, Pedro II,33 wĹ&#x201A;adcy-ďŹ lantropowi, ktĂłrego dĹ&#x201A;ugie i spokojne panowanie zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a rewolucja republikaĹ&#x201E;ska wybuchĹ&#x201A;a po zniesieniu niewolnictwa.34 Cesarstwo utraciĹ&#x201A;o poparcie arystokracji ziemskiej, uwaĹźajÄ&#x2026;cej uwolnienie niewolnikĂłw za posuniÄ&#x2122;cie bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dne i przedwczesne. Po bezkrwawym zamachu stanu, listopada

ogĹ&#x201A;oszono powstanie republiki.

Historyk Gugliemo Ferrero pisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;BrazylÄłczycy ujrzeli, jak ich monarchia Ĺ&#x201A;agodnie i bez najmniejszego rozlewu krwi upada; jak zmierzcha na ksztaĹ&#x201A;t Ĺ&#x203A;licznego letniego dnia, w peĹ&#x201A;ni spokoju i blasku.â&#x20AC;?35 W roku

Cesarstwo Brazylii przeksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w FederacyjnÄ&#x2026; RepublikÄ&#x2122; Brazylii. Na nowej ďŹ&#x201A;adze znalazĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; pozytywistycz33 Dom Pedro II (

- ) poĹ&#x203A;lubiĹ&#x201A; w roku

ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2122; TeresÄ&#x2122; CristinÄ&#x2122;, siostrÄ&#x2122; Ferdynanda II, krĂłla Obojga Sycylii. Jej najstarsza cĂłrka Isabella (

-

) wyszĹ&#x201A;a za mÄ&#x2026;Ĺź za ksiÄ&#x2122;cia Gastona OrlĂŠans dâ&#x20AC;&#x2122;Eu, z ktĂłrego to zwiÄ&#x2026;zku przyszli na Ĺ&#x203A;wiat trzej synowie: Pedro de Alcântara, Luiz i AntĂ´nio. Kiedy pierwszy z nich zrzekĹ&#x201A; siÄ&#x2122; prawa sukcesji dla siebie i swego potomstwa, nastÄ&#x2122;pcÄ&#x2026; tronu zostaĹ&#x201A; jego brat, ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Luiz Orleans-Braganza (

- ). PoĹ&#x203A;lubiĹ&#x201A; on ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2122; MariÄ&#x2122; Pia z BurbonĂłw sycylÄłskich (zob. Armando Alexandre dos Santos, A legitimidade MonĂĄrquica no Brasil, Artpress, SĂŁo Paulo

). Na temat Dom Pedra II zob. Heitor Lyra, Historia de Dom Pedro II:

-

, Editora Nacional, SĂŁo Paulo . â&#x20AC;&#x17E;Dom Pedro byĹ&#x201A; monarchÄ&#x2026; wspaniaĹ&#x201A;omyĹ&#x203A;lnym, szczodrym i sprawiedliwym, wzorem patriotyzmu i kultury, zapaĹ&#x201A;u i prawoĹ&#x203A;ci, tolerancji i prostoty. SĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; z mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci i ďŹ lantropii.

ByĹ&#x201A; czĹ&#x201A;onkiem Akademii Francuskiej oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych i literackich, mecenasem sztuki, nauki i literatury. WspieraĹ&#x201A; ďŹ nansowo ksztaĹ&#x201A;cenie wielu wybitnych BrazylÄłczykĂłw, nie szczÄ&#x2122;dzÄ&#x2026;c na ten cel wĹ&#x201A;asnych Ĺ&#x203A;rodkĂłw.â&#x20AC;? S. Rangel de Castro, Quelques aspects de la civilisation brĂŠsilienne, Les Presses Universitaires de France, Paris b.d.w., s. - . Zob. teĹź Leopoldo Bibiano Xavier, Dom Pedro e a gratidĂŁo nacional, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E;

.

34 W

r. tzw. â&#x20AC;&#x17E;prawo wolnego Ĺ&#x201A;onaâ&#x20AC;? nadawaĹ&#x201A;o wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; osobom powyĹźej roku Ĺźycia urodzonym z matek-niewolnic. W

r. weszĹ&#x201A;o w Ĺźycie â&#x20AC;&#x17E;prawo szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciolatkĂłwâ&#x20AC;?, uwalniajÄ&#x2026;ce niewolnikĂłw powyĹźej roku Ĺźycia. maja

r. pod wpĹ&#x201A;ywem konserwatywnego ministra JoĂŁo Alfredo CorrĂŞi de Oliveira ksiÄ&#x2122;Ĺźniczka Isabella dâ&#x20AC;&#x2122;Eu, regentka cesarstwa, na czas nieobecnoĹ&#x203A;ci podróşujÄ&#x2026;cego po Europie ojca, ratyďŹ kowaĹ&#x201A;a ostateczne zniesienie niewolnictwa. W Ăłwczesnej czternastomilionowej populacji Brazylii liczba niewolnikĂłw przekraczaĹ&#x201A;a . Zjawisko niewolnictwa wygasaĹ&#x201A;o juĹź wtedy samorzutnie. Na temat zniesienia niewolnictwa zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, A margem do de maio, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V

. Zob. teĹź Robert Conrad, Os Ăşltimos anos da escravatura na Brasil,

-

, wyd. , Civilização Brasileira, Rio de Janeiro

; Emilia Vio i da Costa, A abolição, Global, São Paulo

.

35 Cyt. za: S. Rangel de Castro, Quelques aspects de la civilisation brĂŠsilienne, s. .

(

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś ne mo o: â&#x20AC;&#x17E;PorzÄ&#x2026;dek i PostÄ&#x2122;pâ&#x20AC;?.36 â&#x20AC;&#x17E;Brazylia staje wĂłwczas u progu czasu, kiedy to zacznie celowaÄ&#x2021; w prĂłbach uczynienia ÂŤPostÄ&#x2122;puÂť bogiem, a ÂŤNaukiÂť boginiÄ&#x2026; dla swych intelektualnych elit.â&#x20AC;?37 RepublikÄ&#x2122; tworzyĹ&#x201A;a federacja niezaleĹźnych stanĂłw, z ktĂłrych kaĹźdy posiadaĹ&#x201A; odrÄ&#x2122;bny parlament i rzÄ&#x2026;d. NastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; rozdziaĹ&#x201A; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a od paĹ&#x201E;stwa, zadekretowano maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;stwa cywilne i przeksztaĹ&#x201A;cono politykÄ&#x2122; gospodarczÄ&#x2026; kraju. Pierwsze dziesiÄ&#x2122;ciolecie XX wieku upĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o w Brazylii w klimacie euforii i optymizmu wywoĹ&#x201A;anego nadziejami zrodzonymi przez reformy instytucjonalne oraz gospodarczy i spoĹ&#x201A;eczny rozwĂłj kraju.38 ByĹ&#x201A; to â&#x20AC;&#x17E;zĹ&#x201A;oty okresâ&#x20AC;? Pierwszej Republiki.39

. SĂŁo Paulo: europejska wyspa na amerykaĹ&#x201E;skim kontynencie Centrum brazylÄłskiego Ĺźycia ekonomicznego, politycznego i spoĹ&#x201A;ecznego u poczÄ&#x2026;tku dwudziestego stulecia znajduje siÄ&#x2122; w SĂŁo Paulo. Miasto rozciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; na pĹ&#x201A;askowyĹźu, osiemset metrĂłw nad poziomem morza, zwielokrotniĹ&#x201A;o swÄ&#x2026; populacjÄ&#x2122; z okoĹ&#x201A;o piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu tysiÄ&#x2122;cy w roku

do ponad trzystu piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu tysiÄ&#x2122;cy w roku

.40 Z jednej strony okala je szeroka, leniwie pĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;ca rzeka TietĂŞ, pasmo gĂłrskie Serra da Cantareira zaĹ&#x203A; dostarcza mu Ĺźyciodajnej wody. Domy sÄ&#x2026; tu jednopiÄ&#x2122;trowe i Ĺ&#x203A;ciĹ&#x203A;le ze sobÄ&#x2026; sÄ&#x2026;siadujÄ&#x2026;. JednakĹźe ulice juĹź poszerzono, przeksztaĹ&#x201A;cajÄ&#x2026;c je w trĂłjpasmowe aleje, a w miejsce domĂłw w stylu kolonialnym coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej pojawiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wille i inne nowoczesne budowle. Oto europejskie miasto poĹ&#x203A;rodku tropikĂłw, majÄ&#x2026;ce przed sobÄ&#x2026; wielkÄ&#x2026; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

36 Gugliemo Ferrero opowiada o swej wizycie w â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyni ludzkoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?, mieszczÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; przy ulicy Beniamina Constanta w Rio de Janeiro, gdzie dyskutowaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;miĹ&#x201A;o o wielu rzeczach z najwyĹźszym kapĹ&#x201A;anem, panem TexteirÄ&#x2026; Mendesemâ&#x20AC;?. G. Ferrero, Fra i due mondi, Fratelli Treves Editori, Milano

, s.

.

37 G. Freyre, Ordem e Progresso, wyd. , t.

- , Livraria JosĂŠ Olympio Editora, Rio de Janeiro

, t. I, s. . Bardziej ogĂłlnie: Ronald M. Schneider, â&#x20AC;&#x17E;Order and Progress.â&#x20AC;? A political History of Brazil, Westview Press, Boulder (Colorado)

.

38 Kolejnymi gĹ&#x201A;owami paĹ&#x201E;stwa byli: Prudente de Morais (

- ), Campos Sales (

- ), Rodrigues Alves ( - ), Afonso Pena ( - ), Nilo Peçanha ( - ), Hermes da Fonseca (

- ), brazylÄłskÄ&#x2026; politykÄ&#x2026; zagranicznÄ&#x2026; kierowaĹ&#x201A; zaĹ&#x203A; w owym okresie nieprzerwanie baron Rio Branco (

-

).

39 GdybyĹ&#x203A;my mieli wzorem dawnych historykĂłw nadawaÄ&#x2021; nazwy epokom, czas Pierwszej Republiki byĹ&#x201A;by â&#x20AC;&#x17E;okresem zĹ&#x201A;otymâ&#x20AC;?. Plinio Doyle, Brasil - , Biblioteca Nacional, Rio de Janeiro

, t. I, s. . Na przeĹ&#x201A;omie wiekĂłw Brazylia liczyĹ&#x201A;a

mieszkaĹ&#x201E;cĂłw, z czego ponad procent zamieszkiwaĹ&#x201A;o tereny wiejskie.

40 Ibidem, s.

.

K !" # XX $% UĹźywajÄ&#x2026;cy pseudonimu â&#x20AC;&#x17E;Italicusâ&#x20AC;? autor listu wysĹ&#x201A;anego z SĂŁo Paulo w lipcu

roku, opisuje to miasto jako ĹźyjÄ&#x2026;ce w erze poprzedzajÄ&#x2026;cej okres wielkiej pomyĹ&#x203A;lnoĹ&#x203A;ci, do ktĂłrej siÄ&#x2122; przygotowuje.41 â&#x20AC;&#x17E;SĂŁo Paulo rozrosĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w ciÄ&#x2026;gu dwĂłch dekad z iĹ&#x203A;cie pĂłĹ&#x201A;nocnoamerykaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; gwaĹ&#x201A;townoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. KiedyĹ&#x203A; znane byĹ&#x201A;o niemal wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie dziÄ&#x2122;ki uniwersyteckiemu wydziaĹ&#x201A;owi prawa. CaĹ&#x201A;ym jego Ĺźyciem byli studenci i wszystko toczyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; powaĹźnym i spokojnym rytmem prowincjonalnego miasta. (â&#x20AC;Ś) Teraz jest to miasto rozedrgane i rozbrzmiewajÄ&#x2026;ce pracÄ&#x2026;. W ciÄ&#x2026;gu kilku miesiÄ&#x2122;cy pojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; tu wielkie interesy i powaĹźne gaĹ&#x201A;Ä&#x2122;zie przemysĹ&#x201A;u, banki zbÄłajÄ&#x2026; ogromny kapitaĹ&#x201A;, dziennikarstwo, ktĂłre w ciÄ&#x2026;gu piÄ&#x2122;ciu lat przeszĹ&#x201A;o ogromne przeobraĹźenia, moĹźe konkurowaÄ&#x2021; z europejskim.â&#x20AC;?42 W rozpalonym gorÄ&#x2026;czkÄ&#x2026; pracy i inicjatywy mieĹ&#x203A;cie transport tramwajowy, ktĂłrego pierwszÄ&#x2026; elektrycznÄ&#x2026; liniÄ&#x2122; otwarto w roku

, juĹź w roku

szczyci siÄ&#x2122; niewiarygodnÄ&#x2026; liczbÄ&#x2026; trzydziestu milionĂłw pasaĹźerĂłw. â&#x20AC;&#x17E;Miasto huczy gorÄ&#x2026;czkowÄ&#x2026; krzÄ&#x2026;taninÄ&#x2026;, niezmierzony tĹ&#x201A;um faluje na ksztaĹ&#x201A;t rzeki, a gĂłrujÄ&#x2026;ce nad wszystkim kominy, z ktĂłrych buchajÄ&#x2026; ogromne kĹ&#x201A;Ä&#x2122;by dymu, kalajÄ&#x2026; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;kit nieba.â&#x20AC;?43 PrzyczynÄ&#x2122; owego nadzwyczajnego wzrostu stanowiĹ&#x201A;y â&#x20AC;&#x201C; zdaniem Stefana Zweiga â&#x20AC;&#x201C; te same uwarunkowania geopolityczno-klimatyczne, ktĂłre czterysta lat wczeĹ&#x203A;niej skĹ&#x201A;oniĹ&#x201A;y ojca NobregÄ&#x2122; do uznania tegoĹź wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie miejsca za najlepszy punkt wyjĹ&#x203A;cia dla dalszej ekspansji w gĹ&#x201A;Ä&#x2026;b Brazylii.44 JuĹź od siedemnastego wieku, Paulistas wykazywali znacznie wiÄ&#x2122;cej energii i zdolnoĹ&#x203A;ci niĹź pozostali BrazylÄłczycy. â&#x20AC;&#x17E;Paulistas, prawdziwi depozytariusze narodowej energii, semper novarum rerum cupidi (nieustannie ĹźÄ&#x2026;dni nowoĹ&#x203A;ci), zdobyli i odkryli ten kraj; ich pragnienie ryzyka, postÄ&#x2122;pu i ekspansji przeniosĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w nastÄ&#x2122;pnych stuleciach na handel i przemysĹ&#x201A;.â&#x20AC;?45

Italicus, Dove vive un milione di Italiani. Lo stato di SĂŁo Paulo in Brasile, â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Illustrazione italianaâ&#x20AC;? nr , sierpnia

, s.

- . Czasopismo to poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ca obszerny artykuĹ&#x201A; stanowi SĂŁo Paulo, w jednej trzeciej zamieszkiwanemu przez WĹ&#x201A;ochĂłw. W

r. populacja wĹ&#x201A;oska liczyĹ&#x201A;a okoĹ&#x201A;o miliona, z czego szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;set tysiÄ&#x2122;cy pracowaĹ&#x201A;o w fazendas lub innych przedsiÄ&#x2122;biorstwach rolnych, sto trzydzieĹ&#x203A;ci tysiÄ&#x2122;cy mieszkaĹ&#x201A;o w stolicy, reszta zaĹ&#x203A; zamieszkiwaĹ&#x201A;a miasta w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi kraju (s.

).

42 Ibidem.

43 Batista Cepelos, O â&#x20AC;&#x2DC;fundador de S. Paulo, w: E. Werneck, Antologia Brasileira, s. .

44 S. Zweig, Brazil, s.

- .

45 Ibidem, s. .

41

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś SĂŁo Paulo, miasto fazendeiros (farmerĂłw), â&#x20AC;&#x17E;ludzi, ktĂłrzy bardziej szczycili siÄ&#x2122; swymi gospodarstwami niĹź swoim miastem, a jeĹźeli juĹź o mieĹ&#x203A;cie wspominali, to mieli na myĹ&#x203A;li jedno z miast europejskich, konkretnie â&#x20AC;&#x201C; ParyĹźâ&#x20AC;?,46 posiada wyglÄ&#x2026;d zewnÄ&#x2122;trzny i duszÄ&#x2122; wielkiej metropolii, w ktĂłrej rozmaite nurty europejskiej kultury i róşne style Ĺźycia splatajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w jedno. U podstawy tego femomenu leĹźy charakterystyczna portugalska dobroÄ&#x2021; i duch uniwersalizmu, umoĹźliwiajÄ&#x2026;cy Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czenie i stapianie siÄ&#x2122; ze sobÄ&#x2026; tak wielu odmiennych elementĂłw.

RozwĂłj ekonomiczny zawdziÄ&#x2122;cza SĂŁo Paulo gĹ&#x201A;Ăłwnie emigracji wĹ&#x201A;oskiej,47 natomiast kulturÄ&#x2122;, maniery i Ĺźycie towarzyskie â&#x20AC;&#x201C; francuskiej.48 Przy ulicy de Novembro, najbardziej reprezentacyjnej z tak zwanego â&#x20AC;&#x17E;TrĂłjkÄ&#x2026;taâ&#x20AC;?, znajdujemy sklepy o nazwach wykluczajÄ&#x2026;cych wszelkÄ&#x2026; wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;: Au Printemps, Au Louvre, Au Palais Royal. KsiÄ&#x2122;garnia Garraux, jedno z ulubionych miejsc spotkaĹ&#x201E; eleganckiego SĂŁo Paulo, importuje z Europy nie tylko ksiÄ&#x2026;Ĺźki, ale takĹźe francuskiego szampana, wina z doliny Renu, szwajcarskie czekoladki. Najbardziej arystokratyczna czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; miasta nazywa siÄ&#x2122; Champs ElysĂŠes.49 Georges Clemenceau tak relacjonuje jeden z epizodĂłw swej podróşy po Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej w roku

: â&#x20AC;&#x17E;Miasto SĂŁo Paulo jest w niektĂłrych aspektach tak zadziwiajÄ&#x2026;co francuskie, Ĺźe ani raz w ciÄ&#x2026;gu caĹ&#x201A;ego tygodnia pobytu nie doĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A;em uczucia przebywania w obcym kraju. (â&#x20AC;Ś) SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo SĂŁo Paulo wykazuje dwojakÄ&#x2026; tendencjÄ&#x2122;: Ĺ&#x203A;wiadomie E. Silva Bruno, HistĂłriae Tradiçþes da Cidade da SĂŁo Paulo, t. III, s.

.

Emigracja ta zbiegĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w czasie z koĹ&#x201E;cem niewolnictwa. Ogromna wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; imigrantĂłw wĹ&#x201A;oskich przybyĹ&#x201A;ych do Brazylii osiadĹ&#x201A;a w SĂŁo Paulo. Niemal wszyscy robotnicy zatrudnieni w rozwÄłajÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; w mieĹ&#x203A;cie zaludniali tĹ&#x201A;umnie dzielnicÄ&#x2122; BrĂĄs, ktĂłrej gĹ&#x201A;Ăłwna ulica nosiĹ&#x201A;a miano Caetano Pinto. W roku

do Brazylii zawitaĹ&#x201A; wraz z ĹźonÄ&#x2026; FilomenÄ&#x2026; i dwĂłjkÄ&#x2026; dzieci dwudziestosiedmioletni Francesco Matarazzo. W roku

byĹ&#x201A; on wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;cicielem najwiÄ&#x2122;kszego w Ameryce PoĹ&#x201A;udniowej koncernu przemysĹ&#x201A;owego, IndĂşstrias Reunidas F. Matarazzo. Zob. Vincenzo Grossi, Storia della colonizzazione europea nel Brasile e della emigrazione italiana nello Stato di SĂŁo Paulo, Societa Editrice Dante Alighieri, Milano

; Angelo Trento, LĂ dovâ&#x20AC;&#x2122;è la raccolta del caďŹ&#x20AC;ĂŠ. Lâ&#x20AC;&#x2122;emigrazione italiana in Brasile,

- , Antenore, Padua

; A presença italiana no Brasil, wyd. RovĂ­lio Costa i Luis Alberto de Boni, wyd. wĹ&#x201A;oskie A. Trento, Fondazione Giovanni Agnelli, Torino

.

48 Hrabia de Gobineau opowiada o swej rozmowie z cesarzem, podczas ktĂłrej ten zapytaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Cóş wiÄ&#x2122;c pan myĹ&#x203A;li o BrazylÄłczykach?â&#x20AC;? Hrabia odparĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;No cóş, BrazylÄłczyk to ktoĹ&#x203A;, kto Ĺźarliwie pragnie mieszkaÄ&#x2021; w ParyĹźuâ&#x20AC;? (list do Madame de Gobineau z czerwca

r., w: Georges Raeders, Le comte de Gobineau au BrĂŠsil, Nouvelles Editions Latines, Paris , s. ). â&#x20AC;&#x17E;Wydaje siÄ&#x2122;, iĹź nie ma BrazylÄłczyka, ktĂłry by nie mĂłwiĹ&#x201A; po francuskuâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa ze zdumieniem Ina von Binzer, niemiecka guwernantka rodziny Prado. Os Meus Romanos.

Alegrias e Tristezas de uma educadora alemĂŁ no Brasil, Editora Paz e Terra, SĂŁo Paulo

, s.

.

49 Zob. Paulo Cursino de Moura, SĂŁo Paulo de outrora, Editora Itatiaia Limitada, Belo Horizonte

, s. .

46 47

!

K !" # XX $% kierujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; francuskim duchem, rĂłwnolegle rozwÄła wszystkie aspekty brazylÄłskiej indywidualnoĹ&#x203A;ci, ktĂłre okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026; jego charakter. Paulista bez wÄ&#x2026;tpienia pozostaje w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi duszy PaulistÄ&#x2026;, czy to w Brazylii, czy we Francji, czy teĹź gdziekolwiek indziej.

Nie znajdziemy Francuza o bardziej dwornych manierach, przyjemniejszego w rozmowie i obdarzonego bardziej arystokratycznÄ&#x2026; delikatnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ducha, ktĂłry zarazem jest czĹ&#x201A;owiekiem interesu, rozwaĹźnym acz Ĺ&#x203A;miaĹ&#x201A;ym, a do tego znajÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; na kawie.â&#x20AC;?50 Wandejczyk z pochodzenia i charakteru, ale zarazem protestant i republikanin, Clemenceau dostrzegĹ&#x201A; paradoksy wĹ&#x201A;asnej duszy oraz sprzecznoĹ&#x203A;ci belle epoque odzwierciedlone w Brazylii: arystokratycznego ducha i naiwny pozytywizm; ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w â&#x20AC;&#x17E;nieĹ&#x203A;miertelne pryncypiaâ&#x20AC;? rewolucji francuskiej i nostalgiÄ&#x2122; za cywilizacjÄ&#x2026; oraz stylem ancien rĂŠgime. â&#x20AC;&#x17E;W takiej atmosferze â&#x20AC;&#x201C; zĹ&#x201A;oĹźonej ze splendoru i etykiety, stonowanej szlachetnÄ&#x2026;, radosnÄ&#x2026; nutÄ&#x2026; francuskoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; wielowiekowy, lecz wciÄ&#x2026;Ĺź Ĺźywy aromat moralnoĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej pozostawaĹ&#x201A; najwaĹźniejszym czynnikiem Ĺźycia spoĹ&#x201A;ecznego. ByĹ&#x201A;o to dziedzictwo przekazane nam przez PortugaliÄ&#x2122;, kraj, z ktĂłrym Brazylia niedawno jeszcze tworzyĹ&#x201A;a jedno krĂłlestwo. Naznaczona takimi cechami arystokracja SĂŁo Paulo harmonÄłnie poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;a kilka charakterystycznych dla siebie elementĂłw: wiarÄ&#x2122;, Ĺźycie towarzyskie oraz zasadÄ&#x2122; doboru.â&#x20AC;?51 PierwszÄ&#x2026; dekadÄ&#x2122; dwudziestego wieku SĂŁo Paulo rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o wydarzeniem spoĹ&#x201A;ecznym pieczÄ&#x2122;tujÄ&#x2026;cym sojusz dwĂłch dynastii, ktĂłre u koĹ&#x201E;ca mÄłajÄ&#x2026;cego stulecia stanowiĹ&#x201A;y Ĺźywy symbol ekonomiczno-spoĹ&#x201A;ecznej elity miasta, a mianowicie Ĺ&#x203A;lubem piÄ&#x2122;knej Eglantiny, cĂłrki Georges Clemenceau, Notes da Voyage dans lâ&#x20AC;&#x2122;AmĂŠrique du Sud (

), Utz, Paris

, s.

- . W ksiÄ&#x2026;Ĺźce autorstwa barona dâ&#x20AC;&#x2122;Anthouard, opublikowanej rĂłwnieĹź w roku

pt. Le progrès brÊsilien. La participation de la France (Plon-Nourrit, Paris

), autor zauwaĹźa, iĹź â&#x20AC;&#x17E;Brazylia (â&#x20AC;Ś) do gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi swej istoty przylgnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a do francuskiej myĹ&#x203A;li (ibidem, s. ). â&#x20AC;&#x17E;BrazylÄłczyk intensywnie odczuwa niezrĂłwnanÄ&#x2026; atrakcyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kultury francuskiej, z najĹźywszÄ&#x2026; sympatiÄ&#x2026; podÄ&#x2026;Ĺźa Ĺ&#x203A;ladami naszego ruchu intelektualnego; czyta i zna wszystkich naszych autorĂłw; wraĹźliwy jest na naszÄ&#x2026; twĂłrczoĹ&#x203A;Ä&#x2021; artystycznÄ&#x2026;. Francja jest krajem jego marzeĹ&#x201E;, jest dlaĹ&#x201E; krainÄ&#x2026; dobrobytu i przyjemnoĹ&#x203A;ci, elegancji i luksusu, nowoĹ&#x203A;ci i wielkich odkryÄ&#x2021;, krainÄ&#x2026; mÄ&#x2122;drcĂłw, artystĂłw i ďŹ lozofĂłwâ&#x20AC;? (ibidem, s. ).

51 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. . RibeirĂłw dos Santos wspomina siÄ&#x2122; tu jako jednÄ&#x2026; z rodzin zauwaĹźanych na przyjÄ&#x2122;ciach paulistowskiej arystokracji. â&#x20AC;&#x17E;Podczas tych uroczystoĹ&#x203A;ci, pomimo parady bogato zdobionych mundurĂłw, ogromnych krzyĹźy, diamentĂłw i innych klejnotĂłw, panuje iĹ&#x203A;cie rodzinna atmosfera.â&#x20AC;? Wanderley Pinho, SalĂľes e Damas do Segundo Reinado, wyd. , Livraria Martins, SĂŁo Paulo , s.

.

50

"

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś hrabiego AntĂ´nia Alvaresa Penteado, z mĹ&#x201A;odym AntĂ´niem Prado, synem rajcy miejskiego, AntĂ´nia Prado, ktĂłry w okresie dziesiÄ&#x2122;ciu zĹ&#x201A;otych lat SĂŁo Paulo (

-

) sprawowaĹ&#x201A; urzÄ&#x2026;d burmistrza.

Mniej â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiatowymâ&#x20AC;? i bardziej prywatnym wydarzeniem byĹ&#x201A; inny Ĺ&#x203A;lub, ktĂłry odbyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kilka lat później. Dwie stare brazylÄłskie rodziny poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;o wĂłwczas maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;stwo JoĂŁo Paulo CorrĂŞi de Oliveira oraz Lucilii Ribeiro dos Santos. Ceremonii w kaplicy Seminarium Duchownego w SĂŁo Paulo lipca roku przewodniczyĹ&#x201A; monsignore Francisco de Paula Rodrigues.52 Rodzina zostaĹ&#x201A;a wkrĂłtce pobĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiona dwĂłjkÄ&#x2026; dzieci, RosĂŠe i Plinio, ktĂłre matka oďŹ arowaĹ&#x201A;a Bogu zanim jeszcze przyszĹ&#x201A;y na Ĺ&#x203A;wiat.53

. PobĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiona koĹ&#x201A;yska Plinio CorrĂŞa de Oliveira urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w niedzielÄ&#x2122;, grudnia

roku, przy akompaniamencie dzwonĂłw koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ĺ&#x161;w. Cecylii, ktĂłrych radosny dĹşwiÄ&#x2122;k zdawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; uĹ&#x203A;wietniaÄ&#x2021; to wydarzenie. W tymĹźe koĹ&#x203A;ciele zostaĹ&#x201A; ochrzczony czerwca roku .54 Jego rodzice, JoĂŁo Paulo CorrĂŞa de Oliveira i Lucilia Ribeiro dos Santos, pochodzili z zasiedziaĹ&#x201A;ych rodzin arystokracji ziemskiej, ktĂłra w sposĂłb naturalny uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w Brazylii juĹź w szesnastym stuleciu, a ktĂłrÄ&#x2026; zarĂłwno pod wzglÄ&#x2122;dem statusu spoĹ&#x201A;ecznego, jak i wykwintnych manier porĂłwnaÄ&#x2021; by moĹźna ze szlachtÄ&#x2026; europejskÄ&#x2026; analogicznego okresu.

Rodzina CorrĂŞa de Oliveira wywodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z warstwy plantatorĂłw trzciny cukrowej, pierwszych kolonizatorĂłw Brazylii, â&#x20AC;&#x17E;dobrze

52 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. III, s. - . WĹ&#x203A;rĂłd goĹ&#x203A;ci obecnych na Ĺ&#x203A;lubie znaleĹşli siÄ&#x2122;: hrabia AntĂ´nio Alvares Penteado z ĹźonÄ&#x2026; AnnÄ&#x2026; PaulinÄ&#x2026; Lacerda; Manoel Antonio Duarte de Azevedo (

-

), przewodniczÄ&#x2026;cy Senatu oraz Instituto HistĂłrico e GeogrĂĄďŹ co de SĂŁo Paulo; historyk AďŹ&#x20AC;onso dâ&#x20AC;&#x2122;Escragnolle Taunay (

-

), przyszĹ&#x201A;y prezes Instituto HistĂłrico e GeogrĂĄďŹ co, zajmujÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; historiÄ&#x2026; Bandeiras. JednÄ&#x2026; z wybitnych osobistoĹ&#x203A;ci paulistowskiego Ĺźycia religÄłnego na przeĹ&#x201A;omie stuleci byĹ&#x201A; Msgr Francisco da Paula Rodrigues urodzony lipca

r., zmarĹ&#x201A;y czerwca

r. PiastowaĹ&#x201A; stanowisko kanonika katedry w SĂŁo Paulo (

), archidiakona (

), później zaĹ&#x203A; wikariusza generalnego diecezji, ktĂłrÄ&#x2026; kierowaĹ&#x201A; ad interim po Ĺ&#x203A;mierci biskupa JosĂŠ de Camargo Barros ( ).

53 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. II, s. . Siostra Plinia, Rosenda CorrĂŞa de Oliveira, zwana RosĂŠe, ktĂłra urodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; lipca r., a zmarĹ&#x201A;a w r., wyszĹ&#x201A;a za mÄ&#x2026;Ĺź za farmera z Minas, AntĂ´nia Castro MagalhĂŁes.

54 KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Ĺ&#x161;w. Cecylii zbudowany zostaĹ&#x201A; w roku

. W

r. Joaquim Arcoverde, Ăłwczesny biskup SĂŁo Paulo, utworzyĹ&#x201A; paraďŹ Ä&#x2122; Ĺ&#x203A;w. Cecylii i skierowaĹ&#x201A; do pracy w niej ks. Duarte Leopoldo e SilvÄ&#x2122; (swego przyszĹ&#x201A;ego nastÄ&#x2122;pcÄ&#x2122; na stolicy biskupiej), ktĂłrego w roku

zastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; ks. Benedito de Souza.

#

K !" # XX $% urodzonych, arystokratĂłw swego wiekuâ&#x20AC;?.55 JoĂŁo Alfredo CorrĂŞa de Oliveira,56 stryjeczny dziadek Plinia, opisuje niezapomniany proďŹ l tych â&#x20AC;&#x17E;silnych pokoleĹ&#x201E; kochajÄ&#x2026;cych kraj, w ktĂłrym ujrzaĹ&#x201A;y zĹ&#x201A;oty blask wolnoĹ&#x203A;ci i niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci, i z ktĂłrego zbieraĹ&#x201A;y Ĺźniwo bogactwa i cnoty. (â&#x20AC;Ś) Dla pokoleĹ&#x201E; owych odziedziczona ziemia stanowiĹ&#x201A;a ďŹ deicommissum ich rodĂłw, herb zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; skarb droĹźszy nad Ĺźycie, podobnie jak honor.â&#x20AC;?57 Urodzony grudnia

roku JoĂŁo Alfredo, obdarzony niezwykĹ&#x201A;Ä&#x2026; inteligencjÄ&#x2026;, zostaĹ&#x201A; profesorem prawa na uczelni w Recife; jego udziaĹ&#x201A;em staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź znakomita kariera polityczna: byĹ&#x201A; czĹ&#x201A;onkiem kongresu przez kilka kadencji, w wieku trzydziestu piÄ&#x2122;ciu lat zostaĹ&#x201A; ministrem cesarstwa w konserwatywnym gabinecie Rio Branco, później doĹźywotnim senatorem cesarstwa, czĹ&#x201A;onkiem rady stanu i wreszcie prezesem rady ministrĂłw. Podczas peĹ&#x201A;nienia tej funkcji, maja

roku wraz z ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2026; IzabelÄ&#x2026;, regentkÄ&#x2026; cesarstwa, zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; podpis pod sĹ&#x201A;ynnym ZĹ&#x201A;otym Prawem, znoszÄ&#x2026;cym w Brazylii niewolnictwo. Po ogĹ&#x201A;oszeniu republiki zostaĹ&#x201A; eminentnym czĹ&#x201A;onkiem BrazylÄłskiego Dyrektoriatu Monarchicznego oraz prezesem Banku Brazylii. ZmarĹ&#x201A; marca

roku w Rio de Janeiro, w wieku osiemdziesiÄ&#x2122;ciu siedmiu lat.

Ribeirowie dos Santos, rodzina matki Plinia, wywodzÄ&#x2026; swe tradycje z klasy â&#x20AC;&#x17E;czterystuletnich Paulistasâ&#x20AC;?,58 zaĹ&#x201A;oĹźycieli miasta SĂŁo Paulo, owych bandeirantes walczÄ&#x2026;cych z holenderskimi heretykami. WaĹźna postaÄ&#x2021; rodu to pradziadek Plinia, Gabriel JosĂŠ Rodrigues dos Santos, profesor prawa i czĹ&#x201A;onek parlamentu, zaliczany do jego najwspanialszych mĂłwcĂłw, ekspert w dziedzinie prawa publicznego swoich czasĂłw.59 55 Fernando de Azevedo, Canaviais e Engenhos na vida politica do Brasil, w: Obras Completas, wyd. , Ediçþes Melhoramentos, SĂŁo Paulo b.d.w., t. XI, s. .

56 P. CorrĂŞa de Oliveira, JoĂŁo Alfredo CorrĂŞa de Oliveira, â&#x20AC;&#x17E;DiĂĄrio de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?, grudnia

, takĹźe w: J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. III, s.

- . W artykule tym mĹ&#x201A;ody bratanek z ogromnÄ&#x2026; przenikliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; psychologicznÄ&#x2026; opisuje intelektualnÄ&#x2026; ewolucjÄ&#x2122; swego stryjecznego dziadka â&#x20AC;&#x201C; od pozycji stricte liberalnych do szczerze praktykowanego katolicyzmu.

57 JoĂŁo Alfredo CorrĂŞa de Oliveira, O BarĂŁo de Goiana e sua Epoca GenealĂłgica, w: Minha Meninice & outros ensaios, Editora Massangana, Recife

, s. .

58 Czterystuletni Paulistas â&#x20AC;&#x17E;sÄ&#x2026; czymĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;cej niĹź szlachtÄ&#x2026;, â&#x20AC;šâ&#x20AC;šprawdziwymi gentlemenamiâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş czy arystokracjÄ&#x2026;. SÄ&#x2026; depozytariuszmi i szafarzami â&#x20AC;&#x17E;brazylÄłskoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?. Ĺ&#x161;wiat powstaĹ&#x201A; dla nich czterysta lat temu, kiedy to pierwsi Portugalczycy i ich rodziny, od ktĂłrych siÄ&#x2122; wywodzÄ&#x2026;, wylÄ&#x2026;dowali na brazylÄłskiej ziemi. â&#x20AC;&#x17E;Czterystuletniâ&#x20AC;? Paulista to czĹ&#x201A;owiek miĹ&#x201A;y, uprzejmy i dumny.

Posiada silnie zakorzenione poczucie przynaleĹźnoĹ&#x203A;ci do rodu i jest nieprzystÄ&#x2122;pny; stanowiÄ&#x2026;c siedemdziesiÄ&#x2026;t procent politycznej klasy rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cej krajem wszelkimi sposobami broni siÄ&#x2122; przed spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwem.â&#x20AC;? Corrado Pizzinelli, Il Brasile nasce oggi, Eli, Milano , s. .

59 Na temat Gabriela JosĂŠ Rodriguesa dos Santos (

-

), zob. J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. ; t. II, s.

- . Najbardziej kompletnÄ&#x2026; pracÄ&#x2026; na temat tej postaci jest: Paulo do Valle, Biographia do Dr. Gabriel JosĂŠ Rodrigues dos Santos (biograďŹ a opublikowana wraz z mowami parlamentarnymi Rodriguesa dos Santos, oprac. A.J. Ribas), Tip. Paula Brito, Rio de Janeiro

.

$

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś Jego cĂłrka, Dona Gabriela Ribeiro dos Santos, matka Lucilii, naleĹźaĹ&#x201A;a do staĹ&#x201A;ych bywalczyĹ&#x201E; sĹ&#x201A;ynnego salonu Dony Veridiany, jednej z najbardziej wpĹ&#x201A;ywowych postaci paulistowskiej sosjety.60 Na poczÄ&#x2026;tku dwudziestego wieku chĂĄcara Dony Veridiany, maĹ&#x201A;y renesansowy paĹ&#x201A;acyk poĹ&#x201A;oĹźony w dzielnicy HigienĂłpolis, stanowiĹ&#x201A; centrum Ĺźycia towarzysko-intelektualnego SĂŁo Paulo, podobnie jak pobliska â&#x20AC;&#x17E;Villa Penteadoâ&#x20AC;?, niewielki paĹ&#x201A;acyk wzniesiony w stylu art nouveau na polecenie hrabiego AntĂ´nia Alvaresa Penteado wedĹ&#x201A;ug projektu Carlosa Ekmana.

. Z serc matczynych do serc dzieci: Dona Lucilia Ribeiro dos Santos Lucilia Ribeiro dos Santos, 61 matka Plinia, urodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; kwietnia

roku w Pirassununga w stanie SĂŁo Paulo, jako druga z piÄ&#x2026;tki dzieci. DzieciĹ&#x201E;stwo spÄ&#x2122;dziĹ&#x201A;a w spokojnym, arystokratycznym otoczeniu, pod wpĹ&#x201A;ywem rodzicĂłw: AntĂ´nia (

- ), jednego z najwybitniejszych Ăłwczesnych prawnikĂłw SĂŁo Paulo, i Gabrieli (

- ). W roku

rodzina przeniosĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do miasta SĂŁo Paulo, gdzie zamieszkaĹ&#x201A;a w ekskluzywnej willi dzielnicy Campos Eliseos. Tam w wieku lat trzydziestu Lucilia poznaĹ&#x201A;a i poĹ&#x203A;lubiĹ&#x201A;a prawnika, JoĂŁo Paulo CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira, 62 ktĂłry przybyĹ&#x201A; do SĂŁo Paulo ze stanu Pernambuco leĹźÄ&#x2026;cego na pĂłĹ&#x201A;nocnym wschodzie Brazylii, prawdopodobnie za radÄ&#x2026; swego stryja, JoĂŁo Alfredo.

OczekujÄ&#x2026;c narodzin Plinia, Dona Lucilia usĹ&#x201A;yszaĹ&#x201A;a od swego lekarza, iĹź porĂłd niesie ze sobÄ&#x2026; wysokie ryzyko, ktĂłre moĹźe spowodowaÄ&#x2021; 60 Veridiana Valeria Prado (

-

), cĂłrka AntĂ´nia, barona Iguape, poĹ&#x203A;lubiĹ&#x201A;a Martinho da Silva Prado (

-

), z ktĂłrym miaĹ&#x201A;a czworo dzieci, majÄ&#x2026;cych w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci odegraÄ&#x2021; istotnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; w Ĺźyciu Brazylii. Byli to: AntĂ´nio (

- ), Martinico (

- ), Caio (

- ) i Eduardo (

-

). ZmarĹ&#x201A;a w roku

w wieku lat jako uosobienie â&#x20AC;&#x17E;matriarchyâ&#x20AC;? rodu. Zob. Darrell E. Levi, A FamĂ­lia Prado, â&#x20AC;&#x17E;Culturaâ&#x20AC;? , SĂŁo Paulo , s. , oryginaĹ&#x201A; angielski: The Prados of SĂŁo Paulo: An Elite Brazilian Family in a Changing Society,

- .

Rodzina Prado wraz z rodzinÄ&#x2026; Penteado â&#x20AC;&#x17E;symbolizowaĹ&#x201A;y Ĺźycie ekonomiczno-przemysĹ&#x201A;owe SĂŁo Paulo czasĂłw Pierwszej Republikiâ&#x20AC;? (ibidem, s. ).

61 WiadomoĹ&#x203A;ci na temat tej nadzwyczajnej postaci czerpiemy z biograďŹ i autorstwa J. S. ClĂĄ Dias pt. Dona Lucilia, ze wstÄ&#x2122;pem o. Antonio Royo MarĂ­na OP. â&#x20AC;&#x17E;Jest to â&#x20AC;&#x201C; pisze on â&#x20AC;&#x201C; autentyczny i najpeĹ&#x201A;niejszy Ĺźywot Dony Lucilii, mogÄ&#x2026;cy rĂłwnaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z publikowanymi na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie Ĺźywotami Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tychâ&#x20AC;? (ibidem, s.

).

62 JoĂŁo Paulo CorrĂŞa de Oliveira urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w roku

, zmarĹ&#x201A; stycznia

r. w SĂŁo Paulo. O ile Dona Lucilia znajdowaĹ&#x201A;a Ĺźyciowy wzĂłr w swym ojcu, AntĂ´nio Ribeiro dos Santos, Plinio CorrĂŞa de Oliveira czerpaĹ&#x201A; wzĂłr z matki nie zaĹ&#x203A; z ojca, choÄ&#x2021; z ojcem Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;y go czuĹ&#x201A;e wiÄ&#x2122;zy dĹ&#x201A;ugiego, wspĂłlnego Ĺźycia.

%

K !" # XX $% Ĺ&#x203A;mierÄ&#x2021; jej lub dziecka. Na pytanie lekarza, czy wobec tego nie powinna zdecydowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na aborcjÄ&#x2122;, Dona Lucilia odpowiedziaĹ&#x201A;a spokojnie i stanowczo: â&#x20AC;&#x17E;Doktorze, takiego pytania nie zadaje siÄ&#x2122; matce! Nie powinno ono nawet przyjĹ&#x203A;Ä&#x2021; panu do gĹ&#x201A;owy.â&#x20AC;?63 Oto akt heroizmu ukazujÄ&#x2026;cy jej ĹźyciowÄ&#x2026; cnotÄ&#x2122;.

Kanonik Trochu notuje: â&#x20AC;&#x17E;Cnota Ĺ&#x201A;atwo przechodzi z serc matczynych do serc ich dzieci.â&#x20AC;?64 Ojciec Lacordaire pisze zaĹ&#x203A; o wĹ&#x201A;asnej matce: â&#x20AC;&#x17E;wychowaĹ&#x201A;a mnie dzielna i silna chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska matka, a religia przepĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a z jej serca do mego, jak mleko nieskaĹźone i pozbawione goryczy.â&#x20AC;?65 W ten sam sposĂłb Plinio CorrĂŞa de Oliveira wspominaĹ&#x201A;, iĹź wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie matce zawdziÄ&#x2122;cza duchowe znamiÄ&#x2122;, ktĂłre od dzieciĹ&#x201E;stwa naznaczyĹ&#x201A;o jego Ĺźycie: â&#x20AC;&#x17E;Moja matka nauczyĹ&#x201A;a mnie kochaÄ&#x2021; naszego Pana Jezusa Chrystusa, nauczyĹ&#x201A;a mnie kochaÄ&#x2021; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Katolicki.â&#x20AC;?66 â&#x20AC;&#x17E;Od niej otrzymaĹ&#x201A;em coĹ&#x203A;, co naleĹźaĹ&#x201A;o braÄ&#x2021; z najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszÄ&#x2026; powagÄ&#x2026;, mianowicie rzymskokatolickÄ&#x2026;, apostolskÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122;, naboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Pana Jezusa oraz do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny.â&#x20AC;?67

J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. .

François Trochu, Le CurĂŠ Dâ&#x20AC;&#x2122;Ars, Libraire Catholique Emmanuel Vi e, Lyon-Paris , s. .

Od Ĺ&#x203A;w. Augustyna po Ĺ&#x203A;w. Bernarda, Ĺ&#x203A;w. Ludwika Francuskiego, Ĺ&#x203A;w. Jana Bosco i Ĺ&#x203A;w. Teresy z Lisieux wielka jest rzesza Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, ktĂłrzy wywodzÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asne cnoty z cnĂłt swoich matek.

U poczÄ&#x2026;tku drogi ku Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci stoi czÄ&#x2122;sto â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa Msgr Delassus â&#x20AC;&#x201C; cnotliwa matka.

Zob. Msgr Henri Delassus, Le problème de lâ&#x20AC;&#x2122;heure prĂŠsente, t.

- , DesclĂŠe de Brouwer, Lille

, t. II, s. - .

65 P. Baron, La jeunesse de Lacordaire, Cerf, Paris

, s. . Zob. teĹź Geneviève Gabbois, Vous ĂŞtes presque la seule consolation delâ&#x20AC;&#x2122;Eglise, w: Jean Delumeau (red.), La religion de ma mère. Le rĂ´le des femmes dans la transmission de la foi, Cerf, Paris , s.

- .

66 P. CorrĂŞa de Oliveira, Un uomo, unâ&#x20AC;&#x2122;ideale, unâ&#x20AC;&#x2122;epopea, â&#x20AC;&#x17E;Tradizione, Famiglia, ProprietĂ â&#x20AC;? nr , , s. .

67 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. III, s. . â&#x20AC;&#x17E;Jedna z cech mojej matki szczegĂłlnie mi siÄ&#x2122; podobaĹ&#x201A;a, to mianowicie, iĹź w kaĹźdej sytuacji byĹ&#x201A;a paniÄ&#x2026; domu, w peĹ&#x201A;nym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu.

W stosunku do dzieci przejawiaĹ&#x201A;a matczynÄ&#x2026; zwierzchnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ktĂłra skĹ&#x201A;aniaĹ&#x201A;a mnie do reďŹ&#x201A;eksji, jak niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwym byĹ&#x201A;oby wykroczenie przeciw jej autorytetowi. A takĹźe, jakim smutkiem napeĹ&#x201A;niĹ&#x201A;aby jÄ&#x2026; podobna postawa z mojej strony, gdyĹź byĹ&#x201A;aby zarazem zĹ&#x201A;ym zachowaniem i zĹ&#x201A;ym uczynkiem. ByĹ&#x201A;a prawdziwÄ&#x2026; paniÄ&#x2026; domu, poniewaĹź zapewniaĹ&#x201A;a porzÄ&#x2026;dek w kaĹźdej sferze Ĺźycia. Autorytet jej cechowaĹ&#x201A;a Ĺ&#x201A;agodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Niekiedy nas karaĹ&#x201A;a, ale nawet podczas wymierzania kary czy udzielania reprymendy jej Ĺ&#x201A;agodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pozostawaĹ&#x201A;a tak widoczna, Ĺźe stanowiĹ&#x201A;a dla nas pocieszenie. Analogiczne zasady matka stosowaĹ&#x201A;a wobec RosĂŠe, chociaĹź â&#x20AC;&#x201C; jako wobec dziewczynki â&#x20AC;&#x201C; z wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; delikatnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. Karcenie jednakowoĹź nie wykluczaĹ&#x201A;o ĹźyczliwoĹ&#x203A;ci. Matka byĹ&#x201A;a zawsze gotowa wysĹ&#x201A;uchaÄ&#x2021; dzieciÄ&#x2122;cego usprawiedliwienia. Tak wiÄ&#x2122;c, dobroÄ&#x2021; stanowiĹ&#x201A;a istotÄ&#x2122; jej wĹ&#x201A;adzy. Innymi sĹ&#x201A;owy, byĹ&#x201A;o to zwierzchnictwo sprawowane z miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci do hierarchicznego porzÄ&#x2026;dku rzeczy, ale bezstronne i czuĹ&#x201A;e w stosunku do osoby, ktĂłrej dotyczyĹ&#x201A;oâ&#x20AC;? (ibidem, t. II, s.

- ).

63

64

&

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś NaboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca charakteryzujÄ&#x2026;ce Ĺźycie Dony Lucilii byĹ&#x201A;o naboĹźeĹ&#x201E;stwem par excellence nowoczesnym68; wszak to wĂłwczas papieĹź Leon XIII nawoĹ&#x201A;ywaĹ&#x201A;, by w Sercu Jezusowym â&#x20AC;&#x17E;caĹ&#x201A;Ä&#x2026; nadziejÄ&#x2122; pokĹ&#x201A;adaÄ&#x2021;, od niego zbawienia bĹ&#x201A;agaÄ&#x2021; i oczekiwaÄ&#x2021;â&#x20AC;?.69 Niedaleko domu Ribeiro dos Santos znajdowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; koĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; pod wezwaniem NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego.70 Zwyczajem mĹ&#x201A;odej matki byĹ&#x201A;o zachodziÄ&#x2021; tam codziennie wraz z Plinio i RosĂŠe. Tam wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie, kiedy syn obserwowaĹ&#x201A; matkÄ&#x2122; zatopionÄ&#x2026; w modlitwie, w typowej dla dawnych Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyĹ&#x201E; nadprzyrodzonej atmosferze, w jego duszy ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; obraz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłry miaĹ&#x201A; później odcisnÄ&#x2026;Ä&#x2021; na nim gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie piÄ&#x2122;tno. Jak wspomina: â&#x20AC;&#x17E;spostrzegĹ&#x201A;em, Ĺźe caĹ&#x201A;y sposĂłb jej bycia wypĹ&#x201A;ywa z przywiÄ&#x2026;zania do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego przez wstawiennictwo Maryi.â&#x20AC;?71 Dona Lucilia pozostaĹ&#x201A;a niezmiennie wierna naboĹźeĹ&#x201E;stwu swej mĹ&#x201A;odoĹ&#x203A;ci. W ostatnich latach Ĺźycia, kiedy nie miaĹ&#x201A;a juĹź siĹ&#x201A;y udaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, spÄ&#x2122;dzaĹ&#x201A;a dĹ&#x201A;ugie godziny, aĹź do późnej nocy, na modlitwie przed alabastrowÄ&#x2026; ďŹ gurÄ&#x2026; NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca stojÄ&#x2026;cÄ&#x2026; w gĹ&#x201A;Ăłwnym hallu jej rezydencji.72

68 NaboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca ilustrujÄ&#x2026; trzy papieskie encykliki: Annum Sacrum (

) Leona XIII, Miserentissimus Redemptor (

) Piusa XI i Haurietis Aquas ( ) Piusa XII. Wielkim apostoĹ&#x201A;em tego naboĹźeĹ&#x201E;stwa byĹ&#x201A; w dziewiÄ&#x2122;tnastym wieku francuski jezuita, Henri Ramière (

-

), ktĂłry kierowaĹ&#x201A; rozwÄłajÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie Apostolstwem Modlitwy. W Brazylii naboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego znalazĹ&#x201A;o swego gorÄ&#x2026;cego orÄ&#x2122;downika w osobie ojca Bartolomeo Taddei. Urodzony listopada

r. we wĹ&#x201A;oskiej miejscowoĹ&#x203A;ci San Giovanni Valle Roveto, Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; kwietnia

r., a listopada tego samego roku wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do nowicjatu Towarzystwa Jezusowego.

WysĹ&#x201A;any do SzkoĹ&#x201A;y Ĺ&#x161;w. Ludwika Gonzagi w ItĂş, w Brazylii, zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; tam Apostolstwo Modlitwy i poczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; rozpowszechniaÄ&#x2021; kult NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca, ktĂłry uczyniĹ&#x201A; centrum swego Ĺźycia. W chwili jego Ĺ&#x203A;mierci, czerwca

r., liczba oĹ&#x203A;rodkĂłw Apostolstwa Modlitwy, ktĂłre powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; do Ĺźycia, siÄ&#x2122;gaĹ&#x201A;a . SkupiaĹ&#x201A;y one ok. czĹ&#x201A;onkĂłw i stowarzyszonych. Zob. Luigi Roumanie SS, Il P. Bartolomeo Taddei della compagnia di GesĂš apostolo del S. Cuore in Brasile, Messaggero del Sacro Cuore, Roma ; Aristide Grève SJ, Padre Bartolomeu Taddei, Editora Vozes, Petropolis

. Na temat naboĹźeĹ&#x201E;stwa do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca zob. klasycznÄ&#x2026; pracÄ&#x2122; Augusta Hamona, Histoire de la dĂŠvotion au SacrĂŠ-Coeur, t.

- , Beauchesne, Paris - , a spoĹ&#x203A;rĂłd publikacji najnowszych: Francesca Marie i, Il Cuore di GesĂš. Culto, devozione, spiritualitĂ , Editrice Ancora, Milano

.

69 Leon XIII, encyklika Annum Sacrum z maja

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. II, s. . PoĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie rodzaju ludzkiego NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszemu Sercu Jezusowemu, zapowiedziane przez papieĹźa w tej encyklice, odbyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122;

czerwca

r.

70 KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; pod wezwaniem NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego poĹ&#x201A;oĹźony na terenach Campos Eliseos zostaĹ&#x201A; zbudowany w latach

-

i powierzony salezjanom. Wieloletnim, zasĹ&#x201A;uĹźonym rektorem sanktuarium byĹ&#x201A; O. Gaetano Falcone. W tej wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyni, gdzie w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi prawej nawy staĹ&#x201A;a piÄ&#x2122;kna ďŹ gura Maryi WspomoĹźenia Wiernych, rosĹ&#x201A;a czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; mĹ&#x201A;odego Plinia dla Matki BoĹźej spod Lepanto, KrĂłlowej RóşaĹ&#x201E;ca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, â&#x20AC;&#x17E;Auxilium Christianorumâ&#x20AC;?.

71 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. .

72 Ibidem, t. III, s.

- . Dona Lucilia zwykle upraszaĹ&#x201A;a Ĺ&#x201A;aski BoĹźej odmawiajÄ&#x2026;c Psalm oraz â&#x20AC;&#x17E;nieustajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; nowennÄ&#x2122;â&#x20AC;? do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego (ibidem, s. - ).

'

K !" # XX $% DuszÄ&#x2122; Dony Lucilii przepeĹ&#x201A;niaĹ&#x201A;y poboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i miĹ&#x201A;osierdzie. PeĹ&#x201A;na byĹ&#x201A;a niezmierzonej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, dobroci i matczynych uczuÄ&#x2021;, ktĂłre nie koncentrowaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie na dwĂłjce dzieci otrzymanych z Ĺ&#x201A;aski OpatrznoĹ&#x203A;ci, ale rozlewaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; o wiele szerzej. Plinio niejednokrotnie powtarzaĹ&#x201A;, iĹź: â&#x20AC;&#x17E;W najwyĹźszym stopniu posiadaĹ&#x201A;a ona ogromny zasĂłb czuĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci: byĹ&#x201A;a najczulszÄ&#x2026; cĂłrkÄ&#x2026;, najczulszÄ&#x2026; siostrÄ&#x2026;, najczulszÄ&#x2026; ĹźonÄ&#x2026;, najczulszÄ&#x2026; matkÄ&#x2026;, najczulszÄ&#x2026; babkÄ&#x2026;, a nawet prababkÄ&#x2026;. Ale mam wraĹźenie, Ĺźe byĹ&#x201A;o w niej coĹ&#x203A;, co dodawaĹ&#x201A;o gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi tym wszystkim uczuciom, a mianowicie to, Ĺźe byĹ&#x201A;a nade wszystko matkÄ&#x2026;! PrzepeĹ&#x201A;niaĹ&#x201A;a jÄ&#x2026; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; nie tylko do dwĂłjki dzieci, ktĂłre posiadaĹ&#x201A;a, lecz rĂłwnieĹź do dzieci, ktĂłrych nie miaĹ&#x201A;a. MoĹźna powiedzieÄ&#x2021;, iĹź byĹ&#x201A;a stworzona do posiadania miliona dzieci; jej serce biĹ&#x201A;o rytmem pragnienia, by je poznaÄ&#x2021;.â&#x20AC;?73 Ci, ktĂłrym nie dane byĹ&#x201A;o osobiĹ&#x203A;cie poznaÄ&#x2021; Dony Lucilii, mogÄ&#x2026; sobie odtworzyÄ&#x2021; jej wizerunek moralny za poĹ&#x203A;rednictwem kilku, peĹ&#x201A;nych wyrazu fotograďŹ i oraz Ĺ&#x203A;wiadectw ludzi, ktĂłrzy zapamiÄ&#x2122;tali jÄ&#x2026; w podeszĹ&#x201A;ym wieku.74 OdzwierciedlaĹ&#x201A;a model kobiety idealnej, ktĂłra zachwyciĹ&#x201A;aby Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego Franciszka Salezego poszukujÄ&#x2026;cego Filotei.75 MoĹźemy sobie wyobraziÄ&#x2021;, iĹź Dona Lucilia wychowywaĹ&#x201A;a Plinia sĹ&#x201A;owami Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego Franciszka Ksawerego, wypowiedzianymi przezeĹ&#x201E; pewnego wieczoru do brata, w drodze na przyjÄ&#x2122;cie: â&#x20AC;&#x17E;Soyons distinguĂŠs (miejmy maniery) ad majorem Dei gloriam.â&#x20AC;?

DoskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; manier jest owocem ascezy, osiÄ&#x2026;ganym jedynie za pomocÄ&#x2026; starannie destylowanego przez stulecia wyksztaĹ&#x201A;cenia oraz poprzez szlachetny wysiĹ&#x201A;ek, co czÄ&#x2122;sto obserwowaÄ&#x2021; moĹźna w zakonach kontemplacyjnych obdarowujÄ&#x2026;cych mĹ&#x201A;odych nowicjuszy iĹ&#x203A;cie â&#x20AC;&#x17E;ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122;cÄ&#x2026;â&#x20AC;? edukacjÄ&#x2026;. CzĹ&#x201A;owiek wszak skĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; z duszy i ciaĹ&#x201A;a. Ĺťycie duchowe winno uzewnÄ&#x2122;trzniaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; przez ciaĹ&#x201A;o, a miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; ma siÄ&#x2122; wyraĹźaÄ&#x2021; zewnÄ&#x2122;trznymi aktami uprzejmoĹ&#x203A;ci. UprzejmoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest spoĹ&#x201A;ecznym â&#x20AC;&#x17E;ryIbidem, t. III, s. .

JednÄ&#x2026; z jej cech byĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nieprzejednanej opozycji miÄ&#x2122;dzy dobrem i zĹ&#x201A;em. Jak wspomina jej siostrzeniec, Adolpho Lindenberg: â&#x20AC;&#x17E;PolaryzacjÄ&#x2122; tÄ&#x2122; wzniosĹ&#x201A;a na wysoki poziom: jakiĹ&#x203A; czyn jest bardzo dobry, inny jest bardzo zĹ&#x201A;y. Warto wspomnieÄ&#x2021; jej gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokÄ&#x2026; obawÄ&#x2122; przed grzechem. Jako dziecku czy mĹ&#x201A;odzieĹ&#x201E;cowi, bardziej niĹź ta czy inna cnota, rzucaĹ&#x201A;o mi siÄ&#x2122; w oczy jej przekonanie, iĹź naleĹźy zachwycaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; dobrem i jemu siÄ&#x2122; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;caÄ&#x2021;, a takĹźe przekonanie, iĹź zĹ&#x201A;o jest okropne i naleĹźy go nienawidziÄ&#x2021; i pogardzaÄ&#x2021; nim.â&#x20AC;? J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. II, s. .

73 74

(

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś tuaĹ&#x201A;emâ&#x20AC;? oĹźywianym chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i skierowanym ku chwale BoĹźej. â&#x20AC;&#x17E;UprzejmoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest dla miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci tym, czym liturgia dla modlitwy: rytuaĹ&#x201A;em, ktĂłry jÄ&#x2026; wyraĹźa, dziaĹ&#x201A;aniem, ktĂłre jÄ&#x2026; ucieleĹ&#x203A;nia, pedagogiÄ&#x2026;, ktĂłra jÄ&#x2026; pobudza. UprzejmoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest liturgiÄ&#x2026; braterskiej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?76 Lucilia Ribeiro dos Santos ucieleĹ&#x203A;niaĹ&#x201A;a wszystkie najlepsze cechy ducha starej arystokracji SĂŁo Paulo. W staromodnej uprzejmoĹ&#x203A;ci swej matki mĹ&#x201A;ody Plinio dostrzegaĹ&#x201A; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; do porzÄ&#x2026;dku chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego doprowadzonÄ&#x2026; do ostatecznych konsekwencji oraz podobnie radykalne odrzucenie nowoczesnego, rewolucyjnego Ĺ&#x203A;wiata. Od tamtych czasĂłw jego Ĺźyciu niezmiennie towarzyszyĹ&#x201A;y: arystokratyczna postawa oraz uprzejme maniery. Plinio CorrĂŞa de Oliveira, ktĂłry w sposobie bycia przypominaĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A;a Merry del Val, wielkiego watykaĹ&#x201E;skiego sekretarza stanu w czasach Ĺ&#x203A;w. Piusa X, sĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;cego ze swej duchowej pokory i doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci manier, byĹ&#x201A; znakomicie przygotowany do Ĺźycia towarzyskiego. Jego zachowanie byĹ&#x201A;o wzorowe, a konwersacja z nim fascynujÄ&#x2026;ca i niewyczerpana w swym bogactwie.

OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; chciaĹ&#x201A;a, by codzienne obcowanie oĹźywiaĹ&#x201A;o i wciÄ&#x2026;Ĺź odnawiaĹ&#x201A;o te wspĂłlne cechy â&#x20AC;&#x201C; aĹź do roku

, kiedy to Dona Lucilia zmarĹ&#x201A;a w wieku dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu dwĂłch lat.

. Pierwsze spojrzenie ku Europie ZnaczÄ&#x2026;cy element formacji kulturalnej brazylÄłskich elit poczÄ&#x2026;tku dwudziestego wieku stanowiĹ&#x201A;y podróşe do Europy. Dla Plinia i jego rodziny okazja po temu nadarzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122;, kiedy Dona Lucilia zmuszona byĹ&#x201A;a przejĹ&#x203A;Ä&#x2021; powaĹźnÄ&#x2026; operacjÄ&#x2122; z powodu kamieni şóĹ&#x201A;ciowych. Chora dowiedziaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122;, iĹź niemiecki autorytet w dziedzinie medycyny, profesor August Bier,77 osobisty lekarz kajzera, dokonuje tego typu zabiegĂłw nowÄ&#x2026;, opracowanÄ&#x2026; przez siebie technikÄ&#x2026;. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty z Sabaudii na kartach swego sĹ&#x201A;ynnego dzieĹ&#x201A;a uczy, w jaki sposĂłb dusza moĹźe ĹźyÄ&#x2021; na Ĺ&#x203A;wiecie nie przyjmujÄ&#x2026;c ducha tego Ĺ&#x203A;wiata: â&#x20AC;&#x17E;BĂłg â&#x20AC;&#x201C; twierdzi on â&#x20AC;&#x201C; nakazuje chrzeĹ&#x203A;cÄłanom, Ĺźywym roĹ&#x203A;linom KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, by kaĹźdy z nich wydawaĹ&#x201A; owoce poboĹźnoĹ&#x203A;ci wedĹ&#x201A;ug swego stanu i powoĹ&#x201A;ania.â&#x20AC;? Ĺ&#x161;w. Franciszek Salezy, Filotea, czyli droga do Ĺźycia poboĹźnego, przeĹ&#x201A;. ks. Aleksander JeĹ&#x201A;owicki, OďŹ cyna Wydawnicza Viator, Warszawa , s. .

76 Roger Dupuis SJ, Paul Celier, Courtoisie chrĂŠtienne et dignitĂŠ humaine, Mame, Paris , s.

.

77 August Bier (

- ), profesor chirurgii w Kilonii, Greifswaldzie, Bonn i Berlinie zasĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w historii medycyny wprowadzeniem specjalnej techniki terapeutycznej, zwanej bierterapiÄ&#x2026;, szczegĂłlnie polecanej w przypadkach ostrych i przewlekĹ&#x201A;ych stanĂłw zapalnych. Zob. Martin MĂźller, sub voce, w: NDB, t. II ( ), s. - . Dona Lucilia utrzymywaĹ&#x201A;a z doktorem Bierem przyjacielskÄ&#x2026; korespondencjÄ&#x2122; aĹź do jego Ĺ&#x203A;mierci w r. . J. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. II, s.

- .

75

K !" # XX $% W czerwcu

roku Lucilia CorrĂŞa de Oliveira wsiadĹ&#x201A;a na statek w porcie Santos. Towarzyszyli jej nie tylko mÄ&#x2026;Ĺź JoĂŁo Paulo oraz dzieci: Plinio i RosĂŠe, ale takĹźe jej matka Gabriela, bracia z Ĺźonami oraz ich dzieci. Przez dziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; kolejnych miesiÄ&#x2122;cy caĹ&#x201A;a ta rodzinna spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oddawaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; zwiedzaniu gĹ&#x201A;Ăłwnych miast europejskich.

W Berlinie na poczÄ&#x2026;tku lipca mĹ&#x201A;oda matka przeszĹ&#x201A;a operacjÄ&#x2122; wykonanÄ&#x2026; przez profesora Biera; okres rekonwalescencji spÄ&#x2122;dziĹ&#x201A;a na ciepĹ&#x201A;ych kÄ&#x2026;pielach w Binz na wyspie RĂźgen, po czym udaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do Wiesbaden i Kolonii. Lato roku

upĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o caĹ&#x201A;ej rodzinie w kwitnÄ&#x2026;cych przedwojennych Niemczech, do ktĂłrych ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; von BĂźlow w swoich pamiÄ&#x2122;tnikach odniĂłsĹ&#x201A; sĹ&#x201A;owa Schillera: â&#x20AC;&#x17E;RadoĹ&#x203A;Ä&#x2021; byĹ&#x201A;a w Ilionie, nim wielkie mury runÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y.â&#x20AC;?78 Tego lata panowaĹ&#x201A;a zimna, zĹ&#x201A;a pogoda; w ParyĹźu spadĹ&#x201A; nawet Ĺ&#x203A;nieg. â&#x20AC;&#x17E;Kwestia wschodniaâ&#x20AC;? i toczÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; na BaĹ&#x201A;kanach wojna bezustannie powracaĹ&#x201A;y na pierwsze strony gazet. Na poczÄ&#x2026;tku wrzeĹ&#x203A;nia, kiedy kazjer udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z oďŹ cjalnÄ&#x2026; wizytÄ&#x2026; do Szwajcarii, w Wiedniu, w obecnoĹ&#x203A;ci cesarza Franciszka JĂłzefa i caĹ&#x201A;ego dworu, odbyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wielki Kongres Eucharystyczny. EuropÄ&#x2122;, zdominowanÄ&#x2026; wĂłwczas przez postacie dwĂłch wielkich wĹ&#x201A;adcĂłw, Franciszka JĂłzefa i Wilhelma II, Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;a mocna sieÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;zĂłw dynastycznych. W grudniu

roku w Monachium zebraĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; liczne grono panujÄ&#x2026;cych, by uczciÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;mierÄ&#x2021; dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciodwuletniego regenta Luitpolda z Bawarii, znanego jako â&#x20AC;&#x17E;patriarcha panujÄ&#x2026;cych monarchĂłwâ&#x20AC;?, a maja roku nastÄ&#x2122;pnego â&#x20AC;&#x201C; by wziÄ&#x2026;Ä&#x2021; udziaĹ&#x201A; w Berlinie we wspaniaĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;lubie ksiÄ&#x2122;Ĺźniczki Wiktorii Luizy z domu HohenzollernĂłw, cĂłrki cesarza Wilhelma II, z Ernestem Augustem hanowerskim z Brunszwiku LĂźnebergu, ksiÄ&#x2122;ciem Cumberland.

Dona Lucilia wraz z rodzinÄ&#x2026; spÄ&#x2122;dziĹ&#x201A;a zimÄ&#x2122; w ParyĹźu, gdzie aĹź do koĹ&#x201E;ca marca

roku zatrzymali siÄ&#x2122; w Hotel Royal przy Avenue Friedland. StamtÄ&#x2026;d udali siÄ&#x2122; do Genui z zamiarem dalszej podróşy do Rzymu, aby zĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; hoĹ&#x201A;d papieĹźowi Piusowi X, jednak wieĹ&#x203A;ci o panujÄ&#x2026;cej w Wiecznym MieĹ&#x203A;cie epidemii zmusiĹ&#x201A;y ich do zmiany planĂłw.

Rodzina wyruszyĹ&#x201A;a wiÄ&#x2122;c w drogÄ&#x2122; powrotnÄ&#x2026; i kwietnia

roku przybyĹ&#x201A;a do brazylÄłskiego portu Santos.

78 Bernhard von BĂźlow, Memorie, t. III, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie, Guerra mondiale e catastrofe, A. Mondadori, Milano

, s.

(sÄ&#x2026; to dwa pierwsze wersy Kasandry Fryderyka Schillera, przeĹ&#x201A;. Kazimierz BrodziĹ&#x201E;ski, w: Fryderyk Schiller, DzieĹ&#x201A;a wybrane, PIW, Warszawa , t. I, s. ).

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś Podróş po Europie wryĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko w pamiÄ&#x2122;Ä&#x2021; czteroletniego Plinia. Wizyta w koloĹ&#x201E;skiej katedrze z jej wyniosĹ&#x201A;ymi wieĹźami, ktĂłra przez siedem stuleci strzegĹ&#x201A;a relikwii Trzech KrĂłli, stanowiĹ&#x201A;a pierwsze jego spotkanie z cudami sztuki gotyckiej. Bieg Renu usiany zamkami, Alpy pokryte Ĺ&#x203A;niegiem, wspaniaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Notre Dame i Wersalu, wybrzeĹźe Ligurii, niczym malowniczy balkon zwisajÄ&#x2026;cy ponad Morzem Ĺ&#x161;rĂłdziemnym â&#x20AC;&#x201C; odcisnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki Ĺ&#x203A;lad na duszy chĹ&#x201A;opca. O kaĹźdym pomniku cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, ktĂłry oglÄ&#x2026;daĹ&#x201A; podróşujÄ&#x2026;c wĂłwczas z rodzinÄ&#x2026;, mĂłgĹ&#x201A; powiedzieÄ&#x2021;, mutatis mutandi, to samo, co napisaĹ&#x201A; po zwiedzeniu katedry w Kolonii. Oto jego sĹ&#x201A;owa: â&#x20AC;&#x17E;CoĹ&#x203A; tajemniczego pociÄ&#x2026;ga caĹ&#x201A;Ä&#x2026; mÄ&#x2026; duszÄ&#x2122; do pozostawania w zgodnoĹ&#x203A;ci z tymi cudownymi dzieĹ&#x201A;ami KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego!

To szkoĹ&#x201A;a myĹ&#x203A;lenia, woli i odczuwania. StÄ&#x2026;d wywodzi siÄ&#x2122; sposĂłb Ĺźycia, do ktĂłrego â&#x20AC;&#x201C; jak czujÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; zostaĹ&#x201A;em zrodzony. To coĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;kszego ode mnie, coĹ&#x203A;, co nastaĹ&#x201A;o dĹ&#x201A;ugo przede mnÄ&#x2026;. Kiedy mnie jeszcze nie byĹ&#x201A;o, to wszystko trwaĹ&#x201A;o juĹź od stuleci. ZrodziĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; z katolickiej mentalnoĹ&#x203A;ci ludzi, ktĂłrzy Ĺźyli przede mnÄ&#x2026; i ktĂłrzy rĂłwnieĹź, w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi swoich dusz, nosili to samo pragnienie niewyobraĹźalnego. Oni wymyĹ&#x203A;lili to, czego ja nie wymyĹ&#x203A;liĹ&#x201A;em i stworzyli to, czego ja nie stworzyĹ&#x201A;em. Ich pragnienie byĹ&#x201A;o tak wzniosĹ&#x201A;e, tak uniwersalne, tak doskonale odpowiadajÄ&#x2026;ce gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej tÄ&#x2122;sknocie tak wielu ludzi, Ĺźe stworzyĹ&#x201A;o pomnik, ktĂłry pozostaĹ&#x201A; na zawsze: katedrÄ&#x2122; w Kolonii!â&#x20AC;?79 UpĹ&#x201A;ynie czterdzieĹ&#x203A;ci lat, zanim Plinio powrĂłci do Europy, ale stary kontynent juĹź teraz zdÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A; zapuĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; korzenie w jego sercu. Tymczasem jednak zbliĹźaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; pierwsza wojna Ĺ&#x203A;wiatowa.

. Zmierzch belle epoque W styczniu

roku w Sali Lustrzanej paĹ&#x201A;acu wersalskiego odbyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; konferencja pokojowa80 kĹ&#x201A;adÄ&#x2026;ca kres wojnie bez precedensu w historii, zarĂłwno jeĹ&#x203A;li chodzi o straty ludzkie, przekraczajÄ&#x2026;ce osiem milionĂłw zabitych, jak rĂłwnieĹź o zasiÄ&#x2122;g jej polityczno-spoĹ&#x201A;ecznych reperkusji.

P. CorrĂŞa de Oliveira, O inimaginĂĄvel e o sonhado, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , marzec , s. .

Na temat konferencji pokojowej w Wersalu zob.: Pierre Renouvin, Le traitÊ de Versailles, Flammarion, Paris ; Michel Launay, Versailles, une paix bâclÊe, Complexe, Bruxelles

; Pierre Milza, De Versailles Ă Berlin - , Armand Colin, Paris .

79

80

!

K !" # XX $% Niemcy zostaĹ&#x201A;y upokorzone i przeobraĹźone materialnie i moralnie, jednak najwiÄ&#x2122;kszym przegranym w tej wojnie okazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; cesarstwo austro-wÄ&#x2122;gierskie.81 Poprzez zniszczenie cesarstwa osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;ty zostaĹ&#x201A; cel wÄ&#x2026;skiego krÄ&#x2122;gu politykĂłw zwiÄ&#x2026;zanych z masoneriÄ&#x2026;. Tym celem byĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;republikanizacja Europyâ&#x20AC;?,82 stanowiÄ&#x2026;ca na scenie narodowej i miÄ&#x2122;dzynarodowej zwieĹ&#x201E;czenie dzieĹ&#x201A;a rewolucji francuskiej. Pierwsza wojna Ĺ&#x203A;wiatowa, rozpoczÄ&#x2122;ta jak klasyczny konďŹ&#x201A;ikt zbrojny, zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z opiniÄ&#x2026; wÄ&#x2122;gierskiego historyka, Françoisa FejtĂś â&#x20AC;&#x201C; jako wojna ideologiczna, ktĂłrej celem byĹ&#x201A;o rozczĹ&#x201A;onkowanie Austro-WÄ&#x2122;gier.83 Traktaty z lat

- narzucajÄ&#x2026;ce bÄ&#x2026;dĹş promujÄ&#x2026;ce transformacjÄ&#x2122; monarchii niemieckiej i austro-wÄ&#x2122;gierskiej w republiki parlamentarne, â&#x20AC;&#x17E;oznaczajÄ&#x2026; dla Europy bardziej rewolucjÄ&#x2122; niĹź pokĂłjâ&#x20AC;?.84 Mapa polityczna Europy naszkicowana podczas kongresu wiedeĹ&#x201E;skiego zostaje przerysowana zgodnie z nowymi kryteriami â&#x20AC;&#x17E;samostanowienia narodĂłwâ&#x20AC;?, sformuĹ&#x201A;owanymi przez amerykaĹ&#x201E;skiego prezydenta Wilsona.

Podczas gdy Niemcy zaczynajÄ&#x2026; rozwÄłaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w jedynÄ&#x2026; potÄ&#x2122;gÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;rodkowej Europy, na ruinach cesarstwa austriackiego wyrastajÄ&#x2026; nowe, â&#x20AC;&#x17E;wielonarodoweâ&#x20AC;? paĹ&#x201E;stwa, takie jak Republika CzechosĹ&#x201A;owacka czy KrĂłlestwo SerbĂłw, ChorwatĂłw i SĹ&#x201A;oweĹ&#x201E;cĂłw â&#x20AC;&#x201C; późniejsza JugosĹ&#x201A;awia.

81 â&#x20AC;&#x17E;Niemcy sÄ&#x2026; upokorzone, okaleczone, ale ĹźyjÄ&#x2026;. Cesarstwo austro-wÄ&#x2122;gierskie zostaĹ&#x201A;o rozdarte na strzÄ&#x2122;py â&#x20AC;&#x201C; jedyne, co z niego zostaĹ&#x201A;o, to niemiecka Austria, ktĂłra ledwo dyszy.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, A conjuração dos Cesares e do Synhedrio, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, III

.

82 François FejtÜ, Requiem pour un empire dÊfunt, Lieu Commun, Paris

, s. ,

. â&#x20AC;&#x17E;WzniosĹ&#x201A;ym celem przedkĹ&#x201A;adanym ĹźoĹ&#x201A;nierzom w okopach przez elity polityczne i intelektualne byĹ&#x201A;o oczyszczenie Europy z resztek klerykalizmu i monarchizmuâ&#x20AC;? (s. ). Na temat roli masonerii, zob. ibidem, s. - .

83 Zob. F. FejtĂś, Requiem pour un empire dĂŠfunt, s. - . Na temat pierwszej wojny Ĺ&#x203A;wiatowej zob. Leo Valiani, La dissoluzione delâ&#x20AC;&#x2122;Austria-Ungheria, Il Saggiatore, Milano

; Gian Enrico Rusconi, Il rischio . Come si decide la guerra, Il Mulino, Bologna

; P. Renouvin, La prima guerra mondiale, Lucarini, Roma

. WedĹ&#x201A;ug François Fureta, rokiem, w ktĂłrym â&#x20AC;&#x17E;wojna zaczynaĹ&#x201A;a przybieraÄ&#x2021; formÄ&#x2122; ideologicznÄ&#x2026;â&#x20AC;? byĹ&#x201A; rok

. François Furet, PrzeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; pewnego zĹ&#x201A;udzenia: esej o idei komunistycznej w XX w., przeĹ&#x201A;. Joanna GĂłrnicka-Kalinowska i Maria Ochab, Volumen, Warszawa , s. . Rewolucja lutowa prowadzÄ&#x2026;ca do abdykacji cara MikoĹ&#x201A;aja II, później zaĹ&#x203A; paĹşdziernikowa, wynoszÄ&#x2026;ca do wĹ&#x201A;adzy Lenina, przekreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026; wieki istnienia imperium carĂłw i torujÄ&#x2026; drogÄ&#x2122; nowej Rosji, zrywajÄ&#x2026;cej wszelkie wiÄ&#x2122;zy z przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. W kwietniu prezydent Wilson wciÄ&#x2026;ga do wojny AmerykÄ&#x2122; ogĹ&#x201A;aszajÄ&#x2026;c demokratycznÄ&#x2026; krucjatÄ&#x2122; przeciw autokratyzmowi. stycznia

r. tenĹźe sam Wilson publikuje â&#x20AC;&#x17E;czternaĹ&#x203A;cie punktĂłwâ&#x20AC;?, w ktĂłrych, miÄ&#x2122;dzy innymi, zapowiada utworzenie â&#x20AC;&#x17E;Ligi NarodĂłwâ&#x20AC;? w celu zapewnienia Ĺ&#x203A;wiatowego pokoju.

84 François Furet, PrzeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; pewnego zĹ&#x201A;udzenia: esej o idei komunistycznej w XX w., s. . Na temat zmierzchu imperium habsburskiego zob. Zybnek A. B. Zeman, The Break-up of the Hapsburg Empire - , Oxford University Press, London-New York

; Edward Crankshaw, The Fall of the House of Habsburg, Cardinal, London ; Adam Wandruszka, Das Haus Habsburg, Herder, Wien

(

).

"

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś Plinio CorrĂŞa de Oliveira zdawaĹ&#x201A; sobie sprawÄ&#x2122;, w jaki sposĂłb koniec dynastii HabsburgĂłw naznaczyĹ&#x201A; koniec starej cywilizacji europejskiej. Austria HabsburgĂłw symbolizowaĹ&#x201A;a dla niego Ĺ&#x203A;redniowiecznÄ&#x2026; ideÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Cesarstwa Rzymskiego, program Rekonkwisty skierowanej przeciwko Maurom, kontrreformacjÄ&#x2122;, wszystko to, co byĹ&#x201A;o przeciwieĹ&#x201E;stwem Ĺ&#x203A;wiata zrodzonego z rewolucji francuskiej. â&#x20AC;&#x17E;Katolicyzmu â&#x20AC;&#x201C; jak stwierdziĹ&#x201A; Leon XIII z pozycji swego suwerennego i rozstrzygajÄ&#x2026;cego autorytetu â&#x20AC;&#x201C; nie moĹźna identyďŹ kowaÄ&#x2021; z ĹźadnÄ&#x2026; z form rzÄ&#x2026;dĂłw; moĹźe on istnieÄ&#x2021; i rozkwitaÄ&#x2021; zarĂłwno w monarchii, arystokracji czy demokracji, jak i w ramach formy mieszanej, zawierajÄ&#x2026;cej elementy obu ustrojĂłw. Przeznaczenie katolicyzmu nie byĹ&#x201A;o wiÄ&#x2122;c zwiÄ&#x2026;zane z europejskimi monarchiami.

Niemniej jednak niezaprzeczalnym pozostaje fakt, iĹź te wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie monarchie, przynajmniej w swym fundamentalnym aspekcie, zostaĹ&#x201A;y uformowane zgodnie z doktrynÄ&#x2026; katolickÄ&#x2026;. Liberalizm chciaĹ&#x201A; je obaliÄ&#x2021; i zastÄ&#x2026;piÄ&#x2021; innym porzÄ&#x2026;dkiem rzeczy. PrzeksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A; on arystokratyczne monarchie pochodzÄ&#x2026;ce z katolickiej inspiracji w burĹźuazyjno-liberalne republiki o antykatolickim duchu i mentalnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?85 O ile nie dziwiÄ&#x2026; nas francuskie korzenie kulturalne Plinia CorrĂŞi de Oliveira, powiÄ&#x2026;zane z intelektualno-towarzyskim Ĺźyciem SĂŁo Paulo owych czasĂłw, to zdumienie wywoĹ&#x201A;uje prawdziwa namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jakÄ&#x2026; wykazywaĹ&#x201A; on juĹź wtedy w stosunku do Austrii HabsburgĂłw.

MiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; mĹ&#x201A;odego BrazylÄłczyka do imperium austriackiego zakorzeniona byĹ&#x201A;a w tym, co nadprzyrodzone. Austria â&#x20AC;&#x201C; spadkobierczyni karoliĹ&#x201E;skiego Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Cesarstwa Rzymskiego â&#x20AC;&#x201C; stanowiĹ&#x201A;a w jego oczach historycznÄ&#x2026; manifestacjÄ&#x2122; cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej par excellence. PomiÄ&#x2122;dzy szesnastym a osiemnastym stuleciem, w obliczu szalejÄ&#x2026;cego w pĂłĹ&#x201A;nocnej Europie protestantyzmu oraz formowania siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wieckiej, przedoĹ&#x203A;wieceniowej kultury, imperium HabsburgĂłw reprezentowaĹ&#x201A;o symbol wiernoĹ&#x203A;ci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi. W epoce, kiedy wartoĹ&#x203A;ci dynastyczne dominowaĹ&#x201A;y nad paĹ&#x201E;stwowymi, imiÄ&#x2122; HabsburgĂłw symbolizowaĹ&#x201A;o ideaĹ&#x201A;y katolickiej kontrreformacji. Iberyjscy konkwistadorzy zapuszczajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; w gĹ&#x201A;Ä&#x2026;b kontynentu poĹ&#x201A;udniowoamerykaĹ&#x201E;skiego i rycerze broniÄ&#x2026;cy granic chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego imperium na murach Budapesztu i Wiednia walczyli pod tym samym sztandarem.

85

P. CorrĂŞa de Oliveira, Terceiro acto, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , X .

#

K !" # XX $% To w stolicy Austrii w roku

odbyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kongres, ktĂłrego zadaniem byĹ&#x201A;o zatwierdziÄ&#x2021; przywrĂłcenie w Europie porzÄ&#x2026;dku zakĹ&#x201A;Ăłconego przez rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026; i Napoleona. AĹź do swego upadku w roku

imperium HabsburgĂłw stanowiĹ&#x201A;o gĹ&#x201A;Ăłwny cel antychrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skiej nienawiĹ&#x203A;ci tajnych stowarzyszeĹ&#x201E; i siĹ&#x201A; rewolucyjnych. Plinio CorrĂŞa de Oliveira nieustannie broniĹ&#x201A; jego niezastÄ&#x2026;pionej roli historycznej; zaraz po zakoĹ&#x201E;czeniu drugiej wojny Ĺ&#x203A;wiatowej pisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;WiedeĹ&#x201E; powinien byÄ&#x2021; stolicÄ&#x2026; wielkiego imperium niemieckiego albo monarchii austro-wÄ&#x2122;gierskiej. Jakakolwiek inna sytuacja przyniesie nieodwracalne ďŹ asko katolickich wpĹ&#x201A;ywĂłw nad Dunajem.â&#x20AC;?86

. Ĺ&#x161;wit amerykaĹ&#x201E;skiego mitu Historycy podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026; powaĹźne konsekwencje geopolityczne rozpadu cesarstwa austro-wÄ&#x2122;gierskiego. Nikt jednak do tej pory nie odsĹ&#x201A;oniĹ&#x201A; konsekwencji tego wydarzenia w dziedzinie mentalnoĹ&#x203A;ci i obyczajĂłw. A przecieĹź to, co siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;o, byĹ&#x201A;o niejako stĹ&#x201A;umieniem Ĺźyciodajnego oddechu Europy! Charakterystyczna dla belle epoque atmosfera stabilizacji i bezpieczeĹ&#x201E;stwa, o ktĂłrej wspomina Stefan Zweig,87 szybko zniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a. Wiatr niepewnoĹ&#x203A;ci i nerwowoĹ&#x203A;ci wiaĹ&#x201A; przez stary kontynent.

Do roku

Europa cieszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; niekwestionowanÄ&#x2026; wyĹźszoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. Po wojnie â&#x20AC;&#x17E;zwÄ&#x2026;tpiĹ&#x201A;a w siebie, w prawowitoĹ&#x203A;Ä&#x2021; swej dominacji, w wyĹźszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wĹ&#x201A;asnej cywilizacji oraz we wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;?.88 Prace noszÄ&#x2026;ce tytuĹ&#x201A;y niegdyĹ&#x203A; niewyobraĹźalne, np. Zmierzch Europy geografa Alberta Demangeona czy Zmierzch Zachodu niemieckiego pisarza Oswalda Spenglera, staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; prawdziwymi bestsellerami.

P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr ,

VII . â&#x20AC;&#x17E;W tym sensie, koniecznie naleĹźy wykazaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; szczegĂłlnÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2026; i rozwagÄ&#x2026;. SiĹ&#x201A;Ä&#x2026;, by zniszczyÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno w Niemczech, jak i poza nimi â&#x20AC;&#x201C; wszystko co na zniszczenie zasĹ&#x201A;uguje. RozwagÄ&#x2026; zaĹ&#x203A;, by nie zniszczyÄ&#x2021;, czego niszczyÄ&#x2021; nie naleĹźy, by nie naruszyÄ&#x2021; tego, co powinno trwaÄ&#x2021;. Nie wolno powtĂłrzyÄ&#x2021; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw Wersalu. Nigdy, przenigdy wiÄ&#x2122;cej centrum Ĺ&#x203A;wiata niemieckiego nie powinny stanowiÄ&#x2021; Prusy i Berlin. WĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwÄ&#x2026; rzeczÄ&#x2026; byĹ&#x201A;oby przesuniÄ&#x2122;cie owego centrum do Wiednia. To tu, bardziej niĹź gdzie indziej, leĹźy klucz do lwiej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci problemu.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , IX .

87 â&#x20AC;&#x17E;Kiedy usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2122; znaleĹşÄ&#x2021; proste okreĹ&#x203A;lenie dla okresu, w ktĂłrym dorastaĹ&#x201A;em, okresu poprzedzajÄ&#x2026;cego pierwszÄ&#x2026; wojnÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatowÄ&#x2026;, wydaje mi siÄ&#x2122;, iĹź najpeĹ&#x201A;niej oddam prawdÄ&#x2122; o nim nazywajÄ&#x2026;c go â&#x20AC;&#x17E;ZĹ&#x201A;otym Wiekiem BezpieczeĹ&#x201E;stwa. (â&#x20AC;Ś) Nikt nie myĹ&#x203A;laĹ&#x201A; wĂłwczas o wojnach, o rewolucjach, o przewrotach. Wszelki radykalizm, wszelka przemoc wydawaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; niemoĹźliwe w owym wieku rozumu i rozsÄ&#x2026;dku.â&#x20AC;? S. Zweig, The World of Yesterday, Cassell, London

, s.

- .

88 RenĂŠ RĂŠmond, Introduction Ă lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de notre temps, Editions du Seuil, Paris , t. III: Le XX siècle de Ă nos jours, s. . Zob. teĹź Carlo Curcio, Europa, storia di unâ&#x20AC;&#x2122;idea, t.

- , Vallecchi, Firenze

, t. II, s.

-

; Jean GuiďŹ&#x20AC;an, Histoire de lâ&#x20AC;&#x2122;Europe au XX siècle, - , Editions Complexe, Brussels .

86

$

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś W Ĺ&#x203A;wiecie poczyna ugruntowywaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; amerykaĹ&#x201E;ski mit.89 â&#x20AC;&#x17E;Kiedy Europa zdawaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; tonÄ&#x2026;Ä&#x2021; w chaosie, Ameryka znalazĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; u szczytu â&#x20AC;&#x17E;wilsonowskiejâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;wietnoĹ&#x203A;ci. Stany Zjednoczone osiÄ&#x2026;gaĹ&#x201A;y apogeum swego rozkwitu.â&#x20AC;?90 Ameryka reprezentowaĹ&#x201A;a nowy styl Ĺźycia, ktĂłrego lĹ&#x203A;niÄ&#x2026;cym i sztucznym modelem staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; Hollywood â&#x20AC;&#x201C; siedziba nowego imperium kina. W latach dwudziestych, â&#x20AC;&#x17E;les annĂŠes follesâ&#x20AC;?, (â&#x20AC;&#x17E;szalonych latach dwudziestychâ&#x20AC;?) Europa przeszĹ&#x201A;a seriÄ&#x2122; transformacji spoĹ&#x201A;ecznych, ktĂłre do gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi zmieniĹ&#x201A;y obyczaje jej mieszkaĹ&#x201E;cĂłw. Jej â&#x20AC;&#x17E;amerykanizacjaâ&#x20AC;? zostaĹ&#x201A;a narzucona przede wszystkim przez kino,91 ktĂłre staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; najpopularniejszÄ&#x2026; formÄ&#x2026; rozrywki, zaraz po lansowanych przez prasÄ&#x2122; i radio sportach masowych w rodzaju piĹ&#x201A;ki noĹźnej czy boksu.

Nowy styl Ĺźycia, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cy antytezÄ&#x2026; ducha belle epoque, przeniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; nie tylko do wyĹźszych sfer, ale rozciÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź na klasÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;redniÄ&#x2026; i w ogromnej mierze na klasÄ&#x2122; robotniczÄ&#x2026;. Jego symbolem staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; emancypacja kobiet, w wielu krajach, np. we Francji czy WĹ&#x201A;oszech, wciÄ&#x2026;Ĺź nie posiadajÄ&#x2026;cych prawa wyborczego. Emancypacja oferowaĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;nowoczesnyâ&#x20AC;?, agresywny wizerunek kobiety, zupeĹ&#x201A;nie odmienny od tradycyjnego: typ kobiety, ktĂłra Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a wĹ&#x201A;osy Ă la garçonne, ktĂłra skrĂłciĹ&#x201A;a spĂłdnicÄ&#x2122; i rÄ&#x2122;kawy, ktĂłra prowadzi samochĂłd i chodzi na plaĹźÄ&#x2122;. Z kolei typ pĹ&#x201A;ci przeciwnej to mÄ&#x2122;Ĺźczyzna praktyczny, dynamiczny, goniÄ&#x2026;cy za sukcesem, w rodzaju amerykaĹ&#x201E;skiego self-made man. SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo bezlitoĹ&#x203A;nie inďŹ ltrowaĹ&#x201A; mit pieniÄ&#x2122;dzy, poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czony 89 Zob. Appendix I w drugiej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci ksiÄ&#x2026;Ĺźki P. CorrĂŞa de Oliveira, Nobility and Analogous Traditional Elites in the Allocutions of Pius XII, The United States: An Aristocratic Nation Within a Democratic State, s.

- . Zob. teĹź Frederick Mark, Manifest Destiny and Mission in American History, Alfred A. Knopf, New York ; Ernest Lee Tuveson, Redeemer Nation: The Idea of Americaâ&#x20AC;&#x2122;s Millenial Role, University of Chicago Press, Chicago

. W drugiej poĹ&#x201A;owie dwudziestego stulecia, wraz z postÄ&#x2122;pem Rewolucji, Stany Zjednoczone odgrywaĹ&#x201A;y rolÄ&#x2122; podobnÄ&#x2026; do roli Europy z wieku poprzedniego. Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; jak wspomina jeden z jego uczniĂłw â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;porĂłwnywaĹ&#x201A; tÄ&#x2122; rolÄ&#x2122; do roli Austrii w wieku dziewiÄ&#x2122;tnastymâ&#x20AC;?. Podobnie jak imperium HabsburgĂłw stanowiĹ&#x201A;o gĹ&#x201A;Ăłwny cel Ăłwczesnego miÄ&#x2122;dzynarodowego liberalizmu, imperium amerykaĹ&#x201E;skie staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; â&#x20AC;šâ&#x20AC;šczarnÄ&#x2026; bestiÄ&#x2026;â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş dla miÄ&#x2122;dzynarodowego progresywizmu, ktĂłry widziaĹ&#x201A; w nim symbol konserwatyzmu i antykomunizmu. W tej nowej sytuacji Plinio CorrĂŞa â&#x20AC;&#x17E;zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wspieraÄ&#x2021; amerykaĹ&#x201E;skie postawy antykomunistyczne, jak rĂłwnieĹź naciski wywierane przez pewne grupy wewnÄ&#x2026;trz kraju na rzÄ&#x2026;d, by ten utrzymywaĹ&#x201A; twardÄ&#x2026; politykÄ&#x2122; skierowanÄ&#x2026; przeciwko ekspansjonizmowi chiĹ&#x201E;skiemu i sowieckiemu. Postawa ta w Ĺźadnym wypadku nie oznaczaĹ&#x201A;a akceptacji amerykaĹ&#x201E;skiego stylu Ĺźycia czy teĹź liberalizujÄ&#x2026;cych wpĹ&#x201A;ywĂłw amerykanizmu. ByĹ&#x201A;o to po prostu obiektywne uznanie faktu, iĹź w chwili obecnej Stany Zjednoczone stanowiÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122;, bez ktĂłrej nie moĹźna nawet sobie wyobraziÄ&#x2021; powstrzymania politycznej i militarnej ekspansji miÄ&#x2122;dzynarodowego komunizmu.â&#x20AC;? (Julio Loredo, list do autora).

90 P. CorrĂŞa de Oliveira, A dynamite de Christo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XI

.

91 Bohaterami kina lat dwudziestych byli Charlie Chaplin, Buster Keaton, Douglas Fairbanks, Rudolf Valentino, Gloria Swanson czy Mary Pickford.

%

K !" # XX $% z nieokiełznanym poszukiwaniem przyjemności. Każdy aspekt życia podlegał silnemu procesowi demokratyzacji: stosunki społeczne, moda, język.

W latach dwudziestych zmiana smaku dała się odczuć nawet w Brazylii. Plinio Corrêa de Oliveira wspomina: „Dekada ta była dla nas «czasem lenistwa», bajecznych wydatków, wysokich cen ziarna kawowego, nieustannych podróży do Europy, orgii i beztroskiego życia (…) Stagnacja umysłowa Brazylijczyków była zupełna. Słynny zespół jazzowy, rozkołysany taniec, kino i sporty monopolizowały każdą duszę.”92 Amerykanizm zaś definiuje on jako „podświadomy stan ducha, czasem jedynie przenikający do świadomości, który życie przyjemnościami czyni dla człowieka wartością nadrzędną oraz usiłuje postrzegać wszechświat i organizować egzystencję w sposób z natury rzeczy rozkoszny”.93 W centrum São Paulo na wyższych piętrach domów towarowych Mappin wystawiano angielskie meble, bardziej nowoczesne i „higieniczne” niż ich francuskie odpowiedniki. Wśród młodych ludzi uznanie zaczęła zdobywać piłka nożna, zaś nowy, hedonistyczny pogląd na życie znalazł swój symbol w Rio, mieście plaż i karnawału. Tydzień Sztuki Nowoczesnej zorganizowany w São Paulo w roku

pod patronatem miejscowej elity towarzyskiej94 zapowiada rewolucję na polu architektury, rewolucję ucieleśnioną przez Oscara Niemeyera, architekta-komunistę, któremu powierzone zostanie zaprojektowanie Brasílii. W tym samym roku w São Paulo wzniesiono „drapacz chmur Martinellego”, najwyższy w Ameryce Południowej; rosyjski architekt Grigorij Warszawczik zainaugurował „styl międzynarodowy”, który zniweczy wszystkie cechy charakterystyczne centrum brazylijskiego miasta,95 a Le Corbusier stał się wzorem dla nowych architektów latynoamerykańskich. Radykalne przeobrażenie miasta w przeciągu P. Corrêa de Oliveira, A dynamite de Christo.

P. Corrêa de Oliveira, O coração do sabio está onde há tristeza, „Catolicismo”, nr , styczeń

, s. .

94 José de Azeredo Santos, Semana de arte moderna: precursora dos «hippies», „Catolicismo”, nr , kwiecień , s. .

95 W roku Warszawczik opublikował w „Corrêio da Manha” z Rio artykuł pt. Acerca da Arquitetura maderna, w którym przedstawił Brazylijczykom Le Corbusiera. To on zbudował pierwszy w Brazylii „modernistyczny dom”: w São Paulo przy ulicy Santa Cruz.

92

93

&

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś mniej niĹź dwudziestu lat odbÄła podobnie gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokÄ&#x2026; przemianÄ&#x2122; obyczaju i sposobu myĹ&#x203A;lenia.96 JednakĹźe rodzina CorrĂŞa de Oliveira, w ktĂłrej pod przemoĹźnym wpĹ&#x201A;ywem matki dokonywaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; formacja mĹ&#x201A;odego Plinia, stanowiĹ&#x201A;a ciÄ&#x2026;gle maleĹ&#x201E;kÄ&#x2026; wysepkÄ&#x2122; ancien regime, opierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; potÄ&#x2122;Ĺźnemu zalewowi nowoczesnoĹ&#x203A;ci.

. WojujÄ&#x2026;ca koncepcja Ĺźycia duchowego W lutym

roku, majÄ&#x2026;c dziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat, Plinio CorrĂŞa de Oliveira rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; naukÄ&#x2122; w jezuickiej szkole SĂŁo Luiz, ksztaĹ&#x201A;cÄ&#x2026;cej tradycyjnÄ&#x2026; klasÄ&#x2122; rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cÄ&#x2026; SĂŁo Paulo.97 EdukacjÄ&#x2122; matczynÄ&#x2026; i szkolnÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;y â&#x20AC;&#x201C; tak jak Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; powinny â&#x20AC;&#x201C; relacje ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i rozwoju. W sposobie jezuickiego nauczania Plinio na nowo odkryĹ&#x201A; upodobanie do metody, zaszczepionej mu wczeĹ&#x203A;niej przez niemieckÄ&#x2026; guwernantkÄ&#x2122;, Mathilde Heldmann,98 a nade wszystko â&#x20AC;&#x17E;wojujÄ&#x2026;cÄ&#x2026;â&#x20AC;? koncepcjÄ&#x2122; Ĺźycia duchowego, ktĂłra w sposĂłb szczegĂłlny pociÄ&#x2026;gaĹ&#x201A;a jego duszÄ&#x2122;.99 SzkoĹ&#x201A;a byĹ&#x201A;a dla niego pierwszym starciem siÄ&#x2122; ze Ĺ&#x203A;wiatem, jego pierwszym polem walki. To tam mĹ&#x201A;ody Plinio odkryĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;dwa miastaâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego Augustyna, przemieszane ze sobÄ&#x2026; jak ziarno i chwast z Ewangelii,100 i uĹ&#x203A;wiadomiĹ&#x201A; sobie, iĹź Ĺźycie czĹ&#x201A;owieka jest twardym zmaganiem, w ktĂłrym wieniec otrzymuje tylko ten, kto walczy.101 â&#x20AC;&#x17E;Vita militia est.â&#x20AC;?102 Postrzeganie Ĺźycia duchowego chrzeĹ&#x203A;cÄłanina jako walki jest w Nowym Testamencie, zwĹ&#x201A;aszcza w listach Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego PawĹ&#x201A;a, Planowanie urbanistyczne SĂŁo Paulo zmieniĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; za kadencji burmistrza Fabio Prado ( - ), i jeszcze bardziej w latach

- oraz

- , kiedy urzÄ&#x2026;d Ăłw peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; urbanista Francisco Prestes Maia (

- ). Jego ďŹ lozoďŹ Ä&#x2122; urbanistycznÄ&#x2026; odkrywajÄ&#x2026; prace: SĂŁo Paulo, metrĂłpole do sĂŠculo XX ( ) i O plano urbanĂ­stico da cidade deSĂŁo Paulo ( ).

97 SzkoĹ&#x201A;a SĂŁo Luiz zostaĹ&#x201A;a zaĹ&#x201A;oĹźona w roku

w ItĂş, skÄ&#x2026;d zostaĹ&#x201A;a przeniesiona do SĂŁo Paulo, do imponujÄ&#x2026;cego budynku przy Avenida Paulista . Rektorem jej byĹ&#x201A; wĂłwczas ojciec JoĂŁo Baptista du DrĂŠneuf (

-

). Zob. A. Grève SJ, Fundação do ColÊgio São Luiz.

Seu centĂŠnario, - , â&#x20AC;&#x17E;A.S.I.A.â&#x20AC;?, nr , , s.

- . WĹ&#x203A;rĂłd profesorĂłw mĹ&#x201A;odego Plinia znalazĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ojciec Castro e Costa, późniejszy jego sojusznik w obronie Akcji Katolickiej, z ktĂłrym ponownie spotkaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Rzymie w latach piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych. Zob. J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. II, s. .

98 PochodzÄ&#x2026;ca z Regensburga Mathilde Heldmann byĹ&#x201A;a guwernantkÄ&#x2026; w kilku europejskich domach arystokratycznych. Plinio CorrĂŞa de Oliveira wspomina: â&#x20AC;&#x17E;jednÄ&#x2026; z najwiÄ&#x2122;kszych przysĹ&#x201A;ug, jakie oddaĹ&#x201A;a nam matka, byĹ&#x201A;o zatrudnienie Fräuleinâ&#x20AC;?. Zob. J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. .

99 Na temat â&#x20AC;&#x17E;wojujÄ&#x2026;cejâ&#x20AC;? koncepcji duchowoĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej zob. Pierre Bourguignon, Francis Wenner, Combat Spirituel, w: DSp, t. II, ( ), kol.

-

; Umile Bonzi da Genova, Comba imento spirituale, w: EC, t. IV ( ), kol. - ; Johann Auer, Militia Christi, w: Dsp, t. X (

), kol.

- .

100 Mt , .

101 Zob. Tm , .

102 Hi , .

96

'

K !" # XX $% jednÄ&#x2026; z najmocniej akcentowanych idei. â&#x20AC;&#x17E;ChrzeĹ&#x203A;cÄłanie sÄ&#x2026; stworzeni do walkiâ&#x20AC;?103 â&#x20AC;&#x201C; stwierdza papieĹź Leon XIII. â&#x20AC;&#x17E;IstotÄ&#x2026; i zasadÄ&#x2026; caĹ&#x201A;ego Ĺźycia chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego jest nie poddawanie siÄ&#x2122; obyczajom wieku, lecz staĹ&#x201A;e przeciwstawianie siÄ&#x2122; i walka.â&#x20AC;?104 Od Ĺ&#x203A;w. Ignacego Loyoli Plinio nauczyĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;dusza kaĹźdego czĹ&#x201A;owieka jest polem walki, na ktĂłrym dobro zmaga siÄ&#x2122; ze zĹ&#x201A;emâ&#x20AC;?.105 W wyniku grzechu pierworodnego wszyscy podlegamy nieuporzÄ&#x2026;dkowanym skĹ&#x201A;onnoĹ&#x203A;ciom popychajÄ&#x2026;cym nas do grzechu; szatan usiĹ&#x201A;uje je spotÄ&#x2122;gowaÄ&#x2021;, Ĺ&#x201A;aska BoĹźa zaĹ&#x203A; pomaga nam je zwalczyÄ&#x2021; i przeksztaĹ&#x201A;ciÄ&#x2021; w okazje do uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia. â&#x20AC;&#x17E;Wolna wola czĹ&#x201A;owieka stanowi czynnik decydujÄ&#x2026;cy w zmaganiu siĹ&#x201A;, ktĂłre prowadzÄ&#x2026; go ku dobru lub ku zĹ&#x201A;u.â&#x20AC;?106 MĹ&#x201A;ody Plinio jawi siÄ&#x2122; nam jako jedno z tych paulistowskich dzieci swego pokolenia, ktĂłre ojciec Burnichon podczas swej wizyty w szkole SĂŁo Luiz w roku

charakteryzowaĹ&#x201A; w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych sĹ&#x201A;owach: â&#x20AC;&#x17E;powaĹźne, reďŹ&#x201A;eksyjne. Ich twarze rzadko rozbĹ&#x201A;yskujÄ&#x2026;, uĹ&#x203A;miech wydaje siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; im niezbyt znany; z drugiej strony â&#x20AC;&#x201C; jak mnie tu zapewniajÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; dzieci te sÄ&#x2026; w stanie wytrzymaÄ&#x2021; w ciszy caĹ&#x201A;e piÄ&#x2122;Ä&#x2021; godzin sĹ&#x201A;uchajÄ&#x2026;c akademickich wykĹ&#x201A;adĂłw; od czasu do czasu to siÄ&#x2122; zdarza. KrĂłtko mĂłwiÄ&#x2026;c, z powodu klimatu ludzie tutaj dojrzewajÄ&#x2026; wczeĹ&#x203A;nie, co ma swoje dobre i zĹ&#x201A;e strony, cechuje ich jednak naturalny spokĂłj, nie wykluczajÄ&#x2026;cy Ĺźywych wraĹźeĹ&#x201E; czy gwaĹ&#x201A;townych wybuchĂłw.â&#x20AC;?107 W SĂŁo Luiz mĹ&#x201A;ody Plinio odczuĹ&#x201A; radykalny kontrast pomiÄ&#x2122;dzy Ĺźyciem wĹ&#x201A;asnej rodziny a Ĺźyciem swych szkolnych kolegĂłw, przepojonych juĹź zĹ&#x201A;oĹ&#x203A;liwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i niemoralnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. Jak to siÄ&#x2122; czÄ&#x2122;sto zdarza w szkoĹ&#x201A;ach, mĹ&#x201A;odzi ludzie narzucajÄ&#x2026;cy swÄ&#x2026; wolÄ&#x2122; innym sÄ&#x2026; najbardziej przesiÄ&#x2026;kniÄ&#x2122;ci duchem tego Ĺ&#x203A;wiata. W SĂŁo Luiz pogardzano czystoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i wyĹ&#x203A;miewano jÄ&#x2026;, za objaw mÄ&#x2122;skoĹ&#x203A;ci i sukcesu poczytujÄ&#x2026;c wulgaryzm i nieprzyzwoitoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Plinio z caĹ&#x201A;Ä&#x2026; mocÄ&#x2026; przeciwstawiaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; takiej sytuacji. RozumiaĹ&#x201A;, iĹź nie jest ona dzieĹ&#x201A;em przypadku, lecz stanowi owoc mentalnoĹ&#x203A;ci przeciwnej do tej, ktĂłra charakteryzowaĹ&#x201A;a jego rodzinÄ&#x2122;. Zgoda na takÄ&#x2026; mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; prowadziĹ&#x201A;aby go do utraty czystoĹ&#x203A;ci Leon XIII, Encyklika Sapientiae christianae z stycznia

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. I, s.

.

104 Leon XIII, Encyklika Exeunte iam anno z grudnia

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. I, s.

.

105 P. CorrĂŞa de Oliveira, Lutar varonilmentee lutar a tĂŠ o ďŹ m, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , lipiec , s. .

106 Ibidem.

107 Joseph Burnichon, Le BrĂŠsil dâ&#x20AC;&#x2122;aujourdâ&#x20AC;&#x2122;hui, Perrin, Paris,

, s. .

103

!(

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś i ideaĹ&#x201A;Ăłw rodzÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; w jego sercu. RozumiaĹ&#x201A; teĹź, Ĺźe u fundamentĂłw wszystkiego co kocha, leĹźy religia, dlatego wybraĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;miertelnÄ&#x2026; walkÄ&#x2122; w obronie tej koncepcji Ĺźycia, w jakiej zostaĹ&#x201A; uformowany. NarodziĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w nim wĂłwczas przekonanie, ktĂłre wraz z upĹ&#x201A;ywem lat znajdowaĹ&#x201A;o coraz silniejsze racjonalne podstawy. â&#x20AC;&#x17E;ByĹ&#x201A;a to kontrrewolucyjna koncepcja religii jako siĹ&#x201A;y przeĹ&#x203A;ladowanej, nauczajÄ&#x2026;cej nas wiecznych prawd, zbawiajÄ&#x2026;cej nasze dusze, prowadzÄ&#x2026;cej nas do nieba i naznaczajÄ&#x2026;cej nasze Ĺźycie jedynym stylem, ktĂłry sprawia, iĹź Ĺźycie to staje siÄ&#x2122; wartoĹ&#x203A;ciowe. StÄ&#x2026;d myĹ&#x203A;l, Ĺźe kiedy osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122; wiek mÄ&#x2122;ski, muszÄ&#x2122; podjÄ&#x2026;Ä&#x2021; walkÄ&#x2122; w celu obalenia porzÄ&#x2026;dku rzeczy, ktĂłry uwaĹźam za rewolucyjny i zĹ&#x201A;y, oraz w celu ustanowienia porzÄ&#x2026;dku katolickiego.â&#x20AC;?108 W roku , majÄ&#x2026;c zaledwie siedemnaĹ&#x203A;cie lat, Plinio przed czasem ukoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;redni stopieĹ&#x201E; edukacji. Później, wspominajÄ&#x2026;c wewnÄ&#x2122;trzny niepokĂłj i izolacjÄ&#x2122; tamtych lat, zatrzyma siÄ&#x2122; na analizie fenomenu kryzysu wieku dojrzewania, ktĂłry to kryzys byĹ&#x201A; jednym z najwaĹźniejszych zjawisk historycznych dziewiÄ&#x2122;tnastego stulecia i jednÄ&#x2026; z przyczyn jego gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej niespĂłjnoĹ&#x203A;ci. â&#x20AC;&#x17E;Postawa wieku dziewiÄ&#x2122;tnastego wobec religii i moralnoĹ&#x203A;ci naznaczona byĹ&#x201A;a sprzecznoĹ&#x203A;ciami. (â&#x20AC;Ś) Religii i moralnoĹ&#x203A;ci nie uznawano za niezbÄ&#x2122;dne i obowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;ce dla kaĹźdej istoty ludzkiej w caĹ&#x201A;ym jej Ĺźyciu. Przeciwnie, w odniesieniu do kaĹźdej pĹ&#x201A;ci, kaĹźdego wieku, kaĹźdej klasy spoĹ&#x201A;ecznej funkcjonowaĹ&#x201A;y sytuacje religÄłne oraz zachowania moralne przeciwstawne tym, ktĂłre wiek dziewiÄ&#x2122;tnasty zalecaĹ&#x201A; odmiennym pĹ&#x201A;ciom oraz róşnym grupom wiekowym i klasom spoĹ&#x201A;ecznym. DziewiÄ&#x2122;tnaste stulecie podziwiaĹ&#x201A;o wiarÄ&#x2122; prostaczka za jej prostotÄ&#x2122; i czystoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ale wyĹ&#x203A;miewaĹ&#x201A;o wiarÄ&#x2122; naukowca jako nieuĹ&#x203A;wiadomiony przesÄ&#x2026;d. AkceptowaĹ&#x201A;o wiarÄ&#x2122; u dzieci, ale potÄ&#x2122;piaĹ&#x201A;o jÄ&#x2026; u mĹ&#x201A;odzieĹźy i dorosĹ&#x201A;ych. Co najwyĹźej, tolerowaĹ&#x201A;o jÄ&#x2026; w wieku starczym. ĹťÄ&#x2026;daĹ&#x201A;o czystoĹ&#x203A;ci od kobiety, a zarazem nieczystoĹ&#x203A;ci od mÄ&#x2122;Ĺźczyzny. ĹťÄ&#x2026;daĹ&#x201A;o dyscypliny od robotnika, ale oklaskiwaĹ&#x201A;o rewolucyjnego ducha u ďŹ lozofa.â&#x20AC;?109 Z tej samej okazji Plinio zwrĂłci siÄ&#x2122; do swych mĹ&#x201A;odszych kolegĂłw z Ĺźywym wezwaniem do walki i heroizmu.

P. CorrĂŞa de Oliveira, MemĂłrias (tekst niepublikowany).

P. CorrĂŞa de Oliveira, przemĂłwienie wygĹ&#x201A;oszone na zakoĹ&#x201E;czenie roku w kolegium archidiecezjalnym w SĂŁo Paulo, â&#x20AC;&#x17E;Echosâ&#x20AC;? nr , , s.

- .

108 109

!

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Dla nas Ĺźycie nie ma byÄ&#x2021; zabawÄ&#x2026;, lecz walkÄ&#x2026;. Naszym przeznaczeniem jest zostaÄ&#x2021; bohaterami, nie sybarytami. Ta prawda, ktĂłrÄ&#x2026; dziĹ&#x203A; wam powtarzam, juĹź tysiÄ&#x2026;ce razy byĹ&#x201A;a przedmiotem rozwaĹźaĹ&#x201E; (â&#x20AC;Ś). UmieĹ&#x203A;Ä&#x2021;cie Chrystusa w centrum waszego Ĺźycia. Niech w Nim skupiÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wszystkie wasze ideaĹ&#x201A;y. W obliczu wielkiego zmagania, ktĂłre jest najszlachetniejszym powoĹ&#x201A;aniem waszego pokolenia, powtarzajcie sĹ&#x201A;ynne sĹ&#x201A;owa Zbawiciela: Domine, non recuso laborem.â&#x20AC;?110 W roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira zgodnie z rodzinnÄ&#x2026; tradycjÄ&#x2026; wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; na wydziaĹ&#x201A; prawa Uniwersytetu w SĂŁo Paulo. Jako mĹ&#x201A;odzieniec o duszy kontemplacyjnej, a przy tym zapalony czytelnik, obok studiĂłw prawniczych kontynuowaĹ&#x201A; pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bianie swej kultury ďŹ lozoďŹ czno-moralnej i duchowej. PomiÄ&#x2122;dzy dzieĹ&#x201A;ami, ktĂłre gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko w owym czasie naĹ&#x201E; oddziaĹ&#x201A;ywaĹ&#x201A;y, znajdujemy Traktat o prawie naturalnym autorstwa o. Luigi Taparelli dâ&#x20AC;&#x2122;Azeglio111 oraz Ĺťycie wewnÄ&#x2122;trzne duszÄ&#x2026; apostolstwa112 piĂłra Dom Jean-Baptiste Chautarda. Ta ostatnia, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;ca jednÄ&#x2026; z ulubionych ksiÄ&#x2026;Ĺźek Plinia przez caĹ&#x201A;e jego Ĺźycie, stanowiĹ&#x201A;a nieocenione antidotum na poczynajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wĂłwczas Ibidem.

Na temat jezuity, ojca Luigiego Taparellego dâ&#x20AC;&#x2122;Azeglio ( -

), autora sĹ&#x201A;ynnego Saggio teoretico di diri o naturale, â&#x20AC;&#x17E;La CiviltĂ Ca olicaâ&#x20AC;&#x153;, Roma , t.

- (

-

), w ktĂłrym szczegĂłĹ&#x201A;owej analizie przez pryzmat doktryny katolickiej poddane zostaĹ&#x201A;y relacje miÄ&#x2122;dzy prawem, moralnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i politykÄ&#x2026;, zob. Robert Jacquin, Taparelli, Lethielleux, Paris ; zob. teĹź hasĹ&#x201A;o Pietro Pirri SJ w: EC, t. XI ( ), kol.

- .

112 O. Jean-Baptiste Chautard OCist, Ĺťycie wewnÄ&#x2122;trzne duszÄ&#x2026; apostolstwa, Te Deum, Warszawa . â&#x20AC;&#x17E;Nie da siÄ&#x2122; czytaÄ&#x2021; tych zachwycajÄ&#x2026;cych kart, ktĂłrych wzniosĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; przypomina niekiedy NaĹ&#x203A;ladowanie Chrystusa, bez oczarowania ogromem skarbĂłw ukrytych w jego wielkiej duszy.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Almas delicadas sem fraqueza e fortes sem brutalidade, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , kwiecieĹ&#x201E; . Dom Jean-Baptiste Chautard urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Briançon

marca

r. Jako cysterski mnich wybrany zostaĹ&#x201A; w

r. opatem klasztoru trapistĂłw w Chambaraud (Grenoble), a w roku

klasztoru Sept-Fons (Moulins). Podczas dĹ&#x201A;ugiego okresu peĹ&#x201A;nienia swej funkcji zmuszony zostaĹ&#x201A; do zajmowania siÄ&#x2122; doczesnymi problemami zakonu, ktĂłrego broniÄ&#x2021; musiaĹ&#x201A; przed antyreligÄłnÄ&#x2026; politykÄ&#x2026; owych czasĂłw. Znakomitym przykĹ&#x201A;adem Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czenia przez niego Ĺźycia kontemplacyjnego i aktywnego, jakie opisaĹ&#x201A; w The Soul of the Apostolate, jest choÄ&#x2021;by to, Ĺźe poprzez swÄ&#x2026; osobowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i autorytet zdoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; wymĂłc na ministrze Clemenceau zĹ&#x201A;agodzenie jego wrogiego stosunku do zakonĂłw kontemplacyjnych. ZmarĹ&#x201A; w Sept-Fons wrzeĹ&#x203A;nia r.

113 â&#x20AC;&#x17E;Herezja czynuâ&#x20AC;? rozumiana jako wizja Ĺ&#x203A;wiata aktywistycznego i naturalistycznego, ktĂłry zaprzecza decydujÄ&#x2026;cej roli Ĺ&#x201A;aski w Ĺźyciu czĹ&#x201A;owieka, stanowiĹ&#x201A;a jednÄ&#x2026; z charakterystycznych cech â&#x20AC;&#x17E;katolickiego amerykanizmuâ&#x20AC;? koĹ&#x201E;ca dziewiÄ&#x2122;tnastego stulecia, potÄ&#x2122;pionego przez Leona XIII w encyklice Testem Benevolentiae z stycznia

r. (w: Encykliki Leona XIII, t. II, s.

- ). Zob. Emanuele Chie ini, Americanismo, w: EC, t. I ( ), kol.

- ; G. Perrefeu, AmĂŠricanisme, w: DSp, t. I ( ), kol. -

; H. Delassus, Lâ&#x20AC;&#x2122;amĂŠricanisme et la conjuration antichrĂŠtienne, DesclĂŠe de Brouwer, Lille

; Thomas McAvoy, The Americanist Heresy in Roman Catholicism,

- , University of Notre Dame Press, Notre Dame (Indiana) ; Robert Cross, The Emergence of Liberal Catholicism in America, Harvard University Press, Harvard ; Ornella Confessore, Lâ&#x20AC;&#x2122;americanismo ca olico in Italia, Studium, Roma

.

110

111

!

J%" = $ 4 ! #@4 + #â&#x20AC;Ś rozprzestrzeniaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;herezjÄ&#x2122; czynuâ&#x20AC;?.113 Dom Chautard przeciwstawia jej Ĺźycie wewnÄ&#x2122;trzne deďŹ niowane jako â&#x20AC;&#x17E;stan czynny duszy, ktĂłra dziaĹ&#x201A;a, by uporzÄ&#x2026;dkowaÄ&#x2021; swoje przyrodzone skĹ&#x201A;onnoĹ&#x203A;ci i stara siÄ&#x2122; wyrobiÄ&#x2021; w sobie nawyknienie sÄ&#x2026;dzenia i kierowania siÄ&#x2122; we wszystkim wedĹ&#x201A;ug Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a Ewangelii i przykĹ&#x201A;adu Zbawicielowegoâ&#x20AC;?.114 Plinio CorrĂŞa de Oliveira ukochaĹ&#x201A; tÄ&#x2122; duchowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i od lat mĹ&#x201A;odzieĹ&#x201E;czych gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko jÄ&#x2026; przeĹźywaĹ&#x201A;. ChoÄ&#x2021; postanowiĹ&#x201A; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; siÄ&#x2122; apostolatowi w Ĺźyciu publicznym, nigdy nie zapomniaĹ&#x201A; o rozwÄłaniu Ĺźycia duchowego poprzez sumienne i staĹ&#x201A;e Ä&#x2021;wiczenie przymiotĂłw duszy.

W chaotycznej rzeczywistoĹ&#x203A;ci lat dwudziestych, ktĂłre byĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;wiadkiem narodzin i rozprzestrzenienia siÄ&#x2122; komunizmu i faszyzmu oraz ugruntowania siÄ&#x2122; radykalnie antytradycyjnego amerykaĹ&#x201E;skiego stylu Ĺźycia, ideaĹ&#x201A; odnowy cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej wskazany przez Ĺ&#x203A;w. Piusa X wydawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; odlegĹ&#x201A;y. Jednak w duszy mĹ&#x201A;odego brazylÄłskiego studenta przez wszystkie te lata uformowaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; powoĹ&#x201A;ania.115 W tajemniczy i opatrznoĹ&#x203A;ciowy sposĂłb Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; ono z niespeĹ&#x201A;nionÄ&#x2026; misjÄ&#x2026; wielkiego papieĹźa, ktĂłry w swej pierwszej encyklice E supremi Apostolatus z paĹşdziernika

roku przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; mo o Instaurare omnia in Christo (Ef , ), zarĂłwno jako program swojego pontyďŹ katu, jak i cel dopiero co rozpoczÄ&#x2122;tego dwudziestego stulecia.

Wraz z Piusem X pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Plinio odnowiÄ&#x2021; w Chrystusie â&#x20AC;&#x17E;nie tylko to, co bezpoĹ&#x203A;rednio wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; ze Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; misjÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, to jest prowadzeniem dusz do Boga, ale rĂłwnieĹź to, co (â&#x20AC;Ś) z owej misji wypĹ&#x201A;ywa, czyli cywilizacjÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; w kaĹźdym z tworzÄ&#x2026;cych jÄ&#x2026; elementĂłwâ&#x20AC;?.116 Pewnego dnia Plinio CorrĂŞa de Oliveira sam opisze swe powoĹ&#x201A;anie w takich oto sĹ&#x201A;owach:

J.-B. Chautard, Ĺťycie wewnÄ&#x2122;trzne duszÄ&#x2026; apostolstwa, s. . â&#x20AC;&#x17E;Illos quos Deus as aliquid eligit, ita praeparat et disponit ut id ad eliguntur, inveniantur idoneiâ&#x20AC;?

[BĂłg przygotowuje ludzi powoĹ&#x201A;anych do jakiegoĹ&#x203A; dzieĹ&#x201A;a i kieruje nimi w ten sposĂłb, by stali siÄ&#x2122; zdolni do jego wykonania]. Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna III, qu. , art. , przeĹ&#x201A;. ks. St. Piotrowicz, Veritas, London , s.

. PowoĹ&#x201A;anie stanowi specyďŹ cznÄ&#x2026; formÄ&#x2122;, w ktĂłrej BĂłg pragnie widzieÄ&#x2021; rozwĂłj swych wybranych. Wybranych, a zatem przygotowanych, chÄ&#x2122;tnych i nadajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; do celu przeznaczonego im przez wiecznego Boga.

116 Ĺ&#x161;w. Pius X, Encyklika Il fermo proposito z

czerwca , w: IP, t. IV, Il laicato,

, s. .

114

115

!!

K !" # XX $% „Już jako młody chłopiec z podziwem patrzyłem na ruiny chrześcijańskiego świata, im oddałem swoje serce, odwróciłem się od wszystkiego, czego mógłbym oczekiwać, i z tej pełnej błogosławieństw przeszłości uczyniłem mą przyszłość”.117

117 Te słowa Plinia Corrêi de Oliveiry, zapisane własnoręcznie, pojawiają się jako epigraf w książce Tradition, Family, Property: Half a Century of Epic Anticommunism.

!"

RozdziaĹ&#x201A; II â&#x20AC;&#x17E;â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL ) â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş +, / :â&#x20AC;Śâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;Jaki byĹ&#x201A; od samego poczÄ&#x2026;tku ideaĹ&#x201A; ÂŤLegionĂĄrioÂť? â&#x20AC;Ś Nie mieliĹ&#x203A;my Ĺźadnych wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci. ByĹ&#x201A; nim katolicyzm, peĹ&#x201A;nia wszelkiej prawdy i szlachetnych ideaĹ&#x201A;Ăłw.â&#x20AC;?

. Znaczenie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego w Ĺźyciu Brazylii ReligÄłny klimat Brazylii lat dwudziestych wciÄ&#x2026;Ĺź przenikaĹ&#x201A;o gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie i dobroczynne dziaĹ&#x201A;anie pontyďŹ katu Ĺ&#x203A;w. Piusa X.1 Wojna wypowiedziana przezeĹ&#x201E; modernizmowi przyniosĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; przynajmniej na zewnÄ&#x2026;trz â&#x20AC;&#x201C; wewnÄ&#x2122;trzny pokĂłj KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi katolickiemu, ktĂłry jawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wciÄ&#x2026;Ĺź jako wielka potÄ&#x2122;ga zjednoczona wokĂłĹ&#x201A; papieĹźa i biskupĂłw.

grudnia roku Ĺ&#x203A;w. Pius X nominowaĹ&#x201A; pierwszego latynoamerykaĹ&#x201E;skiego kardynaĹ&#x201A;a w osobie brazylÄłskiego arcybiskupa Joaquima Arcoverde de Albuquerque Cavalcanti.2 KardynaĹ&#x201A; Arcoverde, pozostajÄ&#x2026;cy od roku

biskupem Rio de Janeiro, usilnie dÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A; do nadania katolicyzmowi w swym kraju nowej energii. JednakĹźe po

r.

Za pontyďŹ katu Piusa X Ĺźycie religÄłne w Brazylii ulegĹ&#x201A;o wyraĹşnemu oĹźywieniu. Podczas tego pontyďŹ katu liczba diecezji wzrosĹ&#x201A;a z dwĂłch do siedmiu, powstaĹ&#x201A;y teĹź cztery praĹ&#x201A;atury nullius i trzy prefektury apostolskie. Zob. Manoel Alvarenga, O Episcopado Brasileiro, A. Campos, SĂŁo Paulo

, s.

, - .

2 Joaquim Arcoverde de Albuquerque Cavalcanti urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; stycznia

r. w Pernambuco, Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; kwietnia

r. W roku

zostaĹ&#x201A; mianowany biskupem GoiĂĄs i konsekrowany w Rzymie. Biskupem SĂŁo Paulo byĹ&#x201A; w latach

-

, po biskupie Lino Deodato de Carvalho. Później, aĹź do swej Ĺ&#x203A;mierci

kwietnia r. pozostawaĹ&#x201A; arcybiskupem Rio de Janeiro. â&#x20AC;&#x17E;Ten ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, pierwszy brazylÄłski i latynoamerykaĹ&#x201E;ski kardynaĹ&#x201A; miaĹ&#x201A; w sobie krew indiaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; (Arcoverde) oraz portugalskÄ&#x2026; krew rodu Albuquerque, a takĹźe krew wĹ&#x201A;oskÄ&#x2026;, w rzeczy samej â&#x20AC;&#x201C; bardzo wĹ&#x201A;oskÄ&#x2026;, w kulturowym znaczeniu tego sĹ&#x201A;owa, krew szesnastowiecznej rodziny Cavalcanti.â&#x20AC;? G. Freyre, Casa-Grande & Senzala. Formação da Familia Brasileira sob o Regime de Economia Patriarcal, Rio de Janeiro, Livraria JosĂŠ Olympio, Rio de Janeiro

; tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie: Padroni e schiavi. La formazione della famiglia brasiliana in regime di economia patriarcale, Giulio Einaudi, Torino , s. XIII. 1

!#

K !" # XX $% podupadĹ&#x201A; powaĹźnie na zdrowiu, wskutek czego coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej zastÄ&#x2122;powaĹ&#x201A; go biskup pomocniczy, Sebastiao Leme da Silveira Cintra.3 On teĹź po Ĺ&#x203A;mierci ordynariusza przejÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; diecezjÄ&#x2122;, zostajÄ&#x2026;c jednym z najmĹ&#x201A;odszych czĹ&#x201A;onkĂłw Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Kolegium.

Na poczÄ&#x2026;tku lat dwudziestych pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Brazylii ruch reakcji przeciwko dominujÄ&#x2026;cemu tu pozytywizmowi. Jego spektakularnym przejawem staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; nawrĂłcenie na katolicyzm Jacksona de Figuereido.4 Ă&#x201C;w mĹ&#x201A;ody intelektualista zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; w roku

w Rio de Janeiro, przy wparciu biskupa Leme, czasopismo zatytuĹ&#x201A;owane â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;&#x153;, zaĹ&#x203A; w roku Centrum im. Dom Vitala. Sam wybĂłr imienia biskupa Vitala Marii Gonçalvesa de Oliveira (Dom Vital) 5, 3 Sebastiao Leme da Silveira Cintra urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w EspĂ­rito Santo do Pinhal, w stanie SĂŁo Paulo stycznia

r. UkoĹ&#x201E;czywszy studia w Rzymie w kolegium latynoamerykaĹ&#x201E;skim oraz na Uniwersytecie GregoriaĹ&#x201E;skim, zostaĹ&#x201A; w Wiecznym MieĹ&#x203A;cie wyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony

paĹşdziernika r. Po przeniesieniu do paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii w SĂŁo Paulo powoĹ&#x201A;ano go na stanowisko redaktora pisma â&#x20AC;&#x17E;Boletim EclesiĂĄsticoâ&#x20AC;?. ByĹ&#x201A; on rĂłwnieĹź wybitnÄ&#x2026; postaciÄ&#x2026; Confederação CatĂłlica, ciaĹ&#x201A;a koordynujÄ&#x2026;cego dziaĹ&#x201A;anie wszystkich stowarzyszeĹ&#x201E; Akcji Katolickiej w diecezji. stycznia

r., dokĹ&#x201A;adnie w tej samej kaplicy, w ktĂłrej przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie, otrzymaĹ&#x201A; sakrÄ&#x2122; biskupa OrtĂłsii i przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; godnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; biskupa pomocniczego w jego diecezji Rio de Janeiro. Wskutek sugestii kardynaĹ&#x201A;a Arcoverde w kwietniu

r. zostaĹ&#x201A; przeniesiony do diecezji Olinda, ktĂłra dwa lata później staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; archidiecezjÄ&#x2026; Olindy i Recife. W roku

, z powodu zĹ&#x201A;ego stanu zdrowia kardynaĹ&#x201A;a Arcoverde, zostaĹ&#x201A; mianowany koadiutorem diecezji Rio de Janeiro z prawem sukcesji. Po Ĺ&#x203A;mierci kardynaĹ&#x201A;a Arcoverde w kwietniu r. podniesiony zostaĹ&#x201A; do godnoĹ&#x203A;ci arcybiskupa, później zaĹ&#x203A; kardynaĹ&#x201A;a. ZmarĹ&#x201A; paĹşdziernika r. w Rio de Janeiro. Zarys jego biograďŹ i napisaĹ&#x201A;a IrmĂŁ Maria Regina do Santo Rosario OCD, O cardinal Leme ( - ), Livraria JosĂŠ Olympio, Rio de Janeiro .

4 Na temat Jacksona de Fuguereido (

-

) zob. Francisco Iglesias, Estudo sobre o pensamento reacionĂĄrio: Jackson de Figuereido, w: Historia e Ideologia, Perspectiva, SĂŁo Paulo

, s.

-

; ClĂŠa de Figuereido Fernandes, Jackson de Figuereido, uma trajetĂłria apaixonada, Editoria Forense UniversitĂĄria, Rio de Janeiro b.d.w.; Antonio Carlos Villaça w swej pracy O pensamento catĂłlico no Brasil (Zahar Editores, Rio de Janeiro ) nazywa go â&#x20AC;&#x17E;ideowym agitatoremâ&#x20AC;? (s.

), ktĂłry â&#x20AC;&#x17E;ucieleĹ&#x203A;niĹ&#x201A; w Brazylii myĹ&#x203A;l Josepha de Maistreâ&#x20AC;? (s. ). Z okazji dziesiÄ&#x2026;tej rocznicy Ĺ&#x203A;mierci Jacksona de Figuereido na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? (nr , XI

) ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; artykuĹ&#x201A; Plinia CorrĂŞi de Oliveira zatytuĹ&#x201A;owany A Dynamite de Christo, oraz caĹ&#x201A;a szpalta autorstwa ojca Ascanio BrandĂŁo i Alceu Amoroso Limy. Na temat katolickiego ultramontanizmu w Brazylii zob. teĹź Riolando Azzi, O altar unido ao trono. Um projeto conservador, Ediçþes Paulinas, SĂŁo Paulo ; Tiago AdĂŁo Lara, Tradicionalismo catĂłlico em Pernambuco, Ediçþes Massangana, Recife

.

5 Vital Maria Gonçalves de Oliveira urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; litopada

r. w Pedras de Fogo (Pernambuco). StudiowaĹ&#x201A; w seminariach w Olinda oraz w paryskim Saint-Sulpice. lipca

r. wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do zakonu kapucynĂłw pod imieniem brata Vitala Marii de Pernambuco. sierpnia tego samego roku otrzymaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie w ParyĹźu, a w listopadzie powrĂłciĹ&#x201A; do Brazylii, gdzie wykĹ&#x201A;adaĹ&#x201A; ďŹ lozoďŹ Ä&#x2122; w seminarium w SĂŁo Paulo. marca

roku, zgodnie z sugestiÄ&#x2026; cesarza Pedra II, zostaĹ&#x201A; konsekrowany na biskupa Olindy w katedrze w SĂŁo Paulo. Wskutek brutalnej, oszczerczej kampanii prowadzonej przez loĹźe masoĹ&#x201E;skie zostaĹ&#x201A; w roku

aresztowany i skazany na uwiÄ&#x2122;zienie przez rzÄ&#x2026;d wicehrabiego Rio Branco. UĹ&#x201A;askawiony rok później udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do Rzymu w celu wyjaĹ&#x203A;nienia swej sprawy Piusowi IX, do ktĂłrego dotarĹ&#x201A;o wiele pomĂłwieĹ&#x201E;. ZmarĹ&#x201A; w ParyĹźu lipca

r. w tajemniczych

!$

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś zwanego â&#x20AC;&#x17E;brazylÄłskim Atanazymâ&#x20AC;?,6 wymownie Ĺ&#x203A;wiadczy o poglÄ&#x2026;dach Jacksona, otwarcie zresztÄ&#x2026; okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; mianem reakcjonisty i ultramontanina. CharakterystycznÄ&#x2026; cechÄ&#x2026; jego apostolatu byĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźyĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;jasne przeĹ&#x203A;wiadczenie, iĹź wielkim zadaniem religÄłnym Brazylii jest nade wszystko walka z ogĂłlnie panujÄ&#x2026;cym indyferentyzmemâ&#x20AC;?.7 WspominaĹ&#x201A; on, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;Brazylia nigdy nie zaznaĹ&#x201A;a atmosfery bardziej duszÄ&#x2026;cej (zarĂłwno z duchowego i moralnego, jak rĂłwnieĹź z intelektualnego punktu widzenia) niĹź w ciÄ&#x2026;gu dĹ&#x201A;ugich lat stagnacji poprzedzajÄ&#x2026;cej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; apostolskÄ&#x2026; Jacksona. (â&#x20AC;Ś) W takich wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie okolicznoĹ&#x203A;ciach pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; Jackson. A pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z opatrznoĹ&#x203A;ciowÄ&#x2026; misjÄ&#x2026; wysadzenia w powietrze szarej, bezksztaĹ&#x201A;tnej skaĹ&#x201A;y obojÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci otoczenia. W Ĺ&#x203A;miercionoĹ&#x203A;ny, haniebny bezruch Brazylii owych czasĂłw rzuciĹ&#x201A; ziarno zaangaĹźowania i walki. (â&#x20AC;Ś) W sytuacji amorďŹ zmu Ăłwczesnego spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa Jackson odegraĹ&#x201A; rolÄ&#x2122; gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;nego i peĹ&#x201A;nego ekspresji obroĹ&#x201E;cy praw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. (â&#x20AC;Ś) DziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; apostolska Jacksona odbiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; szerokim echem w Brazylii, a od pĂłĹ&#x201A;nocy po kraĹ&#x201E;ce poĹ&#x201A;udniowe, od gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego interioru po wybrzeĹźe Atlantyku niezliczone legiony dusz podÄ&#x2026;ĹźaĹ&#x201A;y, by gromadziÄ&#x2021; siÄ&#x2122; pod autentycznie katolickim sztandarem, wzniesionym przez tego wielkiego paladyna.â&#x20AC;?8 W latach - ruch katolicki w Brazylii obejmowaĹ&#x201A; rozmaite grupy i stowarzyszenia religÄłne rozsiane po caĹ&#x201A;ym kraju, poĹ&#x203A;rĂłd wszystkich klas spoĹ&#x201A;ecznych. Jego owocem byĹ&#x201A; niezwykĹ&#x201A;y impuls skĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;cy liczne rzesze mĹ&#x201A;odzieĹźy do rozwÄłania Ĺźycia wewnÄ&#x2122;trznego okolicznoĹ&#x203A;ciach wskazujÄ&#x2026;cych na otrucie. W roku

szczÄ&#x2026;tki jego przeniesiono do Brazylii i zĹ&#x201A;oĹźono w bazylice Penha w Recife. Proces beatyďŹ kacyjny rozpoczÄ&#x2122;ty w roku

podjÄ&#x2122;to na nowo w roku wskutek nihil obstat Stolicy Apostolskiej. Zob. Antonio Manoel dos Reis, O Bispo de Olinda D. Frei Vital Maria Gonçalves de Oliveira perante a HistĂłria, Typographia da Gazeta de Noticias, Rio de Janeiro

; F. Luis de Gonzague OMC, Une page de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire du BrĂŠsil, Monseigneur Vital, Libraire Saint-François, Paris

; Fr. Felix de Olivola, Um grande brasileiro. D. Frei Vital Maria Gonçalves de Oliveira, Bispo de Olinda, wyd. , Imprensa Industrial, Recife ; Ramos de Oliveira, O conďŹ&#x201A;ito Maçônico-Religioso de , Editora Vozes, Petropolis . W sierpniu i wrzeĹ&#x203A;niu r. Plinio CorrĂŞa de Oliveira poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; Dom Vitalowi seriÄ&#x2122; piÄ&#x2122;ciu artykuĹ&#x201A;Ăłw w â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;ImiÄ&#x2122; Dom Vitala byĹ&#x201A;o jakby potÄ&#x2122;Ĺźnym promieniem Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a w religÄłnym Ĺźyciu narodu brazylÄłskiego. SymbolizowaĹ&#x201A; on nieustraszonÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122;, apostolskÄ&#x2026; odwagÄ&#x2122;, niezĹ&#x201A;omÄ&#x2026; jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺźycia i nauczania, myĹ&#x203A;li i dziaĹ&#x201A;ania w sĹ&#x201A;uĹźbie Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matce, KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owiâ&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI .

6 A. M. dos Reis, O Bispo de Olinda, s. IV. 7 P. CorrĂŞa de Oliveira, Mais um anniversario, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XI .

8 P. CorrĂŞa de Oliveira, A Dynamite de Christo.

!%

K !" # XX $% i prowadzenia dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci apostolskiej. KrÄ&#x2122;gosĹ&#x201A;upem zaĹ&#x203A; tego owocnego ruchu staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; sodalicje mariaĹ&#x201E;skie.9 Na poczÄ&#x2026;tku lat trzydziestych â&#x20AC;&#x17E;ruch mariaĹ&#x201E;skiâ&#x20AC;? stanowiĹ&#x201A; juĹź znaczÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122;, zarĂłwno pod wzglÄ&#x2122;dem zasiÄ&#x2122;gu swego wpĹ&#x201A;ywu, jak i skali entuzjazmu. OprĂłcz kardynaĹ&#x201A;a Leme wspieraĹ&#x201A;a go inna wybitna osobistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owych czasĂłw: Duarte Leopoldo e Silva,10 arcybiskup metropolita SĂŁo Paulo, od trzydziestu lat kierujÄ&#x2026;cy diecezjÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; ďŹ gura powaĹźna i surowa.

KtĂłregoĹ&#x203A; dnia mĹ&#x201A;ody Plinio z okien tramwaju przejeĹźdĹźajÄ&#x2026;cego przez centrum miasta zauwaĹźyĹ&#x201A; ogĹ&#x201A;oszenie o kongresie mĹ&#x201A;odzieĹźy katolickiej majÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; odbyÄ&#x2021; w SĂŁo Paulo w dniach - wrzeĹ&#x203A;nia

roku. ByĹ&#x201A;o to dlaĹ&#x201E; odkrycie Ĺ&#x203A;wiata, ktĂłrego istnienia nawet sobie nie wyobraĹźaĹ&#x201A;. Kongres przebiegĹ&#x201A; w atmosferze wielkiego entuzjazmu, 9 Sodalicje mariaĹ&#x201E;skie zostaĹ&#x201A;y stworzone i byĹ&#x201A;y wspierane przez Towarzystwo Jezusowe w celu formowania wybranych chrzeĹ&#x203A;cÄłan bez wzglÄ&#x2122;du na ich stan i typ duchowoĹ&#x203A;ci.

W zĹ&#x201A;otej ksiÄ&#x2122;dze sodalicji znajdujemy Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, jak np. Franciszek Salezy, Alfons de Liguori, Ludwik Maria Grignion de Montfort, jak rĂłwnieĹź mÄ&#x2122;Ĺźnych obroĹ&#x201E;cĂłw cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, jak np. Jan Austriacki, Jan Sobieski, Gabriel Garcia Moreno. PierwszÄ&#x2026; sodalicjÄ&#x2122; w Brazylii, po powrocie tam jezuitĂłw, zaĹ&#x201A;oĹźono maja

r. MiÄ&#x2122;dzy rokiem

a

powstaĹ&#x201A;o ponad sodalicji. Pod koniec roku w SĂŁo Paulo utworzona zostaĹ&#x201A;a pierwsza Federacja Diecezjalna, majÄ&#x2026;ca na celu koordynowanie i kierowanie sodalicjami mariaĹ&#x201E;skimi. W roku na jej czele stanÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; ks. Irineu Cursino de Moura. Zob. Pedro AmĂŠrico Maia SJ, HistĂłria das Congregaçþes Marianas no Brasil, Ediçþes Loyola, SĂŁo Paulo . Zob. teĹź Clemente Espinosa SJ, Magisterio PontiďŹ cio sobre las Congregaciones Marianas, wyd. , El Mensajero del CorazĂłn de JesĂşs, Bilbao .

10 Arcybiskup Duarte Leopoldo e Silva urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w TaubatĂŠ, w stanie SĂŁo Paulo, kwietnia

r. W paĹşdzierniku

r. otrzymaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie, a w roku

zostaĹ&#x201A; proboszczem paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii w SĂŁo Paulo. W maju r. w Rzymie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; sakrÄ&#x2122; biskupiÄ&#x2026; z rÄ&#x2026;k Piusa X, zaĹ&#x203A; w paĹşdzierniku tegoĹź roku objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; biskupstwo Kurytyby. W grudniu r. przeniesiony zostaĹ&#x201A; do diecezji SĂŁo Paulo, gdzie zastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; zmarĹ&#x201A;ego tragicznie biskupa JosĂŠ de Camargo Barrosa. Po utworzeniu archidiecezji SĂŁo Paulo zostaĹ&#x201A; czerwca

r. jej arcybiskupem. W uznaniu zasĹ&#x201A;ug otrzymaĹ&#x201A; od Stolicy Apostolskiej tytuĹ&#x201A; ksiÄ&#x2122;cia rzymskiego, przybocznego tronu papieskiego i praĹ&#x201A;ata Jego Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tobliwoĹ&#x203A;ci. ArchidiecezjÄ&#x2026; kierowaĹ&#x201A; do Ĺ&#x203A;mierci, listopada

r. Od samego poczÄ&#x2026;tku swego biskupiego posĹ&#x201A;ugiwania pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;, aby jego misja wĹ&#x203A;rĂłd powierzonych mu Paulistas zyskaĹ&#x201A;a trwaĹ&#x201A;y wyraz symboliczny. ZrealizowaĹ&#x201A; to pragnienie wznoszÄ&#x2026;c w SĂŁo Paulo nowÄ&#x2026; katedrÄ&#x2122;, ktĂłra miaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; staÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;szkoĹ&#x201A;Ä&#x2026; sztuki oraz bodĹşcem dla najszlachetniejszych i najwznioĹ&#x203A;lejszych myĹ&#x203A;li, (â&#x20AC;Ś) wspaniaĹ&#x201A;Ä&#x2026; katedrÄ&#x2122;, ktĂłra przez Ĺ&#x203A;wiadectwo naszego doczesnego bogactwa, stanie siÄ&#x2122; hymnem dziÄ&#x2122;kczynnym dla Boga, naszego Panaâ&#x20AC;?. Arruda Dantas, Dom Duarte Leopoldo, Sociedade Impressora Pannartz, SĂŁo Paulo , s. . NowÄ&#x2026; katedrÄ&#x2122; w SĂŁo Paulo oddano do uĹźytku dopiero w roku . Zob. Sonia Dias, SĂŠrgio Flaksman, Duarte Leopoldo e Silva, w: DHBB, t. IV, s.

-

. Zob. teĹź tom zawierajÄ&#x2026;cy jego pisma i mowy pastoralne: Escolas ProďŹ ssionaes do Lyceu Salesiano S. Coracao de Jesus, SĂŁo Paulo

, oraz esej biograďŹ czny: JĂşlio Rodrigues, D. Duarte Leopoldo e Silva, arcebispo de SĂŁo Paulo. Homenagem do ClĂŠro e dos Catholicos da ArchidiocĂŠse, por occasiĂŁo do Jubileu de sua Sagração Episcopal, Instituto D. Anna Rosa, SĂŁo Paulo . Zob. teĹź P. CorrĂŞa de Oliveira, Um bispo providencial, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI

; O grande Dom Duarte, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI ; Dom Duarte, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI oraz wspomnienie pt. Junto Ă sepultura do nosso grande Cardeal, zamieszczone w â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , X .

!&

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś w historycznym koĹ&#x203A;ciele klasztornym SĂŁo Bento, przy udziale nowego nuncjusza apostolskiego, arcybiskupa Bennede a Aloisi Maselli.11 Plinio, â&#x20AC;&#x201C; naleĹźÄ&#x2026;cy do sodalicji juĹź w szkole SĂŁo Luiz â&#x20AC;&#x201C; wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; wĂłwczas do dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cego przy paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii Legionu Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra, odnajdujÄ&#x2026;c tu ideaĹ&#x201A; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia, do ktĂłrego zawsze tak gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko dÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A;. LiczÄ&#x2026;ca stu czĹ&#x201A;onkĂłw kongregacja p.w. Zwiastowania NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny, zaĹ&#x201A;oĹźona grudnia roku przez tamtejszego proboszcza, Msgr Marcondes PedrosÄ&#x2122;12, wydawaĹ&#x201A;a gazetkÄ&#x2122; zatytuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?.

PoczÄ&#x2026;tek publicznej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci Plinia CorrĂŞi de Oliveira przypada na okres, kiedy na wydziale prawa Uniwersytetu w SĂŁo Paulo, Ăłwczesnym centrum sekularyzmu oraz prawnego i politycznego pozytywizmu, zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; on wraz z grupÄ&#x2026; mĹ&#x201A;odych czĹ&#x201A;onkĂłw sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej UniwersyteckÄ&#x2026; AkcjÄ&#x2122; KatolickÄ&#x2026;. Z okazji ceremonii wrÄ&#x2122;czenia dyplomĂłw Plinio powaĹźyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na posuniÄ&#x2122;cie bezprecedensowe w caĹ&#x201A;ej historii paĹ&#x201E;stwowego szkolnictwa wyĹźszego w Brazylii. MszÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026;, ktĂłrÄ&#x2026; tradycyjnie koĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wyĹźszy kurs studiĂłw, zorganizowaĹ&#x201A; on nie w koĹ&#x203A;ciele Ĺ&#x161;w. Franciszka poĹ&#x201A;oĹźonym obok uniwersytetu, ale na terenie samego uniwersytetu, na wewnÄ&#x2122;trznym jego dziedziĹ&#x201E;cu. OdprawiĹ&#x201A; jÄ&#x2026; wikariusz generalny diecezji, Msgr GastĂŁo Liberal Pinto, kazanie zaĹ&#x203A; wygĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; ojciec Leonel Franca z Towarzystwa Jezusowego.13 Benede o Aloisi Masella urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; czerwca

r., w Pontecorvo, w rodzinie szlacheckiej, ktĂłra juĹź wczeĹ&#x203A;niej oďŹ arowaĹ&#x201A;a KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi jednego kardynaĹ&#x201A;a. ZmarĹ&#x201A; w Rzymie

paĹşdziernika r. WyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony w roku , po ukoĹ&#x201E;czeniu studiĂłw w Papieskiej Akademii Eklezjologicznej zostaĹ&#x201A; sekretarzem i regentem nuncjatury w Lizbonie ( -

), nuncjuszem apostolskim w Chile (

- ) i w Brazylii ( - ), po czym otrzymaĹ&#x201A; kapelusz kardynalski. PeĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; prefekta Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Kongregacji SakramentĂłw, dziekana bazyliki lateraĹ&#x201E;skiej, kamerlinga Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Rzymskiego w okresie wakatĂłw na Stolicy Apostolskiej po Ĺ&#x203A;mierci Piusa XII i Jana XXIII. Aktywnie uczestniczyĹ&#x201A; w przygotowaniach do Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II; zostaĹ&#x201A; rĂłwnieĹź mianowany papieskim legatem na uroczystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koronacji Matki BoĹźej w Fatimie w roku .

12 Paulo Marcondes Pedrosa urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w SĂŁo Bento do SapucĂĄi (SP) listopada

r., zmarĹ&#x201A; w SĂŁo Paulo kwietnia r. KapĹ&#x201A;an od roku , byĹ&#x201A; koadiutorem, nastÄ&#x2122;pnie proboszczem paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii do roku . kwietnia r. zostaĹ&#x201A; praĹ&#x201A;atem i papieskim szambelanem. kwietnia r. wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do zakonu benedyktynĂłw, ktĂłrego zostaĹ&#x201A; przeorem.

13 Na temat Leonela Franca SJ (

-

), uwaĹźanego przez wielu za â&#x20AC;&#x17E;ojca duchowegoâ&#x20AC;? brazylÄłskiej inteligencji tamtych czasĂłw, zob. Luis Gonzaga da Silveira dâ&#x20AC;&#x2122;Elboux SJ, O Padre Leonel Franca SJ, Livraria Agir Editora, Rio de Janeiro , s. ; Heliodoro Pires, Leonel Franca, apĂłstolo do Brasil moderno, â&#x20AC;&#x17E;Revista Eclesiastica Brasileiraâ&#x20AC;?, , t. , s.

- . Zob. równieş A.C. Villaça, O pensamento catolico no Brasil, s.

- . Ojciec Franca, ktĂłrego Obras completas zebrane zostaĹ&#x201A;y w piÄ&#x2122;tnastu tomach, jest rĂłwnieĹź autorem esejĂłw: A Igreja, a Reforma e a Civilização ( ) oraz A crise do mundo moderno ( ), stanowiÄ&#x2026;cych oryginalnÄ&#x2026; reďŹ&#x201A;eksjÄ&#x2122; na temat kryzysu naszych czasĂłw w Ĺ&#x203A;wietle doktryny katolickiej. Ojciec Franca zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; w Rio pierwszy w Brazylii katolicki uniwersytet i przez osiem lat nim kierowaĹ&#x201A;. â&#x20AC;&#x17E;Pedagog, apologeta, kierownik duchowy poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; swe Ĺźycie historii ďŹ lozoďŹ i i ďŹ lozoďŹ i historii.â&#x20AC;? A. C. Villaça, O pensamento catĂłlico no Brasil, op. cit. s. .

11

!'

K !" # XX $% Kiedy

grudnia roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira uzyskaĹ&#x201A; dyplom wydziaĹ&#x201A;u prawa, jego nazwisko byĹ&#x201A;o juĹź â&#x20AC;&#x17E;dobrze znane i podziwiane przez mĹ&#x201A;odych brazylÄłskich katolikĂłwâ&#x20AC;?.14 Od tej pory w gronie przyjaciĂłĹ&#x201A; znany bÄ&#x2122;dzie jako â&#x20AC;&#x17E;Doktor Plinioâ&#x20AC;?.15

. Historyczny â&#x20AC;&#x17E;punkt zwrotnyâ&#x20AC;? roku Rewolucja lat trzydziestych byĹ&#x201A;a dla Brazylii tym samym, co pierwsza wojna Ĺ&#x203A;wiatowa dla Europy â&#x20AC;&#x201C; historycznÄ&#x2026; cezurÄ&#x2026; dzielÄ&#x2026;cÄ&#x2026; dwie epoki. DobiegĹ&#x201A; koĹ&#x201E;ca okres â&#x20AC;&#x17E;Starej Republikiâ&#x20AC;?16 (

- ), a zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; era GetĂşlia Vargasa.

Do owego momentu wĹ&#x201A;adza spoczywaĹ&#x201A;a w rÄ&#x2122;kach osi SĂŁo Paulo â&#x20AC;&#x201C; Minas Gerais, to jest sojuszu dwĂłch stanĂłw skupiajÄ&#x2026;cych wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; brazylÄłskiej produkcji.17 Ich dominacja, zawierajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; w formule â&#x20AC;&#x17E;kawa z mlekiemâ&#x20AC;? (w Minas Gerais kwitĹ&#x201A;a hodowla bydĹ&#x201A;a), zapewniaĹ&#x201A;a rotacjÄ&#x2122; urzÄ&#x2122;du prezydenta republiki pomiÄ&#x2122;dzy reprezentantami SĂŁo Paulo i Minas Gerais. System ten funkcjonowaĹ&#x201A; bez wiÄ&#x2122;kszych zmian aĹź do roku , kiedy to odchodzÄ&#x2026;cy prezydent Washington Luiz wskazaĹ&#x201A; jako swego nastÄ&#x2122;pcÄ&#x2122; Julia Orestesa de Albuquerque, kandydata z SĂŁo Paulo zamiast polityka z Minas. Stan Minas Gerais zwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wĂłwczas sojuszem ze stanem Rio Grande do Sul, pod przewodnictwem sprawujÄ&#x2026;cego tam od stycznia

roku urzÄ&#x2026;d prezydencki GetĂşlia Vargasa.18

â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII .

TytuĹ&#x201A;u tego czÄ&#x2122;sto uĹźywa siÄ&#x2122; w Brazylii, podobnie jak w niektĂłrych krajach europejskich, gdzie tytuĹ&#x201A; doktora przyznaje siÄ&#x2122; tym, ktĂłrzy uzyskali stopieĹ&#x201E; naukowy. Plinio CorrĂŞa de Oliveira rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; publicznÄ&#x2026; zaraz po uzyskaniu dyplomu doktorskiego, zanim jeszcze zostaĹ&#x201A; posĹ&#x201A;em i profesorem uniwersytetu. ByĹ&#x201A; odtÄ&#x2026;d znany jako â&#x20AC;&#x17E;Doktor Plinioâ&#x20AC;?, ktĂłry to tytuĹ&#x201A;, zgodnie z brazylÄłskim zwyczajem, staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; jego nazwiska.

16 RepĂşblica Velha, zob. JosĂŠ Maria Bello, HistĂłria da RepĂşblica:

- , wyd. Compania Editora Nacional, SĂŁo Paulo . Ciekawym, choÄ&#x2021; nie doĹ&#x203A;Ä&#x2021; docenianym esejem jest: Charles MorazĂŠ, Les trois âges du BrĂŠsil, A. Colin, Paris . DogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bnÄ&#x2026; krytykÄ&#x2122; RepĂşblica Velha przeprowadziĹ&#x201A; po rewolucji roku monarchista JosĂŠ Maria dos Santos: A polĂ­tica geral do Brasil, J. MagalhĂŁes, SĂŁo Paulo . Dwa inne studia natury ogĂłlnej zawierajÄ&#x2026;ce cenne informacje to: SertĂłrio de Castro, A RepĂşblica que a revolução destruiu, F. Bastos, Rio de Janeiro

; Dormund Martins, Da RepĂşblica Ă ditadura, Typ. SĂŁo Bento, Rio de Janeiro

.

17 Od roku waĹźnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; poczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; odgrywaÄ&#x2021; rĂłwnieĹź Rio Grande do Sul, ktĂłrego gospodarka nie charakteryzowaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; jednorodnym rodzajem produkcji. PozostaĹ&#x201A;e siedemnaĹ&#x203A;cie stanĂłw federacji liczyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; znacznie mniej. Zob. Joseph Love, Rio Grande do Sul and Brazilian Regionalism - , University Press, Stanford

; Idem, A locomotiva. São Paulo na Federação brasileira - , Paz e Terra, Rio de Janeiro

; John D. Wirth, O ďŹ el da balança.

Minas Gerais na Ferderação brasileira - , Paz e Terra, Rio de Janeiro

.

14

15

"(

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś Klimat politycznej konfrontacji pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;biĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wskutek krachu na nowojorskiej gieĹ&#x201A;dzie i jego reperkusji na polu gospodarki brazylÄłskiej.

SĹ&#x201A;ynny â&#x20AC;&#x17E;czarny czwartekâ&#x20AC;? na Wall Street â&#x20AC;&#x201C; paĹşdziernika roku â&#x20AC;&#x201C; odegraĹ&#x201A; rolÄ&#x2122; detonatora Ĺ&#x203A;wiatowego krysysu, ktĂłrego pierwszym efektem okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; zniĹźka cen brazylÄłskiej kawy na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie: dochĂłd dewizowy spadĹ&#x201A; z milionĂłw funtĂłw szterlingĂłw w roku

do milionĂłw w roku .19 Rezerwy zĹ&#x201A;ota we wrzeĹ&#x203A;niu

roku wynoszÄ&#x2026;ce milionĂłw funtĂłw szterlingĂłw, w sierpniu

zmniejszyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; do milionĂłw, a do grudnia tego roku praktycznie przestaĹ&#x201A;y istnieÄ&#x2021;.20 W takiej to sytuacji kryzysowej wybory prezydenckie marca

roku wygraĹ&#x201A; JĂşlio Prestes. JednakĹźe kraj znajdowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w stanie powszechnego niepokoju, ktĂłry w paĹşdzierniku eksplodowaĹ&#x201A; rewoltÄ&#x2026; wojskowÄ&#x2026;. Zainicjowana w Porto Alegre, Belo Horizonte i Recife wkrĂłtce ogarnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a caĹ&#x201A;y kraj. W ciÄ&#x2026;gu niecaĹ&#x201A;ego miesiÄ&#x2026;ca rzÄ&#x2026;d zostaĹ&#x201A; zmuszony do dymisji. Prezydenta Washingtona Luiza wygnano z kraju; na poczÄ&#x2026;tku listopada na czele rzÄ&#x2026;du tymczasowego stanÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; GetĂşlio Vargas.

DojĹ&#x203A;cie Vargasa do wĹ&#x201A;adzy stanowiĹ&#x201A;o prawdziwe zerwanie z przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. PrzyniosĹ&#x201A;o fundamentalnÄ&#x2026; zmianÄ&#x2122; roli paĹ&#x201E;stwa, ktĂłre od tej chwili objÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o kontrolÄ&#x2122; nad gospodarkÄ&#x2026; kraju.21 Arystokracja ziemska, od stuleci zajmujÄ&#x2026;ca w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie brazylÄłskim pozycjÄ&#x2122; dominujÄ&#x2026;cÄ&#x2026;, utraciĹ&#x201A;a wpĹ&#x201A;yw polityczny na narĂłd i zastÄ&#x2026;piona zostaĹ&#x201A;a przez nowe sfery przemysĹ&#x201A;owo-ďŹ nansowe.22 Ustanowienie republiki w roku

byĹ&#x201A;o politycznÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2026;, ktĂłra jednak nie

18 Urodzony w roku

w Rio Grande Do Sul, GetĂşlio Vargas byĹ&#x201A; kongresmenem i ministrem federalnym, później zaĹ&#x203A; prezydentem stanu Rio Grande (

- ). WĹ&#x201A;adzÄ&#x2122;, do ktĂłrej doszedĹ&#x201A; w roku , sprawowaĹ&#x201A; w sposĂłb dyktatorski do paĹşdziernika r., kiedy to obaliĹ&#x201A; go bezkrwawy zamach stanu. Po wojnie Vargas pozostaĹ&#x201A; aktywny politycznie. ByĹ&#x201A; senatorem, w roku zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; PartiÄ&#x2122; RobotniczÄ&#x2026;, a w roku zostaĹ&#x201A; wybrany prezydentem republiki. Cztery lata później przyparty do muru przez opozycjÄ&#x2122; postanowiĹ&#x201A; popeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; samobĂłjstwo. Kariera polityczna Vargasa, ktĂłra osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a swĂłj szczyt w utworzeniu Estado Nuovo ( - ), wykazuje liczne analogie z karierÄ&#x2026; Juana Domingo PerĂłna z Argentyny ( - ). Na temat Vargasa zob. m. in. Thomas E. Skidmore, Brasil: de GetĂşlio Vargas a Castelo Branco ( - ), Paz e Terra, Rio de Janeiro

; Paulo Brandi, Dora Flaksman, hasĹ&#x201A;o Vargas w: DHBB, t. IV, s. - .

19 A. Trento, Le origini dello Stato populista. SocietĂ e politica in Brasile - , Franco Angeli, Milano

, s.

- .

20 Nelson Werneck SodrĂŠ, HistĂłria da burguesia brasileira, Vozes, PetrĂłpolis

, s. .

21 A. Trento, Le origini dello Stato populista, s.

.

22 Robert J. Havinghurst, J. Roberto Moreira, Society and Education in Brazil, University of Pi sburgh Press, Pi sburgh

, s. .

"

K !" # XX $% naruszyĹ&#x201A;a systemu spoĹ&#x201A;ecznego Brazylii. Rewolucja roku niosĹ&#x201A;a konsekwencje daleko powaĹźniejsze.23

. Katolicka Liga Wyborcza Po utworzeniu rzÄ&#x2026;du tymczasowego Vargasa nowy kardynaĹ&#x201A; Rio, SebastiĂŁo Leme, rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; akcjÄ&#x2122; promowania ruchu Ĺ&#x203A;wieckich, majÄ&#x2026;cÄ&#x2026; na celu umoĹźliwienie katolikom publicznego wypowiadania siÄ&#x2122; na temat konstruowania nowego systemu politycznego w Brazylii. maja

roku wizerunek Matki BoĹźej z Aparecida zostaĹ&#x201A; triumfalnie przeniesiony z jej sanktuarium do Rio de Janeiro.24 NastÄ&#x2122;pnego dnia milionowy tĹ&#x201A;um towarzyszyĹ&#x201A; mu w drodze do Esplanada de Castelo, gdzie oczekiwaĹ&#x201A;y naĹ&#x201E; najwyĹźsze wĹ&#x201A;adze cywilne i wojskowe z szefem paĹ&#x201E;stwa, GetĂşliem Vargasem, na czele. Wizerunek umieszczono na oĹ&#x201A;tarzu, a kardynaĹ&#x201A; Leme oďŹ cjalnie proklamowaĹ&#x201A; MadonnÄ&#x2122; z Aparecida PatronkÄ&#x2026; Brazylii. â&#x20AC;&#x17E;ImiÄ&#x2122; BoĹźe krystalizuje siÄ&#x2122; w duszy BrazylÄłczykĂłwâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; powiedziaĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Leme. â&#x20AC;&#x17E;Albo paĹ&#x201E;stwo odrzuci ateizm i agnostycyzm oraz uzna Boga swego narodu, albo narĂłd nie uzna paĹ&#x201E;stwa.â&#x20AC;?25 Tymczasem lipca roku w SĂŁo Paulo wybuchĹ&#x201A;a rewolta â&#x20AC;&#x17E;konstytucjonalistĂłwâ&#x20AC;?, ktĂłra jednakowoĹź, wobec braku wsparcia ze strony innych regionĂłw, po kilku miesiÄ&#x2026;cach upadĹ&#x201A;a.26 Mimo to buntownicy zdoĹ&#x201A;ali zmusiÄ&#x2021; rzÄ&#x2026;d do rozpisania wyborĂłw do Zgromadzenia Konstytucyjnego na nadchodzÄ&#x2026;cy rok.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira, ktĂłry nie uczestniczyĹ&#x201A; w rewolcie, dostrzegaĹ&#x201A; jednak wagÄ&#x2122; zwoĹ&#x201A;ania Zgromadzenia Konstytucyjnego, co

Rewolucja roku zostaĹ&#x201A;a przygotowana przez tzw. â&#x20AC;&#x17E;tenentismoâ&#x20AC;?, ruch mĹ&#x201A;odszych oďŹ cerĂłw (porucznikĂłw), ktĂłrzy od wczesnych lat dwudziestych aĹź do roku wzniecali niepokoje spoĹ&#x201A;eczne i bunty. Kulminacyjnym epizodem owego okresu staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; bunt wojskowych zwanych od nazwiska ich dowĂłdcy, LuĂ­sa Carlosa Prestesa â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;kolumnÄ&#x2026; Prestesaâ&#x20AC;?.

OkoĹ&#x201A;o tysiÄ&#x2026;cosobowa grupa zbrojna przemierzyĹ&#x201A;a ponad tys. km, prowadzÄ&#x2026;c dziaĹ&#x201A;ania partyzanckie w kilku stanach Brazylii, po czym, z koĹ&#x201E;cem lutego r. wycofaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do Boliwii.

24 Gustavo Antonio Solimeo,

- . Rainha e Padroeira do Brasil, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , paĹşdziernik ; Hamilton dâ&#x20AC;&#x2122;Avila, TrĂŞs episodios na histĂłria da Padroeira nacional, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr

, paĹşdziernik

, s.

- . Zob. teş Júlio Brestoloni CSSR, A Senhora Conceiçãao Aparecida, Editora Santuario, Aparecida-São Paulo

.

25 Palavra de S. Eminenza, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XI

.

26 Na temat paulistowskiej rewolucji zob. m. in. HĂŠlio Silva, : a guerra paulista, Civ. Brasileira, Rio de Janeiro ; Stanley E. Hilton, A guerra civil brasileira, Nova Fronteira, Rio de Janeiro

.

23

"

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś stwarzaĹ&#x201A;o okazjÄ&#x2122; dla powoĹ&#x201A;ania do Ĺźycia nie tyle partii, ile katolickiego ruchu â&#x20AC;&#x17E;ponad partiamiâ&#x20AC;?.27 W paĹşdzierniku roku Plinio zasugerowaĹ&#x201A; arcybiskupowi SĂŁo Paulo, by w Brazylii stworzyÄ&#x2021; coĹ&#x203A; podobnego do tego, co we Francji uczyniĹ&#x201A; generaĹ&#x201A; de Castelnau28, a mianowicie utworzyÄ&#x2021; stowarzyszenie elektorĂłw majÄ&#x2026;ce na celu koordynacjÄ&#x2122; ich gĹ&#x201A;osowania na kandydatĂłw respektujÄ&#x2026;cych program katolicki. Arcybiskup Duarte chÄ&#x2122;tnie przystaĹ&#x201A; na tÄ&#x2122; propozycjÄ&#x2122; i poprosiĹ&#x201A; mĹ&#x201A;odego sodalisa, by ten nadaĹ&#x201A; sprawie bieg, poczynajÄ&#x2026;c od omĂłwienia jej z kardynaĹ&#x201A;em Leme. W nastÄ&#x2122;pnym miesiÄ&#x2026;cu Doktor Plinio udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do Rio, gdzie przeprowadziĹ&#x201A; rozmowÄ&#x2122; z dwoma mĹ&#x201A;odymi dziaĹ&#x201A;aczami ruchu katolickiego, Heitorem da Silva Costa i Alceu Amoroso Lima, ktĂłrzy z kolei przedstawili pomysĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A;owi. Ten uznaĹ&#x201A; go za znakomity i poprosiĹ&#x201A; mĹ&#x201A;odych ludzi o przygotowanie statutu nowego stowarzyszenia. W ten sposĂłb powoĹ&#x201A;ana zostaĹ&#x201A;a do istnienia Katolicka Liga Wyborcza (Liga Eleitorial CatĂłlica â&#x20AC;&#x201C; LEC),29 za cel stawiajÄ&#x2026;ca sobie skupienie gĹ&#x201A;osĂłw krÄ&#x2122;gĂłw katolickich w wyborach do Narodowego Zgromadzenia Konstytucyjnego. MiaĹ&#x201A;a ona zapoznaÄ&#x2021; kandydatĂłw rozmaitych partii z â&#x20AC;&#x17E;minimum wymagaĹ&#x201E;â&#x20AC;?, czyli ze spisem warunkĂłw zobowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cych ich do dziaĹ&#x201A;ania na forum parlamentu w duchu katolickim. Na stanowisko przewodniczÄ&#x2026;cego LEC powoĹ&#x201A;any zostaĹ&#x201A; PandiĂĄ CalĂłgeras, funkcjÄ&#x2122; zaĹ&#x203A; sekretarza generalnego objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Alceu Amoroso Lima.

listopada LEC zostaĹ&#x201A;a oďŹ cjalnie zaĹ&#x201A;oĹźona rĂłwnieĹź w SĂŁo Paulo; przewodniczÄ&#x2026;cym tutejszego oddziaĹ&#x201A;u zostaĹ&#x201A; dr EstevĂŁo Emmerich de Souza Rezende, sekretarzem natomiast Plinio CorrĂŞa de Oliveira.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Liga eleitoral catĂłlica, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, I . â&#x20AC;&#x17E;Albo przy urnach wyborczych zwyciÄ&#x2122;Ĺźy katolicyzm i skieruje kraj ku rozsÄ&#x2026;dnej reformie religÄłnej, albo w Brazylii zapanuje skrajny socjalizm, ktĂłry uczyni z niej oďŹ arÄ&#x2122; róşnej maĹ&#x203A;ci CallesĂłw i LeninĂłw tĹ&#x201A;oczÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; za kulisami naszej polityki, marzÄ&#x2026;cych o ÂŤmeksykanizacjiÂť i ÂŤsowietyzacjiÂť Ziemi KrzyĹźa Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tegoâ&#x20AC;?. Ibidem.

28 GeneraĹ&#x201A; Edouard de Curières de Castelnau (

- ) â&#x20AC;&#x201C; jeden z dowĂłdcĂłw armii francuskiej w czasie pierwszej wojny Ĺ&#x203A;wiatowej, w ktĂłrej utraciĹ&#x201A; troje dzieci. W latach

-

kongresman z Aveyron, od roku poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; pracy w FĂŠderation Nationale Catholique (ktĂłrej prezesem pozostaĹ&#x201A; aĹź do Ĺ&#x203A;mierci), aby wspieraÄ&#x2021; dziaĹ&#x201A;ania obywatelskie â&#x20AC;&#x17E;w interesie religii katolickiej, rodziny, spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa i dziedzictwa narodowegoâ&#x20AC;?. Z powodu otwarcie katolickich przekonaĹ&#x201E; odmĂłwiono mu buĹ&#x201A;awy marszaĹ&#x201A;kowskiej. Zob. Yves Gras, Castelnau ou lâ&#x20AC;&#x2122;art de commander, - , DenoĂŤl, Paris .

29 Statut ( ) i program ( ) LEC zob. w: Oscar de Figuereido Lustosa OP, Igreja e Politica no Brasil. Do Partido católico a L. E. C. ( - ), Ediçþes Loyola, São Paulo

, s.

- .

Zob. teĹź MĂ´nica Kornis, D. Flaksman, Liga Eleitorial CatĂłlica, w: DHBB, t. III, s.

; Raul Silva, InďŹ&#x201A;uĂŞncia politica da Igreja CatĂłlica na AssembleĂ­a Constituinte de / . Dissertação de mestrado, Universidade de BrasĂ­lia, BrasĂ­lia

.

27

"!

K !" # XX $% KardynaĹ&#x201A; Leme zachÄ&#x2122;caĹ&#x201A; arcybiskupĂłw, biskupĂłw i administratorĂłw apostolskich do niezwĹ&#x201A;ocznego tworzenia miejscowych oddziaĹ&#x201A;Ăłw organizacji. W ten sposĂłb na poczÄ&#x2026;tku roku kaĹźda diecezja posiadaĹ&#x201A;a juĹź wĹ&#x201A;asny oddziaĹ&#x201A; LEC, zaĹ&#x203A; sama organizacja byĹ&#x201A;a w stanie stworzyÄ&#x2021; program i wyĹ&#x201A;oniÄ&#x2021; kandydatĂłw do parlamentu. Kiedy pod koniec marca lista kandydatĂłw katolickich z SĂŁo Paulo byĹ&#x201A;a juĹź uĹ&#x201A;oĹźona, arcybiskup Duarte desygnowaĹ&#x201A; Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira jako jednego z czterech kandydatĂłw do Chapa Ăşnica (wspĂłlnego bloku) z SĂŁo Paulo.30 maja roku odbyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; powszechne wybory. Ku ogĂłlnemu zdumieniu posĹ&#x201A;em, ktĂłry zdobyĹ&#x201A; najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; gĹ&#x201A;osĂłw w caĹ&#x201A;ej Brazylii okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; Plinio CorrĂŞa de Oliveira, czĹ&#x201A;onek sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej, ktĂłry dopiero co skoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; studia. 31 ByĹ&#x201A;o to prawdziwe â&#x20AC;&#x17E;zwyciÄ&#x2122;stwo mariaĹ&#x201E;skieâ&#x20AC;?, jak brzmiaĹ&#x201A; tytuĹ&#x201A; artykuĹ&#x201A;u wstÄ&#x2122;pnego w najbliĹźszym numerze â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;CentralnÄ&#x2026; postaciÄ&#x2026; tej piÄ&#x2122;knej stronicy dziejĂłw sodalicji w SĂŁo Paulo jest Plinio CorrĂŞa de Oliveira, poboĹźny syn Maryi, przywĂłdca Katolickiej Ligi Wyborczej, mariaĹ&#x201E;ski kandydat do Zgromadzenia Konstytucyjnego.â&#x20AC;?32

listopada roku trzecie Narodowe Zgromadzenie Konstytucyjne Brazylii uroczyĹ&#x203A;cie rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o obrady w paĹ&#x201A;acu Tiradentesa w Rio de Janeiro. Instrukcje kardynaĹ&#x201A;a Leme dla deputowanych z ramienia LEC byĹ&#x201A;y niezwykle precyzyjne. ZabraniaĹ&#x201A;y one tworzenia jakiegokolwiek wyraĹşnego bloku skupiajÄ&#x2026;cego posĹ&#x201A;Ăłw katolickich; Ĺźaden z nich rĂłwnieĹź nie powinien w Zgromadzeniu pretendowaÄ&#x2021; do roli katolickiego lidera. Co wiÄ&#x2122;cej, Ĺźadnemu z posĹ&#x201A;Ăłw nie wolno byĹ&#x201A;o otwarcie wystÄ&#x2122;powaÄ&#x2021; w kwestiach ĹźÄ&#x2026;daĹ&#x201E; katolickich, poniewaĹź zbyt â&#x20AC;&#x17E;WspĂłlny blok dla zjednoczonego SĂŁo Pauloâ&#x20AC;? wynikaĹ&#x201A; z poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia wszystkich siĹ&#x201A; Ĺźycia polityczno-spoĹ&#x201A;ecznego Ăłwczesnego SĂŁo Paulo. Dwie spoĹ&#x203A;rĂłd nich miaĹ&#x201A;y charakter typowo partyjny: Partido DemocrĂĄtico, reprezentujÄ&#x2026;ca przede wszystkim miejskÄ&#x2026; inteligencjÄ&#x2122; i rodzÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; ugrupowania lewicowe, oraz starsza od niej, konserwatywna PRP (Partido RepĂşblicano Paulista). Charakter ruchĂłw spoĹ&#x201A;ecznych miaĹ&#x201A;y: Federação dos VoluntĂĄrios â&#x20AC;&#x201C; reprezentacja pokolenia sprzeciwiajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; polityce Vargasa, a takĹźe Associação Comercial i Liga Eleitorial CatĂłlica.

31 P. CorrĂŞa de Oliveira otrzymaĹ&#x201A; gĹ&#x201A;osĂłw, co stanowiĹ&#x201A;o , % ogĂłĹ&#x201A;u oddanych waĹźnych gĹ&#x201A;osĂłw. Liczba ta, wystarczajÄ&#x2026;ca do wybrania dwĂłch posĹ&#x201A;Ăłw, dwukrotnie przewyĹźszaĹ&#x201A;a iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; gĹ&#x201A;osĂłw uzyskanych przez prawnika AlcântarÄ&#x2122; Machado, jego byĹ&#x201A;ego profesora, ktĂłry wszedĹ&#x201A; do Zgromadzenia na pozycji drugiej. WĹ&#x203A;rĂłd innych posĹ&#x201A;Ăłw wybranych z ramienia Katolickiej Ligi Wyborczej znaleĹşli siÄ&#x2122; np. Andrade Furtado z Ceary, Msgr Arruda Câmara i Barreto Campelo z Pernambuco, Lacerda de Almeida z Parany, Aldroaldo Mesquita da Costa z Rio Grande do Sul. 32 Uma vitoria mariana, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , V .

30

""

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś otwarta konfrontacja â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;twarzÄ&#x2026; w twarzâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; mogĹ&#x201A;aby zaszkodziÄ&#x2021; realizacji gĹ&#x201A;Ăłwnego celu LEC: modyďŹ kacji laickiego oblicza brazylÄłskiego paĹ&#x201E;stwa. Obrana strategia zmierzaĹ&#x201A;a do osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia tego rezultatu Ĺ&#x203A;rodkami poĹ&#x203A;rednimi i â&#x20AC;&#x17E;rozproszonymiâ&#x20AC;?. Plinio CorrĂŞa de Oliveira stosowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do owych zaleceĹ&#x201E;, ale najwiÄ&#x2122;kszymi obroĹ&#x201E;cami propozycji LEC okazali siÄ&#x2122; liderzy bloku paulistowskiego.33 W imieniu posĹ&#x201A;Ăłw katolickich z SĂŁo Paulo Plinio CorrĂŞa de Oliveira wystosowaĹ&#x201A; proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; do Zgromadzenia o uczczenie postaci ojca Anchiety, ktĂłrego czterechsetna rocznica urodzin przypadaĹ&#x201A;a na

marca roku.34 Na sali obrad broniĹ&#x201A; rĂłwnieĹź wolnoĹ&#x203A;ci nauczania oraz prawa gĹ&#x201A;osu dla duchowieĹ&#x201E;stwa, wskazujÄ&#x2026;c na nieocenionÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; Towarzystwa Jezusowego w Brazylii.35 To wystarczyĹ&#x201A;o, by w trakcie debaty zaatakowany zostaĹ&#x201A; jako â&#x20AC;&#x17E;sekciarzâ&#x20AC;?. OdrzekĹ&#x201A; wĂłwczas: â&#x20AC;&#x17E;SwojÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122; ceniÄ&#x2122; wyĹźej od jakichkolwiek innych przywiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E;â&#x20AC;?.

Zdecydowana akcja LEC nie pozostaĹ&#x201A;a bez rezultatu. Zgromadzenie nie tylko uchwaliĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x17E;minimum ĹźÄ&#x2026;daĹ&#x201E;â&#x20AC;? Ligi â&#x20AC;&#x201C; nierozerwalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zwiÄ&#x2026;zku maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;skiego (art. ), naukÄ&#x2122; religii w szkoĹ&#x201A;ach (art. ) oraz posĹ&#x201A;ugÄ&#x2122; religÄłnÄ&#x2026; w siĹ&#x201A;ach zbrojnych i wiÄ&#x2122;zieniach (art.

, par. ) 36, ale rĂłwnieĹź liczne inne jej postulaty, takie jak inwokacja Imienia BoĹźego w preambule konstytucji,37 pomoc paĹ&#x201E;stwa dla rodzin wielodzietnych (art.

§ d ), prawo wyborcze dla duchowieĹ&#x201E;stwa (art.

), prawo do niedzielnego wypoczynku (art.

§ ), Zob. M. Kornis, D. Flaksman, Liga Eleitorial CatĂłlica. â&#x20AC;&#x17E;GdybyĹ&#x203A;my w celu ukazania znaczenia osoby ojca Anchiety w naszej historii mieli siÄ&#x2122; uciec do potocznego porĂłwnania â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; wĂłwczas â&#x20AC;&#x201C; stwierdzilibyĹ&#x203A;my, iĹź jest on dla Brazylii tym, czym Likurg dla Sparty czy Romulus dla Rzymu. Innymi sĹ&#x201A;owy, jest on jednym z tych legendarnych bohaterĂłw, ktĂłrych znajdujemy u poczÄ&#x2026;tkĂłw wielkich narodĂłw, ktĂłrzy wznosili pierwsze mury, stawiali pierwsze gmachy, organizowali pierwsze instytucjeâ&#x20AC;?.

P. CorrĂŞa de Oliveira, A nota da Semana, â&#x20AC;&#x17E;O Seculoâ&#x20AC;?, IX .

35 Zob. â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V .

36 Na Ĺ&#x201A;amach magazynu â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;?, w artykule zatytuĹ&#x201A;owanym O sentido da nossa vitĂłria, Alceu Amoroso Lima powitaĹ&#x201A; maja r. jako â&#x20AC;&#x17E;datÄ&#x2122; o kapitalnym znaczeniu w historii brazylÄłskiego katolicyzmuâ&#x20AC;?, stwierdzajÄ&#x2026;c, iĹź po konstytucji masoĹ&#x201E;skiej z roku

, pozytywistycznej z roku

i sekularystycznej z roku , wraz z czwartÄ&#x2026; brazylÄłskÄ&#x2026; konstytucjÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;w peĹ&#x201A;ni zatriumfowaĹ&#x201A; program katolickiâ&#x20AC;? (TristĂŁo de Athayde, O sentido da nossa vitĂłria, â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? nr , czerwiec , s. , - (s.

- ).

37 Nowa konstytucja weszĹ&#x201A;a w Ĺźycie lipca r. zastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;c konstytucje z roku

i . Zob. Themistocles Brandao Cavalcanti, Las constituciones de los Estados Unidos del Brasil, Instituto de Estudios Politicos, Madrid

, s. - .

gĹ&#x201A;osami przeciwko kongresmeni uchwalili nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; preambuĹ&#x201A;Ä&#x2122;: â&#x20AC;&#x17E;My, przedstawiciele narodu brazylÄłskiego, zebrani w Narodowym Zgromadzeniu Konstytucyjnym w celu ustanowienia systemu demokratycznego, ktĂłry bÄ&#x2122;dzie strzegĹ&#x201A; jednoĹ&#x203A;ci narodu, wolnoĹ&#x203A;ci, sprawiedliwoĹ&#x203A;ci oraz dobrobytu spoĹ&#x201A;eczno-ekonomicznego, pokĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;c naszÄ&#x2026; ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w Bogu, zarzÄ&#x2026;dzamy i ogĹ&#x201A;aszamy nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ca konstytucjÄ&#x2122;â&#x20AC;Śâ&#x20AC;?, Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Deus e a Constituição, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II

.

33

34

"#

K !" # XX $% uznanie cmentarzy katolickich (art.

§ ), sĹ&#x201A;uĹźba wojskowa klerykĂłw odbywana w formie posĹ&#x201A;ugi duchowej lub pracy w szpitalu (art. § ), wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i pluralizm zwiÄ&#x2026;zkĂłw pracowniczych (art. ) czy prawo przeciwdziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;ce wywrotowej propagandzie (art.

§ ).

Konstytucja z roku stanowiĹ&#x201A;a ukoronowanie dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci ruchu katolickiego, a sukces LEC pozostaĹ&#x201A; w historii kraju jedynym w swoim rodzaju. Jak siÄ&#x2122; wyraziĹ&#x201A; jeden z byĹ&#x201A;ych ministrĂłw brazylÄłskiego rzÄ&#x2026;du, Paulo Brossard: â&#x20AC;&#x17E;W historii Brazylii Ĺźadna niezaleĹźna organizacja polityczna nie cieszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wiÄ&#x2122;kszymi wpĹ&#x201A;ywami niĹź Katolicka Liga Wyborcza.â&#x20AC;?38 W roku w Brazylii pojawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; otwierania prywatnych wyĹźszych uczelni. W SĂŁo Paulo funkcjonowaĹ&#x201A;a juĹź Wolna SzkoĹ&#x201A;a FilozoďŹ i, Nauk Ĺ&#x161;cisĹ&#x201A;ych i Humanistycznych Ĺ&#x161;w. Benedykta.

Uczelnia ta zaĹ&#x201A;oĹźona zostaĹ&#x201A;a w roku

przez benedyktynĂłw, zaĹ&#x203A; wĹ&#x203A;rĂłd jej wykĹ&#x201A;adowcĂłw byli wybitni przedstawiciele Ĺ&#x203A;wiata nauki, np. profesorowie Alexandre Correia czy Leonard van Hacker. Teraz zostaĹ&#x201A;a ona uznana przez rzÄ&#x2026;d, podobnie jak ĹźeĹ&#x201E;ska SzkoĹ&#x201A;a FilozoďŹ i, Nauk Ĺ&#x161;cisĹ&#x201A;ych i Humanistycznych Instytutu Sedes Sapientiae prowadzonego przez kanoniczki regularne Ĺ&#x203A;w. Augustyna. Obydwie szkoĹ&#x201A;y, z ktĂłrych w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci miaĹ&#x201A; powstaÄ&#x2021; Papieski Uniwersytet Katolicki w SĂŁo Paulo, poprosiĹ&#x201A;y Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira o objÄ&#x2122;cie katedry historii.39 Plinio dostrzegĹ&#x201A; w tym fakcie zesĹ&#x201A;anÄ&#x2026; przez OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; znakomitÄ&#x2026; okazjÄ&#x2122; do nawiÄ&#x2026;zania bezpoĹ&#x203A;redniego kontaktu z mĹ&#x201A;odzieĹźÄ&#x2026;.

PrzyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wiÄ&#x2122;c oferowane stanowisko wraz z katedrÄ&#x2026; historii cywilizacji na uniwersyteckim wydziale prawa, w ten sposĂłb rozpoczynajÄ&#x2026;c dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nauczycielskÄ&#x2026;, ktĂłra obok praktyki adwokackiej przez wiele lat bÄ&#x2122;dzie jego gĹ&#x201A;Ăłwnym zajÄ&#x2122;ciem zawodowym.

. Wydawca â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, oďŹ cjalny gĹ&#x201A;os sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii, kierowany przez Msgr Marcondesa PedrosÄ&#x2122;, byĹ&#x201A; w momencie swego zaistnienia, maja roku, czterostronicowym miesiÄ&#x2122;cznikiem.

38 â&#x20AC;&#x17E;Jornal de Minasâ&#x20AC;?, Belo Horizonte, VII

. Na temat roli LEC, zwĹ&#x201A;aszcza zaĹ&#x203A; na temat artykuĹ&#x201A;u konstytucji oddajÄ&#x2026;cego paĹ&#x201E;stwo â&#x20AC;&#x17E;pod opiekÄ&#x2122; Bogaâ&#x20AC;? zob. teĹź Thales de Azevedo, A religiĂŁo civil brasileira. Um instrumento polĂ­tico, Editora Vozes, Petropolis

, s. - .

39 W roku obie instytucje poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w Katolicki Uniwersytet w SĂŁo Paulo, ktĂłrego wielkim kanclerzem zostaĹ&#x201A; arcybiskup Vasconcellos Mo a, rektorem zaĹ&#x203A; Paulo de Tarso Campos, biskup Campinas. Rok nastÄ&#x2122;pny przyniĂłsĹ&#x201A; kanoniczne ustanowienie uniwersytetu i obdarzenie go tytuĹ&#x201A;em â&#x20AC;&#x17E;papieskiâ&#x20AC;?. Zob. AAS ( ), t. , s. n.

"$

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś Tematy podejmowane przez pismo koncentrowaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; wokĂłĹ&#x201A; obrony tradycyjnych wartoĹ&#x203A;ci, w tym rodzinnych, zabezpieczenia praw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, formacji nowych elit katolickich oraz walki z inďŹ ltracjÄ&#x2026; komunistycznÄ&#x2026;. Pierwszy artykuĹ&#x201A; autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira na temat katolickiego uniwersytetu ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w numerze z wrzeĹ&#x203A;nia roku. Drugi, opublikowany w listopadzie roku pod tytuĹ&#x201A;em Watykan i Kreml40, pozwala juĹź dostrzec jedno z fundamentalnych zaĹ&#x201A;oĹźeĹ&#x201E; myĹ&#x203A;li jego autora: niemoĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jakiegokolwiek porozumienia pomiÄ&#x2122;dzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em katolickim a komunizmem. W artykule zatytuĹ&#x201A;owanym Nasze ĹźÄ&#x2026;dania polityczne, zamieszczonym w numerze z lutego

roku, Plinio CorrĂŞa de Oliveira nakĹ&#x201A;aniaĹ&#x201A; katolikĂłw do domagania siÄ&#x2122; od nowego rzÄ&#x2026;du obrony â&#x20AC;&#x17E;praw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.

MĹ&#x201A;ody czĹ&#x201A;onek mariaĹ&#x201E;skiej sodalicji, swym zwiÄ&#x2122;zĹ&#x201A;ym stylem, zdolnoĹ&#x203A;ciami polemicznymi i umiĹ&#x201A;owaniem prawdy nawiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cy do postaci tak wielkich publicystĂłw katolickich, jak Francus Louis Veuillot41 czy jego brazylÄłski odpowiednik, Carlos de Laet,42 znakomicie odpowiadaĹ&#x201A; modelowi dziennikarza wskazanemu przez Piusa XI w encyklice Rerum omnium z stycznia roku. Na jej stronicach Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty uczyniĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w. Franciszka Salezego patronem â&#x20AC;&#x17E;wszystkich tych katolikĂłw, ktĂłrzy poprzez publikacjÄ&#x2122; gazet oraz innych pism ilustrujÄ&#x2026; i promujÄ&#x2026; doktrynÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, jak rĂłwnieĹź stajÄ&#x2026; w jej obronieâ&#x20AC;?.43 Z myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; o dziennikarzach katolickich papieĹź dodawaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Przede wszystkim muszÄ&#x2026; oni sumiennie studiowaÄ&#x2021; i w miarÄ&#x2122; swoich moĹźliwoĹ&#x203A;ci poznawaÄ&#x2021; doktrynÄ&#x2122; katolickÄ&#x2026;; muszÄ&#x2026; wystrzegaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; zaniedbaĹ&#x201E; w gĹ&#x201A;oszeniu prawdy, czy teĹź â&#x20AC;&#x201C; pod pozorem troski o to, by nie uraziÄ&#x2021; adwersarzy â&#x20AC;&#x201C; jej umniejszania lub zatajania.â&#x20AC;?44 sierpnia roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira zostaĹ&#x201A; powoĹ&#x201A;any do kierowania â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, ktĂłry w tym samym miesiÄ&#x2026;cu staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; P. CorrĂŞa de Oliveira, O Vaticano e o KrĂŞmlin, â&#x20AC;&#x17E;O LĂŠgionarioâ&#x20AC;? nr , XI . Zob. teĹź A Igreja e o problema religioso na Russia, â&#x20AC;&#x17E;O LĂŠgionarioâ&#x20AC;? nr , III .

41 Na temat Louisa Veuillot (

-

), odwaĹźnego dyrektora dziennika â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Universâ&#x20AC;? zob.

Oeuvres Complètes, t., Lethielleux, Paris - . Zob. teş Eugène i François Veuillot, Veuillot, t.

- , Lethielleux, Paris -

. â&#x20AC;&#x17E;RozumiaĹ&#x201A; on â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w. Pius X do François Veuillot â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo odnajduje swÄ&#x2026; potÄ&#x2122;gÄ&#x2122; w peĹ&#x201A;nym i caĹ&#x201A;kowitym uznaniu wĹ&#x201A;adzy naszego Pana Jezusa Chrystusa oraz w bezwarunkowej akceptacji doktrynalnej zwierzchnoĹ&#x203A;ci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.

List Câ&#x20AC;&#x2122;est avec z paĹşdziernika

, w: IP, t. VI, La pace interna delle nazioni ( ), s. .

42 Carlos Maximiano Pimenta de Laet (

- ) â&#x20AC;&#x201C; znakomity dziennikarz, profesor sĹ&#x201A;ynnej SzkoĹ&#x201A;y Ĺ&#x161;redniej im. Pedra II oraz czĹ&#x201A;onek Academia Brasileira de Letras â&#x20AC;&#x201C; otrzymaĹ&#x201A; od Ĺ&#x203A;w. Piusa X tytuĹ&#x201A; hrabiowski za zasĹ&#x201A;ugi dla sprawy katolickiej.

43 AAS ( ), t. , s. .

44 Ibidem.

40

"%

K !" # XX $% nieoďŹ cjalnym organem archidiecezji SĂŁo Paulo. Pismo miaĹ&#x201A;o byÄ&#x2021; kierowane nie do szerokich krÄ&#x2122;gĂłw czytelniczych, lecz do Ĺ&#x203A;rodowisk katolickich, w celu formowania ich myĹ&#x203A;li i dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E;. WkrĂłtce w tych wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie Ĺ&#x203A;rodowiskach, od pĂłĹ&#x201A;nocy po poĹ&#x201A;udnie kraju, tygodnik zdobyĹ&#x201A; sobie ogromne wpĹ&#x201A;ywy.

Wszystkim, ktĂłrzy zarzucali Doktorowi Plinio niedostatek â&#x20AC;&#x17E;miĹ&#x201A;osierdziaâ&#x20AC;? dla wrogĂłw, odpowiadaĹ&#x201A; on, iĹź postawa â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, to owszem, postawa walki, ale walki obronnej, nie zaĹ&#x203A; ofensywnej. â&#x20AC;&#x17E;GĹ&#x201A;Ăłwnym celem â&#x20AC;šâ&#x20AC;šLegionĂĄrioâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş jest formowanie opinii tych, ktĂłrzy juĹź sÄ&#x2026; katolikami.â&#x20AC;?45 Plinio pisaĹ&#x201A; artykuĹ&#x201A;y wstÄ&#x2122;pne, byĹ&#x201A; rĂłwnieĹź autorem ukazujÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; regularnie rubryki â&#x20AC;&#x17E;Ă&#x20AC; margem dos factosâ&#x20AC;?, nazwanego później â&#x20AC;&#x17E; dias em revistaâ&#x20AC;? (â&#x20AC;&#x17E;Siedem dni w retrospektywieâ&#x20AC;?). ZgromadziĹ&#x201A; wokĂłĹ&#x201A; siebie zespĂłĹ&#x201A; zdolnych wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw,46 pomiÄ&#x2122;dzy ktĂłrymi znalazĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; dwĂłch mĹ&#x201A;odych ksiÄ&#x2122;Ĺźy majÄ&#x2026;cych w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci zostaÄ&#x2021; wiodÄ&#x2026;cymi postaciami brazylÄłskiego duchowieĹ&#x201E;stwa: AntĂ´nio de Castro Mayer,47 asystent koĹ&#x203A;cielny pisma oraz kapĹ&#x201A;an ze Zgromadzenia SĹ&#x201A;owa BoĹźego, Geraldo de Proença Sigaud.48 SpoĹ&#x203A;rĂłd bĹ&#x201A;yskotliwych P. CorrĂŞa de Oliveira, OďŹ&#x20AC;ensiva?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr

, IV r. â&#x20AC;&#x17E;A gdyby wolno nam byĹ&#x201A;o wybraÄ&#x2021; mo o dla naszej walki, sformuĹ&#x201A;owalibyĹ&#x203A;my je nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: dla katolikĂłw miĹ&#x201A;osierdzie i jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021;; dla niekatolikĂłw â&#x20AC;&#x201C; miĹ&#x201A;osierdzie w celu osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia jednoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? (ibidem).

46 OprĂłcz Doktora Plinio zespĂłĹ&#x201A; redakcyjny â&#x20AC;&#x17E;LĂŠgionarioâ&#x20AC;? tworzyli: Fernando Furquim de Almeida, JosĂŠ Carlos Castilho de Andrade, JosĂŠ de Azeredo Santos, Adolpho Lindenberg, JosĂŠ Fernando de Camargo, JosĂŠ Gonzaga de Arruda i Paulo Barros de UlhĂ´a Cintra. Tradition, Family, Property: Half a Century of Epic Anticommunism, s.

- .

47 AntĂ´nio de Castro Mayer urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; czerwca r. w Campinas, w stanie SĂŁo Paulo.

UkoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; studia teologiczne na Uniwersytecie GregoriaĹ&#x201E;skim w Rzymie ( - ), tam teĹź paĹşdziernika r. przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie. Asystent Generalny Akcji Katolickiej SĂŁo Paulo ( ), później wikariusz generalny archidiecezji ( - ), maja

r. otrzymaĹ&#x201A; sakrÄ&#x2122; biskupiÄ&#x2026; i zostaĹ&#x201A; mianowany koadiutorem biskupa Campos z prawem sukcesji po nim. Jako biskup kierowaĹ&#x201A; diecezjÄ&#x2026; do roku

. W grudniu

r. biskup de Castro Mayer publicznie zerwaĹ&#x201A; z Pliniem CorrĂŞÄ&#x2026; de Oliveira i TFP. Fakt Ăłw, o ktĂłrym wkrĂłtce staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;no (â&#x20AC;&#x17E;Folha de Tardeâ&#x20AC;?, IV

; â&#x20AC;&#x17E;Jornal do Brasilâ&#x20AC;?, VIII

), wiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; naleĹźy z jego postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cym zbliĹźaniem siÄ&#x2122; do stanowiska arcybiskupa Marcela Lefèbvreâ&#x20AC;&#x2122;a, czego szczytowym punktem staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; uczestnictwo byĹ&#x201A;ego biskupa Campos w konsekracji biskupiej dokonanej w EcĂ´ne czerwca

r. Zdarzenie to sprowadziĹ&#x201A;o naĹ&#x201E; ekskomunikÄ&#x2122; latae sententiae. Biskup de Castro Mayer zmarĹ&#x201A; w Campos, kwietnia

r.

48 Geraldo de Poença Sigaud urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Belo Horizonte wrzeĹ&#x203A;nia r. CzĹ&#x201A;onek Zgromadzenia SĹ&#x201A;owa BoĹźego, studiowaĹ&#x201A; teologiÄ&#x2122; w Rzymie (

- ), tam teĹź marca

r. przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie. maja r. zostaĹ&#x201A; biskupem Jacarezinho ( -

), później sprawowaĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; arcybiskupa metropolity Diamantiny (

-

). WspĂłĹ&#x201A;praca Plinia CorrĂŞi de Oliveira z arcybiskupem Sigaudem trwaĹ&#x201A;a okoĹ&#x201A;o trzydziestu lat, a rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; w roku podczas rekolekcji w seminarium w stanie Espirito Santo. â&#x20AC;&#x17E;PrzyjaĹşĹ&#x201E; nasza â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Doktor Plinio w roku â&#x20AC;&#x201C; trwa od dziesiÄ&#x2122;ciu lat, w czasie ktĂłrych obaj znaleĹşliĹ&#x203A;my siÄ&#x2122; w najróşniejszych sytuacjach: cierpienia i radoĹ&#x203A;ci, nadziei i zniechÄ&#x2122;cenia, niepewnoĹ&#x203A;ci i determinacji. WspĂłlnie zbieraliĹ&#x203A;my pochwaĹ&#x201A;y, wspĂłlnie znosiliĹ&#x203A;my krytykÄ&#x2122;; wobec wszystkich wspĂłĹ&#x201A;czesnych wypadkĂłw nasze serca biĹ&#x201A;y unisono; przeszliĹ&#x203A;my przez 45

"&

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś Ĺ&#x203A;wieckich wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw wyróşniaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; JosĂŠ de Azeredo Santos, mĹ&#x201A;ody czĹ&#x201A;onek sodalicji z Minas Gerais, ktĂłry przyjechaĹ&#x201A; z Rio, by w SĂŁo Paulo pracowaÄ&#x2021; jako inĹźynier.49 ZespĂłĹ&#x201A; redakcyjny liczÄ&#x2026;cy od piÄ&#x2122;ciu do oĹ&#x203A;miu czĹ&#x201A;onkĂłw spotykaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; regularnie, by w Ĺ&#x203A;wietle nauki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a badaÄ&#x2021; artykuĹ&#x201A;y prasowe i wiadomoĹ&#x203A;ci z caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata. Doktor Plinio wspominaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Z zespoĹ&#x201A;u redakcyjnego tygodnika stopniowo tworzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; grupa przyjaciĂłĹ&#x201A;, podobnie jak ja â&#x20AC;&#x201C; czĹ&#x201A;onkĂłw sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej, oddanych duszÄ&#x2026; i ciaĹ&#x201A;em katolickiemu dziennikarstwuâ&#x20AC;?.50 W roku pod kierownictwem dynamicznego redaktora pismo przeksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; z dwutygodnika liczÄ&#x2026;cego zaledwie dwie stronice w tygodnik oĹ&#x203A;miostronicowy, ze zwykĹ&#x201A;ej gazetki paraďŹ alnej staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; gĹ&#x201A;osem katolickim uwaĹźnie sĹ&#x201A;uchanym w caĹ&#x201A;ym kraju.

Tematyka podejmowana na Ĺ&#x201A;amach tygodnika w roku charakteryzowaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; znacznÄ&#x2026; róşnorodnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;: przeĹ&#x203A;ladowania religÄłne w Niemczech, rewolucja w Hiszpanii, socjalistyczne pousĂŠe we Francji, kryzys dynastyczny w Anglii, wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych, ďŹ asko Ligi NarodĂłw, intensyďŹ kacja komunistycznej propagandy na Ĺ&#x203A;wiecie â&#x20AC;&#x201C; oto problemy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;ce przedmiotem niezmiennie gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokich analiz i komentarzy inspirowanych przez Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;Naszym niezmiennym celem byĹ&#x201A;o ÂŤodtruwanieÂť czytelnikĂłw skaĹźonych owocami prasy ÂŤneutralnejÂť i dostarczanie im prawdziwie katolickiej informacji obywatelskiej.â&#x20AC;?51 wszystko, co moĹźe ludzi poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; i podzieliÄ&#x2021;.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Padre Sigaud, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, III . ZaczÄ&#x2122;li siÄ&#x2122; od siebie oddalaÄ&#x2021; prawdopodobnie juĹź w poĹ&#x201A;owie lat szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych, a zerwanie stosunkĂłw ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; oďŹ cjalnie sam arcybiskup Diamantiny paĹşdziernika r., kiedy to po powrocie z audiencji u prezydenta republiki, EmĂ­lio Garrastazu Medici, oĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A;, iĹź TFP zdystansowaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; wobec niego z powodu jego poparcia dla propagowanej przez rzÄ&#x2026;d reformy rolnej oraz dla reformy liturgicznej PawĹ&#x201A;a VI. TFP natychmiast odpowiedziaĹ&#x201A;o obszernÄ&#x2026; publikacjÄ&#x2026; prasowÄ&#x2026;, wskazujÄ&#x2026;c na kontrast pomiÄ&#x2122;dzy konsekwencjÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnej postawy a chwiejnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; postaw arcybiskupa Sigaud, jak rĂłwnieĹź akcentujÄ&#x2026;c uczciwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; swej postawy wobec prawa cywilnego i koĹ&#x203A;cielnegoâ&#x20AC;? (Arcebispo Geralo Sigaud e a TFP, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , XI ). Zob. teĹź P. CorrĂŞa de Oliveira, Dentro e fora do Brasilâ&#x20AC;Ś, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?,

X .

49 â&#x20AC;&#x17E;ByĹ&#x201A; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim, Ĺźywym, bĹ&#x201A;yskotliwym dziennikarzem, polemistÄ&#x2026; w peĹ&#x201A;nym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu. Swoje nazwisko zapisaĹ&#x201A; w naszych annaĹ&#x201A;ach zĹ&#x201A;otymi zgĹ&#x201A;oskami (â&#x20AC;Ś). JeĹźeli historia Brazylii zostanie pewnego dnia spisana z caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; bezstronnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, jego imiÄ&#x2122; znajdzie siÄ&#x2122; poĹ&#x203A;rĂłd najwybitniejszych.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, O premio ÂŤdemasiadamente grandeÂť, â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?, VII . Ich przyjaĹşĹ&#x201E; i wspĂłĹ&#x201A;praca twaĹ&#x201A;a niemal czterdzieĹ&#x203A;ci lat, aĹź do dnia, w ktĂłrym Plinio CorrĂŞa de Oliveira, klÄ&#x2122;czÄ&#x2026;c przy Ĺ&#x201A;óşku umierajÄ&#x2026;cego przyjaciela w Szpitalu SamarytaĹ&#x201E;skim w SĂŁo Paulo, odmawiaĹ&#x201A; w jego imieniu akt zawierzenia Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort. JosĂŠ de Azeredo Santosowi zawdziÄ&#x2122;czamy wnikliwe artykuĹ&#x201A;y na temat maritainizmu, polityki â&#x20AC;&#x17E;wyciÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;tej rÄ&#x2122;kiâ&#x20AC;?, sztuki nowoczesnej oraz gnozy, publikowane na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, a później takĹźe w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?.

50 P. CorrĂŞa de Oliveira, Kamikaze, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, II .

51 P. CorrĂŞa de Oliveira, Um ano de luta e de vigĂ­lia, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

"'

K !" # XX $% W styczniu roku â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? przeprowadziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z pokoiku przy paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Cecylii do centrum miasta, staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; bowiem najbardziej wpĹ&#x201A;ywowym katolickim tygodnikiem w Brazylii, wydawanym w nakĹ&#x201A;adzie przekraczajÄ&#x2026;cym tys. egzemplarzy.

. Europejska â&#x20AC;&#x17E;wojna domowaâ&#x20AC;?

WedĹ&#x201A;ug francuskiego historyka, Françoisa Fureta, â&#x20AC;&#x17E;w dynamice idei politycznych XX wieku tkwi jakaĹ&#x203A; tajemnica zĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.52 Narodziny Kominternu po rewolucji sowieckiej roku

przyczyniĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; do Ĺ&#x203A;wiatowej ekspansji nowej doktryny bolszewickiej.

PrĂłby rozpÄ&#x2122;tania na Ĺ&#x203A;wiecie krwawej rewolucji komunistycznej, rozpoczÄ&#x2122;tej tzw. â&#x20AC;&#x17E;czerwonym dwuleciemâ&#x20AC;? (

-

), wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;y jednakowoĹź zdecydowanÄ&#x2026; reakcjÄ&#x2122; antykomunistycznÄ&#x2026;. To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie na fali owej reakcji powstaĹ&#x201A;y i umocniĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; ruchy â&#x20AC;&#x17E;faszystowskieâ&#x20AC;?.

Bolszewizm i faszyzm wkroczyĹ&#x201A;y na scenÄ&#x2122; niemal rĂłwnoczeĹ&#x203A;nie.

Dynamika dziejĂłw Europy i Ĺ&#x203A;wiata w latach

- byĹ&#x201A;a determinowana â&#x20AC;&#x201C; wedle Ernsta Nolte â&#x20AC;&#x201C; wielkÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;europejskÄ&#x2026; wojnÄ&#x2026; domowÄ&#x2026;â&#x20AC;? pomiÄ&#x2122;dzy komunizmem i narodowym socjalizmem, czyli miÄ&#x2122;dzy III RzeszÄ&#x2026; a ZwiÄ&#x2026;zkiem Sowieckim.53 Furet pisze: â&#x20AC;&#x17E;Nieunikniona staje siÄ&#x2122; wiÄ&#x2122;c analiza porĂłwnawcza; nie tylko dlatego, Ĺźe bolszewizm i faszyzm pojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w tym samym czasie i jednoczeĹ&#x203A;nie przemknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y przez historiÄ&#x2122; niczym meteory. TakĹźe dlatego, Ĺźe byĹ&#x201A;y od siebie nawzajem zaleĹźne.â&#x20AC;?54 Plinio CorrĂŞa de Oliveira rozumiaĹ&#x201A; owÄ&#x2026; relacjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;cisĹ&#x201A;ego pokrewieĹ&#x201E;stwa â&#x20AC;&#x201C; ktĂłrÄ&#x2026; historiograďŹ a dopiero dzisiaj powoli zaczyna przyjmowaÄ&#x2021; do wiadomoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; i zachowujÄ&#x2026;c absolutnÄ&#x2026; wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiemu modelowi spoĹ&#x201A;ecznemu, zdecydowanie wykluczaĹ&#x201A; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; opowiedzenia siÄ&#x2122; po stronie ktĂłregokolwiek z okupujÄ&#x2026;cych ideologicznÄ&#x2026; scenÄ&#x2122; przeciwnikĂłw.

W komunizmie dostrzegaĹ&#x201A; ideÄ&#x2122; diametralnie przeciwstawnÄ&#x2026; katolicyzmowi, nazizm zaĹ&#x203A; uwaĹźaĹ&#x201A; za alternatywÄ&#x2122; faĹ&#x201A;szywÄ&#x2026; i rĂłwnie niebezpiecznÄ&#x2026;. PisaĹ&#x201A; o tym nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: François Furet, PrzeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; pewnego zĹ&#x201A;udzenia, s. .

Ernst Nolte, Der europaeische Bßrgerkrieg - . Nationalsozializmus und Bolschewismus, Propyläen Verlag, Berlin

. Zob. teĹź Stuart J. Woolf (red.), European Fascism, Weidenfeld and Nicolson, London

; George L. Mosse, Masses and Man. Nationalist and Fascist Perception of Reality, Howard Ferty Inc., New York

.

54 François Furet, PrzeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; pewnego zĹ&#x201A;udzenia, s. .

52

53

#(

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś â&#x20AC;&#x17E;Nie sposĂłb zaprzeczyÄ&#x2021;, Ĺźe komunizm stanowi antytezÄ&#x2122; katolicyzmu. Z kolei nazizm jest innÄ&#x2026; antytezÄ&#x2026; doktryny katolickiej i â&#x20AC;&#x201C; podobnie jak komunizm â&#x20AC;&#x201C; jest o wiele bliĹźszy komunizmowi, aniĹźeli katolicyzmowi.â&#x20AC;?55 Niezgoda na Ĺźywot â&#x20AC;&#x17E;burĹźujaâ&#x20AC;? w imiÄ&#x2122; mistyczno-heroicznej koncepcji bytu oraz odwoĹ&#x201A;anie siÄ&#x2122; do rycerskiej tradycji zarĂłwno Niemiec, jak i caĹ&#x201A;ej Europy, mogĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; staÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; i w istocie siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;y â&#x20AC;&#x201C; atrakcyjnym wyzwaniem dla wielu mĹ&#x201A;odych ludzi, niezdolnych do rozpoznania zĹ&#x201A;owieszczego aspektu ideologii przesiÄ&#x2026;kniÄ&#x2122;tej socjalizmem i pogaĹ&#x201E;stwem. Plinio CorrĂŞa de Oliveira zrozumiaĹ&#x201A;, iĹź najlepszym sposobem przestrzeĹźenia mĹ&#x201A;odych rodakĂłw przed nazistowskim pseudomistycyzmem, jak rĂłwnieĹź zdemaskowania jego bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw, bÄ&#x2122;dzie ukazanie heroicznej i nadprzyrodzonej wizji katolicyzmu. Takim wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie sztandarem, wzniesionym wysoko przeciwko nazizmowi i komunizmowi, staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Brazylii â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?.

. Demaskowanie narodowosocjalistycznego pogaĹ&#x201E;stwa stycznia roku Adolf Hitler przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; z rÄ&#x2026;k prezydenta Hindenburga funkcjÄ&#x2122; kanclerza Rzeszy. 56 Po wyborach do Reichstagu, przeprowadzonych marca w klimacie wyraĹşnego zastraszenia, marca â&#x20AC;&#x17E;peĹ&#x201A;nia wĹ&#x201A;adzyâ&#x20AC;? przeszĹ&#x201A;a legalnie w rÄ&#x2122;ce narodowosocjalistycznego gabinetu. Tej samej wiosny FĂźhrer zaproponowaĹ&#x201A; podpisanie konkordatu pomiÄ&#x2122;dzy StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; a nowym rzÄ&#x2026;dem.

Porozumienie zostaĹ&#x201A;o sygnowane w Watykanie lipca roku.57 Stolica Apostolska zastrzegĹ&#x201A;a jednakowoĹź, iĹź konkordat z III RzeszÄ&#x2026; P. CorrĂŞa de Oliveira, Ă&#x20AC; margem da crise, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IX

.

Po Ĺ&#x203A;mierci Hindenburga sierpnia r. wĹ&#x201A;adza prezydenta Rzeszy poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czona z wĹ&#x201A;adzÄ&#x2026; kanclerza znalazĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w rÄ&#x2122;kach Hitlera. Tak rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; gwaĹ&#x201A;towna transformacja spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa w duchu totalitaryzmu. Na temat tego procesu zob. m. in. Karl Dietrich Bracher, Die deutsche Diktatur, Kiepenheuer und Witsch, KĂśln ; Martin Broszat, Der Staat Hitlers, Deutschen Taschenburg Verlag, MĂźnchen

; Hans-Ulrich Thamer, Il terzo Reich â&#x20AC;&#x201C; la Germania dal al , tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Mulino, Bologna .

57 PeĹ&#x201A;nomocnikami Piusa XI i Hitlera negocjujÄ&#x2026;cymi konkordat byli odpowiednio: kardynaĹ&#x201A; Eugenio Pacelli, watykaĹ&#x201E;ski sekretarz stanu, oraz wicekanclerz Rzeszy, Franz von Papen.

Na temat konkordatu z roku oraz stosunkĂłw miÄ&#x2122;dzy StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; a narodowym socjalizmem zob. Michele Maccarrone, Il Nazionalsocialismo e la Santa Sede, Studium, Roma

; Friedrich Engel-Janosi, Il Vaticano fra fascismo e nazismo, Le Monnier, Florence ; Anthony Rhodes, The Vatican in the Age of Dictators - , Hodder and Stoughton, London

; Robert Graham, Il Vaticano e il nazismo, Cinque Lune, Roma ; Giacomo Martina, Storia della chiesa, t. IV, Lâ&#x20AC;&#x2122;etĂ contemporanea, Morcelliana, Brescia , s.

-

.

55 56

#

K !" # XX $% nie moĹźe w Ĺźaden sposĂłb byÄ&#x2021; odczytywany jako aprobata dla doktryny i orientacji narodowego socjalizmu.58 OsobÄ&#x2026; odpowiedzialnÄ&#x2026; za â&#x20AC;&#x17E;nadzĂłrâ&#x20AC;? nad ideologicznÄ&#x2026; edukacjÄ&#x2026; partii i wszystkich jej satelickich zwiÄ&#x2026;zkĂłw Hitler mianowaĹ&#x201A; Alfreda Rosenberga, czĹ&#x201A;owieka stanowiÄ&#x2026;cego â&#x20AC;&#x17E;kwintesencjÄ&#x2122; wszelkich obecnych w NSDAP siĹ&#x201A; wrogich KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwuâ&#x20AC;?.59 DziesiÄ&#x2122;ciolecie od roku do upadku reĹźimu naznaczone byĹ&#x201A;o przybierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; na sile walkÄ&#x2026; z religiÄ&#x2026;, przejawiajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w konsekwentnie postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cej likwidacji katolickiego szkolnictwa, katolickich instytucji i katolickiej prasy, jak rĂłwnieĹź w ustawicznym szkalowaniu nauki i instytucji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.

marca roku opublikowana zostaĹ&#x201A;a encyklika Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piusa XI Mit brennender Sorge. PrzepeĹ&#x201A;niony pragnieniem, by â&#x20AC;&#x17E;wiara w Boga, pierwsza i nieodzowna podstawa wszelkiej religiiâ&#x20AC;?, pozostaĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;czysta i nieskalana w krajach niemieckichâ&#x20AC;?, papieĹź potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; w niej bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy narodowego socjalizmu, stwierdzajÄ&#x2026;c ponadto, iĹź: â&#x20AC;&#x17E;Kto wynosi ponad skalÄ&#x2122; wartoĹ&#x203A;ci ziemskich rasÄ&#x2122; albo narĂłd, albo paĹ&#x201E;stwo, albo ustrĂłj paĹ&#x201E;stwa, przedstawicieli wĹ&#x201A;adzy paĹ&#x201E;stwowej albo inne podstawowe wartoĹ&#x203A;ci ludzkiej spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci, ktĂłre w porzÄ&#x2026;dku doczesnym zajmujÄ&#x2026; istotne i czcigodne miejsce, i czyni z nich najwyĹźszÄ&#x2026; normÄ&#x2122; wszelkich wartoĹ&#x203A;ci, takĹźe religÄłnych, i oddaje im czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; baĹ&#x201A;wochwalczÄ&#x2026;, ten przewraca i faĹ&#x201A;szuje porzÄ&#x2026;dek rzeczy stworzony i ustanowiony przez Boga-CzĹ&#x201A;owieka, i daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od Ĺ&#x203A;wiatopoglÄ&#x2026;du odpowiadajÄ&#x2026;cego takiej wierze.â&#x20AC;?60 58 Zob. â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;? z lipca . â&#x20AC;&#x17E;MoĹźna oczywiĹ&#x203A;cie podnosiÄ&#x2021; kwestiÄ&#x2122;, czy zawarcie konkordatu z RzeszÄ&#x2026; faktycznie przyczyniĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; jak później wielokrotnie twierdzono â&#x20AC;&#x201C; do nazistowskiego Machtbefestigung (wzmocnienia wĹ&#x201A;adzy), kiedy naziĹ&#x203A;ci juĹź tÄ&#x2122; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; zdobyli. Pewne natomiast jest to, Ĺźe konkordat, podpisany przez Pacellego nie bez rozterek, daĹ&#x201A; wĹ&#x201A;adzom KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a bezdyskusyjne prawo, a zarazem realnÄ&#x2026; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; konsekwentnego formuĹ&#x201A;owania krytyki pod adresem niemieckiego rzÄ&#x2026;du za naduĹźycia i gwaĹ&#x201A;cenie praw czĹ&#x201A;owieka.â&#x20AC;? Bukhart Schneider, Pius XII. Friede, das Werk der Gerechtigkeit, MĂźnsterschmidt, GĂś ingen-ZĂźrich-Frankfurt, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: Pius XII. Pace, opera della giustizia, Edizioni Paoline, Rome

, s. .

59 H.-U. Thamer, Il terzo Reich, s. . W dwĂłch broszurach, zatytuĹ&#x201A;owanych Do obskurantĂłw naszego wieku ( ) oraz Protestanccy pielgrzymi Rzymu ( ), Rosenberg otwarcie gĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; wzajemnÄ&#x2026; nieprzystawalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; narodowego socjalizmu i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa.

60 Pius XI, Encyklika Mit brennender Sorge z marca r., w: â&#x20AC;&#x17E;Znakâ&#x20AC;?, nr - , lipiec-wrzesieĹ&#x201E;

, s. - . Tekst encykliki zostaĹ&#x201A; w tajemnicy przesĹ&#x201A;any do setek niemieckich miast i wsi, gdzie natychmiast zostaĹ&#x201A; wydrukowany i rozpowszechniony w diecezjach.

W celu nadania wydarzeniu wiÄ&#x2122;kszej rangi, marca r. niemieccy biskupi osobiĹ&#x203A;cie odczytali publicznie encyklikÄ&#x2122; Piusa XI. Na temat encykliki zob. Heinz-Albert Raem, Pius XI und der Nationalsozialismus. Die Enzyklika â&#x20AC;&#x17E;Mit brennender Sorgeâ&#x20AC;? vom marz , SchĂśningh, Paderborn .

#

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś â&#x20AC;&#x17E;Mit brennender Sorge, poprzez swÄ&#x2026; klarownoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oraz zawarte w niej odwoĹ&#x201A;anie do prawd wiary chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej i przeciwstawienie siÄ&#x2122; nazistowskiemu neopogaĹ&#x201E;stwu, poprzez potÄ&#x2122;pienie rasizmu i paĹ&#x201E;stwa totalitarnego, byĹ&#x201A;a gwaĹ&#x201A;townym wstrzÄ&#x2026;sem zarĂłwno dla niemieckiej, jak i miÄ&#x2122;dzynarodowej opinii publicznej. Hitlera wprawiĹ&#x201A;a w zdumienie, ktĂłre znalazĹ&#x201A;o swe ujĹ&#x203A;cie w wybuchu spazmatycznego gniewu. ZabrzmiaĹ&#x201A;a wszakĹźe jak wyraĹşne ostrzeĹźenie.â&#x20AC;?61 Jak przypomniaĹ&#x201A; Pius XII â&#x20AC;&#x17E;odkryĹ&#x201A;a ona przed Ĺ&#x203A;wiatem, czym narodowy socjalizm byĹ&#x201A; w istocie: peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; pychy apostazjÄ&#x2026; od Jezusa Chrystusa, negacjÄ&#x2026; Jego nauki i Jego odkupieĹ&#x201E;czego dzieĹ&#x201A;a, kultem siĹ&#x201A;y, ubĂłstwieniem rasy i krwi, uciemiÄ&#x2122;Ĺźeniem ludzkiej wolnoĹ&#x203A;ci i godnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?62 W krÄ&#x2122;gach opozycji antynazistowskiej w Niemczech szczegĂłlnie widoczni byli dwaj wysocy rangÄ&#x2026; duchowni: biskup Berlina, Konrad von Preysing63 oraz biskup MĂźnsteru, Clemens von Galen.64 Obaj ze swych tronĂłw biskupich interweniowali w obronie chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skiej koncepcji osoby ludzkiej i uznania najwyĹźszej wĹ&#x201A;adzy Boga nad spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwem i rodzinÄ&#x2026;. W kazaniu wygĹ&#x201A;oszonym lipca

roku w mĂźnsterskim koĹ&#x203A;ciele Ĺ&#x161;w. Lamberta biskup von Galen mĂłwiĹ&#x201A;:

Jean ChĂŠlini, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise sous Pie XII. La tourmente ( - ), Fayard, Paris

, s. .

Pius XII, przemĂłwienie z czerwca r., w: DR, t. VI, s. . W przemĂłwieniu tym Pius XII szkicuje obraz walki toczonej z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em w Niemczech oraz oporu stawianego zarĂłwno przez StolicÄ&#x2122; ApostolskÄ&#x2026;, jak i przez samych NiemcĂłw.

63 Hrabia Konrad von Preysing urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; sierpnia

r. w Kronwinckel, zmarĹ&#x201A; zaĹ&#x203A;

grudnia r. w Berlinie. NaleĹźaĹ&#x201A; do katolickiej arystokracji pozostajÄ&#x2026;cej od zawsze w sĹ&#x201A;uĹźbie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w roku

. W Monachium poznaĹ&#x201A; nuncjusza Pacellego, ktĂłry zostawszy sekretarzem stanu spowodowaĹ&#x201A; wybĂłr von Preysinga na biskupa Eichsta w roku , później zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; lipca r. â&#x20AC;&#x201C; Berlina. Od roku hierarcha ten byĹ&#x201A; trwaĹ&#x201A;ym punktem oparcia dla niezĹ&#x201A;omnych przeciwnikĂłw narodowego socjalizmu, w odróşnieniu od â&#x20AC;&#x17E;miÄ&#x2122;kkiejâ&#x20AC;? linii kardynaĹ&#x201A;a Adolfa Bertrama, przewodniczÄ&#x2026;cego konferencji episkopatu.

lutego r. biskup von Preysing zostaĹ&#x201A; mianowany kardynaĹ&#x201A;em.

64 Hrabia Clemens August von Galen urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; marca

r. w zamku Dinkloge, w starej katolickiej rodzinie OldenburgĂłw. WyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony w roku , zostaĹ&#x201A; najpierw wysĹ&#x201A;any do Berlina, później zaĹ&#x203A; jako proboszcz do paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Lamberta w MĂźnsterze, ktĂłrego biskupem zostaĹ&#x201A; w roku . Od tego momentu aĹź do roku prowadziĹ&#x201A; nieugiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; walkÄ&#x2122; przeciwko nazizmowi, ktĂłra zyskaĹ&#x201A;a mu przydomek â&#x20AC;&#x17E;lwa z MĂźnsteruâ&#x20AC;?. Mianowany kardynaĹ&#x201A;em na konsystorzu

lutego r., zmarĹ&#x201A; zaraz po powrocie z Rzymu do MĂźnster marca r. Diecezja mĂźnsterska wszczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a jego proces beatyďŹ kacyjny. Zob. Rosario F. Esposito (red.), Clemens August Graf von Galen. Un vescovo indesiderabile. Le grandi prediche di sďŹ da al nazismo, Edizioni Messaggero, Padua

; Aa. Vv., Il leone di MĂźnster e Hitler. Clemens August cardinale von Galen, Msgr Reinhard Le mann i Msgr Heinrich MussinghoďŹ&#x20AC;, Herder, Roma-Freiburg-Vien .

61

62

#!

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Zabieram gĹ&#x201A;os jako Niemiec, jako szanowany obywatel, jako sĹ&#x201A;uga religii katolickiej, jako katolicki biskup â&#x20AC;&#x201C; i woĹ&#x201A;am: ĹźÄ&#x2026;damy sprawiedliwoĹ&#x203A;ci! JeĹźeli ten krzyk pozostanie nie usĹ&#x201A;yszany, nigdy juĹź nie bÄ&#x2122;dzie moĹźliwe odtworzenie panowania suwerennej sprawiedliwoĹ&#x203A;ci. W ten sposĂłb nasz narĂłd i nasza ojczyzna, pomimo heroizmu naszych ĹźoĹ&#x201A;nierzy, ktĂłrzy odnoszÄ&#x2026; chwalebne zwyciÄ&#x2122;stwa, upadnÄ&#x2026; z powodu wewnÄ&#x2122;trznego zepsucia!â&#x20AC;?65 Postawa i ton niemieckich biskupĂłw budziĹ&#x201A;y podziw Plinia CorrĂŞi de Oliveira, stojÄ&#x2026;cego, podobnie jak oni, w szeregu nieugiÄ&#x2122;tych obroĹ&#x201E;cĂłw wiary. W latach - na ogĂłlnÄ&#x2026; liczbÄ&#x2122; opublikowanych w â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? artykuĹ&#x201A;Ăłw skierowanych przeciw nazizmowi i faszyzmowi, aĹź byĹ&#x201A;o autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira. NaleĹźy podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, iĹź znaczÄ&#x2026;ca liczba owych tekstĂłw ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nie tylko przed wybuchem wojny, ale takĹźe przed publikacjÄ&#x2026; encykliki Mit brennender Sorge, a wiÄ&#x2122;c w czasie, kiedy w kwestii nazizmu wciÄ&#x2026;Ĺź panowaĹ&#x201A;y liczne niejasnoĹ&#x203A;ci. Doktor Plinio nie odbieraĹ&#x201A; nazistowskich przeĹ&#x203A;ladowaĹ&#x201E; religÄłnych jako zjawiska przypadkowego czy teĹź nie naleĹźÄ&#x2026;cego do istoty III Rzeszy aspektu jej polityki, lecz jako logicznÄ&#x2026; konsekwencjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatopoglÄ&#x2026;du przeciwstawnego Ĺ&#x203A;wiatopoglÄ&#x2026;dowi katolickiemu. â&#x20AC;&#x17E;Chodzi o to, Ĺźe antyreligÄłna polityka III Rzeszy jest jednÄ&#x2026; z jej podstawowych wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;ci, fundamentalnym aspektem jej ideologii, w rzeczy samej jest ona gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim sensem i uzasadnieniem bytu nazimu.â&#x20AC;?66 Plinio CorrĂŞa de Oliveira odtworzyĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; jak sam to okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;genealogiÄ&#x2122; potworĂłwâ&#x20AC;? idÄ&#x2026;c po Ĺ&#x203A;ladach ideologicznych przodkĂłw narodowych socjalistĂłw â&#x20AC;&#x201C; od Lutra do Hitlera. â&#x20AC;&#x17E;Protestantyzm zapoczÄ&#x2026;tkowaĹ&#x201A; w Niemczech proces ewolucji koncepcji ďŹ lozoďŹ cznych i faktĂłw socjo-politycznych, ktĂłry wespĂłĹ&#x201A; z liberalizmem, choÄ&#x2021; pozornie w konďŹ&#x201A;ikcie z nim, z ĹźelaznÄ&#x2026; logikÄ&#x2026; (ktĂłra byĹ&#x201A;aby prawdziwa, gdyby nie jej faĹ&#x201A;szywe przesĹ&#x201A;anki) doprowadziĹ&#x201A; do nazizmu (â&#x20AC;Ś) Nazizm to rezultat gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej ewolucji; jego antyreligÄłna polityka stanowi integralnÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; jego myĹ&#x203A;li, a myĹ&#x203A;l owa jest tak dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bnie antyreligÄłna, Ĺźe mniej by mnie zdumiaĹ&#x201A;a przemiana masonerii w poboĹźne stowarzyszenie 65 66

#"

Cyt. za Clemens August Graf von Galen. Un vescovo indesiderabile, s.

- .

P. CorrĂŞa de Oliveira, FalsiďŹ cação, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV .

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś niĹź przemiana partii narodowosocjalistycznej w przedmurze katolickich ideaĹ&#x201A;Ăłw we wschodniej Europie.â&#x20AC;?67 Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie omieszkaĹ&#x201A; teĹź ukazaÄ&#x2021; prawdy o nazistowskim antysemityzmie, ukazujÄ&#x2026;c jego fundamentalnÄ&#x2026; odmiennoĹ&#x203A;Ä&#x2021; od ostroĹźnych dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E;, podejmowanych na przestrzeni dziejĂłw przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; w stosunku do narodu Ĺźydowskiego. â&#x20AC;&#x17E;Roztropna ostroĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w podejĹ&#x203A;ciu do ĹťydĂłw jest uprawniona, a nawet konieczna w sytuacji, gdy pozostajÄ&#x2026; oni gĹ&#x201A;usi na wezwania do nawrĂłcenia, albo teĹź kiedy nawracajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ewidentnie â&#x20AC;&#x17E;na pokazâ&#x20AC;?. Jednak ostroĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tego rodzaju odnosi siÄ&#x2122; wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie do bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw doktrynalnych, nie jest zaĹ&#x203A; skierowana przeciwko rasie â&#x20AC;&#x201C; narodowi, w ktĂłrym SĹ&#x201A;owo staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; CiaĹ&#x201A;em. Szczerze nawrĂłcony Ĺťyd natychmiast staje siÄ&#x2122; umiĹ&#x201A;owanym synem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;?68 Wobec tego KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; stanowi â&#x20AC;&#x17E;z nieugiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; energiÄ&#x2026;, iĹź nie wolno ustawaÄ&#x2021; w miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci ku staremu ludowi BoĹźemu. Nazizm â&#x20AC;&#x201C; przeciwnie â&#x20AC;&#x201C; traktuje ĹťydĂłw z okrucieĹ&#x201E;stwem rĂłwnie brutalnym, co bezuĹźytecznym.â&#x20AC;?69 â&#x20AC;&#x17E;Niemcy potrzebujÄ&#x2026; jakiegoĹ&#x203A; nowego Ĺ&#x203A;w. Bernarda, aby wzbudziĹ&#x201A; on w stosunku do ludu Izraela tÄ&#x2122; litoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ktĂłrej nie odmĂłwiĹ&#x201A;a mu nawet jego najwiÄ&#x2122;ksza OďŹ ara.â&#x20AC;?70 P. CorrĂŞa de Oliveira, Genealogia de monstros, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI

. Autor dodaje: â&#x20AC;&#x17E;W ogĂłlnej panoramie niemieckoĹ&#x203A;ci protestantyzm zaszczepiĹ&#x201A; jeszcze jeden â&#x20AC;&#x201C; prĂłcz liberalizmu â&#x20AC;&#x201C; wirus, mianowicie: ideÄ&#x2122; mocy. Idea owa (wykazujÄ&#x2026;ca niezwykĹ&#x201A;e podobieĹ&#x201E;stwo do demokratycznej idei zwyciÄ&#x2122;stwa wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci) przyniosĹ&#x201A;a caĹ&#x201A;y brutalny militaryzm polityki zagranicznej Fryderyka II i innych HohenzollernĂłw. W późniejszym okresie zaowocowaĹ&#x201A;a ona Bismarckowskim imperializmem, niemieckim zamiĹ&#x201A;owaniem do militaryzmu, niemieckimi szkoĹ&#x201A;ami ďŹ lozoďŹ cznymi dziewiÄ&#x2122;tnastego wieku i wreszcie hitleryzmem, jako archetypicznym wytworem ďŹ lozoďŹ i Nietzschegoâ&#x20AC;? (ibidem). Na temat kulturowych korzeni narodowego socjalizmu zob. Edmond Vermeil, Les doctrinaires de la RĂŠvolution allemande, Nouvelles Editions Latines, Paris

; Peter Viereck, Metapolitics. The Roots of the Nazi Mind, Capricorn Books, New York

(

); G. L. Mosse, The Crisis of German Ideology, Grasset & Dunlap, New York ; Nicholas Goodrick-Clarke, The Occult Roots of Nazism, The Aquarian Press, Wellingborough

; Luciano Pellicani, La societĂ dei giusti. Parabola storica dello gnosticismo rivoluzionario, Etaslibri, Milano , s.

- .

68 P. CorrĂŞa de Oliveira, Uma velha ambição dos Judeus, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII

.

69 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II .

70 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , X . W innych artykuĹ&#x201A;ach autor ukazuje, w jaki sposĂłb antysemityzm Hitlera przyczyniĹ&#x201A; siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; nie wprost, ale jednak w ogromej mierze â&#x20AC;&#x201C; do realizacji marzeĹ&#x201E; syjonistĂłw. â&#x20AC;&#x17E;To, czego nie byli w stanie osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; animatorzy syjonizmu, speĹ&#x201A;niĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; dziÄ&#x2122;ki antysemickiej kampanii Hitlera, ktĂłra zaludniĹ&#x201A;a Tel-Awiw, nowe hebrajskie miasto w Palestynie, obecnie bardzo nowoczesne i komfortowe. Hitler speĹ&#x201A;niĹ&#x201A; marzenie ĹťydĂłw o stworzeniu ÂŤdomu naroduÂťâ&#x20AC;?. Idem, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

67

##

K !" # XX $%

. WiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi i niezaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; intelektualna

marca roku, trzy dni po ogĹ&#x201A;oszeniu encykliki Mit brennender Sorge, Pius XI rĂłwnie uroczyĹ&#x203A;cie â&#x20AC;&#x201C; w encyklice Divini Redemptoris â&#x20AC;&#x201C; potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; komunizm. Obok narodowego socjalizmu byĹ&#x201A; on drugim potÄ&#x2122;Ĺźnym wrogiem, ktĂłremu poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cano wiele miejsca na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, zwĹ&#x201A;aszcza od czasu, kiedy wojna domowa w Hiszpanii71 ukazaĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiatu jego prawdziwe oblicze â&#x20AC;&#x17E;pĹ&#x201A;omienia nienawiĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? wzniecajÄ&#x2026;cego â&#x20AC;&#x17E;bestialskie przeĹ&#x203A;ladowaniaâ&#x20AC;?.72 â&#x20AC;&#x17E;W Hiszpanii trwa zmaganie o to, czy Ĺ&#x203A;wiatem bÄ&#x2122;dzie rzÄ&#x2026;dziĹ&#x201A; Jezus Chrystus czy Karol Marks. JeĹźeli zwyciÄ&#x2122;Ĺźy komunizm, caĹ&#x201A;a cywilizacja katolicka, wszystkie zasady moralnoĹ&#x203A;ci, tradycje i instytucje drogie Zachodowi nieodwracalnie zniknÄ&#x2026;.â&#x20AC;?73 â&#x20AC;&#x17E;Nadejdzie dzieĹ&#x201E;, kiedy stojÄ&#x2026;c na ruinach hitleryzmu, komunizmu, meksykaĹ&#x201E;skiego obregonizmu, zapytamy z triumfem: ÂŤCallesie, Hitlerze, Leninie, Stalinie, Ĺ unaczarski, gdzie jesteĹ&#x203A;cie?Âť I odpowie nam jedynie grobowe milczenie.â&#x20AC;?74 Krytyka totalitaryzmu przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira diametralnie róşniĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; od krytyki indywidualistyczno-liberalnej, ktĂłra sama grzeszyĹ&#x201A;a potÄ&#x2122;pianymi przez siebie bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dami. ChylÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; ku upadkowi liberalizm nie mĂłgĹ&#x201A; stanowiÄ&#x2021; autentycznej alternatywy dla nazizmu czy komunizmu. â&#x20AC;&#x17E;ZarĂłwno liberalny bĹ&#x201A;Ä&#x2026;d przyznawania takiej samej wolnoĹ&#x203A;ci zĹ&#x201A;u, jak i dobru, jak teĹź totalitarny bĹ&#x201A;Ä&#x2026;d jednakowego przeĹ&#x203A;ladowania i dobra, i zĹ&#x201A;a, sÄ&#x2026; tak samo niewybaczalne i wyrastajÄ&#x2026; z jednego korzenia. W obliczu Prawdy, ktĂłrÄ&#x2026; jest KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, zarĂłwno paĹ&#x201E;stwo liberalne, jak i totalitarne przyjmuje postawÄ&#x2122; PiĹ&#x201A;ata, stawiajÄ&#x2026;c pytanie: quid est veritas â&#x20AC;&#x201C; cóş to jest prawda? Agnostycyzm, indyferentyzm sÄ&#x2026; jednako obojÄ&#x2122;tne w stosunku do prawdy i bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du, dobra

Na temat wojny domowej w Hiszpanii zob. LÊon de Poncins, Histoire secrète de la RÊvolution espagnole, G. Beauchesne, Paris

; JosĂŠ M. Sanchez, The Spanish Civil War as a Religious Tragedy, University of Notre Dame Press, Notre Dame (Indiana)

; Mario Tedeschi (red.), Chiesa Ca olica e guerra civile in Spagna, Guida, Naples

; Javier Tusell, Genoveva Garcia, Queipo de Llano, El catolicismo mundial y la guerra de EspaĂąa, BAC, Madrid .

72 Pius XI, PrzemĂłwienie do uchodĹşcĂłw hiszpaĹ&#x201E;skich z wrzeĹ&#x203A;nia r., w: IP, t. V (

), La pace internazionale, s. .

73 P. CorrĂŞa de Oliveira, ReďŹ&#x201A;exĂľes em torno da Revolução Hespanhola, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII .

74 P. CorrĂŞa de Oliveira, Ă&#x20AC; margem dos factos, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, XII .

71

#$

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś i zĹ&#x201A;a, stajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; zawsze ĹşrĂłdĹ&#x201A;em niesprawiedliwoĹ&#x203A;ci. Katolik nie moĹźe zatem dojĹ&#x203A;Ä&#x2021; do porozumienia ani z jednym ani z drugim.â&#x20AC;?75 â&#x20AC;&#x17E;KaĹźdy, kto przecenia rolÄ&#x2122; paĹ&#x201E;stwa, nieuchronnie staje siÄ&#x2122; socjalistÄ&#x2026;, bez wzglÄ&#x2122;du na maskÄ&#x2122;, ktĂłrÄ&#x2026; usiĹ&#x201A;uje przywdziaÄ&#x2021;. A na dnie socjalistycznej rĂłwni pochyĹ&#x201A;ej leĹźy komunizm.

KaĹźdy, kto przecenia prawa jednostki czy grupy, nieuchronnie staje siÄ&#x2122; indywidualistÄ&#x2026;; a na dnie tej pochyĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci leĹźy anarchia.

PowinniĹ&#x203A;my wyzwoliÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z caĹ&#x201A;kowitej anarchii (nihilizmu), jak rĂłwnieĹź z anarchii zorganizowanej, jakÄ&#x2026; jest totalitaryzm, poprzez uformowanie w sobie mocnego i energicznego sumienia katolickiego, nie pozostawiajÄ&#x2026;cego miejsca na peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; samozadowolenia pobĹ&#x201A;aĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; dla wszelkiego rodzaju bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw.â&#x20AC;?76 â&#x20AC;&#x17E;Katolicy powinni byÄ&#x2021; antykomunistami, antynazistami, antyliberaĹ&#x201A;ami, antysocjalistami, antymasonami etc. â&#x20AC;&#x201C; po prostu dlatego, Ĺźe sÄ&#x2026; katolikami.â&#x20AC;?77 W roku w Brazylii zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; rozwÄłaÄ&#x2021; ruch â&#x20AC;&#x17E;integralistĂłwâ&#x20AC;? stworzony przez Plinia Salgado,78 ktĂłrego â&#x20AC;&#x17E;zielone koszuleâ&#x20AC;? naĹ&#x203A;ladowaĹ&#x201A;y formacje europejskiego faszyzmu. OpierajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; na zaĹ&#x201A;oĹźeniu, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;duch ludzki rozwÄła siÄ&#x2122; w rytmie rewolucjiâ&#x20AC;?, lider ruchu okreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; koncepcjÄ&#x2122; jako â&#x20AC;&#x17E;integralnÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2122; totalnÄ&#x2026;â&#x20AC;?79 i proponowaĹ&#x201A; przeksztaĹ&#x201A;cenie Brazylii w paĹ&#x201E;stwo zwiÄ&#x2026;zkowo-korporacjonistyczne, na wzĂłr paĹ&#x201E;stwa Mussoliniego.

Integralizm, okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; mianem ruchu antykomunistycznego i antyliberalnego, z liberalizmem dzieliĹ&#x201A; fundamentalny agnosty75 P. CorrĂŞa de Oliveira, A liberdade da Igreja no dia de amanhĂŁ, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

II .

76 P. CorrĂŞa de Oliveira, Comunismo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III .

77 P. CorrĂŞa de Oliveira, Pela grandeza e libertade da Ação CatĂłlica, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

I .

78 Plinio Salgado (

- ), po mĹ&#x201A;odzieĹ&#x201E;czej fascynacji materializmem historycznym oraz Bismarckowskim modelem paĹ&#x201E;stwa, w latach dwudziestych uczestniczyĹ&#x201A; w modernistycznej â&#x20AC;&#x17E;rewolucji estetycznejâ&#x20AC;?, rozsĹ&#x201A;awiajÄ&#x2026;c swe imiÄ&#x2122; jako powieĹ&#x203A;ciopisarz i publicysta o skĹ&#x201A;onnoĹ&#x203A;ciach nacjonalistycznych. Wybrany kongresmenem ze stanu SĂŁo Paulo (

), w roku

poparĹ&#x201A; Julio Prestesa przeciwko GetĂşlio Vargasowi. Po opublikowaniu Manifesto da LegiĂŁo RevolucionĂĄria (

) zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; na poczÄ&#x2026;tku roku Sociedade de Estudos Politicos (SEP), zaĹ&#x203A; w paĹşdzierniku tegoĹź roku â&#x20AC;&#x201C; brazylÄłski â&#x20AC;&#x17E;ruch integralistycznyâ&#x20AC;? (AIB), ktĂłrego â&#x20AC;&#x17E;krajowym przywĂłdcÄ&#x2026;â&#x20AC;? pozostawaĹ&#x201A; aĹź do jego rozwiÄ&#x2026;zania przez Vargasa grudnia r.

Lata - spÄ&#x2122;dziĹ&#x201A; na emigracji w Portugalii, by po powrocie do Brazylii powrĂłciÄ&#x2021; rĂłwnieĹź do Ĺźycia politycznego, w ktĂłrym jednak nie odegraĹ&#x201A; juĹź waĹźniejszej roli. Zob. Paulo Brandi, Leda Soares, hasĹ&#x201A;o Salgado w: DHBB, t. IV, s.

- . Na temat integralizmu zob. teĹź Helgio Trindade, Integralismo. O fascismo brasileiro na dĂŠcada de , wyd. , Difel, SĂŁo Paulo

; Idem, La tentative fasciste au BrĂŠsil dans les annĂŠes trente, Editions da la Maison des Sciences de lâ&#x20AC;&#x2122;Homme, Paris

; Idem, hasĹ&#x201A;o Integralismo, w: DHBB, t. II, s.

-

.

79 H. Trindade, hasĹ&#x201A;o Integralismo, s. .

#%

K !" # XX $% cyzm.80 â&#x20AC;&#x17E;Integralizm nie jest zatem ani katolicki, ani antykatolicki.

Jest teistyczny i wszystkie religie postrzega przez pryzmat rzekomej neutralnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?81 StajÄ&#x2026;c wobec tego zjawiska, ktĂłre nazywaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;faĹ&#x201A;szywÄ&#x2026; prawicÄ&#x2026;â&#x20AC;?, Plinio CorrĂŞa de Oliveira powtarzaĹ&#x201A;, iĹź jedynym rozwiÄ&#x2026;zaniem pozostaje autentyczny katolicyzm.82 Podobnie negatywny osÄ&#x2026;d wyraĹźaĹ&#x201A; w stosunku do faszyzmu, ktĂłry juĹź wtedy znalazĹ&#x201A; w Brazylii licznych sympatykĂłw, rĂłwnieĹź pomiÄ&#x2122;dzy katolikami, a nawet w szeregach duchowieĹ&#x201E;stwa. Mimo iĹź w roku

Pius XI podpisaĹ&#x201A; pakt lateraĹ&#x201E;ski z Mussolinim, juĹź dwa lata później, w datowanej na czerwca

r. encyklice Non abbiamo bisogno83 papieĹź otwarcie skrytykowaĹ&#x201A; tendencje totalitarne wĹ&#x201A;oskiego ustroju, a przysiÄ&#x2122;gÄ&#x2122; na wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Duce oraz â&#x20AC;&#x17E;faszystowskiej rewolucjiâ&#x20AC;? potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; jako bezprawnÄ&#x2026;. W krytyce formuĹ&#x201A;owanej przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de OliveirÄ&#x2122;84 moĹźna dostrzec wyraĹşne podobieĹ&#x201E;stwa do papieskiej krytyki totalitarnej doktryny ustroju faszystowskiego. Oliveira zauwaĹźaĹ&#x201A; jednakĹźe, iĹź od swej doktryny â&#x20AC;&#x17E;Mussolini niejeden raz odchodziĹ&#x201A;â&#x20AC;?85 i Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;jedna z jego wielkich zasĹ&#x201A;ugâ&#x20AC;?86 polega wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie na owym odchodzeniu, ktĂłre zaowocowaĹ&#x201A;o podpisaniem ukĹ&#x201A;adu lateraĹ&#x201E;skiego.87 80 P. CorrĂŞa de Oliveira, E porque nĂŁo o Catolicismo?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, I ; Idem, A margem de uma crĂ­tica, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IX . â&#x20AC;&#x17E;W odróşnieniu od paĹ&#x201E;stwa liberalnego paĹ&#x201E;stwo integralistyczne â&#x20AC;šâ&#x20AC;šaďŹ rmuje duchaâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş. Niemniej jednak nie oĹ&#x203A;miela siÄ&#x2122; ono caĹ&#x201A;kowicie zerwaÄ&#x2021; z najgorszym z liberalnych zaĹ&#x201A;oĹźeĹ&#x201E;, tj. z oďŹ cjalnym agnostycyzmemâ&#x20AC;? (ibidem.). Zob. teĹź TrĂŞs rumosâ&#x20AC;Ś, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , X ; Extremismos, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII .

81 P. CorrĂŞa de Oliveira, Na expectativa, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII .

82 P. CorrĂŞa de Oliveira, E porque nĂŁo o Catolicismo?

83 Pius XI, Encyklika Non abbiamo bisogno z czerwca

r., w: I. Giordani, Le encicliche sociali dei Papi, s. - . Zob. teĹź Pietro Scoppola, La Chiesa e il fascismo. Documenti e interpretazioni, Laterza, Bari

, s. - ; Gianni Vannoni, Massoneria, Fascismo e Chiesa ca olica, Laterza, Roma-Bari .

84 P. CorrĂŞa de Oliveira, Mussolini, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV ; Mussolini e o nazismo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V

.

85 P. CorrĂŞa de Oliveira, Mussolini. SposĂłb, w jaki P. CorrĂŞa de Oliveira dokonywaĹ&#x201A; rozróşnienia miÄ&#x2122;dzy doktrynÄ&#x2026; a praktykÄ&#x2026; faszyzmu zawiera w sobie analogiÄ&#x2122; do przeprowadzonego przez historyka Renzo De Felice rozróşnienia â&#x20AC;&#x17E;faszyzmu jako ustrojuâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;faszyzmu jako ruchuâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Faszyzm jako ustrĂłj zawarĹ&#x201A; konkordat z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em, natomiast faszyzm jako ruch charakteryzowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; antyklerykalizmem i wyraĹźaĹ&#x201A; sprzeciw wobec najistotniejszych wartoĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich.â&#x20AC;? R. De Felice, Fascism. An informal introduction to its theory and practice, red. Michael A. Ledeen, Transaction, New Brunswick (N.J) , s. . Poza tym z dzieĹ&#x201A; De Felice zob. monumentalnÄ&#x2026; biograďŹ Ä&#x2122; Mussoliniego, zwĹ&#x201A;aszcza tomy poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cone Mussoliniemu jako il Duce (Einaudi, Torino - ), oraz Interpretations of Fascism, Harvard University Press, London .

86 P. CorrĂŞa de Oliveira, Mussolini.

87 Na temat paktĂłw lateraĹ&#x201E;skich zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Fides Intrepida, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I ; Date a Cesare nr , II ; No X. anniversario do tratado de LatrĂŁo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II . â&#x20AC;&#x17E;Faszyzm byĹ&#x201A; bardzo zĹ&#x201A;ym ustrojem. Rezultaty traktatu lateraĹ&#x201E;skiego okazaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; nieocenione dla KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i dla WĹ&#x201A;ochâ&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Oliveira, A QuestĂŁo romana, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II .

#&

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś JuĹź od roku ze wzrastajÄ&#x2026;cym niepokojem obserwowaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; radykalizacjÄ&#x2122; faszyzmu i jego skĹ&#x201A;anianie siÄ&#x2122; ku nazizmowi,88 ograniczane dotychczas obecnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; we WĹ&#x201A;oszech monarchii i â&#x20AC;&#x201C; nade wszystko â&#x20AC;&#x201C; papiestwa. SĹ&#x201A;owa krytyki pĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;cej spod piĂłra Doktora Plinio wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;y reakcjÄ&#x2122; ze strony ĹźyjÄ&#x2026;cych w Brazylii katolikĂłw pochodzenia wĹ&#x201A;oskiego, ktĂłrzy odbierali jego artykuĹ&#x201A;y jako atak na swÄ&#x2026; ojczyznÄ&#x2122;.89 Skierowana do nich odpowiedĹş brzmiaĹ&#x201A;a nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: â&#x20AC;&#x17E;â&#x20AC;šâ&#x20AC;šLegionĂĄrioâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş zawsze bÄ&#x2122;dzie staĹ&#x201A;o po stronie papieĹźa. Z tego powodu nigdy siÄ&#x2122; teĹź nie zwrĂłci przeciwko WĹ&#x201A;ochom. Albowiem istoty prawdziwej Italii â&#x20AC;&#x201C; WĹ&#x201A;och Dantego, Ĺ&#x203A;w. Franciszka z AsyĹźu, Ĺ&#x203A;w. Tomasza â&#x20AC;&#x201C; nie da siÄ&#x2122; oddzieliÄ&#x2021; od papiestwa.â&#x20AC;?90 NieĹ&#x201A;atwo dziĹ&#x203A; pojÄ&#x2026;Ä&#x2021; wagÄ&#x2122; niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci intelektualnej Plinia CorrĂŞi de Oliveira porĂłwnujÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; choÄ&#x2021;by z konformizmem tych, ktĂłrych Jean-Louis Loubet del Bayle w jednej ze swych ksiÄ&#x2026;Ĺźek okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; mianem â&#x20AC;&#x17E;nonkonformistĂłw lat trzydziestychâ&#x20AC;?,91 owej dekady, w ktĂłrej inteligencja europejska pozwalaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; uwodziÄ&#x2021; czerwonej gwieĹşdzie Kremla lub â&#x20AC;&#x17E;niezmierzonemu czerwonemu faszyzmowiâ&#x20AC;? opiewanemu przez Roberta Brasillacha.92 Na lewicy chwaĹ&#x201A;Ä&#x2122; sowieckiego humanizmu opiewali zarĂłwno Francuzi (Romain Rolland, Louis Aragon, AndrĂŠ Malraux, AndrĂŠ Gide), jak i Niemcy (Heinrich Mann, Bertold Brecht) czy Anglicy (Aldous Huxley, E. M. Forster).93 Inni wybitni intelektualiĹ&#x203A;ci, jak Giovanni Gentile, Ezra Pound, Pierre Drieu-La Rochelle, Carl Schmi czy Martin Heideger, stanÄ&#x2122;li po stronie faszyzmu i nazizmu.

. WybraĹ&#x201A; pan haĹ&#x201E;bÄ&#x2122;, bÄ&#x2122;dzie pan miaĹ&#x201A; wojnÄ&#x2122; Rok

stanowiĹ&#x201A; szczytowy moment europejskiego kryzysu.

marca ujrzaĹ&#x201A; niemieckÄ&#x2026; aneksjÄ&#x2122; Austrii â&#x20AC;&#x201C; wydarzenie zapisane P. CorrĂŞa de Oliveira, A Italia em via de ser naziďŹ cada?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VII

; Para onde caminha o fascismo?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII

; Ainda o fascismo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

89 stycznia r. zmarĹ&#x201A; w SĂŁo Paulo hrabia Rodolfo Crespi. Przed Ĺ&#x203A;mierciÄ&#x2026; zaĹźyczyĹ&#x201A; sobie, aby pochowano go w czarnej koszuli, Mussoliniemu zaĹ&#x203A; zostawiĹ&#x201A; w spadku cruzeiros.

90 P. CorrĂŞa de Oliveira, O exemplo dos russos brancos, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

91 Jean-Louis Loubet del Bayle, Les non-conformistes des annĂŠes , Editions du Seuil, Paris

. Zob. teĹź R. RĂŠmond, Les catholiques dans la France des annĂŠes , Editions Cana, Paris

.

92 Bernard George, Brasillach, Editions Universitaires, Paris

, s. - .

93 François Furet, PrzeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; pewnego zĹ&#x201A;udzenia, s.

- .

88

#'

K !" # XX $% w historii pod nazwÄ&#x2026; Anschlussu â&#x20AC;&#x201C; pierwszÄ&#x2026; akcjÄ&#x2122; drugiej wojny Ĺ&#x203A;wiatowej.94 Anschluss praktycznie wymazaĹ&#x201A; paĹ&#x201E;stwo austriackie z europejskich map.95 Z â&#x20AC;&#x17E;oburzeniem w duszy i krwawiÄ&#x2026;cym sercemâ&#x20AC;? Plinio CorrĂŞa de Oliveira w obszernym, zamieszczonym na tytuĹ&#x201A;owej stronie artykule potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;dramatyczne znikniÄ&#x2122;cie katolickiej Austrii z mapy Europyâ&#x20AC;?.96 Mussolini, zmieniajÄ&#x2026;c swÄ&#x2026; postawÄ&#x2122; z roku , kiedy to w celu unikniÄ&#x2122;cia niemieckiej aneksji Austrii wysĹ&#x201A;aĹ&#x201A; swe alpejskie dywizje na granicznÄ&#x2026; przeĹ&#x201A;Ä&#x2122;cz Brenner, tym razem zaaprobowaĹ&#x201A; poczynania Hitlera. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tujÄ&#x2026;c przyjaĹşĹ&#x201E; wĹ&#x201A;osko-niemieckÄ&#x2026; FĂźhrer zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; miÄ&#x2122;dzy a maja

roku oďŹ cjalnÄ&#x2026; wizytÄ&#x2122; we WĹ&#x201A;oszech. Z tego powodu papieĹź Pius XI usunÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; wĂłwczas do Castel Gandolfo, aby, jak sam to okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A;, nie oglÄ&#x2026;daÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;w dniu KrzyĹźa Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tegoâ&#x20AC;? triumfu â&#x20AC;&#x17E;innego krzyĹźa, ktĂłry nie jest KrzyĹźem Chrystusaâ&#x20AC;?.97 Numer â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? z marca

roku zamieszcza na stronie tytuĹ&#x201A;owej zdjÄ&#x2122;cie Koloseum wraz z informacjÄ&#x2026; o jego iluminacji na czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; bawiÄ&#x2026;cego w Rzymie Hitlera. Podpis pod fotograďŹ Ä&#x2026; brzmi: â&#x20AC;&#x17E;Koloseum â&#x20AC;&#x201C; wielowiekowy Ĺ&#x203A;wiadek mÄ&#x2122;czeĹ&#x201E;stwa pierwszych chrzeĹ&#x203A;cÄłan oraz nienasyconego okrucieĹ&#x201E;stwa pogaĹ&#x201E;stwa â&#x20AC;&#x201C; zosta94 Zob. Gordon Brook Shepherd, Anschluss. The rape of Austria, Macmillan & Co., London

; Andreas Hillgruber, Die ZerstÜrung Europas. Beitrage zur Weltkriegsepoche bis , Propyläen Verlag, Berlin

, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: La distruzione dellâ&#x20AC;&#x2122;Europa, Il Mulino, Bologna

, s.

- . KluczowÄ&#x2026; dla Anschlussu rolÄ&#x2122; odegraĹ&#x201A; niemiecki ambasador w Wiedniu, Franz von Papen (

- ), ktĂłry juĹź w roku otworzyĹ&#x201A; Hitlerowi drogÄ&#x2122; do wĹ&#x201A;adzy poprzez presjÄ&#x2122; wywieranÄ&#x2026; na Hindenburga. Plinio CorrĂŞa de Oliveira okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Papena â&#x20AC;&#x201C; deklarujÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; jako katolik â&#x20AC;&#x201C; mianem â&#x20AC;&#x17E;najwiÄ&#x2122;kszego zdrajcy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a naszych czasĂłwâ&#x20AC;?.

P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII . OpiniÄ&#x2122; tÄ&#x2122; potwierdza historyk, Richard W. Rolfs, The Scorcererâ&#x20AC;&#x2122;s Apprentice: the Life of Franz von Papen, Lanham, London-New York .

95 â&#x20AC;&#x17E;Biedna Austria, na wieki wyszydzona Austria, ktĂłrej jedynym bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dem byĹ&#x201A;o wyraĹźanie sprzeciwu wobec dominacji ducha wielkich Prus oraz zachowywanie, aĹź do samego koĹ&#x201E;ca, pamiÄ&#x2122;ci starego, rzymsko-niemieckiego Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Cesarstwaâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; zanotowaĹ&#x201A; marca

w swym dzienniku hrabia Friedrich Reck-Mallenczewen. Tagesbuch eines Verzweifelten, Henry Goverts Verlag, Stu gart , tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: Il tempo dellâ&#x20AC;&#x2122;odio e della vergogna, Rusconi, Milano , s .

96 P. CorrĂŞa de Oliveira, A conjuração dos Cesares e do synhedrio, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III

.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira w taki sposĂłb wyraĹźaĹ&#x201A; swĂłj podziw dla cesarzowej Zyty (

-

), maĹ&#x201A;Ĺźonki ostatniego cesarza austriackiego, Karola: â&#x20AC;&#x17E;WiedziaĹ&#x201A;a, jak przysĹ&#x201A;uĹźyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; sprawie Monarchii w Europie, ktĂłrej oddana byĹ&#x201A;a z czystego idealizmu, nie zaĹ&#x203A; z pospolitego interesu; oddana znacznie bardziej niĹź niezliczona rzesza krĂłlĂłw, byĹ&#x201A;ych krĂłlĂłw i pretendentĂłw caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata. W obecnym wieku ordynarnego materializmu jej peĹ&#x201A;na energii i idealizmu osoba zasĹ&#x201A;uguje na najwyĹźszy szacunek.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, O destino trĂĄgico de duas grandes dynastĂ­asâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI . Na temat cesarzowej Zyty zob.

G. Shepherd, The Last Empress, Harper Collins Publishers, London

.

97 M. Maccarrone, Il Nazionalsocialismo e la Santa Sede, s.

- .

$(

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś nie iluminowane na czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; przeĹ&#x203A;ladowcy chrzeĹ&#x203A;cÄłan w naszych dniach oraz odtwĂłrcy pogaĹ&#x201E;stwa w Niemczechâ&#x20AC;Ś ZapĹ&#x201A;onie na czerwono!â&#x20AC;?

wrzeĹ&#x203A;nia

roku, po aneksji Austrii przyszĹ&#x201A;a kolej na Sudety.

W celu unikniÄ&#x2122;cia najgorszego, brytyjski premier Neville Chamberlain osobiĹ&#x203A;cie udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do Berchtesgaden, by uzyskaÄ&#x2021; porozumienie z FĂźhrerem. Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie ĹźywiĹ&#x201A; najmniejszych iluzji.

PisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;wojna jest kwestiÄ&#x2026; dni lub miesiÄ&#x2122;cy, ale niestety wybuchnie... dopĂłki Hitler pozostaje u wĹ&#x201A;adzy, jest nieuniknionaâ&#x20AC;?.98 Aby powstrzymaÄ&#x2021; bieg wydarzeĹ&#x201E; Mussolini zaproponowaĹ&#x201A;, in extremis, konferencjÄ&#x2122; czterech, ktĂłra odbyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w Monachium w dniach - wrzeĹ&#x203A;nia

roku.99 Zachodnie demokracje, reprezentowane przez premierĂłw: Anglii, Chamberlaina, i Francji, Daladiera, w pĹ&#x201A;onnej nadziei unikniÄ&#x2122;cia wojny za wszelkÄ&#x2026; cenÄ&#x2122; szukaĹ&#x201A;y kompromisu z nazistowskimi Niemcami.100 Do historii przeszĹ&#x201A;y zdecydowane sĹ&#x201A;owa, ktĂłre Churchill, przywĂłdca konserwatywnej opozycji w Wielkiej Brytanii, skierowaĹ&#x201A; nastÄ&#x2122;pnego dnia po podpisaniu ukĹ&#x201A;adu pod adresem Chamberlaina: â&#x20AC;&#x17E;MusiaĹ&#x201A; pan wybieraÄ&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy haĹ&#x201E;bÄ&#x2026; a wojnÄ&#x2026;; wybraĹ&#x201A; pan haĹ&#x201E;bÄ&#x2122;, a wojnÄ&#x2122; i tak pan bÄ&#x2122;dzie miaĹ&#x201A;.â&#x20AC;?

Do tamtych dni powrĂłci Plinio CorrĂŞa de Oliveira we wspaniaĹ&#x201A;ym artykule z lat siedemdziesiÄ&#x2026;tych na temat odprÄ&#x2122;Ĺźenia, wspominajÄ&#x2026;c owo wydarzenie: â&#x20AC;&#x17E;Monachium stanowiĹ&#x201A;o nie tylko wielki epizod tego stulecia. To wydarzenie symboliczne dla caĹ&#x201A;ej historii: gdziekolwiek i kiedykolwiek dochodzi do dyplomatycznej konfrontacji obĹ&#x201A;Ä&#x2026;kanych podĹźegaczy wojennych z obĹ&#x201A;Ä&#x2026;kanymi pacyďŹ stami, do pierwszych uĹ&#x203A;miecha siÄ&#x2122; szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie, drugich spotyka zawĂłd. I jeĹ&#x203A;li znajdzie siÄ&#x2122; ktoĹ&#x203A; rozumny, obwini on przyszĹ&#x201A;ych ChamberlainĂłw i DaladierĂłw

P. CorrĂŞa de Oliveira, O verdadeiro sentido do vĂ´o de Chamberlain, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

IX

.

99 Na temat konferencji w Monachium oraz polityki â&#x20AC;&#x17E;uspokajaniaâ&#x20AC;? zob. Martin Gilbert, The Roots of the Appeasement, Weidenfeld and Nicolson, London ; Charles Loch Mowat, Britain between the Wars, - , Methuen & Co. Ltd, London ; Telford Taylor, Munich, the Price of Peace, Hodder and Stoughton, London ; R. A. C. Parker, Chamberlain and Appeasement, St. Martinâ&#x20AC;&#x2122;s Press, New York .

100 â&#x20AC;&#x17E;Francja i Anglia nie mogĹ&#x201A;y zostaÄ&#x2021; bardziej upokorzone. WypiĹ&#x201A;y kielich goryczy do ostatniej kropli. A gdy im powiedziano, Ĺźe jeĹ&#x203A;li wypÄłÄ&#x2026; jeszcze kilka kropel, uzyskajÄ&#x2026; pokĂłj, zapĹ&#x201A;akaĹ&#x201A;y z radoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Oliveira, Os fructos ideolĂłgicos da paz, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , X

.

98

$

K !" # XX $% sĹ&#x201A;owami Churchilla: â&#x20AC;šâ&#x20AC;šMusieliĹ&#x203A;cie wybieraÄ&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy haĹ&#x201E;bÄ&#x2026; a wojnÄ&#x2026;; wybraliĹ&#x203A;cie haĹ&#x201E;bÄ&#x2122;, a wojnÄ&#x2122; i tak mieÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dziecieâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş.â&#x20AC;?101 NiespeĹ&#x201A;na szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; miesiÄ&#x2122;cy później, marca roku, Ĺ&#x201A;amiÄ&#x2026;c zawarte porozumienie Hitler najechaĹ&#x201A; CzechosĹ&#x201A;owacjÄ&#x2122; i wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A; do Rzeszy tereny Czech i Moraw, dla ktĂłrych ustanowiono â&#x20AC;&#x17E;protektoratâ&#x20AC;?.

W ten sposĂłb Republika CzechosĹ&#x201A;owacka, jeden z tworĂłw traktatu wersalskiego, rĂłwnieĹź zniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a z map Europy. MiesiÄ&#x2026;c wczeĹ&#x203A;niej zmarĹ&#x201A; ciÄ&#x2122;Ĺźko chory Pius XI. marca roku kardynaĹ&#x201A; Camillo Caccia Dominioni ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; z balkonu bazyliki Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra wybĂłr nowego papieĹźa, kardynaĹ&#x201A;a Eugenio Pacellego, ktĂłry przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; imiÄ&#x2122; Piusa XII.102 W pierwszym numerze â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? z roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira opublikowaĹ&#x201A; zdumiewajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; prognozÄ&#x2122;: â&#x20AC;&#x17E;Wytycza siÄ&#x2122; juĹź pola bitew przyszĹ&#x201A;ej konfrontacji, podczas gdy w istocie zachodzi coraz wyraĹşniej widoczny proces doktrynalnej fuzji nazizmu i komunizmu. Naszym zdaniem, rok ujrzy tej fuzji urzeczywistnienie.â&#x20AC;?103 Kilka miesiÄ&#x2122;cy później, w sierpniu roku, ogĹ&#x201A;oszenie paktu Ribbentrop-MoĹ&#x201A;otow â&#x20AC;&#x17E;wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;o wstrzÄ&#x2026;sajÄ&#x2026;cy efekt w Europie zdumionej tym nagĹ&#x201A;ym porozumieniem pomiÄ&#x2122;dzy krajami reprezentujÄ&#x2026;cymi dwie dotychczas najbardziej wrogie sobie ideologie.â&#x20AC;?104 Sowiecko-niemiecki traktat o nieagresji oznaczaĹ&#x201A; najbardziej nieoczekiwane w naszych czasach â&#x20AC;&#x17E;odwrĂłcenie sojuszyâ&#x20AC;?. Jak pisze niemiecki historyk, Andreas Hillgruber: â&#x20AC;&#x17E;Nikt, kto Ĺ&#x203A;wiadomie przeĹźyĹ&#x201A; to doĹ&#x203A;wiadczenie, nie moĹźe zapomnieÄ&#x2021; zdziwienia, oszoĹ&#x201A;omienia, wreszcie szoku, jaki spowodowaĹ&#x201A;o krĂłtkie oĹ&#x203A;wiadczenie Niemieckiego Biura Propagandy podane późnym wieczorem sierpnia, a potwierdzone nazajutrz P. CorrĂŞa de Oliveira, Churchill, o avestuz e a America do Sul, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, I

.

Na temat zwiÄ&#x2026;zku Piusa XII (

-

) z omawianymi zagadnieniami zob. kard. Domenico Tardini, Pio XII, TipograďŹ a Poliglo a Vaticana, Vaticano ; B. Schneider, Pio XII. Pace, opera della giustizia; A. Rhodes, The Vatican in the Age of Dictators; J. ChĂŠlini, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise sous Pie XII; G. Martina, Storia della Chiesa, t. IV, Lâ&#x20AC;&#x2122;etĂ contemporanea, s.

- ; Giorgio Angelozzi Gariboldi, Pio XII, Hitler e Mussolini. Il Vaticano fra le di ature, Mursia, Milano . KardynaĹ&#x201A; Eugenio Pacelli byĹ&#x201A; w latach

- nuncjuszem w Niemczech, później, zanim zasiadĹ&#x201A; na tronie papieskim, peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; Sekretarza Stanu ( - ).

103 P. CorrĂŞa de Oliveira, Entre o passadoe o futuro, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I . â&#x20AC;&#x17E;Nazizm â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; wczeĹ&#x203A;niej â&#x20AC;&#x201C; z miÄ&#x2122;dzynarodowego punktu widzenia moĹźna niemalĹźe porĂłwnaÄ&#x2021; do komunizmu. A nawet owo ÂŤniemalĹźeÂť jest wysoce problematyczneâ&#x20AC;?, Idem, Legitima defesa, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V

.

104 J. GuiďŹ&#x20AC;an, Histoire de lâ&#x20AC;&#x2122;Europe, s. .

101

102

$

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś przez AgencjÄ&#x2122; TASS: RzÄ&#x2026;d Rzeszy i rzÄ&#x2026;d sowiecki zdecydowaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; podpisaÄ&#x2021; pakt o wzajemnej nieagresji. Minister spraw zagranicznych Ribbentrop przybÄ&#x2122;dzie do Moskwy w Ĺ&#x203A;rodÄ&#x2122; sierpnia celem przeprowadzenia ostatecznych negocjacji.â&#x20AC;?105

. â&#x20AC;&#x17E;Najbardziej zagadkowa wojna tego stuleciaâ&#x20AC;?

JuĹź w roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira napisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Jedynie Ĺ&#x203A;lepy moĹźe kwestionowaÄ&#x2021; przewidywanie, iĹź wkrĂłtce nastÄ&#x2026;pi potop na skalÄ&#x2122; miÄ&#x2122;dzynarodowÄ&#x2026;: wojna Ĺ&#x203A;wiatowa puka do bram zachodniej cywilizacji.â&#x20AC;?106 Na poczÄ&#x2026;tku roku na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? naszkicowaĹ&#x201A; dramatyczny obraz przyszĹ&#x201A;ych wydarzeĹ&#x201E;. â&#x20AC;&#x17E;Po tym gniewnym morzu Ĺźegluje mistyczna Barka Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra. WzbierajÄ&#x2026; przeciw niej tajemnicze fale. WkrĂłtce przeksztaĹ&#x201A;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; one w potÄ&#x2122;Ĺźny sztorm.â&#x20AC;?107

wrzeĹ&#x203A;nia roku, po odmowie przez PolskÄ&#x2122; oddania Hitlerowi gdaĹ&#x201E;skiego â&#x20AC;&#x17E;korytarzaâ&#x20AC;?, niemiecka armia najechaĹ&#x201A;a na ten kraj.

W swej Nota internacional z wrzeĹ&#x203A;nia Plinio CorrĂŞa de Oliveira skomentowaĹ&#x201A; to wydarzenie nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cymi sĹ&#x201A;owy: â&#x20AC;&#x17E;Wszystko prowadzi do przekonania, iĹź o wojnie zdecydowaĹ&#x201A; nie zwykĹ&#x201A;y pakt o nieagresji, ale tajne porozumienie pomiÄ&#x2122;dzy RosjÄ&#x2026; a RzeszÄ&#x2026;, z ktĂłrego prawdopodobnie wyniknie rozbiĂłr Polski.

Tak wiÄ&#x2122;c, obie strony wydajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; samookreĹ&#x203A;laÄ&#x2021; w sposĂłb, w jaki zawsze postrzegali je ci, ktĂłrzy potraďŹ li patrzeÄ&#x2021;: w kategoriach bliskiego pokrewieĹ&#x201E;stwa ideologicznego miÄ&#x2122;dzy nazizmem i komunizmem, przekĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; na pewny sojusz wojskowy skierowany przeciwko cywilizacji i pokojowi. Zaczyna siÄ&#x2122; wojna, z nieuchronnym pasmem Ĺ&#x203A;mierci, nieszczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cia i cierpienia; wojna, majÄ&#x2026;ca na celu narzucenie Europie wĹ&#x201A;adcy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cego

105 A. Hillgruber, La distruzione dellâ&#x20AC;&#x2122;Europa, s. . UkĹ&#x201A;ad o nieagresji zawarty na okres dziesiÄ&#x2122;ciu lat nakazywaĹ&#x201A; obu stronom powstrzymanie siÄ&#x2122; od jakiejkolwiek â&#x20AC;&#x17E;wzajemnej napaĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?. Dodatkowo zawieraĹ&#x201A; on tajny protokĂłĹ&#x201A; dajÄ&#x2026;cy Hitlerowi wolnÄ&#x2026; rÄ&#x2122;kÄ&#x2122; w ataku na PolskÄ&#x2122; oraz pozostawiajÄ&#x2026;cy w streďŹ e wpĹ&#x201A;ywĂłw ZSRR trzy paĹ&#x201E;stwa baĹ&#x201A;tyckie: FinlandiÄ&#x2122;, czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; Polski, EstoniÄ&#x2122;, Ĺ otwÄ&#x2122;, LitwÄ&#x2122; i BesarabiÄ&#x2122;. Zob. Walther Hofer, Die Entfesselung des Zweiten Weltkrieges, S. Fischer, Frankfurt a. Main , s. n; Gerhard L. Weinberg, Germany and the Soviet Union, -

, Brill, Leiden ; Arturo Peregalli, Il Pa o Hitler-Stalin e la spartizione della Polonia, Erre Emme Edizioni, Roma

; Juan Gonzalo Larrain Campbell,

: o Pacto Ribbentrop-Molotov conďŹ rmou as denĂşncias do LegionĂĄrio, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , kwiecieĹ&#x201E; , s. - .

106 P. CorrĂŞa de Oliveira, Unidade nacional, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI .

107 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nota internacional, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

$!

K !" # XX $% przeciwieĹ&#x201E;stwem cywilizacji katolickiej, wytworem kilkuwiekowej serii bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw, ucieleĹ&#x203A;nieniem bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du przeciwko Prawdzie.â&#x20AC;?108 Tego samego dnia, wrzeĹ&#x203A;nia r., Wielka Brytania i Francja wypowiedziaĹ&#x201A;y Niemcom wojnÄ&#x2122;. RozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; druga wojna Ĺ&#x203A;wiatowa, ktĂłrÄ&#x2026; Plinio CorrĂŞa de Oliveira w jednym z obszernych artykuĹ&#x201A;Ăłw w â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nazwaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;najbardziej zagadkowÄ&#x2026; wojnÄ&#x2026; naszego stuleciaâ&#x20AC;?.109 ZagadkÄ&#x2122; stanowiĹ&#x201A;a zasĹ&#x201A;ona pozornych sprzecznoĹ&#x203A;ci, ktĂłrÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;ciemne siĹ&#x201A;y zĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?110 okrywaĹ&#x201A;y swe manewry nakierowane na zniszczenie tego, co jeszcze pozostaĹ&#x201A;o z cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie ustawaĹ&#x201A; w wysiĹ&#x201A;ku obnaĹźania â&#x20AC;&#x201C; z caĹ&#x201A;Ä&#x2026; ostroĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; spojrzenia â&#x20AC;&#x201C; mysterium iniquitatis ukrytego w plÄ&#x2026;taninie historii jego czasĂłw.

Pierwsze miesiÄ&#x2026;ce konďŹ&#x201A;iktu zbrojnego przyniosĹ&#x201A;y piorunujÄ&#x2026;ce sukcesy NiemcĂłw, ktĂłrzy opanowali PolskÄ&#x2122;, DaniÄ&#x2122;, NorwegiÄ&#x2122;, HolandiÄ&#x2122;, BelgiÄ&#x2122; i FrancjÄ&#x2122;. czerwca roku, w przeddzieĹ&#x201E; wkroczenia wojsk niemieckich do ParyĹźa i zawieszenia broni pomiÄ&#x2122;dzy Hitlerem i PĂŠtainem,111 Mussolini przystÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do wojny po stronie Rzeszy. Tymczasem w Anglii, maja roku Chamberlain podaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do dymisji i zostaĹ&#x201A; zastÄ&#x2026;piony na stanowisku premiera przez Winstona Churchilla. Nowy szef rzÄ&#x2026;du przemawiajÄ&#x2026;c w Izbie Gmin obiecaĹ&#x201A; Brytyjczykom â&#x20AC;&#x17E;krew, znĂłj, pot i Ĺ&#x201A;zyâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; aĹź do ostatecznego zwyciÄ&#x2122;stwa: â&#x20AC;&#x17E;Powiem tutaj to, co powiedziaĹ&#x201A;em tym, ktĂłrzy weszli do rzÄ&#x2026;du: ÂŤNie mam nic innego do obiecania jak krew, znĂłj, pot i Ĺ&#x201A;zyÂť. (â&#x20AC;Ś) Pytacie mnie o politykÄ&#x2122;. Odpowiadam: prowadziÄ&#x2021; wojnÄ&#x2122; na morzu, lÄ&#x2026;dzie i w powietrzu z caĹ&#x201A;Ä&#x2026; mocÄ&#x2026; i siĹ&#x201A;Ä&#x2026;, jakÄ&#x2026; moĹźe obdarowaÄ&#x2021; nas BĂłg; prowadziÄ&#x2021; wojnÄ&#x2122; przeciw potwornej tyranii, ktĂłrej mrocznej, tragicznej listy zbrodni nic nie przewyĹźszy. Oto nasza 108 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nota internacional, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IX . Zob. teĹź Idem, Ao celebrarmos o advento da Paz, nĂŁo nos esquesçamos da lição que encerra esta guerra, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V .

109 P. CorrĂŞa de Oliveira, A guerra mas enigmĂĄtica de nosso seculo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

,

XII . Na temat II wojny Ĺ&#x203A;wiatowej zob. klasyczne dzieĹ&#x201A;o Winstona S. Churchilla, The Second World War, t.

- , Cassell, London

- ; Alan John P. Taylor, The Origins of the Second World War, Hamish Hamilton, London

.

110 Pius XII, PrzemĂłwienie do Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Kolegium z grudnia r., w: IP, La pace internazionale, s. .

111 â&#x20AC;&#x17E;Nie pojmujemy, jak ktoĹ&#x203A; moĹźe pragnÄ&#x2026;Ä&#x2021; KrĂłlestwa Chrystusowego we Francji, wspierajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie â&#x20AC;&#x201C; z braterskÄ&#x2026; troskliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; tych, ktĂłrzy obraĹźajÄ&#x2026;, oczerniajÄ&#x2026; i przeĹ&#x203A;ladujÄ&#x2026; naszego Pana Jezusa Chrystusa w Niemczech. Nie moĹźna zarazem byÄ&#x2021; przyjacielem Ĺ&#x203A;w. Piotra i Heroda.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, As mĂĄscaras cairam, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

V .

$"

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś polityka. Pytacie mnie o cel. MogÄ&#x2122; odpowiedzieÄ&#x2021; jednym sĹ&#x201A;owem: zwyciÄ&#x2122;stwo â&#x20AC;&#x201C; zwyciÄ&#x2122;stwo za wszelkÄ&#x2026; cenÄ&#x2122;, zwyciÄ&#x2122;stwo mimo terroru, zwyciÄ&#x2122;stwo, choÄ&#x2021;by droga do niego byĹ&#x201A;a dĹ&#x201A;uga i ciÄ&#x2122;Ĺźka â&#x20AC;&#x201C; bo bez zwyciÄ&#x2122;stwa nie ma przetrwania.â&#x20AC;?112 Plinio CorrĂŞa de Oliveira zawsze podziwiaĹ&#x201A; u Churchilla, mimo tego, Ĺźe byĹ&#x201A; protestantem, jego siĹ&#x201A;Ä&#x2122; charakteru i stanowczoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w poglÄ&#x2026;dach, podczas gdy powszechnÄ&#x2026; cechÄ&#x2026; politykĂłw katolickich tamtych czasĂłw wydawaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; pragnienie â&#x20AC;&#x17E;kompromisuâ&#x20AC;? i kolaboracji z wrogiem.113 Pod koniec czerwca roku, odrzuciwszy wszystkie propozycje pokojowe, Churchill zmuszony zostaĹ&#x201A; do stoczenia bitwy o AngliÄ&#x2122;, rozpoczÄ&#x2122;tej przez FĂźhrera z zamiarem zĹ&#x201A;amania narodu angielskiego.

Jednak juĹź w paĹşdzierniku zaciekĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; brytyjskiego oporu zmusiĹ&#x201A;a Hitlera do porzucenia swego planu.114 Niemiecka nadzieja na triumfalne zakoĹ&#x201E;czenie blitzkriegu rozwiaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; tak szybko, jak szybko siÄ&#x2122; zrodziĹ&#x201A;a. Jednak Europa wciÄ&#x2026;Ĺź pozostawaĹ&#x201A;a pod caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; kontrolÄ&#x2026; FĂźhrera, gĹ&#x201A;oszÄ&#x2026;cego ustanowienie tysiÄ&#x2026;cletniego â&#x20AC;&#x17E;nowego Ĺ&#x201A;aduâ&#x20AC;?. Mapa Europy z roku

zdawaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; realizacjÄ&#x2122; tego projektu potwierdzaÄ&#x2021;: wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; europejskich krajĂłw znalazĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; w formie terytoriĂłw anektowanych, â&#x20AC;&#x17E;protektoratĂłwâ&#x20AC;?, paĹ&#x201E;stw kolaboranckich bÄ&#x2026;dĹş teĹź satelickich â&#x20AC;&#x201C; w orbicie Trzeciej Rzeszy.

KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki stanÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w obliczu sytuacji radykalnie nowej, posiadajÄ&#x2026;cej â&#x20AC;&#x201C; jak ktoĹ&#x203A; zauwaĹźyĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; jedyny precedens w ekspansji napoleoĹ&#x201E;skiej.115 MĂłwiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; o moĹźliwoĹ&#x203A;ci inwazji nazistowskiej na Watykan i deportacji papieĹźa.116 â&#x20AC;&#x17E;Milczenieâ&#x20AC;? na temat nazizmu, o ktĂłre oskarĹźany bywa Pius XII, nie zrodziĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; jednak ze strachu, lecz z obawy, by oďŹ cjalny protest z jego strony nie spowodowaĹ&#x201A; reakcji jeszcze 112 Cyt. za Winston Churchill, Krew, znĂłj, pot i Ĺ&#x201A;zy. SĹ&#x201A;awne mowy, przeĹ&#x201A;. Maria Zborowska, Zysk i S-ka, PoznaĹ&#x201E; , s.

.

113 Zob. np. P. CorrĂŞa de Oliveira, Quisling, Mosley & C., â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV , gdzie autor poddaje krytyce â&#x20AC;&#x17E;wielkie miÄ&#x2122;dzynarodowe konsorcjum: Quisling, Mosley, Degrelle, Seyss-Inquart i SpĂłĹ&#x201A;kaâ&#x20AC;?.

114 â&#x20AC;&#x17E;Podczas wojny â&#x20AC;&#x201C; stwierdziĹ&#x201A; Pius XII â&#x20AC;&#x201C; Anglicy znieĹ&#x203A;li wiÄ&#x2122;cej niĹź, po ludzku myĹ&#x203A;lÄ&#x2026;c, byĹ&#x201A;o to moĹźliwe.â&#x20AC;? Pius XII, Adres do nowego premiera Wielkiej Brytanii z czerwca r., w: DR, t. IX, s. .

115 J. ChĂŠlini, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise sous Pie XII, s.

- .

116 Zob. G. Angelozzi Gariboldi, Pio XII, Hitler e Mussolini, s.

- . W momencie przystÄ&#x2026;pienia WĹ&#x201A;och do wojny mĂłwiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; o dobrowolnej emigracji Piusa XII do ktĂłregoĹ&#x203A; z krajĂłw neutralnych w celu zabezpieczenia niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci misji GĹ&#x201A;owy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Arcybiskup Nowego Jorku, Francis Joseph Spellman, zasugerowaĹ&#x201A; nawet, by papieĹź poszukaĹ&#x201A; schronienia w Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej i â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug Giorgia Angellozzi Gariboldiego â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;wymieniano takĹźe nazwÄ&#x2122; Brazyliiâ&#x20AC;?. Ibidem, s.

.

$#

K !" # XX $% okrutniejszej w stosunku do katolikĂłw i ĹťydĂłw.117 PapieĹź odwoĹ&#x201A;ywaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do wynikajÄ&#x2026;cej z jego duchowego magisterium roli sÄ&#x2122;dziego moralnoĹ&#x203A;ci. Pakt lateraĹ&#x201E;ski, ktĂłry w artykule gwarantowaĹ&#x201A; neutralnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i nienaruszalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Watykanu, dawaĹ&#x201A; Piusowi XII wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; dziaĹ&#x201A;ania, ktĂłrÄ&#x2026; nie mĂłgĹ&#x201A; cieszyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; Ĺźaden z jego bezpoĹ&#x203A;rednich poprzednikĂłw. â&#x20AC;&#x17E;Po czyjej stronie stoi papieĹź?â&#x20AC;? Plinio CorrĂŞa de Oliveira na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? udziela odpowiedzi na to, jakĹźe czÄ&#x2122;sto wĂłwczas zadawane pytanie. PapieĹź jest Namiestnikiem naszego Pana Jezusa Chrystusa, nieomylnym nauczycielem Prawdy, suwerennym wĹ&#x201A;adcÄ&#x2026; duchowego, niezniszczalnego krĂłlestwa: â&#x20AC;&#x17E;Jako najwyĹźszy hierarcha caĹ&#x201A;ego wszechĹ&#x203A;wiata Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty reprezentuje wszystko co Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;te, nadprzyrodzone, niezmienne, wieczneâ&#x20AC;?.118 Dlatego papieĹź nie ma ani â&#x20AC;&#x17E;sojusznikĂłwâ&#x20AC;? ani â&#x20AC;&#x17E;wrogĂłwâ&#x20AC;?. PapieĹź nie stoi ani po stronie Hitlera ani Stalina. â&#x20AC;&#x17E;PapieĹź stoi po stronie Jezusa Chrystusa, po stronie nieskazitelnoĹ&#x203A;ci, po stronie wiecznoĹ&#x203A;ci. I to papieĹź zwyciÄ&#x2122;Ĺźy.â&#x20AC;?119 Przez caĹ&#x201A;y czas wojny Plinio CorrĂŞa de Oliveira z przejÄ&#x2122;ciem pisaĹ&#x201A; o bombardowaniach Wiecznego Miasta, stolicy Wikariusza Chrystusowego,120 jak rĂłwnieĹź nie ustawaĹ&#x201A; w manifestowaniu solidarnoĹ&#x203A;ci z papieĹźem i StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026;. â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli papieĹź cierpi, powinniĹ&#x203A;my cierpieÄ&#x2021; wraz z nim, powinniĹ&#x203A;my walczyÄ&#x2021; dla niego, powinniĹ&#x203A;my siÄ&#x2122; za niego modliÄ&#x2021;. Na progu roku podejmÄłmy zobowiÄ&#x2026;zanie, by mocniej niĹź kiedykolwiek jaĹ&#x203A;nieÄ&#x2021; peĹ&#x201A;nym entuzjazmu, synowskim oddaniem NajwyĹźszej GĹ&#x201A;owie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;?121

G. Angelozzi Gariboldi, op. cit., s.

- ; A. Rhodes, Il Vaticano e le di ature, s. - .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Com quem estĂĄ o Papa?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI . Zob. teĹź Idem, Pastor Angelicus, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI . â&#x20AC;&#x17E;Nasze stanowisko wobec dwu zmagajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; potÄ&#x2122;g â&#x20AC;&#x201C; stwierdza Pius XII w boĹźonarodzeniowym orÄ&#x2122;dziu radiowym z grudnia â&#x20AC;&#x201C; dalekie jest od wszelkich wzglÄ&#x2122;dĂłw natury doczesnej. Z Chrystusem czy przeciw Niemu â&#x20AC;&#x201C; oto istota rzeczy.â&#x20AC;? Pius XII, w: DR, t. IX, s. .

119 P. CorrĂŞa de Oliveira, Com quem estĂĄ o Papa?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. Zob. teĹź Idem, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII .

120 P. CorrĂŞa de Oliveira, O bombardamento de Roma, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VII ; Idem, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I . W kilku numerach wydanych w okresie BoĹźe Narodzenia r. ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; seria artykuĹ&#x201A;Ăłw komentujÄ&#x2026;cych papieskie orÄ&#x2122;dzie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;teczne. P. CorrĂŞa de Oliveira, A mensagem de Natal, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII ; nr , I ; nr , I ; nr , I .

121 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

117

118

$$

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś

. Tajemnicze wspĂłĹ&#x201A;dziaĹ&#x201A;anie nazizmu z komunizmem DzieĹ&#x201E; po zawarciu trafnie przewidzianego przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira paktu Ribbentrop-MoĹ&#x201A;otow brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel wysunÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; kolejnÄ&#x2026; niepokojÄ&#x2026;cÄ&#x2026; prognozÄ&#x2122;: â&#x20AC;&#x17E;sojusz rosyjsko-niemiecki to twĂłr pokraczny. MoĹźliwe, Ĺźe w krĂłtkim czasie Hitler i Stalin powrĂłcÄ&#x2026; do stanu wzajemnej wrogoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; na pokaz, aby zmyliÄ&#x2021; opiniÄ&#x2122; publicznÄ&#x2026;.â&#x20AC;?122 Przewidywanie to powtĂłrzyĹ&#x201A;

maja

roku: â&#x20AC;&#x17E;Jak wszyscy widzimy, wspĂłĹ&#x201A;praca rosyjsko-niemiecka osiÄ&#x2026;ga swĂłj punkt szczytowy w rezultacie aktywnego zaangaĹźowania Rosji â&#x20AC;&#x201C; obok Niemiec â&#x20AC;&#x201C; w polityce azjatyckiej. ÂŤLegionĂĄrioÂť juĹź jakiĹ&#x203A; czas temu przewidziaĹ&#x201A; to, co siÄ&#x2122; dzieje obecnie. Ale wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie teraz, kiedy ta wspĂłĹ&#x201A;praca wydaje siÄ&#x2122; dochodziÄ&#x2021; do zenitu, oĹ&#x203A;mielamy siÄ&#x2122; dodaÄ&#x2021; coĹ&#x203A;, co z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; zdziwi naszych czytelnikĂłw: moĹźliwe jest, Ĺźe owe relacje przetrwajÄ&#x2026; w aktualnej formule jeszcze przez dĹ&#x201A;ugi czas, ale rĂłwnie moĹźliwe jest to, Ĺźe Niemcy nagle zaatakujÄ&#x2026; RosjÄ&#x2122;, co miaĹ&#x201A;oby przeczyÄ&#x2021; prawdziwoĹ&#x203A;ci nazistowsko-komunistycznej symbiozy. PoĹźyjemy, zobaczymy.â&#x20AC;?123 MiesiÄ&#x2026;c później, czerwca

roku Hitler wszczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; operacjÄ&#x2122; Barbarossa â&#x20AC;&#x201C; niespodziewanÄ&#x2026; ofensywÄ&#x2122; przeciwko Rosji Sowieckiej â&#x20AC;&#x201C; w przekonaniu, iĹź zniszczy jÄ&#x2026; w ciÄ&#x2026;gu kilku tygodni, by potem rzuciÄ&#x2021; wszystkie swe siĹ&#x201A;y przeciwko Anglii. grudnia

roku Stany Zjednoczone przeĹźyĹ&#x201A;y bĹ&#x201A;yskawiczny japoĹ&#x201E;ski atak na Pearl Harbour. Wojna staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; konďŹ&#x201A;iktem Ĺ&#x203A;wiatowym â&#x20AC;&#x201C; w sierpniu roku przystÄ&#x2026;piĹ&#x201A;a do niej rĂłwnieĹź Brazylia, opowiadajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; po stronie aliantĂłw.124 Plinio CorrĂŞa de Oliveira pisaĹ&#x201A; wĂłwczas o najbardziej istotnym znaczeniu, jakie mĂłgĹ&#x201A; mieÄ&#x2021; udziaĹ&#x201A; jego kraju w wojnie: â&#x20AC;&#x17E;Brazylia wygra, jeĹźeli walczyÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie z krzyĹźem w dĹ&#x201A;oni. To znak, pod ktĂłrym zwyciÄ&#x2122;Ĺźymy. (â&#x20AC;Ś) Nie walczmy, by zabÄłaÄ&#x2021;: wszak walczymy i zabÄłamy, po to, by ĹźyÄ&#x2021;. A po to, by ĹźyÄ&#x2021;, musimy wytrwaÄ&#x2021; w nieustannym zmaganiu ze wszystkim, co Brazylii moĹźe przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; dechrystianizacjÄ&#x2122;.125 Brazylia tylko wtedy bÄ&#x2122;dzie prawdziwie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska, jeĹźeli bÄ&#x2122;dzie rzymska, katolicka, apostolska.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Anti Komintern!, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII .

P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

V

.

124 Brazylia byĹ&#x201A;a jedynym krajem latynoamerykaĹ&#x201E;skim (poza Meksykiem zaangaĹźowanym w operacje powietrzne), ktĂłry wziÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; bezpoĹ&#x203A;redni udziaĹ&#x201A; w wojnie wysyĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;c do WĹ&#x201A;och kontyngent - tysiÄ&#x2122;cy ĹźoĹ&#x201A;nierzy, wchodzÄ&#x2026;cy w skĹ&#x201A;ad PiÄ&#x2026;tej Armii USA. 125 P. CorrĂŞa de Oliveira, Guerra!, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII .

122 123

$%

K !" # XX $% Dlatego teĹź nasza cywilizacja jedynie wĂłwczas pozostanie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska, gdy Brazylia pozostanie wewnÄ&#x2026;trz owczarni, w Ĺ&#x201A;onie Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matki â&#x20AC;&#x201C; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;?126 Anglo-amerykaĹ&#x201E;ski desant na wybrzeĹźu Maroka i Algierii w roku byĹ&#x201A; waĹźnym sukcesem Churchilla, ktĂłry mimo naciskĂłw Stalina sprzeciwiaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; otwarciu drugiego frontu w Europie.127 SiĹ&#x201A;y wĹ&#x201A;osko-niemieckie zostaĹ&#x201A;y zmuszone do kapitulacji w Tunisie, co pozwoliĹ&#x201A;o aliantom przygotowaÄ&#x2021; kolejny desant â&#x20AC;&#x201C; na SycyliÄ&#x2122;, w wyniku ktĂłrego lipca roku nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; upadek faszyzmu. WĹ&#x201A;ochy, ktĂłre po zawieszeniu broni wrzeĹ&#x203A;nia staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; polem walki, rozpadĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; na dwie poĹ&#x201A;owy. Do pokonania Niemiec potrzeba byĹ&#x201A;o nowej ofensywy lÄ&#x2026;dowej. Tym razem jednak nie wziÄ&#x2122;to pod uwagÄ&#x2122; stanowiska nieufnego wobec Rosjan Churchilla, ktĂłry domagaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; desantu na BaĹ&#x201A;kanach. czerwca roku siĹ&#x201A;y alianckie wylÄ&#x2026;dowaĹ&#x201A;y na wybrzeĹźu Normandii.

W rozwoju dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; wojennych Plinio CorrĂŞa de Oliveira dostrzegĹ&#x201A; potwierdzenie swej dawnej tezy gĹ&#x201A;oszonej na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, a dotyczÄ&#x2026;cej niejasnego zwiÄ&#x2026;zku pomiÄ&#x2122;dzy wrogami-braÄ&#x2021;mi: narodowosocjalistycznymi Niemcami i komunistycznÄ&#x2026; RosjÄ&#x2026;. W relacji owej dostrzegaĹ&#x201A; powiÄ&#x2026;zania daleko wykraczajÄ&#x2026;ce poza zbieĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; interesĂłw politycznych czy dyplomatycznych, powiÄ&#x2026;zania dotykajÄ&#x2026;ce samego sedna najwaĹźniejszej kwestii dwudziestego stulecia, mianowicie moralnej walki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego z jego wrogami, oĹźywianymi Ĺ&#x203A;miertelnÄ&#x2026; nienawiĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ku cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. â&#x20AC;&#x17E;Istnieje tylko jeden wybĂłr: Chrystusa KrĂłla lub Antychrysta. Dla nas nazizm jest Antychrystem w tej samej mierze co komunizm.â&#x20AC;?128 Kiedy na poczÄ&#x2026;tku roku w Rosji, na BaĹ&#x201A;kanach i we WĹ&#x201A;oszech siĹ&#x201A;y niemieckie zostajÄ&#x2026; zmuszone do odwrotu, a klÄ&#x2122;ska Hitlera wydaje siÄ&#x2122; juĹź przesÄ&#x2026;dzona, Plinio CorrĂŞa de Oliveira zwraca uwagÄ&#x2122; na to, Ĺźe Hitler, stanÄ&#x2026;wszy wobec niemoĹźliwoĹ&#x203A;ci odniesienia zwyciÄ&#x2122;stwa, woli otworzyÄ&#x2021; drogÄ&#x2122; raczej Sowietom niĹź zachodnim aliantom: â&#x20AC;&#x17E;Ten paladyn antykomunizmu przedkĹ&#x201A;ada ekspansjÄ&#x2122; rosyjskÄ&#x2026; nad anglo-amerykaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; w obliczu ďŹ naĹ&#x201A;u wojny, ktĂłrej nie jest juĹź w stanie wygraÄ&#x2021;. Utrata niezmierzonych terytoriĂłw w Rosji i zagĹ&#x201A;ada caĹ&#x201A;ych armii odpowiada mu bardziej niĹź przemieszczenie 126 127 128

$&

P. CorrĂŞa de Oliveira, Civilisação CristĂŁ, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

J. GuiďŹ&#x20AC;an, Histoire de lâ&#x20AC;&#x2122;Europe, s. .

P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , VIII .

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś na wschĂłd oddziaĹ&#x201A;Ăłw unieruchomionych w Europie w oczekiwaniu na atak z zachodu. Owo unieruchomienie niemieckich dywizji w Europie Zachodniej, majÄ&#x2026;ce na celu opóźnienie utworzenia drugiego frontu, przyczynia siÄ&#x2122; poĹ&#x203A;rednio do utraty kaĹźdej piÄ&#x2122;dzi ziemi w Rosji. Innymi sĹ&#x201A;owy, stajÄ&#x2026;c w obliczu dwĂłch przeciwnikĂłw, Hitler staje przed wyborem, ktĂłremu z nich pozwoliÄ&#x2021; na ofensywÄ&#x2122;. Zezwala na ofensywÄ&#x2122; komunizmu i caĹ&#x201A;kowicie w ten sposĂłb panujÄ&#x2026;c na spokojnym froncie zachodnim, wschodniego broni jedynie w miarÄ&#x2122; moĹźliwoĹ&#x203A;ci. PĹ&#x201A;ynie z tego nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy wniosek: Hitler woli ekspansjÄ&#x2122; Rosji niĹź ekspansjÄ&#x2122; koalicji anglo-amerykaĹ&#x201E;skiej. Pokonany, pragnie wywrzeÄ&#x2021; wpĹ&#x201A;yw na przyszĹ&#x201A;y ksztaĹ&#x201A;t Ĺ&#x203A;wiata. To jego zbrodnia ostateczna.â&#x20AC;?129 Podczas przedĹ&#x201A;uĹźajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; wojny lewicowa propaganda na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A;a eksponowaÄ&#x2021; antynazistowskÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; Stalina, by przedstawiÄ&#x2021; RosjÄ&#x2122; SowieckÄ&#x2026; jako â&#x20AC;&#x17E;wyzwolicielkÄ&#x2122;â&#x20AC;? Europy Zachodniej. Plinio CorrĂŞa de Oliveira zauwaĹźyĹ&#x201A;, iĹź podczas gdy alianci ugrzÄ&#x2122;Ĺşli we WĹ&#x201A;oszech, ZwiÄ&#x2026;zek Sowiecki rozciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;c front wschodni ogarniaĹ&#x201A; swym wpĹ&#x201A;ywem caĹ&#x201A;Ä&#x2026; Ĺ&#x203A;rodkowÄ&#x2026; EuropÄ&#x2122;. NaziĹ&#x203A;ci bronili kaĹźdej piÄ&#x2122;dzi wĹ&#x201A;oskiej ziemi, oddajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie ogromne obszary centralnej Europy Rosjanom. â&#x20AC;&#x17E;Nazizm popeĹ&#x201A;nia najwyĹźszÄ&#x2026; zdradÄ&#x2122; przekazujÄ&#x2026;c stopniowo EuropÄ&#x2122; w rÄ&#x2122;ce bolszewikĂłw.â&#x20AC;?130 Kiedy w grudniu roku Armia Czerwona zbliĹźaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do Zatoki Ryskiej i granicy Prus Wschodnich, Hitler rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; skierowanÄ&#x2026; na ZachĂłd ofensywÄ&#x2122; w Ardenach.131 Nie zwaĹźajÄ&#x2026;c na osĹ&#x201A;abienie frontu wschodniego, wszystkie dostÄ&#x2122;pne rezerwy skierowano do Eifel.

stycznia roku sowiecka machina wojenna rozgromiĹ&#x201A;a wojska niemieckie na obszarze pomiÄ&#x2122;dzy KĹ&#x201A;ajpedÄ&#x2026; a Karpatami, a w trzy tygodnie później dotarĹ&#x201A;a do Odry.132 â&#x20AC;&#x17E;ObserwujÄ&#x2026;c postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; klÄ&#x2122;skÄ&#x2122; nazizmu â&#x20AC;&#x201C; notuje Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźamy istotny aspekt operacji militarnych.

NaziĹ&#x203A;ci, do koĹ&#x201E;ca wierni swej sympatii dla komunizmu, broniÄ&#x2026; frontu wschodniego znacznie sĹ&#x201A;abiej niĹź zachodniego i poĹ&#x201A;udnioP. CorrĂŞa de Oliveira, O santo do diabo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , II .

P. CorrĂŞa de Oliveira, O discurso do Churchill, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI .

131 Kiedy generaĹ&#x201A; Guderian informowaĹ&#x201A; Hitlera o sowieckich przygotowaniach nad WisĹ&#x201A;Ä&#x2026;, FĂźhrer stanowczo odrzuciĹ&#x201A; sugestiÄ&#x2122; wstrzymania kontrataku na Zachodzie. Basil H. Liddel Hart, Storia militare della seconda guerra mondiale, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Mondadori, Milano , s. .

132 Ibidem, s. - .

129

130

$'

K !" # XX $% wego. Przynosi to seriÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;triumfalnych zwyciÄ&#x2122;stwâ&#x20AC;? wzmacniajÄ&#x2026;cych w oczach obserwatorĂłw sowiecki prestiĹź, podczas gdy dzielni ĹźoĹ&#x201A;nierze angielscy i amerykaĹ&#x201E;scy napotykajÄ&#x2026; wĹ&#x203A;ciekĹ&#x201A;y ogieĹ&#x201E; karabinĂłw maszynowych w pĂłĹ&#x201A;nocnej Francji i w Ĺ&#x203A;rodkowych WĹ&#x201A;oszech.133 W lutym roku Stalin, Roosevelt i Churchill spotkali siÄ&#x2122; w JaĹ&#x201A;cie. Atakowana z dwĂłch stron Trzecia Rzesza skapitulowaĹ&#x201A;a z na

maja, a Hitler w swym berliĹ&#x201E;skim bunkrze popeĹ&#x201A;niĹ&#x201A; samobĂłjstwo. Japonia, wyczerpawszy swe zasoby militarne, skapitulowaĹ&#x201A;a po tym, jak w sierpniu dwie bomby atomowe spadĹ&#x201A;y na HiroszimÄ&#x2122; i Nagasaki.

Druga wojna Ĺ&#x203A;wiatowa trwaĹ&#x201A;a dokĹ&#x201A;adnie szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; lat â&#x20AC;&#x201C; od niemieckiej inwazji na PolskÄ&#x2122; wrzeĹ&#x203A;nia roku do kapitulacji Japonii wrzeĹ&#x203A;nia roku. W tym czasie walki toczyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; na lÄ&#x2026;dzie, morzu i w powietrzu na wszystkich kontynentach. Podobnie jak pierwsza wojna Ĺ&#x203A;wiatowa, byĹ&#x201A;a ona rĂłwnieĹź wojnÄ&#x2026; ideologicznÄ&#x2026; i rewolucyjnÄ&#x2026;, za ostateczny cel majÄ&#x2026;cÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; jak to przewidziaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; brutalny atak na wartoĹ&#x203A;ci i instytucje chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie. maja roku brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel stwierdziĹ&#x201A; dobitnie na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;Ta wojna byĹ&#x201A;a ponadto walkÄ&#x2026; ideologicznÄ&#x2026;, w ktĂłrej katolicka opinia zostaĹ&#x201A;a pochwycona w kleszcze koszmarnego dylematu: albo nazizm, albo komunizm. Matka BoĹźa, ktĂłra ÂŤkruszy wszystkie herezje Ĺ&#x203A;wiataÂť, zechciaĹ&#x201A;a, aby jedna ze szczÄ&#x2122;k zostaĹ&#x201A;a zdruzgotana w miesiÄ&#x2026;cu Maryjnym: nazizm bowiem upadĹ&#x201A; w maju. PowinniĹ&#x203A;my JÄ&#x2026; teraz prosiÄ&#x2021;, by skruszyĹ&#x201A;a takĹźe tÄ&#x2026; drugÄ&#x2026; szczÄ&#x2122;kÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; komunizm.â&#x20AC;?134 Antyfaszyzm Plinia CorrĂŞi de Oliveira nie miaĹ&#x201A; nic wspĂłlnego z progresywistycznym antyfaszyzmem zyskujÄ&#x2026;cym popularnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w poczÄ&#x2026;tkowej fazie formowania siÄ&#x2122; armii wyzwoleĹ&#x201E;czych.135 W obliczu upadku nazizmu spoglÄ&#x2026;daĹ&#x201A; on juĹź ku nastÄ&#x2122;pnemu przeciwnikowi, ze strony ktĂłrego spodziewaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; powaĹźnego zagroĹźenia dla Zachodu.

Walka z komunizmem, rozpoczÄ&#x2122;ta w latach trzydziestych, stanie siÄ&#x2122; odtÄ&#x2026;d dominujÄ&#x2026;cym rysem apostolatu Plinia CorrĂŞi de Oliveira.

P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VII .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Regina Pacis, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V .

135 Na temat ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci pomiÄ&#x2122;dzy faszyzmem i progresywistycznym antyfaszyzmem zob.

Augusto Del Noce, Fascismo e antifascismo. Errori della cultura, Leonardo, Milano . â&#x20AC;&#x17E;Rezultatem tej antyfaszystowskiej jednoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Del Noce w roku

â&#x20AC;&#x201C; moĹźe byÄ&#x2021; jedynie faszyzm ÂŤodwrĂłconyÂť, faszyzm oddzielony od kwestii narodowej. StanÄ&#x2122;libyĹ&#x203A;my wĂłwczas w obliczu peĹ&#x201A;ni faszyzmu jako totalnego rozkĹ&#x201A;aduâ&#x20AC;? (ibidem, s. ).

133

134

%(

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś Kiedy sowieckie armie zbliĹźaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; do Berlina, pisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Skoro zniszczona zostaĹ&#x201A;a nienawistna plaga nazizmu, celem staje siÄ&#x2122; eliminacja komunizmu. Celowi temu poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; naleĹźy absolutnie wszystko, co tylko z punktu widzenia logiki i sprawiedliwoĹ&#x203A;ci poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; wolno.â&#x20AC;?136 â&#x20AC;&#x17E;Walka z komunizmem â&#x20AC;&#x201C; dodaje marca roku â&#x20AC;&#x201C; powinna staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bardziej nieustÄ&#x2122;pliwa, wyrazistsza i wytrwalsza niĹź kiedykolwiek.â&#x20AC;?137 â&#x20AC;&#x17E;Socjalizm dzisiaj â&#x20AC;&#x201C; stwierdzi kilka miesiÄ&#x2122;cy później â&#x20AC;&#x201C; podobnie jak wczoraj nazizm, a wczeĹ&#x203A;niej liberalizm, ma tysiÄ&#x2026;c twarzy. Jedna uĹ&#x203A;miecha siÄ&#x2122; do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, inna go straszy, jeszcze inna wiedzie z nim spĂłr. Wobec tego nowego socjalizmu, podobnie jak wobec liberalizmu za dawnych lat, jedynÄ&#x2026; postawÄ&#x2026; katolikĂłw caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata, szczegĂłlnie zaĹ&#x203A; Europy, winna byÄ&#x2021; zdecydowana, szczera, nieugiÄ&#x2122;ta i nieustraszona walka. Socjalizm nie jest dzikÄ&#x2026; bestiÄ&#x2026;, ktĂłrÄ&#x2026; da siÄ&#x2122; okieĹ&#x201A;znaÄ&#x2021; czy oswoiÄ&#x2021;. To apokaliptyczny potwĂłr Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cy w sobie zdradliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; lisa z wĹ&#x203A;ciekĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; tygrysa. Nie wolno nam o tym zapominaÄ&#x2021;, gdyĹź w przeciwnym razie dalszy rozwĂłj wypadkĂłw bÄ&#x2122;dzie dla nas niezwykle bolesnÄ&#x2026; lekcjÄ&#x2026;...â&#x20AC;?138 Podobnie jak Pius XII, brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel fundamentu dla odbudowy Ĺ&#x203A;wiata upatruje w powrocie do naturalnego porzÄ&#x2026;dku chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego zwalczanego przez nowoczesny totalitaryzm.139 Europa jednak â&#x20AC;&#x201C; drogÄ&#x2026; traktatĂłw pokojowych â&#x20AC;&#x201C; powrĂłciĹ&#x201A;a do stanu wewnÄ&#x2122;trznie sprzecznej rĂłwnowagi pokrewnej porzÄ&#x2026;dkowi wersalskiemu. Jak zauwaĹźyĹ&#x201A; Pius XII: â&#x20AC;&#x17E;Niezwykle rzadko w dziejach Ĺ&#x203A;wiata miecz rysowaĹ&#x201A; tak wyraĹşnÄ&#x2026; liniÄ&#x2122; podziaĹ&#x201A;u pomiÄ&#x2122;dzy zwyciÄ&#x2122;zcami a przegranymi.â&#x20AC;?140 â&#x20AC;&#x17E;Ĺťelazna kurtynaâ&#x20AC;?, jak to sformuĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; Churchill, od tej pory przeciÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a kontynent z pĂłĹ&#x201A;nocy na poĹ&#x201A;udnie.

P. CorrĂŞa de Oliveira, A grande missĂŁo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II .

P. CorrĂŞa de Oliveira, O discurso do sr. Winston Churchill, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

III .

138 P. CorrĂŞa de Oliveira, A falsa alternativa, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI .

139 Wedle Piusa XII prawdziwy pokĂłj nie jest jedynie wynikiem rĂłwnowagi siĹ&#x201A;, lecz â&#x20AC;&#x17E;w ostatecznym i najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszym tego znaczeniu, aktem moralno-prawnymâ&#x20AC;? (przemĂłwienie radiowe z XII , w: IP, La pace internazionale, s. ), ktĂłry osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; moĹźna jedynie â&#x20AC;&#x17E;za pomocÄ&#x2026; zasad i norm nakazanych przez Chrystusa i praktykowanych ze szczerym miĹ&#x201A;osierdziemâ&#x20AC;?.

Encyklika Summi maeroris z VII r., w: La pace internazionale, s. .

140 Pius XII, przemĂłwienie do Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Kolegium z grudnia r., w: IP, La pace internazionale, s. .

136

137

%

K !" # XX $% RodzÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; wĂłwczas Europa obierze drogÄ&#x2122; diametralnie róşnÄ&#x2026; od tej, na jakÄ&#x2026; mieli nadziejÄ&#x2122; papieĹź i KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; rzymski.

. KatastroďŹ czna komedia ONZ W roku , po konferencji w JaĹ&#x201A;cie, z powszechnÄ&#x2026; aprobatÄ&#x2026; przyjÄ&#x2122;to utworzenie â&#x20AC;&#x17E;Organizacji NarodĂłw Zjednoczonychâ&#x20AC;?, nowej organizacji miÄ&#x2122;dzynarodowej, ktĂłra miaĹ&#x201A;a zastÄ&#x2026;piÄ&#x2021; LigÄ&#x2122; NarodĂłw.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira od samego poczÄ&#x2026;tku zapowiadaĹ&#x201A; jej bezuĹźytecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, z takich samych przyczyn, z jakich bezuĹźyteczna okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; jej poprzedniczka â&#x20AC;&#x201C; Liga NarodĂłw.141 â&#x20AC;&#x17E;Organizacja NarodĂłw Zjednoczonych skazana jest na ďŹ asko, gdyĹź jest organizacjÄ&#x2026; sekularystycznÄ&#x2026;. (â&#x20AC;Ś) Niczego nie da siÄ&#x2122; dokonaÄ&#x2021; odwoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; jedynie do ÂŤidei BogaÂť. Po pierwsze dlatego, Ĺźe BĂłg nie jest dzieĹ&#x201A;em wyobraĹşni, lecz rzeczywistoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, Bytem absolutnym. Po drugie, poniewaĹź od niepamiÄ&#x2122;tnych czasĂłw ludzie wierzyli w Boga, albo przynajmniej w bogĂłw. A wojny i tak wybuchaĹ&#x201A;y. RozwiÄ&#x2026;zanie leĹźy w chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwie. Przez chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;stwo zaĹ&#x203A; rozumiemy katolicyzm.

Gdyby ONZ zostaĹ&#x201A;a zorganizowana pod skrzydĹ&#x201A;ami Stolicy Apostolskiej, pod przewodnictwem Wikariusza Chrystusowego i przez lud chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ski, wĂłwczas powszechny Ĺ&#x201A;ad nie byĹ&#x201A;by jedynie chimerÄ&#x2026;. JednakowoĹź nie wszystkie narody reprezentowane w ONZ sÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie, nie wszystkie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie narody sÄ&#x2026; katolickie, nie wszystkimi narodami katolickimi rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026; katolicy, zaĹ&#x203A; Wikariusz Chrystusa pozbawiony jest w tej sytuacji moĹźliwoĹ&#x203A;ci skutecznego dziaĹ&#x201A;ania.

W takich warunkach ďŹ asko jest nieuniknione. Liga NarodĂłw spoczywa na cmentarzu Historii. TuĹź obok znajduje siÄ&#x2122; pusta, przygotowana juĹź kwatera â&#x20AC;&#x201C; dla ONZ.â&#x20AC;?142 Na temat ďŹ aska ONZ, zwĹ&#x201A;aszcza w kwestii jej bezsilnoĹ&#x203A;ci wobec zbrodni wojennych i wspĂłĹ&#x201A;czesnego ludobĂłjstwa, zob. Yves Ternon, Lâ&#x20AC;&#x2122; Etat criminel. Les GĂŠnocides au XX siècle, Seuil, Paris , gdzie znajdujemy wstrzÄ&#x2026;sajÄ&#x2026;cy opis wielkich masowych eksterminacji naszego stulecia, od zagĹ&#x201A;ady ĹťydĂłw do rzezi Ormian, od zbrodni reĹźimu sowieckiego do zbrodni reĹźimu w KambodĹźy.

142 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III . â&#x20AC;&#x17E;ONZ P. Correa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III . â&#x20AC;&#x17E;ONZ po prostu caĹ&#x201A;kowicie zignorowaĹ&#x201A;a istnienie papiestwa, odrzucajÄ&#x2026;c tym samym jedyny ďŹ lar, na ktĂłrym w normalnych warunkach powinna siÄ&#x2122; wspieraÄ&#x2021; organizacja prawa miÄ&#x2122;dzynarodowego. I poniosĹ&#x201A;a klÄ&#x2122;skÄ&#x2122;, podobnie jak jej poprzedniczka, Liga NarodĂłw.â&#x20AC;? Idem, Um ano em revista. A consolidacao das institucoes democraticas. A paz no mundo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I . Na temat ONZ zob. teĹź Idem, A comedia da O. N. U., â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II .

141

%

â&#x20AC;šâ&#x20AC;šL _ 7{ â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş 7 4 2 >, ! <# !|â&#x20AC;Ś

. Islam podbÄłe EuropÄ&#x2122;?

Warto przytoczyÄ&#x2021; jeszcze jedno przewidywanie Plinia CorrĂŞi de Oliveira, aktualne zwĹ&#x201A;aszcza w obecnym momencie dziejĂłw, kiedy nad EuropÄ&#x2122; zĹ&#x201A;owieszczo nadciÄ&#x2026;ga cieĹ&#x201E; islamu.143 NarastajÄ&#x2026;ca masowo imigracja muzuĹ&#x201A;maĹ&#x201E;ska koĹ&#x201E;ca dwudziestego stulecia ma znaczenie zarĂłwno religÄłne, jak i polityczne, a to z uwagi na Ĺ&#x203A;cisĹ&#x201A;e zwiÄ&#x2026;zki Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;ce w religii Mahometa te dwa aspekty. Ta totalitarna perspektywa jawi siÄ&#x2122; jako tym groĹşniejsza, Ĺźe islam jest religiÄ&#x2026; bez dogmatĂłw czy magisterium, bez KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i hierarchii, przez co z Ĺ&#x201A;atwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i na kaĹźdy sposĂłb przystosowuje siÄ&#x2122; do warunkĂłw spoĹ&#x201A;ecznych, w jakich siÄ&#x2122; rozwÄła. JuĹź w latach czterdziestych, na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? Plinio CorrĂŞa de Oliveira przewidywaĹ&#x201A; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zaistnienia niebezpieczeĹ&#x201E;stwa, ktĂłre dziĹ&#x203A; objawia siÄ&#x2122; w caĹ&#x201A;ej swej istocie.

Kiedy uwaga obserwatorĂłw politycznych koncentrowaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na wydarzeniach europejskich, on zwracaĹ&#x201A; oczy ku Wschodowi, gdzie dostrzegaĹ&#x201A; poczÄ&#x2026;tki â&#x20AC;&#x17E;tworzenia siÄ&#x2122; kolejnego, potÄ&#x2122;Ĺźnego polityczno-ideologicznego bloku antykatolickiegoâ&#x20AC;?.144 â&#x20AC;&#x17E;NiebezpieczeĹ&#x201E;stwo ze strony islamu jest ogromneâ&#x20AC;?145 â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; w roku , a w rok później dodawaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;problem muzuĹ&#x201A;maĹ&#x201E;ski stanowiÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie po wojnie jednÄ&#x2026; z najpowaĹźniejszych kwestii religÄłnych naszych czasĂłw.â&#x20AC;?146 â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;wiat muzuĹ&#x201A;maĹ&#x201E;ski posiada zasoby naturalne niezbÄ&#x2122;dne do zaopatrywania Europy. BÄ&#x2122;dzie miaĹ&#x201A; do dyspozycji Ĺ&#x203A;rodki konieczne do zaburzenia lub sparaliĹźowania w dowolnym momencie caĹ&#x201A;ego obiegu europejskiej gospodarki.â&#x20AC;?147 â&#x20AC;&#x17E;Podczas gdy wielki i wspaniaĹ&#x201A;y kraj katolicki, jakim sÄ&#x2026; WĹ&#x201A;ochy, cierpi z powodu krÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;cej w jego wnÄ&#x2122;trzu komunistycznej trucizny, muzuĹ&#x201A;manie coraz sprawniej siÄ&#x2122; organizujÄ&#x2026;. Kilka dni temu mieli czelnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przedstawiÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;wiatu zachodniemu pomysĹ&#x201A; Zob. Felice Dasseto â&#x20AC;&#x201C; Albert Bastenier, Europa: nuova frontiera dellâ&#x20AC;&#x2122;Islam?, Edizioni Lavoro, Roma

. Na temat ideologicznego charakteru islamu zob. Stefano Nitoglia, Islam.

Anatomia di una se a, EďŹ&#x20AC;edieďŹ&#x20AC;e, Milano .

144 P. CorrĂŞa de Oliveira, Neopaganismo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII .

145 P. CorrĂŞa de Oliveira, A QuestĂŁo Libanesa, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII . â&#x20AC;&#x17E;DziĹ&#x203A; wszystkiego da siÄ&#x2122; dokonaÄ&#x2021;, jeĹ&#x203A;li posiada siÄ&#x2122; ludzi, broĹ&#x201E; i pieniÄ&#x2026;dze. Ĺ&#x161;wiat muzuĹ&#x201A;maĹ&#x201E;ski posiada mnĂłstwo pieniÄ&#x2122;dzy i ludzi. Nabycie broni nie nastrÄ&#x2122;cza trudnoĹ&#x203A;ci... i w ten sposĂłb na Wschodzie narodzi siÄ&#x2122; ogromna potÄ&#x2122;ga. BÄ&#x2122;dzie ona aktywna, wojownicza, Ĺ&#x203A;wiadoma wĹ&#x201A;asnych tradycji, wroga Zachodowi i nie gorzej odeĹ&#x201E; uzbrojona, a za jakiĹ&#x203A; czas â&#x20AC;&#x201C; rĂłwnie wpĹ&#x201A;ywowa jak Ĺ&#x203A;wiat azjatyckiâ&#x20AC;? (ibidem).

146 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III .

147 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , X .

143

%!

K !" # XX $% powoĹ&#x201A;ania emigracyjnego rzÄ&#x2026;du palestyĹ&#x201E;skiego, ktĂłry dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201A;by w Kairze. Oto prawdziwie dyplomatyczne wypowiedzenie wojny Zachodowi.â&#x20AC;?148 â&#x20AC;&#x17E;Liga Arabska, niezwykle szeroka konfederacja ludĂłw muzuĹ&#x201A;maĹ&#x201E;skich, obejmuje dziĹ&#x203A; caĹ&#x201A;y mahometaĹ&#x201E;ski Ĺ&#x203A;wiat. Jest ona dokĹ&#x201A;adnym przeciwieĹ&#x201E;stwem tego, czym w Ĺ&#x203A;redniowieczu byĹ&#x201A;a wspĂłlnota chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska. Na oczach paĹ&#x201E;stw niearabskich Liga Arabska dziaĹ&#x201A;a jako potÄ&#x2122;Ĺźny blok, podĹźegajÄ&#x2026;c do powstania caĹ&#x201A;Ä&#x2026; pĂłĹ&#x201A;nocnÄ&#x2026; AfrykÄ&#x2122;.â&#x20AC;?149

. â&#x20AC;&#x17E;â&#x20AC;šâ&#x20AC;šLegionĂĄrioâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş narodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, by walczyÄ&#x2021;â&#x20AC;Śâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;ÂŤLegionĂĄrioÂť narodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, by walczyÄ&#x2021;.â&#x20AC;?150 Od roku do

odwaĹźny i czÄ&#x2122;sto osamotniony gĹ&#x201A;os tygodnika kierowanego przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira wznosiĹ&#x201A; wysoko sztandar KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej przeciwko nowoczesnemu totalitaryzmowi we wszystkich jego formach i sposobach wyraĹźania. Oto jak pokrĂłtce przedstawia stanowisko czasopisma jego redaktor naczelny: â&#x20AC;&#x17E;Nade wszystko, zawsze kochamy Biskupa Rzymu. Ani jednego papieskiego sĹ&#x201A;owa nie pozostawiliĹ&#x203A;my bez publikacji, bez wyjaĹ&#x203A;nienia czy bez obrony. Ani jednego prawa Stolicy Apostolskiej nie zaniedbaliĹ&#x203A;my broniÄ&#x2021; z najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; ĹźarliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, na jakÄ&#x2026; tylko staÄ&#x2021; ludzkÄ&#x2026; naturÄ&#x2122;. W naszych sĹ&#x201A;owach, dziÄ&#x2122;ki Bogu, ani jedno pojÄ&#x2122;cie, ani nawet jego odcieĹ&#x201E;, nigdy choÄ&#x2021;by o jotÄ&#x2122; nie odbiegaĹ&#x201A;y od Piotrowego magisterium. ByliĹ&#x203A;my zawsze wierni hierarchii KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a; jej prerogatyw zawziÄ&#x2122;cie broniliĹ&#x203A;my przed doktrynami zmierzajÄ&#x2026;cymi do pozbawienia episkopatu i duchowieĹ&#x201E;stwa sprawowania kierownictwa nad katolickim laikatem. Nikt nie znajdzie pomyĹ&#x201A;ki, nieporozumienia czy zawahania, ktĂłre mogĹ&#x201A;o by rzuciÄ&#x2021; najlĹźejszy cieĹ&#x201E; na naszÄ&#x2026; postawÄ&#x2122; w tej kwestii. CaĹ&#x201A;kowicie poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciliĹ&#x203A;my siÄ&#x2122; obronie ducha hierarchii, formacji duchowej, umartwieniu i zrywaniu z bezeceĹ&#x201E;stwami naszego wieku.

WalczyliĹ&#x203A;my o doktrynÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a przeciwko ponurym ekscesom nacjonalizmu adorujÄ&#x2026;cego paĹ&#x201E;stwo, ktĂłry zdominowaĹ&#x201A; EuropÄ&#x2122;; P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VII .

P. CorrĂŞa de Oliveira, MahomĂŠ renasce, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VI . O problemie islamskim zob. teĹź J. G. Larrain Campbell, Uma coisa ĂŠ ter vista, outra ĂŠ visĂŁo, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , paĹşdziernik , s.

- ; Idem, Vinte milhĂľes de Maometanos invadem a Europa, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , sierpieĹ&#x201E; , s. - .

150 P. CorrĂŞa de Oliveira, dias em revista, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , I .

148 149

%"

‹‹L _ 7{ ›› 7 4 2 >, ! <# !|… przeciwko nazizmowi i faszyzmowi we wszystkich ich postaciach; przeciwko liberalizmowi, socjalizmowi, komunizmowi i słynnej polityce «wyciągnietej ręki». Żadne wystąpienie przeciwko Kościołowi Bożemu nie obyło się bez protestu ze strony „Legionário”. Podobnie też, nigdy nie straciliśmy z oczu obowiązku pobudzania w każdy możliwy sposób nabożeństwa do Matki Bożej i do Najświętszego Sakramentu. Nie zaistniało żadne autentycznie katolickie przedsięwzięcie, które by nie otrzymało od nas entuzjastycznego wsparcia. Nigdy nasze drzwi nie zamykały się dla tego, kto za jedyny cel postawił sobie chwałę Bożą; nigdy nie odmawialiśmy mu życzliwego, przyjacielskiego wsparcia. Jest w tym życiu «dobra walka», którą warto stoczyć. Jesteśmy wyczerpani, a całe nasze ciało krwawi. To walka i rany w niej odniesione tak nas wycieńczyły. W zamian ośmielamy się jedynie prosić o wybaczenie wszystkiego, co w naszej pracy poświęconej bez reszty Bogu i tylko Bogu, w sposób nieunikniony okazało się omylne i ludzkie.”151 Na dziesięć lat przed wybuchem wojny Plinio Corrêa de Oliveira napisał w liście do przyjaciela: „Narasta we mnie wrażenie, iż stoimy w przedsionku ery pełnej cierpienia i walki. Wszędzie wzmaga się cierpienie Kościoła, a walka się przybliża. Mam wrażenie, że chmury zasnuwające polityczny horyzont gęstnieją. Nie upłynie wiele czasu zanim rozpęta się burza, do której wojna światowa będzie tylko wstępem. Ale wojna ta rozprzestrzeni po świecie taki zamęt, że wszędzie wybuchną rewolucje, a rozkład naszego nieszczęsnego «dwudziestego stulecia» osiągnie swe apogeum. Wtedy powstaną owe siły zła, które jak robaki pojawiają się tylko w chwilach ostatecznego rozkładu. Wypłynie na powierzchnię cały szlam i zgnilizna moralna leżąca na dnie obecnego społeczeństwa, a Kościół wszędzie dozna prześladowań. Ale … et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus Eam. Skutkiem tego będzie albo nastanie «Nowego Średniowiecza», albo nadejdzie koniec świata.”152

151 152

P. Corrêa de Oliveira, anos, „O Legionário” nr , V .

Cyt. za J. S. Clá Dias, Dona Lucilia, t. II, s.

.

%#

RozdziaĹ&#x201A; III W / A K â&#x20AC;&#x17E;Oto nasz cel, nasz wielki ideaĹ&#x201A;.

Zmierzamy ku cywilizacji katolickiej, ktĂłra ma powstaÄ&#x2021; na ruinach dzisiejszego Ĺ&#x203A;wiata, podobnie jak cywilizacja Ĺ&#x203A;redniowiecza zrodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na ruinach Ĺ&#x203A;wiata rzymskiego.â&#x20AC;?

. Pius XI i Akcja Katolicka PoczÄ&#x2026;tki Akcji Katolickiej siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; w szerokim tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu â&#x20AC;&#x201C; burzliwych lat dzielÄ&#x2026;cych rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026; od restauracji monarchii, kiedy to wobec narastajÄ&#x2026;cej liczby atakĂłw na KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; i cywilizacjÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; palÄ&#x2026;cÄ&#x2026; potrzebÄ&#x2026; staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; jakaĹ&#x203A; forma organizacji laikatu katolickiego. ByĹ&#x201A;y jezuita, Nikolaus Albert von Diesbach1 wraz ze swym wĹ&#x201A;oskim uczniem, Pio Brunone Lanterim 2 zaĹ&#x201A;oĹźyli wĂłwczas Amicizia Cristiana, później zaĹ&#x203A; Amicizia Ca olica, poprzedniczkÄ&#x2122; wielkiego ruchu apostolatu katolickiego XIX i XX wieku.3

Na temat ojca Nikolausa Alberta Josepha von Diesbacha ( -

), jak i na temat Amicizie zob. Candido Bona IMC, Le â&#x20AC;&#x17E;Amicizieâ&#x20AC;?, societĂ segrete e rinascita religiosa ( - ), Deputazione Subalpina di Storia Patria, Torino ; R. de Ma ei, IdealitĂ e do rine delle â&#x20AC;&#x17E;Amicizieâ&#x20AC;?, Biblioteca Romana, Roma

.

2 Na temat Pio Brunone Lanteriego ( -

), w roku ogĹ&#x201A;oszonego SĹ&#x201A;ugÄ&#x2026; BoĹźym, jak rĂłwnieĹź na temat prac wspomnianych w poprzednim przypisie, zob. R. de Ma ei, WstÄ&#x2122;p do P. B. Lanteri, Dire orio e altri scri i, Cantagalli, Siena ; Paolo Calliari OMV, Servire la Chiesa. Il venerabile Pio Brunone Lanteri ( - ), Lanteriana-Krinon, Caltanise a

.

Msgr Francesco Oglia i nazywa Pio Brunone Lanteriego â&#x20AC;&#x17E;jednym z najwymowniejszych symboli apostolatu w ogĂłle, w szczegĂłlnoĹ&#x203A;ci zaĹ&#x203A; Akcji Katolickiejâ&#x20AC;?. WstÄ&#x2122;p do: Icilio Felici, Una bandiera mai ripiegata. Pio Brunone Lanteri, fondatore dei Padri Oblati di Maria Vergine, precursore dellâ&#x20AC;&#x2122;Azione Ca olica, Tip. Alzani, Pinerolo , s. . Na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? seriÄ&#x2122; artykuĹ&#x201A;Ăłw na temat Amicizie Diesbacha i Lanteriego opublikowaĹ&#x201A; prof. Fernando Furquim de Almeida.

3 Opis Ĺ&#x203A;wieckiego apostolatu tamtego stulecia znajdujemy w: Silvio Tramontin, Un secolo di storia della Chiesa. Da Leone XIII al Concilio Vaticano II, Studium, Roma

, t. II, s.

- .

1

%%

K !" # XX $% Za pontyďŹ katu Piusa IX tworzono rozmaite formy stowarzyszeĹ&#x201E; Ĺ&#x203A;wieckich majÄ&#x2026;ce na celu zahamowanie procesu dechrystianizacji spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa, na przykĹ&#x201A;ad Piusverein w Szwajcarii, Katolischenverein w Niemczech, AsociaciĂłn de Laicos w Hiszpanii, Union Catholique w Belgii, Ligue Catholique pour la DĂŠfense lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise we Francji, the Catholic Union w Anglii czy Opera dei Congressi we WĹ&#x201A;oszech. Wielkim promotorem Akcji Katolickiej byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty Pius X4, ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; w encyklice Il fermo proposito5 oraz liĹ&#x203A;cie pasterskim Notre Charge Apostolique6 â&#x20AC;&#x201C; wyraĹşnie wskazaĹ&#x201A; jej zasady i cele, potÄ&#x2122;piajÄ&#x2026;c modernizm polityczno-spoĹ&#x201A;eczny, reprezentowany we Francji przez ruch Sillon Marca Sangniera,7 we WĹ&#x201A;oszech zaĹ&#x203A; przez â&#x20AC;&#x17E;chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; demokracjÄ&#x2122;â&#x20AC;? Romolo Murriego.8 Po krĂłtkim pontyďŹ kacie Benedykta XV, lutego roku papieĹźem wybrano kardynaĹ&#x201A;a Achille Ra iego, byĹ&#x201A;ego prefekta Biblioteki WatykaĹ&#x201E;skiej, dopiero co mianowanego arcybiskupem Mediolanu.

To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie nowy papieĹź, ktĂłry przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; imiÄ&#x2122; Piusa XI, nadaĹ&#x201A; Akcji Katolickiej jej prawne oblicze i publiczny status w KoĹ&#x203A;ciele.

Od swej pierwszej encykliki, Ubi arcano Dei, pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Pius XI zachÄ&#x2122;ciÄ&#x2021; do â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego bojuâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;grupÄ&#x2122; ruchĂłw, organizacji i dzieĹ&#x201A; wystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych pod nazwÄ&#x2026; Akcji Katolickiejâ&#x20AC;?.9 W encyklice Quas primas10 W ten sposĂłb okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; go Pius XII w kazaniu beatyďŹ kacyjnym z czerwca

r., zob. DR, t. XIII, s. .

5 Ĺ&#x161;w. Pius X, Encyklika Il fermo proposito z

czerwca r.

6 Ĺ&#x161;w. Pius X, List pasterski Notre Charge Apostolique z sierpnia

r., w: IP, t. VI, La pace interna delle nazioni, s.

- oraz â&#x20AC;&#x17E;Lepantoâ&#x20AC;? nr - , marzec-kwiecieĹ&#x201E; .

7 Na temat ruchu Sillon Marca Sangniera (

- ) zob. AbbĂŠ Emmanuel Barbier, Les dĂŠmocrates chrĂŠtiens et la modernisme, Lethielleux, Paris

, s.

- ; Idem, Le devoir politique des catholiques, Jouve, Paris .

8 Na temat Romola Murriâ&#x20AC;&#x2122;ego (

- ) zob. Maurilio Guasco, Romolo Murri. Tra la â&#x20AC;&#x17E;Cultura Socialeâ&#x20AC;? e il â&#x20AC;&#x17E;Domani dâ&#x20AC;&#x2122;Italiaâ&#x20AC;? ( - ), Studium, Roma

; Benede o Marcucci, Romolo Murri. La scelta radicale, Marsilio, Venezia .

9 â&#x20AC;&#x17E;Powiedzcie waszym wiernym braciom Ĺ&#x203A;wieckim â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; papieĹź â&#x20AC;&#x201C; iĹź kiedy zjednoczeni ze swymi pasterzami i biskupami uczestniczÄ&#x2026;, zarĂłwno indywidualnie, jak i zbiorowo, w dziele apostolatu, ktĂłrego ostatecznym celem jest lepsze poznanie i umiĹ&#x201A;owanie Jezusa Chrystusa, stajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; jeszcze bardziej ÂŤwybranym pokoleniem, krĂłlewskim kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwem, narodem, Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym, ludem odkupionymÂť, o ktĂłrym tak pochwalnymi sĹ&#x201A;owy mĂłwiĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w.

Piotr.â&#x20AC;? Pius XI, Encyklika Ubi arcano z grudnia r. w: IP, Il laicato (

), t. IV, s. .

SpoĹ&#x203A;rĂłd licznych pism Piusa XI dotyczÄ&#x2026;cych Akcji Katolickiej wymieĹ&#x201E;my listy: do arcybiskupa WrocĹ&#x201A;awia, kardynaĹ&#x201A;a Bertrama (

), do prymasa Hiszpanii ( ), do arcybiskupa Malines ( ), do episkopatu Meksyku ( ). Z bibliograďŹ i zob. dwie rozprawy: Walter Scheier, Laientum und Hierarchie, ihre theologischen Beziehungen unter besonderer BerĂźcksichtigung des Lehramtes unter Pius XI. und Pius XII., PontiďŹ cium Atheneum Internationale Angelicum, Freiburg im Breisgau ; Jean-Guy Dubuc, Les relations entre hiĂŠrarchie et laĂŻcat dans lâ&#x20AC;&#x2122;apostolat chez Pie XI et Pie XII, PontiďŹ cia Universita Gregoriana, Roma .

10 Pius XI, Encyklika Quas Primas z

grudnia r., w: IP, t. VI, La pace interna delle nazioni, ss. - .

4

%&

W 7 A$#= K < #$ = z

grudnia roku papieĹź wyĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; biblÄłne, liturgiczne i teologiczne fundamenty idei spoĹ&#x201A;ecznego panowania Jezusa Chrystusa, dodajÄ&#x2026;c, iĹź â&#x20AC;&#x17E;powaĹźnym bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dem byĹ&#x201A;oby twierdzenie, iĹź Chrystus nie posiada Ĺźadnej wĹ&#x201A;adzy nad sprawami doczesnymiâ&#x20AC;?,11 albowiem â&#x20AC;&#x201C; jak to juĹź stwierdziĹ&#x201A; Leon XIII â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;prawdziwie wszystek rodzaj ludzki zostaje pod wĹ&#x201A;adzÄ&#x2026; Jezusa Chrystusaâ&#x20AC;?.12 Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; rĂłwnieĹź â&#x20AC;&#x17E;zarazÄ&#x2122;, jaka nawiedziĹ&#x201A;a spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo ludzkieâ&#x20AC;? w postaci â&#x20AC;&#x17E;laicyzmu, jego bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw i niecnych dÄ&#x2026;ĹźeĹ&#x201E;â&#x20AC;?.13 Papieska wizja historii nie róşniĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; od wizji jego poprzednikĂłw: â&#x20AC;&#x17E;Zbrodnia [laicyzmu] nie zaraz dojrzaĹ&#x201A;a, lecz od dawna kryĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wĹ&#x203A;rĂłd paĹ&#x201E;stw. ZaczÄ&#x2122;to bowiem od zaprzeczenia panowania Chrystusa nad wszystkimi narodami; odmĂłwiono KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi wĹ&#x201A;adzy nauczania ludzi, ustanawiania praw, rzÄ&#x2026;dzenia narodami, ktĂłrÄ&#x2026; to wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; otrzymaĹ&#x201A; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; od samego Chrystusa, by ludzi prowadziÄ&#x2021; do szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwoĹ&#x203A;ci wiekuistej. ZaczÄ&#x2122;to tedy powoli zrĂłwnywaÄ&#x2021; religiÄ&#x2122; ChrystusowÄ&#x2026; z innymi faĹ&#x201A;szywymi i stawiaÄ&#x2021; jÄ&#x2026; niegodziwie wprost w tym samym rzÄ&#x2122;dzie, a nastÄ&#x2122;pnie poddano jÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzy Ĺ&#x203A;wieckiej i wydano jÄ&#x2026; prawie na samowolÄ&#x2122; panujÄ&#x2026;cych i rzÄ&#x2026;dĂłw; dalej jeszcze poszli ci, ktĂłrzy sÄ&#x2026;dzili, iĹź naleĹźy zastÄ&#x2026;piÄ&#x2021; religiÄ&#x2122; BoskÄ&#x2026; jakÄ&#x2026;Ĺ&#x203A; religiÄ&#x2026; naturalnÄ&#x2026;, naturalnym jakimĹ&#x203A; poruszeniem duszy. Nie brakĹ&#x201A;o teĹź paĹ&#x201E;stw, ktĂłre uwaĹźaĹ&#x201A;y, Ĺźe mogÄ&#x2026; obejĹ&#x203A;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; bez Boga i Ĺźe ich religia to bezboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i lekcewaĹźenie Boga.â&#x20AC;?14 Pius XI powierzyĹ&#x201A; katolikom zadanie rechrystianizacji spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa poprzez rozszerzanie i umacnianie KrĂłlestwa Chrystusowego; w tym teĹź celu wprowadziĹ&#x201A; liturgiczne Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;to Chrystusa KrĂłla, ktĂłre odtÄ&#x2026;d miaĹ&#x201A;o byÄ&#x2021; co roku obchodzone w ostatniÄ&#x2026; niedzielÄ&#x2122; paĹşdziernika: â&#x20AC;&#x17E;Doroczne obchodzenie tego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ta napomni takĹźe paĹ&#x201E;stwa, Ĺźe tak jednostki, jak i wĹ&#x201A;adze i rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cy majÄ&#x2026; obowiÄ&#x2026;zek czciÄ&#x2021; publicznie Chrystusa i Jego sĹ&#x201A;uchaÄ&#x2021;.â&#x20AC;?15

Ibidem., s.

Leon XIII, Encyklika Annum Sacrum z maja

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk

, t. II, s. .

13 Pius XI, Quas Primas, s. .

14 Ibidem.

15 Ibidem, s. .

11

12

%'

K !" # XX $%

. â&#x20AC;&#x17E;Nowe chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwoâ&#x20AC;? Jacquesa Maritaina Opublikowana w roku ksiÄ&#x2026;Ĺźka Jacquesa Maritaina16 pt. Humanizm integralny17 stanowiĹ&#x201A;a manifest nowej ďŹ lozoďŹ i historyczno-spoĹ&#x201A;ecznej, ktĂłra stworzyĹ&#x201A;a podwaliny dla ewolucji Akcji Katolickiej w kierunku przeciwnym do programu zarysowanego przez Piusa XI w encyklice Quas primas.

W rzeczywistoĹ&#x203A;ci Maritain pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; zastÄ&#x2026;piÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; cywilizacjÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;konkretnym ideaĹ&#x201A;em historycznym nowego Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiegoâ&#x20AC;?,18 Ĺ&#x203A;wieckÄ&#x2026; civitas humana rozumianÄ&#x2026; jako â&#x20AC;&#x17E;porzÄ&#x2026;dek doczesny lub okres cywilizacji, ktĂłrej forma oĹźywiajÄ&#x2026;ca byĹ&#x201A;aby chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;ska i ktĂłra odpowiadaĹ&#x201A;aby klimatowi historycznemu czasĂłw, w ktĂłre wchodzimyâ&#x20AC;?.19 U ĹşrĂłdeĹ&#x201A; jego ďŹ lozoďŹ i dziejĂłw, poszukujÄ&#x2026;cej hipotetycznej â&#x20AC;&#x17E;trzeciej drogiâ&#x20AC;? pomiÄ&#x2122;dzy ideaĹ&#x201A;em Ĺ&#x203A;redniowiecznym a liberalnym,20 leĹźy deterministyczna teza o nieodwracalnoĹ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;wiata nowoczesnego oraz marksistowski postulat â&#x20AC;&#x17E;dziejowej roli proletariatu.â&#x20AC;?21 W istocie Humanizm integralny wspĂłĹ&#x201A;brzmi z potÄ&#x2122;pionymi przez Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a pryncypiami rewolucji francuskiej, ktĂłrych Jacques Maritain urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w ParyĹźu w roku

, zmarĹ&#x201A; w Tuluzie w roku . UczeĹ&#x201E; Bergsona, nawrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na katolicyzm w r. wraz z ĹźonÄ&#x2026; RaissÄ&#x2026;, rosyjskÄ&#x2026; ĹťydĂłwkÄ&#x2026;. PoczÄ&#x2026;tkowo blisko zwiÄ&#x2026;zany z Action Française, zerwaĹ&#x201A; z Maurrasem stajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; nowym maĂŽtre a penser Ĺ&#x203A;wiata katolickiego. SpÄ&#x2122;dziwszy lata wojny w Ameryce, zostaĹ&#x201A; mianowany ambasadorem Francji przy Stolicy Apostolskiej ( -

), po czym wrĂłciĹ&#x201A; do Ameryki jako profesor Uniwersytetu w Princeton. To na rÄ&#x2122;ce Maritaina skierowaĹ&#x201A; PaweĹ&#x201A; VI pod koniec Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II â&#x20AC;&#x17E;przesĹ&#x201A;anie do intelektualistĂłwâ&#x20AC;?.

17 Jacques Maritain, Humanisme intĂŠgral. Problèmes temporels et spirituels dâ&#x20AC;&#x2122;une nouvelle chrĂŠtientĂŠ, Aubier-Montaigne, Paris (wydanie polskie: Humanizm integralny. Zagadnienia doczesne i duchowe nowego Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego, Katolicki OĹ&#x203A;rodek Wydawniczy Veritas, Londyn ); takĹźe w: Jacques i Raissa Maritain, Oeuvres complètes, Editions Universitaires, Fribourg

, t. VI, s. - . KsiÄ&#x2026;Ĺźka powstaĹ&#x201A;a w oparciu o cykl wykĹ&#x201A;adĂłw wygĹ&#x201A;oszonych w sierpniu r. na uniwersytecie w Santander. Louis Salleron w â&#x20AC;&#x17E;Revue Hebdomadaireâ&#x20AC;? z sierpnia r. (AprÄ&#x2014;s Humanisme intĂŠgral? M. Jacques Maritain, marxiste chrĂŠtien, â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Ordre Françaisâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; , s.

- ) otwarcie zdemaskowaĹ&#x201A; dialektykÄ&#x2122; Maritaina od jako â&#x20AC;&#x17E;czysto marksistowskÄ&#x2026;â&#x20AC;? (ibidem, s. ). SpoĹ&#x203A;rĂłd licznych artykuĹ&#x201A;Ăłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira na temat Maritaina zob. Maritain e o â&#x20AC;&#x17E;dogmaâ&#x20AC;? de sua infalibilidade, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XI . OdnoĹ&#x203A;nie krytycznej analizy myĹ&#x203A;li francuskiego ďŹ lozofa zob. teĹź Julio Meinvielle, De Lammenais Ă Maritain, Theoria, Buenos Aires ( ); Leopoldo Palacios, El mito de la nueva cristiandad, Speiro, Madrid ; Rafael Gambra, Maritain y Teilhard de Chardin, Speiro, Madrid ; ponadto waĹźne artykuĹ&#x201A;y na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;CiviltĂ Ca olicaâ&#x20AC;? autorstwa Antonia Massineo SJ: Evoluzione storica e messaggio cristiano, nr ,

, s. - ; Laicismo politico e do rina ca olica, nr , , s.

- ; Lâ&#x20AC;&#x2122;uomo e lo stato, nr , , s.

- ; Umanesimo integrale, nr , , s. - ; cykl ten przetĹ&#x201A;umaczony i zamieszczony zostaĹ&#x201A; pod tytuĹ&#x201A;em O humanismo integral takĹźe w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , (marzec ), nr (kwiecieĹ&#x201E; ), nr (maj ).

18 Jacques Maritain, Humanisme intĂŠgral, s. - .

19 Ibidem, s. .

20 Ibidem, s. .

21 Ibidem, s. - .

16

&(

W 7 A$#= K < #$ = celem od samego poczÄ&#x2026;tku byĹ&#x201A;a inďŹ ltracja coraz szerszych krÄ&#x2122;gĂłw katolickich na korzyĹ&#x203A;Ä&#x2021; socjalizmu i â&#x20AC;&#x17E;progresywizmuâ&#x20AC;?. Praca francuskiego ďŹ lozofa, jak zauwaĹźa Antonio Carlos Villaça, â&#x20AC;&#x17E;wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a kolosalne reperkusje w myĹ&#x203A;li katolickiej w Brazylii.

PrzyniosĹ&#x201A;a gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki podziaĹ&#x201A; i spowodowaĹ&#x201A;a straszliwe rozbieĹźnoĹ&#x203A;ci. Od tej pory Brazylia podzieliĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na dwa stronnictwa: maritainistĂłw i antymaritainistĂłwâ&#x20AC;?.22 Pomimo deklarowanej przez Maritaina aprobaty dla zasad tomizmu, jego ďŹ lozoďŹ a dziejĂłw, jak teĹź jego socjologia, wspĂłĹ&#x201A;brzmiaĹ&#x201A;y z neomodernizmem pojawiajÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; wĹ&#x203A;rĂłd mĹ&#x201A;odego duchowieĹ&#x201E;stwa jezuickiego i dominikaĹ&#x201E;skiego. Duchowni ci, jak np. dominikanin Yves Congar, byli juĹź wĂłwczas przekonani, Ĺźe ich pokolenie powinno â&#x20AC;&#x17E;wyzyskaÄ&#x2021; i wnieĹ&#x203A;Ä&#x2021; do dziedzictwa KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a kaĹźdy wartoĹ&#x203A;ciowy element, jaki moĹźe wyniknÄ&#x2026;Ä&#x2021; ze zbliĹźenia do modernizmuâ&#x20AC;?.23 Akcja Katolicka wraz z â&#x20AC;&#x17E;ruchem liturgicznymâ&#x20AC;? stanowiĹ&#x201A;y ulubionÄ&#x2026; sferÄ&#x2122; inďŹ ltracji dla polityczno-spoĹ&#x201A;ecznego modernizmu,24 ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; po okresie ukrytej inkubacji â&#x20AC;&#x201C; pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na poczÄ&#x2026;tku lat trzydziestych.

. â&#x20AC;&#x17E;Ruch liturgicznyâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;Ruch liturgicznyâ&#x20AC;? dwudziestego stulecia jawi siÄ&#x2122; raczej jako wypaczenie, a nie kolejne stadium rozwoju ruchu promowanego w wieku poprzednim przez opata z Solesmes, Dom Prospera

A. C. Villaça, O pensamento católico no Brasil, s. .

Aidan Nichols, Yves Congar, Cassel Publishers Limited, London

, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: Yves Congar, Edizioni Paoline, Cinisello Balsamo

, s. . Dominikanin Yves Congar ( - ), uczeĹ&#x201E; ojca Marie-Dominique Chenu, byĹ&#x201A; jednym z gĹ&#x201A;Ăłwnych rzecznikĂłw Nouvelle ThĂŠologie. Nazywany â&#x20AC;&#x17E;ojcem i inspiratorem Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego IIâ&#x20AC;? (Bruno Forte, â&#x20AC;&#x17E;Avvenireâ&#x20AC;?, VI ), otrzymaĹ&#x201A; w listopadzie kardynalskÄ&#x2026; purpurÄ&#x2122; z rÄ&#x2026;k Jana PawĹ&#x201A;a II. Zob. Marie Dominique Chenu, Une ĂŠcole de thĂŠologie. La Saulchoir, Editions du Cerf, Paris

(I wyd. Tournai ).

24 Na temat modernizmu zob. Cornelio Fabro, hasĹ&#x201A;o Modernismo, w: EC, t. VIII ( ), kol.

-

; Ramon GarcĂ­a de Haro, Historia teolĂłgica del modernismo, Universidad de Navarra, Pamplona . Z pozycji popierajÄ&#x2026;cych ten ruch zob. Emile Poulat, Histoire, dogme et critique dans la crise moderniste, Casterman, Paris ; Bernard M. G. Reardon, Roman Catholic Modernism, Stanford University Press, London ; Thomas Leslie Loome, Liberal Catholicism, Reform Catholicism, Modernism. A Contribution to a New Orientation on Modernist Research, Ma hias GrĂźnewald Verlag, Mainz ; Gabriel Daly OSA, Transcendence and Immanence.

A Study in Catholic Modernism and Integralism, Clarendon Press, Oxford

.

22 23

&

K !" # XX $% GuĂŠrangera, 2 5 ktĂłry odnowÄ&#x2122; Ĺźycia monastycznego pojmowaĹ&#x201A; w kategoriach powrotu â&#x20AC;&#x201C; po spustoszeniu jakiego dokonaĹ&#x201A; protestantyzm, a wewnÄ&#x2026;trz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a gallikanizm i jansenizm â&#x20AC;&#x201C; do tradycyjnej liturgii rzymskiej. Tymczasem â&#x20AC;&#x17E;ruch liturgicznyâ&#x20AC;?,26 ktĂłry narodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Belgii,27 zaĹ&#x203A; za gĹ&#x201A;Ăłwne swe centrum obraĹ&#x201A; niemieckie opactwo Maria Laach,28 byĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;ekspansjÄ&#x2026; laikatu w sferze aktywnego uczestnictwa w Ĺźyciu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.29 Reformatorzy dÄ&#x2026;Ĺźyli do likwidacji podstawowej róşnicy pomiÄ&#x2122;dzy sakramentalnym kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwem ksiÄ&#x2122;Ĺźy a powszechnym kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwem Ĺ&#x203A;wieckich, lansujÄ&#x2026;c egalitarnÄ&#x2026; i demokratycznÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Sugerowali ideÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;koncelebracjiâ&#x20AC;? kapĹ&#x201A;ana z ludem,30 utrzymywali, iĹź powinno istnieÄ&#x2021; aktywne â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwoâ&#x20AC;? we Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej realizowane poprzez dialog z kapĹ&#x201A;anem i wykluczajÄ&#x2026;ce kaĹźdÄ&#x2026; innÄ&#x2026; formÄ&#x2122; uprawnionej obecnoĹ&#x203A;ci przy OďŹ erze, jak na przykĹ&#x201A;ad medytacja, róşaniec czy inne modlitwy prywatne. Opowiadali siÄ&#x2122; za zredukowaniem oĹ&#x201A;tarza do stoĹ&#x201A;u, natomiast komuniÄ&#x2122; extra Missam, nawiedzanie NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Sakramentu i nieustannÄ&#x2026; adoracjÄ&#x2122; uwaĹźali za pozaliturgiczne formy poboĹźnoĹ&#x203A;ci. Wykazywali niewielkie 25 Na temat Dom Prospera GuĂŠrangera (

-

), odnowiciela Ĺźycia monastycznego we Francji, zob. Dom Paul Dela e OSB, Dom GuĂŠranger, AbbĂŠ de Solesmes, t.

- , Plon-Nouri , Paris . Z ostatnio opublikowanych prac zob. Cuthbert Johnson OSB, Prosper GuĂŠranger ( - ): a Liturgical Theologian, PontiďŹ cio Ateneo S. Anselmo, Roma

. Zob. teĹź F. Furquim de Almeida, D. GuĂŠranger, um douto ne Lei Divina, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , czerwiec

oraz hasĹ&#x201A;a autorstwa B. Heurtebize w: DTC, t. VI ( ), kol.

-

i Jacquesa Hourliera w: Dsp, t. VI ( ), kol.

-

.

26 Na temat â&#x20AC;&#x17E;ruchu liturgicznegoâ&#x20AC;? zob. Olivier Rousseau, Histoire du mouvement liturgique, Ed. du Cerf, Paris ; Didier Bonneterre, Le Mouvement liturgique, Editions Fideliter, Escurolles

; B. Neunheuser, Movimento liturgico, w: D. Sartore, A. M. Triacca (red.), Nuovo Dizionario di liturgia, Edizioni Paoline, Roma

; Franco Brovelli (red.), Liturgia: temi e autori. Saggi di studio sul movimento liturgico, Edizioni Liturgiche, Roma . Kamieniami wÄ&#x2122;gielnymi ruchu liturgicznego staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; takie prace, jak: Dom Odo Casel, Das christliche Kultmysterium ( ); Romano Guardini, Vom Geist der Liturgie (

); idem, Liturgische Bildung ( ); idem, Die Sinne und die religiĂśse Erkenntis ( ); Dietrich von Hildebrand, Liturgie und Personlichkeit ( ).

27 Podczas kongresu stowarzyszeĹ&#x201E; katolickich w Malines w roku , zainaugurowanego przez kardynaĹ&#x201A;a Merciera, Dom Lambert Beauduin (

- ), benedyktyn z Mont CĂŠsar, jako pierwszy poparĹ&#x201A; nowy, horyzontalistyczny i â&#x20AC;&#x17E;wspĂłlnotowyâ&#x20AC;? sposĂłb postrzegania liturgii. Zob. B. Fischer, Das â&#x20AC;&#x17E;Mechelner Ereignisâ&#x20AC;? vom . . , â&#x20AC;&#x17E;Liturgisches Jahrbuchâ&#x20AC;? ,

, s. - . Dom Beauduin byĹ&#x201A; rĂłwnieĹź jednym z pionierĂłw â&#x20AC;&#x17E;ruchu ekumenicznegoâ&#x20AC;?.

28 W Maria Laach opat J. Herwegen, wraz z dwoma swymi wspĂłĹ&#x201A;braÄ&#x2021;mi, K. Mohlbergiem i O. Caselem, z mĹ&#x201A;odym ksiÄ&#x2122;dzem pochodzenia wĹ&#x201A;osko-niemieckiego, R. Guardinim, jak rĂłwnieĹź z profesorami J. DĂślgerem i A. Baumstarkiem inicjowali w roku

powstanie trzech serii wydawniczych: â&#x20AC;&#x17E;Ecclesia Oransâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;Liturgiegeschichtliche Quellenâ&#x20AC;? oraz â&#x20AC;&#x17E;Liturgiegeschichtliche Forschungenâ&#x20AC;?.

29 Erwin Iserloch, Il Movimento liturgico, w: HGK, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Milano

, t. X/ , s. .

30 IdeÄ&#x2122; tÄ&#x2122;, potÄ&#x2122;pionÄ&#x2026; na Soborze Trydenckim (sesja , r. , w: Denz.-H. nr ), ponownie odrzuciĹ&#x201A; Pius XII w encyklice Mediator Dei (w: AAS, t. , s. ).

&

W 7 A$#= K < #$ = poszanowanie dla naboĹźeĹ&#x201E;stwa do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca Jezusowego, Matki BoĹźej i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych oraz, ogĂłlniej rzecz ujmujÄ&#x2026;c, dla duchowoĹ&#x203A;ci ignacjaĹ&#x201E;skiej i doktryny moralnej Ĺ&#x203A;w. Alfonsa Liguori. SĹ&#x201A;owem, byĹ&#x201A;a to â&#x20AC;&#x17E;reinterpretacjaâ&#x20AC;? doktryny i struktury KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w celu przystosowania go do ducha nowoczesnoĹ&#x203A;ci.

Ojciec JosĂŠ Ariovaldo da Silva, autor udokumentowanej historii ruchu liturgicznego w Brazylii, ustaliĹ&#x201A; datÄ&#x2122; jego oďŹ cjalnych narodzin na rok .31 WĂłwczas to benedyktyn Dom Martin Michler, przybyĹ&#x201A;y z Niemiec32 z zadaniem poprowadzenia kursu liturgicznego w Instituto CatĂłlico de Estudos Superiores, wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; swymi wykĹ&#x201A;adami entuzjazm niektĂłrych brazylÄłskich studentĂłw.33 W ramach Uniwersyteckiej Akcji Katolickiej (AUC) stworzono Centro de Liturgia (Centrum Liturgiczne), ktĂłre dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; swÄ&#x2026; zainaugurowaĹ&#x201A;o rekolekcjami dla grupy szesnastu mĹ&#x201A;odych ludzi, przeprowadzonymi przez niemieckiego benedyktyna na pewnej farmie w stanie Rio. Tam wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie,

lipca roku, po raz pierwszy w Brazylii zostaĹ&#x201A;a odprawiona Msza Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ta â&#x20AC;&#x17E;dialogowaâ&#x20AC;? i versus populum.34 Później Dom Michler juĹź co tydzieĹ&#x201E; odprawiaĹ&#x201A; takÄ&#x2026; MszÄ&#x2122; dla studentĂłw uniwersytetu w klasztorze Ĺ&#x161;w. Benedykta w Rio. â&#x20AC;&#x17E;BrazylÄłski ruch liturgiczny rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; swÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?35 31 JosĂŠ Ariovaldo da Silva OFM, O Movimento litĂşrgico no Brasil, Editora Vozes, PetrĂłpolis

. Zob. teş bp Clemente Isnard OSB, Reminiscências para a História do Movimento Litúrgico no Brasil, apendix w: B. Bo e OSB, O Movimento Litúrgico. Testemunho e recordaçþes, Ediçþes Paulinas, São Paulo

, s.

- .

32 Dom Martin Michler (

- ), benedyktyn zwiÄ&#x2026;zany z klasztorami Neusheim, Maria Laach oraz rzymskim klasztorem Ĺ&#x161;w. Anzelma, pozostajÄ&#x2026;cy, podobnie jak Romano Guardini, pod wpĹ&#x201A;ywem Dom Beauduina i Odo Casela. Zob. C. Isnard OSB, O papel de Dom Martinho Michler no Movimento CatĂłlico Brasileiro, â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; , s. - .

33 Alceu Amoroso Lima, przyznajÄ&#x2026;cy, iĹź wiele zawdziÄ&#x2122;cza wpĹ&#x201A;ywowi Michlera (A. Amoroso Lima, MemĂłrias improvisadas, Ed. Vozes, PetrĂłpolis , s. ), widziaĹ&#x201A; w tym â&#x20AC;&#x17E;wspaniaĹ&#x201A;e Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o dla wszystkichâ&#x20AC;? (Idem, Hitler e Guardini, â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; , s. ). Pod wpĹ&#x201A;ywem Michlera pozostawaĹ&#x201A; rĂłwnieĹź inny brazylÄłski intelektualista katolicki, Gustavo Corção. W swej autobiograďŹ i pt. A Discoberta do Outro ( ) â&#x20AC;&#x201C; jak pisze ojciec da Silva â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;podkreĹ&#x203A;la, Ĺźe myĹ&#x203A;l Dom Martina Michlera wywarĹ&#x201A;a naĹ&#x201E; wyraĹşny wpĹ&#x201A;ywâ&#x20AC;?. J. Ariovaldo da Silva OFM, O Movimento litĂşrgico no Brasil, s. . Zob. teĹź A. C. Villaça, O pensamento catĂłlico no Brasil, s.

- .

34 J. Ariovaldo da Silva OFM, O Movimento litĂşrgico no Brasil, s.

- . C. Isnard OSB, O papel, s. - . Ten ostatni wspomina: â&#x20AC;&#x17E;w salonie urzÄ&#x2026;dziĹ&#x201A; oĹ&#x201A;tarz, przy ktĂłrym miaĹ&#x201A;a zostaÄ&#x2021; odprawiona Msza Ĺ&#x203A;w. Ale ku naszemu najwyĹźszemu zaskoczeniu, zamiast ustawiÄ&#x2021; stĂłĹ&#x201A; przy Ĺ&#x203A;cianie, umieĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; go poĹ&#x203A;rodku pokoju i otoczyĹ&#x201A; pĂłĹ&#x201A;koliĹ&#x203A;cie krzesĹ&#x201A;ami, wyjaĹ&#x203A;niajÄ&#x2026;c, iĹź odprawi MszÄ&#x2122; zwrĂłcony twarzÄ&#x2026; ku nam. ByĹ&#x201A;a to pierwsza w Brazylii Msza Ĺ&#x203A;w. odprawiona twarzÄ&#x2026; do ludu!â&#x20AC;? (ReminiscĂŞncias, s.

). â&#x20AC;&#x17E;Dom Martinho czyniĹ&#x201A; to z wielkÄ&#x2026; naturalnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, nie baczÄ&#x2026;c, iĹź w istocie dokonuje w nas rewolucji. PrzeĹ&#x201A;amaĹ&#x201A; tabu i skĹ&#x201A;oniĹ&#x201A; nas do naĹ&#x203A;ladowania kolejnych jego krokĂłw na drodze, ktĂłrÄ&#x2026; on sam wybraĹ&#x201A;.â&#x20AC;? (ibidem).

35 J. A. da Silva OFM, O Movimento litĂşrgico no Brasil, s. .

&!

K !" # XX $%

. Akcja Katolicka na rozdroĹźu W liĹ&#x203A;cie z paĹşdziernika roku, skierowanym do kardynaĹ&#x201A;a Leme i pozostaĹ&#x201A;ych biskupĂłw Brazylii, papieĹź Pius XI wyraziĹ&#x201A; nadziejÄ&#x2122;, Ĺźe rĂłwnieĹź tam powoĹ&#x201A;ana zostanie Akcja Katolicka.36 PowstaĹ&#x201A;a jeszcze tego samego roku w apostolskim celu â&#x20AC;&#x17E;rozpowszechniania i pielÄ&#x2122;gnowania zasad katolickich w Ĺźyciu indywidualnym, rodzinnym i spoĹ&#x201A;ecznymâ&#x20AC;?.37 Zadaniem Akcji miaĹ&#x201A;a byÄ&#x2021; koordynacja dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cych juĹź w kraju katolickich stowarzyszeĹ&#x201E; i dzieĹ&#x201A; w celu ich podporzÄ&#x2026;dkowania jednolitym wytycznym. Zgodnie ze swym statutem Akcja miaĹ&#x201A;a zostaÄ&#x2021; bezpoĹ&#x203A;rednio podporzÄ&#x2026;dkowana hierarchii koĹ&#x203A;cielnej i prowadziÄ&#x2021; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poza strukturami wszelkich organizacji partyjnych. kwietnia roku uroczyĹ&#x203A;cie zainaugurowana zostaĹ&#x201A;a dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Akcji Katolickiej w archidiecezji Rio de Janeiro; jej kierownictwo powierzono piÄ&#x2122;cioosobowej komisji biskupiej, zaĹ&#x203A; jej pierwszym krajowym prezesem zostaĹ&#x201A; Alceu Amoroso Lima, znany lepiej pod pseudonimem TristĂŁo de Athayde.38 BrazylÄłska Akcja Katolicka (ACB), zorganizowana w oparciu o model wĹ&#x201A;oski, dzieliĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na obdarzone znacznÄ&#x2026; autonomiÄ&#x2026; ogniwa diecezjalne, grupujÄ&#x2026;ce czĹ&#x201A;onkĂłw wedĹ&#x201A;ug pĹ&#x201A;ci i wieku.39 W owym czasie ruch katolicki w Brazylii byĹ&#x201A; juĹź solidnie zorganizowany, a wspieraĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w gĹ&#x201A;Ăłwnej mierze na sodalicjach mariaĹ&#x201E;skich Zob. â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? XVI, styczeĹ&#x201E; , s. -

.

Monica Kornis, Dora Flaksman, Ação católica Brasileira, (ACB), w: DHBB, t. I, s.

.

38 Alceu Amoroso Lima, znany takĹźe pod literackim pseudonimem TristĂŁo de Athayde, urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122;

grudnia

r. w Rio de Janeiro, a zmarĹ&#x201A; sierpnia

w PetrĂłpolis. KluczowÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; w jego formacji intelektualnej odegraĹ&#x201A; ewolucjonizm Silvia Romero, idealizm Benede o Croce oraz witalizm Henri Bergsona, na ktĂłrego wykĹ&#x201A;ady uczÄ&#x2122;szczaĹ&#x201A; w roku

w ParyĹźu. W roku

nawrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na katolicyzm pod wpĹ&#x201A;ywem katolickiego dziaĹ&#x201A;acza Jacksona de Figuereido, a po jego Ĺ&#x203A;mierci zastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; go na stanowisku dyrektora Centro Dom Vital oraz czasopisma â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;?. W ten sposĂłb rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; nowy okres w swym Ĺźyciu â&#x20AC;&#x201C; okres bliskiej wspĂłĹ&#x201A;pracy z kardynaĹ&#x201A;em Leme. ZostaĹ&#x201A; sekretarzem generalnym Katolickiej Ligi Wyborczej ( ) i pierwszym prezesem BrazylÄłskiej Akcji Katolickiej ( - ).

PozostajÄ&#x2026;c pod wpĹ&#x201A;ywem Maritaina Amoroso Lima zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; jednak stopniowo rewidowaÄ&#x2021; swe przekonania ďŹ lozoďŹ czne i polityczne, co na powrĂłt doprowadziĹ&#x201A;o go do Ĺ&#x203A;wiatopoglÄ&#x2026;du liberalnego, ktĂłrego wyznawcÄ&#x2026; byĹ&#x201A; jeszcze przed swym nawrĂłceniem. W tej perspektywie ideologicznej zainicjowaĹ&#x201A; powstanie Partido Democrata CristĂŁo (PDC), ktĂłrej manifest sam przygotowaĹ&#x201A;. W roku uczestniczyĹ&#x201A; w tak zwanym Ruchu Montevideo, zmierzajÄ&#x2026;cym ku organizowaniu siÄ&#x2122; chadecji w caĹ&#x201A;ej Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej. SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II przywitaĹ&#x201A; entuzjastycznie, zwracajÄ&#x2026;c bacznÄ&#x2026; uwagÄ&#x2122; na znaczÄ&#x2026;cÄ&#x2026; rolÄ&#x2122;, jakÄ&#x2026; odegraĹ&#x201A;y na nim nowe tendencje progresywizmu katolickiego. Analizy pogmatwanej i peĹ&#x201A;nej sprzecznoĹ&#x203A;ci drogi intelektualnej Amoroso Limy dostarcza praca Cunha Alvarenga (JosĂŠ de Azeredo Santos), HistĂłria das variaçþes do sr. TristĂŁo de Athayde, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , lipiec .

39 Wymagania stawiane czĹ&#x201A;onkom w statucie Akcji Katolickiej brzmiaĹ&#x201A;y nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: â&#x20AC;&#x17E;prowadziÄ&#x2021; wzorowe Ĺźycieâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;przystÄ&#x2122;powaÄ&#x2021; do sakramentĂłwâ&#x20AC;? oraz â&#x20AC;&#x17E;stosowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do programĂłw ACB i macierzystej organizacjiâ&#x20AC;?.

36 37

&"

W 7 A$#= K < #$ = oraz ich naturalnym przywĂłdcy, Pliniu CorrĂŞi de Oliveira. Utworzenie Akcji Katolickiej nie obyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; bez trudnoĹ&#x203A;ci, jako Ĺźe niektĂłre sfery organizacyjne obu Ĺ&#x203A;rodowisk w naturalny sposĂłb siÄ&#x2122; pokrywaĹ&#x201A;y.

PojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; tendencje â&#x20AC;&#x201C; niezgodne zresztÄ&#x2026; z intencjami papieskimi â&#x20AC;&#x201C; zmierzajÄ&#x2026;ce do wchĹ&#x201A;oniÄ&#x2122;cia wszystkich istniejÄ&#x2026;cych wczeĹ&#x203A;niej organizacji przez nowÄ&#x2026; strukturÄ&#x2122;. Problemy wynikaĹ&#x201A;y jednak nie tylko z powodu róşnic organizacyjnych: powodowaĹ&#x201A;a je obawa, by ruchy o dĹ&#x201A;ugoletniej tradycji i niekwestionowanych korzeniach, jak na przykĹ&#x201A;ad sodalicje mariaĹ&#x201E;skie, nie utraciĹ&#x201A;y swej specyďŹ cznej toĹźsamoĹ&#x203A;ci, bÄ&#x2026;dĹş teĹź, aby nie ulegĹ&#x201A;a ona osĹ&#x201A;abieniu. Co wiÄ&#x2122;cej, Akcja Katolicka w Brazylii, podobnie zresztÄ&#x2026; jak w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci krajĂłw, w ktĂłrych zostaĹ&#x201A;a powoĹ&#x201A;ana do istnienia, okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; bardzo podatna na nowe, progresywistyczne wpĹ&#x201A;ywy.

Kiedy tworzono AkcjÄ&#x2122; KatolickÄ&#x2026;, sodalicje osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y w Brazylii szczytowy punkt swego rozwoju. U progu roku

w kraju dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201A;o tysiÄ&#x2026;c grup sodalicyjnych skupiajÄ&#x2026;cych czĹ&#x201A;onkĂłw, z czego w SĂŁo Paulo.40 Ojciec Irineu Cursino de Moura ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;czesnÄ&#x2026; krucjatÄ&#x2122; zastÄ&#x2122;pĂłw Maryi dla odbudowy religÄłnych pamiÄ&#x2026;tek naszej chwalebnej przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?, wskazujÄ&#x2026;c jako jej przywĂłdcĂłw â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;czesnych apostoĹ&#x201A;Ăłw ziemi KrzyĹźa Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego (â&#x20AC;Ś) TristĂŁo de Athayde, kongresmena MĂĄrio Ramosa, Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira oraz wielu innych, ktĂłrzy walczÄ&#x2026; niczym lwy, by konstytucja nasza zostaĹ&#x201A;a ostatecznie ustanowiona w imiÄ&#x2122; Boga WszechmogÄ&#x2026;cegoâ&#x20AC;?.41 TristĂŁo de Athayde i Plinio CorrĂŞa de Oliveira wyroĹ&#x203A;li w latach trzydziestych na niekwestionowanych przywĂłdcĂłw katolickich Brazylii. 42 Pierwszy â&#x20AC;&#x201C; jako prezes nowo powstaĹ&#x201A;ej Akcji Katolickiej w Rio, drugi â&#x20AC;&#x201C; jako dusza sodalicji mariaĹ&#x201E;skich w SĂŁo Paulo.

Jednak Ĺźycie i dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; apostolska obu tych ludzi potoczyÄ&#x2021; siÄ&#x2122;

P. A. Maia SJ, História das congregaçþes marianas, s. .

Ibidem, s. .

42 W okresie tym, podobnie jak Plinio CorrĂŞa de Oliveira w SĂŁo Paulo, â&#x20AC;&#x17E;Athayde zwany jest wielkim luminarzem brazylÄłskiej myĹ&#x203A;li katolickiej, koordynatorem siĹ&#x201A; duchowych narodu.

Zgodnie uwaĹźano go za czĹ&#x201A;owieka, ktĂłrego spokojne, rozwaĹźne i owocne dziaĹ&#x201A;anie przyniosĹ&#x201A;o wpaniaĹ&#x201A;e zwyciÄ&#x2122;stwo postulatĂłw katolickich LEC w Narodowym Zgromadzeniu Konstytucyjnymâ&#x20AC;?. S. Maria Ancilla Oâ&#x20AC;&#x2122;Neil MA, TristĂŁo de Athayde and the Catholic Social Movement in Brazil, The Catholic University of America Press, Washington , s.

. Osobista znajomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Plinia CorrĂŞi de Oliveira z Alceu Amorosem LimÄ&#x2026; siÄ&#x2122;ga roku , jak sam Lima wspomina na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. Zob. TristĂŁo de Athayde, Bello exemplo, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V .

40 41

&#

K !" # XX $% miaĹ&#x201A;y odmiennymi drogami, by w koĹ&#x201E;cu poprowadziÄ&#x2021; ich w caĹ&#x201A;kiem przeciwnych kierunkach.

Za sprawÄ&#x2026; Amorosa Limy brazylÄłska Akcja Katolicka stanÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a na pozycjach otwarcie maritainowskich.43 ByĹ&#x201A;y uczeĹ&#x201E; Bergsona na Sorbonie, nawrĂłcony później na katolicyzm, Athayde przeszedĹ&#x201A; proces ewolucji charakterystyczny dla Ăłwczesnych intelektualistĂłw: od postawy pro-tradycyjonalistycznej do progresywizmu Maritaina i Teilharda de Chardin; ich to prace pogodziĹ&#x201A;y go â&#x20AC;&#x17E;z ewolucjonizmem, ktĂłry byĹ&#x201A; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwy spontanicznej naturze jego myĹ&#x203A;liâ&#x20AC;?.44 O ile â&#x20AC;&#x201C; jak ktoĹ&#x203A; zauwaĹźyĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; biskup Vital ucieleĹ&#x203A;niaĹ&#x201A; postawÄ&#x2122; odrzucenia eklektyzmu i ducha nieokreĹ&#x203A;lonoĹ&#x203A;ci,45 o tyle eklektyczna marszruta Amorosa Limy reprezentowaĹ&#x201A;a w Brazylii antytezÄ&#x2122; katolickiej konsekwencji biskupa Vitala,46 ktĂłrego prawowitym spadkobiercÄ&#x2026; jawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; Plinio CorrĂŞa de Oliveira.

Podczas gdy Rio de Janeiro, skupione wokĂłĹ&#x201A; Amorosa Limy, sytuowaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na progresywistycznym biegunie Ĺźycia religÄłnego kraju, SĂŁo Paulo reprezentowaĹ&#x201A;o biegun tradycyjny; jego â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wieckie kierownictwoâ&#x20AC;? spoczywaĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x201C; jak wspomina ojciec da Silva â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;w rÄ&#x2122;kach Plinia CorrĂŞi de Oliveiraâ&#x20AC;?.47 Postawa ideowa przywĂłdcy z SĂŁo Paulo â&#x20AC;&#x201C; wedle sĹ&#x201A;Ăłw tego samego autora â&#x20AC;&#x201C; doskonale streszczaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w powiedzeniu: â&#x20AC;&#x17E;Chcemy Brazylii na wskroĹ&#x203A; brazylÄłskiej? UczyĹ&#x201E;my jÄ&#x2026; wiÄ&#x2122;c na wskroĹ&#x203A; katolickÄ&#x2026;. Chcemy zabiÄ&#x2021; duszÄ&#x2122; Brazylii? PozwĂłlmy wiÄ&#x2122;c wydrzeÄ&#x2021; sobie wiarÄ&#x2122;â&#x20AC;?.48 43 Zob. JosĂŠ Perdomo Garcia, El Maritenismo en HispanoamĂŠrica, â&#x20AC;&#x17E;Estudios Americanosâ&#x20AC;? (Seville) nr

(

), s. - . A. Amoroso Lima, Maritain et lâ&#x20AC;&#x2122;AmĂŠrique Latine, â&#x20AC;&#x17E;Revue Thomisteâ&#x20AC;?, t. (

), s.

- ; Eduardo SeraďŹ n de Oliveira, A inďŹ&#x201A;uĂŞncia de Maritain no Pensamento de Alceu Amoroso Lima, â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? nr (

). â&#x20AC;&#x17E;GĹ&#x201A;Ăłwnie za przyczynÄ&#x2026; Amorosa Limy â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa Villaça â&#x20AC;&#x201C; Maritain wywieraĹ&#x201A; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki i zdecydowany wpĹ&#x201A;yw na kulturowÄ&#x2026; odnowÄ&#x2122; brazylÄłskiego katolicyzmu.â&#x20AC;? (O pensamento catĂłlico no Brasil, s. ).

44 Marieta de Morais Ferreira, Leda Soares, Lima, Alceu Amoroso, w: DHBB, t. III, s.

.

45 A. C. Villaça, O pensamento católico no Brasil, s. .

46 Amoroso Lima usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; przedstawiaÄ&#x2021; zaĹ&#x201A;oĹźyciela Centro Dom Vital, Jacksona de Figuereido, jako bezwiednego â&#x20AC;&#x17E;rewolucjonistÄ&#x2122;â&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;NazywajÄ&#x2026;c Jacksona rewolucjonistÄ&#x2026;, jesteĹ&#x203A;my o wiele bliĹźsi prawdy, niĹź gdy go nazywamy reakcjonistÄ&#x2026;, co zresztÄ&#x2026; jego samego napawaĹ&#x201A;o dumÄ&#x2026;.â&#x20AC;? TristĂŁo de Athayde, Foi a anos, â&#x20AC;&#x17E;DiĂĄrio de Belo Horizonteâ&#x20AC;?, XI - XII .

W rzeczywistoĹ&#x203A;ci Jackson â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? JosĂŠ de Azeredo Santos â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;byĹ&#x201A; kĹ&#x201A;opotliwym ciÄ&#x2122;Ĺźarem dla tych, ktĂłrzy porzucili jego sztandar i zamienili Dom Vitala i Veuillota na nieszczÄ&#x2122;snego Dom La CerdÄ&#x2122; i Maritainaâ&#x20AC;?. Cunha Alvarenga (JosĂŠ de Azeredo Santos), Jackson, um fardo icĂ´modo, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , styczeĹ&#x201E; , s. . Antonio Carlos Villaça okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;cy Amorosa LimÄ&#x2122; mianem â&#x20AC;&#x17E;na wskroĹ&#x203A; liberalnegoâ&#x20AC;? zauwaĹźa: â&#x20AC;&#x17E;jeĹ&#x203A;li Jackson rzeczywiĹ&#x203A;cie gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko naznaczyĹ&#x201A; duszÄ&#x2122; Alceu, nie zmieniĹ&#x201A; na pewno jego liberalnych skĹ&#x201A;onnoĹ&#x203A;ci, ktĂłre pozostaĹ&#x201A;y nietkniÄ&#x2122;teâ&#x20AC;?. O pensamento catĂłlico no Brasil, s. .

47 J. A. da Silva OFM, O movimento litĂşrgico no Brasil, s. .

48 P. CorrĂŞa de Oliveira, O Concilio, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, VII , s. ; J. A. da Silva OFM, O movimento litĂşrgico no Brasil, s. .

&$

W 7 A$#= K < #$ =

. Apogeum LegionĂĄrio maja

roku, w obecnoĹ&#x203A;ci arcybiskupa Duarte Leopoldo e Silvy oraz koĹ&#x203A;cielnej, intelektualnej i spoĹ&#x201A;ecznej elity SĂŁo Paulo, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cona zostaĹ&#x201A;a nowa drukarnia â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. Pismo cieszyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; licznym gronem prenumeratorĂłw i sympatykĂłw, ktĂłrzy nie mogÄ&#x2026;c osobiĹ&#x203A;cie uczestniczyÄ&#x2021; w tej uroczystoĹ&#x203A;ci, z najdalszych zakÄ&#x2026;tkĂłw Brazylii przysyĹ&#x201A;ali sĹ&#x201A;owa uznania i zachÄ&#x2122;ty. Warto zacytowaÄ&#x2021; w peĹ&#x201A;nym brzmieniu jeden z owych listĂłw, piĂłra arcybiskupa Campos, Octaviano Pereiry de Albuquerque, zaliczanego do najĹ&#x203A;wietniejszych osobistoĹ&#x203A;ci brazylÄłskiego duchowieĹ&#x201E;stwa. Zawiera on wymowne Ĺ&#x203A;wiadectwo szacunku i podziwu otaczajÄ&#x2026;cego â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; w owym okresie. List datowany na

kwietnia

roku zaadresowany zostaĹ&#x201A; bezpoĹ&#x203A;rednio do Plinia CorrĂŞi de Oliveira: 49

â&#x20AC;&#x17E;Regularnie zaszczycany przez Pana numerem PaĹ&#x201E;skiego tygodnika ÂŤLegionĂĄrioÂť, ktĂłry mi Pan Ĺ&#x201A;askawie przysyĹ&#x201A;a, a ktĂłrego lekturÄ&#x2122; przedkĹ&#x201A;adam ponad inne pisma, czujÄ&#x2122; siÄ&#x2122; zobowiÄ&#x2026;zany szczerze Panu pogratulowaÄ&#x2021; caĹ&#x201A;ego dobra czynionego dla spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa. Przy znakomitym wykorzystaniu swych moĹźliwoĹ&#x203A;ci intelektualnych ujawnia Pan wyjÄ&#x2026;tkowÄ&#x2026; edukacjÄ&#x2122; religÄłnÄ&#x2026; pobieranÄ&#x2026; od najmĹ&#x201A;odszych lat. WiedziaĹ&#x201A; Pan, w jaki sposĂłb daÄ&#x2021; siÄ&#x2122; prowadziÄ&#x2021; sprawdzonym przewodnikom â&#x20AC;&#x201C; dopomogli oni Panu staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; naczelnym redaktorem katolickiego pisma, wypeĹ&#x201A;nionego poĹźytecznymi i konkretnymi treĹ&#x203A;ciami dotyczÄ&#x2026;cymi istotnych spraw religii oraz problemĂłw spoĹ&#x201A;ecznych naszych czasĂłw, bez wikĹ&#x201A;ania siÄ&#x2122; w sprawy banalne czy maĹ&#x201A;ej wagi. Co wiÄ&#x2122;cej, rzuca mi siÄ&#x2122; w oczy powaga, z jakÄ&#x2026; poruszane sÄ&#x2026; zagadnienia polityczne: nie zmieniajÄ&#x2026; one waszych ideaĹ&#x201A;Ăłw, Pan zaĹ&#x203A; wrogĂłw nie traktuje zjadliwie, unikajÄ&#x2026;c jaĹ&#x201A;owych sporĂłw przynoszÄ&#x2026;cych skutek odwrotny do zamierzonego i powodujÄ&#x2026;cych osobiste animozje. ĹťyczÄ&#x2026;c Panu szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwych Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;t Wielkiej Nocy, proszÄ&#x2122; Boga, by nieustannie Panu bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiĹ&#x201A;. Niech zawsze obdarza On Pana odwagÄ&#x2026; do â&#x20AC;&#x201C; sans peur et sans reproche â&#x20AC;&#x201C;

49 â&#x20AC;&#x17E;Z caĹ&#x201A;ego biskupiego serca i z caĹ&#x201A;ej mej duszy przybyĹ&#x201A;em tu â&#x20AC;&#x201C; oĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A; arcybiskup â&#x20AC;&#x201C; by pobĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiÄ&#x2021; nie tylko maszyny rozpoczynajÄ&#x2026;ce dziĹ&#x203A; pracÄ&#x2122; dla naszego pisma, ale przede wszystkim wasze poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie i waszego ducha wiaryâ&#x20AC;?. Zob. â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

V

.

&%

K !" # XX $% walki o Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; sprawÄ&#x2122; naszej czcigodnej religii. PaĹ&#x201E;ski oddany przyjaciel i entuzjasta.â&#x20AC;?50 Z tym samym rokiem wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź inne znaczÄ&#x2026;ce wydarzenie. W lecie

roku do Brazylii przybyĹ&#x201A; sĹ&#x201A;ynny dominikanin, ojciec RĂŠginald Garrigou-Lagrange.51 WziÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; udziaĹ&#x201A; w pierwszym tygodniu konferencji tomistycznej odbywajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; w Rio pod przewodnictwem nuncjusza papieskiego Aloisi Maselli, po czym udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do SĂŁo Paulo na spotkanie z zespoĹ&#x201A;em redakcyjnym LegionĂĄrio.52 W numerze datowanym na

wrzeĹ&#x203A;nia

roku znajduje siÄ&#x2122; fotograďŹ a ukazujÄ&#x2026;ca Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira u boku francuskiego dominikanina, ktĂłry na proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; o komentarz do stwierdzenia, iĹź â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie jest ani na prawicy ani na lewicyâ&#x20AC;?, odpowiada: â&#x20AC;&#x17E;Jestem czĹ&#x201A;owiekiem prawicy i nie widzÄ&#x2122; powodu, dla ktĂłrego miaĹ&#x201A;bym ten fakt ukrywaÄ&#x2021;. Jestem przekonany, Ĺźe wielu z tych, ktĂłrzy uĹźywajÄ&#x2026; cytowanego zdania, wypowiada je w celu porzucenia prawicy i przeĹ&#x203A;lizniÄ&#x2122;cia siÄ&#x2122; na lewicÄ&#x2122;. StarajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; unikaÄ&#x2021; przesady w jednÄ&#x2026; stronÄ&#x2122;, przesadzajÄ&#x2026; w drugÄ&#x2026;, jak to siÄ&#x2122; ostatnimi laty zdarzaĹ&#x201A;o we Francji. UwaĹźam rĂłwnieĹź, Ĺźe nie powinniĹ&#x203A;my myliÄ&#x2021; prawdziwej prawicy z rozmaitymi pseudo-prawicami, ktĂłre broniÄ&#x2026; faĹ&#x201A;szywego, a nie prawdziwego Ĺ&#x201A;adu. Prawdziwa zaĹ&#x203A; prawica broni Ĺ&#x201A;adu ufundowanego na sprawiedliwoĹ&#x203A;ci i wydaje siÄ&#x2122; odzwierciedlaÄ&#x2021; to, co Pismo Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;te nazywa ÂŤprawicÄ&#x2026; BogaÂť gdy gĹ&#x201A;osi, iĹź Chrystus zasiada po prawicy Ojca, a wybrani stanÄ&#x2026; po prawicy NajwyĹźszegoâ&#x20AC;?.53

Cyt. za â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V

. RĂłwnie wymowne, specjalne bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo apostolskie Piusa XII dla â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? zostaĹ&#x201A;o przekazane nastÄ&#x2122;pnego roku Doktorowi Plinio przez kardynaĹ&#x201A;a Leme uczestniczÄ&#x2026;cego w Rzymie w koronacji nowego papieĹźa. Oto tekst listu datowanego na kwietnia r.: â&#x20AC;&#x17E;MĂłj Drogi Doktorze Plinio. Z caĹ&#x201A;ego serca dziÄ&#x2122;kujÄ&#x2122; za miĹ&#x201A;y telegram, ktĂłry przysĹ&#x201A;aĹ&#x201A; mi Pan do Bahii. Z radoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; przekazujÄ&#x2122; specjalne bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo, ktĂłrego Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty udzieliĹ&#x201A; naszemu nieustraszonemu â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? oraz jego wielce zasĹ&#x201A;uĹźonemu redaktorowi, prawdziwej ozdobie katolickiej prasy, katolickiego edytorstwa i czytelnictwa.â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV .

51 Ojciec Reginald Garrigou-Lagrange urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w

r. w Auch niedaleko Tarbes, zmarĹ&#x201A; w Rzymie w roku . UczeĹ&#x201E; dominikanĂłw, Cormiera, Gardeila i Arintero, byĹ&#x201A; jednym z najwybitniejszych teologĂłw dwudziestego stulecia. Zob. ogromnÄ&#x2026; bibliograďŹ Ä&#x2122; w â&#x20AC;&#x17E;Angelicumâ&#x20AC;? nr , , s. - . Zob. teĹź Innocenzo Colosio OP, Il P. Maestro Reginald Garrigou-Lagrange. Ricordi personali di un discepolo, â&#x20AC;&#x17E;Rivista de Ascetica e Misticaâ&#x20AC;? nr , , s.

- ; BenoĂŽt Lavaud, Garrigou-Lagrange, w: Dsp, t. VI ( ), kol.

- .

52 Zob. â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII

oraz nr , VIII

.

53 Cyt za: â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

IX

.

50

&&

W 7 A$#= K < #$ =

. Diecezjalny prezes Akcji Katolickiej Kilka miesiÄ&#x2122;cy później zmarĹ&#x201A; arcybiskup SĂŁo Paulo, a jego nastÄ&#x2122;pca, arcybiskup JosĂŠ Gaspar de AďŹ&#x20AC;onseca e Silva54 okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; zupeĹ&#x201A;nie innym typem czĹ&#x201A;owieka. Charakter arcybiskupa Leopoldo e Silvy znamionowaĹ&#x201A; czĹ&#x201A;owieka niezachwianego, wzbudzajÄ&#x2026;cego respekt czy nawet strach, arcybiskup JosĂŠ Caspar byĹ&#x201A; natomiast czĹ&#x201A;owiekiem o naturze uprzejmej i ujmujÄ&#x2026;cej. Nie zawsze Ĺ&#x201A;atwo byĹ&#x201A;o zrozumieÄ&#x2021; jego prawdziwe zamysĹ&#x201A;y i interpretowaÄ&#x2021; jego wybory, czÄ&#x2122;sto inspirowane silnym zmysĹ&#x201A;em polityczno-dyplomatycznym.

Jego pierwsze poczynania byĹ&#x201A;y zaskakujÄ&#x2026;ce.

marca roku powierzyĹ&#x201A; on Plinio CorrĂŞi de Oliveira funkcjÄ&#x2122; niezwykle zaszczytnÄ&#x2026;: prezesa diecezjalnej rady Akcji Katolickiej w SĂŁo Paulo. W tym samym czasie ksiÄ&#x2026;dz de Castro Mayer zostaĹ&#x201A; mianowany generalnym asystentem Akcji Katolickiej w SĂŁo Paulo, a ksiÄ&#x2122;dza de Proença Sigauda powoĹ&#x201A;ano na stanowisko archidiecezjalnego asystenta MĹ&#x201A;odzieĹźy Akademickiej. Plinio CorrĂŞa de Oliveira objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowe kierownictwo katolickiego laikatu SĂŁo Paulo, w ktĂłrego skĹ&#x201A;ad wchodziĹ&#x201A;y organizacje studenckie, Akcja Katolicka oraz stowarzyszenia pomocnicze, tj. grupy poboĹźnoĹ&#x203A;ciowe, zakony tercjarskie i sodalicje mariaĹ&#x201E;skie.55 Nie musiaĹ&#x201A;o to wcale oznaczaÄ&#x2021;, Ĺźe nowy arcybiskup oraz mianowany przez niego zarzÄ&#x2026;d Akcji Katolickiej podzielajÄ&#x2026; ten sam punkt widzenia. Strategia arcybiskupa JosĂŠ Caspara polegaĹ&#x201A;a na zwiÄ&#x2026;zywaniu ze sobÄ&#x2026; ludzi poprzez wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2122; raczej niĹź przez konfrontacjÄ&#x2122; twarzÄ&#x2026; w twarz, szczegĂłlnie w przypadku tak silnych osobowoĹ&#x203A;ci, jak Plinio CorrĂŞa de Oliveira. Przedwczesna Ĺ&#x203A;mierÄ&#x2021; arcybiskupa

54 JosĂŠ Caspar de AďŹ&#x20AC;onseca e Silva, drugi arcybiskup SĂŁo Paulo, urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; stycznia

r. w AraxĂĄ, w stanie Minas. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; sierpnia r. z rÄ&#x2026;k arcybiskupa Duarte Leopoldo e Silvy. Po studiach w rzymskim Gregorianum otrzymaĹ&#x201A; sakrÄ&#x2122; biskupiÄ&#x2026;, by kwietnia r. zostaÄ&#x2021; biskupem pomocniczym archidiecezji SĂŁo Paulo. Po Ĺ&#x203A;mierci arcybiskupa Duarte Leopoldo e Silvy w sierpniu r. JosĂŠ Caspar przejÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; arcybiskupstwo SĂŁo Paulo. ZginÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w katastroďŹ e lotniczej sierpnia r. Zob. In memoriam de JosĂŠ Caspar de AďŹ&#x20AC;onseca e Silva, Editora Ave Maria, SĂŁo Paulo ; P. CorrĂŞa de Oliveira, Probeza ediďŹ cante, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IX .

55 â&#x20AC;&#x17E;Nasz program da siÄ&#x2122; streĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; w sĹ&#x201A;owach mo a, ktĂłre przyjmujemy z entuzjazmem, poniewaĹź dyktuje je sam porzÄ&#x2026;dek rzeczy ustanowiony przez OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jest nim dewiza herbu arcybiskupiego: ÂŤaby byli jednoÂť. (â&#x20AC;Ś) JednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; katolikĂłw polega na harmonÄłnym zestawieniu ze sobÄ&#x2026; róşnorodnych elementĂłw, na pokojowym wspĂłĹ&#x201A;dziaĹ&#x201A;aniu osĂłb zjednoczonych wspĂłlnotÄ&#x2026; myĹ&#x203A;li, wspĂłlnotÄ&#x2026; Ĺźycia, wspĂłlnotÄ&#x2026; akcji. Jakiej myĹ&#x203A;li? Jakiego Ĺźycia? Jakiej akcji?

MyĹ&#x203A;lÄ&#x2026; owÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; jest myĹ&#x203A;l KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Ĺťyciem â&#x20AC;&#x201C; nadprzyrodzone Ĺźycie Ĺ&#x201A;aski. AkcjÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; Akcja Katolicka.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Ut omnes unum sint, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III .

&'

K !" # XX $% uniemoĹźliwia zgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bienie prawdziwej natury relacji, panujÄ&#x2026;cych miÄ&#x2122;dzy tymi dwoma osobistoĹ&#x203A;ciami.

Z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; jednak dokonujÄ&#x2026;c wyboru Doktora Plinio, arcybiskup JosĂŠ Caspar postawiĹ&#x201A; na osobÄ&#x2122; posiadajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bnÄ&#x2026; i solidnÄ&#x2026; wiedzÄ&#x2122; na temat zĹ&#x201A;a, ktĂłre zaczynaĹ&#x201A;o wĂłwczas zaraĹźaÄ&#x2021; wielkie organizacje apostolatu Ĺ&#x203A;wieckiego. DziÄ&#x2122;ki nowej funkcji Plinio CorrĂŞa de Oliveira, ktĂłry od roku

demaskowaĹ&#x201A; przejawy owego zĹ&#x201A;a na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?,56 uzyskaĹ&#x201A; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; szerokiego i wnikliwego spojrzenia na zĹ&#x201A;oĹźonÄ&#x2026; rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; katolickÄ&#x2026; w kraju. MĹ&#x201A;ody prezes zarzÄ&#x2026;dzaĹ&#x201A; stowarzyszeniem z ogromnÄ&#x2026; energiÄ&#x2026;, zwalczajÄ&#x2026;c pojawiajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy doktrynalne i prĂłbujÄ&#x2026;c zmieniÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;nowoczesneâ&#x20AC;? trendy myĹ&#x203A;lowe. Trzy lata jego dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci przyniosĹ&#x201A;y wyraĹşne rezultaty: Akcja Katolicka w SĂŁo Paulo przeĹźywaĹ&#x201A;a okres bezprecedensowego rozwoju. WspaniaĹ&#x201A;y Kongres Eucharystyczny, jaki odbyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; tam w roku , ukazaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;ej Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej ogromny potencjaĹ&#x201A; brazylÄłskiego ruchu katolickiego.

WygĹ&#x201A;aszajÄ&#x2026;c z tej okazji jako diecezjalny prezes Akcji Katolickiej oďŹ cjalne przemĂłwienie przed milionowym audytorium, Doktor Plinio w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb naszkicowaĹ&#x201A; historycznÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; swej ojczyzny: â&#x20AC;&#x17E;OpatrznoĹ&#x203A;ciowa misja Brazylii polega na wzrastaniu wewnÄ&#x2026;trz wĹ&#x201A;asnych granic ku dzieĹ&#x201A;u rozwÄłania Ĺ&#x203A;wietnoĹ&#x203A;ci cywilizacji prawdziwie rzymskiej, katolickiej i apostolskiej, ku peĹ&#x201A;nemu miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci skÄ&#x2026;paniu caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata w tym potÄ&#x2122;Ĺźnym Ĺ&#x203A;wietle, ktĂłre bÄ&#x2122;dzie prawdziwym lumen Christi promieniujÄ&#x2026;cym z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Nasz spokojny i goĹ&#x203A;cinny charakter, mnogoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ras wspĂłĹ&#x201A;ĹźyjÄ&#x2026;cych w braterskiej harmonii, opatrznoĹ&#x203A;ciowe wspĂłĹ&#x201A;dziaĹ&#x201A;anie imigrantĂłw, tak wspaniale wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; w Ĺźycie narodu i, ponad wszystko, zasady Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Ewangelii, nigdy nie przeobraĹźÄ&#x2026; naszego dÄ&#x2026;Ĺźenia do wielkoĹ&#x203A;ci w pretekst do ograniczonych jakobinizmĂłw, tÄ&#x2122;pych rasizmĂłw, zbrodniczych imperializmĂłw. JeĹ&#x203A;li Brazylia ktĂłregoĹ&#x203A; dnia bÄ&#x2122;dzie wielka, to stanie siÄ&#x2122; tak dla dobra caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata. ÂŤNiech rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; jako sĹ&#x201A;udzyÂť â&#x20AC;&#x201C; mĂłwi Odkupiciel. Brazylia stanie siÄ&#x2122; wielka nie przez podbĂłj, lecz przez wiarÄ&#x2122;. BÄ&#x2122;dzie bogata nie dobrami materialnymi, ale hojnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. ZaprawdÄ&#x2122;, jeĹźeli dochowamy wiernoĹ&#x203A;ci Rzymowi papieĹźy, nasze miasto moĹźe siÄ&#x2122; staÄ&#x2021; 56 P. CorrĂŞa de Oliveira, Burocracia, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VIII

, Idem, Sociologite, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, VIII

. TytuĹ&#x201A;y tych artykuĹ&#x201A;Ăłw mĂłwiÄ&#x2026; same za siebie.

'(

W 7 A$#= K < #$ = nowym Jeruzalem â&#x20AC;&#x201C; ku doskonaĹ&#x201A;emu piÄ&#x2122;knu, zaszczytowi, chwale i radoĹ&#x203A;ci caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata.â&#x20AC;?57 Plinio CorrĂŞa de Oliveira pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wszakĹźe ujrzeÄ&#x2021; swe dzieĹ&#x201A;o doprowadzone do koĹ&#x201E;ca. Dlatego teĹź postanowiĹ&#x201A; napisaÄ&#x2021; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; w obronie Akcji Katolickiej, stawiajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; zarazem szczegĂłĹ&#x201A;owÄ&#x2026; diagnozÄ&#x2122; dolegliwoĹ&#x203A;ci, na ktĂłre Akcja cierpiaĹ&#x201A;a.

DolegliwoĹ&#x203A;ci owe nie byĹ&#x201A;y bynajmniej nieznane nuncjuszowi papieskiemu w Brazylii, arcybiskupowi Benede o Aloisi Maselli, ktĂłry, choÄ&#x2021; osobiĹ&#x203A;cie nie znaĹ&#x201A; Plinia CorrĂŞi de Oliveira, od pewnego czasu z aprobatÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;ledziĹ&#x201A; jego poczynania. MisjÄ&#x2122; przygotowania bezpoĹ&#x203A;redniego spotkania arcybiskup powierzyĹ&#x201A; swemu zaufanemu wspĂłĹ&#x201A;pracownikowi, wĹ&#x201A;oskiemu jezuicie Cesare Dainese,58 Ăłwczesnemu rektorowi ColĂŠgio Loyola w Belo Horizonte. OdbyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; ono w niedĹ&#x201A;ugi czas potem, w Rio de Janeiro. SzeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;cioletni nuncjusz, czĹ&#x201A;owiek powĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;gliwy, o manierach doskonaĹ&#x201A;ego dyplomaty, wysĹ&#x201A;uchaĹ&#x201A; w milczeniu opinii prezesa Akcji Katolickiej z SĂŁo Paulo, obdarzyĹ&#x201A; go sĹ&#x201A;owami dyskretnej zachÄ&#x2122;ty i poleciĹ&#x201A; ojcu Dainese pozostawaÄ&#x2021; z nim w kontakcie. WkrĂłtce potem stanowisko wikariusza generalnego archidiecezji SĂŁo Paulo objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; ksiÄ&#x2026;dz AntĂ´nio de Castro Mayer. StanowiĹ&#x201A;o to wyraĹşny znak interwencji nuncjatury, a zarazem poparcia dla projektu Doktora Plinio, ktĂłry pogrÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; we wnikliwym studiowaniu dokumentĂłw, aby swÄ&#x2026; pracÄ&#x2122; zakoĹ&#x201E;czyÄ&#x2021; moĹźliwie jak najszybciej.

Biskup de Castro Mayer wspomina, iĹź byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiadkiem caĹ&#x201A;ego procesu powstawania ksiÄ&#x2026;Ĺźki i wysiĹ&#x201A;ku autora, aby okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ona w stu procentach obiektywna.59 NiezbÄ&#x2122;dna byĹ&#x201A;a jednakĹźe pozytywna opinia arcybiskupa SĂŁo Paulo, ktĂłry po przeczytaniu brulionu wpadĹ&#x201A; w zakĹ&#x201A;opotanie z powodu stanowczej postawy autora. Ten z kolei, w obliczu wahaĹ&#x201E; arcybiskupa, zwrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; za poĹ&#x203A;rednictwem ojca Dainese P. CorrĂŞa de Oliveira, Saudação Ă s autoridades civis e militares, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IX

.

58 Cesare Dainese urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w Luvigliano (Padwa) w roku

. Do Towarzystwa Jezusowego wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; w Brazylii, rozpoczynajÄ&#x2026;c nowicjat w Vila Mariana (stan SĂŁo Paulo) w roku

. Po studiach ďŹ lozoďŹ cznych w Rzymie i teologicznych w Heythrop College w Anglii przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie w roku , a w powrĂłciĹ&#x201A; do Brazylii, gdzie piastowaĹ&#x201A; stanowiska rektorskie kolejno w ColĂŠgio Anchieta w Nova Friburgo ( - , - ), ColĂŠgio AntĂ´nio Vieira w Salvador (Bahia), ktĂłrego zostaĹ&#x201A; prowincjaĹ&#x201A;em ( - ) oraz ColĂŠgio Santo InĂĄcio w Rio de Janeiro ( - ). ZmarĹ&#x201A; w roku

.

59 Biskup de Castro Mayer wspomina np., Ĺźe ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira czytaĹ&#x201A; Ăłwczesny przeor klasztoru Ĺ&#x161;w. Benedykta, Dom Paulo Pedrosa, oraz wspomniany wczeĹ&#x203A;niej ojciec Cesare Dainese, dyrektor Narodowej Konfederacji Sodalicji MariaĹ&#x201E;skich. AntĂ´nio de Castro Mayer, Vinte anos depoisâ&#x20AC;Ś, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , lipiec .

57

'

K !" # XX $% do nuncjusza, przedstawiajÄ&#x2026;c trudnoĹ&#x203A;ci, na jakie napotyka jego ksiÄ&#x2026;Ĺźka, a zarazem proszÄ&#x2026;c go, by w celu przezwyciÄ&#x2122;Ĺźenia impasu zechciaĹ&#x201A; napisaÄ&#x2021; do niej wstÄ&#x2122;p. Przeczytawszy uwaĹźnie gotowÄ&#x2026; pracÄ&#x2122; i dostrzegajÄ&#x2026;c jej wagÄ&#x2122;, arcybiskup Aloisi Masella chÄ&#x2122;tnie siÄ&#x2122; na to zgodziĹ&#x201A;, skĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie arcybiskupa SĂŁo Paulo, aby ten dĹ&#x201A;uĹźej nie odwlekaĹ&#x201A; jej publikacji. W tej sytuacji arcybiskup JosĂŠ Caspar przesĹ&#x201A;aĹ&#x201A; pracÄ&#x2122; swemu wikariuszowi, ksiÄ&#x2122;dzu de Castro Mayerowi, w celu nadania jej dĹ&#x201A;ugo oczekiwanego imprimatur.

. W obronie Akcji Katolickiej Em Defesa da Ação CatĂłlica60, ze wstÄ&#x2122;pem nuncjusza Benede a Aloisi Maselli, opatrzona imprimatur archidiecezji SĂŁo Paulo, ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; drukiem w czerwcu roku, sygnowana nazwiskiem prezesa archidiecezjalnej rady Akcji Katolickiej w SĂŁo Paulo, Plinia CorrĂŞi de Oliveira. SkĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; z piÄ&#x2122;ciu czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci praca stanowiĹ&#x201A;a pierwszÄ&#x2026;, szeroko zakrojonÄ&#x2026; prĂłbÄ&#x2122; wytkniÄ&#x2122;cia bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw progresywizmu rozprzestrzeniajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; wewnÄ&#x2026;trz brazylÄłskiej Akcji Katolickiej, ktĂłre odbÄłaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; na caĹ&#x201A;ym spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie.

KsiÄ&#x2026;Ĺźka Plinia CorrĂŞi de Oliveira nie miaĹ&#x201A;a byÄ&#x2021; traktatem ukierunkowanym na prezentacjÄ&#x2122; ogĂłlnych zaĹ&#x201A;oĹźeĹ&#x201E; Akcji Katolickiej. â&#x20AC;&#x17E;Przede wszystkim â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; we wstÄ&#x2122;pie autor â&#x20AC;&#x201C; praca ta ma pokazaÄ&#x2021; czym Akcja Katolicka nie jest, czym byÄ&#x2021; nie powinna, jak nie powinna dziaĹ&#x201A;aÄ&#x2021;â&#x20AC;?.61

) Pierwszy z podstawowych problemĂłw, jakim zajÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; autor, dotyczyĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;naturyâ&#x20AC;? Akcji Katolickiej. Jak uprzednio napisaĹ&#x201A; w â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153;: â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli chodzi o AkcjÄ&#x2122; KatolickÄ&#x2026;, nie ma waĹźniejszej rzeczy niĹź jej natura prawnaâ&#x20AC;?.62 Nowe teorie przypisujÄ&#x2026; Piusowi XI intencjÄ&#x2122; obdarzenia laikatu zrzeszonego w Akcji Katolickiej nowatorskim â&#x20AC;&#x17E;mandatemâ&#x20AC;? w strukturze KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Plinio CorrĂŞa de Oliveira poddaĹ&#x201A; analizie naturÄ&#x2122; prawnÄ&#x2026; stowarzyszenia po to, by wykazaÄ&#x2021;, iĹź papieski â&#x20AC;&#x17E;mandatâ&#x20AC;? dla Akcji Katolickiej ani o jotÄ&#x2122; nie zmienia jej istoty prawnej, ktĂłra pozostaje identyczna jak w przypadku innych licznych organizacji katolickich, ktĂłre pojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; zarĂłwno przed powstaniem Akcji, jak i po nim. Apel Piusa XI do laikatu, choÄ&#x2021; powaĹźny i uroczysty, nie róşniĹ&#x201A; siÄ&#x2122; niczym od innych zaproszeĹ&#x201E; do P. CorrĂŞa de Oliveira, Em Defesa da Ação CatĂłlica, Ave Maria, SĂŁo Paulo .

Ibidem, s. .

62 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rumos de Ação CatĂłlica sob o PontiďŹ cado de Pio XII, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , VI .

60 61

'

W 7 A$#= K < #$ = współpracy kierowanych na przestrzeni dziejów Kościoła przez hierarchię do świeckich. Świeccy – podkreślał Doktor Plinio – od najwcześniejszych czasów niezmiennie współpracowali z hierarchią. „Który z historyków Kościoła odważyłby się twierdzić, iż był taki wiek, rok, miesiąc czy dzień, kiedy hierarchia Kościoła nie prosiła i nie korzystała ze współpracy z laikatem? Nie wspominając o krucjatach, typowym przykładzie militarnej akcji katolickiej, najuroczyściej zwoływanej przez papieży; nie wspominając o zakonach rycerskich, których rycerzy Kościół wyposażał w szerokie uprawnienia i funkcje apostolskie; nie wspominając o rzeszach wiernych, którzy pociągnięci przez Kościół do rozmaitych stworzonych przezeń stowarzyszeń apostolskich, podejmowali współpracę z hierarchią – rozważmy przykłady innych instytucji, które w sposób szczególny uzasadniają nasze rozumowanie. Wiadomo, iż w Kościele istnieją liczne zakony i zgromadzenia, które przyjmują w swe szeregi jedynie osoby nie posiadające święceń kapłańskich. Przede wszystkim znajdziemy między nimi zgromadzenia żeńskie, choć jest również kilka męskich, na przykład bracia maryści. Po drugie, wielu duchownych nie jest kapłanami – spełniają oni tylko funkcje pomocnicze w męskich zgromadzeniach kapłańskich. Zuchwałym byłoby zaprzeczyć temu, że – ogólnie rzecz ujmując – członkowie owych zakonów czy zgromadzeń otrzymali powołanie od Ducha Świętego.”63 ) Drugi, podobnej wagi problem dotyczył natury związku pomiędzy laikatem a hierarchią kościelną. Na czym polega różnica pomiędzy mandatem nadanym hierarchii przez Boga a działalnością prowadzoną przez wiernych? Czy można mówić, iż Akcja Katolicka, jako taka, otrzymała swój prywatny mandat, podobny do mandatu hierarchii?

Plinio Corrêa de Oliveira udziela następującej odpowiedzi: „a) Tak, jeżeli przez ten mandat rozumiemy obowiązek działalności apostolskiej nakazanej przez hierarchię. b) Nie, jeżeli przez ten mandat rozumiemy, iż Akcja Katolicka jest integralnym elementem hierarchii i w ten sposób uczestniczy w mandacie nadanym przez Pana bezpośrednio hierarchii.”64

63 64

P. Corrêa de Oliveira, Em Defesa da Ação Católica, s.

- .

Ibidem, s. .

'!

K !" # XX $% JeĹźeli poprzez â&#x20AC;&#x17E;mandatâ&#x20AC;? rozumie siÄ&#x2122; kaĹźdy nakaz w sposĂłb legalny naĹ&#x201A;oĹźony przez wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; na podwĹ&#x201A;adnego, to otrzymuje go zarĂłwno hierarchia, jak i Ĺ&#x203A;wieccy. Nie wyklucza to jednakowoĹź istnienia fundamentalnej odmiennoĹ&#x203A;ci wĹ&#x201A;adz przekazanych dwĂłm róşnym podmiotom. â&#x20AC;&#x17E;Hierarchia otrzymaĹ&#x201A;a od Pana zadanie kierownicze. Laikat otrzymuje od hierarchii nie funkcje kierownicze, lecz zadania naleĹźÄ&#x2026;ce zasadniczo do podwĹ&#x201A;adnychâ&#x20AC;?.65 Doktor Plinio dotyka tu delikatnego problemu â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwa laikatu w apostolskiej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci hierarchiiâ&#x20AC;?, zgodnie ze sĹ&#x201A;ynnÄ&#x2026; deďŹ nicjÄ&#x2026; Piusa XI. FormuĹ&#x201A;uje powaĹźne ostrzeĹźenie, iĹź nowa koncepcja wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwa oraz mandatu implikuje nowÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;teologiÄ&#x2122; laikatuâ&#x20AC;?, ktĂłra poprzez egalitaryzm prowadzi do destrukcji tradycyjnej struktury kierowania KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em.

W tej kwestii Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie Ĺźywi najmniejszych wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci: â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwoâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; w sensie nadanym temu terminowi zarĂłwno przez Piusa XI, jak i przez wczeĹ&#x203A;niejsze wypowiedzi Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; rĂłwna siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;pracyâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Mandatâ&#x20AC;? Akcji Katolickiej nie zostaĹ&#x201A; dany wiernym bezpoĹ&#x203A;rednio przez Boga, lecz za poĹ&#x203A;rednictwem hierarchii. To ona ma kierowaÄ&#x2021; akcjÄ&#x2026; wiernych, a zatem rĂłwnieĹź AkcjÄ&#x2026; KatolickÄ&#x2026;. â&#x20AC;&#x17E;Misja wiernych polega w istocie na wypeĹ&#x201A;nianiu â&#x20AC;&#x201C; w obrÄ&#x2122;bie misji nadanej hierarchii â&#x20AC;&#x201C; instrumentalnej roli wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw.

Innymi sĹ&#x201A;owy, wierni uczestniczÄ&#x2026; w hierarchicznym apostolacie jako wspĂłĹ&#x201A;pracownicy ÂŤinstrumentalniÂť.â&#x20AC;?66 â&#x20AC;&#x17E;PotwierdzajÄ&#x2026;c uczestnictwo Akcji Katolickiej w hierarchicznym apostolacie, Pius XI pragnie powiedzieÄ&#x2021;, iĹź jest ono niczym wiÄ&#x2122;cej jak czystÄ&#x2026; wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2026;, dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; zasadniczo instrumentalnÄ&#x2026;, ktĂłrej natura wcale nie róşni siÄ&#x2122; od apostolskich zadaĹ&#x201E; wykonywanych przez organizacje spoza krÄ&#x2122;gu Akcji Katolickiej â&#x20AC;&#x201C; organizacji podporzÄ&#x2026;dkowanej, jak kaĹźda inna organizacja wiernych.â&#x20AC;?67 ) Trzeci z poruszonych problemĂłw, zajmujÄ&#x2026;cy pozostaĹ&#x201A;Ä&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; ksiÄ&#x2026;Ĺźki, dotyczy â&#x20AC;&#x17E;dewiacjiâ&#x20AC;? wystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych wewnÄ&#x2026;trz Akcji Katolickiej w zakresie liturgii, duchowoĹ&#x203A;ci oraz metod dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci apostolskiej.

65 66 67

'"

Ibidem, s. .

Ibidem, s. - .

Ibidem, s. .

W 7 A$#= K < #$ = Nie wchodzÄ&#x2026;c w zagadnienie â&#x20AC;&#x17E;mszy dialogowejâ&#x20AC;?, wykraczajÄ&#x2026;ce poza temat ksiÄ&#x2026;Ĺźki, Plinio CorrĂŞa de Oliveira wymienia te jej elementy doktrynalne, ktĂłre wypaczajÄ&#x2026; tradycyjne nauczanie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.

Z punktu widzenia Ĺźycia wewnÄ&#x2122;trznego rozprzestrzeniajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; liturgicyzm wydawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; zakĹ&#x201A;adaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;nowÄ&#x2026; ascezÄ&#x2122;â&#x20AC;?, poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czonÄ&#x2026; ze specjalnÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026; stanuâ&#x20AC;? przynaleĹźenia do Akcji Katolickiej. Zgodnie z nowÄ&#x2026; teoriÄ&#x2026;, liturgia wywiera na wiernych wpĹ&#x201A;yw mechaniczny czy teĹź magiczny, zbytecznymi czyniÄ&#x2026;c wszelkie starania w sferze wspĂłĹ&#x201A;pracy pomiÄ&#x2122;dzy czĹ&#x201A;owiekiem a Bogiem.68 StÄ&#x2026;d najpowszechniejsze praktyki poboĹźnoĹ&#x203A;ciowe,69 jak rĂłwnieĹź kaĹźdy wysiĹ&#x201A;ek woli, poczÄ&#x2026;wszy od rachunku sumienia a skoĹ&#x201E;czywszy na ignacjaĹ&#x201E;skich Ä&#x2021;wiczeniach duchowych, byĹ&#x201A;y systematycznie deprecjonowane jako bezuĹźyteczne lub przestarzaĹ&#x201A;e. Korzeni owych bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw naleĹźy â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; dopatrywaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w duchu niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci, jak rĂłwnieĹź w duchu poszukiwania przyjemnoĹ&#x203A;ci wyzwalajÄ&#x2026;cym czĹ&#x201A;owieka od ciÄ&#x2122;Ĺźaru wyrzeczeĹ&#x201E;, jakie nakĹ&#x201A;ada naĹ&#x201E; zadanie uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cania siÄ&#x2122;. â&#x20AC;&#x17E;Po wyeliminowaniu walki duchowej, Ĺźycie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie jawi siÄ&#x2122; im jako nieprzerwana seria duchowych przyjemnoĹ&#x203A;ci i pocieszeĹ&#x201E;.â&#x20AC;?70 Plinio CorrĂŞa de Oliveira przypomina zdanie Leona XIII, wedle ktĂłrego â&#x20AC;&#x17E;doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej cnoty polega na takim nastawieniu ducha, ktĂłre dodaje odwagi wobec wszystkiego, co trudne i wymagajÄ&#x2026;ceâ&#x20AC;?.71 Doktor Plinio przywoĹ&#x201A;uje ponadto sĹ&#x201A;owa Piusa XI z listu Magna Equidem z sierpnia roku: â&#x20AC;&#x17E;Niepohamowana ĹźÄ&#x2026;dza przyjemnoĹ&#x203A;ci, osĹ&#x201A;abiajÄ&#x2026;c siĹ&#x201A;Ä&#x2122; duszy i psujÄ&#x2026;c postawÄ&#x2122; moralnÄ&#x2026;, stopniowo niszczy poczucie obowiÄ&#x2026;zku.

W istocie roĹ&#x203A;nie dziĹ&#x203A; liczba ludzi, ktĂłrzy pociÄ&#x2026;gani Ĺ&#x203A;wiatowymi przyjemnoĹ&#x203A;ciami do niczego nie czujÄ&#x2026; tak wielkiej odrazy ani teĹź niczego tak bardzo nie unikajÄ&#x2026;, jak pojawiajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; cierpienia czy dobrowolnego umartwienia ciaĹ&#x201A;a lub duszy, i zachowujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; zazwyczaj â&#x20AC;&#x201C; wedle sĹ&#x201A;Ăłw ApostoĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jak wrogowie Chrystusowego Ibidem s. . â&#x20AC;&#x17E;Praktyki te â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa kardynaĹ&#x201A; Palazzini â&#x20AC;&#x201C; przynoszÄ&#x2026; cenne korzyĹ&#x203A;ci (odpusty itp.) i specjalne Ĺ&#x201A;aski natury duchowej, a nawet materialnej. Wszystkie one rodzÄ&#x2026; owoce w dziedzinie moralnej i spoĹ&#x201A;ecznej warte najszczerszego zainteresowania. To przez te wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie praktyki, tak bezmyĹ&#x203A;lnie pogardzane i odrzucane przez dusze krĂłtkowzroczne i Ĺ&#x203A;lepe, wielcy i mali, mĹ&#x201A;odzi i starzy, uczeni i analfabeci uczyli siÄ&#x2122; i uczÄ&#x2026; wznoszenia dusz ponad wulgarnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i nikczemnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tego Ĺ&#x203A;wiata.â&#x20AC;? Pietro Palazzini, hasĹ&#x201A;o Devozione, w: EC, , t.

IV, col.

.

70 P. Corrêa de Oliveira, Em Defesa da Ação Católica, s. .

71 Leon XIII, Ecyklika Auspicato concessum z wrzeĹ&#x203A;nia

r.

68 69

'#

K !" # XX $% KrzyĹźa. Ale nikt nie osiÄ&#x2026;gnie wiecznej szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwoĹ&#x203A;ci, jeĹźeli nie zaprze siÄ&#x2122; samego siebie, jeĹźeli nie weĹşmie swego krzyĹźa i nie podÄ&#x2026;Ĺźy za Jezusem Chrystusem.â&#x20AC;?72 Wraz z duchem modlitwy â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa dalej Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; wymagany jest duch apostolski. Ten z kolei, zaczyna siÄ&#x2122; od najbliĹźszych i rozszerza koncentrycznymi krÄ&#x2122;gami aĹź do pozostajÄ&#x2026;cych najdalej. â&#x20AC;&#x17E;Nie wahamy siÄ&#x2122; twierdziÄ&#x2021;, iĹź w pierwszym rzÄ&#x2122;dzie naleĹźy pragnÄ&#x2026;Ä&#x2021; uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia i wytrwaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci dla dobrych; w dalszej kolejnoĹ&#x203A;ci uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia katolikĂłw dalekich od praktyk religÄłnych, na koĹ&#x201E;cu zaĹ&#x203A; nawrĂłcenia niekatolikĂłw.â&#x20AC;?73 Autor podkreĹ&#x203A;la rĂłwnieĹź wagÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;metodâ&#x20AC;? apostolskich. W czasie, gdy polityka â&#x20AC;&#x17E;wyciÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;tej rÄ&#x2122;kiâ&#x20AC;? zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a przenikaÄ&#x2021; do krÄ&#x2122;gĂłw katolickich, podkreĹ&#x203A;la on heroiczny i nadprzyrodzony charakter apostolatu katolickiego. â&#x20AC;&#x17E;NaleĹźy wyjaĹ&#x203A;niÄ&#x2021;, iĹź skoro jÄ&#x2122;zyk apostolski â&#x20AC;&#x201C; przepojony z jednej strony miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i Ĺ&#x201A;agodnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, z drugiej zaĹ&#x203A; napawajÄ&#x2026;cy strachem i wibrujÄ&#x2026;cy Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; energiÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; jednakowo jest usprawiedliwiony i w obu aspektach winien byÄ&#x2021; uĹźywany w kaĹźdej epoce, to z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w niektĂłrych epokach lepiej podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; jego aspekt surowszy, w innych natomiast â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x201A;agodniejszy. JednakowoĹź, tego typu troska nie powinna nigdy prowadziÄ&#x2021; do skrajnoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cej w istocie brakiem rĂłwnowagi â&#x20AC;&#x201C; w stosowaniu tylko jednego z nich, przy odrzuceniu drugiego.

Jak to siÄ&#x2122; dzieje dzisiaj? Uszy wspĂłĹ&#x201A;czesnego czĹ&#x201A;owieka przepeĹ&#x201A;nia przesadna sĹ&#x201A;odycz, Ĺ&#x201A;atwy sentymentalizm, frywolny duch poprzednich pokoleĹ&#x201E;. Wielkie masowe ruchy naszej epoki nie zrodziĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; z miraĹźu Ĺ&#x201A;atwo osiÄ&#x2026;galnych ideaĹ&#x201A;Ăłw. Przeciwnie, to w imiÄ&#x2122; najbardziej radykalnych zasad, odwoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; do najpeĹ&#x201A;niejszego poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia, wskazujÄ&#x2026;cych najtrudniejsze i najbardziej strome Ĺ&#x203A;cieĹźki heroizmu, czoĹ&#x201A;owi przywĂłdcy polityczni wywoĹ&#x201A;ywali entuzjazm mas dochodzÄ&#x2026;cy do delirium. WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; naszych dni leĹźy wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie w pragnieniu absolutu i heroizmu. Dlaczego nie nasyciÄ&#x2021; tego chwalebnego pragnienia nieustraszonym

72 73

'$

Cyt. za: P. Corrêa de Oliveira, Em Defesa da Ação Católica, s.

- .

Ibidem, s.

-

.

W 7 A$#= K < #$ = gĹ&#x201A;oszeniem absolutnej Prawdy i nadprzyrodzenie heroicznej moralnoĹ&#x203A;ci naszego Pana Jezusa Chrystusa?â&#x20AC;?74 PostawÄ&#x2122; sentymentalnÄ&#x2026;, przejawiajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przede wszystkim w pewnym rodzaju ckliwej poboĹźnoĹ&#x203A;ci przystrojonej w maskÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? bliĹşniego, okreĹ&#x203A;la Doktor Plinio mianem â&#x20AC;&#x17E;biaĹ&#x201A;ej herezjiâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Z miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; mĂłwmy prawdÄ&#x2122;, uczyĹ&#x201E;my miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x203A;rodkiem dotarcia do prawdy; nie uĹźywajmy zaĹ&#x203A; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci dla jakiegokolwiek pomniejszania prawdy czy deformacji rzeczywistoĹ&#x203A;ci, lub teĹź dla uzyskania poklasku czy unikniÄ&#x2122;cia krytyki, ani teĹź w próşnym usiĹ&#x201A;owaniu zadowolenia opinii wszystkich. W przeciwnym razie przez miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; dotrzesz nie do prawdy, a do bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du.â&#x20AC;?75 â&#x20AC;&#x17E;Inny bĹ&#x201A;Ä&#x2026;d polega na ukrywaniu lub systematycznym pomniejszaniu znaczenia zĹ&#x201A;a leĹźÄ&#x2026;cego w herezjach, w celu przekonania heretyka, iĹź dystans dzielÄ&#x2026;cy go od KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a jest niewielki. Tymczasem postÄ&#x2122;powanie takie prowadzi do ukrywania przed wiernymi zĹ&#x201A;a herezji, a przez to do znoszenia barier oddzielajÄ&#x2026;cych ich od apostazji! A tak wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie siÄ&#x2122; dzieje, gdy w grÄ&#x2122; wchodzi szerokie bÄ&#x2026;dĹş wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czne uĹźycie powyĹźszej metody.â&#x20AC;?76 â&#x20AC;&#x17E;PrĂłbowaÄ&#x2021; znaleĹşÄ&#x2021; wspĂłlny mianownik? Istnieje ryzyko ugrzÄ&#x2122;ĹşniÄ&#x2122;cia w niejednoznacznoĹ&#x203A;ci lub popierania tych, ktĂłrzy chcieliby Ĺ&#x201A;owiÄ&#x2021; ryby w mÄ&#x2122;tnej wodzie. Nie czyĹ&#x201E;my zatem strategii odwrotu, ustawicznego uĹźywania dwuznacznych terminĂłw oraz nagminnego zwyczaju ukrywania wiary reguĹ&#x201A;Ä&#x2026; naszego postÄ&#x2122;powania, ktĂłrego triumfem w ostatecznym rozrachunku miaĹ&#x201A;yby byÄ&#x2021; ludzkie wzglÄ&#x2122;dy.â&#x20AC;?77 KoĹ&#x201E;czÄ&#x2026;c dĹ&#x201A;ugÄ&#x2026; listÄ&#x2122; wynaturzeĹ&#x201E; w doktrynie i mentalnoĹ&#x203A;ci pewnych krÄ&#x2122;gĂłw Akcji Katolickiej, Plinio CorrĂŞa de Oliveira konkluduje: â&#x20AC;&#x17E;Wszystko to jest, mniej lub bardziej, zwiÄ&#x2026;zane z takimi zasadami, jak odrzucenie skutkĂłw grzechu pierworodnego i wynikajÄ&#x2026;ce zeĹ&#x201E; pojÄ&#x2122;cie Ĺ&#x201A;aski jako wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznego czynnika Ĺźycia duchowego, wreszcie tendencja do pomÄłania autorytetu w nadziei, iĹź Ĺ&#x201A;ad wyniknie z wolnego, Ĺźywego, spontanicznego poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia inteligencji i woli. Doktryna mandatu, wsparta dodatkowo przez autorĂłw 74 75 76 77

Ibidem, s. .

Ibidem, s. .

Ibidem, s. .

Ibidem, s. .

'%

K !" # XX $% europejskich, spoĹ&#x203A;rĂłd ktĂłrych wielu z róşnych powodĂłw zasĹ&#x201A;uguje na uwagÄ&#x2122;, znalazĹ&#x201A;a w naszym Ĺ&#x203A;rodowisku podatny grunt dla rodzenia owocĂłw, jakich wielu z owych autorĂłw sobie nie wyobraĹźaĹ&#x201A;o.â&#x20AC;?78 W na pozĂłr zjednoczonym i homogenicznym Ĺ&#x203A;rodowisku religÄłnym ksiÄ&#x2026;Ĺźka wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a efekt piorunujÄ&#x2026;cy. PomogĹ&#x201A;a obudziÄ&#x2021; sennÄ&#x2026; wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przestrzec jÄ&#x2026; przed nurtem progresywistycznym, ktĂłrego podstÄ&#x2122;pne manewry zostaĹ&#x201A;y zdemaskowane. â&#x20AC;&#x17E;Ta ksiÄ&#x2026;Ĺźka â&#x20AC;&#x201C; napisaĹ&#x201A; biskup Sigaud â&#x20AC;&#x201C; byĹ&#x201A;a woĹ&#x201A;aniem na alarm i napiÄ&#x2122;tnowaniem bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw.

WoĹ&#x201A;aniem na alarm, ktĂłre powstrzymaĹ&#x201A;o tysiÄ&#x2026;ce wiernych przed podÄ&#x2026;Ĺźeniem w dobrej wierze drogÄ&#x2026; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw i naduĹźyÄ&#x2021; ruchu liturgicznego, prÄ&#x2026;cego naprzĂłd niczym powodziowa fala.â&#x20AC;?79 â&#x20AC;&#x17E;W dziejach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; dodaje dalej ten sam hierarcha â&#x20AC;&#x201C; zdarzajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ksiÄ&#x2026;Ĺźki ucieleĹ&#x203A;niajÄ&#x2026;ce Ĺ&#x201A;aski, ktĂłrymi BĂłg obdarza swĂłj lud. (â&#x20AC;Ś) SÄ&#x2026; one noĹ&#x203A;nikami Ĺ&#x201A;aski, poniewaĹź ich treĹ&#x203A;Ä&#x2021; oĹ&#x203A;wieca umysĹ&#x201A; nadzwyczajnym Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;em. SÄ&#x2026; przejawem Ĺ&#x201A;aski, poniewaĹź oĹ&#x203A;mielajÄ&#x2026; ludzkÄ&#x2026; wolÄ&#x2122; do dziaĹ&#x201A;ania w taki sposĂłb, by wypeĹ&#x201A;niÄ&#x2021; wolÄ&#x2122; BoĹźÄ&#x2026;.â&#x20AC;? WĹ&#x203A;rĂłd takich ksiÄ&#x2026;Ĺźek, obok WyznaĹ&#x201E; i O paĹ&#x201E;stwie BoĹźym Ĺ&#x203A;w. Augustyna, obok O naĹ&#x203A;ladowaniu Chrystusa, obok Ä&#x2020;wiczeĹ&#x201E; duchowych Ĺ&#x203A;w. Ignacego Loyoli, obok Traktatu o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort, arcybiskup Sigaud wymieniĹ&#x201A;, w dwudziestÄ&#x2026; rocznicÄ&#x2122; publikacji, pracÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira. â&#x20AC;&#x17E;W skali naszego narodu, zachowujÄ&#x2026;c odpowiedniÄ&#x2026; proporcjÄ&#x2122; moĹźna stwierdziÄ&#x2021;, iĹź ksiÄ&#x2026;Ĺźka W obronie Akcji Katolickiej to ksiÄ&#x2026;Ĺźka-Ĺ&#x201A;aska.â&#x20AC;?80

. â&#x20AC;&#x17E;Akt kamikazeâ&#x20AC;?

Autorowi W obronie Akcji Katolickiej nie brakĹ&#x201A;o Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;ci, iĹź publikacja ksiÄ&#x2026;Ĺźki o takim charakterze rĂłwna siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;aktowi kamikazeâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe okaĹźe siÄ&#x2122; ona ciÄ&#x2122;Ĺźkim ciosem w budzÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; progresywizm, ale w sposĂłb rĂłwnie nieunikniony wystawi grupÄ&#x2122; zwiÄ&#x2026;zanÄ&#x2026; z â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; na krytykÄ&#x2122; i odwet, naraĹźajÄ&#x2026;c na szwank jej wpĹ&#x201A;ywy w sferach katolickich. Tak teĹź istotnie siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;o.

Ibidem, s. .

Arcybiskup Geraldo de Proença Sigaud, A EncĂ­clica â&#x20AC;&#x17E;Mediator Deiâ&#x20AC;&#x153; e um pouco de histĂłria da Igreja no â&#x20AC;&#x17E;Brasilâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII .

80 Arcybiskup Geraldo de Proença Sigaud, Um livro que foi uma graça para o Brasil, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , czerwiec .

78

79

'&

W 7 A$#= K < #$ = â&#x20AC;&#x17E;To byĹ&#x201A; akt kamikaze. WylecieÄ&#x2021; w powietrze miaĹ&#x201A; albo progresywizm, albo my. PadĹ&#x201A;o na nas. W Ĺ&#x203A;rodowisku katolickim ksiÄ&#x2026;Ĺźka u jednych wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a aplauz, u innych wĹ&#x203A;ciekĹ&#x201A;Ä&#x2026; irytacjÄ&#x2122;, u przytĹ&#x201A;aczajÄ&#x2026;cej wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci zaĹ&#x203A; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie oszoĹ&#x201A;omienie. Ciemna noc ostracyzmu nie do zniesienia, caĹ&#x201A;kowitego i zdajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; nie mieÄ&#x2021; koĹ&#x201E;ca, spadĹ&#x201A;a na tych z moich przyjaciĂłĹ&#x201A;, ktĂłrzy pozostali wierni tej ksiÄ&#x2026;Ĺźce. Zapomnienie ogarnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o nas w kwiecie naszej mĹ&#x201A;odoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; to byĹ&#x201A;a oďŹ ara, ktĂłrÄ&#x2026;Ĺ&#x203A;my przewidzieli i przyjÄ&#x2122;li. Ĺ&#x161;wit, jak siÄ&#x2122; później okazaĹ&#x201A;o, miaĹ&#x201A; nadejĹ&#x203A;Ä&#x2021; juĹź w roku . Natomiast dla rodzÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; progresywizmu ksiÄ&#x2026;Ĺźka okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; takim ciosem, Ĺźe do dnia dzisiejszego jeszcze siÄ&#x2122; po nim nie otrzÄ&#x2026;snÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;.â&#x20AC;?81 Arcybiskup SĂŁo Paulo, JosĂŠ Caspar de AďŹ&#x20AC;onseca e Silva, prywatnie nie kryĹ&#x201A; zaniepokojenia ruchem kierowanym przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira, cieszÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; wyraĹşnym poparciem nuncjusza papieskiego.82 Jednak sierpnia roku arcybiskup niespodziewanie zginÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w wypadku lotniczym w drodze do Rio de Janeiro. Jego nastÄ&#x2122;pca, arcybiskup Carlos Carmelo de Vasconcellos Mo a,83 juĹź zresztÄ&#x2026; wczeĹ&#x203A;niej zajmujÄ&#x2026;cy stolec biskupi, zostaĹ&#x201A; szczegĂłĹ&#x201A;owo poinformowany o sytuacji wrzenia w swej nowej stolicy.84 Arcybiskup Carlos Carmelo, czĹ&#x201A;owiek o poglÄ&#x2026;dach sprzecznych z tymi, jakie prezentowaĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153;, okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź byÄ&#x2021; osobÄ&#x2026; odmiennego od poprzednika charakteru: nie zwykĹ&#x201A; swoich opinii owÄłaÄ&#x2021; w baweĹ&#x201A;nÄ&#x2122;, dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201A; otwarcie i zdecydowanie. ZespoĹ&#x201A;owi â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; narzuciĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;zawieszenie broniâ&#x20AC;?,85 stanowiÄ&#x2026;ce wyraz dezaprobaty dla jego kierownictwa. Plinio CorrĂŞa de Oliveira utraciĹ&#x201A; P. CorrĂŞa de Oliveira, Kamikaze, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, II .

C. Isnard OSB, ReminescĂŞncias, s. .

83 Carlos Carmelo de Vasconcellos Mo a urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; lipca

w Bom Jesus do Amparo (Minas Gerais). Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; czerwca

r., sakrÄ&#x2122; biskupa Diamantiny â&#x20AC;&#x201C; paĹşdziernika r. grudnia r. objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; archidiecezjÄ&#x2122; Sao Luiz do MaranhĂŁo, ktĂłrÄ&#x2026; kierowaĹ&#x201A; do

sierpnia r., kiedy to zastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; JosĂŠ Gaspara de AďŹ&#x20AC;onseca e Silva na stolicy arcybiskupiej w SĂŁo Paulo. RzÄ&#x2026;dy nad archidiecezjÄ&#x2026; sprawowaĹ&#x201A; do roku , kiedy po wybuchu Rewolucji Marca zostaĹ&#x201A; przeniesiony do Aparecidy. W lutym r. papieĹź Pius XII wyniĂłsĹ&#x201A; go do godnoĹ&#x203A;ci kardynalskiej z koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em tytularnym Ĺ&#x161;w. Pankracego. ZmarĹ&#x201A;

wrzeĹ&#x203A;nia

r. w Aparecida do Norte.

84 Informatorem nowego arcybiskupa byĹ&#x201A;, jak siÄ&#x2122; wydaje, benedyktyn, Dom Paulo Marcondes Pedrosa, ktĂłrego juĹź poznaliĹ&#x203A;my jako zaĹ&#x201A;oĹźyciela sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej Santa Cecilia i â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. C. Isnard OSB, Reminescencias, s. .

85 â&#x20AC;&#x17E;Niech nastanie caĹ&#x201A;kowite zawieszenie broni pomiÄ&#x2122;dzy toczÄ&#x2026;cymi spĂłr stronami! Instrukcja niniejsza nie ma charakteru ostatecznego, lecz wyjÄ&#x2026;tkowy, na czas, kiedy waĹźne tematy podlegaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; osÄ&#x2026;dowi komisji episkopalnej Akcji Katolickiej.â&#x20AC;? Zob. â&#x20AC;&#x17E;Revista EclesiĂĄstica Brasileiraâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; , s. . Zob. teĹź ArmistĂ­cio, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

XI .

81

82

''

K !" # XX $% stanowisko prezesa Akcji Katolickiej, ksiÄ&#x2026;dz AntĂ´nio de Castro Mayer, generalny wikariusz archidiecezji, zostaĹ&#x201A; zdegradowany do pozycji wikarego ekonoma paraďŹ i SĂŁo JosĂŠ de BelĂŠm, a ksiÄ&#x2026;dz Geraldo de Proença Sigaud â&#x20AC;&#x201C; wysĹ&#x201A;any do Hiszpanii.86 RozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; burzliwa kampania oszczerstw, przed ktĂłrÄ&#x2026; Doktor Plinio wraz z towarzyszami nie byĹ&#x201A; w stanie publicznie siÄ&#x2122; broniÄ&#x2021; z powodu wspomnianego â&#x20AC;&#x17E;zawieszenia broniâ&#x20AC;? narzuconego jego grupie przez arcybiskupa. W koĹ&#x201E;cu, w grudniu roku, Plinio CorrĂŞa de Oliveira zostaĹ&#x201A; pozbawiony stanowiska redaktora naczelnego â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. Numer z lutego

roku otwieraĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;wstÄ&#x2122;pniakâ&#x20AC;? zatytuĹ&#x201A;owany â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? em terceira fase (â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? w swej trzeciej fazie), w ktĂłrym zapowiadano poczÄ&#x2026;tek â&#x20AC;&#x17E;nowej fazyâ&#x20AC;? istnienia tygodnika. KoĹ&#x201E;cowe mo o nie podpisanego artykuĹ&#x201A;u mĂłwiĹ&#x201A;o wszystko: â&#x20AC;&#x17E;Incipit vita novaâ&#x20AC;?.87 Ani sĹ&#x201A;owa o Pliniu CorrĂŞi de Oliveira, ktĂłry z niezmierzonÄ&#x2026; szczodroĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; tygodnikowi piÄ&#x2122;tnaĹ&#x203A;cie lat Ĺźycia. W tym samym roku funkcjÄ&#x2122; asystenta koĹ&#x203A;cielnego brazylÄłskiej Akcji Katolickiej objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Helder Câmara, przyszĹ&#x201A;y biskup.88 Atmosfera ulegĹ&#x201A;a powaĹźnej zmianie.

JuĹź wĂłwczas progresywizm ujawniaĹ&#x201A; podstawowe kierunki swej przyszĹ&#x201A;ej, konsekwentnie realizowanej strategii. Plinio CorrĂŞa de Oliveira streĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; je w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych punktach: â&#x20AC;&#x17E;a) Ucieczka od debaty czy dialogu doktrynalnego. Przejawy krytyki w stosunku do mojej ksiÄ&#x2026;Ĺźki wyraĹźone w tych czy innych publikacjach religÄłnych byĹ&#x201A;y mÄ&#x2122;tne, ubogie w argumenty, za to bogate w emocje. PojawiaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; one rĂłwnieĹź â&#x20AC;&#x201C; nie wprost, lecz w formie zaowoalowanej â&#x20AC;&#x201C; w wypowiedziach niektĂłrych osobistoĹ&#x203A;ci koĹ&#x203A;cielnych; b) Oszczerstwa, a po nich cisza i ostracyzm. Pod wpĹ&#x201A;ywem oszczerczej kampanii â&#x20AC;&#x201C; czysto werbalnej â&#x20AC;&#x201C; waĹźniejsi duchowni i Ĺ&#x203A;wieccy, ktĂłrzy uprzednio chwalili mojÄ&#x2026; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122;, zostali stopniowo skĹ&#x201A;onieni do milczenia, usuniÄ&#x2122;ci z zajmowanych stanowisk P. CorrĂŞa de Oliveira, Padre Sigaud, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr

, III . â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , II

.

88 Biskup Helder Câmara czynnie uczestniczyĹ&#x201A; w dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci BrazylÄłskiej Akcji Integralistycznej (AIB), inspirowanej ideologiÄ&#x2026; faszystowskÄ&#x2026; ruchu pod wodzÄ&#x2026; Plinia Salgado, zostajÄ&#x2026;c w roku czĹ&#x201A;onkiem dwunastoosobowej rady najwyĹźszej AIB. Kiedy w roku

arcybiskup Rio, Jaime de Barros Câmara zdecydowaĹ&#x201A; uczyniÄ&#x2021; go biskupem pomocniczym, spotkaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ze sprzeciwem ze strony Stolicy Apostolskiej, spowodowanym wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie â&#x20AC;&#x17E;integralistycznÄ&#x2026;â&#x20AC;? przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; kandydata. PapieĹź odrzuciĹ&#x201A; tÄ&#x2122; nominacjÄ&#x2122;. Nadano jÄ&#x2026; dopiero szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; lat później, przez ktĂłry to okres biskup Câmara zdÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A; caĹ&#x201A;kowicie przejĹ&#x203A;Ä&#x2021; z pozycji integralistycznych na progresywistyczne.

86 87

((

W 7 A$#= K < #$ = i poddani ostracyzmowi. NiektĂłrym udaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; Ăłw ostracyzm przeĹ&#x201A;amaÄ&#x2021; jedynie za cenÄ&#x2122; absolutnego milczenia na temat ksiÄ&#x2026;Ĺźki; c) Parcie dalej, jakby nic siÄ&#x2122; nie staĹ&#x201A;o. Po stĹ&#x201A;umieniu opozycji, dÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;cemu do innowacji prÄ&#x2026;dowi pozostaĹ&#x201A;o tylko posuwaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; wciÄ&#x2026;Ĺź dalej, dyskretnie acz stanowczo.â&#x20AC;?89 MaĹ&#x201A;y zespĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; na przekĂłr rozpÄ&#x2122;tanej wokĂłĹ&#x201A; niego burzy pozostaĹ&#x201A; zwarty i lojalny: najstarszy spoĹ&#x203A;rĂłd jego dziewiÄ&#x2122;ciu czĹ&#x201A;onkĂłw miaĹ&#x201A; trzydzieĹ&#x203A;ci dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat, najmĹ&#x201A;odszy â&#x20AC;&#x201C; dwadzieĹ&#x203A;cia dwa.90 PoczÄ&#x2026;wszy od lutego roku grupa owa regularnie, co wieczĂłr spotykaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w biurze przy ulicy Martim Francisco (w dzielnicy Santa CecĂ­lia) w celu analizowania pogarszajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; sytuacji religÄłno-politycznej zarĂłwno w Brazylii, jak i na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira, intelektualny przewodnik grupy, podejmowaĹ&#x201A; wszelkie wysiĹ&#x201A;ki, by wpoiÄ&#x2021; jej czĹ&#x201A;onkom potrzebÄ&#x2122; autentycznego i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego Ĺźycia wewnÄ&#x2122;trznego, w przekonaniu, iĹź dziaĹ&#x201A;anie i studiowanie winny siÄ&#x2122; ĹźywiÄ&#x2021; u ĹşrĂłdeĹ&#x201A; modlitwy i poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia. Oto jak wyjaĹ&#x203A;niaĹ&#x201A; termin â&#x20AC;&#x17E;Ĺźycie wewnÄ&#x2122;trzneâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;CzĹ&#x201A;owiek musi dÄ&#x2026;ĹźyÄ&#x2021; do nieustannej samoanalizy. W kaĹźdej chwili powinien znaÄ&#x2021; stan wĹ&#x201A;asnej duszy: dlaczego postÄ&#x2122;puje tak czy inaczej; czy wolno mu postÄ&#x2026;piÄ&#x2021; tak czy inaczej; czy takie lub inne odczucie w obliczu jakiegoĹ&#x203A; wydarzenia zgodne jest z moralnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; katolickÄ&#x2026;. WysiĹ&#x201A;ek ten nazywa siÄ&#x2122; ÂŤĹźyciemÂť, poniewaĹź jest on tak intensywny (i powinien byÄ&#x2021; do tego stopnia ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;y), Ĺźe stanowi dla czĹ&#x201A;owieka jakby istnienie rozwÄłajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; samoistnie na wyĹźszej i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszej pĹ&#x201A;aszczyĹşnie niĹź jego zewnÄ&#x2122;trzna egzystencja. Oto co nazywa siÄ&#x2122; ÂŤĹźyciem wewnÄ&#x2122;trznymÂť. A nazywa siÄ&#x2122; tak wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie dlatego, iĹź wymaga od czĹ&#x201A;owieka nawyku nieprzerwanej samoanalizy i samokontroli, nieustannego dziaĹ&#x201A;ania i Ĺźycia ÂŤwewnÄ&#x2026;trz siebieÂť.â&#x20AC;?91 W studiach i w modlitwie, we wspĂłlnym, braterskim Ĺźyciu codziennym rosĹ&#x201A;a jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i solidarnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; grupy. Ten katakumbowy

P. Corrêa de Oliveira, A Igreja ante a escalada da ameaça comunista. Apelo aos Bispos Silenciosos, Editora Vera Cruz, São Paulo , s.

- .

90 OĹ&#x203A;mioma towarzyszami Doktora Plinio byli: JosĂŠ de Azeredo Santos, Paulo Barros de UlhĂ´a Cintra, JosĂŠ Fernando da Camargo, JosĂŠ Carlos Castilho de Andrade, Fernando Furquim de Almeida, JosĂŠ Gonzaga de Arruda, Adolpho Lindenberg, JosĂŠ Benedicto Pacheco Salles.

91 P. CorrĂŞa de Oliveira, Pio XII, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , III .

89

(

K !" # XX $% okres, w przededniu nowych zmagaĹ&#x201E;, trwaĹ&#x201A; trzy lata.92 W owym czasie dawny zespĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; nie zaprzestaĹ&#x201A; walki z bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dami zapuszczajÄ&#x2026;cymi korzenie w katolickim Ĺ&#x203A;wiecie. Jacques Maritain nie przestawaĹ&#x201A; byÄ&#x2021; jednym z gĹ&#x201A;Ăłwnych jej celĂłw; staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; on tematem krytycznych esejĂłw autorstwa nie tylko Plinia CorrĂŞi de Oliveira,93 ale takĹźe innych zapalonych polemistĂłw, jak ojciec Arlindo Vieira94 czy JosĂŠ Azeredo Santos.95

92 â&#x20AC;&#x17E;Ponura Ĺźniwiarka zabraĹ&#x201A;a z naszych szczupĹ&#x201A;ych szeregĂłw trzech bojownikĂłw. Przede wszystkim wytwornego, nieustraszonego, szlachetnego syna Naszej Pani, niezapomnianego JosĂŠ Gustavo de SouzÄ&#x2122; Queiroza. Z szacunkiem i nostalgiÄ&#x2026; wspominam rĂłwnieĹź ĹźarliwÄ&#x2026;, a jednoczeĹ&#x203A;nie cichÄ&#x2026; i delikatnÄ&#x2026; osobowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bojowej czĹ&#x201A;onkini JOC (Katolickiej MĹ&#x201A;odzieĹźy Robotniczej), pani Angeliki Ruiz. I wreszcie rĂłwnie bojowa i znamienita postaÄ&#x2021; wzorowej gĹ&#x201A;owy rodziny, znakomitego chirurga, ktĂłrego podziwiaĹ&#x201A;o caĹ&#x201A;e Santos, wybitnego profesora uniwersyteckiego i ojca ubogich â&#x20AC;&#x201C; AntĂ´nia Ablasa Filho.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Nasce a TFP, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, II . Na temat JosĂŠ Gustavo de Souza Queiroza zob. Idem, Bemaventurados os puros, porque verĂŁo a Deus, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

III .

93 lutego r. Plinio CorrĂŞa de Oliveira opublikowaĹ&#x201A; i opatrzyĹ&#x201A; komentarzem na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? peĹ&#x201A;ny tekst listu autorstwa Jacquesa Maritaina przesĹ&#x201A;anego do brazylÄłskiej gazety â&#x20AC;&#x17E;O Diarioâ&#x20AC;? w odpowiedzi na krytyczny artykuĹ&#x201A; piĂłra ojca Arlindo Vieiry, ktĂłry ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? paĹşdziernika . Zob. Os â&#x20AC;&#x17E;direitos humanosâ&#x20AC;? e â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr i , i II . Zob. teĹź Idem, Desfazendo exploraçþes maritainistas, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , czerwiec , s. - ; Idem, A Comunidade dos Estados Segundo as normas de Pio XII, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , lipiec , s. - ; Idem, Tolerar o mal em vista de um ben superior e mais vasto, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , sierpieĹ&#x201E; , s. .

94 W Rio de Janeiro â&#x20AC;&#x17E;gĹ&#x201A;Ăłwnym oponentem Maritaina byĹ&#x201A; kulturalny a dzielny jezuita, ojciec Arlindo Vieiraâ&#x20AC;? (P. CorrĂŞa de Oliveira, A Igreja ante a escalada da ameaça comunista, s. ). Arlindo Vieira SJ urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; lipca

r. w CapĂŁo Bonito, w stanie SĂŁo Paulo. WstÄ&#x2026;piwszy w szeregi Towarzystwa Jezusowego ukoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; studia w Rzymie i Paray-le-Monial, po czym powrĂłciĹ&#x201A; do Brazylii, gdzie poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; pracy nauczycielskiej i misyjnej, w ktĂłrej docieraĹ&#x201A; do najbiedniejszych i najbardziej zaniedbanych czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci kraju. OstatniÄ&#x2026; MszÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; odprawiĹ&#x201A; w Diego Vasconcelos, w uroczystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; patrona miasta, sierpnia

r. Rozdawszy KomuniÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; upadĹ&#x201A; martwy na oĹ&#x201A;tarz, wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c wielkie poruszenie wĹ&#x203A;rĂłd obecnych. Przekonanie o jego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci utrzymuje siÄ&#x2122; do dnia dzisiejszego. â&#x20AC;&#x17E;UrzÄ&#x2026;dzane przezeĹ&#x201E; tygodnie eucharystyczne przynoszÄ&#x2026; paraďŹ om duchowÄ&#x2026; odnowÄ&#x2122;.

Proboszczowie bÄłÄ&#x2026; siÄ&#x2122; o moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; goszczenia go. NiemaĹ&#x201A;a liczba biskupĂłw korzysta z jego znakomitej posĹ&#x201A;ugi. Umie on bowiem dobrociÄ&#x2026; ujmowaÄ&#x2021; ludzkie serca. Urzeka darem wymowy â&#x20AC;&#x201C; jego sĹ&#x201A;owa zdajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; nieĹ&#x203A;Ä&#x2021; prawdziwie nadprzyrodzone orÄ&#x2122;dzie.â&#x20AC;? A. Maia SJ, CrĂ´nica dos Jesuitas do Brasil centro-leste, Ediçþes Loyola, SĂŁo Paulo, s. . Na temat ojca Vieiry zob. Francisco Leme Lopoes SJ, A mensagem espiritual do P. Arlindo Vieira SJ ( - ), â&#x20AC;&#x17E;Verbumâ&#x20AC;? nr , , s. - ; Id. O P. Arlindo Vieira S.J., constante evocaçÄ&#x192;o, â&#x20AC;&#x17E;Verbumâ&#x20AC;? nr , s. â&#x20AC;&#x201C; .

95 We wrzeĹ&#x203A;niu r. wydawany w PetrĂłpolis magazyn â&#x20AC;&#x17E;Vozesâ&#x20AC;? opublikowaĹ&#x201A; artykuĹ&#x201A; autorstwa JosĂŠ Azeredo Santosa zatytuĹ&#x201A;owany O rĂ´lo compressor totalitĂĄrio e a responsabilidade dos catĂłlicos, w ktĂłrym krytyce poddana zostaĹ&#x201A;a zarĂłwno doktryna Maritaina, jak i jej obrona przeprowadzona przez TristĂŁo de Athayde. Grudniowy numer â&#x20AC;&#x17E;Revista EclesiĂĄstica Brasileiraâ&#x20AC;? przyniĂłsĹ&#x201A; tekst wyjaĹ&#x203A;niajÄ&#x2026;cy wagÄ&#x2122; i stosownoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zagadnienia poruszonego z wyczuciem i przenikliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. JuĹź w marcu jednak pismo zostaĹ&#x201A;o zmuszone do publikacji noty kardynaĹ&#x201A;a Vasconcellosa Mo y, w ktĂłrej nie kryĹ&#x201A; on swej dezaprobaty dla artykuĹ&#x201A;u Azeredo Santosa.

(

W 7 A$#= K < #$ = W okresie izolacji i niezrozumienia pomiÄ&#x2122;dzy przyjaciĂłĹ&#x201A;mi z grupy znajdujemy ojca Waltera Mariaux,96 wybitnego niemieckiego jezuitÄ&#x2122;, ktĂłrego Doktor Plinio charakteryzuje nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: â&#x20AC;&#x17E;Bardzo wysoki blondyn, tryskajÄ&#x2026;cy zdrowiem typ Herkulesa o szerokiej gestykulacji i Ĺ&#x201A;apskach feldmarszaĹ&#x201A;ka, sprawia na pierwszy rzut oka wraĹźenie czĹ&#x201A;owieka krzepkiego i zdecydowanego; wraĹźenie to jednak pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bia siÄ&#x2122; z czasem o coraz to nowe rysy psychologiczne. Nie znaĹ&#x201A;em wczeĹ&#x203A;niej osobowoĹ&#x203A;ci bogatszej w przeciwieĹ&#x201E;stwa, ktĂłre jednakowoĹź tak Ĺ&#x203A;wietnie by ze sobÄ&#x2026; harmonizowaĹ&#x201A;y.97 W roku przeĹ&#x201A;oĹźeni wezwali ojca Mariaux, kierownika duchowego sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej w szkole SĂŁo Luiz, do Europy. CzÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; czĹ&#x201A;onkĂłw kierowanej przezeĹ&#x201E; sodalicji zwrĂłciĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wobec tego ku grupie spotykajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; pod przewodnictwem Plinia CorrĂŞi de Oliveira przy ulicy Martim Francisco. Tak narodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;Grupo da Martimâ&#x20AC;?, w ktĂłrej prym wiedli czterej bracia rodziny Vidigal Xavier da Silveira, dr Luiz Nazareno de Assumpção Filho, dr Eduardo de Barros Brotero, prof. Paulo CorrĂŞa de Brito Filho i JosĂŠ Luiz Marinho Villac, przyszĹ&#x201A;y rektor seminarium w Campos.98

Ojciec Walter Mariaux urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; grudnia

w niemieckiej miejscowoĹ&#x203A;ci Ă&#x153;lzen; w roku

wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do Towarzystwa Jezusowego, a w roku przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie. SodalicyjnÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; apostolskÄ&#x2026; rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w Kolonii ( ), po czym prowadziĹ&#x201A; jÄ&#x2026; w MĂźnsterze ( ). Na poczÄ&#x2026;tku roku przeniĂłsĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do Rzymu, do Centralnego Sekretariatu Sodalicji MariaĹ&#x201E;skich. Otwarta wrogoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wobec narodowego socjalizmu zamknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a mu drogÄ&#x2122; powrotu do Niemiec. Tak wiÄ&#x2122;c, w roku ojciec Mariaux zostaĹ&#x201A; wysĹ&#x201A;any do Brazylii z poleceniem kontynuacji apostolstwa sodalicyjnego.

Jeszcze tego samego roku doĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A; on do zespoĹ&#x201A;u â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?. Do Niemiec powrĂłciĹ&#x201A; w roku , najpierw do Hanoweru, skÄ&#x2026;d później udaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do Monachium, gdzie od roku

kierowaĹ&#x201A; Paulus-Kreis, sĹ&#x201A;ynnÄ&#x2026; sodalicjÄ&#x2026; Maior Latina oraz krajowym sekretariatem sodalicji mariaĹ&#x201E;skich. Miejscem prezentacji tej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci byĹ&#x201A; magazym Die Sendung.

Ojciec Mariaux zmarĹ&#x201A; kwietnia r. w Monachium. Pod pseudonimem Testis Fidelis opublikowaĹ&#x201A; El Christianismo en el Tercer Reich (La Verdad, Buenos Aires

), znakomicie udokumentowanÄ&#x2026;, pisanÄ&#x2026; z nieprzejednanych pozycji analizÄ&#x2122; narodowosocjalistycznego antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa. Na temat ojca Mariaux zob. Walter Fincke, P. Dr Walter Mariaux SJ, â&#x20AC;&#x17E;Sendungâ&#x20AC;? nr , , s. -

; Max von Gumppenberg SJ, Walter Mariaux SJ. Ein Leben im Dienste der Kongregation, â&#x20AC;&#x17E;Korrispondenzâ&#x20AC;? nr , , s.

-

; HĂŠja Gyula SJ, Father Walter Mariaux SJ ( - ), â&#x20AC;&#x17E;Acies Ordinataâ&#x20AC;?, nr - , - , s. - .

97 P. CorrĂŞa de Oliveira, Em ItaicĂ­, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV .

98 Kanonik JosĂŠ Luiz Villac wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do seminarium w roku (Doktor Plinio byĹ&#x201A; jego dobrodziejem, przy przyjmowaniu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceĹ&#x201E; kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skich). Przez dziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; dyrektora seminarium w Jacarezinho, później w Campos. Przeprowadziwszy siÄ&#x2122; do SĂŁo Paulo zostaĹ&#x201A; kapelanem TFP i mĂłgĹ&#x201A; posĹ&#x201A;ugiwaÄ&#x2021; Pliniowi CorrĂŞi de Oliveira w czasie jego choroby i w chwili Ĺ&#x203A;mierci.

96

(!

K !" # XX $%

. Gwiazda poĹ&#x203A;rĂłd nocyâ&#x20AC;Ś W styczniu roku nadeszĹ&#x201A;a nagĹ&#x201A;a a niespodziewana wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; o nominacji ksiÄ&#x2122;dza de Proença Sigaud na biskupa Jacarezinho.99 Kilka miesiÄ&#x2122;cy później ksiÄ&#x2026;dz AntĂ´nio de Castro Mayer zostaĹ&#x201A; koadiutorem arcybiskupa Campos.100 Obaj duchowni, odsuniÄ&#x2122;ci na boczny tor z powodu swego poparcia dla grupy zwiÄ&#x2026;zanej z tygodnikiem â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; oraz dla ksiÄ&#x2026;Ĺźki W obronie Akcji Katolickiej, zostali obdarzeni gestem zaufania ze strony Stolicy Apostolskiej, noszÄ&#x2026;cym znamiÄ&#x2122; zadoĹ&#x203A;Ä&#x2021;uczynienia. Oto jak Ăłw epizod wspomina Plinio CorrĂŞa de Oliveira: â&#x20AC;&#x17E;WciÄ&#x2026;Ĺź pamiÄ&#x2122;tam ten styczniowy dzieĹ&#x201E; roku , kiedy przekazywaĹ&#x201A;em moim przyjacioĹ&#x201A;om wieĹ&#x203A;Ä&#x2021;, iĹź, wedle sĹ&#x201A;Ăłw z radia, Pius XII mianowaĹ&#x201A; ksiÄ&#x2122;dza Sigaud biskupem Jacarezinho. Co? Jak to? Wielka byĹ&#x201A;a nasza radoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ale jeszcze wiÄ&#x2122;ksze wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci. Zawierucha wygnaĹ&#x201A;a ksiÄ&#x2122;dza Sigaud jako misjonarza do dalekiej Hiszpanii. Czy wiÄ&#x2122;c powrĂłci? Tak, powrĂłci. I radoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nasza wzniosĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ku niebu niczym hymn. PoĹ&#x203A;rĂłd nocy naszego wygnania, ponad wrakiem naszej Ĺ&#x201A;odzi zapĹ&#x201A;onÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a gwiazda.

Wbrew wszelkim oczekiwaniom radoĹ&#x203A;Ä&#x2021; po raz kolejny zawitaĹ&#x201A;a do nas juĹź w nastÄ&#x2122;pnym roku. Kiedy pewnego wieczoru, w marcu

roku, przybyĹ&#x201A;em do naszych katakumb, drzwi otworzyĹ&#x201A; mi jeden z przyjaciĂłĹ&#x201A;, wielce rozradowany. Kanonik Mayer, ktĂłry podczas zawieruchy zostaĹ&#x201A; zdegradowany z wysokiego stanowiska wikariusza generalnego archidiecezji do roli paraďŹ alnego ksiÄ&#x2122;dza w odlegĹ&#x201A;ym, aczkolwiek ciekawym Belenzinho, wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie zakomunikowaĹ&#x201A; nam swÄ&#x2026; nominacjÄ&#x2122; na biskupa-koadiutora diecezji Campos. Nie muszÄ&#x2122; dodawaÄ&#x2021;, z jakim entuzjazmem niezwĹ&#x201A;ocznie pospieszyliĹ&#x203A;my doĹ&#x201E; z gratulacjami.â&#x20AC;?101 listopada roku opublikowana zostaĹ&#x201A;a encyklika Mediator Dei102 dotyczÄ&#x2026;ca Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej liturgii. Celem jej byĹ&#x201A;o skorygowanie wszelkich 99 KsiÄ&#x2026;dz de Proença Sigaud przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; sakrÄ&#x2122; biskupiÄ&#x2026; maja r. z rÄ&#x2026;k nuncjusza papieskiego. Plinio porĂłwnaĹ&#x201A; go wĂłwczas do wielkich postaci brazylÄłskiego episkopatu, takich jak biskup Vital i arcybiskup Duarte Leopoldo a Silva, â&#x20AC;&#x17E;wzory mÄ&#x2122;stwa i wytrwaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, walecznoĹ&#x203A;ci i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej Ĺ&#x203A;miaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Gdy idzie o prawdziwÄ&#x2026; i niezĹ&#x201A;omnÄ&#x2026; wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; duszy, moĹźna siÄ&#x2122; po nim wiele spodziewaÄ&#x2021;â&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Oliveira, Dominus conservet eum, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , IV .

100 Po jego Ĺ&#x203A;mierci w styczniu r. ksiÄ&#x2026;dz de Castro Mayer zostaĹ&#x201A; biskupem tej waĹźnej diecezji w stanie Rio de Janeiro.

101 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nasce a TFP, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, II .

102 Pius XII, Encyklika Mediator Dei z listopada r., w: AAS ( ), t. , s.

- . Zob. J. Froger, Lâ&#x20AC;&#x2122;encyclique Mediator Dei, â&#x20AC;&#x17E;La PensĂŠe catholiqueâ&#x20AC;?, nr , , s. - .

("

W 7 A$#= K < #$ = dewiacji wystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych w ruchu liturgicznym. ByĹ&#x201A;a ona kontynuacjÄ&#x2026; papieskiego nauczania zapoczÄ&#x2026;tkowanego encyklikÄ&#x2026; Mystici Corporis103. â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? powitaĹ&#x201A; encyklikÄ&#x2122; z radoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, zamieszczajÄ&#x2026;c peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; wersjÄ&#x2122; tego waĹźnego dokumentu.104 W roku nastÄ&#x2122;pnym, w konstytucji Bis saeculari105 Pius XII sformuĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; deďŹ nicjÄ&#x2122; Akcji Katolickiej wykazujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wyraĹşne analogie z postulatami Doktora Plinio. W roku Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; przestrogÄ&#x2122; przed tendencjÄ&#x2026; do zrĂłwnywania róşnorodnych form apostolatu w celu ograniczenia ich wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie do Akcji Katolickiej.

PrzypominaĹ&#x201A;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;we wspaniaĹ&#x201A;ym ruchu apostolstwa Ĺ&#x203A;wieckich na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie (â&#x20AC;Ś) musimy unikaÄ&#x2021; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du tych, ktĂłrzy (â&#x20AC;Ś) usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2026; róşnorodne formy apostolstwa prowadzonego dla dobra dusz dostosowaÄ&#x2021; do ujednoliconego wzorcaâ&#x20AC;?.106 Taki sposĂłb dziaĹ&#x201A;ania â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;la Pius XII, Encyklika Mystici Corporis z czerwca r., w: AAS ( ), t. , s. â&#x20AC;&#x201C; ; wyd. polskie: TUM, WrocĹ&#x201A;aw . Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Mystici Corporis Christi, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , X ; o. JosĂŠ Fernandes Veloso, O â&#x20AC;&#x2DC;liturgismoâ&#x20AC;&#x2122; condenado pelo Santo Padre Pio XII, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , IV ; o. Ascanio BrandĂŁo, Falsos profetas, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , V .

104 P. CorrĂŞa de Oliveira, Notas e comentĂĄrios Ă EncĂ­clica Mediator Dei, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

XII . â&#x20AC;&#x17E;Publikacja encykliki Mediator Dei stanowi dla wszystkich powĂłd do Ĺźywej i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej radoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? (Idem, FĂŠ, uniĂŁo e disciplina, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII ). Numer

byĹ&#x201A; ostatnim numerem â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? wydanym pod redakcjÄ&#x2026; Plinia CorrĂŞi de Oliveira; publikacja komentarza na temat encykliki Mediator Dei staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; prawdopodobnie ostatecznym argumentem na rzecz dymisji Doktora Plinio i jego zespoĹ&#x201A;u.

105 Pius XII, Konstytucja apostolska Bis saeculari z wrzeĹ&#x203A;nia

r. Zob. Ludger Brien SJ, La constitution â&#x20AC;&#x17E;Bis saeculariâ&#x20AC;?, texte et commentaire, wyd. , SecrĂŠtariat National des CongrĂŠgations Mariales, MontrĂŠal

; bp A. de Castro Mayer, A Constituição Apostolica â&#x20AC;&#x17E;Bis saeculari Dieâ&#x20AC;?. RepercussĂľes jurĂ­dicas. Esclarecimentos doutrinĂĄrios (konferencja wygĹ&#x201A;oszona w Piracicaba grudnia

r.) w: Las Congregaciones Marianas. Documentos PontiďŹ cios, Zaragoza .

Zob. TeĹź Fr. Juan Bautista M. Ferre OC, Catolicismo o Capillismo, Emamevica, Madrid ; Idem, La AcciĂłn CatĂłlica Piedra de escandalo, Emamevica, Madrid

; Arturo Alonso Lobo OP, Que es y que no es la AcciĂłn CatĂłlica, Impr. de Aldecoa, Madrid ; Idem, LaicologĂ­a y AcciĂłn CatĂłlica, Studium, Madrid-Buenos Aires ; Fr. Cyrillus B. Papali OCD, De apostolatu laicorum,wyd. . Teresianum, Roma .

106 Pius XII, OrÄ&#x2122;dzie radiowe do Kongresu Sodalicji MariaĹ&#x201E;skich w Barcelonie grudnia

r. â&#x20AC;&#x17E;Musimy unikaÄ&#x2021; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du tych, ktĂłrzy powodowani chwalebnym zapaĹ&#x201A;em usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2026; róşnorodne formy apostolstwa prowadzonego dla dobra dusz dostosowaÄ&#x2021; do ujednoliconego wzorca. CzyniÄ&#x2026; to na skutek krĂłtkowzrocznoĹ&#x203A;ci, zupeĹ&#x201A;nie obcej tradycji i duchowi KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cego spadkobiercÄ&#x2026; nauki Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego PawĹ&#x201A;a: â&#x20AC;šâ&#x20AC;šRóşne sÄ&#x2026; dary Ĺ&#x201A;aski, lecz ten sam Duchâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş ( Kor , ). Podobnie jak to ma miejsce w wojsku, gdzie rozmaite oddziaĹ&#x201A;y i jednostki poprzez samÄ&#x2026; swÄ&#x2026; róşnorodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zapewniajÄ&#x2026; harmonÄłne wspĂłĹ&#x201A;dziaĹ&#x201A;anie, ktĂłre prowadzi do zwyciÄ&#x2122;stwa, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; obok innych form gorliwoĹ&#x203A;ci, jakkolwiek byĹ&#x201A;yby one waĹźne i niezbÄ&#x2122;dne â&#x20AC;&#x201C; Ĺźyczy sobie i oĹźywia istnienie organizacji apostolatu Ĺ&#x203A;wieckich(...) Pragnie, by kwitĹ&#x201A;y one i rozwÄłaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; zgodnie z wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; strukturÄ&#x2026; organizacyjnÄ&#x2026; i metodami pracy, dostarczajÄ&#x2026;c w ten sposĂłb jawnego dowodu, iĹź w wojsku Chrystusowym istnieje owocna róşnorodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; katolickiego apostolatu, przejawiajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; w rozmaitych stowarzyszeniach i instytucjach, ktĂłre oddajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; intensywnej pracy pod kierownictwem i opiekÄ&#x2026; NajwyĹźszej GĹ&#x201A;owy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;? Ibidem; zob. IP, t. IV, Il Laicato, s.

.

103

(#

K !" # XX $% Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;jest zupeĹ&#x201A;nie obcy duchowi KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?, ktĂłry â&#x20AC;&#x17E;sprzyja pewnej formie jednoĹ&#x203A;ci w róşnorodnoĹ&#x203A;ci takiego apostolatu, kierujÄ&#x2026;c go do wspĂłlnego celu przez braterskÄ&#x2026; wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2122; i jednoczÄ&#x2026;c wysiĹ&#x201A;ki wszystkich pod kierownictwem biskupĂłw.â&#x20AC;?

Nie istnieje ani jeden tekst autorstwa Piusa XII, w ktĂłrym moĹźna byĹ&#x201A;oby przeczytaÄ&#x2021;, iĹź Akcja Katolicka stanowi â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwoâ&#x20AC;? w hierarchicznym apostolacie.107 â&#x20AC;&#x17E;Apostolat ten pozostaje zawsze apostolatem Ĺ&#x203A;wieckich i nie staje siÄ&#x2122; apostolatem hierarchicznym, nawet kiedy dziaĹ&#x201A;a z upowaĹźnienia hierarchii.â&#x20AC;?108 W celu unikniÄ&#x2122;cia wszelkich nieporozumieĹ&#x201E; i niejasnoĹ&#x203A;ci, papieĹź zawsze uĹźywa sĹ&#x201A;owa â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;pracaâ&#x20AC;?.

WypowiadajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; przeciwko rozumieniu apostolatu Ĺ&#x203A;wieckiego w kategoriach emancypacji wobec Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej hierarchii, papieĹź Pius XII stwierdza: â&#x20AC;&#x17E;BĹ&#x201A;Ä&#x2122;dem byĹ&#x201A;oby widzieÄ&#x2021; w Akcji Katolickiej (â&#x20AC;Ś) coĹ&#x203A; zupeĹ&#x201A;nie nowego, jakÄ&#x2026;Ĺ&#x203A; zmianÄ&#x2122; w strukturach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, nowÄ&#x2026; formÄ&#x2122; apostolatu Ĺ&#x203A;wieckich dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cych ramiÄ&#x2122; w ramiÄ&#x2122; z kapĹ&#x201A;anami, nie zaĹ&#x203A; podporzÄ&#x2026;dkowanych im. W apostolskim dziele KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wieccy zawsze wspĂłĹ&#x201A;pracowali z hierarchiÄ&#x2026;, jako podwĹ&#x201A;adni biskupa czy tego, komu biskup powierzyĹ&#x201A; odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; za opiekÄ&#x2122; nad duszami znajdujÄ&#x2026;cymi siÄ&#x2122; w jego jurysdykcji. Akcja Katolicka nadaĹ&#x201A;a jedynie tej wspĂłĹ&#x201A;pracy nowÄ&#x2026; formÄ&#x2122; organizacyjnÄ&#x2026;, w celu uzyskania lepszego i bardziej efektywnego sposobu dziaĹ&#x201A;ania.â&#x20AC;?109 â&#x20AC;&#x17E;Ostatnimi czasy pojawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; i w wielu miejscach rozprzestrzeniĹ&#x201A;a tak zwana ÂŤteologia Ĺ&#x203A;wieckaÂť; wyrosĹ&#x201A;a teĹź nowa klasa ÂŤĹ&#x203A;wieckich teologĂłwÂť domagajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci. (...) Przeciwnie, podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; naleĹźy, iĹź nigdy nie byĹ&#x201A;o, nie ma i nie bÄ&#x2122;dzie w KoĹ&#x203A;ciele prawowitego urzÄ&#x2122;du nauczycielskiego Ĺ&#x203A;wieckich, wyjÄ&#x2122;tego przez Boga spod zwierzchnoĹ&#x203A;ci, kierownictwa i dozoru wĹ&#x201A;adzy duchownej. W istocie wiÄ&#x2122;c sama odmowa podporzÄ&#x2026;dkowania siÄ&#x2122; dostarcza przekonujÄ&#x2026;cego dowodu, iĹź Ĺ&#x203A;wieckimi, ktĂłrzy w ten sposĂłb wypowiadajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; i dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;, nie kieruje Duch BoĹźy i Chrystusowy.â&#x20AC;?110 J.-G. Dubuc, Les relations entre hiĂŠrarchie et laĂŻcat, s. .

Pius XII, PrzemĂłwienie podczas II Ĺ&#x161;wiatowego Kongresu apostolstwa Ĺ&#x203A;wieckich paĹşdziernika r., w: IP, t. IV, Il Laicato, s. n.

109 Pius XII, PrzemĂłwienie do kierownikĂłw wĹ&#x201A;oskiej Akcji Katolickiej z maja

r., w: IP, t. IV, Il Laicato, s. . Zob. teĹź Pius XII, PrzemĂłwienie na Ĺ&#x203A;wiatowym kongresie apostolstwa Ĺ&#x203A;wieckich paĹşdziernika

r., w: IP, t. IV, Il Laicato, s. n.

110 Pius XII, PrzemĂłwienie do kardynaĹ&#x201A;Ăłw i biskupĂłw z okazji kanonizacji Piusa X, maja

r., w: IP, t. IV, Il laicato, s. n.

107

108

($

W 7 A$#= K < #$ = W sprzeciwie wobec przyznawaniu Ĺ&#x203A;wieckim wĹ&#x201A;adzy skĹ&#x201A;adania oďŹ ary papieĹź podkreĹ&#x203A;la, iĹź: â&#x20AC;&#x17E;KapĹ&#x201A;an-celebrans, uosabiajÄ&#x2026;c Chrystusa, jako jedyny skĹ&#x201A;ada oďŹ arÄ&#x2122;, nie czyni zaĹ&#x203A; tego lud ani klerycy, ani nawet ksiÄ&#x2122;Ĺźa naboĹźnie celebransowi asystujÄ&#x2026;cy, nawet wtedy, gdy ci wszyscy mogÄ&#x2026; uczestniczyÄ&#x2021; i uczestniczÄ&#x2026; aktywnie w jakiĹ&#x203A; sposĂłb w OďŹ erze.

Wierni, mimo uczestnictwa w OďŹ erze Eucharystycznej, nie posiadajÄ&#x2026; mocy kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skiej, jak juĹź podkreĹ&#x203A;liliĹ&#x203A;my to w encyklice o Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej liturgii, Mediator Dei. (â&#x20AC;Ś) SÄ&#x2026; tacy, ktĂłrzy nie ustali w uzasadnianiu autentycznoĹ&#x203A;ci wĹ&#x201A;adzy skĹ&#x201A;adania oďŹ ary przez wszystkich, nawet Ĺ&#x203A;wieckich, ktĂłrzy poboĹźnie uczestniczÄ&#x2026; w oďŹ erze Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej. (...) NaleĹźy stanowczo podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, iĹź ÂŤkapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwoÂť powszechne wszystkich wiernych, jakkolwiek waĹźne i wyjÄ&#x2026;tkowe, róşni siÄ&#x2122; od kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwa w peĹ&#x201A;nym i wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu nie tylko rangÄ&#x2026;, ale rĂłwnieĹź samÄ&#x2026; istotÄ&#x2026;, ktĂłra leĹźy we wĹ&#x201A;adzy skĹ&#x201A;adania oďŹ ary samego Chrystusa.â&#x20AC;?111 Symbolicznym zamkniÄ&#x2122;ciem okresu ostracyzmu byĹ&#x201A; list z Sekretariatu Stanu datowany na lutego roku, podpisany przez Ăłwczesnego podsekretarza stanu, arcybiskupa Giovanniego Ba istÄ&#x2122; Montiniego, ktĂłry przyniĂłsĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞi de Oliveira oďŹ cjalnÄ&#x2026; pochwaĹ&#x201A;Ä&#x2122; i bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo papieĹźa Piusa XII za ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; pt. W obronie Akcji Katolickiej.112 KsiÄ&#x2026;Ĺźka Plinia CorrĂŞi de Oliveira okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; udzielonÄ&#x2026; z wyprzedzeniem odpowiedziÄ&#x2026; na wiele bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnych i niebezpiecznych teorii majÄ&#x2026;cych rozwinÄ&#x2026;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; w nastÄ&#x2122;pnych latach. Dewiacje liturgiczne Pius XII, PrzemĂłwienie do kardynaĹ&#x201A;Ăłw i biskupĂłw z listopada r., w: IP, t. IV, Il laicato, s. n.

112 Oto treĹ&#x203A;Ä&#x2021; listu watykaĹ&#x201E;skiego sekretariatu stanu adresowanego do Plinia CorrĂŞi de Oliveira lutego r.: â&#x20AC;&#x17E;Czcigodny Panie, powodowany synowskim oddaniem i czciÄ&#x2026; oďŹ arowaĹ&#x201A; Pan Ojcu Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;temu swÄ&#x2026; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; Em Defesa da Ação CatĂłlica, w ktĂłrej wykazaĹ&#x201A; Pan wielkÄ&#x2026; troskÄ&#x2122; i rzetelnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jego Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tobliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wyraĹźa zadowolenie z PaĹ&#x201E;skich wyjaĹ&#x203A;nieĹ&#x201E; oraz z podjÄ&#x2122;tego wysiĹ&#x201A;ku obrony Akcji Katolickiej â&#x20AC;&#x201C; na ktĂłrej temat posiada Pan caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowÄ&#x2026; wiedzÄ&#x2122; i ktĂłrÄ&#x2026; darzy Pan ogromnym szacunkiem â&#x20AC;&#x201C; przeprowadzonych z tak wielkÄ&#x2026; jasnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i przenikliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, Ĺźe dla wszystkich staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; jasne, jak waĹźnym zadaniem jest badanie i rozpowszechnianie tej pomocniczej formy apostolatu hierarchicznego. Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty z caĹ&#x201A;ego serca wyraĹźa nadziejÄ&#x2122;, iĹź PaĹ&#x201E;ska praca wyda bogaty i dojrzaĹ&#x201A;y plon, ktĂłrego Ĺźniwo okaĹźe siÄ&#x2122; niemaĹ&#x201A;ym pocieszeniem. ĹťywiÄ&#x2026;c pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, Ĺźe tak wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie siÄ&#x2122; stanie, udziela Panu apostolskiego bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwa. Tymczasem pozostajÄ&#x2122; szczerze oddany, J. B. Montini.â&#x20AC;?

W roku arcybiskup Montini zostaĹ&#x201A; wybrany papieĹźem i przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; imiÄ&#x2122; PawĹ&#x201A;a VI. KsiÄ&#x2026;Ĺźka uzyskaĹ&#x201A;a ponadto aprobatÄ&#x2122; szeĹ&#x203A;ciu arcybiskupĂłw i piÄ&#x2122;tnastu biskupĂłw brazylÄłskich. Zob. Em Defesa da Ação CatĂłlica. Aprovaçþes e encomios de autoridades eclesiĂĄsticas, SĂŁo Paulo

.

111

(%

K !" # XX $% i sekularystyczne zrodzone w Ĺ&#x201A;onie Akcji Katolickiej wybuchĹ&#x201A;y w koĹ&#x201E;cu i na ksztaĹ&#x201A;t raka rozwinÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y siÄ&#x2122; w okresie posoborowym, ukazujÄ&#x2026;c nowÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; samego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. WszakĹźe juĹź w tamtych latach awangardowi teologowie w rodzaju Yvesa Congara113 czy Karla Rahnera114 podejmowali wysiĹ&#x201A;ki zmierzajÄ&#x2026;ce do sformuĹ&#x201A;owania na bazie rozwoju Akcji Katolickiej nowej, egalitarnej â&#x20AC;&#x17E;teologii laikatuâ&#x20AC;?, juĹź wĂłwczas zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;cej kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwo kobiet.115

. Nowy sztandar: â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?

W styczniu

roku biskup AntĂ´nio de Castro Mayer zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; w Campos miesiÄ&#x2122;cznik kulturalny zatytuĹ&#x201A;owany â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, ktĂłrego zespoĹ&#x201A;em redakcyjnym kierowaÄ&#x2021; miaĹ&#x201A; JosĂŠ Carlos Castilho de Andrade, byĹ&#x201A;y sekretarz redakcji â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153;. SpoĹ&#x203A;rĂłd dawnych wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw w skĹ&#x201A;ad zespoĹ&#x201A;u weszli rĂłwnieĹź: Fernando Furquim de Almeida odpowiedzialny za dziaĹ&#x201A; historii KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, Adolpho Lindenberg â&#x20AC;&#x201C; autor komentarzy na temat miÄ&#x2122;dzynarodowej polityki i ekonomii, oraz JosĂŠ de Azeredo Santos zajmujÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; ďŹ lozoďŹ Ä&#x2026; i socjologiÄ&#x2026; w dziale Nova et Vetera. Plinio CorrĂŞa de Oliveira otworzyĹ&#x201A; pierwszy numer â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nie podpisanym artykuĹ&#x201A;em majÄ&#x2026;cym odegraÄ&#x2021; rolÄ&#x2122; manifestu katolickiej kontrrewolucji.116 PodkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c znaczenie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ta Chrystusa KrĂłla pisaĹ&#x201A; on: â&#x20AC;&#x17E;To nade wszystko KrĂłl Niebieski. Ale KrĂłl, ktĂłry wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; sprawuje juĹź na tym Ĺ&#x203A;wiecie. KrĂłl, ktĂłry z deďŹ nicji posiada wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; najwyĹźszÄ&#x2026; i peĹ&#x201A;nÄ&#x2026;. KrĂłl ustanawia prawa, rzÄ&#x2026;dzi i sÄ&#x2026;dzi, a jego panowanie staje siÄ&#x2122; efektywne, kiedy poddani uznajÄ&#x2026; jego uprawnienia i poddajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; jego prawom. Jezus Chrystus uprawniony jest panowaÄ&#x2021; nad nami wszystkimi. On ustanowiĹ&#x201A; prawa, On rzÄ&#x2026;dzi i On bÄ&#x2122;dzie nas sÄ&#x2026;dziĹ&#x201A;. Naszym zaĹ&#x203A; obowiÄ&#x2026;zkiem jest uczyniÄ&#x2021; krĂłlewskÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; Chrystusa efektywnÄ&#x2026; poprzez posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo jego prawom. Ta wĹ&#x201A;adza jest faktem indywidualnym, gdy odnosi siÄ&#x2122; do posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;Yves Congar, Jalons pour une thĂŠologie du laĂŻcat, Editions du Cerf, Paris .

Karl Rahner SJ, Lâ&#x20AC;&#x2122;apostolat des laĂŻcs, tĹ&#x201A;um. francuskie, â&#x20AC;&#x17E;Nouvelle Revue ThĂŠologiqueâ&#x20AC;?, ,

, t. , s. - .

115 â&#x20AC;&#x17E;W kaĹźdym przypadku prawowitego i zwyczajowego posiadania czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowej choÄ&#x2021;by mocy liturgicznej lub prawnej, wykraczajÄ&#x2026;cej poza podstawowe uprawnienia kaĹźdej osoby ochrzczonej, nie jest siÄ&#x2122; ÂŤĹ&#x203A;wieckimÂť w zwykĹ&#x201A;ym sensie tego sĹ&#x201A;owa, nie naleĹźy siÄ&#x2122; juĹź do zwykĹ&#x201A;ego ÂŤludu BoĹźegoÂť. (â&#x20AC;Ś) W sensie stricte teologicznym kobieta jak najbardziej moĹźe naleĹźeÄ&#x2021; do ÂŤstanu kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skiegoÂť, chociaĹź zakres mocy, jakÄ&#x2026; moĹźe uzyskaÄ&#x2021;, jest znacznie bardziej ograniczony niĹź w przypadku mÄ&#x2122;Ĺźczyzny.â&#x20AC;? K. Rahner, op. cit. s. - .

116 P. CorrĂŞa de Oliveira, A cruzada do sĂŠculo XX, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , styczeĹ&#x201E;

.

113 114

(&

W 7 A$#= K < #$ = stwa, ktĂłre kaĹźda wierna dusza winna jest Panu naszemu Jezusowi Chrystusowi. W rzeczy samej krĂłlewska wĹ&#x201A;adza Chrystusa dotyczy dusz, i dlatego dusza kaĹźdego z nas jest czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; terytorium objÄ&#x2122;tego jurysdykcjÄ&#x2026; Chrystusa KrĂłla. KrĂłlewska wĹ&#x201A;adza Chrystusa stanie siÄ&#x2122; faktem spoĹ&#x201A;ecznym, jeĹ&#x203A;li swe posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo okaĹźÄ&#x2026; Mu ludzkie spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci. MoĹźna zatem powiedzieÄ&#x2021;, Ĺźe krĂłlewska wĹ&#x201A;adza Chrystusa staje siÄ&#x2122; efektywna na ziemi, zarĂłwno w sensie indywidualnym, jak i spoĹ&#x201A;ecznym, kiedy ludzie w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi swoich dusz i w swych dziaĹ&#x201A;aniach podporzÄ&#x2026;dkowujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; prawu Chrystusowemu, a spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa czyniÄ&#x2026; to samo w swych instytucjach, prawach, zwyczajach, w wymiarze kulturalnym i artystycznym.â&#x20AC;?117 W cyklu obszernych esejĂłw publikowanych na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? w latach

- Plinio CorrĂŞa de Oliveira poĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; doktrynalne fundamenty pod swe przyszĹ&#x201A;e arcydzieĹ&#x201A;o zatytuĹ&#x201A;owane Rewolucja i Kontrrewolucja. Jego poglÄ&#x2026;d na spoĹ&#x201A;eczne panowanie Chrystusa stanowiĹ&#x201A; antytezÄ&#x2122; zdobywajÄ&#x2026;cego popularnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poglÄ&#x2026;du Maritaina, ktĂłry brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel poddawaĹ&#x201A; nieustannej krytyce. Intelektualny wkĹ&#x201A;ad Doktora Plinio w tworzenie miesiÄ&#x2122;cznika wyraĹźaĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, poza artykuĹ&#x201A;ami wstÄ&#x2122;pnymi, w tekstach publikowanych w dziale zatytuĹ&#x201A;owanym Ĺ&#x161;rodowiska, Zwyczaje, Cywilizacje, w ktĂłrych poprzez analizÄ&#x2122; obrazĂłw, zdjÄ&#x2122;Ä&#x2021;, rysunkĂłw czy typĂłw mody autor podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; wartoĹ&#x203A;ci cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej oraz ukazywaĹ&#x201A; postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy proces ich rozkĹ&#x201A;adu, odsĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;c przy tym aspekty podejmowane przez pisarzy kontrrewolucyjnych rzadko lub zgoĹ&#x201A;a nigdy.118 Tymczasem prowadzona przez â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? batalia przeciwko katolickiemu progresywizmowi zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a rozprzestrzeniaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; szeroko poza granice diecezji Campos. Nowe pismo róşniĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; od â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153; w jednej zasadniczej kwestii: tamto wydawnictwo byĹ&#x201A;o zwykĹ&#x201A;Ä&#x2026; gazetÄ&#x2026;, nowe zaĹ&#x203A; przygotowywaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; do roli organu ruchu.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira i jego wspĂłĹ&#x201A;pracownicy rozpoczÄ&#x2122;li podróşe do rozmaitych krajĂłw Ameryki PoĹ&#x201A;udniowej i Europy w celu nawiÄ&#x2026;zania kontaktu z krÄ&#x2122;gami katolickimi i antykomunistycznymi na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. MoĹźemy sobie wyobraziÄ&#x2021; przejÄ&#x2122;cie, z jakim Doktor Plinio po raz pierwszy przybyĹ&#x201A; do Rzymu latem Roku Jubileuszowego . W Wiecznym MieĹ&#x203A;cie spotkaĹ&#x201A; ksiÄ&#x2122;dza Castro e Costa, swego Ibidem.

PeĹ&#x201A;ny zbiĂłr Ambientes, Costumes e Civilizaçþes zawierajÄ&#x2026;cy

artykuĹ&#x201A;Ăłw zostaĹ&#x201A; opublikowany w SĂŁo Paulo w roku

przez Artpress PapĂŠis e Artes GrĂĄďŹ cas.

117

118

('

K !" # XX $% dawnego profesora ze szkoĹ&#x201A;y SĂŁo Luiz, niezwykle ciepĹ&#x201A;o przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; go arcybiskup Aloisi Masella, obecnie juĹź kardynaĹ&#x201A;; spotykaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; takĹźe z najĹ&#x203A;wietniejszÄ&#x2026; arystokracjÄ&#x2026; wĹ&#x201A;oskÄ&#x2026;. W koĹ&#x201E;cu uzyskaĹ&#x201A; audiencjÄ&#x2122; u Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego i byĹ&#x201A; przyjÄ&#x2122;ty przez substytuta sekretarza stanu, arcybiskupa Giovanniego Ba istÄ&#x2122; Montiniego. Ten, zwracajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; podczas audiencji do Doktora Plinio oraz towarzyszÄ&#x2026;cego mu biskupa de Castro Mayera, powiedziaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Panie Profesorze, chciaĹ&#x201A;bym, aby Pan wiedziaĹ&#x201A;, Ĺźe list, ktĂłry do Pana napisaĹ&#x201A;em, nie wypĹ&#x201A;ywaĹ&#x201A; ze zwykĹ&#x201A;ej uprzejmoĹ&#x203A;ci. KaĹźde sĹ&#x201A;owo zostaĹ&#x201A;o pilnie wywaĹźone. Tu i teraz, w obecnoĹ&#x203A;ci biskupa Mayera mam przyjemnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; to potwierdziÄ&#x2021;.â&#x20AC;?119 Doktor Plinio powtĂłrnie odwiedziĹ&#x201A; Rzym (jak rĂłwnieĹź inne miasta Europy) w lecie roku . ZostaĹ&#x201A; wĂłwczas zaproszony na obiad przez O ona von Habsburga do jego paĹ&#x201A;acu we francuskiej miejscowoĹ&#x203A;ci Clairfontaine.120 Syn rodzicĂłw tak niezwykĹ&#x201A;ych, jak cesarz Karol i cesarzowa Zyta, jakkolwiek okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ksiÄ&#x2122;ciem obdarzonym wielkim czarem i inteligencjÄ&#x2026;, zawiĂłdĹ&#x201A; nadzieje wielu kontrrewolucjonistĂłw, podporzÄ&#x2026;dkowujÄ&#x2026;c swe katolickie zaangaĹźowanie karierze politycznej, ktĂłrej szczytowym punktem staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; jego wybĂłr do Parlamentu Europejskiego.121 PokrewieĹ&#x201E;stwo myĹ&#x203A;li Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;o za to Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira z ksiÄ&#x2122;ciem Pedrem Henriqueâ&#x20AC;&#x2122;m de OrlĂŠans-Braganza, gĹ&#x201A;owÄ&#x2026; brazylÄłskiego domu cesarskiego.122 Podczas kaĹźdego ze swych pobytĂłw P. CorrĂŞa de Oliveira, E sobre ti estĂĄ ediďŹ cada a Igreja, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr

, lipiec .

Zob. J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. II, s. .

121 Zarys jego poglÄ&#x2026;dĂłw politycznych w: O o de Habsbourg-Lorraine, Lâ&#x20AC;&#x2122;idĂŠe impĂŠriale.

Histoire et avenir dâ&#x20AC;&#x2122;un ordre supranationale, wstÄ&#x2122;p Pierre Chaunu, Presses Universitaires de Nancy, Nancy

. ArcyksiÄ&#x2122;ciu O onowi, ktĂłry w swej ksiÄ&#x2026;Ĺźce krytykuje â&#x20AC;&#x17E;dĹ&#x201A;ugotrwaĹ&#x201A;y sojusz tronu z oĹ&#x201A;tarzemâ&#x20AC;? (s.

) i zaprzecza istnieniu islamskiego zagroĹźenia dla Europy (s. - ), pojÄ&#x2122;cia cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej i Rewolucji â&#x20AC;&#x201C; charakterystyczne dla kontrrewolucyjnej wizji Ĺ&#x203A;wiata â&#x20AC;&#x201C; sÄ&#x2026; caĹ&#x201A;kowicie obce.

122 Jego Cesarsko-KrĂłlewska WysokoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Pedro Henrique OrlĂŠans-Braganza (

-

) oraz jego maĹ&#x201A;Ĺźonka, ksiÄ&#x2122;Ĺźniczka Maria ElĹźbieta Bawarska, mieli dwanaĹ&#x203A;cioro dzieci. Pierworodny, ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Luiz, urodzony czerwca

r., jest obecnie gĹ&#x201A;owÄ&#x2026; brazylÄłskiej rodziny cesarskiej, jak rĂłwnieĹź dziedzicem praw do korony. Na drugim miejscu wedĹ&#x201A;ug porzÄ&#x2026;dku sukcesji stoi urodzony w roku

ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Bertrand, po nim zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Antonio, urodzony w r.

Ten ostatni, Ĺźonaty z ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2026; KrystynÄ&#x2026; de Ligne, ma czworo dzieci, w dalszej kolejnoĹ&#x203A;ci dziedzicĂłw tronu Brazylii: ksiÄ&#x2122;cia Pedra Luiza (

), ksiÄ&#x2122;cia Rafaela (

), ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2122; AmeliÄ&#x2122; (

) i ksiÄ&#x2122;ĹźniczkÄ&#x2122; MariÄ&#x2122; GabrielÄ&#x2122; (

). Zob. A. A. dos Santos, QuĂŠm ĂŠ quĂŠm na Familia Imperial, w: Parlamentarismo sim!, Artpress, SĂŁo Paulo , s. . â&#x20AC;&#x17E;BiorÄ&#x2026;c pod uwagÄ&#x2122; ponurÄ&#x2026;, wrÄ&#x2122;cz przeraĹźajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; sytuacjÄ&#x2122;, w jakiej znajduje siÄ&#x2122; nasz kraj â&#x20AC;&#x201C; pisze Armando Alexandre dos Santos â&#x20AC;&#x201C; (â&#x20AC;Ś) ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Luiz nie tylko ucieleĹ&#x203A;nia nostalgiÄ&#x2122; za wspaniaĹ&#x201A;Ä&#x2026; przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, co do ktĂłrej wĹ&#x203A;rĂłd powaĹźnych wspĂłĹ&#x201A;czesnych historykĂłw panuje caĹ&#x201A;kowita zgoda, ale jest rĂłwnieĹź depozytariuszem lepszych dni, ktĂłre jeszcze mogÄ&#x2026; nadejĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;? (A Legitimidade monĂĄrquica no Brasil, s. ).

119

120

(

W 7 A$#= K < #$ = w SĂŁo Paulo, Dom Pedro skĹ&#x201A;adaĹ&#x201A; wizytÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;grupie ÂŤCatolicismoÂťâ&#x20AC;?, niezmiennie w towarzystwie jednego ze swych synĂłw. Dwaj z nich: pierworodny Dom Luiz oraz mĹ&#x201A;odszy od niego Dom Bertrand, wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyli siÄ&#x2122; w krÄ&#x2026;g uczniĂłw Doktora Plinio. ZarĂłwno ciÄ&#x2122;Ĺźar gatunkowy ich nazwiska, jak rĂłwnieĹź poboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przykĹ&#x201A;adne Ĺźycie sprawiĹ&#x201A;y, Ĺźe obaj stali siÄ&#x2122; wkrĂłtce wyróşniajÄ&#x2026;cymi siÄ&#x2122; czĹ&#x201A;onkami grupy tworzÄ&#x2026;cej â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x201C; później â&#x20AC;&#x201C; TFP. Od roku grupa zwiÄ&#x2026;zana z â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? organizowaĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;tygodnie studiĂłwâ&#x20AC;? dla przyjaciĂłĹ&#x201A; i popularyzatorĂłw pisma. Zebrano setki mĹ&#x201A;odych ludzi z róşnych stanĂłw Brazylii. W tym samym roku biskup de Castro Mayer wydaĹ&#x201A; przygotowany we wspĂłĹ&#x201A;pracy z Doktorem Plinio list pasterski poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony problemom nowoczesnego apostolatu.123 StaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; on jednym z pierwszych tekstĂłw formacyjnych dla mĹ&#x201A;odzieĹźy identyďŹ kujÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; z prezentowanym w miesiÄ&#x2122;czniku sposobem myĹ&#x203A;lenia.

W styczniu roku SĂŁo Paulo obchodziĹ&#x201A;o czterechsetlecie swego powstania. Miasto liczÄ&#x2026;ce , mln mieszkaĹ&#x201E;cĂłw rozwÄłaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w zawrotnym tempie. stycznia arcybiskup Carlos Carmelo de Vasconcellos Mo a poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; nowÄ&#x2026; katedrÄ&#x2122; w Praça da SĂŠ, ktĂłrej budowÄ&#x2122; zapoczÄ&#x2026;tkowaĹ&#x201A; cztery dekady wczeĹ&#x203A;niej arcybiskup Leopoldo e Silva. W sierpniu tego samego roku prezydent GetĂşlio Vargas popeĹ&#x201A;niĹ&#x201A; samobĂłjstwo. Po tymczasowej prezydenturze JoĂŁo CafĂŠ Filho, urzÄ&#x2026;d objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Juscelino Kubitschek, â&#x20AC;&#x17E;presidente bossa novaâ&#x20AC;?, ktĂłry obiecaĹ&#x201A; narodowi â&#x20AC;&#x17E;piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;t lat postÄ&#x2122;pu w piÄ&#x2122;Ä&#x2021; latâ&#x20AC;?.124 â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; rozwiewaÄ&#x2021; atmosferÄ&#x2122; powierzchownego optymizmu poprzez demaskowanie narastajÄ&#x2026;cych zarĂłwno w Brazylii, jak i w caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, wpĹ&#x201A;ywĂłw komunizmu oraz ekspansji niemoralnoĹ&#x203A;ci, ktĂłrej najbardziej jaskrawy przejaw stanowiĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiatowa epidemia rock and

Zob. bp AntĂ´nio de Castro Mayer, Carta pastoral sobre problemas do apostolado moderno, ktĂłry zawiera prawdy katechizmowe odpowiadajÄ&#x2026;ce na wspĂłĹ&#x201A;czesne bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy, BĂ´a Imprensa Ltda., Campos .

124 Zob. Maria Helma SimĂľes Paes, A dĂŠcada de ., wyd. , Editora Atica, SĂŁo Paulo , s. . Juscelino Kubitschek ( - ), prezydent republiki w latach -

, zob. Silvia Pantoja i Dora Flaksman, hasĹ&#x201A;o w DHBB, t. II, s.

-

. Zob. teĹź Juscelino Kubitschek, Meu caminho para Brasilia: cinquenta anos em cinco, Bloch Editores, Rio de Janeiro

; Edgar Carone, A quarta RepĂşblica, Difel, SĂŁo Paulo

. kwietnia r. Kubitschek wraz ze swym zastÄ&#x2122;pcÄ&#x2026; JoĂŁo Goulartem zainaugurowaĹ&#x201A; funkcjonowanie nowej stolicy, Brasilii, ktĂłrej budowÄ&#x2122; rozpoczÄ&#x2122;to w roku . Obecny na ceremonii arcybiskup Helder Câmara wychwalaĹ&#x201A; jÄ&#x2026; jako â&#x20AC;&#x17E;speĹ&#x201A;niony senâ&#x20AC;?. J. Kubitschek, Por que construi BrasĂ­lia, Bloch Editores, Rio de Janeiro , s.

- .

123

K !" # XX $% rolla.125 PodkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c ograniczenia liberalnego antykomunizmu126, Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie zaprzestawaĹ&#x201A; ukazywania katolicyzmu jako jedynego rozwiÄ&#x2026;zania problemĂłw wspĂłĹ&#x201A;czesnoĹ&#x203A;ci. Z okazji BoĹźego Narodzenia roku pisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Czym jest ÂŤCatolicismoÂť? Jakie jest jego miejsce w Domu BoĹźym?

OdpowiadajÄ&#x2026;c na to pytanie, znajdziemy wĹ&#x201A;asne miejsce przy boku Jezusa. Zadanie nasze moĹźna porĂłwnaÄ&#x2021; do roli mirry. Czasopismo tworzone dla praktykujÄ&#x2026;cych i wojujÄ&#x2026;cych katolikĂłw... pragnie, by byli oni prawdziwÄ&#x2026; solÄ&#x2026;, jasnym Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;em gorejÄ&#x2026;cym na szczycie gĂłry. Panie, tak chcemy czyniÄ&#x2021;. Oto Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;teczny dar, ktĂłry gromadzimy przez caĹ&#x201A;y rok, by go oďŹ arowaÄ&#x2021; Tobie. Inni zĹ&#x201A;oĹźÄ&#x2026; Ci w oďŹ erze kadzidĹ&#x201A;o swych nieprzeliczonych dzieĹ&#x201A;, mogÄ&#x2026;cych przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; nieocenione dobro. My wpisujemy siÄ&#x2122; w to wielkie dzieĹ&#x201A;o spalajÄ&#x2026;c w obďŹ cie w naszej ukochanej Brazylii surowÄ&#x2026;, lecz wonnÄ&#x2026; mirrÄ&#x2122; naszych sĹ&#x201A;Ăłw: â&#x20AC;šâ&#x20AC;štak, tak â&#x20AC;&#x201C; nie, nieâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş.â&#x20AC;?127 W roku

wraz ze Ĺ&#x203A;mierciÄ&#x2026; Piusa XII dobiegĹ&#x201A;a koĹ&#x201E;ca pewna era. â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? jednak nie zboczyĹ&#x201A; z kursu caĹ&#x201A;kowitej wiernoĹ&#x203A;ci tradycji katolickiej, ktĂłrym poprzednio podÄ&#x2026;ĹźaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;&#x153;. â&#x20AC;&#x17E;Naszym motywem przewodnim winna byÄ&#x2021; konstatacja, iĹź dla ziemskiego porzÄ&#x2026;dku Zachodu nie ma zbawienia poza KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em.

PowinniĹ&#x203A;my pragnÄ&#x2026;Ä&#x2021; cywilizacji caĹ&#x201A;kowicie, absolutnie, w kaĹźdym calu rzymskiej, katolickiej i apostolskiej. Upadek wszelkich poĹ&#x203A;rednich ideaĹ&#x201A;Ăłw politycznych, spoĹ&#x201A;ecznych czy kulturalnych jest oczywisty. W drodze do Boga nie moĹźna siÄ&#x2122; zatrzymywaÄ&#x2021;.

Zatrzymanie oznacza odwrĂłt, powoduje zamÄ&#x2122;t. Pragniemy tylko jednego: peĹ&#x201A;nego katolicyzmu.â&#x20AC;?128 Wielki cel, wskazany przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira w pierwszym numerze pisma, rozjaĹ&#x203A;niĹ&#x201A; horyzont nadchodzÄ&#x2026;cych lat:

125 P. CorrĂŞa de Oliveira, Primeiro marco do ressurgimento contra-revolucionĂĄrio, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , luty

.

126 P. CorrĂŞa de Oliveira, O anti-comunismo e o reino de Maria, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , luty , s.

- ; Idem, Covadonga, monumento de uma epopeĂ­a nagativista?, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , czerwiec

, s.

- .

127 P. CorrĂŞa de Oliveira, Apparuit benignitas et humanitas salvatoris nostri Dei, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; .

128 P. CorrĂŞa de Oliveira, A grande experança de anos de luta, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr ,

V , później â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , maj .

W 7 A$#= K < #$ = „Oto nasz cel, nasz wielki ideał. Zmierzamy ku cywilizacji katolickiej, która ma powstać na ruinach dzisiejszego świata, podobnie jak cywilizacja średniowiecza zrodziła się na ruinach świata rzymskiego. Zmierzamy do realizacji naszego ideału z tą samą odwagą, z tą samą wytrwałością, z tą samą wolą przezwyciężenia wszystkich napotkanych przeszkód, z jaką krzyżowcy podążali ku Jerozolimie. Bo skoro nasi przodkowie zdolni byli oddawać życie dla odzyskania Świętego Grobu Chrystusa, jak moglibyśmy my – synowie Kościoła, podobnie jak oni – nie pragnąć walczyć i ginąć dla odzyskania czegoś nieskończenie bardziej wartościowego aniżeli najdroższy Grób Zbawcy, a mianowicie Jego królowania nad duszami i narodami, które stworzył i zbawił, aby mogły Go kochać wiecznie?”129

129

P. Corrêa de Oliveira, A cruzada do século XX.

!

RozdziaĹ&#x201A; IV R K

â&#x20AC;&#x17E;JeĹ&#x203A;li Rewolucja jest nieporzÄ&#x2026;dkiem, Kontrrewolucja jest przywracaniem porzÄ&#x2026;dku.

A przez porzÄ&#x2026;dek rozumiemy pokĂłj Chrystusa pod panowaniem Chrystusa, a wiÄ&#x2122;c cywilizacjÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, surowÄ&#x2026; i hierarchicznÄ&#x2026;, sakralnÄ&#x2026; od podstaw, antyegalitarnÄ&#x2026; i antyliberalnÄ&#x2026;.â&#x20AC;?

. â&#x20AC;&#x17E;Doktor Kontrrewolucjiâ&#x20AC;?

Rewolucja i Kontrrewolucja, dzieĹ&#x201A;o nierozerwalnie zwiÄ&#x2026;zane z nazwiskiem Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ukazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w kwietniu roku, przy okazji wydania sto pierwszego numeru miesiÄ&#x2122;cznika â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?.1 SĹ&#x201A;owo â&#x20AC;&#x17E;rewolucjaâ&#x20AC;?, pierwotnie oznaczajÄ&#x2026;ce ruch gwiazd, nowego znaczenia nabraĹ&#x201A;o w wieku osiemnastym, szczegĂłlnie po rewolucji francuskiej, ktĂłra staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; archetypem wszystkich rewolucji â&#x20AC;&#x201C; nawet chronologicznie jÄ&#x2026; poprzedzajÄ&#x2026;cych. Studia nad rewolucjami stanowiÄ&#x2026; podstawÄ&#x2122; wspĂłĹ&#x201A;czesnej myĹ&#x203A;li politycznej.2 â&#x20AC;&#x17E;SĹ&#x201A;owo ÂŤrewolucjaÂť stanowi klucz do zrozumienia naszej epokiâ&#x20AC;?3 â&#x20AC;&#x201C; stwierdza Augusto Del Noce â&#x20AC;&#x201C; zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x17E;analiza idei rewolucji to gĹ&#x201A;Ăłwne zagadniePlinio CorrĂŞa de Oliveira, Revolução e Contra-Revolução, BĂ´a Imprensa Ltda., Campos .

KsiÄ&#x2026;Ĺźka zostaĹ&#x201A;a wydana w Brazylii czterokrotnie, miaĹ&#x201A;a teĹź liczne wydania w Ĺ&#x203A;wiecie hiszpaĹ&#x201E;skojÄ&#x2122;zycznym, we Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i WĹ&#x201A;oszech.

ByĹ&#x201A;a rĂłwnieĹź rozpowszechniana w Australii, na Filipinach, w Irlandii, Republice PoĹ&#x201A;udniowej Afryki oraz Wielkiej Brytanii. Wydanie polskie: Rewolucja i Kontrrewolucja, przeĹ&#x201A;.

SĹ&#x201A;awomir Olejniczak, Wydawnictwo Arcana, KrakĂłw

.

2 Zob. m. in. Charles Tilly, Rewolucje europejskie - , przeĹ&#x201A;. ElĹźbieta Ĺťelazna, Wydawnictwo KrÄ&#x2026;g i OďŹ cyna Wydawnicza Volumen, Warszawa ; Karl Grievank, Der neuzeitliche RevolutionsbegriďŹ&#x20AC;, Entstehung und Encwiklung Europäische Verlagsanstalt, Frankfurt a. Main ; Jean Baechler, Les phĂŠnomènes rĂŠvolutionnaires, PUF, Paris ; Roman Schnur, Revolution und WeltbĂźrgerkrieg, Duncker u. Hamblot, Berlin

; Carlo Mongardini i Maria Maniscalco (red.), Lâ&#x20AC;&#x2122;Europa moderna e lâ&#x20AC;&#x2122;idea di Rivoluzione, Bulzoni, Roma .

3 A. Del Noce, Lezioni sul marxismo, GiuďŹ&#x20AC;rĂŠ, Milano, , s. .

1

#

K !" # XX $% nie ďŹ lozoďŹ iâ&#x20AC;?.4 Jak zauwaĹźa Hannah Arendt, â&#x20AC;&#x17E;oblicze dwudziestego stulecia zostaĹ&#x201A;o okreĹ&#x203A;lone przez wojny i rewolucjeâ&#x20AC;?.5 Ale o ile wojny naleĹźÄ&#x2026; do najdawniejszych fenomenĂłw przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, â&#x20AC;&#x17E;rewolucje we wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwym sensie sĹ&#x201A;owa nie istniaĹ&#x201A;y przed epokÄ&#x2026; nowoĹźytnÄ&#x2026;; znajdujemy je dopiero wĹ&#x203A;rĂłd doniosĹ&#x201A;ych politycznie faktĂłw czasĂłw najnowszychâ&#x20AC;?.6 To w okresie oĹ&#x203A;wiecenia termin â&#x20AC;&#x17E;rewolucjaâ&#x20AC;? zmienia swe znaczenie poczynajÄ&#x2026;c oznaczaÄ&#x2021; zjawisko epokowej natury, gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko warunkujÄ&#x2026;ce bieg historii. Voltaire czÄ&#x2122;sto mĂłwi o â&#x20AC;&#x17E;rewolucji duszâ&#x20AC;?, rewolucji umysĹ&#x201A;u, ktĂłrej ziarno zasiewali myĹ&#x203A;liciele i illuminiĹ&#x203A;ci oĹ&#x203A;wieceniowi. W roku pisze: â&#x20AC;&#x17E;Trwa ona juĹź od piÄ&#x2122;tnastu lat, a za nastÄ&#x2122;pne piÄ&#x2122;tnaĹ&#x203A;cie, po tak piÄ&#x2122;knym poranku nadejdzie peĹ&#x201A;nia dniaâ&#x20AC;?.7 Taka koncepcja regeneracji czy palingenezy spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa nabiera nowoczesnego znaczenia dziÄ&#x2122;ki wydarzeniom z lat

- we Francji.8 Dla Plinia CorrĂŞi de Oliveira Rewolucja nie oznacza odwrĂłcenia jakiegoĹ&#x203A; ustalonego porzÄ&#x2026;dku, podobnie jak Kontrrewolucja nie oznacza ogĂłlnie reakcyjnego stosunku do rzeczywistoĹ&#x203A;ci, przeciwko ktĂłrej wystÄ&#x2122;puje.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira pragnie nadaÄ&#x2021; obu terminom owo precyzyjne znaczenie, ktĂłre od rewolucji francuskiej zyskaĹ&#x201A;y one w papieskim Magisterium oraz w inspirowanym przez nie, a czÄ&#x2122;sto je nawet

A. Del Noce, Tramonto o eclissi dei valori tradizionali, Rusconi, Milano

, s. .

Hannah Arendt, O rewolucji, Wydawnictwo X i Dom Wydawniczy Totus, KrakĂłw

, s. .

6 Ibidem, s.

7 François Arouet de Voltaire, list z marca , w: Oeuvres, SociÊtÊ Li eraire Typographique, Kehl

-

, t. XLVI, s. .

8 Na temat rewolucji francuskiej, oprĂłcz klasycznego dzieĹ&#x201A;a: Pierre Gaxo e, Wielka Rewolucja Francuska, tĹ&#x201A;um. J. Furuhjelm, Trzaska, Evert, Michalski S.A., Warszawa b.d.w. (nowe wydanie: Arche, GdaĹ&#x201E;sk ), zob. reprinty prac Augustina Cochin (

-

): La RĂŠvolution et la libre penseĂŠ, Copernic, Paris ( ) oraz Les sociĂŠtĂŠs de pensĂŠe et la dĂŠmocratie moderne, Copernic, Paris

( ), ktĂłre wpĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y na historycznÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;rewizjÄ&#x2122;â&#x20AC;?

François Fureta Penser la RÊvolutjion français, Gallimard, Paris

; F. Furet, Mona Ozouf (red.), Dictionnaire critique da la RÊvolution française, Flammarion, Paris

. Na temat kulturowych korzeni rewolucji francuskiej: P. Hazard, The European Mind; Idem, La pensĂŠe europĂŠenne au XVIII siĂŠcle, de Montesquieu a Lessing, t.

- , Boivin, Paris ; Daniel Mornet, Les origines intellectuelles de la RÊvolution française, Colin, Paris ; Bernard Groethuysen, Philosophie de la RÊvolution française, Gallimard, Paris . Na temat aspektu religijnego zob. Jean de Viguerie, Christianisme et RÊvolution, Nouvelles Editions Latines, Paris

.

4 5

$

R <%#= K 7 <%#= poprzedzajÄ&#x2026;cym, owocnym nurcie myĹ&#x203A;li katolickiej zwanym â&#x20AC;&#x17E;kontrrewolucyjnymâ&#x20AC;?.9 NajsĹ&#x201A;ynniejszym w tym gronie autorem jest hrabia JĂłzef de Maistre,10 myĹ&#x203A;liciel z Sabaudii, ktĂłremu zawdziÄ&#x2122;czamy pierwszÄ&#x2026; reďŹ&#x201A;eksjÄ&#x2122; na temat rewolucji roku

. Ale ta szkoĹ&#x201A;a myĹ&#x203A;li obejmuje znacznie szerszy krÄ&#x2026;g nazwisk. Jeszcze przed De Maistreâ&#x20AC;&#x2122;m jezuita Pierre de Clorivière11 przeczuĹ&#x201A; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2122; rewolucji francuskiej i odmalowaĹ&#x201A; zdumiewajÄ&#x2026;cy jej obraz piszÄ&#x2026;c w roku : â&#x20AC;&#x17E;Rewolucja, ktĂłrej wybuchu byliĹ&#x203A;my Ĺ&#x203A;wiadkami, wykazuje â&#x20AC;&#x201C; jak to zostaĹ&#x201A;o przepowiedziane w PiĹ&#x203A;mie Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tym â&#x20AC;&#x201C; trzy gĹ&#x201A;Ăłwne cechy charakterystyczne: byĹ&#x201A;a nagĹ&#x201A;a, jest wielka, bÄ&#x2122;dzie powszechnaâ&#x20AC;?.12 PodÄ&#x2026;ĹźajÄ&#x2026;c tym samym nurtem napotykamy w wieku dziewiÄ&#x2122;tnastym takich autorĂłw jak: Louis de Bonald,13 Juan

Brakuje gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej, organicznej wykĹ&#x201A;adni katolickiej myĹ&#x203A;li kontrrewolucyjnej; temat z róşnorodnych pozycji rozwaĹźali: Fernand Baldensperger, Le mouvement des idĂŠes dans lâ&#x20AC;&#x2122;ĂŠmigration française ( - ), t.

- , Plon, Paris ; Dominique Bagge, Les idĂŠes politiques en France sous la Restauration, P.U.F., Paris ; Jean-Jacques Oechslin, Les mouvement ultra-royaliste sous la Restauration: son idĂŠologie et son action politique ( - ), Librairie gĂŠnĂŠrale de droit et de jurisprudence, Paris ; Jacques Godechot, La contre-rĂŠvolution, doctrine et action ( - ), P.U.F., Paris

; R. RĂŠmond, Les Droites en France, Aubier-Montaigne, Paris

; StÊphane Rials, RÊvolution et Contre-RÊvolution au XIX siècle, Albatros, Paris

; E. Poulat, Antireligion et Contre-RĂŠvolution, w: Idem, Lâ&#x20AC;&#x2122;antimaçonnisme catholique, Berg International, Paris . WielkÄ&#x2026; korzyĹ&#x203A;Ä&#x2021; przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; moĹźe rĂłwnieĹź lektura serii artykuĹ&#x201A;Ăłw autorstwa prof. F. Furquim de Almeidy, Os catĂłlicos franceses no sĂŠculo XIX, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? numery - , styczeĹ&#x201E;

- sierpieĹ&#x201E; .

10 Pisma hrabiego Josepha de Maistre ( -

) zostaĹ&#x201A;y zebrane w: Oeuvres complètes contenant ses oeuvres posthumes et toute sa CorrĂŞspondance inĂŠdite, t.

- , wyd. ne varietur; ibidem -

, Vi e et Perrussell, Lyon

-

. Pomimo obďŹ toĹ&#x203A;ci bibliograďŹ i brakuje peĹ&#x201A;nego studium postaci de Maistreâ&#x20AC;&#x2122;a. Jako wprowadzenie zob. Jack Lively, (red.), The works of Joseph de Maistre, Macmillan, New York . Zob. teĹź E. D. Wa , The English Image of Joseph de Maistre, â&#x20AC;&#x17E;European Studies Reviewâ&#x20AC;?, , t. , s. - ; Richard Lebrun, Joseph de Maistre: An Intellectual Militant, Mc Gill-Queenâ&#x20AC;&#x2122;s University Press, Kingston-Montreal

.

11 Na temat Pierreâ&#x20AC;&#x2122;a Josepha Picot de Clorivière ( -

) zob. Etudes sur la RÊvolution, w: RenÊ Bazin (wyd.), Pierre de Clorivière, contemporain et juge de la RÊvolution, J. de Giford, Paris

(powtórnie wydane jako: P. de Clorivière, Etudes sur la RÊvolution, Fideliter, Escurolles

). Zob. teĹź obszerne hasĹ&#x201A;o Pierreâ&#x20AC;&#x2122;a Monier-Vinarda, Clorivière, w: DSp, t. II ( ), kol.

- . Clorivière byĹ&#x201A; ostatnim jezuitÄ&#x2026;, jaki zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; uroczyste Ĺ&#x203A;luby we Francji przed likwidacjÄ&#x2026; Towarzystwa Jezusowego, zaĹ&#x203A; po roku

byĹ&#x201A; jego odnowicielem. ZapoczÄ&#x2026;tkowany juĹź zostaĹ&#x201A; jego proces beatyďŹ kacyjny.

12 P. de Clorivière, Etudes sur la RÊvolution, s.

.

13 Na temat wicehrabiego Louis-Ambrois de Bonald ( -

), ktĂłrego trzytomowÄ&#x2026; edycjÄ&#x2122; Oeuvres Complètes wydaĹ&#x201A; Migne, Paris

, zob. klasyczny tom H. MouliniÊ, De Bonald. La vie, la carrière politique, la doctrine, F. Alcan, Paris

. Zob. teĹź Mary Hall Quinlan, The Historical Thought of the Viscount de Bonald, Catholic University of America Press, Washington

; Robert Spaemann, Der Ursprung der Soziologie aus dem Geist der Restauration. Studien Ăźber L. G. A. de Bonald, KĂśsel, MĂźnchen ; C. Constantin, sub voce, w: DTC, t. II, (

), kol.

- .

9

%

K !" # XX $% Donoso CortĂŠs,14 Karl Ludwig von Haller,15 kardynaĹ&#x201A; Edouard Pie16 czy biskup Charles Freppel,17 zaĹ&#x203A; na poczÄ&#x2026;tku stulecia dwudziestego: Msgr Henri Delassus,18 wspaniaĹ&#x201A;y apologeta, dla ktĂłrego Plinio CorrĂŞa de Oliveira ĹźywiĹ&#x201A; szczegĂłlny szacunek. Nie wolno takĹźe zapominaÄ&#x2021;, iĹź obok prac wspomnianych autorĂłw istniaĹ&#x201A;o nauczanie papieĹźy, zwĹ&#x201A;aszcza bĹ&#x201A;. Piusa IX oraz Ĺ&#x203A;w. Piusa X, ktĂłrego list pasterski Notre Charge Apostolique z roku

, zawierajÄ&#x2026;cy peĹ&#x201A;niÄ&#x2122; jego przemyĹ&#x203A;leĹ&#x201E;, nazwaÄ&#x2021; moĹźna â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z okreĹ&#x203A;leniem Dom Besseâ&#x20AC;&#x2122;go â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;KontrrewolucjÄ&#x2026; w akcjiâ&#x20AC;?.19 W tym aspekcie myĹ&#x203A;l kontrrewolucjonistĂłw wykazuje pokrewieĹ&#x201E;stwo z zapoczÄ&#x2026;tkowanÄ&#x2026; przez Edmunda Burkeâ&#x20AC;&#x2122;a 20 myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; kon14 Na temat Juana Donoso CortĂŠsa, markiza Valdegamas (

-

), zob. wstÄ&#x2122;pne studium Carlosa Valverde w: Obras completas, BAC, Madrid , t. I, s.

- (wraz z bogatÄ&#x2026; bibliograďŹ Ä&#x2026;). List Donoso CortĂŠsa do kardynaĹ&#x201A;a Fornari z czerwca

moĹźna uznaÄ&#x2021; za jeden z najwyraĹşniejszych manifestĂłw Kontrrewolucji XIX stulecia. Jego tekst oryginalny w: J. Donoso CortĂŠs, Obras Completas, t. II, s. - .

15 Karl Ludwig von Haller (

-

) jest autorem Restauration der Staats-Wissenscha , oder Theorie des natßrlich geselligen Zustands; der Chimäre des Kßstlich-bßrgerlichen entgegensetzt, t.

- , Steiner, Winterthur,

-

. Na temat Hallera zob. Michel de Preux, Ludwig von Haller. Un lĂŠgitimiste Suisse, A la Carte, Sierre, .

16 Zob. Edouard-Louis Pie (

- ), Oeuvres de Monseigneur lâ&#x20AC;&#x2122;EvĂŞque de Poitiers ( wydaĹ&#x201E;, ostatnie w ParyĹźu), t.

- , J. Ledars

-

. Zob. teĹź Msgr Louis Baunard, Histoire du Cardinal Pie; EvĂŞque de Poitiers, t.

- , Oudin, Poussielgue

; Etienne Ca a, La doctrine politique et sociale du Cardinal Pie, Nouvelles Editions Latines, Paris ; Theotime de Saint-Just, La royautĂŠ sociale de Notre-Seigneur JĂŠsus Christ, dâ&#x20AC;&#x2122;après le cardinal Pie, Ed. Sainte Jeanne dâ&#x20AC;&#x2122;Arc, ChirĂŠ en Montreuil

.

17 Biskup Charles Freppel (

-

) peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; doradcy podczas Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego I, na ktĂłrym wspieraĹ&#x201A; kwestiÄ&#x2122; nieomylnoĹ&#x203A;ci papieskiej. Od roku

byĹ&#x201A; biskupem Angers, gdzie w

r. zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; uniwersytet katolicki. Zob. jego Oeuvres polĂŠmiques, t.

- , Palme, Paris

-

oraz La RĂŠvolution francaise (

), Trident, Paris

.

18 Msgr Henri Delassus (

-

), wyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony w

r., wykonywaĹ&#x201A; posĹ&#x201A;ugÄ&#x2122; kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skÄ&#x2026; w Lille. Tam teĹź w roku

zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; i regularnie wydawaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;ReligÄłny Tygodnik Diecezji Cambraiâ&#x20AC;?, z chwilÄ&#x2026; utworzenia diecezji Lille przeksztaĹ&#x201A;cony w â&#x20AC;&#x17E;ReligÄłny Tygodnik Diecezji Lilleâ&#x20AC;?. Pismo to uczyniĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;jednym z bastionĂłw walki z liberalizmem, modernizmem i wszelkimi formami antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego spisku w Ĺ&#x203A;wiecieâ&#x20AC;?. E Poulat, IntĂŠgrisme et catholicisme intĂŠgral, Casterman, Tournai , s.

- . ByĹ&#x201A; on czĹ&#x201A;onkiem â&#x20AC;&#x17E;Sodalitium Pianumâ&#x20AC;?, a w roku Ĺ&#x203A;w. Pius X podniĂłsĹ&#x201A; go do godnoĹ&#x203A;ci praĹ&#x201A;ata domowego, w

â&#x20AC;&#x201C; protonotariusza apostolskiego, a w

(przy okazji jubileuszu kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwa) w uznaniu jego zasĹ&#x201A;ug w dziele obrony doktryny katolickiej â&#x20AC;&#x201C; dziekana kapituĹ&#x201A;y katedralnej w Lille. Actes de Pie X, Maison de la Bonne Presse, Paris , t. VII, s. . NajwaĹźniejsza praca Msgr Delassusâ&#x20AC;&#x2122;a to Le problème de lâ&#x20AC;&#x2122;heure prĂŠsente: antagonisme de deux civilisations, wydana później pt. La conjuration antichretiĂŠnne: le temple maçonnique voulant sâ&#x20AC;&#x2122;ĂŠlever sur les ruines de lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise catholique, t.

- (sĹ&#x201A;owo wstÄ&#x2122;pne kard. Rafael Merry del Val), DesclĂŠe, Paris

.

19 Dom Jean Martial Besse, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise et les libertĂŠs, Nouvelle Librairie Nationale, Paris

, s. .

20 Zob. Pieter Viereck, Conservatism, w: EB, t. (

), s. - ; Idem., Conservatism from John Adams to Churchill, Greenwood Press, Westport

; John Weiss, Conservatism in Europe, - , Thames and Hudson, London ; Klaus Epstein, The Genesis of German Conservatism, Princeton University Press, Princeton ; Russel Kirk, The Conservative Mind: from Burke to Eliot, Regney, Gateway, Washington (DC)

( ).

&

R <%#= K 7 <%#= serwatystĂłw,21 choÄ&#x2021; zarazem jest od niej odmienna; zbliĹźa siÄ&#x2122; raczej do myĹ&#x203A;li dziewiÄ&#x2122;tnastowiecznych ultramontanĂłw, przeciwnikĂłw katolickiego liberalizmu i bezkompromisowych obroĹ&#x201E;cĂłw prymatu papieskiego. Znajdujemy wĹ&#x203A;rĂłd nich: we Francji â&#x20AC;&#x201C; Louisa Veuillota,22 w Hiszpanii â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x203A;w. Antoniego MariÄ&#x2122; Clareta,23 w Anglii â&#x20AC;&#x201C; wybitnych konwertytĂłw: kardynaĹ&#x201A;a Henry Edwarda Manninga24 i ojca Frederica Williama Fabera.25 Do powyĹźszej listy intelektualistĂłw dodaÄ&#x2021; naleĹźy nazwisko mÄ&#x2122;Ĺźa stanu symbolizujÄ&#x2026;cego katolickÄ&#x2026; KontrrewolucjÄ&#x2122; dziewiÄ&#x2122;tnastego stulecia, mianowicie prezydenta Ekwadoru, Gabriela GarcĂ­Ä&#x2122; Moreno,26 ktĂłrego postaÄ&#x2021; pod wieloma wzglÄ&#x2122;dami upodabnia siÄ&#x2122; do osoby Plinia CorrĂŞi de Oliveira.

Rewolucja i Kontrrewolucja stanowi zatem element katolickiego nurtu posiadajÄ&#x2026;cego w ramach historii nowoczesnej szczegĂłlne miejsce i wĹ&#x201A;asne oblicze. Ă&#x201C;w sposĂłb myĹ&#x203A;lenia charakteryzuje siÄ&#x2122; absolutnÄ&#x2026; wiernoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; wobec Magisterium papieskiego we wszystkich jego formach oraz gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim przemyĹ&#x203A;leniem historycznego procesu Za datÄ&#x2122; oďŹ cjalnych narodzin miÄ&#x2122;dzynarodowego konserwatyzmu uznaje siÄ&#x2122; rok , w ktĂłrym ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ksiÄ&#x2026;Ĺźka Edmunda Burkeâ&#x20AC;&#x2122;a ( - ) ReďŹ&#x201A;ections on the Revolution in France (tĹ&#x201A;um. polskie: RozwaĹźania o rewolucji we Francji, przeĹ&#x201A;. Dorota Lachowska, Znak, KrakĂłw ). Na temat Burkeâ&#x20AC;&#x2122;a istnieje obďŹ ta literatura, ograniczymy siÄ&#x2122; zatem tylko do wspomnienia dwĂłch prac Alfreda Cobbana, E. Burke and the Rewolt against the Eighteen Century, Allen and Unwin, London oraz The Debate on the French Revolution (

-

), Adam and Charles Black, London , oraz dwĂłch opracowaĹ&#x201E; nowszych: Crawforda B Macphersona, Burke, Oxford University Press, New York

i Michaela Freemana, Edmund Burke and the Critique of Political Radicalism, Basil Blackwell, Oxford

.

22 Na temat Louisa Veuillot zob. przyp. do rozdz. II, spoĹ&#x203A;rĂłd jego dzieĹ&#x201A; wymieĹ&#x201E;my Lâ&#x20AC;&#x2122;illusion libĂŠrale, w: Oeuvres, t. , s.

- .

23 Ĺ&#x161;w. Antoni Maria Klaret (

-

), zaĹ&#x201A;oĹźyciel zgromadzenia Misjonarzy Niepokalanego Serca Maryi, arcybiskup Kuby (

-

), spowiednik krĂłlowej Izabeli II w Madrycie.

Jedna z czoĹ&#x201A;owych ďŹ gur Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego I, obroĹ&#x201E;ca prawdy o nieomylnoĹ&#x203A;ci papieskiej. BeatyďŹ kowany przez Piusa XI w r., kanonizowany przez Piusa XII maja r.

Zob. Escritos autobiograďŹ cos y espirituales, BAC, Madrid oraz hasĹ&#x201A;o autorstwa Giuseppe Marii ViĂąasa w: BSS, t. II ( ), kol. - .

24 Na temat kardynaĹ&#x201A;a Henry Edwarda Manninga (

-

) zob. David Newsome, The convert cardinals: John Henry Newman and Henry Edward Manning. Murray, London .

25 Na temat oratorianina Fredericka Williama Fabera (

-

) zob. Ronald Chapman, Father Faber, Burn and Oates, London

.

26 Gabriel Garcia Moreno (

-

) podpisaĹ&#x201A; podczas swej prezydentury konkordat ze StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; (

), ktĂłry staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; wzorem dla katolickich konkordatĂłw XIX stulecia, oraz poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; RepublikÄ&#x2122; Ekwadoru NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszemu Sercu Jezusowemu (

). â&#x20AC;&#x17E;Jego Ĺźycie byĹ&#x201A;o nieustannÄ&#x2026; bataliÄ&#x2026; przeciwko siĹ&#x201A;om politycznym dÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;cym do dechrystianizacji; z tego powodu staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; obiektem gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej nienawiĹ&#x203A;ci ze strony jego adwersarzy, nienawiĹ&#x203A;ci prowadzÄ&#x2026;cej aĹź do morderstwa, ktĂłrego oďŹ arÄ&#x2026; padĹ&#x201A; u drzwi katedry w Quito.â&#x20AC;? Silvio Furlani hasĹ&#x201A;o w: DTC, t. V ( ), kol. . Zob. teĹź Alphonse Berthe CSSR, Garcia Moreno. PrĂŠsident de lâ&#x20AC;&#x2122;Equateur, vengeur et martyre du droit chrĂŠtien, t.

- , TĂŠqui, Paris .

21

'

K !" # XX $% rozwÄłanego przez rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026;. Praca Plinia CorrĂŞi de Oliveira nie jest jednak zwykĹ&#x201A;ym powtĂłrzeniem sformuĹ&#x201A;owanych wczeĹ&#x203A;niej opinii kontrrewolucyjnych, lecz ich mistrzowskim przetworzeniem, czyniÄ&#x2026;cym autora prawdziwym dwudziestowiecznym â&#x20AC;&#x17E;doktoremâ&#x20AC;? tej szkoĹ&#x201A;y, ktĂłry z jednej strony dokonaĹ&#x201A; nadzwyczajnej syntezy dorobku poprzedzajÄ&#x2026;cych go myĹ&#x203A;licieli, z drugiej zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; dorobek ten wzbogaciĹ&#x201A; o nowe, niezbadane dotychczas aspekty.

. Cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska w Magisterium papieskim Rewolucja i Kontrrewolucja opiera siÄ&#x2122; na przesĹ&#x201A;ankach historyczno-ďŹ lozoďŹ cznych pozostajÄ&#x2026;cych w caĹ&#x201A;kowitej harmonii z Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;cym koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; podporzÄ&#x2026;dkowania siÄ&#x2122; prawu Chrystusowemu nie tylko ze strony jednostek, ale rĂłwnieĹź spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stw i paĹ&#x201E;stw, nad ktĂłrymi Odkupiciel roztacza swe wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czne panowanie. Owocem takiej pracy chrystianizacyjnej w Ĺźyciu spoĹ&#x201A;ecznym jest cywilizacja katolicka.27 â&#x20AC;&#x17E;Cywilizacja katolicka jest dla KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a tym, czym woda i Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o dla swoich ĹşrĂłdeĹ&#x201A;.â&#x20AC;?28 Wedle brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela ludy chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie tworzÄ&#x2026; autentycznÄ&#x2026; rodzinÄ&#x2122;, w najprawdziwszym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu. Podobnie jak rodzinÄ&#x2122;, Ĺ&#x203A;wiat chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ski Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy wspĂłlnota Ĺźycia: nadprzyrodzonego Ĺźycia, ktĂłre kaĹźdego wiernego czyni przybranym dzieckiem Chrystusa. â&#x20AC;&#x17E;Idea Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego stanowi projekcjÄ&#x2122; wielkiej nadprzyrodzonej rzeczywistoĹ&#x203A;ci Mistycznego CiaĹ&#x201A;a naszego Pana Jezusa Chrystusa w sferÄ&#x2122; doczesnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?29

27 Na temat Ĺ&#x203A;redniowiecznego Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego i samej idei Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego zob.: Bernard Landry, Lâ&#x20AC;&#x2122;idĂŠe de chrĂŠtientĂŠ chez les scholastiques du XIII siècle, Paris ; Alois Dempf, Sacrum Imperium, Oldenbourg, MĂźnchen-Berlin ; Christopher Dawson, Tworzenie siÄ&#x2122; Europy, przeĹ&#x201A;. Jolanta W. ZieliĹ&#x201E;ska, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa ; Jean Rupp, Lâ&#x20AC;&#x2122;idĂŠe de chrĂŠtientĂŠ dans la pensĂŠe PontiďŹ cale des origines a Innocent III, Les Presses Modernes, Paris ; Raoul Manselli, La â&#x20AC;&#x17E;christianitasâ&#x20AC;? medievale de fronte allâ&#x20AC;&#x2122;eresia, [w:] Conce o, storia, miti e imagine del medioevo, Vi ore Branca, Sansoni, Florencja , s.

- ; Luigi Prosdocimi, CristianitĂ medievale unitĂ giuridica europea, w: praca zbiorowa, Storia dâ&#x20AC;&#x2122;Italia.

Dalla civiltĂ latina alla nostra Repubblica, De Agostini, Novara

, t. IV, s.

- (z obďŹ tÄ&#x2026; bibliograďŹ Ä&#x2026;). OgĂłlny oglÄ&#x2026;d cywilizacji Ĺ&#x203A;redniowiecznej przynoszÄ&#x2026; prace: Hilaire Belloc, Europe and the Faith ( ), wstÄ&#x2122;p Douglas WoodruďŹ&#x20AC;, Burn and Oates, London ; RaďŹ&#x20AC;aello Morghen, Medioevo cristiano, Laterza, Bari ; Giorgio Falco, La santa romana repubblica.

ProďŹ lo storico del Medioevo, Ricciardi, Milano-Napoli

; Leopold Genicot, Le Moyen Age, wyd. , Casterman, Tournai

.

28 P. CorrĂŞa de Oliveira, O crime de Hitler, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , I . Zob. teĹź Idem, Civilização cristĂŁ, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , I .

29 P. CorrĂŞa de Oliveira, Cristandade, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr ,

VIII .

(

R <%#= K 7 <%#= W encyklice Il fermo proposito z

czerwca roku Ĺ&#x203A;w. Pius X podkreĹ&#x203A;la, iĹź â&#x20AC;&#x17E;cywilizacja Ĺ&#x203A;wiata jest chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska. Im bardziej ku peĹ&#x201A;ni chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa siÄ&#x2122; zbliĹźa, tym staje siÄ&#x2122; prawdziwsza i trwalsza, tym lepsze wydaje owoceâ&#x20AC;?.30 W liĹ&#x203A;cie apostolskim Notre Charge Apostolique z sierpnia

roku ten sam papieĹź przypomina: â&#x20AC;&#x17E;Cywilizacji nie trzeba dopiero zakĹ&#x201A;adaÄ&#x2021;, tak jak nowego paĹ&#x201E;stwa nie trzeba dopiero budowaÄ&#x2021; gdzieĹ&#x203A; w obĹ&#x201A;okach. One istniaĹ&#x201A;y i istniejÄ&#x2026;: to cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska i spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo katolickie. Pozostaje tylko niezwĹ&#x201A;ocznie je odtworzyÄ&#x2021; i na nowo ustanowiÄ&#x2021; na fundamentach zarĂłwno naturalnych, jak i Boskich, na przekĂłr nieustannie ponawianym atakom nikczemnej utopii rewolucji i bezboĹźnoĹ&#x203A;ci: Omnia instaurare in Christo (Ef , ).â&#x20AC;?31 Z kolei Leon XIII naucza, iĹź cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska znalazĹ&#x201A;a swĂłj konkretny, historyczny wyraz w Europie Ĺ&#x203A;redniowiecznej. â&#x20AC;&#x17E;ByĹ&#x201A;y ongi czasy, kiedy ďŹ lozoďŹ a Ewangelii sterowaĹ&#x201A;a paĹ&#x201E;stwami, kiedy BoĹźa moc chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci przenikaĹ&#x201A;a ustrĂłj, prawa, instytucje, obyczaje ludĂłw, wszystkie warstwy i sprawy paĹ&#x201E;stwa; kiedy religia przez Chrystusa ustanowiona, naleĹźne sobie zajmujÄ&#x2026;c stanowisko, cieszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wszÄ&#x2122;dzie przychylnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; panujÄ&#x2026;cych i wĹ&#x201A;adz opiekÄ&#x2026;, kiedy miÄ&#x2122;dzy kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skÄ&#x2026; a Ĺ&#x203A;wieckÄ&#x2026; zwierzchnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; kwitĹ&#x201A;a zgoda i przyjazna usĹ&#x201A;ug wymiana. W takim stanie rzeczy Ĺ&#x203A;wiecka spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bĹ&#x201A;ogie nadspodziewanie rodziĹ&#x201A;a plony, ktĂłrych pamiÄ&#x2122;Ä&#x2021; Ĺźyje i ĹźyÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie tak licznymi dziejĂłw stwierdzona pomnikami, Ĺźe ich Ĺźadne wymysĹ&#x201A;y przeciwnikĂłw nie zniszczÄ&#x2026; ani przygĹ&#x201A;uszÄ&#x2026;.â&#x20AC;?32 Plinio CorrĂŞa de Oliveira komentuje: â&#x20AC;&#x17E;Ta Ĺ&#x203A;wietlista rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; porzÄ&#x2026;dku i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, nadprzyrodzonej i niebieskiej raczej niĹź naturalnej i ziemskiej, nazywaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; cywilizacjÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, a wywodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej kultury, ktĂłra z kolei sama jest dzieckiem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego.â&#x20AC;?33 Ĺ&#x161;redniowieczny Ĺ&#x203A;wiat chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ski stanowiĹ&#x201A; zatem spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ludzkÄ&#x2026;, ktĂłra w sposĂłb najdoskonalszy w historii osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a katolicki ideaĹ&#x201A;. Na sĹ&#x201A;owa Maritaina piszÄ&#x2026;cego, Ĺ&#x161;w. Pius X, Encyklika Il fermo proposito, w: AAS, , t. , s. . Ĺ&#x161;w. Pius X, List apostolski Notre Charge Apostolique z sierpnia

r., s. .

32 Leon XIII, Encyklika Imortale Dei z listopada

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk

, t. I, s.

.

33 P. CorrĂŞa de Oliveira, A cruzada do sĂŠculo XX. 30 31

K !" # XX $% iĹź â&#x20AC;&#x17E;jest tylko jeden KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki â&#x20AC;&#x201C; ale mogÄ&#x2026; istnieÄ&#x2021; róşne cywilizacje chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie, róşne Ĺ&#x203A;wiaty chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skieâ&#x20AC;?,34 brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel stanowczo odpowiada, iĹź â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;redniowieczne chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo nie byĹ&#x201A;o jakimĹ&#x203A; porzÄ&#x2026;dkiem lub zwyczajnie jednym z wielu moĹźliwych porzÄ&#x2026;dkĂłw. ByĹ&#x201A;a to realizacja, w okolicznoĹ&#x203A;ciach wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwych czasom i miejscom, jedynego autentycznego porzÄ&#x2026;dku wĹ&#x203A;rĂłd ludzi, a mianowicie: cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej.â&#x20AC;?35 Pochodzenie terminu i samej koncepcji â&#x20AC;&#x17E;wiekĂłw Ĺ&#x203A;rednichâ&#x20AC;?36 wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; z historiograďŹ cznÄ&#x2026; wizjÄ&#x2026;, ktĂłrej zamiarem byĹ&#x201A;o przedstawienie tysiÄ&#x2026;ca lat historii Zachodu jako dĹ&#x201A;ugiej â&#x20AC;&#x17E;nocyâ&#x20AC;?, jako mrocznego przerywnika rozdzielajÄ&#x2026;cego â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wietlanyâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;wiat pogaĹ&#x201E;ski i â&#x20AC;&#x17E;odrodzenieâ&#x20AC;? ery nowoĹźytnej. Do koncepcji tej, obecnej juĹź u Petrarki37 i we wĹ&#x201A;oskim humanizmie, nawiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026; osiemnastowieczni myĹ&#x203A;liciele oĹ&#x203A;wieceniowi. W ten sposĂłb â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa Eugenio Garin â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;kontrast miÄ&#x2122;dzy ciemnymi wiekami i oĹ&#x203A;wieconym odrodzeniem przez cztery stulecia, od wieku czternastego po osiemnasty, podsycaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie Ăłw rozdĹşwiÄ&#x2122;k, idealnie w ten sposĂłb Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;c humanizm z oĹ&#x203A;wieceniemâ&#x20AC;?.38 â&#x20AC;&#x17E;Czarna legendaâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;redniowiecza, podjÄ&#x2122;ta na nowo przez historiograďŹ Ä&#x2122; marksistowskÄ&#x2026;, deďŹ nitywnie juĹź upadĹ&#x201A;a; nie ma dziĹ&#x203A; powaĹźnego historyka, ktĂłry uznawaĹ&#x201A;by Ĺ&#x203A;redniowiecze za przejĹ&#x203A;ciowy okres ciemnego barbarzyĹ&#x201E;stwa.39 Termin â&#x20AC;&#x17E;wieki Ĺ&#x203A;rednieâ&#x20AC;? utraciĹ&#x201A; wszelki

Jacques Maritain, Humanizm integralny, Katolicki OĹ&#x203A;rodek Wydawniczy â&#x20AC;&#x17E;Veritasâ&#x20AC;?, Londyn , s. .

35 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

36 G. L. Burr, How the Middle Ages got their Names, â&#x20AC;&#x17E;American Historical Reviewâ&#x20AC;?,

-

, t.

, s. n; Etienne Gilson, Notes sur une frontière contestĂŠe, â&#x20AC;&#x17E;Archives dâ&#x20AC;&#x2122;histoire doctrinale et li eraire du moyen ageâ&#x20AC;?,

, t. , s. ; Ludovico Ga o, Viaggio intorno al conce o di Medioevo, Bulzoni, Roma ; Pietro Zerbi, Il Medioevo nella storiograďŹ a degli ultimi ventâ&#x20AC;&#x2122;anni, Vita e Pensiero, Milano

.

37 Rozróşnienie antiqua, czyli epoki rzymskiej, oraz nova, czyli epoki nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cej po Ĺ&#x203A;redniowieczu, jako pierwszy wprowadziĹ&#x201A; Francesco Petrarka. Zob. Epistolae de rebus familiaribus, VI, ; XX, etc. Wedle W.K. Fergusona byĹ&#x201A; on â&#x20AC;&#x17E;pierwszym, ktĂłry uĹźyĹ&#x201A; okreĹ&#x203A;lenia ÂŤciemne wiekiÂť, majÄ&#x2026;cego przez nastÄ&#x2122;pne stulecia zdominowaÄ&#x2021; interpretacjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;redniowiecza i dostarczyÄ&#x2021; ciemnego tĹ&#x201A;a dla rodzÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a renesansuâ&#x20AC;?. Wallace K. Fergusson, Il Rinascimento nella critica storica, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Il Mulino, Bologna

, s. - . Zob. teĹź Theodor E. Mommsen, Petrarchâ&#x20AC;&#x2122;s Conception of the â&#x20AC;&#x2DC;Dark Agesâ&#x20AC;&#x2122;, w: E. F. Rice Jr (red.), Medieval and Renaissance Studies, Cornell University Press, New York , s. - ; Eugenio Garin, Rinascite e rivoluzioni. Movimenti culturali dal XIV al XVIII secolo, Laterza, Bari, , s. - .

38 E. Garin, Rinascite e rivoluzioni, s. .

39 Marco Tangheroni, La â&#x20AC;&#x161;leggenda neraâ&#x20AC;&#x2122; sul Medioevo, â&#x20AC;&#x17E;CristianitĂ â&#x20AC;? nr - , luty-marzec

, s. - ; RĂŠgine Pernoud, The Glory of the Medieval World, D. Dobson, London , Idem, Inaczej o Ĺ&#x203A;redniowieczu, przeĹ&#x201A;. Krystyna Husarska, Wydawnictwo Marabut i OďŹ cyna Wydawnicza Volumen, GdaĹ&#x201E;sk-Warszawa ; Raymond Delatouche, La chrĂŠtientĂŠ mĂŠdiĂŠvale, TĂŠqui, Paris

; Jacques Heers, Le Moyen Age, une imposture. VĂŠritĂŠs et lĂŠgendes, Perrin, Paris .

34

R <%#= K 7 <%#= Ĺ&#x203A;lad negatywnego znaczenia i zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; po prostu oznaczaÄ&#x2021; epokÄ&#x2122; historycznÄ&#x2026;, w ktĂłrej caĹ&#x201A;e spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo ze swymi instytucjami, prawami, zwyczajami pozwalaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; ksztaĹ&#x201A;towaÄ&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi katolickiemu.

Z tego powodu Benedykt XV deďŹ niuje EuropÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;redniowiecznÄ&#x2026; w kategoriach jednolitej cywilizacji kierowanej przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;,40 a Pius XII stwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;usznym jest uwaĹźaÄ&#x2021;, Ĺźe Ĺ&#x203A;redniowiecze w swej mentalnoĹ&#x203A;ci niosĹ&#x201A;o nutÄ&#x2122; autentycznego katolicyzmu: bezdyskusyjnÄ&#x2026; pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, iĹź religia i forma Ĺźycia spoĹ&#x201A;ecznego tworzÄ&#x2026; nierozerwalnÄ&#x2026; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?41 CaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x203A;redniowiecznego spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa harmonÄłnie dostosowywaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do naturalnego porzÄ&#x2026;dku ustalonego przez samego Boga w chwili stworzenia wszechĹ&#x203A;wiata, jak rĂłwnieĹź do porzÄ&#x2026;dku nadprzyrodzonego, zapoczÄ&#x2026;tkowanego przez Odkupienie i inspirowanego przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. ByĹ&#x201A;a to wielka cywilizacja, ktĂłra powoli acz zdecydowanie wynurzaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z chaosu ery barbarzyĹ&#x201E;skiej pod wpĹ&#x201A;ywem zarĂłwno przyrodzonej, jak i nadprzyrodzonej energii ludzi ochrzczonych i ukierunkowanych na Chrystusa. Oto co na ten temat pisze Plinio CorrĂŞa de Oliveira: â&#x20AC;&#x17E;NawrĂłcenie ludĂłw Zachodu nie byĹ&#x201A;o zjawiskiem powierzchownym. Ziarno Ĺźycia nadprzyrodzonego wniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o w najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bsze pokĹ&#x201A;ady dusz, formujÄ&#x2026;c stopniowo te niegdyĹ&#x203A; nieokrzesane, lubieĹźne i hoĹ&#x201A;dujÄ&#x2026;ce zabobonom plemiona na podobieĹ&#x201E;stwo naszego Pana Jezusa Chrystusa. SpoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nadprzyrodzona â&#x20AC;&#x201C; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; rozprzestrzeniĹ&#x201A; w ten sposĂłb model swej hierarchicznej struktury na caĹ&#x201A;Ä&#x2026; EuropÄ&#x2122;. W ten sposĂłb, od spowitych mgĹ&#x201A;Ä&#x2026; skaĹ&#x201A; Szkocji po stoki Wezuwiusza, rozkwitĹ&#x201A;y diecezje, opactwa, katedry, koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;y paraďŹ alne i klasztorne, wokĂłĹ&#x201A; nich zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; Chrystusowe owczarnie. (â&#x20AC;Ś) Z tych peĹ&#x201A;nych siĹ&#x201A;y witalnej zasobĂłw ludzkich oĹźywianych Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026; zrodziĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; krĂłlestwa, szlacheckie rody, dworne zwyczaje i sprawiedliwe prawa; cechy i rycerstwo, scholastyka i uniwersytety, styl gotycki i Ĺ&#x203A;piew minstreli.â&#x20AC;?42

Benedykt XV, Encyklika Pacem Dei munus z maja r., w: AAS, , t. , s. .

Z kolei Jan PaweĹ&#x201A; II stwierdza: â&#x20AC;&#x17E;WciÄ&#x2026;Ĺź jeszcze jesteĹ&#x203A;my dziedzicami dĹ&#x201A;ugich wiekĂłw, na przestrzeni ktĂłrych ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w Europie cywilizacja o inspiracji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. (â&#x20AC;Ś) W epoce Ĺ&#x203A;redniowiecza Europa zbudowaĹ&#x201A;a podziwu godnÄ&#x2026;, w znacznym stopniu spoistÄ&#x2026; w skali caĹ&#x201A;ego kontynentu cywilizacjÄ&#x2122;, ktĂłrej wiele zdobyczy przetrwaĹ&#x201A;o po dzieĹ&#x201E; dzisiejszy.â&#x20AC;? PrzemĂłwienie w siedzibie EWG w Brukseli maja

r., w: Jan PaweĹ&#x201A; II, Europa zjednoczona w Chrystusie, BiaĹ&#x201A;y Kruk, KrakĂłw , s.

- .

42 P. CorrĂŞa de Oliveira, A grande experiencia de anos de luta.

40 41

!

K !" # XX $% Co staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; przyczynÄ&#x2026; rozkĹ&#x201A;adu cywilizacji Ĺ&#x203A;redniowiecznej?

W encyklice Immortale Dei Leon XIII pisze, iĹź â&#x20AC;&#x17E;zgubna i opĹ&#x201A;akana ĹźÄ&#x2026;dza nowoĹ&#x203A;ci w szesnastym wieku wzniecona, zwichrzywszy naprzĂłd religiÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, wnet naturalnym biegiem do ďŹ lozoďŹ i przeszĹ&#x201A;a, a od ďŹ lozoďŹ i wszystkie warstwy rzeczypospolitej ogarnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;aâ&#x20AC;?.43 SferÄ&#x2122; religÄłnÄ&#x2026;, intelektualnÄ&#x2026; i spoĹ&#x201A;eczno-politycznÄ&#x2026; zaatakowaĹ&#x201A; proces rozkĹ&#x201A;adowy, ktĂłry papieĹź nazywa â&#x20AC;&#x17E;nowym prawemâ&#x20AC;?. Tego zdeklarowanego wroga KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa tak oto opisaĹ&#x201A; Pius XII: â&#x20AC;&#x17E;MoĹźna go znaleĹşÄ&#x2021; wszÄ&#x2122;dzie i wĹ&#x203A;rĂłd wszystkich; potraďŹ byÄ&#x2021; gwaĹ&#x201A;towny i przebiegĹ&#x201A;y. Przez ostatnie stulecia usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; dokonaÄ&#x2021; intelektualnego, moralnego i spoĹ&#x201A;ecznego rozkĹ&#x201A;adu jednoĹ&#x203A;ci w mistycznym ciele Chrystusa. PragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; natury bez Ĺ&#x201A;aski, rozumu bez wiary, wolnoĹ&#x203A;ci bez wĹ&#x201A;adzy, a czasami wĹ&#x201A;adzy bez wolnoĹ&#x203A;ci.

Jest to â&#x20AC;&#x17E;wrĂłgâ&#x20AC;?, ktĂłry coraz bardziej siÄ&#x2122; ujawnia nie majÄ&#x2026;c jakichkolwiek skrupuĹ&#x201A;Ăłw: Chrystus tak, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie; nastÄ&#x2122;pnie BĂłg tak; Chrystus nie; a w koĹ&#x201E;cu bezboĹźny okrzyk: BĂłg umarĹ&#x201A;, a nawet, BĂłg nigdy nie istniaĹ&#x201A;! A oto teraz prĂłba budowania struktury Ĺ&#x203A;wiata na fundamentach, ktĂłrych nie wahamy siÄ&#x2122; wskazaÄ&#x2021; jak gĹ&#x201A;Ăłwnych przyczyn zagroĹźenia, jakie zawisĹ&#x201A;o nad ludzkoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;: gospodarka bez Boga, prawo bez Boga, polityka bez Boga.â&#x20AC;?44 Przedstawiony przez papieĹźa nieprzyjaciel stanie siÄ&#x2122; obiektem szczegĂłĹ&#x201A;owych badaĹ&#x201E; Plinia CorrĂŞi de Oliveira. Ukazawszy naturÄ&#x2122; i metody dziaĹ&#x201A;ania wroga, zaproponuje on skuteczny sposĂłb reakcji majÄ&#x2026;cej na celu pokonanie go i odtworzenie cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skiej.

UjmujÄ&#x2026;c skrĂłtowo niezmienny charakter antagonizmu pomiÄ&#x2122;dzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em a jego Ĺ&#x203A;miertelnym wrogiem, pisze on: â&#x20AC;&#x17E;Ten straszliwy wrĂłg ma imiÄ&#x2122;: brzmi ono Rewolucja. NajgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bsza jej przyczyna leĹźy w eksplozji pychy i zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;ci, ktĂłre zainspirowaĹ&#x201A;y powstanie nie pojedynczego systemu, ale raczej caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cucha systemĂłw ideologicznych. Powszechna ich akceptacja

43 Leon XIII, Encyklika Immortale Dei z listopada

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. I, s.

.

44 Pius XII, PrzemĂłwienie do ZwiÄ&#x2026;zku MÄ&#x2122;Ĺźczyzn WĹ&#x201A;oskiej Akcji Katolickiej z paĹşdziernika , w Discorsi e Radiomessaggi di Sua Sanhita Pio XII, Watykan: TipograďŹ a Poliglo a Vaticana, , t. XIV, s. , cyt. za P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, Acana, KrakĂłw

, s. â&#x20AC;&#x201C; .

"

R <%#= K 7 <%#= daĹ&#x201A;a poczÄ&#x2026;tek trzem wielkim rewolucjom w dziejach Zachodu: pseudoreformacji, rewolucji francuskiej i komunizmowi.â&#x20AC;?45

. Wielki kryzys chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego Zachodu Rewolucja i Kontrrewolucja oferuje przede wszystkim oglÄ&#x2026;d naszej epoki dajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; sĹ&#x201A;owem, ktĂłre w dzisiejszym Ĺ&#x203A;wiecie nabraĹ&#x201A;o dramatycznej aktualnoĹ&#x203A;ci: kryzys.46 â&#x20AC;&#x17E;Kryzysy wstrzÄ&#x2026;sajÄ&#x2026;ce dziĹ&#x203A; Ĺ&#x203A;wiatem â&#x20AC;&#x201C; kryzys paĹ&#x201E;stwa, rodziny, gospodarki, kultury itd. â&#x20AC;&#x201C; nie sÄ&#x2026; niczym innym, jak tylko róşnorakimi aspektami jednego fundamentalnego kryzysu, ktĂłrego polem dziaĹ&#x201A;ania jest sam czĹ&#x201A;owiek. Innymi sĹ&#x201A;owy, te kryzysy majÄ&#x2026; swoje korzenie w najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszych problemach duszy, skÄ&#x2026;d rozciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na caĹ&#x201A;Ä&#x2026; osobowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wspĂłĹ&#x201A;czesnego czĹ&#x201A;owieka i wszystkie jego dziaĹ&#x201A;ania.â&#x20AC;?47 Tak wiÄ&#x2122;c, centralnym punktem dzieĹ&#x201A;a Doktora Plinio jest czĹ&#x201A;owiek: istota rozumna skĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; z ciaĹ&#x201A;a i duszy, pogrÄ&#x2026;Ĺźona dziĹ&#x203A; w odmÄ&#x2122;tach gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego kryzysu.

Pomimo znacznego zróşnicowania czynnikĂłw wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;cych Ăłw kryzys, niezmiennie posiada on piÄ&#x2122;Ä&#x2021; podstawowych cech charakterystycznych:

. Jest powszechny, albowiem nie ma dziĹ&#x203A; narodu, ktĂłry nie doĹ&#x203A;wiadczaĹ&#x201A;by go w mniejszym lub wiÄ&#x2122;kszym stopniu. . Jest jednoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, gdyĹź nie stanowi go seria autonomicznych, nie powiÄ&#x2026;zanych ze sobÄ&#x2026; kryzysĂłw, lecz jeden i ten sam kryzys, ktĂłry dotyka dziĹ&#x203A; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; tego, co niegdyĹ&#x203A; nazywano Ĺ&#x203A;wiatem chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skim. . Jest totalny, poniewaĹź rozwÄła siÄ&#x2122; na gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim poziomie caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cucha problemĂłw, co pozwala mu obejmowaÄ&#x2021; wszystkie wĹ&#x201A;adze duszy i wszystkie sfery ludzkiego dziaĹ&#x201A;ania.

45 WstÄ&#x2122;p do pierwszego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, ktĂłrego brak w wydaniu polskim. Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Revolution and Counter-Revolution, The Foundation for a Christian Civilization, New Rochelle, New York,

, s.

- .

46 â&#x20AC;&#x17E;W dzisiejszych czasach â&#x20AC;&#x201C; stwierdziĹ&#x201A; Jan PaweĹ&#x201A; II w Santo Domingo paĹşdziernika

roku â&#x20AC;&#x201C; da siÄ&#x2122; zauwaĹźyÄ&#x2021; kryzys kulturowy o niespodziewanych rozmiarach. Zapewne dzisiejsze podĹ&#x201A;oĹźe kulturowe oferuje liczne wartoĹ&#x203A;ci pozytywne, z ktĂłrych wiele to owoce ewangelizacji; z podĹ&#x201A;oĹźa tego jednakĹźe wyeliminowano jednoczeĹ&#x203A;nie fundamentalne wartoĹ&#x203A;ci religÄłne i wprowadzono zwodnicze koncepcje, ktĂłrych sÄ&#x2026; nie do przyjÄ&#x2122;cia z chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skiego punktu widzenia.â&#x20AC;? Jan PaweĹ&#x201A; II, przemĂłwienie Nueva EvangelizaciĂłn PromociĂłn humana, Cultura cristiana. Jesucristo ayer, hoy y sempre z paĹşdziernika r., w: dodatek do â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;? nr z paĹşdziernika roku, IV, s.

- .

47 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

#

K !" # XX $% . Jest dominujÄ&#x2026;cy, gdyĹź przypomina wĹ&#x201A;adcÄ&#x2122; kontrolujÄ&#x2026;cego siĹ&#x201A;y i zdarzenia pozornie chaotyczne. . Jest procesem, czyli zrodzonym w najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszych zakÄ&#x2026;tkach duszy i kultury Zachodu dĹ&#x201A;ugim Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cuchem przyczynowo-skutkowym, ktĂłry poczÄ&#x2026;wszy od wieku piÄ&#x2122;tnastego aĹź do dnia dzisiejszego nie przestaje wywoĹ&#x201A;ywaÄ&#x2021; nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych po sobie konwulsji.

. Historyczne stadia Rewolucji Historycznymi stadiami procesu ciÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; od kilku wiekĂłw sÄ&#x2026; trzy wielkie rewolucje w dziejach Zachodu: protestantyzm, rewolucja francuska i komunizm. Plinio CorrĂŞa de Oliveira ujmuje rzecz nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co:

) Pseudoreformacja byĹ&#x201A;a pierwszÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2026;. ZasiaĹ&#x201A;a ona, w róşnym zakresie, ducha zwÄ&#x2026;tpienia, religÄłnego liberalizmu i eklezjalnego egalitaryzmu w rozmaitych, wyrosĹ&#x201A;ych z niej sektach.48 ) NastÄ&#x2026;piĹ&#x201A;a po niej rewolucja francuska â&#x20AC;&#x201C; triumf egalitaryzmu na dwĂłch pĹ&#x201A;aszczyznach. Na polu religii przybraĹ&#x201A;a ona formÄ&#x2122; ateizmu, okreĹ&#x203A;lonego nÄ&#x2122;cÄ&#x2026;cym mianem sekularyzmu. W sferze zaĹ&#x203A; politycznej przyniosĹ&#x201A;a faĹ&#x201A;szywÄ&#x2026; teoriÄ&#x2122;, iĹź kaĹźda nierĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; to niesprawiedliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, kaĹźdy autorytet stanowi zagroĹźenie, a wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest najwyĹźszym dobrem.49 ) Komunizm przeniĂłsĹ&#x201A; powyĹźsze zasady na grunt spoĹ&#x201A;eczno-ekonomiczny.â&#x20AC;?50

FundamentalnÄ&#x2026; krytykÄ&#x2122; protestantyzmu zob. w Jaime Balmes, El protestantismo comparado con el catolicismo (

-

), t.

- , BAC, Madrid . RozwĂłj protestantyzmu naleĹźy przeĹ&#x203A;ledziÄ&#x2021; gĹ&#x201A;Ăłwnie na przykĹ&#x201A;adzie angielskich sekt siedemnastowiecznych oraz ruchu, ktĂłry znalazĹ&#x201A; swe ujĹ&#x203A;cie w rewolucji angielskiej. Wedle Plinia CorrĂŞi de Oliveira rewolucja w Anglii XVII w. zajmuje waĹźne miejsce w tragicznej historii kryzysu Zachodu. â&#x20AC;&#x17E;WedĹ&#x201A;ug tego wzoru, przy uwzglÄ&#x2122;dnieniu róşnic pojawiajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; zawsze, gdy historia siÄ&#x2122; powtarza, Karol I stanowi prototyp Ludwika XVI, Cromwell jest prekursorem Robespierreâ&#x20AC;&#x2122;a i Saint-Justa, rewolucja angielska zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; przedsmakiem rewolucji francuskiejâ&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Oliveira, Figuras que encarnam concepçþes de vida, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , maj . OgĂłlnie na temat sekt protestanckich zob. R. de Ma ei, Alta ruet Babylon â&#x20AC;&#x201C; Lâ&#x20AC;&#x2122;Europa se aria del cinquecento, IPL, Milano . Wielu wspĂłĹ&#x201A;czesnych autorĂłw protestanckich otwarcie krytykuje rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026;. Zob. Aa. Vv., RĂŠvolution et christianisme. Une apprĂŠciation chrĂŠtienne de la RĂŠvolution française, Lâ&#x20AC;&#x2122;Age dâ&#x20AC;&#x2122;Homme, Lausanne ; szczegĂłlnie zaĹ&#x203A;: Jean Marc Berthoud, La RĂŠvolution française et les RĂŠvolutions, â&#x20AC;&#x17E;RĂŠsister et Construireâ&#x20AC;? nr - , lipiec-listopad

.

49 OgĂłlna charakterystyka rewolucji francuskiej, jej istota i prawdziwe przyczyny ukazane przez pryzmat myĹ&#x203A;li Plinia CorrĂŞi de Oliveira zob. w J. S. ClĂĄ Dias (red.), Despreocupados... rumo Ă Guilhotina. A autodemolição do Ancien RĂŠgime, Ediçþes Brasil de AmanhĂŁ, SĂŁo Paulo .

50 P. CorrĂŞa de Oliveira, Revolution and Counter-Revolution, s. .

48

$

R <%#= K 7 <%#= PoczÄ&#x2026;tki owego procesu dostrzega Plinio CorrĂŞa de Oliveira w wieku XIV, kiedy to w chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej Europie rozpoczyna siÄ&#x2122; przemiana mentalnoĹ&#x203A;ci, przybierajÄ&#x2026;ca na sile w stuleciu nastÄ&#x2122;pnym. â&#x20AC;&#x17E;Pragnienie ziemskich przyjemnoĹ&#x203A;ci staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; palÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ĹźÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;. Rozrywki, coraz czÄ&#x2122;stsze i coraz bardziej wystawne, zaprzÄ&#x2026;taĹ&#x201A;y nieustannie umysĹ&#x201A;y. W strojach, manierach, jÄ&#x2122;zyku, literaturze i sztuce, narastajÄ&#x2026;ca tÄ&#x2122;sknota za Ĺźyciem wypeĹ&#x201A;nionym rozkoszami przyczyniaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cego manifestowania zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;ci i miÄ&#x2122;kkoĹ&#x203A;ci. Krok za krokiem, powaga i surowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poprzednich czasĂłw traciĹ&#x201A;y na wartoĹ&#x203A;ci. Wszystko zmierzaĹ&#x201A;o ku wesoĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, powabowi i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;towaniu. Serca zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y siÄ&#x2122; odrywaÄ&#x2021; od umiĹ&#x201A;owania poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia, autentycznej czci dla KrzyĹźa oraz dÄ&#x2026;Ĺźenia do Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci i Ĺźycia wiecznego. Rycerstwo, poprzednio jedno z najwyĹźszych uosobieĹ&#x201E; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej surowoĹ&#x203A;ci, staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; kochliwe i sentymentalne. Literatura miĹ&#x201A;osna zalaĹ&#x201A;a wszystkie kraje, nadmierny przepych i wynikajÄ&#x2026;ca z niego ĹźÄ&#x2026;dza zysku rozpowszechniaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; we wszystkich warstwach spoĹ&#x201A;ecznych.â&#x20AC;?51 Taka atmosfera moralna zrodziĹ&#x201A;a dÄ&#x2026;Ĺźenie do porzÄ&#x2026;dku rzeczy diametralnie odmiennego od porzÄ&#x2026;dku Ĺ&#x203A;redniowiecznego. Z tego wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie nastroju, z takich â&#x20AC;&#x17E;tendencjiâ&#x20AC;? wywodzÄ&#x2026; swe korzenie wielkie bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy doktrynalne oraz historyczny zamÄ&#x2122;t kolejnych wiekĂłw.

. Warstwy Rewolucji BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel wyróşnia trzy warstwy Rewolucji, ktĂłre do pewnego stopnia, w porzÄ&#x2026;dku chronologicznym, nakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na siebie.

NajgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bsza z nich jest warstwa tendencji. Kiedy nieuporzÄ&#x2026;dkowane tendencje ludzkie nie chcÄ&#x2026; dĹ&#x201A;uĹźej stosowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do porzÄ&#x2026;dku rzeczy, ktĂłry winien nimi kierowaÄ&#x2021; i korygowaÄ&#x2021; je, zaczynajÄ&#x2026; one modyďŹ kowaÄ&#x2021; mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, sposĂłb bycia, zwyczaje i artystyczne Ĺ&#x203A;rodki wyrazu.

Od tych gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokich warstw kryzys przechodzi na teren ideologiczny. To rewolucja w ideach. Doktor Plinio przywoĹ&#x201A;uje zdanie Paula Bourgeta z jego sĹ&#x201A;ynnej ksiÄ&#x2026;Ĺźki Le dĂŠmon de midi: â&#x20AC;&#x17E;Musimy ĹźyÄ&#x2021; tak, jak myĹ&#x203A;limy, pod groĹşbÄ&#x2026;, Ĺźe prÄ&#x2122;dzej czy później skoĹ&#x201E;czymy, myĹ&#x203A;lÄ&#x2026;c tak, jak ĹźyliĹ&#x203A;my.â&#x20AC;?52 Nowe doktryny powstajÄ&#x2026; inspirowane nieuporzÄ&#x2026;dkoP. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. - .

Paul Bourget, Le dĂŠmon de midi, Librairie Plon, Paris

, t. II, s. ; cyt. za P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

51

52

%

K !" # XX $% waniem buntowniczych tendencji. Niekiedy, w początkowej fazie, szukają jakiegoś modus vivendi z doktrynami dawnymi, wyrażając się w taki sposób, aby utrzymać pozory harmonii z nimi. Zazwyczaj jednak stosunek ów przekształca się szybko w otwartą wojnę.

Po rewolucji w ideach następuje rewolucja w faktach: za pomocą krwawych lub bezkrwawych środków przekształca ona instytucje, prawa, obyczaje zarówno w dziedzinie religijnej, jak i w społeczności doczesnej.53

. Rola namiętności w procesie rewolucyjnym Proces rewolucyjny potraktowany całościowo, jak również w swych głównych epizodach, pojmuje brazylijski myśliciel w kategoriach rozwoju nieuporządkowanych tendencji oraz błędów przez nie rodzonych. Rozwój ten dokonuje się w człowieku chrześcijańskiego Zachodu etapami i poprzez ciągłą metamorfozę.

Najgłębszą przyczyną owego procesu jest – według Plinia Corrêi de Oliveira – wybuch pychy i zmysłowości, który zapoczątkowuje powstanie całego łańcucha systemów ideologicznych, a także całą serię działań z nich wypływających. „Pycha prowadzi do nienawiści w stosunku do każdej zwierzchności, a stąd do uznania, iż nierówność jest złem samym w sobie, na każdej płaszczyźnie, głównie w sferze metafizyki i religii. To egalitarny aspekt Rewolucji. Zmysłowość, per se, skłania się ku likwidacji wszelkich barier. Nie uznaje ograniczeń i prowadzi do rewolty przeciwko wszelkiej władzy oraz wszelkiemu prawu, czy to Boskiemu czy ludzkiemu, kościelnemu czy cywilnemu. To liberalny aspekt Rewolucji. Oba te aspekty, mające w ostatecznym rozumieniu charakter matafizyczny, wydają się w wielu miejscach sprzeczne. Jednakże do ich pojednania dochodzi w marksistowskiej utopii anarchicznego raju, gdzie ludzkość, osiągnąwszy wysoki poziom ewolucji, «wyemancypowana» z więzów religii, ma żyć w totalnej wolności i w doskonałym porządku – bez politycznej władzy. To zaś z kolei winno wykluczyć wszelkie nierówności.”54 Kontrrewolucjoniści XIX stulecia, tacy jak de Maistre, de Bonald i Donoso Cortés, dość dobrze opisali Rewolucję w aspekcie rozwoju 53 54

P. Corrêa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, j.w.

P. Corrêa de Oliveira, Revolution and Counter-Revolution, s. .

&

R <%#= K 7 <%#= jej bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw doktrynalnych. PracÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira charakteryzuje raczej skupienie uwagi na â&#x20AC;&#x17E;namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciachâ&#x20AC;? oraz ich wpĹ&#x201A;ywie na Ĺ&#x203A;ciĹ&#x203A;le ideologiczny wymiar procesu rewolucyjnego.55 Kiedy â&#x20AC;&#x201C; trzymajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; terminologii rozmaitych autorĂłw z dziedziny duchowoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; Doktor Plinio mĂłwi o â&#x20AC;&#x17E;namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciachâ&#x20AC;? jako o czynniku sprawczym Rewolucji, ma na myĹ&#x203A;li nieuporzÄ&#x2026;dkowane namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci ludzkiej duszy.56 TrzymajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; zaĹ&#x203A; jÄ&#x2122;zyka codziennego, zalicza do nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci wszelkie impulsy skierowane ku grzechowi, a istniejÄ&#x2026;ce w czĹ&#x201A;owieku w nastÄ&#x2122;pstwie grzechu pierworodnego oraz potrĂłjnej poĹźÄ&#x2026;dliwoĹ&#x203A;ci wskazanej w Ewangelii, a mianowicie poĹźÄ&#x2026;dliwoĹ&#x203A;ci ciaĹ&#x201A;a, oczu i pychy Ĺźywota.57 Rewolucja zatem znajduje swĂłj poczÄ&#x2026;tek i najpotÄ&#x2122;ĹźniejszÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122; napÄ&#x2122;dowÄ&#x2026; w nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciach. Niby tajfun czy inny rozszalaĹ&#x201A;y ĹźywioĹ&#x201A; posiada ona ogromnÄ&#x2026; moc ukierunkowanÄ&#x2026; na niszczenie.58

. Tempa Rewolucji Proces rewolucyjny przybiera dwojakie tempo. Pierwsze â&#x20AC;&#x201C; gwaĹ&#x201A;towne â&#x20AC;&#x201C;skazane jest, przynajmniej doraĹşnie, na niepowodzenie. Drugie â&#x20AC;&#x201C; o wiele wolniejsze â&#x20AC;&#x201C; zwykle wieĹ&#x201E;czy sukces.

Pierwsze tempo charakteryzuje najbardziej skrajne ruchy rewolucyjne: na przykĹ&#x201A;ad szesnastowiecznych anabaptystĂłw, osiemnastowiecznych jakobinĂłw czy przedstawicieli prÄ&#x2026;dĂłw anarchistycznych 55 H.-D. Noble, Passions, w: DTC, t. XI, ( ), kol.

- ; AimĂŠ Solignac, Passions et vie spirituelle, w: Dsp, t. XII, (

), kol. - . NamiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci moĹźna pojmowaÄ&#x2021; w sensie metaďŹ zycznym (zob. Ĺ&#x203A;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I-IIae, q. , art - ) oraz w sensie psychologicznym. H.-D. Noble okreĹ&#x203A;la namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jako â&#x20AC;&#x17E;jedyny w swoim rodzaju akt zmysĹ&#x201A;owego poĹźÄ&#x2026;dania, z natury Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cy czuĹ&#x201A;Ä&#x2026; skĹ&#x201A;onnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i reakcjÄ&#x2122; psychologicznÄ&#x2026;â&#x20AC;? (kol. ).

Zob. teĹź GĂŠrard Blais, Petit traitĂŠ pratique des passions humaines, Editions Paulines, Sherbrooke (Canada) ; Antonio Eymieu (

- ), Le gouvernement de soi-mĂŞme â&#x20AC;&#x201C; Essai de psychologie pratique, Perrin, Paris

. BadajÄ&#x2026;c zwiÄ&#x2026;zki pomiÄ&#x2122;dzy ideami, uczuciami i dziaĹ&#x201A;aniami Eymieu ustala kilka waĹźnych praw psychologii, przede wszystkim to, iĹź idea kieruje siÄ&#x2122; ku dziaĹ&#x201A;aniu, ktĂłrego jest obrazem. Druga zasada mĂłwi, iĹź dziaĹ&#x201A;anie wzbudza uczucie, ktĂłrego jest wyrazem. Trzecia: namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wzrasta aĹź do punktu szczytowego i uĹźywa ludzkich siĹ&#x201A; psychicznych dla wĹ&#x201A;asnych celĂłw.

56 [NieuporzÄ&#x2026;dkowane] tendencje wytwarzajÄ&#x2026; moralne kryzysy, bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dne doktryny, a potem rewolucje. (â&#x20AC;Ś) Te ostatnie prowadzÄ&#x2026; potem... do nowych kryzysĂłw, nowych bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw i nowych rewolucji. (â&#x20AC;Ś) Dzieje siÄ&#x2122; tak, gdyĹź nieuporzÄ&#x2026;dkowane namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci poruszajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; w crescendo analogicznym do przyspieszenia grawitacyjnego, zasilane wĹ&#x201A;asnymi dokonaniami, prowadzÄ&#x2026; do nastÄ&#x2122;pstw, ktĂłre z kolei rozwÄłajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; z odpowiednio proporcjonalnym nasileniem. Por. P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. - .

57 Zob. J , ; P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

58 Ibidem, s. .

'

K !" # XX $% wieku dziewiÄ&#x2122;tnastego i dwudziestego. Tempem drugim podÄ&#x2026;ĹźaĹ&#x201A;y umiarkowane prÄ&#x2026;dy protestantyzmu i liberalizmu, ktĂłre wydoskonalajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; poprzez kolejne etapy dynamizmu i inercji, sprzyjaĹ&#x201A;y stopniowemu skĹ&#x201A;anianiu siÄ&#x2122; Zachodu ku temu samemu punktowi docelowemu.

PoraĹźka ekstremistĂłw jest jednak pozorna: dostarczajÄ&#x2026; oni trwaĹ&#x201A;ego i pociÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;cego przykĹ&#x201A;adu, ktĂłry swym radykalizmem fascynuje umiarkowanych. W koĹ&#x201E;cu spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo z wolna zaczyna kroczyÄ&#x2021; drogÄ&#x2026; wytyczonÄ&#x2026; przez elementy najbardziej radykalne.

. Agenci Rewolucji: masoneria i sekty Prosta dynamika namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci i ludzkich bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw nie wystarcza do wyjaĹ&#x203A;nienia zwyciÄ&#x2122;skiego pochodu Rewolucji. Jej sukces wymaga bodĹşca oraz koordynacji ze strony przebiegĹ&#x201A;ych i Ĺ&#x203A;wiadomych agentĂłw kierujÄ&#x2026;cych procesem rewolucyjnym, z natury swej chaotycznym; funkcjÄ&#x2122; tÄ&#x2122; peĹ&#x201A;niÄ&#x2026; wszelkiego rodzaju sekty antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie.

Wszystkie owe sekty i tajne stowarzyszenia, ktĂłrych celem jest zniszczenie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej uwaĹźaÄ&#x2021; naleĹźy za agentĂłw Rewolucji. NadrzÄ&#x2122;dnÄ&#x2026; wĹ&#x203A;rĂłd nich rolÄ&#x2122; struktury macierzystej, wokĂłĹ&#x201A; ktĂłrej organizujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pozostaĹ&#x201A;e, stanowi masoneria.59 Jak wyraĹşnie wynika z dokumentĂłw papieskich, zwĹ&#x201A;aszcza z encykliki Humanum genus Leona XIII, â&#x20AC;&#x17E;kres wszelkich ich planĂłw stanowi wywrĂłcenie z gruntu wszelkiej karnoĹ&#x203A;ci religÄłnej i paĹ&#x201E;stwowej, jakÄ&#x2026; wypielÄ&#x2122;gnowaĹ&#x201A;y instytucje chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie, a postawienie

59 Pierwsze papieskie potÄ&#x2122;pienie masonerii znajdujemy w konstytucji In eminenti Klemensa XII z kwietnia

r. EkskomunikÄ&#x2122; potwierdziĹ&#x201A; i odnowiĹ&#x201A; Benedykt XIV konstytucjÄ&#x2026; Providas z

maja

r. oraz Pius VII konstytucjÄ&#x2026; Ecclesiam a Iesu Christo z wrzeĹ&#x203A;nia

r. Leon XII utrzymaĹ&#x201A; w mocy dekrety swych poprzednikĂłw konstytucjÄ&#x2026; apostolskÄ&#x2026; Quo graviora z marca

r. W tym samym tonie wypowiedzieli siÄ&#x2122;: Pius VIII encyklikÄ&#x2026; Traditi z maja

r., Grzegorz XVI encyklikÄ&#x2026; Mirari Vos z sierpnia

oraz Pius IX, zarĂłwno na kartach encykliki Qui pluribus z listopada

r., jak i w wielu innych swych wystÄ&#x2026;pieniach. Ostatni wielki dokument papieski dotyczÄ&#x2026;cy masonerii to encyklika Humanum genus Leona XIII z kwietnia

r. (AAS, , t. XVI, s.

- ). Papieskie potÄ&#x2122;pienie masonerii zawieraĹ&#x201A;y kanony , i Kodeksu Prawa Kanonicznego obowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cego od roku

do

. Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego obowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cy od listopada

r. nie wspomina o masonerii tak wyraĹşnie, jak poprzedni. JednakĹźe Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ta Kongregacja Nauki Wiary w dokumencie datowanym na listopada

r. potwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;negatywne stanowisko KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a wobec stowarzyszeĹ&#x201E; masoĹ&#x201E;skich pozostaje niezmienione, poniewaĹź zasad owych stowarzyszeĹ&#x201E; nie da siÄ&#x2122; pogodziÄ&#x2021; z nauczaniem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a; dlatego wstÄ&#x2122;powanie do tego typu organizacji pozostaje zabronione. Wierni naleĹźÄ&#x2026;cy do stowarzyszeĹ&#x201E; masoĹ&#x201E;skich sÄ&#x2026; w stanie grzechu i nie mogÄ&#x2026; przystÄ&#x2122;powaÄ&#x2021; do Komunii Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tejâ&#x20AC;? (â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, listopada

).

!(

R <%#= K 7 <%#= nowej, wedĹ&#x201A;ug swej myĹ&#x203A;li, na zasadach i prawach wziÄ&#x2122;tych z naturalizmuâ&#x20AC;?.60 Od roku

Plinio CorrĂŞa de Oliveira zajmowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ukrytÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; masonerii i innych tajnych organizacji.61 BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel czÄ&#x2122;sto wspominaĹ&#x201A; o â&#x20AC;&#x17E;tajnych siĹ&#x201A;achâ&#x20AC;? dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cych na przestrzeni dziejĂłw, lecz wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie z powodu wagi przywiÄ&#x2026;zywanej do problemu nie chciaĹ&#x201A; byÄ&#x2021; utoĹźsamiany z plejadÄ&#x2026; oderwanych od rzeczywistoĹ&#x203A;ci badaczy-fantastĂłw, jakĹźe licznych w tak delikatnym sektorze zainteresowaĹ&#x201E;. PodchodziĹ&#x201A; zawsze do tego problemu z powagÄ&#x2026; i trzeĹşwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, kroczÄ&#x2026;c Ĺ&#x203A;ladami szkoĹ&#x201A;y skupiajÄ&#x2026;cej tak wielkich autorĂłw, jak ojciec Augustin Barruel,62 Jacques CrĂŠtinau-Joly,63 ojciec Nicolas Deschamps,64 Msgr Delassus, Msgr Ernest Jouin65 czy hrabia LĂŠon de Poncins.66 Autorzy ci, a takĹźe wielu innych, udokumentowali w sposĂłb niepodwaĹźalny istnienie w dziejach podstÄ&#x2122;pnego spisku antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego. â&#x20AC;&#x17E;Wytworzenie procesu tak spĂłjnego i ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;ego, jakim jest Rewolucja, wĹ&#x203A;rĂłd tysiÄ&#x2122;cy zmiennych kolei losu, w ciÄ&#x2026;gu wiekĂłw wypeĹ&#x201A;nionych niespodziankami wszelkiego rodzaju, wydaje siÄ&#x2122; nam Leon XIII, Encyklika Humanum genus z kwietnia

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. I, s.

.

61 P. CorrĂŞa de Oliveira, A Igreja e o Judaismo, â&#x20AC;&#x17E;A Ordemâ&#x20AC;? nr

, styczeĹ&#x201E;

, s. - .

62 Augustin Barruel SJ (

-

), MĂŠmoires pour servir Ă lâ&#x20AC;&#x2122;histoire du jacobinisme, t.

- , Fauche, London -

. W tym samym roku wspomnienia Barruela ukazaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w jÄ&#x2122;zyku angielskim w tĹ&#x201A;umaczeniu Roberta CliďŹ&#x20AC;orda jako Memoirs illustrating the history of Jacobinism, t.

- , London -

.

63 Jacques CrĂŠtinau-Joly (

-

), badacz dziejĂłw Wandei i Towarzystwa Jezusowego, wykorzystujÄ&#x2026;c materiaĹ&#x201A;y ĹşrĂłdĹ&#x201A;owe Stolicy Apostolskiej naszkicowaĹ&#x201A; w swym Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise Romaine en face de la RĂŠvolution (t.

- , Plon, Paris

) obraz zmagaĹ&#x201E; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego z RewolucjÄ&#x2026; w okresie od pontyďŹ katu Piusa VI do poczÄ&#x2026;tkĂłw pontyďŹ katu Piusa IX. Praca zostaĹ&#x201A;a wydana jako reedycja przez Cercle de la Renaissance Française (t.

- , Paris ).

64 Nicolas Deschamps SJ ( -

), Les SociĂŠtĂŠs Secrètes et la SociĂŠtĂŠ ou philosophie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire contemporaine, t.

- , Fr. SĂŠguin aĂŽnĂŠ, Avignon

(później wyd. Oudin, Paris

, wzbogacone o trzeci tom dokumentĂłw oraz Introduction sur lâ&#x20AC;&#x2122;action des sociĂŠtĂŠs secrètes au XIX siècle autorstwa Claudeâ&#x20AC;&#x2122;a Janneta).

65 Ernest Jouin (

- ), proboszcz paraďŹ i Ĺ&#x161;w. Augustyna w ParyĹźu, rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w roku

wydawanie â&#x20AC;&#x17E;Revue Internationale des SociĂŠtĂŠs Secrètesâ&#x20AC;?, sĹ&#x201A;ynnego â&#x20AC;&#x17E;RISSâ&#x20AC;? (ukazujÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; aĹź do roku ), ktĂłry ze wzglÄ&#x2122;du na wagÄ&#x2122; zawartej w nim dokumentacji oraz kompetencje wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw stanowiĹ&#x201A; narzÄ&#x2122;dzie nieocenionej wartoĹ&#x203A;ci. Zob. Joseph SauvĂŞtre, Un bon serviteur de lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise, mgr. Jouin ( - ), Casterman, Paris .

66 LĂŠon de Poncins (

- ), Les forces secrètes de la RÊvolution, Bossard, Paris

; idem (wraz z Emmanuelem Malynskim), La guerre occulte, Beauchesne, Paris ; La Franc-maçonnerie dâ&#x20AC;&#x2122;après ses documents secrets, DiďŹ&#x20AC;usion da la PensĂŠe Française, ChirĂŠ-en-Montreuil

; Christianisme et franc-maçonnerie, DiďŹ&#x20AC;usion de La PensĂŠe Française, ChirĂŠ-en-Montreuiel, . W przekĹ&#x201A;adzie angielskim: Freemasonry and the Vatican: a struggle for recognition, Britain Publishing, London

.

60

!

K !" # XX $% niemoĹźliwe bez dziaĹ&#x201A;ania kolejnych pokoleĹ&#x201E; niezwykle inteligentnych i wpĹ&#x201A;ywowych konspiratorĂłw. MyĹ&#x203A;lenie, Ĺźe Rewolucja mogĹ&#x201A;aby osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; swĂłj obecny stan przy nieobecnoĹ&#x203A;ci takich konspiratorĂłw, jest podobne do przekonania, Ĺźe setki liter wyrzuconych przez okno mogĹ&#x201A;yby siÄ&#x2122; spontanicznie uĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; na ziemi w jakikolwiek utwĂłr literacki, na przykĹ&#x201A;ad, OdÄ&#x2122; do szatana Carducciego.â&#x20AC;?67 WedĹ&#x201A;ug Plinia CorrĂŞi de Oliveira prawdziwy problem stanowi nie tyle odkrycie toĹźsamoĹ&#x203A;ci spiskowcĂłw, lecz â&#x20AC;&#x201C; co jest o wiele waĹźniejsze â&#x20AC;&#x201C; ukazanie w peĹ&#x201A;ni natury Rewolucji oraz mechanizmĂłw umoĹźliwiajÄ&#x2026;cych jej postÄ&#x2122;p: agenci mogÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przecieĹź zmieniaÄ&#x2021;, ale proces rewolucyjny, jego funkcjonowanie i antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska meta â&#x20AC;&#x201C; pozostajÄ&#x2026; niezmienne.

Klasyczna dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; demaskatorska w stosunku do tajnych organizacji skupia siÄ&#x2122; na poszukiwaniu kanaĹ&#x201A;Ăłw inďŹ ltracji i sprawowania kontroli nad spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, zwĹ&#x201A;aszcza w sferze polityczno-ďŹ nansowego â&#x20AC;&#x17E;systemu nerwowegoâ&#x20AC;? nowoczesnych paĹ&#x201E;stw. Praca Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; jak sĹ&#x201A;usznie zauwaĹźa Fernando Gonzalo Elizondo â&#x20AC;&#x201C; wprowadza w tym zakresie caĹ&#x201A;kowicie nowy wymiar: â&#x20AC;&#x17E;Jest to studium demaskujÄ&#x2026;ce masoĹ&#x201E;skie techniki kierowania duszami, dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bnie wyjaĹ&#x203A;niajÄ&#x2026;ce znajomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nieuporzÄ&#x2026;dkowanych tendencji i manipulacjÄ&#x2122; nimi, tworzenie Ĺ&#x203A;rodowisk i rozprzestrzenianie â&#x20AC;&#x201C; czy to za pomocÄ&#x2026; mediĂłw czy innych Ĺ&#x203A;rodkĂłw â&#x20AC;&#x201C; mentalnoĹ&#x203A;ci, ktĂłra stajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; powszechna, gwarantuje zwyciÄ&#x2122;ski pochĂłd rewolucyjnych idei i faktĂłw.â&#x20AC;?68

. Anarchiczny cel Rewolucji â&#x20AC;&#x17E;Wrzenie nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci rozbudza z jednej strony nienawiĹ&#x203A;Ä&#x2021; do jakichkolwiek ograniczeĹ&#x201E; i praw, z drugiej 67 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. . Znaczna czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; pracy Despreocupados rumo Ă Guilhotina poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cona jest masonerii i tajnym stowarzyszeniom, s. - .

68 Fernando Gonzalo Elizondo, El deber cristiano de la militancĂ­a contrarevolucionaria, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;? nr -

, wrzesieĹ&#x201E;-paĹşdziernik , s. , - .

69 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. . â&#x20AC;&#x17E;W tym spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie â&#x20AC;&#x201C; ktĂłre ĹźyĹ&#x201A;oby w zupeĹ&#x201A;nym porzÄ&#x2026;dku pomimo nieposiadania rzÄ&#x2026;du â&#x20AC;&#x201C; produkcja ekonomiczna byĹ&#x201A;aby zorganizowana i wysoko rozwiniÄ&#x2122;ta, a rozróşnienie na pracÄ&#x2122; umysĹ&#x201A;owÄ&#x2026; i ďŹ zycznÄ&#x2026; naleĹźaĹ&#x201A;oby do przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. JakiĹ&#x203A; proces selekcji, jeszcze nie okreĹ&#x203A;lony, zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;by kierowanie gospodarkÄ&#x2026; w rÄ&#x2122;ce najzdolniejszych, nie wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c przy tym formowania siÄ&#x2122; klas. ByĹ&#x201A;yby to jedyne i nieznaczne relikty nierĂłwnoĹ&#x203A;ci. Ale poniewaĹź to anarchiczne spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo komunistyczne nie jest ostatecznym kresem historii, to wydaje siÄ&#x2122; sĹ&#x201A;uszne przypuszczenie, Ĺźe te pozostaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci byĹ&#x201A;yby zniesione w toku dalszej ewolucji.â&#x20AC;? (ibidem, s. - ).

!

R <%#= K 7 <%#= zaĹ&#x203A; wywoĹ&#x201A;uje nienawiĹ&#x203A;Ä&#x2021; do jakiejkolwiek nierĂłwnoĹ&#x203A;ci. To wrzenie prowadzi do utopÄłnej koncepcji marksistowskiego anarchizmu, wedĹ&#x201A;ug ktĂłrej rozwiniÄ&#x2122;ta ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ĹźyjÄ&#x2026;ca w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie bez klas lub rzÄ&#x2026;du, mogĹ&#x201A;aby siÄ&#x2122; cieszyÄ&#x2021; doskonaĹ&#x201A;ym porzÄ&#x2026;dkiem i wolnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, z ktĂłrej nie wyĹ&#x201A;oniĹ&#x201A;aby siÄ&#x2122; Ĺźadna nierĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jak moĹźna zauwaĹźyÄ&#x2021;, jest to jednoczeĹ&#x203A;nie najbardziej egalitarny i najbardziej liberalny ideaĹ&#x201A;, jaki tylko moĹźna sobie wyobraziÄ&#x2021;.â&#x20AC;?69 Anarchiczna utopia marksizmu proklamuje rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, w ktĂłrej ludzka osobowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; osiÄ&#x2026;gnie tak wysoki poziom postÄ&#x2122;pu, iĹź bÄ&#x2122;dzie mogĹ&#x201A;a swobodnie rozwÄłaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie nie znajÄ&#x2026;cym paĹ&#x201E;stwa ani rzÄ&#x2026;du.

Rewolucja niszczy we wspĂłĹ&#x201A;czesnym czĹ&#x201A;owieku pojÄ&#x2122;cie grzechu i samo rozróşnienie dobra i zĹ&#x201A;a. Ipso facto neguje ona Odkupienie dokonane przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, gdyĹź skoro nie istnieje grzech, Odkupienie staje siÄ&#x2122; niezrozumiaĹ&#x201A;e i traci jakikolwiek logiczny zwiÄ&#x2026;zek z historiÄ&#x2026; i Ĺźyciem.70 Rewolucja â&#x20AC;&#x201C; pokĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;c peĹ&#x201A;niÄ&#x2122; zaufania w jednostce, jak to ma miejsce w jej liberalnej fazie, czy teĹź w masie, jak w przypadku fazy socjalistycznej â&#x20AC;&#x201C; ubĂłstwia czĹ&#x201A;owieka, wierzÄ&#x2026;c w moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jego â&#x20AC;&#x17E;samoodkupieniaâ&#x20AC;? na drodze radykalnych przemian spoĹ&#x201A;ecznych.

Anarchiczny cel Rewolucji miesza siÄ&#x2122; z utopiÄ&#x2026; wszechĹ&#x203A;wiatowej republiki, w ktĂłrej wszystkie naturalne róşnice pomiÄ&#x2122;dzy narodami, rodzinami i klasami spoĹ&#x201A;ecznymi rozpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w mÄ&#x2122;tnej kipieli: â&#x20AC;&#x17E;UtopiÄ&#x2026;, do ktĂłrej Rewolucja nas prowadzi, jest Ĺ&#x203A;wiat, w ktĂłrym kraje poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czone w jednÄ&#x2026; republikÄ&#x2122; powszechnÄ&#x2026; nie sÄ&#x2026; niczym innym oprĂłcz nazw geograďŹ cznych, Ĺ&#x203A;wiat bez Ĺźadnych spoĹ&#x201A;ecznych i ekonomicznych nierĂłwnoĹ&#x203A;ci, sterowany przez naukÄ&#x2122; i technikÄ&#x2122;, propagandÄ&#x2122; i psychologiÄ&#x2122;, aby osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; bez udziaĹ&#x201A;u nadprzyrodzonoĹ&#x203A;ci ostateczne szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie czĹ&#x201A;owieka.â&#x20AC;?71

. MetaďŹ zyczne wartoĹ&#x203A;ci Rewolucji Dwa pojÄ&#x2122;cia rozumiane jako wartoĹ&#x203A;ci metaďŹ zyczne wyraĹźajÄ&#x2026; dobrze ducha Rewolucji: absolutna rĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i zupeĹ&#x201A;na wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. SĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026; im znakomicie dwie namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci: pycha i zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. â&#x20AC;&#x17E;WĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie w tych posÄ&#x2122;pnych gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biach znajduje siÄ&#x2122; punkt styczny pomiÄ&#x2122;dzy 70 71

Ibidem, s. .

Ibidem, s.

- .

!!

K !" # XX $% tymi dwoma metaďŹ zycznymi zasadami Rewolucji, a mianowicie rĂłwnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i wolnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, ktĂłre sÄ&#x2026; wzajemnie sprzeczne z tak wielu punktĂłw widzenia.â&#x20AC;?72 ĹťÄ&#x2026;danie, by myĹ&#x203A;leÄ&#x2021;, czuÄ&#x2021; i czyniÄ&#x2021; to wszystko, do czego skĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026; nas nieokieĹ&#x201A;znane namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci stanowi esencjÄ&#x2122; liberalizmu, ktĂłry w istocie chroni jedynie wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do zĹ&#x201A;a, w przeciwieĹ&#x201E;stwie do cywilizacji katolickiej, ktĂłra peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wsparcie przyznaje dobru i, o ile to tylko moĹźliwe, ogranicza dziaĹ&#x201A;anie zĹ&#x201A;a.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira uwydatnia problem radykalnego egalitaryzmu ukazujÄ&#x2026;c jego konsekwencje w sferze religÄłnej, politycznej i spoĹ&#x201A;ecznej. Zaprzeczenie wszelkiej nierĂłwnoĹ&#x203A;ci prowadzi na poziomie metaďŹ zycznym do odrzucenia zasady toĹźsamoĹ&#x203A;ci i niesprzecznoĹ&#x203A;ci. Skutkuje to â&#x20AC;&#x17E;egalitarnymâ&#x20AC;? panteizmem, poniewaĹź, skoro rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pozbawiona zostaje konkretnych nierĂłwnoĹ&#x203A;ci i toĹźsamoĹ&#x203A;ci, upada takĹźe róşnica miÄ&#x2122;dzy ludĹşmi a Bogiem i wszystko podlega bezĹ&#x201A;adnemu ubĂłstwieniu. W owym panteizmie kryje siÄ&#x2122; gnostycki aspekt Rewolucji. FundamentalnÄ&#x2026; cechÄ&#x2026; reďŹ&#x201A;eksji Plinia CorrĂŞi de Oliveira jest coĹ&#x203A; caĹ&#x201A;kiem przeciwnego â&#x20AC;&#x201C; umiĹ&#x201A;owanie konkretu, indywidualnoĹ&#x203A;ci, zróşnicowania. Za wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; przyjmuje on podstawowÄ&#x2026; zasadÄ&#x2122; tomizmu, zgodnie z ktĂłrÄ&#x2026; konkretny obiekt ludzkiego dociekania nie stanowi bytu nieokreĹ&#x203A;lonego, lecz quidditas rei sensibilis,73 konkretnÄ&#x2026; treĹ&#x203A;Ä&#x2021; rzeczywistoĹ&#x203A;ci. To poprzez bezpoĹ&#x203A;rednie doĹ&#x203A;wiadczenie konkretnych treĹ&#x203A;ci czĹ&#x201A;owiek zdobywa wiedzÄ&#x2122; o wszechĹ&#x203A;wiecie, a nawet jest w stanie formuĹ&#x201A;owaÄ&#x2021; podstawowe zasady.

Istota â&#x20AC;&#x201C; jak wyjaĹ&#x203A;nia Ĺ&#x203A;w. Tomasz w De ente et essentia â&#x20AC;&#x201C; jest obiektem deďŹ nicji rzeczy,74 tym, czym dana rzecz faktycznie jest. Wszystko, co istnieje, ma swojÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; istotÄ&#x2122;, poniewaĹź róşni siÄ&#x2122; od otaczajÄ&#x2026;cej je rzeczywistoĹ&#x203A;ci i nie miesza siÄ&#x2122; z otoczeniem. Istota bytu jest zatem specyďŹ cznÄ&#x2026; jednoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, ktĂłra wyróşnia go spoĹ&#x203A;rĂłd wielorakoĹ&#x203A;ci rzeczywistoĹ&#x203A;ci.75 PodstawowÄ&#x2026; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; znanej nam rzeczywistoĹ&#x203A;ci jest jej treĹ&#x203A;Ä&#x2021;, a co za tym idzie, nie jednorodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rzeczywistoĹ&#x203A;ci, lecz jej zróşnicoIbidem, s. .

Actus essendi, zbyt â&#x20AC;&#x17E;oĹ&#x203A;lepiajÄ&#x2026;cyâ&#x20AC;? dla stworzonej inteligencji, nie moĹźe stanowiÄ&#x2021; gruntu dla ďŹ lozoďŹ cznych spekulacji czĹ&#x201A;owieka, dla ktĂłrego podstawowym obiektem poznania jest â&#x20AC;&#x17E;istotaâ&#x20AC;?. Prymat actus essendi nad istotÄ&#x2026; jest niezaprzeczalnym aksjomatem tomizmu.

JeĹ&#x203A;li jednak podkreĹ&#x203A;lanie owego prymatu prowadzi do przesadnej polemiki z rzekomym scholastycznym â&#x20AC;&#x17E;esencjalizmemâ&#x20AC;?, ryzykuje siÄ&#x2122; jego degeneracjÄ&#x2122; do poziomu postawy egzystencjalistycznej. Zob. C. Fabro CPS, Introduzione a San Tommaso, Ares, Milano

, s.

- .

74 Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, De ente et essentia, r. II. 75 Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I, q.

, a. .

72 73

!"

R <%#= K 7 <%#= wanie. Albo â&#x20AC;&#x201C; by rzecz ujÄ&#x2026;Ä&#x2021; precyzyjniej â&#x20AC;&#x201C; jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poznajemy przez wieloĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jak stwierdza Plinio CorrĂŞa de Oliveira: â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty Tomasz z Akwinu naucza, iĹź zróşnicowanie stworzeĹ&#x201E; i ich hierarchiczna gradacja sÄ&#x2026; dobre same w sobie, gdyĹź w ten sposĂłb doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci StwĂłrcy lĹ&#x203A;niÄ&#x2026; jaĹ&#x203A;niej w stworzeniu.76 Powiada dalej, Ĺźe OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ustanowiĹ&#x201A;a nierĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wĹ&#x203A;rĂłd anioĹ&#x201A;Ăłw,77 jak rĂłwnieĹź wĹ&#x203A;rĂłd ludzi zarĂłwno w ziemskim raju, jak i na tej ziemi wygnania.78 Z tego powodu wszechĹ&#x203A;wiat zĹ&#x201A;oĹźony z rĂłwnych stworzeĹ&#x201E; byĹ&#x201A;by Ĺ&#x203A;wiatem, w ktĂłrym podobieĹ&#x201E;stwo pomiÄ&#x2122;dzy stworzeniami a StwĂłrcÄ&#x2026; zostaĹ&#x201A;oby wyeliminowane w najwiÄ&#x2122;kszym moĹźliwym stopniu. Nienawidzenie z zasady wszelkich nierĂłwnoĹ&#x203A;ci jest wiÄ&#x2122;c metaďŹ zycznym umiejscowieniem siebie w opozycji do najlepszych elementĂłw podobieĹ&#x201E;stwa pomiÄ&#x2122;dzy StwĂłrcÄ&#x2026; a stworzeniem. Jest to nienawiĹ&#x203A;Ä&#x2021; do Boga.â&#x20AC;?79

. â&#x20AC;&#x17E;Philosophia perennisâ&#x20AC;? Plinia CorrĂŞi de Oliveira Plinio CorrĂŞa de Oliveira bez wahania okreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; siebie mianem przekonanego tomisty, stosujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; tym samym do Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłry w minionym wieku, od Leona XIII80 do Jana PawĹ&#x201A;a II,81 nie przestawaĹ&#x201A; wskazywaÄ&#x2021;, iĹź Doctor Communis Ecclesiae stanowi staĹ&#x201A;y punkt odniesienia dla katolickich studiĂłw ďŹ lozoďŹ cznych. W przeciwieĹ&#x201E;stwie do wielu dwudziestowiecznych neotomistĂłw, pragnÄ&#x2026;cych budowaÄ&#x2021; pomosty pomiÄ&#x2122;dzy philosophia perennis a myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; nowoczesnÄ&#x2026;,82 Zob. Ĺ&#x203A;w. Tomasz z Akwinu Summa contra gentiles, II, ; Suma teologiczna, I, q. , a. .

Idem. Suma teologiczna, I, q. , a. .

78 Ibid., I, q. , a. i .

79 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

80 Leona XIII uwaĹźaÄ&#x2021; moĹźna za promotora odrodzenia tomizmu w czasach nowoĹźytnych.

W encyklice Aeterni Patris z sierpnia

r. ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; on Ĺ&#x203A;w. Tomasza z Akwinu jedynym oďŹ cjalnym nauczycielem dla szkĂłĹ&#x201A; katolickich na kaĹźdym poziomie. Na temat tego waĹźnego dokumentu zob. pracÄ&#x2122; zbiorowÄ&#x2026; La ragioni del tomismo. Dopo il centenario dellâ&#x20AC;&#x2122;enciclica â&#x20AC;&#x17E;Aeterni Patrisâ&#x20AC;?, Edizioni Ares, Milano .

81 Jan PaweĹ&#x201A; II, Il Centenario dellâ&#x20AC;&#x2122;Aeterni Patris, przemĂłwienie wygĹ&#x201A;oszone w Angelicum

listopada r., â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, - XI .

82 Zob. np. Antonin-Dalmace Sertillanges OP, Saint Thomas dâ&#x20AC;&#x2122;Aquin, wyd. , Alcan Paris .

Skrajny przypadek wypaczenia tomizmu poprzez przyjÄ&#x2122;cie kantowskiego aprioryzmu i heideggerowskiego egzystencjalizmu, jaki znajdujemy u jezuity, Karla Rahnera (Geist im Welt, wyd. , Rauch, Innsbruck ) zostaĹ&#x201A; dobitnie zdemaskowany przez ojca Cornelio Fabro w La svolta antropologica di Karl Rahner, Rusconi, Milano . â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? opublikowaĹ&#x201A; w roku

artykuĹ&#x201A; ojca Fabro za â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, w ktĂłrym autor podkreĹ&#x203A;la niemoĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zbudowania pomostu pomiÄ&#x2122;dzy ďŹ lozoďŹ Ä&#x2026; prawdziwie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, nie odrzucajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; nigdy pojÄ&#x2122;cia Boskiej transcendencji, a wspĂłĹ&#x201A;czesnymi szkoĹ&#x201A;ami ďŹ lozoďŹ cznymi ufundowanymi na â&#x20AC;&#x17E;zasadzie immanencjiâ&#x20AC;?. C. Fabro CPS, FilosoďŹ a moderna e pensamento cristĂŁo, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, lipiec , s. .

76

77

!#

K !" # XX $% brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel zawsze podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; niemoĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pogodzenia ďŹ lozoďŹ i bytu z â&#x20AC;&#x17E;nowoczesnymiâ&#x20AC;? kierunkami ďŹ lozoďŹ cznymi â&#x20AC;&#x201C; od Kartezjusza83 do Kanta, od egzystencjalizmu po nowoczesny nihilizm â&#x20AC;&#x201C; dostrzegajÄ&#x2026;c w nich stopniowe dÄ&#x2026;Ĺźenie inteligencji ludzkiej do metaďŹ zycznego samobĂłjstwa.

Suma teologiczna, ktĂłra ujmuje â&#x20AC;&#x201C; wedle okreĹ&#x203A;lenia Piusa XII â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;duchowy wszechĹ&#x203A;wiat najwiÄ&#x2122;kszego geniusza Ĺ&#x203A;redniowieczaâ&#x20AC;?, 84 zgodnie ze sĹ&#x201A;owami Piusa XI ukazuje â&#x20AC;&#x17E;niebo widziane z ziemiâ&#x20AC;?.85 Plinio CorrĂŞa de Oliveira na rĂłwni ze Ĺ&#x203A;w. Tomaszem, ktĂłrego SumÄ&#x2122; znaĹ&#x201A; i szeroko komentowaĹ&#x201A;, stawiaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w. BonawenturÄ&#x2122;, 86 twĂłrcÄ&#x2122; ďŹ lozoďŹ i okreĹ&#x203A;lonej mianem â&#x20AC;&#x17E;najbardziej Ĺ&#x203A;redniowiecznej ďŹ lozoďŹ i Ĺ&#x203A;redniowieczaâ&#x20AC;?.87 BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; na nowo przerzuciÄ&#x2021; Ĺ&#x201A;uk sklepienia pomiÄ&#x2122;dzy ďŹ larami nauczania tych dwĂłch wielkich DoktorĂłw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, usytuowanymi przez Sykstusa V na tym samym poziomie doktrynalnej Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci i autorytetu Magisterium: â&#x20AC;&#x17E;Hi enim sunt duae olivae et duo candelabra.â&#x20AC;? (Ap

, ).88 â&#x20AC;&#x17E;MÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ciowaâ&#x20AC;? wizja Plinia CorrĂŞi de Oliveira Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy siÄ&#x2122; z gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokimi a zarazem lapidarnymi sentencjami Ĺ&#x203A;w. Tomasza i Ĺ&#x203A;w. Bonawentury na temat mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci. Doktor Anielski stwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;sapientia est ordinare et iudicareâ&#x20AC;?,89 zaĹ&#x203A; Doktor SeraďŹ cki wtĂłruje mu sĹ&#x201A;owami: â&#x20AC;&#x17E;sapientia diďŹ&#x20AC;usa est in omni reâ&#x20AC;?.90 â&#x20AC;&#x17E;Omnia in mensura et numero et pondere disposuistiâ&#x20AC;?,91 dodaje z kolei Pismo Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;te. BelgÄłski ďŹ lozof De Bruyne podkreĹ&#x203A;la wyjÄ&#x2026;tkowÄ&#x2026; wagÄ&#x2122; tego wersetu, gdyĹź wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie na nim wspiera siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ciowaâ&#x20AC;?

Na temat zarzucenia metaďŹ zyki w myĹ&#x203A;leniu nowoczesnym zob. C. Fabro CPS, Introduzione allâ&#x20AC;&#x2122;ateismo moderno, t.

- , Studium, Roma ; Tomas Tyn OP, MetaďŹ sica della sostanza.

Partecipazione e analogia entis, Edizioni Studio Domenicano, Bologna

, s. - .

84 Pius XII, przemĂłwienie z wrzeĹ&#x203A;nia r., w: DR, t. XI, s. .

85 Pius XI, przemĂłwienie w Angelicum z grudnia r., w: â&#x20AC;&#x17E;Xenia Thomisticaâ&#x20AC;?, Roma

, t. III, s. .

86 Na temat tego aspektu ďŹ lozoďŹ i Ĺ&#x203A;w. Bonawentury zob. J. M. Bissen OFM, Lâ&#x20AC;&#x2122;exemplarisme divin selon Saint Bonaventure, Vrin, Paris ; E. Gilson, Le philosophie de Saint Bonaventure, Vrin, Paris ; Efrem Be oni OFM, San Bonaventura di Bagnoregio, Biblioteca Franciscana Milano ; Francesco Corvino, Bonaventura da Bagnoregio francescano e pensatore, Dedalo, Bari

.

87 Jacques Guy Bougerol OFM na zakoĹ&#x201E;czenie rzymskiego kongresu na temat Ĺ&#x203A;w. Bonawentury, wrzeĹ&#x203A;nia r., cyt. za: Leonardo Piazza, Mediazione simbolica in San Bonaventura, Edizioni L.I.E.F., Vincenza

, s. .

88 Sykstus V, bulla Triumphantis Jerusalem.

89 Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I, q. , a. , c; q. , a. , ad. .

90 Ĺ&#x161;w. Bonawentura, Hexameron, kol. , nr (V, a).

91 â&#x20AC;&#x17E;AleĹ&#x203A; Ty wszystko urzÄ&#x2026;dziĹ&#x201A; ponad miarÄ&#x2026; i liczbÄ&#x2026; i wagÄ&#x2026;â&#x20AC;? (Mdr

, ).

83

!$

R <%#= K 7 <%#= estetyka Ĺ&#x203A;redniowiecza.92 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, jak wspomina jeden z jego uczniĂłw: â&#x20AC;&#x17E;instynktownie ĹźyĹ&#x201A; tÄ&#x2026; mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ciowÄ&#x2026; estetykÄ&#x2026;, od kiedy tylko zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; uĹ&#x203A;wiadamiaÄ&#x2021; sobie rzeczy. Powoli je wyjaĹ&#x203A;niaĹ&#x201A;, aĹź staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; kamieniami wÄ&#x2122;gielnymi doktryny kontrrewolucyjnej â&#x20AC;&#x201C; tego, co wielokrotnie nazywaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowym obrazem Kontrrewolucjiâ&#x20AC;?.93 Doktor Plinio zachÄ&#x2122;caĹ&#x201A; swych uczniĂłw do pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;biania wiedzy na temat pojÄ&#x2122;cia â&#x20AC;&#x17E;analogia entisâ&#x20AC;? oraz teorii uczestnictwa, jak rĂłwnieĹź kognitywnej i metaďŹ zycznej wartoĹ&#x203A;ci symbolu. Jego wizjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata, zbliĹźonÄ&#x2026; do Ĺ&#x203A;redniowiecznej, moĹźna by ujÄ&#x2026;Ä&#x2021; w sĹ&#x201A;owach: â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;wiat rozwÄła siÄ&#x2122; niby gigantyczny zespĂłĹ&#x201A; symboli, niczym wzniesiona z idei katedra. To najbardziej zrytmizowana koncepcja Ĺ&#x203A;wiata, polifoniczny wyraz wiecznej harmoniiâ&#x20AC;?.94 Dla czĹ&#x201A;owieka Ĺ&#x203A;redniowiecza nic nie istnieje bez znaczenia: â&#x20AC;&#x17E;nihil vacuum neque sine signo apud Deumâ&#x20AC;?95, a wszystko, co istnieje, uczynione jest w taki sposĂłb, by budziÄ&#x2021; myĹ&#x203A;l i pamiÄ&#x2122;Ä&#x2021; o Bogu. â&#x20AC;&#x17E;ChwaĹ&#x201A;a BoĹźego wzoru obecna jest w kaĹźdym stworzeniu (â&#x20AC;Ś) Tak wiÄ&#x2122;c, kaĹźda istota to Ĺ&#x203A;cieĹźka wiodÄ&#x2026;ca do tego wzoru, to Ĺ&#x203A;lad mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci BoĹźejâ&#x20AC;?.96 Ĺ&#x161;w. Bonawentura wskazuje nam drogÄ&#x2122; duszy ku Bogu â&#x20AC;&#x17E;poprzez znakiâ&#x20AC;? ďŹ zycznego Ĺ&#x203A;wiata, ktĂłre, choÄ&#x2021; odznaczajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; cechami trwale róşnorodnymi i nierĂłwnymi wzglÄ&#x2122;dem siebie, przemawiajÄ&#x2026; do nas Edgar de Bruyne, Lâ&#x20AC;&#x2122;esthĂŠtique du Moyen Age, Editions de lâ&#x20AC;&#x2122;Institut SupĂŠrieur de Philosophie, Louvain , s.

. Zob. teĹź idem, Etudes dâ&#x20AC;&#x2122;esthĂŠtique mĂŠdiĂŠvale, t.

- , De Tempel, Brugge . â&#x20AC;&#x17E;Pod jakimkolwiek kÄ&#x2026;tem byĹ&#x203A;my to rozwaĹźali, w rzeczywistoĹ&#x203A;ci istnieje jedna tylko Ĺ&#x203A;redniowieczna wizja Ĺ&#x203A;wiata, czy to wyraĹźona w dzieĹ&#x201A;ach sztuki, czy teĹź ujÄ&#x2122;ta w ramy koncepcji ďŹ lozoďŹ cznych: ta mianowicie, ktĂłrÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;w. Augustyn naszkicowaĹ&#x201A; mistrzowsko w swym De Trinitate, a ktĂłra zarazem w bezpoĹ&#x203A;redni sposĂłb odnosi siÄ&#x2122; do sĹ&#x201A;Ăłw KsiÄ&#x2122;gi MÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci (

, ): omnia in mensura, et, numero, et pondere disposuisti.â&#x20AC;? E. Gilson, The Spirit of Mediaeval Philosophy, University of Notre Dame Press, Notre Dame-London

, s.

.

93 Miguel Beccar Varela, list do autora.

94 Johan Huizinga, JesieĹ&#x201E; Ĺ&#x203A;redniowiecza, przeĹ&#x201A;. Tadeusz Brzostowski, PaĹ&#x201E;stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa . â&#x20AC;&#x17E;CzĹ&#x201A;owiek Ĺ&#x203A;redniowiecza ĹźyĹ&#x201A; w Ĺ&#x203A;wiecie zaludnionym przez znaczenia, zwiÄ&#x2026;zki, nadprzyrodzone sensy, manifestacje Boga w rzeczach stworzonych; ĹźyĹ&#x201A; w otoczeniu natury, ktĂłra nieustannie przemawiaĹ&#x201A;a w jÄ&#x2122;zyku heraldycznym (â&#x20AC;Ś) poniewaĹź byĹ&#x201A;a znakiem nadrzÄ&#x2122;dnej prawdy. (â&#x20AC;Ś) W takiej symbolicznej wizji natura, nawet w najbardziej przeraĹźajÄ&#x2026;cych swych aspektach, staje siÄ&#x2122; alfabetem, za pomocÄ&#x2026; ktĂłrego StwĂłrca mĂłwi nam o porzÄ&#x2026;dku Ĺ&#x203A;wiata, o dobru nadprzyrodzonym, o krokach, ktĂłre podjÄ&#x2026;Ä&#x2021; naleĹźy, aby w tym Ĺ&#x203A;wiecie poruszaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w sposĂłb uporzÄ&#x2026;dkowany, w nadziei na nagrodÄ&#x2122; w niebie. (â&#x20AC;Ś) Wczesne chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo wyksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A;o symboliczne tĹ&#x201A;umaczenie zasad wiary.â&#x20AC;? Umberto Eco, Arte e bellezza nellâ&#x20AC;&#x2122;estetica medievale, Bompiani, Milano

, ss.

- . Fresk obrazujÄ&#x2026;cy Ĺ&#x203A;redniowieczny wszechĹ&#x203A;wiat symboli szkicuje Marie-Madeleine Davy w Initiation a la symbolique romaine, Flammarion, Paris .

95 Ĺ&#x161;w. Ireneusz, Adversus haereses, V ks., IV, .

96 Ĺ&#x161;w. Bonawentura, Hexameron, kol. , nr - .

92

!%

K !" # XX $% w jeden, BoĹźy sposĂłb. PrawdziwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rzeczy polega na ukazywaniu prawdy najwyĹźszej jako przyczyny wzorczej. To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie owo podobieĹ&#x201E;stwo pomiÄ&#x2122;dzy stworzeniem a StwĂłrcÄ&#x2026; pozwala nam wznosiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; od przedmiotĂłw ku Bogu.97 â&#x20AC;&#x17E;Rozum ludzki zostaĹ&#x201A; stworzony do stopniowego wspinania siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; jak po szczeblach drabiny â&#x20AC;&#x201C; ku najwyĹźszej Zasadzie, ktĂłrÄ&#x2026; jest BĂłg.â&#x20AC;?98 WĹ&#x203A;rĂłd klasycznych â&#x20AC;&#x17E;dowodĂłwâ&#x20AC;? na istnienie Boga, Plinio CorrĂŞa de Oliveira szczegĂłlnie ceni â&#x20AC;&#x17E;czwartÄ&#x2026; drogÄ&#x2122;â&#x20AC;?,99 pojmujÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; jednakĹźe raczej jako metodÄ&#x2122; formacji oraz psychologiczny proces ksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026;cy ludzkÄ&#x2026; duszÄ&#x2122; niĹź jako abstrakcyjny sylogizm ďŹ lozoďŹ czny.

W â&#x20AC;&#x17E;czwartej drodzeâ&#x20AC;?, prowadzÄ&#x2026;cej do Boga â&#x20AC;&#x201C; bytu najdoskonalszego â&#x20AC;&#x201C; poprzez doskonalenie, w ktĂłrym w rozmaitym stopniu i za pomocÄ&#x2026; róşnych Ĺ&#x203A;rodkĂłw uczestniczy caĹ&#x201A;e stworzenie, dominuje aspekt platoĹ&#x201E;ski. Ukazuje ona Boga nie tylko jako przyczynÄ&#x2122; sprawczÄ&#x2026; i ostatecznÄ&#x2026;, ale rĂłwnieĹź jako zasadÄ&#x2122; wzorcowÄ&#x2026;, kontemplujÄ&#x2026;c przy tym porzÄ&#x2026;dek stworzenia jako wszechĹ&#x203A;wiat harmonii i piÄ&#x2122;kna: odbicie niestworzonego PiÄ&#x2122;kna Boskiego. â&#x20AC;&#x17E;PiÄ&#x2122;kno Boga odbÄła siÄ&#x2122; w hierarchicznym i harmonÄłnym ukĹ&#x201A;adzie wszystkich tych bytĂłw, tak, Ĺźe w jakimĹ&#x203A; sensie nie ma lepszego sposobu poznania nieskoĹ&#x201E;czonego i niestworzonego BoĹźego piÄ&#x2122;kna niĹź poprzez analizÄ&#x2122; skoĹ&#x201E;czonego i stworzonego piÄ&#x2122;kna wszechĹ&#x203A;wiata, dostrzeganego nie tyle w poszczegĂłlnych bytach, co w ich zĹ&#x201A;oĹźeniu. Tym bardziej odbiciem Boga jest arcydzieĹ&#x201A;o wyĹźsze i doskonalsze niĹź caĹ&#x201A;y kosmos, mianowicie Mistyczne CiaĹ&#x201A;o Chrystusa, nadprzyrodzona spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ktĂłrÄ&#x2026; czcimy pod nazwÄ&#x2026; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, Rzymskiego i Apostolskiego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Katolickiego. Sam w sobie tworzy on caĹ&#x201A;y wszechĹ&#x203A;wiat róşnorodnych, zharmonizowanych aspektĂłw, ktĂłre odbÄłajÄ&#x2026; i wyĹ&#x203A;piewujÄ&#x2026;, kaĹźdy na swĂłj sposĂłb, Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;te a niewysĹ&#x201A;owione piÄ&#x2122;kno Boga i Wcielonego SĹ&#x201A;owa. KontemplujÄ&#x2026;c PodobieĹ&#x201E;stwo owo â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa Etienne Gilson â&#x20AC;&#x201C; nie oznacza uczestnictwa rzeczy w istocie Boga. â&#x20AC;&#x17E;Prawdziwe podobieĹ&#x201E;stwo istniejÄ&#x2026;ce miÄ&#x2122;dzy StwĂłrcÄ&#x2026; a stworzeniem to podobieĹ&#x201E;stwo wyrazu. Rzeczy sÄ&#x2026; dla Boga tym, czym znaki dla treĹ&#x203A;ci, ktĂłrÄ&#x2026; wyraĹźajÄ&#x2026;; sÄ&#x2026; rodzajem jÄ&#x2122;zyka, caĹ&#x201A;y wszechĹ&#x203A;wiat zaĹ&#x203A; jest ksiÄ&#x2122;gÄ&#x2026;, na kaĹźdej karcie ktĂłrej dostrzegamy obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; TrĂłjcy.â&#x20AC;? E. Gilson, La philosophie au Moyen Age, Payot, Paris , s. .

98 Ĺ&#x161;w. Bonawentura, Breviloqium, cz. , r.

(V, a).

99 â&#x20AC;&#x17E;Quarta via sumitur ex gradibus qui in rebus inveniunturâ&#x20AC;?. Ze wszystkich dowodĂłw tomistycznych â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa Gilson â&#x20AC;&#x201C; wokĂłĹ&#x201A; czwartego narosĹ&#x201A;a najwiÄ&#x2122;ksza liczba interpretacji.

E. Gilson, Le thomisme, Vrin, Paris , s. . Zob. teĹź C. Fabro CPS, Sviluppo, signiďŹ cato e valore della IV via, â&#x20AC;&#x17E;Doctor Communisâ&#x20AC;? nr , , s.

- ; Idem, Il fondamento metaďŹ sico della quarta via, â&#x20AC;&#x17E;Doctor Communisâ&#x20AC;? nr

, , s. - . Oba teksty w: Lâ&#x20AC;&#x2122;uomo e il rischio di Dio, Studium, Roma , s. - .

97

!&

R <%#= K 7 <%#= zatem z jednej strony wszechĹ&#x203A;wiat, z drugiej zaĹ&#x203A; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; MatkÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, moĹźemy wznieĹ&#x203A;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; ku rozwaĹźaniu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego, nieskoĹ&#x201E;czonego i niestworzonego piÄ&#x2122;kna Boga.100 Nowoczesna ďŹ lozoďŹ a, poczynajÄ&#x2026;c od Kanta, zredukowaĹ&#x201A;a piÄ&#x2122;kno do roli elementu czysto subiektywnego. WedĹ&#x201A;ug philosophia perennis piÄ&#x2122;kno stanowi jednakĹźe transcendentnÄ&#x2026; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bytu, to znaczy doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; jako nieodrodnÄ&#x2026; cechÄ&#x2122; kaĹźdej bez wyjÄ&#x2026;tku rzeczy samej w sobie. Jako wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bytu, pulchrum (piÄ&#x2122;kno) Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy siÄ&#x2122; z transcendentnymi atrybutami prawdy, poniewaĹź ma ono upodobanie we wszystkim, co daje siÄ&#x2122; poznaÄ&#x2021; za pomocÄ&#x2026; rozumu, oraz z atrybutami dobra, gdyĹź przedmiot piÄ&#x2122;kna zaspokaja potrzeby zmysĹ&#x201A;Ăłw. PiÄ&#x2122;kno jest promieniowaniem prawdy i dobra101, i w istocie stanowi sumÄ&#x2122; prawdy i dobra.102 â&#x20AC;&#x17E;PiÄ&#x2122;kno to rodzaj syntezy elementĂłw transcendentalnych. W istocie wyraĹźa ono doskonaĹ&#x201A;Ä&#x2026; zrozumiaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; obiektu, ktĂłrego czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci, pozostajÄ&#x2026;c we wspaniaĹ&#x201A;ej harmonii (jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021;), fascynujÄ&#x2026; umysĹ&#x201A; (prawda) i wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026; pragnienie (dobro).â&#x20AC;?103 PiÄ&#x2122;kno â&#x20AC;&#x201C; jak zapewnia Ĺ&#x203A;w. Bonawentura â&#x20AC;&#x201C; obejmuje wszystkie te elementy i jest im wspĂłlne. ChwaĹ&#x201A;a Boga, ostateczny cel zarĂłwno czĹ&#x201A;owieka, jak historii, jest kontemplacjÄ&#x2026; Jego PiÄ&#x2122;kna; stanowi zarazem szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie czĹ&#x201A;owieka. JeĹźeli dusza znajÄ&#x2026;ca prawdÄ&#x2122; dÄ&#x2026;Ĺźy ku nadprzyrodzonemu Dobru, czyni to z wiÄ&#x2122;kszym jeszcze entuzjazmem, kiedy dostrzega Boga w piÄ&#x2122;knie stworzenia. Plinio CorrĂŞa de Oliveira byĹ&#x201A; gorliwym rzecznikiem â&#x20AC;&#x17E;piÄ&#x2122;knaâ&#x20AC;? jako orÄ&#x2122;Ĺźa Kontrrewolucji XX stulecia.

Skoro pulchrum jest synonimem verum i bonum, to zastÄ&#x2026;pienie go przez horridum stanowi przejaw â&#x20AC;&#x201C; tym bardziej zdradziecki, im mniej zauwaĹźalny â&#x20AC;&#x201C; charakterystycznego dla Rewolucji procesu niszczenia kaĹźdej wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;ci Bytu. NienawiĹ&#x203A;Ä&#x2021; siĹ&#x201A; Rewolucji wobec ludzkiego piÄ&#x2122;kna, jako wizerunku piÄ&#x2122;kna Boskiego, uwidacznia siÄ&#x2122; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie w upodobaniu do okropnoĹ&#x203A;ci. Rewolucja pragnie zniszczyÄ&#x2021; wszelkÄ&#x2026; P. CorrĂŞa de Oliveira, O EscapulĂĄrio, a ProďŹ ssĂŁo e a Consagração interior, przemĂłwienie wygĹ&#x201A;oszone podczas III Narodowego Kongresu Trzeciego Zakonu KarmelitaĹ&#x201E;skiego (SĂŁo Paulo, - listopada

), Mensageiro do Carmelo, wydanie specjalne z r.

101 Zob. Leo J. Elders, La metaďŹ sica dellâ&#x20AC;&#x2122;essere di San Tommaso dâ&#x20AC;&#x2122;Aquino in una prospe iva storica, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie Libreria Editrice Vaticana, Vatican ), t. I, s. . Na temat pulchrum u Ĺ&#x203A;w. Tomasza zob. Suma teologiczna, I. q. , a. ; I, q. , a. ; I-IIae, q. , a.

- .

102 â&#x20AC;&#x17E;PiÄ&#x2122;kno w porzÄ&#x2026;dku stworzenia to wspaniaĹ&#x201A;e poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie wszystkich elementĂłw transcendentnych: bytu, jednoĹ&#x203A;ci, prawdy i dobra; czy precyzyjniej: to blask harmonÄłnej jednoĹ&#x203A;ci proporcji zintegrowanych czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci (splendor, proportio, integritas, zob. I, q. , a. ).â&#x20AC;? R. Garrigou-Lagrange OP, Perfections divines, Beauchesne, Paris , s. .

103 François -Joseph Thonnard AA, PrÊcis de Philosophie, DesclÊe, Tournai , s. .

100

!'

K !" # XX $% formÄ&#x2122; pulchrum w ludzkim Ĺźyciu, aby czĹ&#x201A;owiekowi utrudniÄ&#x2021; lub zgoĹ&#x201A;a uniemoĹźliwiÄ&#x2021; drogÄ&#x2122; do Boga poprzez stworzenie.

. Ĺ&#x161;rodowiska, Zwyczaje, Cywilizacje W Rewolucji i Kontrrewolucji Plinio CorrĂŞa de Oliveira pisze: â&#x20AC;&#x17E;BiorÄ&#x2026;c pod uwagÄ&#x2122; fakt, iĹź BĂłg ustanowiĹ&#x201A; tajemnicze i godne podziwu relacje pomiÄ&#x2122;dzy z jednej strony pewnymi ksztaĹ&#x201A;tami, kolorami, dĹşwiÄ&#x2122;kami i woniami a pewnymi stanami duszy z drugiej, jest oczywiste, Ĺźe poprzez sztukÄ&#x2122; moĹźna gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko wpĹ&#x201A;ywaÄ&#x2021; na mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i nakĹ&#x201A;aniaÄ&#x2021; jednostki, rodziny i narody do uksztaĹ&#x201A;towania gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko rewolucyjnego stanu ducha.â&#x20AC;?104 Fragment ten jest nieodzowny dla zrozumienia szczegĂłlnego wkĹ&#x201A;adu Plinia CorrĂŞi de Oliveira w tworzenie miesiÄ&#x2122;cznika â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? poprzez redagowanie kolumny zatytuĹ&#x201A;owanej Ĺ&#x161;rodowiska, Zwyczaje, Cywilizacje, ktĂłrej nadzwyczajnej wagi nie wszyscy byli w stanie dostrzec. Ĺ&#x161;rodowisko oznacza harmoniÄ&#x2122; wynikajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z pokrewieĹ&#x201E;stwa rozmaitych jednostek zebranych w jednym miejscu i wywiera na ludzi gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki wpĹ&#x201A;yw. â&#x20AC;&#x17E;Ludzie tworzyli Ĺ&#x203A;rodowiska na swĂłj wzĂłr i podobieĹ&#x201E;stwo, Ĺ&#x203A;rodowiska odbÄłajÄ&#x2026;ce ich zwyczaje i cywilizacje. Ale w ogromnej mierze prawdziwa jest rĂłwnieĹź sytuacja odwrotna: Ĺ&#x203A;rodowiska tworzyĹ&#x201A;y â&#x20AC;&#x201C; na wĹ&#x201A;asny wzĂłr i podobieĹ&#x201E;stwo â&#x20AC;&#x201C; ludzi, zwyczaje i cywilizacje.â&#x20AC;?105 DowĂłd na waĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x203A;rodowiska dla zrĂłwnowaĹźonego rozwoju Ĺźycia przyrodzonego i nadprzyrodzonego zawiera siÄ&#x2122; w mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci, z jakÄ&#x2026; BĂłg zorganizowaĹ&#x201A; wielkie Ĺ&#x203A;rodowisko zwane stworzeniem, zĹ&#x201A;oĹźone z otaczajÄ&#x2026;cych nas Ĺźywych istot: roĹ&#x203A;lin i zwierzÄ&#x2026;t; Ĺ&#x203A;rodowisko, w ktĂłrym czĹ&#x201A;owiek w peĹ&#x201A;ni jest zanurzony, a zarazem stoi na jego czele na wzĂłr i podobieĹ&#x201E;stwo Boga.

W tym kontekĹ&#x203A;cie interpretacje i komentarze Plinia CorrĂŞi de Oliveira dotyczÄ&#x2026;ce wizerunkĂłw wyjÄ&#x2026;tkowych postaci, czy to P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

.

P. CorrĂŞa de Oliveira, SĂŞde prudentes como as serpentes e simples como as pombas, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; .

106 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, IndumentĂĄria, hierarquia e igualitarismo, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; ; zob. teĹź Idem, O hĂĄbito e o monge, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , luty .

104

105

"(

R <%#= K 7 <%#= Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych czy rewolucjonistĂłw, byĹ&#x201A;y staĹ&#x201A;ym wÄ&#x2026;tkiem jego reďŹ&#x201A;eksji.

W rzeczy samej sposĂłb bycia czĹ&#x201A;owieka wyraĹźa siÄ&#x2122; w jego twarzy, rysach, zachowaniu, a nawet w sposobie ubierania, ktĂłrego zmiana na przestrzeni dziejĂłw wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; z przemianÄ&#x2026; typĂłw ludzkiej osobowoĹ&#x203A;ci.106 â&#x20AC;&#x17E;SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo w jakiĹ&#x203A; sposĂłb â&#x20AC;&#x201C; stwierdza Pius XII â&#x20AC;&#x201C; przemawia ubiorem, w jaki siÄ&#x2122; odziewa; poprzez strĂłj ujawnia swe ukryte aspiracje, stroju uĹźywa, przynajmniej po czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci, do budowania lub burzenia przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?.107 BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel zauwaĹźa z kolei: â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli strĂłj ma pozostawaÄ&#x2021; w zgodzie z jego uĹźytkownikiem i okolicznoĹ&#x203A;ciami, w jakich siÄ&#x2122; go uĹźywa, musi istnieÄ&#x2021; harmonia pomiÄ&#x2122;dzy znamienitoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; czĹ&#x201A;owieka a znamienitÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2026;, jakÄ&#x2026; osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;. Ale nie tylko znamienite osobistoĹ&#x203A;ci sÄ&#x2026; dzieÄ&#x2021;mi Boga. KaĹźda istota ludzka, bez wzglÄ&#x2122;du na to, jak skromnego jest stanu, posiada wrodzonÄ&#x2026;, naturalnÄ&#x2026; i niezbywalnÄ&#x2026; godnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Tym bardziej, nieporĂłwnanie bardziej, godnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; takÄ&#x2026; posiada najmniejszy nawet, najmniej zauwaĹźalny syn KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jako chrzeĹ&#x203A;cÄłanin, tj. jako ten, ktĂłry zostaĹ&#x201A; ochrzczony i staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; czĹ&#x201A;onkiem Mistycznego CiaĹ&#x201A;a naszego Pana Jezusa Chrystusa.â&#x20AC;?108 To samo dotyczy sztuki, urbanistyki czy architektury, ktĂłre stanowiÄ&#x2026; efekt dziaĹ&#x201A;ania zespoĹ&#x201A;u idei, tendencji, aspiracji oraz postaw psychologicznych.109 Dawny, Ĺ&#x203A;redniowieczny Ĺ&#x201A;ad w gotyku odzwierciedlajÄ&#x2026;cy harmoniÄ&#x2122; ďŹ lozoďŹ i scholastycznej,110 przeciwstawia autor wspĂłĹ&#x201A;czesnej wieĹźy Babel: â&#x20AC;&#x17E;Ale charakterystyczne dĹşwiÄ&#x2122;ki potÄ&#x2122;Ĺźnych wspĂłĹ&#x201A;czesnych wieĹź Babel, huk maszyn, zgieĹ&#x201A;k gĹ&#x201A;osĂłw tych, co trudzÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pogoniÄ&#x2026; za zĹ&#x201A;otem i przyjemnoĹ&#x203A;ciami; ktĂłrzy nie umiejÄ&#x2026; juĹź chodziÄ&#x2021;, tylko biegajÄ&#x2026;; ktĂłrzy nie umiejÄ&#x2026; juĹź pracowaÄ&#x2021; nie dochodzÄ&#x2026;c do stadium wyczerpania; ktĂłrzy nie umiejÄ&#x2026; juĹź zasypiaÄ&#x2021; bez Ĺ&#x203A;rodkĂłw uspokajajÄ&#x2026;cych ani bawiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bez stymulatorĂłw; ktĂłrzy uĹ&#x203A;miechajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; nerwowym, smutnym grymasem; ktĂłrzy nie potraďŹ Ä&#x2026; Pius XII, Discorso di Gran Cuore z listopada r., w: DR, t. XIX, s. .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Dignidade e distinção para grandes e pequenos, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , wrzesieĹ&#x201E; .

109 P. CorrĂŞa de Oliveira, O espĂ­rito cristĂŁo e o espĂ­rito pagĂŁo manifestados perla arquitetura, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , lipiec

.

110 Zob. Erwin Panofsky, Gothic architecture and Scholasticism, Archabbey Press, Latrobe

.

107

108

"

K !" # XX $% juĹź doceniÄ&#x2021; harmonii prawdziwej muzyki, lecz jedynie kakofoniÄ&#x2122; jazzu; to wszystko wzbudza tylko nieĹ&#x201A;ad w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie, ktĂłre tylko wtedy znajdzie prawdziwy spokĂłj, kiedy na powrĂłt odnajdzie prawdziwego Boga.â&#x20AC;?111 Podobnie jak strĂłj, rĂłwnieĹź jÄ&#x2122;zyk, gestykulacja i ceremoniaĹ&#x201A; sÄ&#x2026; elementami o wielkiej kulturalno-pedagogicznej wadze dla wspĂłlnego dobra narodĂłw.112 StanowiÄ&#x2026; one naturalnÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;liturgiÄ&#x2122;â&#x20AC;? spoĹ&#x201A;ecznÄ&#x2026;, wyraĹźajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w porzÄ&#x2026;dku i wystawnoĹ&#x203A;ci.

Na ďŹ rmamencie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a istnieje harmonia pomiÄ&#x2122;dzy pozornie sprzecznymi skrajnoĹ&#x203A;ciami, jak, z jednej strony, samotne powoĹ&#x201A;anie mnicha, inspirowane caĹ&#x201A;kowitym wyrzeczeniem siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata, z drugiej zaĹ&#x203A; wspaniaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; ceremonii papieskich, wyraĹźajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; niegdyĹ&#x203A; najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; wystawnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, na jakÄ&#x2026; staÄ&#x2021; byĹ&#x201A;o Ĺ&#x203A;wiat. â&#x20AC;&#x17E;Nie, nie zachodzi sprzecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy jednym porzÄ&#x2026;dkiem wartoĹ&#x203A;ci a drugim, chyba Ĺźe w umysĹ&#x201A;ach egalitarystĂłw sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026;cych Rewolucji. Przeciwnie, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; najwyraĹşniej okazuje swÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;Ä&#x2021;, kiedy z rĂłwnÄ&#x2026; doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, z tym samym nadprzyrodzonym geniuszem wie, jak organizowaÄ&#x2021; i stymulowaÄ&#x2021; praktykowanie zarĂłwno tych cnĂłt, ktĂłre jaĹ&#x203A;niejÄ&#x2026; w zakrytym przed Ĺ&#x203A;wiatem Ĺźyciu mnicha, jak i tych, ktĂłrymi rozbĹ&#x201A;yskujÄ&#x2026; majestatyczne ceremonie papieskie. Co wiÄ&#x2122;cej, jedno rĂłwnowaĹźy drugie.

MoĹźna wrÄ&#x2122;cz powiedzieÄ&#x2021;, Ĺźe jedna skrajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; (w dobrym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu) kompensuje drugÄ&#x2026; i dochodzi miÄ&#x2122;dzy nimi do pojednania. Podstawa doktrynalna, u ktĂłrej obydwie te skrajnoĹ&#x203A;ci spotykajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w harmonii, jest nader wyrazista.

BĂłg, nasz Pan, daĹ&#x201A; nam stworzenie, aby byĹ&#x201A;o dla nas Ĺ&#x203A;rodkiem do zbliĹźania siÄ&#x2122; ku Niemu. StÄ&#x2026;d kultura i sztuka inspirowane wiarÄ&#x2026; podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026; piÄ&#x2122;kno stworzenia oraz wspaniaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; talentu i cnoty ludzkiej duszy. Oto co nazywa siÄ&#x2122; kulturÄ&#x2026; i cywilizacjÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;. Tym sposobem ludzie formujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w prawdzie i w piÄ&#x2122;knie, w umiĹ&#x201A;owaniu wzniosĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, hierarchii i Ĺ&#x201A;adu, odzwierciedlajÄ&#x2026;cych we wszechĹ&#x203A;wiecie doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Tego, ktĂłry je stworzyĹ&#x201A;. Tak wiÄ&#x2122;c, P. CorrĂŞa de Oliveira, Tranquilidade da ordem, excitação na desordem, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, luty .

112 P. CorrĂŞa de Oliveira, TĂŞm os simbolos, a pompa e a riqueza uma função na vida humana?, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , paĹşdziernik . Zob. teĹź dwa teksty na temat papieskiego ceremoniaĹ&#x201A;u: As cerimonias da posse de Eisenhower Ă luz da doutrina catĂłlica, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , marzec

; Por que o nosso mundo pobre e igualitĂĄrio se empolgou com o fausto e a magestade da coroação?, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , lipiec .

111

"

R <%#= K 7 <%#= w istocie stworzenie pomaga nam w dążeniu do zbawienia i przyczynia się do oddania Bogu należnej Jemu chwały. Ale z drugiej strony jest ono zależne i krótkotrwałe. Tylko Bóg jest absolutny i wieczny. Mamy obowiązek o tym pamiętać. Dlatego właśnie dobrze jest zachować dystans wobec bytów stworzonych, aby mając je w pogardzie, skupić się wyłącznie na Panu. Jeden sposób dotarcia do Boga polega na rozważaniu wszystkiego, czym jest stworzenie. Inny sposób polega na rozważaniu, czym stworzenie nie jest. Kościół zachęca swe dzieci do obierania obu tych dróg, tj. zarówno spektakularnego ceremoniału, jak i wyrzeczeń, które tylko Kościół umie inspirować i efektywnie wprowadzać w życie.”113

. Kontrrewolucja i cywilizacja katolicka W swym mistrzowskim dziele Plinio Corrêa de Oliveira nie ogranicza się do nieubłaganego demaskowania zła. Próbuje również naszkicować zarys jedynej terapii, za pomocą której można owo zło przezwyciężyć. Skoro esencję ducha rewolucyjnego stanowi metafizyczna nienawiść wobec wszelkiej nierówności i wszelkiego prawa, Kontrrewolucja znajdzie swą siłę nade wszystko w metafizycznym umiłowaniu prawdy, nierówności i prawa moralnego. „Skoro Rewolucja jest nieporządkiem, to Kontrrewolucja jest przywracaniem porządku. A przez porządek rozumiemy pokój Chrystusa pod panowaniem Chrystusa, a więc cywilizację chrześcijańską, surową i hierarchiczną, sakralną od podstaw, antyegalitarną i antyliberalną.”114 Kontrrewolucja nie jest powrotem do przeszłości ani też jakąś ogólną reakcją, lecz „zwalcza Rewolucję taką, jaka dziś konkretnie istnieje. Zatem musi ona zwalczać rewolucyjne namiętności, jakie się dziś rozpalają, rewolucyjne idee, jakie dziś są formułowane, rewolucyjne środowiska, jakie się dziś ujawniają”.115 Kontrrewolucja, tak samo jak Rewolucja, jest procesem przechodzącym przez różne fazy i przebiegającym w rozmaitym tempie.

Jednakowoż w wędrówce od błędu do prawdy niedopuszczalne są P. Corrêa de Oliveira, Pobreza e fausto: extremos harmonicos no firmamento da Igreja, „Catolicismo” nr , grudzień

.

114 P. Corrêa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

115 Ibidem, s. .

113

"!

K !" # XX $% oszukaĹ&#x201E;cze metamorfozy Rewolucji. Rewolucja ukrywa swĂłj ostateczny cel przed swymi zwolennikami, natomiast postÄ&#x2122;p ku dobru osiÄ&#x2026;ga siÄ&#x2122; poprzez jego ukazywanie i czynienie go coraz bardziej poĹźÄ&#x2026;danym. Kontrrewolucja jest â&#x20AC;&#x17E;konserwatywnaâ&#x20AC;? tylko wĂłwczas, jeĹźeli oznacza zachowywanie z teraĹşniejszoĹ&#x203A;ci wszystkiego, co w niej dobre i co zasĹ&#x201A;uguje na przetrwanie. Jest ona â&#x20AC;&#x17E;tradycjonalistycznaâ&#x20AC;?, jednak nie ma nic wspĂłlnego z faĹ&#x201A;szywym tradycjonalizmem zachowujÄ&#x2026;cym pewne style lub obyczaje jedynie dla archeologicznego umiĹ&#x201A;owania rzeczy starych. Prawdziwy apostoĹ&#x201A; Kontrrewolucji za swoje uznaÄ&#x2021; powinien zasady ustanowione przez Ĺ&#x203A;w. Piusa X, zgodnie z ktĂłrymi katolikowi nie wolno â&#x20AC;&#x17E;zakrywaÄ&#x2021; najwaĹźniejszych przepisĂłw Ewangelii z obawy, aby nie traciĹ&#x201A;y one posĹ&#x201A;uchu, a moĹźe nawet nie zostaĹ&#x201A;y zupeĹ&#x201A;nie porzuconeâ&#x20AC;?, jednakĹźe â&#x20AC;&#x201C; jak dodaje Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;roztropnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; moĹźe pozwoliÄ&#x2021; na dziaĹ&#x201A;anie stopniowe, gdy bÄ&#x2122;dzie szĹ&#x201A;o o oĹ&#x203A;wiecanie ludzi wrogich naszym naukom i zupeĹ&#x201A;nie dalekich od Bogaâ&#x20AC;?.116 KontrrewolucjonistÄ&#x2026; w stanie â&#x20AC;&#x17E;aktualnymâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; konkluduje Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; jest ten, kto: â&#x20AC;˘ zna RewolucjÄ&#x2122;, porzÄ&#x2026;dek, i KontrrewolucjÄ&#x2122;, w ich duchu, doktrynach i metodach; â&#x20AC;˘ miĹ&#x201A;uje KontrrewolucjÄ&#x2122; i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ski porzÄ&#x2026;dek oraz nienawidzi Rewolucji i â&#x20AC;&#x17E;anty-porzÄ&#x2026;dkuâ&#x20AC;?; â&#x20AC;˘ czyni z tej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i nienawiĹ&#x203A;ci oĹ&#x203A;, wokĂłĹ&#x201A; ktĂłrej skupiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wszystkie jego ideaĹ&#x201A;y, preferencje i dziaĹ&#x201A;ania.â&#x20AC;?117

. SiĹ&#x201A;a napÄ&#x2122;dowa Kontrrewolucji Skoro najpotÄ&#x2122;Ĺźniejsza siĹ&#x201A;a napÄ&#x2122;dowa Rewolucji leĹźy w dynamizmie ludzkich namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci rozpÄ&#x2122;tanych przez metaďŹ zycznÄ&#x2026; nienawiĹ&#x203A;Ä&#x2021; do Boga, prawdy i dobra, to symetryczny trend kontrrewolucyjny polega na opanowaniu namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci poprzez podporzÄ&#x2026;dkowanie ich woli i rozumowi. SiĹ&#x201A;Ä&#x2122; napÄ&#x2122;dowÄ&#x2026; Kontrrewolucji znajdziemy w duchowej mocy, ktĂłra przychodzi do czĹ&#x201A;owieka przez sam fakt, iĹź BĂłg kieruje jego rozumem, rozum zaĹ&#x203A; panuje nad wolÄ&#x2026;, 116 Encyklika Jucunda sane z marca r., przeĹ&#x201A;. ks. A. Szaniawski, w: Ĺ&#x203A;w. Grzegorz Wielki, Homilie na Ewangelie, OďŹ cyna Wydawnicza VIATOR, Warszawa

, s. .

117 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. . Autor odróşnia kontrrewolucjonistĂłw â&#x20AC;&#x17E;aktualnychâ&#x20AC;?, posiadajÄ&#x2026;cych obraz caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowy, od kontrrewolucjonistĂłw â&#x20AC;&#x17E;potencjalnychâ&#x20AC;?, ktĂłrzy dostrzegajÄ&#x2026; istotÄ&#x2122; rzeczy jedynie w niektĂłrych jej aspektach. Ci ostatni muszÄ&#x2026; dopiero zostaÄ&#x2021; zdobyci dla peĹ&#x201A;ni Kontrrewolucji.

""

R <%#= K 7 <%#= ktĂłra z kolei panuje nad uczuciowoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. CzĹ&#x201A;owiek jest BoĹźym sĹ&#x201A;ugÄ&#x2026;, ale dziÄ&#x2122;ki swemu rozumowi, jest takĹźe panem samego siebie.

Takiej mocy duchowej nie da siÄ&#x2122; pojÄ&#x2026;Ä&#x2021; bez wziÄ&#x2122;cia pod uwagÄ&#x2122; Ĺźycia nadprzyrodzonego, ktĂłre wznosi czĹ&#x201A;owieka ponad niedostatki upadĹ&#x201A;ej natury. W owej sile chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej duszy tkwi â&#x20AC;&#x201C; zdaniem Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; najsilniejszy dynamizm Kontrrewolucji. â&#x20AC;&#x17E;MoĹźna by spytaÄ&#x2021;, jaka jest wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tego dynamizmu. Odpowiadamy, Ĺźe teoretycznie jest on nie do zmierzenia i na pewno przewyĹźsza dynamizm Rewolucji: â&#x20AC;&#x17E;Omnia possum in eo qui me confortatâ&#x20AC;? (Flp , ).

Kiedy ludzie postanawiajÄ&#x2026; wspĂłĹ&#x201A;pracowaÄ&#x2021; z Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026; BoĹźÄ&#x2026;, wtedy dokonujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; cuda historii: nawrĂłcenie Imperium Rzymskiego, powstanie Ĺ&#x161;redniowiecza, reconquista Hiszpanii, poczÄ&#x2026;wszy od Covadonga; wszystkie wydarzenia wynikajÄ&#x2026;ce z wielkich zmartwychwstaĹ&#x201E; duszy, do ktĂłrych sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź zdolne narody. Te zmartwychwstania sÄ&#x2026; niezwyciÄ&#x2122;Ĺźone, poniewaĹź nic nie moĹźe pokonaÄ&#x2021; cnotliwego narodu, ktĂłry prawdziwie kocha Boga.â&#x20AC;?118

. Kontrrewolucja a KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Skoro Rewolucja jest procesem ukierunkowanym na zniszczenie caĹ&#x201A;ego doczesnego porzÄ&#x2026;dku chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego, w sposĂłb oczywisty na jej celowniku znajduje siÄ&#x2122; przede wszystkim KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, â&#x20AC;&#x17E;Mistyczne CiaĹ&#x201A;o Chrystusa, nieomylny nauczyciel Prawdy, straĹźnik prawa naturalnego, a zatem ostateczna podstawa samego porzÄ&#x2026;dku doczesnegoâ&#x20AC;?.119 Rewolucja to wrĂłg, ktĂłry powstaĹ&#x201A; przeciwko KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi, aby mu uniemoĹźliwiÄ&#x2021; wypeĹ&#x201A;nienie jego misji zbawiania dusz nie tylko drogÄ&#x2026; sprawowania bezpoĹ&#x203A;redniej wĹ&#x201A;adzy duchowej, ale takĹźe drogÄ&#x2026; poĹ&#x203A;redniej wĹ&#x201A;adzy doczesnej.

Dlatego teĹź, przeznaczeniem Kontrrewolucji, ktĂłra staje w obronie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;nie jest ocalenie Oblubienicy Chrystusa. KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; opierajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; na obietnicy swojego ZaĹ&#x201A;oĹźyciela nie potrzebuje ludzi, aby przetrwaÄ&#x2021;. Przeciwnie, to KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; daje Ĺźycie Kontrrewolucji, ktĂłra bez Niego nie jest ani wykonalna, ani wyobraĹźalna.â&#x20AC;?120 118 119 120

Ibidem, s. .

Ibidem, s. .

Ibidem, s.

- .

"#

K !" # XX $% Kontrrewolucja â&#x20AC;&#x201C; wedle Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; nie jest celem samym w sobie, lecz posĹ&#x201A;usznym narzÄ&#x2122;dziem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Z kolei KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie identyďŹ kuje siÄ&#x2122; z KontrrewolucjÄ&#x2026;, ani teĹź nie potrzebuje byÄ&#x2021; przez niÄ&#x2026; ratowany. â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; jest duszÄ&#x2026; Kontrrewolucji. Skoro Kontrrewolucja jest walkÄ&#x2026;, aby stĹ&#x201A;umiÄ&#x2021; RewolucjÄ&#x2122; i zbudowaÄ&#x2021; nowe chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo, jaĹ&#x203A;niejÄ&#x2026;ce wiarÄ&#x2026;, pokorne duchem hierarchicznym i nieskazitelnie czyste, to jest oczywiste, Ĺźe bÄ&#x2122;dzie to osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;te przede wszystkim przez gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie dziaĹ&#x201A;anie w sercach ludzi. To dziaĹ&#x201A;anie jest wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwym zadaniem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłry naucza doktryny katolickiej oraz skĹ&#x201A;ania do jej umiĹ&#x201A;owania i praktykowania. Zatem KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; jest samÄ&#x2026; duszÄ&#x2026; Kontrrewolucji.â&#x20AC;?121 IdeaĹ&#x201A;em Kontrrewolucji jest wywyĹźszenie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;Skoro Rewolucja jest przeciwieĹ&#x201E;stwem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, to niemoĹźliwe jest nienawidziÄ&#x2021; Rewolucji (rozpatrywanej globalnie, a nie w jakimĹ&#x203A; odrÄ&#x2122;bnym aspekcie) i zwalczaÄ&#x2021; jÄ&#x2026;, nie majÄ&#x2026;c ipso facto za ideaĹ&#x201A; wywyĹźszenia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;?122 KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; stanowi zatem siĹ&#x201A;Ä&#x2122; fundamentalnie kontrrewolucyjnÄ&#x2026;, jednak nie utoĹźsamia siÄ&#x2122; z KontrrewolucjÄ&#x2026;: prawdziwa jego moc leĹźy w tym, Ĺźe jest on Mistycznym CiaĹ&#x201A;em Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Niemniej, zasiÄ&#x2122;g Kontrrewolucji wykracza w pewnym sensie poza sferÄ&#x2122; koĹ&#x203A;cielnÄ&#x2026;, poniewaĹź obejmuje ona reorganizacjÄ&#x2122; od fundamentĂłw caĹ&#x201A;ej spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci doczesnej. Ta odbudowa spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa musi byÄ&#x2021; z jednej strony caĹ&#x201A;kowicie inspirowana przez nauczanie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, z drugiej jednak obejmuje niezliczone konkretne i praktyczne aspekty wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe porzÄ&#x2026;dkowi cywilnemu. â&#x20AC;&#x17E;I z tego tytuĹ&#x201A;u Kontrrewolucja wykracza poza zakres KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;c jednak zawsze blisko zwiÄ&#x2026;zanÄ&#x2026; z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em w tym, co dotyczy Magisterium i jego wĹ&#x201A;adzy poĹ&#x203A;redniej.â&#x20AC;?123 PracÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira koĹ&#x201E;czÄ&#x2026; wyrazy synowskiego oddania i bezwzglÄ&#x2122;dnego posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwa â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;odkiemu Chrystusowi na ziemiâ&#x20AC;?, ďŹ larowi i nieomylnemu fundamentowi Prawdy, Jego 121 122 123

Ibidem, s. .

Ibidem.

Ibidem, s.

.

"$

R <%#= K 7 <%#= Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tobliwoĹ&#x203A;ci PapieĹźowi Janowi XXIII,124 oraz synowskie poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie jego dzieĹ&#x201A;a NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Pannie: â&#x20AC;&#x17E;To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie Niepokalana Dziewica zmiaĹźdĹźyĹ&#x201A;a gĹ&#x201A;owÄ&#x2122; wÄ&#x2122;Ĺźa, pierwszego, najwiÄ&#x2122;kszego i wiecznego rewolucjonisty, podĹźegacza i czoĹ&#x201A;owego inspiratora tej Rewolucji, jak wszystkich rewolucji przed niÄ&#x2026; i po niej. Maryja jest wiÄ&#x2122;c PatronkÄ&#x2026; wszystkich tych, ktĂłrzy walczÄ&#x2026; przeciw Rewolucji.

Powszechne i wszechmocne poĹ&#x203A;rednictwo Matki BoĹźej jest najwiÄ&#x2122;kszym ĹşrĂłdĹ&#x201A;em nadziei kontrrewolucjonistĂłw. A w Fatimie, daĹ&#x201A;a im juĹź Ona pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zwyciÄ&#x2122;stwa, kiedy zapowiedziaĹ&#x201A;a, Ĺźe nawet po ewentualnym zalaniu Ĺ&#x203A;wiata przez komunizm, ÂŤw koĹ&#x201E;cu jej Niepokalane Serce zatriumfuje!Âť BĹ&#x201A;agamy wiÄ&#x2122;c, aby NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tsza Dziewica przyjÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a ten synowski hoĹ&#x201A;d, dar miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i wyraz absolutnej ufnoĹ&#x203A;ci w Jej triumf.â&#x20AC;?125

. Poza granicami Brazylii: szkoĹ&#x201A;a myĹ&#x203A;li i dziaĹ&#x201A;ania NiektĂłre z gĹ&#x201A;Ăłwnych tematĂłw zajmujÄ&#x2026;cych Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira poruszali takĹźe inni wspĂłĹ&#x201A;czeĹ&#x203A;ni myĹ&#x203A;liciele katoliccy, okreĹ&#x203A;lani zbiorczym mianem â&#x20AC;&#x17E;tradycjonalistĂłwâ&#x20AC;?. Wystarczy tu wspomnieÄ&#x2021; nazwiska: belgÄłskiego ďŹ lozofa Marcela de Corte,126 Francuza Jeana Ousseta â&#x20AC;&#x201C; zaĹ&#x201A;oĹźyciela CitĂŠ Catholique,127 wĹ&#x201A;oskiego ďŹ lozofa Augusta Del Noce,128 szwajcarskiego historyka Gonza-

W wydaniu wĹ&#x201A;oskim z roku i w kolejnych edycjach sĹ&#x201A;owa zakoĹ&#x201E;czenia pozostaĹ&#x201A;y niezmienione, jedynie imiÄ&#x2122; Jana XXIII zastÄ&#x2026;piono imieniem panujÄ&#x2026;cego wĂłwczas PawĹ&#x201A;a VI. 125 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

- .

126 Z prac Marcela de Corte ( - ) zob. Philosophie des moeurs contemporaines, Editions Universitaires, Brussels ; Lâ&#x20AC;&#x2122;homme contre lui mĂŞme, Nouvelles Editions Latines, Paris

. Na temat de Corte zob. Miguel Ayuso Torres, Danilo Castellano, Juan Vallet de Goytisolo, In memoriam Marcel de Corte, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;? nr - , , s.

- .

127 Jean Ousset (

- ), Pour quâ&#x20AC;&#x2122;il règne, Dominique Martin Morin, Paris

. PracÄ&#x2122; Ousseta wielokrotnie wydawano we Francji i tĹ&#x201A;umaczono na wiele jÄ&#x2122;zykĂłw. ZaĹ&#x201A;oĹźony przezeĹ&#x201E; w roku ruch La CitĂŠ Catholique przeksztaĹ&#x201A;ciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w roku w OďŹ&#x192;ce International des Oeuvres de Formation Civique et dâ&#x20AC;&#x2122;Action Culturelle selon le Droit Naturel et ChrĂŠtien.

SwĂłj najwiÄ&#x2122;kszy rozwĂłj intelektualny zanotowaĹ&#x201A; w Hiszpanii za sprawÄ&#x2026; magazynu â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;? kierowanego przez Juana Vallet de Goytisolo. Zob. Estanislao Cantero, A los treinta anos, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;?, nr - , styczeĹ&#x201E;-luty , s. - .

128 Na temat Augusto Del Noce (

-

), poza wymienionymi tytuĹ&#x201A;ami autora: Lâ&#x20AC;&#x2122;epoca della secolarizzazione, GiuďŹ&#x20AC;rĂŠ, Milano oraz Il suicido della Rivoluzione, Rusconi, Milano

, zob. Rocco Bu iglione, Augusto Del Noce. BiograďŹ a di un pensiero, Piemme, Casale Monferrato

; R. de Ma ei, Augusto Del Noce y el suicido de la RevoluciĂłn, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;? nr - ,

, s.

-

.

124

"%

K !" # XX $% gue de Reynolda129 czy hiszpaĹ&#x201E;skiego myĹ&#x203A;liciela Francisco ElĂ­asa de Tejady.130 Rewolucja i Kontrrewolucja byĹ&#x201A;a jednakĹźe nie tylko dzieĹ&#x201A;em intelektualisty, ale rĂłwnieĹź Ĺźywym zarodkiem ruchu, ktĂłry miaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; rozwÄłaÄ&#x2021; i rozprzestrzeniaÄ&#x2021; po caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira od wielu wspĂłĹ&#x201A;czesnych intelektualistĂłw tradycjonalistycznych róşni wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie rola przypisywana Ĺźywej myĹ&#x203A;li, przenoszonej drogÄ&#x2026; osobistej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci i zorganizowanej w â&#x20AC;&#x17E;apostolacie podbojuâ&#x20AC;?. Tego bezprecedensowego zwiÄ&#x2026;zku myĹ&#x203A;li i dziaĹ&#x201A;ania nie rozumiaĹ&#x201A;y pewne Ĺ&#x203A;rodowiska tradycjonalistyczne, przywykĹ&#x201A;e do godzenia doktryny kontrrewolucyjnej z procedurami politycznymi inspirowanymi rozmaitymi teoriami. MiaĹ&#x201A;o to miejsce przede wszystkim we Francji, po doĹ&#x203A;wiadczeniach z AkcjÄ&#x2026; FrancuskÄ&#x2026;.

Francja, â&#x20AC;&#x17E;najstarsza cĂłra KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?, staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ojczyznÄ&#x2026; katolickiej Kontrrewolucji, ktĂłra tu wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie wydaĹ&#x201A;a swe najprzenikliwsze umysĹ&#x201A;y, poczÄ&#x2026;wszy od ojca Pierreâ&#x20AC;&#x2122;a de Clorivièreâ&#x20AC;&#x2122;a, a skoĹ&#x201E;czywszy na monsignore Henrim Delassusie. Ale pomiÄ&#x2122;dzy koĹ&#x201E;cem dziewiÄ&#x2122;tnastego a poczÄ&#x2026;tkiem dwudziestego stulecia, pod wpĹ&#x201A;ywem Charlesa Maurrasa,131 wraz z powstaniem Action Française francuska myĹ&#x203A;l tradycyjna doszĹ&#x201A;a do â&#x20AC;&#x17E;punktu przeĹ&#x201A;omowegoâ&#x20AC;?, skĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; ku pozytywizmowi i naturalizmowi.132 Jeden z wyrazicieli nowego nurtu, Louis Dimier, w wykĹ&#x201A;adach dla Instytutu Akcji Francuskiej w roku

zaliczyĹ&#x201A; w poczet â&#x20AC;&#x17E;mistrzĂłw Kontrrewolucjiâ&#x20AC;? takich autorĂłw,

Z prac hrabiego Gonzague de Reynold (

- ) zob. zwĹ&#x201A;aszcza Lâ&#x20AC;&#x2122;Europe tragique, Spes, Paris i La formation de lâ&#x20AC;&#x2122;Europe, t.

- , Plon, Paris - .

130 Z prac Francisco Eliasa de Tejady (

-

) zob. La monarquĂ­a tradicional, Rialp, Madrid . Na temat samej postaci zob. niedawnÄ&#x2026; rozprawÄ&#x2122; autorstwa M. Ayuso Torres, La ďŹ losoďŹ a jurĂ­dica y polĂ­tica di ElĂ­as de Tejada, FundaciĂłn Francisco ElĂ­as de Tejada, Madrid

.

131 Charles Maurras (

- ), zaĹ&#x201A;oĹźyciel gazety i ruchu pod nazwÄ&#x2026; Action Française, wywarĹ&#x201A; ogromny wpĹ&#x201A;yw na szerokie krÄ&#x2122;gi francuskich intelektualistĂłw. Obszerny przeglÄ&#x2026;d jego prac zob. w: Eugen Weber, Lâ&#x20AC;&#x2122;Action Française, Stock, Paris . Zob. teĹź Robert Havard de la Montagne, Histoire de lâ&#x20AC;&#x2122;Action Française, Amiot-Dumont, Paris ; Colette Capitan Peter, Charles Maurras et lâ&#x20AC;&#x2122;idĂŠologie dâ&#x20AC;&#x2122;Action Française, Seuil, Paris ; Victor Nguyen, Aux origines de lâ&#x20AC;&#x2122;Action Française. Intelligence et politique Ă lâ&#x20AC;&#x2122;aube du XXe. siècle, Fayard, Paris

.

132 â&#x20AC;&#x17E;Punkt przeĹ&#x201A;omowyâ&#x20AC;? dobrze opisaĹ&#x201A; Rafael Gambra Ciudad w La monarquĂ­a social y representativa en el pensamiento tradicional, Rialp, Madrid , s.

- oraz w haĹ&#x203A;le Tradicionalismo, w: GER, t. XXII, , s.

- . Gambra czyni rozróşnienie pomiÄ&#x2122;dzy tradycjonalizmem prawicowym, katolickim i kontrrewolucyjnym a tradycjonalizmem lewicowym, ktĂłry pod wpĹ&#x201A;ywem Comteâ&#x20AC;&#x2122;a, poprzez Taineâ&#x20AC;&#x2122;a i Renana prowadzi ku Action Française. Zob. teĹź R. de Ma ei, Augustin Cochin e la storiograďŹ a contro-rivoluzionaria, â&#x20AC;&#x17E;Storia e Politicaâ&#x20AC;?, t. , , s. - .

129

"&

R <%#= K 7 <%#= jak Sainte Beuve, Balzac, Taine, Renan, a nawet socjalista Proudhon.133 DziaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; to wĂłwczas, gdy wewnÄ&#x2026;trz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a rozwÄłaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; spoĹ&#x201A;eczny modernizm ruchu Sillon, potÄ&#x2122;piony przez Ĺ&#x203A;w. Piusa X. Analogia pomiÄ&#x2122;dzy ruchem modernistycznym a Action Française nie uszĹ&#x201A;a uwagi takiego autora orientacji kontrrewolucyjnej, jak Augustin Cochin, ktĂłry streĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; jÄ&#x2026; w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych sĹ&#x201A;owach: â&#x20AC;&#x17E;Konsekwentnie realizujÄ&#x2026;c zaĹ&#x201A;oĹźenie ruchu, moderniĹ&#x203A;ci pragnÄ&#x2026; umieĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; na miejscu Boga. RĂłwnieĹź dziĹ&#x203A; sÄ&#x2026; tacy, ktĂłrzy stawiajÄ&#x2026; ciaĹ&#x201A;o przed duchem, a porzÄ&#x2026;dek przed celem: Maurras broni ciaĹ&#x201A;a dla porzÄ&#x2026;dku, ktĂłry ono przedstawia; Le Roy134 kompromituje ducha; to jedna i ta sama doktryna: intelektualna u Le Roya, materialistyczna u Maurrasa.â&#x20AC;?135 PoczÄ&#x2026;tkowo niektĂłrzy katoliccy kontrrewolucjoniĹ&#x203A;ci, jak np. ojciec de Pascal136 czy Dom Besse137 wspĂłĹ&#x201A;pracowali z Action Française, doceniajÄ&#x2026;c jej dynamizm i skutecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; dziaĹ&#x201A;ania. ByĹ&#x201A;a to jednak wspĂłĹ&#x201A;praca czysto proceduralna, warunkowana wiernoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi.

Jednak w procesie ewolucji Action Française â&#x20AC;&#x201C; od ruchu politycznego do szkoĹ&#x201A;y myĹ&#x203A;li â&#x20AC;&#x201C; doktryna Maurrasa zdominowaĹ&#x201A;a doktrynÄ&#x2122; Kontrrewolucji.138 Louis Dimier, Les maĂŽtres de la contre-rĂŠvolution au XIX siècle, Nouvelle Librairie Nationale, Paris , s.

- (Balzac), s.

-

(Sainte-Beuve), s.

- (Taine), s. - (Renan), s. - (Renan).

134 Eduard Le Roy (

- ), ďŹ lozof, uczeĹ&#x201E; Bergsona, usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; wypracowaÄ&#x2021; doktrynalny fundament dla modernizmu. Wiele prac ojca Garrigou-Lagrangeâ&#x20AC;&#x2122;a powstaĹ&#x201A;o wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie w celu obalenia jego fundamentalnego agnostycyzmu.

135 A. Cochin, Abstraction rĂŠvolutionnaire et rĂŠalisme catholique, DesclĂŠe de Brouwer, Paris-Lille , s. - . â&#x20AC;&#x17E;Metodologia Action Française â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa StĂŠphane Rials â&#x20AC;&#x201C; nie lekcewaĹźy transcendencji, lecz za pomocÄ&#x2026; interpretacji pozytywistycznej traktuje jÄ&#x2026; utylitarnie. LudzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Comteâ&#x20AC;&#x2122;a u Maurrasa staje siÄ&#x2122; Narodem. TranscendencjÄ&#x2122; sprowadza siÄ&#x2122; do wymiaru poziomego, immanencjÄ&#x2122; siÄ&#x2122; ubĂłstwia, OpatrznoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; zaprzecza.â&#x20AC;? (RĂŠvolution et Contre-RĂŠvolution au XIX siècle, s.

- ).

136 Z prac ks. Georgesa de Pascal (

-

) zob. m. in. Enseignement social, vues sociales dâ&#x20AC;&#x2122;un homme de tradition, Rondelet, Paris

; RĂŠvolution et Contre-RĂŠvolution, le centenaire de et les conservateurs catholiques, avec une le re de M. le Marquis de La Tour du Pin, Impr. de Saudaux, Paris

. Zob. A. de Lavale e Mobrun, La père de Pascal, Jouve, Paris

.

137 Jean-Martial Besse (

- ), benedyktyĹ&#x201E;ski uczony, historyk, w roku otrzymaĹ&#x201A; katedrÄ&#x2122; Syllabus w Institut dâ&#x20AC;&#x2122;Action Française. Z jego prac, oprĂłcz Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise et les libertĂŠs, zob.

Eglise et Monarchie, Jouve, Paris

, Le catholicisme libĂŠral, DesclĂŠe, Paris

; Les religions laiques, Nouvelle Librairie Nationale, Paris

.

138 Aspekt Ăłw zostaĹ&#x201A; zauwaĹźony przez Jeana Madirana: â&#x20AC;&#x17E;Pokolenie katolikĂłw po katolicku uformowanych, ktĂłrzy zostali czĹ&#x201A;onkami Action Française na mocy ÂŤkompromisu w dziaĹ&#x201A;aniuÂť, zostaĹ&#x201A;o zastÄ&#x2026;pione pokoleniem, ktĂłre odebraĹ&#x201A;o formacjÄ&#x2122; maurrasowskÄ&#x2026; i nie wykazywaĹ&#x201A;o juĹź wraĹźliwoĹ&#x203A;ci na to, co w tej szkole myĹ&#x203A;lenia mogĹ&#x201A;o byÄ&#x2021; dla chrzeĹ&#x203A;cÄłanina draĹźniÄ&#x2026;ce i w Ĺźadnym wypadku nie do przyjÄ&#x2122;cia.â&#x20AC;? J. Madiran, Lâ&#x20AC;&#x2122;IntĂŠgrisme, histoire dâ&#x20AC;&#x2122;une histoire, Nouvelles Editions Latines, Paris , s. .

133

"'

K !" # XX $% RozwaĹźna postawa Ĺ&#x203A;w. Piusa X, ujmujÄ&#x2026;cego swĂłj osÄ&#x2026;d na temat pism Maurrasa w zdaniu: damnabiles non damnandos, stanowi nie dajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; zignorowaÄ&#x2021; punkt odniesienia.139 Pius X skĹ&#x201A;aniaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ku potÄ&#x2122;pieniu Maurrasa, lecz odkĹ&#x201A;adaĹ&#x201A; jego publiczne ogĹ&#x201A;oszenie uznajÄ&#x2026;c, Ĺźe byĹ&#x201A;oby ono niefortunne w momencie otwartego konďŹ&#x201A;iktu z rzÄ&#x2026;dem Francji. Zwolennicy Maurrasa akcentowali drugi czĹ&#x201A;on papieskiego sformuĹ&#x201A;owania, ktĂłry jednakĹźe przedstawia osÄ&#x2026;d warunkowy, natury dyplomatycznej; osÄ&#x2026;d wskazujÄ&#x2026;cy okolicznoĹ&#x203A;ci, nie ocenÄ&#x2122;.

W Piusowym damnabiles zawiera siÄ&#x2122; caĹ&#x201A;a istota jasnego osÄ&#x2026;du doktrynalnego, nie pozwalajÄ&#x2026;cego Ĺźadnemu prawdziwemu katolikowi traktowaÄ&#x2021; Maurrasa jako wzoru godnego naĹ&#x203A;ladowania.

OsÄ&#x2026;d Plinia CorrĂŞi de Oliveira na temat Action Française, wielokrotnie wyraĹźany na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Legionarioâ&#x20AC;&#x153;, byĹ&#x201A; zgodny z Magisterium Stolicy Apostolskiej.140 OprĂłcz pokrewieĹ&#x201E;stwa czy zbieĹźnoĹ&#x203A;ci na poziomie Ĺ&#x203A;ciĹ&#x203A;le politycznym, istniaĹ&#x201A;a podstawowa niezgodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poglÄ&#x2026;dĂłw gĹ&#x201A;oszonych przez kierownictwo Action Française z doktrynÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.

OprĂłcz problemu Maurrasa,141 w niektĂłrych krÄ&#x2122;gach powojennej tradycjonalistycznej kultury francuskiej pojawiaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;lady dawnych bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw, takich jak jansenizm czy gallikanizm. BĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy te przyjmowaĹ&#x201A;y wrogÄ&#x2026; postawÄ&#x2122; w stosunku do rzymskokatolickiego ducha przejawia139 stycznia

r. Kongregacja Indeksu orzekĹ&#x201A;a, iĹź piÄ&#x2122;Ä&#x2021; ksiÄ&#x2026;Ĺźek autorstwa Maurrasa (Chemin de Paradis, Anthinea, Les amants de Venise, Trois idĂŠes politiques, Lâ&#x20AC;&#x2122;avenir de lâ&#x20AC;&#x2122;intelligence) oraz kierowany przezeĹ&#x201E; magazyn â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Action Françaiseâ&#x20AC;&#x153; zasĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026; na potÄ&#x2122;pienie. Ĺ&#x161;w. Pius X uwaĹźaĹ&#x201A; za wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe odwlekaÄ&#x2021; ogĹ&#x201A;oszenie dekretu, ktĂłry powstaĹ&#x201A; stycznia

r., ekskomunika jednak zostaĹ&#x201A;a naĹ&#x201A;oĹźona przez Piusa XI w roku . W r., po podpisaniu przez kierownikĂłw Action Française deklaracji podporzÄ&#x2026;dkowania, sankcje dotyczÄ&#x2026;ce magazynu zostaĹ&#x201A;y odwoĹ&#x201A;ane przez Piusa XII (zob. dekret Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego OďŹ cjum z lipca r.; odpowiedĹş Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Penitencjarium z lipca tego samego roku), lecz potÄ&#x2122;pienie pism Maurrasa umieszczonych na Indeksie pozostaĹ&#x201A;o w mocy. Zob. teĹź Lucien Thomas, Lâ&#x20AC;&#x2122;Action Française devant lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise. De Pie X Ă Pie XII, Nouvelles Editions Latines, Paris ; Michael Su on, Nationalism, Positivism and Catholicism: the Politics of Maurras and French Catholics, Cambridge University Press, London

; Oscar L. Arnal, Ambivalent Alliance. The Catholic Church and the Action Française. - , University of Pi sburgh Press, Pi sburgh

; AndrÊ Laudouze, Dominicains français et Action Française, Les Editions Ouvrieres, Paris

.

140 Kiedy ekskomunika zostaĹ&#x201A;a odwoĹ&#x201A;ana przez Piusa XII, zamknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; on tÄ&#x2122; kontrowersyjnÄ&#x2026; sprawÄ&#x2122; sĹ&#x201A;owami: â&#x20AC;&#x17E;Nie ma wiÄ&#x2122;kszego zĹ&#x201A;a od roszczenia bycia bardziej katolickim od papieĹźa. Rzym przemĂłwiĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; sprawa jest zamkniÄ&#x2122;ta. Nie naleĹźy byÄ&#x2021; bezwarunkowo entuzjastycznym ani teĹź nadmiernie rygorystycznym.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Action Française, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , VII . Zob. teĹź Idem, Action Française e a Liga das Naçþes, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , XII ; Idem, Action Française, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , V

.

141 Zob. np. specjalne wydanie magazynu â&#x20AC;&#x17E;ItinĂŠrairesâ&#x20AC;&#x153; (nr , kwiecieĹ&#x201E;

) poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cone Maurrasowi, w ktĂłrym znalazĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; artykuĹ&#x201A;y takich autorĂłw jak: Jean Madiran, Henri Charlier, Jean Ousset, Pierre Gaxo e, Roger Joseph, V. A. Berto, Henri Rambaud, Gustave Thibon, Jean-Baptiste Morvan, Jacques Vier, Louis Salleron, Georges LaďŹ&#x201A;y, Marcel de Corte.

#(

R <%#= K 7 <%#= jÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; w uniwersalizmie i zdolnoĹ&#x203A;ci pojmowania dobra, gdziekolwiek i w jakiejkolwiek formie siÄ&#x2122; ono pojawia. Przede wszystkim jednak krÄ&#x2122;gi owe charakteryzowaĹ&#x201A;a mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; defetystyczna, nie mogÄ&#x2026;ca pogodziÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z wojowniczymi i peĹ&#x201A;nymi nadziei teoriami Rewolucji i Kontrrewolucji.142 Jakkolwiek moĹźe siÄ&#x2122; to wydawaÄ&#x2021; dziwne, najwiÄ&#x2122;kszy poza PĂłĹ&#x201A;wyspem Iberyjskim wpĹ&#x201A;yw w Europie Rewolucja i Kontrrewolucja wywarĹ&#x201A;a we WĹ&#x201A;oszech, kraju pozbawionym kultury tradycjonalistycznej w Ĺ&#x203A;cisĹ&#x201A;ym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu.

Europejska myĹ&#x203A;l kontrrewolucyjna streszcza siÄ&#x2122; w formule â&#x20AC;&#x17E;Tron i OĹ&#x201A;tarzâ&#x20AC;?, czyli w wiernoĹ&#x203A;ci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi i dynastiom, ktĂłre na przestrzeni dziejĂłw ucieleĹ&#x203A;niaĹ&#x201A;y katolickÄ&#x2026; tradycjÄ&#x2122;. JednakĹźe we WĹ&#x201A;oszech, po wyeliminowaniu dynastii sprzed zjednoczenia kraju przez dynastiÄ&#x2122; sabaudzkÄ&#x2026; z Piemontu, a nastÄ&#x2122;pnie w wyniku inwazji Rzymu w roku

, rozbrat zaistniaĹ&#x201A;y miÄ&#x2122;dzy papiestwem a domem sabaudzkim nie zostawiĹ&#x201A; miejsca dla kontrrewolucyjnego legitymizmu. Nawet po upadku monarchii monarchiĹ&#x203A;ci zajmowali pozycje liberalno-nacjonalistyczne, katolicy zaĹ&#x203A; zostali skierowani ku Partii ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;sko-Demokratycznej, odpowiedzialnej za przesuniÄ&#x2122;cie powojennego Ĺ&#x203A;wiata katolickiego na lewo.143 W ten sposĂłb w kraju wybranym przez OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na StolicÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra zabrakĹ&#x201A;o prawdziwie katolickiej inicjatywy politycznej, za to najsilniejsza i najlepiej zorganizowana partia komunistyczna na Zachodzie, podÄ&#x2026;ĹźajÄ&#x2026;c za naukÄ&#x2026; Antonio Gramsciego, zdoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a wypracowaÄ&#x2021; strategiÄ&#x2122; historycznego kompromisu, ktĂłra w maju roku wyniosĹ&#x201A;a neokomunistĂłw do wĹ&#x201A;adzy.

Kiedy WĹ&#x201A;ochy znalazĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w kleszczach politycznej agitacji, wokĂłĹ&#x201A; zasad Rewolucji i Kontrrewolucji, przetĹ&#x201A;umaczonej i wydanej w Piacenzie przez Giovanniego Cantoniego144, zawiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; grupa MentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owÄ&#x2026; opisuje niewielka ksiÄ&#x2026;Ĺźeczka La mano che estingue, la voce che addormenta, UďŹ&#x192;cio Tradizione, Famiglia, Proprieta, Roma .

143 Analizy tej ewolucji dostarczajÄ&#x2026;: R. de Ma ei, Il centro che ci portò a sinistra, Fiducia, Roma oraz manifest Centro Culturale Lepanto zatytuĹ&#x201A;owany Prodi il Kerensky italiano?, â&#x20AC;&#x17E;Il Tempoâ&#x20AC;? oraz â&#x20AC;&#x17E;Il Giornaleâ&#x20AC;? z maja . Zob. teĹź Giovanni Cantoni, La lezione italiana, CristianitĂ , Piacenza

.

144 Pierwszy wĹ&#x201A;oski przekĹ&#x201A;ad ksiÄ&#x2026;Ĺźki (dla Edizioni dellâ&#x20AC;&#x2122;Albero) ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w roku . Kolejny, ze wstÄ&#x2122;pem G. Cantoniego pt. Lâ&#x20AC;&#x2122;Italia tra Rivoluzione e Contro-Rivoluzione, ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w roku

nakĹ&#x201A;adem â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;?. Trzeci, opatrzony posĹ&#x201A;owiem Plinia CorrĂŞi de Oliveira zatytuĹ&#x201A;owanym Rivoluzione e Contro-Rivoluzione ventâ&#x20AC;&#x2122;anni dopo, wydano w roku . â&#x20AC;&#x17E;Praca ta â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; we wstÄ&#x2122;pie Giovanni Cantoni â&#x20AC;&#x201C; zawiera wszystkie elementy, ktĂłre pozwalajÄ&#x2026; nam dostrzec w niej wyraz myĹ&#x203A;lenia kontrrewolucyjnego w dobie kulturowej Rewolucjiâ&#x20AC;? (s. ). Z prac G. Cantoniego zob. teĹź Plinio CorrĂŞa de Oliveira al servizio di un capitolo della do rina sociale della Chiesa: il commento del Magisterio alla â&#x20AC;&#x17E;parabola dei talentiâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;? nr , listopad .

142

#

K !" # XX $% Alleanza Ca olica. W roku powstaĹ&#x201A;o czasopismo â&#x20AC;&#x17E;CristianitĂĄâ&#x20AC;&#x153;, a nastÄ&#x2122;pnie inne grupy i ruchy inspirowane RewolucjÄ&#x2026; i KontrrewolucjÄ&#x2026;, miÄ&#x2122;dzy innymi Centro Culturale Lepanto zaĹ&#x201A;oĹźone w roku

w Rzymie.145

. Szlachta i analogiczne elity tradycyjne w obliczu IV Rewolucji Za ideowÄ&#x2026; kontynuacjÄ&#x2122; i rozwiniÄ&#x2122;cie Rewolucji i Kontrrewolucji moĹźna uwaĹźaÄ&#x2021; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira zatytuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; Szlachta i analogiczne elity tradycyjne.146 W eseju pt. Rewolucja i Kontrrewolucja dwadzieĹ&#x203A;cia lat później147 Plinio CorrĂŞa de Oliveira opisuje pojawienie siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; juĹź po rewolucji komunistycznej â&#x20AC;&#x201C; IV Rewolucji, mniej ideologicznej, przejawiajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; raczej w tendencjach; Rewolucji, ktĂłra zakĹ&#x201A;ada likwidacjÄ&#x2122; starego modelu myĹ&#x203A;lenia, woli i wraĹźliwoĹ&#x203A;ci w celu szybkiego osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia ostatecznego, rewolucyjnego celu, a mianowicie ustanowienia na gruzach cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej â&#x20AC;&#x17E;plemiennegoâ&#x20AC;? i anarchicznego spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa posĹ&#x201A;usznego KsiÄ&#x2122;ciu CiemnoĹ&#x203A;ci. Zdaniem brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela, podstawowym antidotum na skrajny upadek spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa moĹźe byÄ&#x2021; powrĂłt modelu prezentowanego przez â&#x20AC;&#x17E;elity tradycyjneâ&#x20AC;?. Skoro rewolucja na Sorbonie w roku

staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wybuchem o skali Ĺ&#x203A;wiatowej, ktĂłry zaktywizowaĹ&#x201A; zarazki â&#x20AC;&#x17E;proletariatyzacjiâ&#x20AC;? spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa, impuls do staĹ&#x201A;ego doskonalenia, charakterystyczny dla Ĺ&#x203A;redniowiecza i nastÄ&#x2122;pnych stuleci, mĂłgĹ&#x201A;by siÄ&#x2122; dziĹ&#x203A; odrodziÄ&#x2021; wĂłwczas, gdyby szlachta na nowo odnalazĹ&#x201A;a w sobie sens swego historycznego posĹ&#x201A;annictwa. â&#x20AC;&#x17E;Gdyby dwudziestowieczny szlachcic miaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tej misji i â&#x20AC;&#x201C; oĹźywiany wiarÄ&#x2026; oraz umiĹ&#x201A;owaniem wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwie pojÄ&#x2122;tej tradycji â&#x20AC;&#x201C; 145 Centro Culturale Lepanto, zaĹ&#x201A;oĹźone przez autora niniejszej ksiÄ&#x2026;Ĺźki w Rzymie w roku

, zasĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o we WĹ&#x201A;oszech oraz w caĹ&#x201A;ej Europie z powodu doktrynalnych wystÄ&#x2026;pieĹ&#x201E; na takie tematy, jak: nowy konkordat (

), traktat z Maastricht ( ), zagroĹźenie ze strony islamu ( ), legalizacja zwiÄ&#x2026;zkĂłw homoseksualnych ( ) czy wspĂłĹ&#x201A;praca miÄ&#x2122;dzy katolikami a neokomunistami we WĹ&#x201A;oszech ( - ).

146 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nobreza e elites tradicionais anĂĄlogas. TĹ&#x201A;umaczenie angielskie: Nobility and Analogous Traditional Elites in the Allocutions of Pius XII, AmerykaĹ&#x201E;skie Stowarzyszenie Obrony Tradycji, Rodziny i WĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci, York (PA) . KsiÄ&#x2026;Ĺźka zostaĹ&#x201A;a przetĹ&#x201A;umaczona rĂłwnieĹź na jÄ&#x2122;zyk hiszpaĹ&#x201E;ski, wĹ&#x201A;oski i francuski. ZdobyĹ&#x201A;a uznanie rozmaitych osobistoĹ&#x203A;ci, jak kardynaĹ&#x201A;owie Mario Luigi Ciappi, Silvio Oddi, Alfons Maria Stickler i Bernardino EcheverrĂ­a, czy znamienici teologowie: ojciec Raimondo Spiazzi i ojciec Victorino RodrĂ­guez.

147 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja dwadzieĹ&#x203A;cia lat później, w: Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

- (z czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; III zaktualizowanÄ&#x2026; przez samego autora).

#

R <%#= K 7 <%#= czynił wszystko, by ją wypełnić, odniósłby zwycięstwo nie mniejsze niż to, które stało się udziałem jego przodków odpierających barbarzyńców, spychających islam za Morze Śródziemne czy forsujących bramy Jerozolimy pod wodzą Gotfryda de Bouillon.”148 W zakończeniu swej ostatniej książki Plinio Corrêa de Oliveira tak oto przedstawia katastroficzną wizję długiego procesu rewolucyjnego: „Proces ten postępuje bezustannie od schyłku i upadku Wieków Średnich do początków radosnego triumfu renesansu, do protestanckiej rewolucji religijnej, która była zalążkiem i przygotowaniem rewolucji francuskiej, czy w dalszej perspektywie – rewolucji rosyjskiej roku

. Proces ów jawi się, pomimo niezliczonych przeszkód, jako niezmiennie zwycięski, do tego stopnia, iż jego siłę napędową można by uznać za niezwyciężoną, a jego rezultaty – za definitywne.

Te rezultaty istotnie wydają się być „definitywne”, jeżeli nie zwracamy uwagi na naturę samego procesu. Na pierwszy rzut oka sprawia on wrażenie wyjątkowo konstruktywnego, skoro udało mu się wznieść trzy gmachy: protestanckiej pseudoreformacji, demoliberalnej republiki oraz Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Jednakże prawdziwa natura owego procesu jest z gruntu niszczycielska. On sam jest czystą Destrukcją. Powalił chwiejące się średniowiecze, zanikający ancien regime i apoplektyczny, oszalały, burzliwy świat mieszczański. Pod jego naciskiem legł w gruzach dawny Związek Sowiecki – ponury, tajemniczy i przegniły niczym dawno spadły z gałęzi owoc.

Hinc et nunc, czyż nieprawdą jest, iż kamieniami milowymi tego procesu są wyłącznie ruiny? Co zaś generuje ostatnia z owych ruin, jeśli nie ogólny zamęt nieustannie grożący nadciągającymi katastrofami, które nie dochodzą do skutku, przynosząc w zamian perspektywę nowych katastrof, jeszcze bardziej nieuchronnych i paradoksalnych? Te z kolei także mogą się rozwiać po to tylko, by otworzyć drogę jeszcze innym potworom, albo też doprowadzić do przerażającej rzeczywistości, jaką byłaby migracja hord ze Wschodu na Zachód czy islamskich z Południa na Północ?

148

P. Corrêa de Oliveira, Nobility and Analogous Traditional Elites, s.

.

#!

K !" # XX $% Któş to wie, czy tak siÄ&#x2122; stanie? Czy to bÄ&#x2122;dzie wszystko, czy teĹź wydarzy siÄ&#x2122; coĹ&#x203A; jeszcze gorszego?

Taka wizja zniechÄ&#x2122;ciĹ&#x201A;aby wszystkich, ktĂłrym brak wiary. JednakĹźe ci, ktĂłrzy jÄ&#x2026; posiadajÄ&#x2026;, sĹ&#x201A;yszÄ&#x2026; juĹź gĹ&#x201A;os dobiegajÄ&#x2026;cy spoza zmÄ&#x2026;conego, ponurego widnokrÄ&#x2122;gu. GĹ&#x201A;os ten, zdolny wzbudziÄ&#x2021; najtrwalszÄ&#x2026; ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, mĂłwi: ÂŤW koĹ&#x201E;cu jednak moje Niepokalane Serce zatriumfuje!â&#x20AC;?149

. Opinia wybitnego teologa wspĂłĹ&#x201A;czesnego na temat Rewolucji i Kontrrewolucji WĹ&#x203A;rĂłd opinii formuĹ&#x201A;owanych na temat Rewolucji i Kontrrewolucji szczegĂłlnÄ&#x2026; uwagÄ&#x2122; zwraca pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;biona, szczegĂłĹ&#x201A;owa analiza dokonana przez ojca Anastasio GutiĂŠrreza, wybitnego kanonistÄ&#x2122; ze zgromadzenia klaretynĂłw, konsultanta rozlicznych watykaĹ&#x201E;skich dykasterii.

Pisze on miÄ&#x2122;dzy innymi: â&#x20AC;&#x17E;Rewolucja i Kontrrewolucja stanowi mistrzowskie dzieĹ&#x201A;o, ktĂłrego nauki powinny byÄ&#x2021; szeroko rozpowszechniane, tak, aby przeniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y sumienia nie tylko tych, ktĂłrzy uwaĹźajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; za prawdziwych katolikĂłw, lecz â&#x20AC;&#x201C; powiedziaĹ&#x201A;bym nawet wiÄ&#x2122;cej â&#x20AC;&#x201C; wszystkich ludzi dobrej woli. Ci ostatni powinni nauczyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z niego, Ĺźe zbawienie moĹźna znaleĹşÄ&#x2021; jedynie w Jezusie Chrystusie i Jego KoĹ&#x203A;ciele; ci pierwsi powinni czuÄ&#x2021; siÄ&#x2122; utwierdzeni i umocnieni w swej wierze oraz psychologicznie i duchowo uodpornieni na ten przebiegĹ&#x201A;y proces, ktĂłry wykorzystuje wielu z nich jako naiwnych gĹ&#x201A;upcĂłw lub ÂŤtowarzyszy podróşyÂť.

Analiza procesu rewolucyjnego zawarta w tej ksiÄ&#x2026;Ĺźce jest bardzo odkrywcza i robi ogromne wraĹźenie dziÄ&#x2122;ki swojemu realizmowi i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiemu zrozumieniu historii, poczÄ&#x2026;wszy od dekadencji w koĹ&#x201E;cu Ĺ&#x203A;redniowiecza, poprzez poganizujÄ&#x2026;cy renesans i pseudo-reformacjÄ&#x2122;, dalej straszliwÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026;, aĹź do ateistycznego komunizmu.

Autor nie ogranicza siÄ&#x2122; jedynie do zewnÄ&#x2122;trznej analizy historii.

Ludzkie dziaĹ&#x201A;ania i reakcje, ktĂłrych ta analiza dotyczy, sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź wyjaĹ&#x203A;niane w Ĺ&#x203A;wietle psychologii czĹ&#x201A;owieka, zarĂłwno psychologii indywidualnej, jak i psychologii zbiorowoĹ&#x203A;ci. Ostatecznie trzeba uznaÄ&#x2021;, Ĺźe istnieje ktoĹ&#x203A;, kto kieruje tÄ&#x2026; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokÄ&#x2026; i systematycznÄ&#x2026; 149

Ibidem, s.

-

.

#"

R <%#= K 7 <%#= dechrystianizacjÄ&#x2026;. CzĹ&#x201A;owiek wprawdzie skĹ&#x201A;ania siÄ&#x2122; ku zĹ&#x201A;u - pycha i zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;Ä&#x2021; - lecz gdyby nie byĹ&#x201A;o kogoĹ&#x203A; trzymajÄ&#x2026;cego lejce tych nieuporzÄ&#x2026;dkowanych tendencji i sprytnie je koordynujÄ&#x2026;cego, to najprawdopodobniej nie skutkowaĹ&#x201A;yby one tak staĹ&#x201A;ym, sprawnym i systematycznym dziaĹ&#x201A;aniem, ktĂłre, konsekwentnie kontynuowane, korzysta nawet ze wzlotĂłw i upadkĂłw wywoĹ&#x201A;anych oporem i naturalnÄ&#x2026; ÂŤreakcjÄ&#x2026;Âť siĹ&#x201A; przeciwnych.

DzieĹ&#x201A;o to przewiduje rĂłwnieĹź, chociaĹź z wielkÄ&#x2026; ostroĹźnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w swych prognozach i w trybie hipotetycznym, dalszÄ&#x2026; moĹźliwÄ&#x2026; ewolucjÄ&#x2122; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci rewolucyjnej i, w dalszej kolejnoĹ&#x203A;ci, kontrrewolucyjnej.

Zawiera ono wiele trafnych socjologicznych, politycznych, psychologicznych i perspektywicznych obserwacji, z ktĂłrych wiele zasĹ&#x201A;ugiwaĹ&#x201A;oby na antologiÄ&#x2122;. Wiele z nich uwypukla inteligentne ÂŤtaktykiÂť, ktĂłre sprzyjajÄ&#x2026; Rewolucji, oraz te, ktĂłre mogĹ&#x201A;yby i powinny byÄ&#x2021; stosowane w powszechnej strategii kontrrewolucyjnej.

W sumie odwaĹźÄ&#x2122; siÄ&#x2122; na stwierdzenie, Ĺźe jest to prorocze dzieĹ&#x201A;o, w najlepszym znaczeniu tego sĹ&#x201A;owa. Powinno byÄ&#x2021; ono wykĹ&#x201A;adane w koĹ&#x203A;cielnych oĹ&#x203A;rodkach wyĹźszego ksztaĹ&#x201A;cenia, aby przynajmniej elity staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w peĹ&#x201A;ni Ĺ&#x203A;wiadome przygniatajÄ&#x2026;cej rzeczywistoĹ&#x203A;ci, o ktĂłrej â&#x20AC;&#x201C; jestem przekonany â&#x20AC;&#x201C; nie majÄ&#x2026; jasnego pojÄ&#x2122;cia. (â&#x20AC;Ś) KsiÄ&#x2026;Ĺźka ta jest autentycznym wytworem chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?150

150 Anastasio GutiĂŠrrez CMF, list do Juana Miguela Montesa z wrzeĹ&#x203A;nia , por.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

- .

##

RozdziaĹ&#x201A; V T , R , W ;: â&#x20AC;&#x17E;W idealizmie â&#x20AC;&#x201C; gorliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

W manierach â&#x20AC;&#x201C; kurtuazja.

W dziaĹ&#x201A;aniu â&#x20AC;&#x201C; bezbrzeĹźne poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie.

W obliczu wroga â&#x20AC;&#x201C; roztropnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

W walce â&#x20AC;&#x201C; duma i odwaga.

A z odwagÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; zwyciÄ&#x2122;stwo.â&#x20AC;?

. SpĂłjny, nierozerwalny blokâ&#x20AC;Ś OsiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;wszy peĹ&#x201A;niÄ&#x2122; dojrzaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Plinio CorrĂŞa de Oliveira postanowiĹ&#x201A; nadaÄ&#x2021; skupionej wokĂłĹ&#x201A; niego i podzielajÄ&#x2026;cej jego ideaĹ&#x201A;y rodzinie duchowej formÄ&#x2122; stowarzyszenia. lipca roku w SĂŁo Paulo zaĹ&#x201A;oĹźone zostaĹ&#x201A;o Sociedade Brasileira de Defensa da Tradição, Familia e Propriedade,1 pierwsze z serii inspirowanych jego myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; stowarzyszeĹ&#x201E; powstajÄ&#x2026;cych stopniowo na piÄ&#x2122;ciu kontynentach.2 Trzy sĹ&#x201A;owa: Tradycja, Rodzina, WĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, tworzÄ&#x2026;ce nazwÄ&#x2122; stowarzyszenia, streszczajÄ&#x2026; koncepcjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata w ujÄ&#x2122;ciu Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ktĂłra z kolei stanowi odbicie zaĹ&#x201A;oĹźeĹ&#x201E; nauki spoĹ&#x201A;ecznej KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.3 1 PoczÄ&#x2026;tek publicznej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci TFP datuje siÄ&#x2122; na lipca r., kiedy stowarzyszenie oďŹ cjalnie przejÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; do tej pory kontrolowanych zarĂłwno osobiĹ&#x203A;cie przez profesora Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira, jak i przez jego wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw z grupy zwiÄ&#x2026;zanej z â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?. Plinio CorrĂŞa de Oliveira do Ĺ&#x203A;mierci pozostaĹ&#x201A; prezesem brazylÄłskiego TFP; wiceprezesem zaĹ&#x203A;, rĂłwnieĹź do Ĺ&#x203A;mierci, byĹ&#x201A; prof. Fernando Furquim de Almeida (

-

).

2 Biura TFP czy teĹź bliĹşniacze instytucje powstaĹ&#x201A;y w Argentynie, Chile, Urugwaju ( ), Peru ( ), Kolumbii, Wenezueli, Hiszpanii (

), Ekwadorze ( ), Stanach Zjednoczonych ( ), Boliwii, Francji, Portugalii ( ), Kanadzie ( ), we WĹ&#x201A;oszech ( ), w Republice PoĹ&#x201A;udniowej Afryki (

), Niemczech, Australii (

), Kostaryce (

), Nowej Zelandii (

), na Filipinach (

), w Paragwaju (

), Wielkiej Brytanii (

), Indiach ( ), Polsce ( ), Japonii i Gwatemali ( ).

3 Jej â&#x20AC;&#x17E;podstawowe zaĹ&#x201A;oĹźenia â&#x20AC;&#x201C; stwierdza Pius XII â&#x20AC;&#x201C; od zawsze pozostajÄ&#x2026; niezmienne: rodzina i wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jako fundament zabezpieczenia bytu; a w dalszej kolejnoĹ&#x203A;ci jako uzupeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; skĹ&#x201A;adniki bezpieczeĹ&#x201E;stwa, lokalnych instytucji i zwiÄ&#x2026;zkĂłw zawodowych, a w koĹ&#x201E;cu â&#x20AC;&#x201C; paĹ&#x201E;stwaâ&#x20AC;?. Pius XII, radiowe przemĂłwienie na BoĹźe Narodzenie, grudnia r., w: DR, t. XVII, s. - .

#%

K !" # XX $% Prawdziwa tradycja â&#x20AC;&#x201C; pisze brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel â&#x20AC;&#x201C; zakĹ&#x201A;ada dwie zasady: â&#x20AC;&#x17E;a) kaĹźdy autentyczny i Ĺźywy porzÄ&#x2026;dek rzeczy posiada trwaĹ&#x201A;y wewnÄ&#x2122;trzny impuls ku poprawie i doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci; b) z tego powodu prawdziwy postÄ&#x2122;p nie jest niszczeniem ale dodawaniem, nie polega na zrywaniu powiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E;, lecz na ich utrwalaniu i kontynuowaniu w drodze ku gĂłrze.

KrĂłtko mĂłwiÄ&#x2026;c, tradycja to suma przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i spokrewnionej z niÄ&#x2026; teraĹşniejszoĹ&#x203A;ci. Dzisiaj nie powinno byÄ&#x2021; zaprzeczeniem wczoraj, lecz jego harmonÄłnÄ&#x2026; kontynuacjÄ&#x2026;.â&#x20AC;?4 Tradycja, od Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;skiego tradere, nie oznacza zatem zwykĹ&#x201A;ego przywiÄ&#x2026;zania do przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, lecz przekazywanie spuĹ&#x203A;cizny wartoĹ&#x203A;ci z pokolenia na pokolenie.5 â&#x20AC;&#x17E;Tradycja, ktĂłrÄ&#x2026; reprezentujemy, jest tradycjÄ&#x2026; katolickÄ&#x2026;. Jest tradycjÄ&#x2026; w peĹ&#x201A;ni ĹźywÄ&#x2026;. GorejÄ&#x2026;cÄ&#x2026; Ĺźyciem przyrodzonym i nadprzyrodzonym.â&#x20AC;?6 Wszystko, co Ĺźyje, potrzebuje do rozwoju sprzyjajÄ&#x2026;cego Ĺ&#x203A;rodowiska. Naturalnym Ĺ&#x203A;rodowiskiem dla przekazywania i rozwoju wartoĹ&#x203A;ci jest rodzina, ktĂłra â&#x20AC;&#x201C; jak naucza KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; stanowi â&#x20AC;&#x17E;podstawowÄ&#x2026; komĂłrkÄ&#x2122; i element skĹ&#x201A;adowy spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci paĹ&#x201E;stwaâ&#x20AC;?.7 Rodzina z kolei do przetrwania i rozwoju potrzebuje materialnej bazy, ktĂłra zagwarantuje jej Ĺźycie i wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Z tego powodu Pius XI w encyklice Quadragesimo anno stwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;zawsze musi nietykalnym pozostaÄ&#x2021; naturalne prawo do posiadania prywatnej wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci i do przekazywania jej drogÄ&#x2026; spadku, a paĹ&#x201E;stwo nie moĹźe tego prawa niszczyÄ&#x2021;â&#x20AC;?.8

P. CorrĂŞa de Oliveira, TFP. Tradição, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, III . Zob. teĹź Idem, Nobility and Analogous Traditional Elites, s. - .

5 Pius XII wyraĹşnie uczy, iĹź prawdziwy postÄ&#x2122;p nie istnieje w oderwaniu od tradycji. â&#x20AC;&#x17E;Samo sĹ&#x201A;owo jest etymologicznie jednoznaczne z postÄ&#x2122;pem czy teĹź ruchem do przodu â&#x20AC;&#x201C; jednoznaczne, lecz nie identyczne. Podczas gdy postÄ&#x2122;p oznacza jedynie posuwanie siÄ&#x2122; naprzĂłd, krok po kroku, ku niepewnej przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, tradycja rĂłwnieĹź odnosi siÄ&#x2122; do marszu naprzĂłd, jednak marsz ten jest ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;y, rĂłwnie Ĺźwawy, co spokojny, i przebiega zgodnie z prawami Ĺźyciowymi (â&#x20AC;Ś). Jak sama nazwa wskazuje, tradycja to dar przekazywany z pokolenia na pokolenie, pochodnia, ktĂłrÄ&#x2026; jeden uczestnik sztafety podaje drugiemu, bez zatrzymywania siÄ&#x2122; czy zwalniania biegu. Tradycja i postÄ&#x2122;p do tego stopnia harmonÄłnie wzajemnie siÄ&#x2122; uzupeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026;, iĹź jak tradycja bez postÄ&#x2122;pu stanowiĹ&#x201A;aby pojÄ&#x2122;ciowÄ&#x2026; sprzecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, tak postÄ&#x2122;p bez tradycji byĹ&#x201A;by propozycjÄ&#x2026; nierozwaĹźnÄ&#x2026;, skokiem w ciemnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;? PrzemĂłwienie do rzymskiej szlachty i arystokracji z stycznia r., w: Szlachta i analogiczne elity tradycyjne, s. .

6 P. CorrĂŞa de Oliveira, przemĂłwienie z stycznia r., â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , luty .

7 Pius XII, PrzemĂłwienie do francuskich ojcĂłw rodzin z

wrzeĹ&#x203A;nia

r., w: DR, t. XIII, s. .

8 Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno z maja

r., w: â&#x20AC;&#x17E;Znakâ&#x20AC;?, nr - , lipiec-wrzesieĹ&#x201E;

, s. .

4

#&

T !#= , R 7 , W4 27 | Max Delespese, sĹ&#x201A;ynny belgÄłski progresywista, w swej ksiÄ&#x2026;Ĺźce pod znamiennym tytuĹ&#x201A;em Tradition, Famille, PropriĂŠtĂŠ. JĂŠsus et la triple contestation (Tradycja, Rodzina, WĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jezus i potrĂłjna kontestacja), zauwaĹźa: â&#x20AC;&#x17E;NiektĂłrych powierzchownych obserwatorĂłw zdumiewaÄ&#x2021; moĹźe trĂłjmian tradycja-rodzina-wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jako Ĺźe elementy owe zazwyczaj nie idÄ&#x2026; ze sobÄ&#x2026; w parze. W istocie jednak zwiÄ&#x2026;zek tych trzech terminĂłw nie jest bynajmniej przypadkowy. (â&#x20AC;Ś) Tradycja, rodzina i wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; skĹ&#x201A;adajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na spĂłjny blok, ktĂłry moĹźna jedynie przyjÄ&#x2026;Ä&#x2021; lub odrzuciÄ&#x2021;, ale rozdzieliÄ&#x2021; jego elementĂłw skĹ&#x201A;adowych siÄ&#x2122; nie da.â&#x20AC;?9 Najbardziej radykalne w naszych czasach odrzucenie owego bloku doktrynalnego dokonaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w socjalizmie i komunizmie, ktĂłrych podstawowe zaĹ&#x201A;oĹźenia â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug rosyjskiego matematyka, Igora Szafarewicza10 â&#x20AC;&#x201C; dajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; streĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych punktach: a) zniesienie wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej; b) likwidacja rodziny; c) zniszczenie religii; d) rĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, likwidacja spoĹ&#x201A;ecznej hierarchii.

FormuĹ&#x201A;a TFP â&#x20AC;&#x201C; jak wskazuje Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; zawiera â&#x20AC;&#x17E;trzy wielkie zasady zanegowane przez wspĂłĹ&#x201A;czesny kolektywizmâ&#x20AC;?, ktĂłry przeciwstawiĹ&#x201A; im nie mniej znaczÄ&#x2026;cy trĂłjmian: â&#x20AC;&#x17E;umasowienie â&#x20AC;&#x201C; niewolnictwo â&#x20AC;&#x201C; gĹ&#x201A;Ăłdâ&#x20AC;?.11

. Nowe metody apostolatu ZarĂłwno brazylÄłskie TFP, jak i inne stowarzyszenia inspirowane myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; Plinia CorrĂŞi de Oliveira, charakteryzuje nie tylko spĂłjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wizji Ĺ&#x203A;wiata, ale takĹźe zaskakujÄ&#x2026;co nowatorskie metody apostolatu.

Od samego poczÄ&#x2026;tku swej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci TFP musiaĹ&#x201A;o zmagaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; ze spiskiem milczenia ze strony mass-mediĂłw wobec jego inicjatyw.

W celu bezpoĹ&#x203A;redniego dotarcia do opinii publicznej Plinio CorrĂŞa de Oliveira wymyĹ&#x203A;liĹ&#x201A; wielkie kampanie reklamowe, podczas ktĂłrych mĹ&#x201A;odzi czĹ&#x201A;onkowie TFP za pomocÄ&#x2026; megafonĂłw, transparentĂłw, haseĹ&#x201A; i muzyki przyciÄ&#x2026;gali na ulicach uwagÄ&#x2122; przechodniĂłw. marca

roku na Viaduto do ChĂĄ, najbardziej ruchliwej i zatĹ&#x201A;oczonej arterii Max Delespesse, Tradition, Famille, PropriĂŠtĂŠ. JĂŠsus et la triple contestation, Fleurus, Paris

, s. - .

10 Igor Chafarewitch, Il socialismo come fenomeno storico mondiale, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, La Casa di Matriona, Milan

, s. .

11 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nobility and Analogous Traditional Elites, s. .

9

#'

K !" # XX $% São Paulo, po raz pierwszy pojawiły się wielkie czerwone sztandary, na których prężył się złoty lew, a w roku doszły do nich czerwone kapy, osobiście zaprojektowane przez Doktora Plinio. Te właśnie sztandary i kapy stanowią na całym świecie motyw wyróżniający publiczną działalność apostolską TFP. Plinio Corrêa de Oliveira nieustannie podkreślał wagę owego „apostolatu ze sztandarem”, który „wywołuje w opinii publicznej ożywiający, zdrowy wstrząs symbolizujący kontrofensywę dobra”.12 W procesie nawrócenia istotną rolę odgrywa nie tylko czynnik logiczny, ale także czynniki psychologiczne i nadprzyrodzone, ponieważ to przede wszystkim łaska Boża działa w duszy człowieka pociągając go ku przylgnięciu do prawdy i ku praktykowaniu cnót. To w rzeczy samej poprzez „wstrząs” łaski dokonuje się przemiana człowieka dawnego w człowieka nowego, o której pisze w swych listach św. Paweł.13 Dom Chautard poucza, w jaki sposób instytucję katolicką, która chce być godna tej nazwy, musi przenikać życie wewnętrzne – warunek owocnego działania.14 Wielki rozwój aktywności zewnętrznej zrodził wśród członków TFP pragnienie posiadania obszarów szczególnej ciszy, na których mogliby oni wznosić duchowy wał ochronny zabezpieczający przed przesadną aktywnością. W ten sposób, obok tradycyjnych centrów działalności powstały „pustelnie”,15 czyli miejsca przeznaczone do nauki i modlitwy, charakteryzujące się szerokim zastosowaniem medytacji oraz precyzyjną regułą życia.

Powstanie owych „oaz”, wypełnionych atmosferą powagi i duchem nadprzyrodzoności, stanowiło odpowiedź na nieustannie podkreślane przez Doktora Plinio wymaganie, by Rewolucję zwalczać nie tylko na polu idei, ale także na głębszym poziomie tendencji.

W tym samym wymiarze mieści się wprowadzenie przezeń – w momencie rozprzestrzeniania się Rewolucji poprzez kontrkulturowe 12 P. Corrêa de Oliveira, Obstáculo à corrida para o caos, „Catolicismo”, nr , styczeń .

Zgodnie z doświadczeniem historii – pisze Plinio Corrêa de Oliveira – „wygląda na to, że wielkie nawrócenia zwykle zdarzają się poprzez gwałtowny wstrząs duszy, wywołany łaską przy okazji jakiegoś zewnętrznego lub wewnętrznego wydarzenia.” Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

.

13 Ef , - .

14 Dom J.-B. Chautard, The Soul of Apostolate, s.

- .

15 Określenie „pustelnia” wprowadził Fabio Vidigal Xavier de Silveira, zmarły w

r. dyrektor brazylijskiego TFP. Kiedy na kilka lat przed śmiercią zwiedzał on słynną pustelnię „delle Carceri” w Asyżu, ogarnął go na widok panującego tam ducha nadprzyrodzoności taki entuzjazm, że zaczął ów termin stosować w języku codziennym w odniesieniu do biura, w którym pracował.

$(

T !#= , R 7 , W4 27 | ruchy hippisĂłw i punkĂłw â&#x20AC;&#x201C; specjalnych â&#x20AC;&#x17E;strojĂłw ceremonialnychâ&#x20AC;? ze szkaplerzem Matki BoĹźej z GĂłry Karmel oraz z krzyĹźem Ĺ&#x203A;w. Jakuba, ktĂłrych znaczenie symboliczne zbliĹźone byĹ&#x201A;o do czerwonych kap uĹźywanych podczas wystÄ&#x2026;pieĹ&#x201E; publicznych. Stroje te, z powodu oryginalnego stylu nie dajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; porĂłwnaÄ&#x2021; ani do tradycyjnych szat duchownych, ani tym bardziej do wojskowych mundurĂłw, nosi siÄ&#x2122; przy specjalnych okazjach w celu okazania ducha rycerskiego sprzeciwiajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; wspĂłĹ&#x201A;czesnej degeneracji moralnej.

Oryginalnym sposobem propagowania idei byĹ&#x201A;a wymyĹ&#x203A;lona przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira metoda â&#x20AC;&#x17E;karawanâ&#x20AC;?, w ktĂłrych grupy mĹ&#x201A;odych ludzi podróşujÄ&#x2026;c z jednego koĹ&#x201E;ca ogromnego kraju na drugi realizowaĹ&#x201A;y apostolstwo â&#x20AC;&#x17E;objazdoweâ&#x20AC;?. Od paĹşdziernika r. do roku â&#x20AC;&#x17E;karawanyâ&#x20AC;? przejechaĹ&#x201A;y w sumie kilometrĂłw po caĹ&#x201A;ym obszarze Brazylii, przeprowadzajÄ&#x2026;c kampanii w miastach wszystkich stanĂłw i rozprowadzajÄ&#x2026;c

ksiÄ&#x2026;Ĺźek oraz broszur wydanych przez stowarzyszenie. ByĹ&#x201A;o to caĹ&#x201A;kowicie nowe narzÄ&#x2122;dzie popularyzacji idei TFP, umoĹźliwiajÄ&#x2026;ce kontakt z szerokÄ&#x2026; publicznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; bez ďŹ ltra narzucanego przez media. NakĹ&#x201A;ad tych publikacji, tak olbrzymi w skali Ameryki PoĹ&#x201A;udniowej, potwierdziĹ&#x201A; sĹ&#x201A;usznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; inicjatywy Doktora Plinio.

Przez wiele lat TFP regularnie prowadziĹ&#x201A;o Tygodnie StudiĂłw nad FormacjÄ&#x2026; AntykomunistycznÄ&#x2026; (SEFAC), podczas ktĂłrych dokonywano â&#x20AC;&#x201C; w formie konferencji przygotowanych za pomocÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;rodkĂłw audiowizualnych â&#x20AC;&#x201C; precyzyjnej krytyki komunizmu, jasno zarazem wykĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;c przeciwnÄ&#x2026; mu naukÄ&#x2122; katolickÄ&#x2026;. Owe kursy formacyjne, przeznaczone dla mĹ&#x201A;odzieĹźy zarĂłwno brazylÄłskiej, jak i pochodzÄ&#x2026;cej z wielu innych czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;wiata, staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; nieocenionÄ&#x2026; okazjÄ&#x2026; wzajemnego poznania, wymiany opinii i przeĹźycia prawdziwie braterskiej atmosfery.

Obok zaangaĹźowania, w Ĺ&#x203A;cisĹ&#x201A;ym sensie tego sĹ&#x201A;owa, ze strony czĹ&#x201A;onkĂłw i wolontariuszy, w ostatnich latach podjÄ&#x2122;ta zostaĹ&#x201A;a nowa forma apostolatu: Correspondentes e Esclarecedores (WspierajÄ&#x2026;cy i Przyjaciele).16 16 Plinio CorrĂŞa de Oliveira w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; rolÄ&#x2122; wspierajÄ&#x2026;cych: â&#x20AC;&#x17E;MisjÄ&#x2026; naszych wspierajÄ&#x2026;cych jest walczyÄ&#x2021; w wielkiej batalii o opiniÄ&#x2122; publicznÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnym przykĹ&#x201A;adem, zachowaniem i wszystkim, co emanuje z ich prawdziwie katolickiej postawy. Musi to czyniÄ&#x2021; prawdziwy Kontrrewolucjonista w obliczu zatracenia, ku ktĂłremu zmierza wspĂłĹ&#x201A;czesny Ĺ&#x203A;wiat. My to czynimy. Musimy za kaĹźdym razem na nowo dawaÄ&#x2021; dobry przykĹ&#x201A;ad, powtarzaÄ&#x2021; te same sĹ&#x201A;owa, wiedzieÄ&#x2021;, jak wyraĹźaÄ&#x2021; nasze ideaĹ&#x201A;y i wysoko wznosiÄ&#x2021; nasze sztandaryâ&#x20AC;? (spotkanie z wspierajÄ&#x2026;cymi wrzeĹ&#x203A;nia

r.).

17 Zob. M. Kornis, D. Flaksman, Conferencia Nacional dos Bispos do Brasil (CNBB), w: DHBB, t. II, s.

-

. â&#x20AC;&#x17E;Arcybiskup Giovanni Montini, watykaĹ&#x201E;ski sekretarz stanu i przyszĹ&#x201A;y papieĹź PaweĹ&#x201A; VI, w sposĂłb znaczÄ&#x2026;cy wpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; na decyzjÄ&#x2122; Piusa XII o udzieleniu aprobaty tej organizacji.â&#x20AC;? (ibidem, s.

).

$

K !" # XX $% Ci ostatni rozprzestrzeniajÄ&#x2026; dzieĹ&#x201A;o Kontrrewolucji we wĹ&#x201A;asnych rodzinach i Ĺ&#x203A;rodowiskach zawodowych. Pod koniec lat osiemdziesiÄ&#x2026;tych, dziÄ&#x2122;ki nowoczesnej technice bezpoĹ&#x203A;redniego kontaktu drogÄ&#x2026; pocztowÄ&#x2026;, umoĹźliwiajÄ&#x2026;cej komunikacjÄ&#x2122; z dziesiÄ&#x2026;tkami tysiÄ&#x2122;cy wspierajÄ&#x2026;cych, TFP uzyskaĹ&#x201A;o nowe skuteczne narzÄ&#x2122;dzia apostolskie. NiektĂłre z kampanii urzÄ&#x2026;dzanych przez stowarzyszenie zdoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;y nawet zainspirowaÄ&#x2021; narodziny nowych nurtĂłw myĹ&#x203A;lowych i radykalnie zmieniÄ&#x2021; sytuacjÄ&#x2122; na rozmaitych polach.

. Ewolucja brazylÄłskiego duchowieĹ&#x201E;stwa w kierunku lewicy i narodziny CNBB

paĹşdziernika roku dwudziestu arcybiskupĂłw spotkaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w Rio de Janeiro celem zaĹ&#x201A;oĹźenia ConfĂŞrencia Nacional dos Bispos do Brasil (CNBB), ktĂłrej zadaniem miaĹ&#x201A;o byÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;koordynowanie i subsydiowanie dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; ukierunkowanych religÄłnie, jak rĂłwnieĹź dotyczÄ&#x2026;cych miĹ&#x201A;osierdzia, dobroczynnoĹ&#x203A;ci i pracy spoĹ&#x201A;ecznejâ&#x20AC;? na terytorium caĹ&#x201A;ego kraju.17 Pierwszym jej sekretarzem zostaĹ&#x201A; biskup pomocniczy Rio de Janeiro, Helder Câmara, ktĂłremu powierzono prace przygotowawcze nad projektem CNBB.18 PoczÄ&#x2026;wszy od roku owa organizacja biskupĂłw, zdobywszy dominacjÄ&#x2122; w poszczegĂłlnych diecezjach, staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nieoďŹ cjalnym â&#x20AC;&#x17E;gĹ&#x201A;osemâ&#x20AC;? KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w Brazylii.19 WewnÄ&#x2026;trz niej natomiast biskup Câmara20 jawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; jako postaÄ&#x2021; predestynowana do objÄ&#x2122;cia, przynajmniej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowo, â&#x20AC;&#x17E;charyzmatycznejâ&#x20AC;? roli, jakÄ&#x2026; uprzednio â&#x20AC;&#x201C; w procesie religÄłnej odnowy lat trzydziestych â&#x20AC;&#x201C; odegraĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Leme. Jednak w drugiej poĹ&#x201A;owie lat piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; w brazylÄłskim episkopacie â&#x20AC;&#x17E;zwrot na lewoâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; m.in. za sprawÄ&#x2026; nowego nuncjusza apostolskiego, Armando Lombardiego ( - ), ktĂłry faworyzowaĹ&#x201A; w nominacjach biskupich ksiÄ&#x2122;Ĺźy o nastawieniu

18 Sergio Bernal, La Iglesia del Brasil y el compromiso social, PontiďŹ cia Universita Gregoriana, Roma

, s. .

19 Jeden z jej dostojnikĂłw, kardynaĹ&#x201A; Aloisio Lorscheider, okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; jÄ&#x2026; wrÄ&#x2122;cz mianem nieoďŹ cjalnego rzecznika Wikariusza Chrystusowego. Zob. â&#x20AC;&#x17E;O Povoâ&#x20AC;? z Fortaleza, lutego

.

20 Biskup Helder Câmara (nieĹźyjÄ&#x2026;cy juĹź dzisiaj â&#x20AC;&#x201C; przyp. do wyd. pol.) â&#x20AC;&#x17E;odtÄ&#x2026;d dzierĹźy faktycznie, choÄ&#x2021; nie oďŹ cjalnie, o wiele wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; od tej, jaka przysĹ&#x201A;uguje biskupowi Rio kard. Jaime Câmarze, najwaĹźniejszej postaci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a brazylÄłskiegoâ&#x20AC;?. Richard Marin, Dom Helder Câmara. Les puissants et les pauvres, Les Editions de lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier, Paris , s. . â&#x20AC;&#x17E;W episkopalnym kalejdoskopie biskup Câmara jest tym, ktĂłry dzierĹźy sztandar (â&#x20AC;Ś). W jego osobie wyraĹźa siÄ&#x2122; caĹ&#x201A;a ewolucja KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a zmierzajÄ&#x2026;ca do zerwania z tradycyjnym porzÄ&#x2026;dkiem spoĹ&#x201A;ecznym.â&#x20AC;? Charles Antoine, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise et le pouvoir au BrĂŠsil. Naissance du militarisme, DesclĂŠe de Brouver, Paris

, s. .

$

T !#= , R 7 , W4 27 | progresywistycznym, wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych z biskupem Helder CâmarÄ&#x2026; w dziele przygotowania â&#x20AC;&#x17E;postÄ&#x2122;powychâ&#x20AC;? postaw spoĹ&#x201A;ecznych.21 W maju roku konferencja biskupĂłw z pĂłĹ&#x201A;nocnego wschodu, zwoĹ&#x201A;ana przez biskupa Heldera CâmarÄ&#x2122; do Campina Grande (ParaĂ­ba), odbyta w obecnoĹ&#x203A;ci prezydenta republiki, Kubitschka, ktĂłrego wystÄ&#x2026;pienie przewidziano na zakoĹ&#x201E;czenie obrad, odkryĹ&#x201A;a szerzÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w kraju â&#x20AC;&#x17E;okropnÄ&#x2026; niesprawiedliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;? i ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A;a, Ĺźe biskupi stanÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;po stronie uciskanych, aby wspĂłĹ&#x201A;pracowaÄ&#x2021; z nimi w dziele awansu i odkupieniaâ&#x20AC;?.22 Kwestia â&#x20AC;&#x17E;sprawiedliwoĹ&#x203A;ci spoĹ&#x201A;ecznejâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;reformy rolnejâ&#x20AC;? uczyniona zostaĹ&#x201A;a mocnym punktem CNBB, szczegĂłlnie od roku

, czyli od poczÄ&#x2026;tku pontyďŹ katu Jana XXIII. Po zaĹ&#x201A;oĹźeniu CNBB na dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; brazylÄłskiej hierarchii wywarĹ&#x201A;y wpĹ&#x201A;yw dwa wydarzenia wagi kontynentalnej: utworzenie w roku

, z inicjatywy biskupa Câmary, Rady EpiskopatĂłw Ameryki Ĺ aciĹ&#x201E;skiej (CELAM) oraz rewolucja kubaĹ&#x201E;ska roku .23 â&#x20AC;&#x17E;Punkt wyjĹ&#x203A;cia dla procesu wdzierania siÄ&#x2122; polityki do serca instytucji koĹ&#x203A;cielnych â&#x20AC;&#x201C; pisze Pierre Vayssière â&#x20AC;&#x201C; znajdujemy w CELAM, organie sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026;cym poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czeniu róşnych episkopatĂłw kontynentu, stworzonym w roku z inicjatywy biskupa Heldera Câmary.â&#x20AC;?24 Pod koniec lat szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych grupa teologĂłw poĹ&#x201A;udniowoamerykaĹ&#x201E;skich â&#x20AC;&#x17E;Przekonany o potrzebie odnowy miejscowego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłra mogĹ&#x201A;aby siÄ&#x2122; dokonaÄ&#x2021; za sprawÄ&#x2026; CNBB, biskup Lombardi co tydzieĹ&#x201E; spotykaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z biskupem CâmarÄ&#x2026; oraz uczestniczyĹ&#x201A; w kilku spotkaniach CNBB, podczas ktĂłrych wspieraĹ&#x201A; najbardziej awangardowe deklaracje socjalne.â&#x20AC;? M. Kornis, D. Flaksman, Conferencia Nacional dos Bispos do Brasil (CNBB), s.

. â&#x20AC;&#x17E;Wielki przyjaciel biskupa Heldera Câmary, z ktĂłrym co tydzieĹ&#x201E; jadaĹ&#x201A; obiad, wierny sojusznik propagatorĂłw nowych strategii w brazylÄłskim katolicyzmie, przewodniczyĹ&#x201A; podczas swej nuncjatury utworzeniu diecezji,

arcybiskupstw i praĹ&#x201A;atur. W czasie owych dziesiÄ&#x2122;ciu lat sakrÄ&#x2122; otrzymaĹ&#x201A;o biskupĂłw i arcybiskupĂłw, ktĂłrzy tworzÄ&#x2026; dziĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; miejscowego episkopatu.â&#x20AC;? Marcio Moreira Alves, A Igreja e a polĂ­tica no Brasil, Editora Brasiliense, SĂŁo Paulo , s. . Marcio Moreira Alves zauwaĹźa, iĹź wszystkie nominacje biskupĂłw konserwatywnych miaĹ&#x201A;y miejsce przed rokiem , wyznaczajÄ&#x2026;cym poczÄ&#x2026;tek nuncjatury arcybiskupa Lombardiego; od tamtej pory, za wyjÄ&#x2026;tkiem biskupa JosĂŠ Angelo Neto, nominowanego w roku , wszyscy biskupi charakteryzowali siÄ&#x2122; poglÄ&#x2026;dami jawnie progresywistycznymi (ibidem).

22 R. Marin, op. cit., s. . JuĹź podczas pierwszych swych zebraĹ&#x201E; w BĂŠlem ( ) i Aparecida ( ) CNBB postulowaĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;reformÄ&#x2122; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;?.

23 Zob. JosÊ Oscar Beozzo, A Igreja no Brasil, w: A Igreja Latino-Americana às vÊsperas do Concilio, Ediçþes Paulinas, São Paulo , s. - . zob. teş J. F. Regis de Moraís, Os bispos e a política no Brasil, Cortez Editora, São Paulo

; Thomas C. Bruneau, The Church in Brazil, University of Texas Press, Austin

; Paulo JosÊ Krischke, Sco Mainwaring (red.), A Igreja nas bases en tempo de transição ( - ), L&PM Editores, Porto Allegre

; C. Antoine, Lâ&#x20AC;&#x2122;ĂŠpiscopat brĂŠsilien dans les dĂŠcennies du dĂŠvelopment, â&#x20AC;&#x17E;Etudesâ&#x20AC;? nr - , czerwiec-lipiec

, s.

- ; J. O. Beozzo, A Igreja do Brasil. De JoĂŁo XXIII a JoĂŁo Paulo II de Medellin a Santo Domingo, Vozes, PĂŠtropolis .

24 Pierre Vayssière, Les rĂŠvolutions dâ&#x20AC;&#x2122;AmĂŠrique Latine, Seuil, Paris , s. .

21

$!

K !" # XX $% rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a formuĹ&#x201A;owanie â&#x20AC;&#x17E;teologii wyzwoleniaâ&#x20AC;?,25 ktĂłrej duch przeniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; II Zgromadzenie Generalne CELAM obradujÄ&#x2026;ce w roku

w Medellin, w obecnoĹ&#x203A;ci PawĹ&#x201A;a VI.26 Nowy prÄ&#x2026;d teologiczny, wyraĹźajÄ&#x2026;cy pragnienie zastosowania dyrektyw Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II w Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej, przedstawiaĹ&#x201A; misjÄ&#x2122; Jezusa Chrystusa przede wszystkim jako dzieĹ&#x201A;o wyzwolenia spoĹ&#x201A;ecznego i politycznego. Jako narzÄ&#x2122;dzia â&#x20AC;&#x17E;wyzwolenia klas uciskanychâ&#x20AC;? nurt Ăłw uĹźywaĹ&#x201A; nauk spoĹ&#x201A;ecznych, zwĹ&#x201A;aszcza zaĹ&#x203A; metodologii marksistowskiej. W tej sytuacji teolog stawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z formuĹ&#x201A;Ä&#x2026; Gramsciego â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;organicznym intelektualistÄ&#x2026; proletariatuâ&#x20AC;?,27 z podstawowÄ&#x2026; funkcjÄ&#x2026; przybliĹźania â&#x20AC;&#x17E;krĂłlestwa sprawiedliwoĹ&#x203A;ci na ziemiâ&#x20AC;?.28 Ten sam okres byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiadkiem rewolucji kubaĹ&#x201E;skiej, â&#x20AC;&#x17E;reprezentujÄ&#x2026;cej w wyobraĹşni latynoamerykaĹ&#x201E;skiej paradygmat kaĹźdej przyszĹ&#x201A;ej rewolucjiâ&#x20AC;?, a dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cej â&#x20AC;&#x17E;jak detonator zdolny wywoĹ&#x201A;aÄ&#x2021; gigantycznÄ&#x2026; eksplozjÄ&#x2122;, ktĂłrej fala wstrzÄ&#x2026;sowa o zasiÄ&#x2122;gu kontynentalnym wywrĂłci konserwatywne reĹźimy, przynoszÄ&#x2026;c Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej drugÄ&#x2026; niepodlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;?.29 Rewolucyjna partyzantka, zgodnie z planem Castro i Guevary, zdoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a objÄ&#x2026;Ä&#x2021; okoĹ&#x201A;o dwadzieĹ&#x203A;cia krajĂłw Ameryki Ĺ&#x161;rodkowej i PoĹ&#x201A;udniowej, doprowadzajÄ&#x2026;c caĹ&#x201A;y kontynent na krawÄ&#x2122;dĹş chaosu.

W Ĺźyciu religÄłno-spoĹ&#x201A;ecznym Brazylii i caĹ&#x201A;ej Ameryki Ĺ aciĹ&#x201E;skiej lewicowe tendencje religÄłne rozprzestrzeniĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; gwaĹ&#x201A;townie w procesie Po raz pierwszy zostaĹ&#x201A;a ona w sposĂłb systematyczny sformuĹ&#x201A;owana w roku

przez peruwiaĹ&#x201E;skiego teologa, Gustava GutiĂŠrreza (Teologia Della Liberazione, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie, Queriniana, Brescia ). Urodzony w

r., absolwent uniwersytetu w Louvain, ojciec GutiĂŠrrez przez wiele lat peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; visiting professor Uniwersytetu Michigan wywierajÄ&#x2026;c â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa Pierre Vayssière â&#x20AC;&#x201C; doniosĹ&#x201A;y wpĹ&#x201A;yw na Ĺ&#x203A;wiat uniwersytecki Ameryki PĂłĹ&#x201A;nocnej. SpoĹ&#x203A;rĂłd teologĂłw, ktĂłrzy poĹ&#x201A;oĹźyli fundamenty pod teologiÄ&#x2122; wyzwolenia, przywoĹ&#x201A;uje siÄ&#x2122; nazwiska jezuitĂłw Jona Sobrino i Juana L. Segundo, franciszkanina Leonardo BoďŹ&#x20AC;a, a takĹźe biskupa Heldera Câmary, â&#x20AC;&#x17E;ktĂłry choÄ&#x2021; nie byĹ&#x201A; zawodowym teologiem, ogromnie, sĹ&#x201A;owem i dziaĹ&#x201A;aniem, przyczyniĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do rozwoju teologii wyzwoleniaâ&#x20AC;?. Ba ista Mondin, I teologi della liberazione, Borla, Milano , s. . OprĂłcz biskupa Câmary merytoryczny i organizacyjny rozwĂłj ruchu wsparli tacy biskupi, jak Leonidas ProaĂąo w Ekwadorze, Oscar Romero w Salwadorze, Sergio MĂŠndez Arceo i Samuel Ruiz w Meksyku, Zambrano Camader w Kolumbii.

Na temat teologii wyzwolenia zob. teĹź Armando Bandera OP, La Iglesia ante el proceso di liberaciĂłn, BAC, Madrid ; ks. MichaĹ&#x201A; Poradowski, El marxismo en la teologia, Speiro, Madrid

; Alfonso Lopez Trujillo, De Medellin a Puebla, Editorial Catolica, Madrid

.

26 Zob. B. Mondin, I teologi della liberazione, s. . â&#x20AC;&#x17E;To podczas konferencji CELAM w Medellin teologia wyzwolenia uzyskaĹ&#x201A;a prawa obywatelskie.â&#x20AC;? R. Vidales, Acquisizioni e compiti della teologia latino-americana, â&#x20AC;&#x17E;Conciliumâ&#x20AC;? nr , , s. .

27 JosĂŠ Francisco GĂłmez, El intelectual orgĂĄnico segĂşn Gramsci y el teologo da la liberaciĂłn en AmĂŠrica Latina, â&#x20AC;&#x17E;Christianismo y Sociedadâ&#x20AC;? (Meksyk), nr ,

, s.

- .

28 Alvaro Delgado, La clergĂŠ en rĂŠvolte, â&#x20AC;&#x17E;La Nouvelle Revue Internationaleâ&#x20AC;?, nr , kwiecieĹ&#x201E;

, s. - , s. - .

29 P. Vayssière, Les rĂŠvolutions dâ&#x20AC;&#x2122;AmĂŠrique Latine, s. , .

25

$"

T !#= , R 7 , W4 27 | â&#x20AC;&#x17E;wspartym przez czĹ&#x201A;onkĂłw episkopatu oraz Akcji Katolickiej w Ĺ&#x203A;rodowiskach robotniczych i uniwersyteckich, a uwidocznionym w powstaniu Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnychâ&#x20AC;?.30 Z poczÄ&#x2026;tkiem roku

w Ĺ&#x201A;onie Juventude Universitaria CatĂłlica (JUC) zaaprobowano dokument nazwany â&#x20AC;&#x17E;Estatuto IdeolĂłgicoâ&#x20AC;? (Statut Ideologiczny), orÄ&#x2122;dujÄ&#x2026;cy za socjalizmem i â&#x20AC;&#x17E;brazylÄłskÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2026;â&#x20AC;?. Z dwĂłch stowarzyszeĹ&#x201E; studenckich Akcji Katolickiej, JUC oraz JEC (Juventude Estudantil CatĂłlica),31 zrodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nowa organizacja, Ação Popular,32 opowiadajÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; za otwartÄ&#x2026; akcjÄ&#x2026; rewolucyjnÄ&#x2026;, ukierunkowanÄ&#x2026; na zburzenie fundamentĂłw spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa brazylÄłskiego.33 ZamierzaĹ&#x201A;a ona stanÄ&#x2026;Ä&#x2021; ramiÄ&#x2122; w ramiÄ&#x2122; z â&#x20AC;&#x17E;nurtem socjalistycznym przeksztaĹ&#x201A;cajÄ&#x2026;cym nowoczesnÄ&#x2026; historiÄ&#x2122;â&#x20AC;? poprzez uznanie â&#x20AC;&#x17E;awangardowej roli rewolucji radzieckiejâ&#x20AC;?.34 Plinio CorrĂŞa de Oliveira dostrzegaĹ&#x201A; w tym marszu, ktĂłry zresztÄ&#x2026; wczeĹ&#x203A;niej przewidziaĹ&#x201A;, logicznÄ&#x2026; konsekwencjÄ&#x2122; zwalczanego przez siebie w latach trzydziestych i czterdziestych progresywizmu. MiaĹ&#x201A;o mu siÄ&#x2122; sprzeciwiaÄ&#x2021; TFP, uwaĹźane przez swego zaĹ&#x201A;oĹźyciela za prawowitÄ&#x2026; kontynuacjÄ&#x2122; dawnego ruchu katolickiego i pozostajÄ&#x2026;ce w absolutnej wiernoĹ&#x203A;ci odwiecznemu Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Ĺťycie religÄłne Brazylii â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug wspĂłĹ&#x201A;czesnego historyka â&#x20AC;&#x201C; poczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o oscylowaÄ&#x2021; miÄ&#x2122;dzy dwoma biegunami: progresywistycznym oraz reprezentowanym przez TFP.35 Michael Sieviernich, ThĂŠologie de la LibĂŠration, w: DSp, t. XV,

, s. .

JUC i JEC â&#x20AC;&#x201C; stowarzyszenia studenckie dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;ce w ramach brazylÄłskiej Akcji Katolickiej (ACB), zostaĹ&#x201A;y uznane przez hierarchiÄ&#x2122; koĹ&#x203A;cielnÄ&#x2026; w roku , a wraz z koĹ&#x201E;cem dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci ACB w roku zostaĹ&#x201A;y faktycznie rozwiÄ&#x2026;zane.

32 Zob. Haroldo Lima, Aldo Arantes, Historia da Ação Popular da JUC ao PC do B, Editora Alfa-Omega, São Paulo

oraz MĂ´nica Kornis, Dora Flaksman, hasĹ&#x201A;o Ação Popular (AP), w: DHBB, t. I, s.

- . Pierwszym koordynatorem krajowym nowej organizacji zostaĹ&#x201A; Herbert JosĂŠ de Souza, zaĹ&#x203A; jej gĹ&#x201A;Ăłwnym ideologiem â&#x20AC;&#x201C; jezuita, Henrique de Lima Vaz. Dokument Podstawowy ze stycznia stanowiĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Ação Popular optuje za politykÄ&#x2026; rewolucyjnego przygotowania. PrĂłbuje mobilizowaÄ&#x2021; lud poprzez rozwÄłanie jego Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;ci co do kapitalizmu (krajowego i miÄ&#x2122;dzynarodowego) oraz feudalizmuâ&#x20AC;?. Cyt. za: P. J. Krischke, A Igreja e as crises polĂ­ticas no Brasil, Vozes, Petropolis , s. . â&#x20AC;&#x17E;Trudno wykazaÄ&#x2021; róşnicÄ&#x2122; miÄ&#x2122;dzy tego typu postawÄ&#x2026; a oďŹ cjalnymi wytycznymi partii marksistowskich. Róşnica jednak istnieje w fakcie, iĹź postawa taka znajduje poczÄ&#x2026;tek w sferach wywierajÄ&#x2026;cych wpĹ&#x201A;yw na lud za poĹ&#x203A;rednictwem rozlegĹ&#x201A;ej sieci instytucji koĹ&#x203A;cielnych: paraďŹ i, szkĂłĹ&#x201A;, placĂłwek opieki spoĹ&#x201A;ecznej itp.â&#x20AC;? (ibidem).

33 Zob. Aloizio Augusto Barbosa Torres, Ação Popular, CapĂ­tulo deplorĂĄvel na historia do Brasil CatĂłlico, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr

, marzec .

34 H. Lima, A. Arantes, op. cit., s. .

35 Oscar de Figuereido Lustosa OP, Presencia de la Iglesia en la sociedad brasileĂąa, w: QuintĂ­n Aldea, Eduardo Cardenas (red.), Manual de Historia de la Iglesia, Editorial Herder, Barcelona

, t. X, s.

- . â&#x20AC;&#x17E;PomiÄ&#x2122;dzy tymi dwoma grupami stoi wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego (biskupĂłw, kapĹ&#x201A;anĂłw, Ĺ&#x203A;wieckich), konserwatystĂłw i liberaĹ&#x201A;Ăłw, ktĂłrzy przy róşnych okazjach wahajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pomiÄ&#x2122;dzy aprobatÄ&#x2026; dla postaw reakcyjnych a poparciem dla postulatĂłw progresywistycznych.â&#x20AC;? Ibidem, s. .

30 31

$#

K !" # XX $%

. â&#x20AC;&#x17E;Reforma rolnaâ&#x20AC;?: kwestia sumienia Od poczÄ&#x2026;tku lat piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych tendencyjna kampania zorganizowana przez inspirowane myĹ&#x203A;leniem marksistowskim niektĂłre media ukazywaĹ&#x201A;a BrazyliÄ&#x2122; jako kraj niesprawiedliwoĹ&#x203A;ci i braku spoĹ&#x201A;ecznej rĂłwnowagi, kraj wielkich nieproduktywnych latyfundiĂłw i nÄ&#x2122;dznych favelas (slumsĂłw) na obrzeĹźach bogatych dzielnic wielkich miast. â&#x20AC;&#x17E;ReformÄ&#x2122; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;? przedstawiano jako jedyny sposĂłb zaspokojenia elementarnych wymagaĹ&#x201E; sprawiedliwoĹ&#x203A;ci stĹ&#x201A;amszonej przez posiadaczy. Taki sposĂłb prezentacji problemu opieraĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na faĹ&#x201A;szywych przesĹ&#x201A;ankach doktrynalnych i rĂłwnie faĹ&#x201A;szywej wizji socjo-ekonomicznej sytuacji Brazylii.

W istocie najwiÄ&#x2122;kszy nieproduktywny obszar Brazylii i zarazem caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata skĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; z niezmierzonego areaĹ&#x201A;u naleĹźÄ&#x2026;cego do paĹ&#x201E;stwa. OkoĹ&#x201A;o piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu procent terytorium Brazylii stanowiÄ&#x2026; tereny naleĹźÄ&#x2026;ce do wĹ&#x201A;adz krajowych, bÄ&#x2026;dĹş to federalnych, bÄ&#x2026;dĹş stanowych czy municypalnych.36 StÄ&#x2026;d teĹź, trudno zrozumieÄ&#x2021; (chyba Ĺźe przez pryzmat ideologii marksistowskiej) â&#x20AC;&#x17E;reformÄ&#x2122; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;?, ktĂłra domaga siÄ&#x2122; nie parcelacji ziemi paĹ&#x201E;stwowej, lecz konďŹ skaty majÄ&#x2026;tkĂłw prywatnych, ktĂłre pomimo wszelkich trudnoĹ&#x203A;ci uczyniĹ&#x201A;y BrazyliÄ&#x2122; drugim po Stanach Zjednoczonych producentem ĹźywnoĹ&#x203A;ci na Ĺ&#x203A;wiecie.

IdeÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;reformy rolnejâ&#x20AC;?, ktĂłrej od lat dwudziestych domagaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; partia komunistyczna, przyjÄ&#x2122;to szczegĂłlnie przychylnie w krÄ&#x2122;gach lewicy katolickiej oraz w Ĺ&#x203A;rodowiskach uniwersyteckich i inteligencji zwiÄ&#x2026;zanej z mediami oraz wyĹźszÄ&#x2026; ďŹ nansjerÄ&#x2026;.37 Sojusz tychĹźe siĹ&#x201A; w roku przyniĂłsĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; zaproponowany przez reprezentujÄ&#x2026;cego chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich demokratĂłw gubernatora stanu SĂŁo Paulo, Carvalho Pinto â&#x20AC;&#x201C; projekt â&#x20AC;&#x17E;rewizji ziemskiejâ&#x20AC;?. ZyskaĹ&#x201A; on poparcie CNBB. Lewicowa propaganda przedstawiaĹ&#x201A;a sytuacjÄ&#x2122; na wsi jako â&#x20AC;&#x17E;wybuchowÄ&#x2026;â&#x20AC;? z powodu niezadowolenia robotnikĂłw rolnych. ĹťÄ&#x2026;daĹ&#x201A;a takĹźe wywĹ&#x201A;aszczenia tak zwanych nieproduktywnych wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;cicieli ziemskich z latyfundiĂłw w celu podziaĹ&#x201A;u ich ziemi pomiÄ&#x2122;dzy robotnikĂłw rolnych. Celem akcji miaĹ&#x201A;a byÄ&#x2021; eliminacja wszelkiej formy wielkiej i Ĺ&#x203A;redniej wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci wiejskiej oraz redukcja posiadanego areaĹ&#x201A;u do minimum, co w konsekwencji miaĹ&#x201A;o doprowadziÄ&#x2021; kraj do gĹ&#x201A;odu.

36 Na poczÄ&#x2026;tku lat szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych odsetek ziemi pozostajÄ&#x2026;cej w rÄ&#x2122;kach wĹ&#x201A;adz byĹ&#x201A; znacznie wiÄ&#x2122;kszy.

37 Zob. Gileno De Carli, HistĂłria da Reforma Agraria, GrĂĄďŹ ca Brasiliana, BrasĂ­lia

.

$$

T !#= , R 7 , W4 27 |

listopada roku obszerny manifest zamieszczony na pierwszych stronach najwaĹźniejszych brazylÄłskich gazet anonsowaĹ&#x201A; publikacjÄ&#x2122; ksiÄ&#x2026;Ĺźki Plinia CorrĂŞi de Oliveira zatytuĹ&#x201A;owanej Reforma Agraria â&#x20AC;&#x201C; QuestĂŁo de ConsciĂŞncia (Reforma rolna â&#x20AC;&#x201C; kwestia sumienia).38 PierwszÄ&#x2026; jej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; napisaĹ&#x201A; sam Doktor Plinio, a jego tekst przedĹ&#x201A;oĹźony zostaĹ&#x201A; do recenzji z teologicznego punktu widzenia biskupowi Campos, AntĂ´nio de Castro Mayerowi, oraz biskupowi Jacarezinho, Geraldo de Proença Sigaudowi; moĹźna zatem uznaÄ&#x2021; ich za wspĂłĹ&#x201A;autorĂłw. Autorem drugiej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci byĹ&#x201A; ekonomista, Luiz Mendonça de Freitas. CzÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; ta, o charakterze czysto technicznym, dowodziĹ&#x201A;a, iĹź Brazylia produkuje dobra w obďŹ toĹ&#x203A;ci zapewniajÄ&#x2026;cej nie tylko zaspokojenie potrzeb bieĹźÄ&#x2026;cych, ale takĹźe rozwĂłj kraju, zaĹ&#x203A; istnienie wielkiej wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci ziemskiej w Ĺźaden sposĂłb nie ogranicza moĹźliwoĹ&#x203A;ci brazylÄłskiej gospodarki.

KlarownoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wykĹ&#x201A;adu, sĹ&#x201A;awa jego autorĂłw oraz szeroka dystrybucja natychmiast uczyniĹ&#x201A;y ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;sprawÄ&#x2026; narodowÄ&#x2026;â&#x20AC;?. ZasiÄ&#x2122;g dyskusji nad niÄ&#x2026; rozciÄ&#x2026;gaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; od miejskich placĂłw, poprzez prasÄ&#x2122;, radio i telewizjÄ&#x2122;, aĹź do sal parlamentu. â&#x20AC;&#x17E;KsiÄ&#x2026;Ĺźka spowodowaĹ&#x201A;a wstrzÄ&#x2026;s nie tylko w Brazylii, ale takĹźe w Ĺ&#x203A;wiatowej prasie. SprowokowaĹ&#x201A;a rĂłwnieĹź ostre reakcje ze strony brazylÄłskiego episkopatuâ&#x20AC;?.39 Kiedy w sierpniu

roku wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; czĹ&#x201A;owiek lewicy, JoĂŁo Goulart40, zamierzajÄ&#x2026;cy reformÄ&#x2122; rolnÄ&#x2026; uczyniÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;mocnym punktemâ&#x20AC;? swego programu politycznego, Helder Câmara, sekretarz generalny CNBB i biskup pomocniczy diecezji Rio, oznajmiĹ&#x201A;, iĹź projekt reformy to â&#x20AC;&#x17E;dokument inspirowany zasadami nauki spoĹ&#x201A;ecznej KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.41 BrazylÄłska opinia publiczna nie podÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A;a jednakĹźe Ĺ&#x203A;ladem swych biskupĂłw po tej

38 Zob. Reforma Agraria. QuestĂŁo de ConsciĂŞncia, praca zbiorowa, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo . KsiÄ&#x2026;Ĺźka miaĹ&#x201A;a szereg wydaĹ&#x201E; w Brazylii, Argentynie ( ), Hiszpanii ( ) i Kolumbii (

). Ĺ Ä&#x2026;czny jej nakĹ&#x201A;ad wyniĂłsĹ&#x201A; blisko egzemplarzy. Ci sami autorzy przygotowali wkrĂłtce pozytywny program polityki rolnej zatytuĹ&#x201A;owany Deklaracja Morro Alto, wydany dwukrotnie w Portugalii.

39 JosĂŠ Luis Gonzalez-Balado, Câmara, lâ&#x20AC;&#x2122;ĂŠvĂŞque rogue?, Editions Paulinas, QuĂŠbec

, s. .

40 Na temat JoĂŁo Goularta (

- ) zob. hasĹ&#x201A;o Mariety de Morais Ferreiry i CĂŠsara Benjamima w: DHBB, t. II, s.

-

. W swym wystÄ&#x2026;pieniu przed Kongresem w marcu r.

Goulart ĹźÄ&#x2026;daĹ&#x201A; reform systemu bankowego, administracji publicznej, podatkĂłw oraz â&#x20AC;&#x17E;reformy rolnej, wielkiej brazylÄłskiej aspiracjiâ&#x20AC;?, ktĂłrÄ&#x2026; okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; mianem â&#x20AC;&#x17E;idei porywajÄ&#x2026;cej swÄ&#x2026; nieprzepartÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2026;â&#x20AC;? (PrzesĹ&#x201A;anie do Kongresu Narodowego, Rio de Janeiro , s. XI-XII). â&#x20AC;&#x17E;Reformy rolnej nie sposĂłb dĹ&#x201A;uĹźej odkĹ&#x201A;adaÄ&#x2021; (â&#x20AC;Ś) inne reformy sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź naglÄ&#x2026;cÄ&#x2026; kwestiÄ&#x2026;â&#x20AC;? (â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, V ). â&#x20AC;&#x17E;Reforma rolna stanowiĹ&#x201A;a podstawowÄ&#x2026; jego troskÄ&#x2122;. ĹťyĹ&#x201A; dla niej. To byĹ&#x201A;a jego idĂŠe ďŹ xeâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; wspomina wdowa, Maria Teresa Goulart, â&#x20AC;&#x17E;Mancheteâ&#x20AC;?, IV

.

41 Tej treĹ&#x203A;ci dokument gĹ&#x201A;Ăłwnej komisji CNBB opublikowano kwietnia. Zob. â&#x20AC;&#x17E;La Documentation Catholiqueâ&#x20AC;?, nr , lipiec , kol.

- .

$%

K !" # XX $% niebezpiecznej drodze, otwierajÄ&#x2026;cej drzwi kraju programowi komunistycznemu. Reakcja narodu nie daĹ&#x201A;a na siebie dĹ&#x201A;ugo czekaÄ&#x2021;; swĂłj ďŹ naĹ&#x201A; znalazĹ&#x201A;a w wojskowym zamachu stanu, ktĂłry w roku obaliĹ&#x201A; prezydenta Goularta.42 â&#x20AC;&#x17E;W przygotowaniu klimatu do przewrotuâ&#x20AC;?43 decydujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; odegraĹ&#x201A;a rozpowszechniana przez TFP ksiÄ&#x2026;Ĺźka â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;symbol sprzeciwu wobec reformy rolnejâ&#x20AC;?44.

Upadek Goularta, zapobiegajÄ&#x2026;cy triumfowi marksistowskiej rewolucji w Brazylii, wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; w Ĺ&#x203A;wiecie niemaĹ&#x201A;y wstrzÄ&#x2026;s. Jego reperkusje wkrĂłtce wykroczyĹ&#x201A;y poza obszar polityki i dotarĹ&#x201A;y do sfer koĹ&#x203A;cielnych. Rok przyniĂłsĹ&#x201A; zmiany w kierownictwie CNBB: dotychczasowych przywĂłdcĂłw zastÄ&#x2026;pili biskupi reprezentujÄ&#x2026;cy postawÄ&#x2122; umiarkowanÄ&#x2026;. W kwietniu ze stanowiska sekretarza CNBB ustÄ&#x2026;piĹ&#x201A; Helder Câmara, ktĂłry objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; arcybiskupstwo Olindy i Recife (zastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; go JosĂŠ Gonçalves, biskup pomocniczy kardynaĹ&#x201A;a Jaime Câmary z Rio), zaĹ&#x203A; kardynaĹ&#x201A; Vasconcellos Mo a zostaĹ&#x201A; przeniesiony z archidiecezji SĂŁo Paulo do Aparecidy, a jego miejsce zajÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; arcybiskup Agnelo Rossi z RibeirĂŁo Preto, ktĂłrego teĹź wybrano przewodniczÄ&#x2026;cym organizacji.

Zamach stanu, ktĂłry przyniĂłsĹ&#x201A; Brazylii prezydenturÄ&#x2122; Castelo Branco i rzÄ&#x2026;dy wojskowe, znany jest pod nazwÄ&#x2026; Rewolucji roku

.45 ZdĹ&#x201A;awiĹ&#x201A;a ona organizacje komunistyczne, okazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; jednak niezdolna do stworzenia pozytywnego programu psychologicznej

marca r. wielki ruch zwany â&#x20AC;&#x17E;Marcha da Familia com Deus pela liberdadeâ&#x20AC;? zgromadziĹ&#x201A; w SĂŁo Paulo BrazylÄłczykĂłw. JedenaĹ&#x203A;cie dni później interweniowaĹ&#x201A;o wojsko.

Goulart zostaĹ&#x201A; zmuszony do opuszczenia Brazylii, gdy kwietnia w Rio kolejna masowa demonstracja miliona BrazylÄłczykĂłw wyraziĹ&#x201A;a poparcie dla nowej wĹ&#x201A;adzy.

43 Thomas Niehaus, Brady Tyson, The Catholic Right in Contemporary Brazil: the Case of the Society for the Defense of Tradition, Family and Property, w: Lyle Brown, William Cooper, Markham Press Fund (red.), Religion in Latin America. Life and Literature, Markharm Press Fund, Waco (Texas)

, s. . WedĹ&#x201A;ug Georges-AndrĂŠ Fiechtera, TFP â&#x20AC;&#x17E;odegraĹ&#x201A;o istotnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; w mobilizacji spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa przeciwko Goulartowi w roku â&#x20AC;?. Le rĂŠgime modernisateur du BrĂŠsil, - . Etude sur les interactions politico-ĂŠconomiques dans un rĂŠgime militaire contemporain, A. W. SÄłthoďŹ&#x20AC;, Leiden , s. . Zob. teĹź Emanuel de Kadt, Catholic Radicals in Brazil, Oxford University Press, London , s. .

44 M. Moreira Alves, O Cristo do Povo, Ed. Sabia, Rio de Janeiro

, s. .

45 W latach -

wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; w Brazylii sprawowali kolejno generaĹ&#x201A;owie: Humberto Castelo Branco ( - ), Arthur da Costa e Silva ( - ), Emilio Garrastazu Medici ( - ), Ernesto Geisel ( - ), JoĂŁo Baptista Figuereido ( -

). Ideologicznej bazy systemu powstaĹ&#x201A;ego w roku dostarczyĹ&#x201A;a doktryna â&#x20AC;&#x17E;bezpieczeĹ&#x201E;stwa narodowegoâ&#x20AC;? wypracowana w Escola Superior de Guerra, powszechnie znanej pod nazwÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;Sorbonyâ&#x20AC;?.

Doktryna â&#x20AC;&#x17E;bezpieczeĹ&#x201E;stwa narodowegoâ&#x20AC;? rozwÄłaĹ&#x201A;a koncepcjÄ&#x2122; wojny globalnej, toczonej na rozmaitych frontach (ekonomicznym, politycznym, psychologicznym), ktĂłra miaĹ&#x201A;a zapewniÄ&#x2021; Brazylii rolÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;mocarstwaâ&#x20AC;?. Zob. T. E. Skidmore, The Politics of Military Rule in Brazil - , Oxford University Press, New York

.

42

$&

T !#= , R 7 , W4 27 | i kulturalnej rekonkwisty. Kiedy wiÄ&#x2122;c w krÄ&#x2122;gach umiarkowanych szerzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; iluzja, jakoby komunistyczne zagroĹźenie zostaĹ&#x201A;o ostatecznie zaĹźegnane, lewica rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a akcjÄ&#x2122; inďŹ ltracji mediĂłw oraz Ĺ&#x203A;rodowisk nauczycielskich szkolnictwa Ĺ&#x203A;redniego i wyĹźszego. listopada roku marszaĹ&#x201A;ek Castelo Branco sygnowaĹ&#x201A; Estatuto da Terra (Statut ziemski) nie róşniÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; stylem ani duchem od â&#x20AC;&#x17E;reformy rolnejâ&#x20AC;? Goularta. Wprowadzanie dokumentu w Ĺźycie odbywaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; jednakowoĹź powoli i w sposĂłb ustabilizowany, od momentu jego ogĹ&#x201A;oszenia aĹź do paĹşdziernika

roku, kiedy rzÄ&#x2026;d Sarneya wprowadziĹ&#x201A; Primeiro Plano Nacional de Reforma AgrĂĄria â&#x20AC;&#x201C; PNRA (Pierwszy Narodowy Plan Reformy Rolnej). A Plinio CorrĂŞa de Oliveira ostro i niezmordowanie przez owe dwie dekady mu siÄ&#x2122; przeciwstawiaĹ&#x201A;.

W lutym

roku generalne zgromadzenie CNBB, zebrane w ItaicĂ­, wydaĹ&#x201A;o dokument zatytuĹ&#x201A;owany Igreja e problemas da terra (KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; a problem ziemi), opowiadajÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; za reformÄ&#x2026; rolnÄ&#x2026;. Plinio CorrĂŞa de Oliveira odpowiedziaĹ&#x201A; naĹ&#x201E; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2026; Sou catĂłlico: posso ser contra a Reforma AgrĂĄria? (Jestem katolikiem: czy mogÄ&#x2122; byÄ&#x2021; przeciw reformie rolnej?). W pracy tej ukazaĹ&#x201A; sprzecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a a dokumentem konferencji episkopatu, odsĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;c jego jawnie socjalistycznÄ&#x2026;, marksistowskÄ&#x2026; formuĹ&#x201A;Ä&#x2122;.46 Kolejna ksiÄ&#x2026;Ĺźka brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela, napisana z myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; o obronie wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej i wolnej przedsiÄ&#x2122;biorczoĹ&#x203A;ci, pojawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w roku

,47 kiedy kraj nawiedziĹ&#x201A;a fala gwaĹ&#x201A;townych demonstracji na wsi, podczas ktĂłrych posuwano siÄ&#x2122; do najeĹźdĹźania i okupowania prywatnej ziemi.48 Owe przypadki okupacji prywatnej

P. CorrĂŞa de Oliveira, Carlos Patricio del Campo, Sou catĂłlico: posso ser contra a Reforma AgrĂĄria?, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo

. Carlos Patricio del Campo urodzony w roku

w chilÄłskim Santiago, absolwent studiĂłw rolniczych ze specjalizacjÄ&#x2026; w Berkeley, wykĹ&#x201A;adowca Katolickiego Uniwersytetu Chile, od roku wspĂłĹ&#x201A;pracuje z departamenterm ďŹ nansowo-administracyjnym brazylÄłskiego TFP. Cztery wydania pracy jego wspĂłĹ&#x201A;autorstwa o Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznym nakĹ&#x201A;adzie egzemplarzy rozpowszechniono wĹ&#x203A;rĂłd brazylÄłskiej elity intelektualnej oraz, przede wszystkim, wĹ&#x203A;rĂłd wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;cicieli ziemskich. W tym czasie TFP rozprowadzaĹ&#x201A;o rĂłwnieĹź dwa numery â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (nr , czerwiec

oraz nr - , paĹşdziernik-listopad

) poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cone przebudzeniu z letargu brazylÄłskiej opinii publicznej.

47 P. CorrĂŞa de Oliveira, C. P. del Campo, A propriedade privada e a livre iniciativa, no tufĂŁo agro-reformista, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo

. Zob. teĹź C. P. del Campo, Is Brazil Sliding Toward the Extreme Le ? Notes on the Land Reform Program in South Americaâ&#x20AC;&#x2122;s largest and most populous country, ze wstÄ&#x2122;pem P. CorrĂŞi de Oliveira, The American Society for the Defense of Tradition, Family and Property, New York

, gdzie autor udowadnia, iĹź u korzeni â&#x20AC;&#x17E;reformy rolnejâ&#x20AC;? nie stojÄ&#x2026; Ĺźadne wzglÄ&#x2122;dy natury ekonomicznej, lecz sama tylko ideologia przesiÄ&#x2026;kniÄ&#x2122;ta duchem egalitaryzmu i socjalizmu.

48 P. CorrĂŞa de Oliveira, InvasĂľes, reforma agrĂĄria e temas conexos, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?,

IV

.

46

$'

K !" # XX $% wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci49, rzadkie do roku

, a coraz czÄ&#x2122;stsze po wprowadzeniu PNRA, miaĹ&#x201A;y usprawiedliwiaÄ&#x2021; pilnÄ&#x2026; potrzebÄ&#x2122; reformy rolnej.

Celem nowej ksiÄ&#x2026;Ĺźki byĹ&#x201A;o dostarczenie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;cicielom ziemi wiedzy na temat ich praw, przekonanie ich do koniecznoĹ&#x203A;ci energicznej a rozwaĹźnej samoobrony w celu unikniÄ&#x2122;cia, raz jeszcze, realizacji zĹ&#x201A;odziejskiej reformy rolnej.50 Nic nie obnaĹźa jej socjalistycznej natury lepiej, aniĹźeli ekonomiczne sankcje, jakie spadajÄ&#x2026; na wywĹ&#x201A;aszczanych: wĹ&#x201A;adze wypĹ&#x201A;acajÄ&#x2026; im â&#x20AC;&#x201C; czÄ&#x2122;sto z ogromnym opóźnieniem i zdewaluowanym pieniÄ&#x2026;dzem â&#x20AC;&#x201C; odszkodowanie w wysokoĹ&#x203A;ci nieporĂłwnanie niĹźszej od ceny ziemi. Socjalistyczny duch reformy rolnej przebÄła rĂłwnieĹź z faktu, iĹź robotnicy rolni otrzymujÄ&#x2026;cy ziemiÄ&#x2122; z wywĹ&#x201A;aszczeĹ&#x201E; nie stajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; drobnymi posiadaczami, lecz czĹ&#x201A;onkami paĹ&#x201E;stwowej spĂłĹ&#x201A;dzielni, zatrzymujÄ&#x2026;cej prawo wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci dla siebie. W istocie wiÄ&#x2122;c stajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pracownikami paĹ&#x201E;stwowymi. â&#x20AC;&#x17E;Jak widaÄ&#x2021;, obecne ustawodawstwo rolne krzywdzi w jednakowej mierze wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciela ziemi i robotnika rolnego. Wszelkie korzyĹ&#x203A;ci czerpie paĹ&#x201E;stwo. A to wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie jest socjalizm.â&#x20AC;?51 Batalia toczona przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira przeciwko reformie rolnej stanowi czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; jego nieustannej obrony wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej i wolnej przedsiÄ&#x2122;biorczoĹ&#x203A;ci, ktĂłra czyni brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela najwiÄ&#x2122;kszym w naszym stuleciu apostoĹ&#x201A;em spoĹ&#x201A;ecznej nauki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a na tym polu.

Istnieje dziĹ&#x203A; tendencja do zapominania o tym, Ĺźe wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; prywatna stanowi fundamentalny element spoĹ&#x201A;ecznej nauki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. 52 â&#x20AC;&#x17E;ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie sumienie â&#x20AC;&#x201C; poĹ&#x203A;wiadcza Pius XII â&#x20AC;&#x201C; nie moĹźe Wedle statystyk sporzÄ&#x2026;dzonych przez brazylÄłskie wĹ&#x201A;adze, jak rĂłwnieĹź oĹ&#x203A;rodki badawcze, znacznÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; (czasami wrÄ&#x2122;cz wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) dokonujÄ&#x2026;cych okupacji prywatnej ziemi stanowili nie miejscowi biedni robotnicy rolni, lecz mieszkaĹ&#x201E;cy miast, a nawet drobni wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciele ziemscy.

50 W roku

TFP opublikowaĹ&#x201A;o manifest Ao tĂŠrmino de dĂŠcadas de luta cordial, alerta da TFP ao CentrĂŁo (â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, IV

), Ĺ&#x203A;ledzÄ&#x2026;cy rezultaty trzech bez maĹ&#x201A;a dekad walki z â&#x20AC;&#x17E;reformÄ&#x2026; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;?, w ktĂłrym wspomina, iĹź od samego poczÄ&#x2026;tku przewidywaĹ&#x201A;o, Ĺźe ruch zmierzajÄ&#x2026;cy ku â&#x20AC;&#x17E;reformie rolnejâ&#x20AC;? zrodzi analogiczne ruchy w sektorze miejskim, jak rĂłwnieĹź w przemyĹ&#x203A;le i handlu. Reforma agrĂĄria. QuestĂŁo de consciĂŞntia, s.

-

.

51 P. CorrĂŞa de Oliveira, Reforma AgrĂĄria: oportuno pronunciamento do Presidente da TFP, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , wrzesieĹ&#x201E;

.

52 PapieĹźe: Leon XIII w encyklice Rerum Novarum z maja

r., Pius XI w encyklice Quadragesimo Anno z maja

r., Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra z maja

oraz Jan PaweĹ&#x201A; II w encyklice Centessimus Annus z maja

r., nauczajÄ&#x2026; autorytatywnie, iĹź wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; stanowi naturalne i niezbywalne prawo czĹ&#x201A;owieka. Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu stwierdza: â&#x20AC;&#x17E;dozwolone jest czĹ&#x201A;owiekowi posiadanie rzeczy zewnÄ&#x2122;trznych na wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, owszem, jest wrÄ&#x2122;cz konieczne dla ludzkiego Ĺźyciaâ&#x20AC;?. WĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; prywatna wypĹ&#x201A;ywa z prawa naturalnego, za sprawÄ&#x2026; ludzkiego rozumu. Suma teologiczna, IIa-IIae, q. , a. , ad. .

49

%(

T !#= , R 7 , W4 27 | uznaÄ&#x2021; za sprawiedliwy takiego porzÄ&#x2026;dku spoĹ&#x201A;ecznego, ktĂłry odrzuca, w praktyce uniemoĹźliwia lub czyni goĹ&#x201A;osĹ&#x201A;ownym naturalne prawo wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci dĂłbr zarĂłwno konsumpcyjnych, jak i produkcyjnych.â&#x20AC;?53 Plinio CorrĂŞa de Oliveira zawsze podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; wagÄ&#x2122; tego elementu doktrynalnego, coraz mniej rozumianego we wspĂłĹ&#x201A;czesnym Ĺ&#x203A;wiecie peĹ&#x201A;nym egalitaryzmu i egoizmu.54 Od lat trzydziestych pojmowaĹ&#x201A; atak na wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; prywatnÄ&#x2026; jako â&#x20AC;&#x17E;gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki wstrzÄ&#x2026;s dla caĹ&#x201A;ego organizmu spoĹ&#x201A;ecznegoâ&#x20AC;?, ktĂłry otwiera drzwi â&#x20AC;&#x17E;wszelkim zarodkowym formom komunizmuâ&#x20AC;?.55 NaleĹźy przy tym zauwaĹźyÄ&#x2021;, Ĺźe Plinio CorrĂŞa de Oliveira nie byĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; jak siÄ&#x2122; moĹźe wydawaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;cicielem ziemskim. ChoÄ&#x2021; wywodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z warstwy wielkich posiadaczy, jego rodzina juĹź w latach dwudziestych utraciĹ&#x201A;a bogactwo czerpane z ziemi. O szlachetnoĹ&#x203A;ci jego walki Ĺ&#x203A;wiadczy caĹ&#x201A;kowity brak osobistego interesu, szczegĂłlnie istotny w momencie, gdy liczni wielcy brazylÄłscy posiadacze walnie wspierali ugrupowania lewicowe.

. Ujawnienie komunistycznej inďŹ ltracji wĹ&#x203A;rĂłd duchowieĹ&#x201E;stwa W późnych latach szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych i na poczÄ&#x2026;tku siedemdziesiÄ&#x2026;tych miÄ&#x2122;dzynarodowa lewica przypuĹ&#x203A;ciĹ&#x201A;a w Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej wielkÄ&#x2026; ofensywÄ&#x2122;, w ktĂłrej zamierzaĹ&#x201A;a wykorzystaÄ&#x2021; progresywistycznie nastawione krÄ&#x2122;gi katolickie â&#x20AC;&#x201C; duchowne i Ĺ&#x203A;wieckie â&#x20AC;&#x201C; do podkopywania wciÄ&#x2026;Ĺź raczej konserwatywnych ustrojĂłw politycznych. Na swej drodze jednakĹźe natknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; na powaĹźnÄ&#x2026; przeszkodÄ&#x2122;: byĹ&#x201A; niÄ&#x2026; Plinio CorrĂŞa de Oliveira i TFP.

Pius XII, WystÄ&#x2026;pienie radiowe z wrzeĹ&#x203A;nia , w: DR, t. VI, s. .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Liberdade, trabalho ou propriedade, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, X

; Propriedade privada, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, V

; Papas e propriedade privada, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VI

. BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel nie lekcewaĹźyĹ&#x201A; spoĹ&#x201A;ecznej roli wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej: â&#x20AC;&#x17E;Wolna przedsiÄ&#x2122;biorczoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; indywidualna sÄ&#x2026; niezastÄ&#x2026;pione dla wzrostu produkcji. To ich funkcja podstawowa. CzĹ&#x201A;owiek daje z siebie wszystko, jeĹ&#x203A;li wie, iĹź owoce wĹ&#x201A;asnej pracy moĹźe gromadziÄ&#x2021; ku wĹ&#x201A;asnej korzyĹ&#x203A;ci, a takĹźe przekazaÄ&#x2021; je swym dzieciom.

JeĹ&#x203A;li zabraknie tego bodĹşca, jeĹ&#x203A;li owoce caĹ&#x201A;ej jego pracy â&#x20AC;&#x201C; poza zapĹ&#x201A;atÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; powracajÄ&#x2026; do zbiorowoĹ&#x203A;ci, staje siÄ&#x2122; on urzÄ&#x2122;dnikiem paĹ&#x201E;stwowym. Oto dlaczego deďŹ cyt produkcyjny, a co za tym idzie â&#x20AC;&#x201C; gĹ&#x201A;Ăłd, stanowiÄ&#x2026; nieuchronne zĹ&#x201A;o reĹźimĂłw kolektywistycznych.â&#x20AC;? Idem, Função social, â&#x20AC;&#x17E;O Jornalâ&#x20AC;?, IX .

55 P. CorrĂŞa de Oliveira, A causa do comunismo, â&#x20AC;&#x17E;O Jornalâ&#x20AC;?, II .

53

54

%

K !" # XX $% Kiedy w lipcu

roku Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o dzienne ujrzaĹ&#x201A; niepokojÄ&#x2026;cy dokument autorstwa belgÄłskiego ksiÄ&#x2122;dza, Josepha Comblina, 56 profesora Instytutu Teologicznego w Recife, Plinio CorrĂŞa de Oliveira zdecydowaĹ&#x201A;, iĹź nadszedĹ&#x201A; czas wszczÄ&#x2026;Ä&#x2021; otwarte dziaĹ&#x201A;ania przeciwko komunistycznej inďŹ ltracji, szeroko rozprzestrzeniajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; w szeregach duchowieĹ&#x201E;stwa. SkierowaĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;c do arcybiskupa Câmary z Recife list, w ktĂłrym informowaĹ&#x201A;, iĹź w dokumencie Comblina znalazĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;nawoĹ&#x201A;ywanie do przewrotu w kraju, do rewolucji w KoĹ&#x203A;ciele, (â&#x20AC;Ś) oszczerstwa przeciwko wĹ&#x201A;adzy paĹ&#x201E;stwowej, hierarchii koĹ&#x203A;cielnej, siĹ&#x201A;om zbrojnym i aparatowi sÄ&#x2026;downiczemu, jak rĂłwnieĹź powaĹźnie zafaĹ&#x201A;szowany obraz sytuacji panujÄ&#x2026;cej w krajuâ&#x20AC;?.57 â&#x20AC;&#x17E;Ze wszystkich kampanii organizowanych przez ruch Tradycji, Rodziny i WĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; wedle sĹ&#x201A;Ăłw ks. Antoineâ&#x20AC;&#x2122;a â&#x20AC;&#x201C; najbardziej spektakularna byĹ&#x201A;a niewÄ&#x2026;tpliwie ta z lipca

roku.â&#x20AC;?58 W ciÄ&#x2026;gu dwĂłch miesiÄ&#x2122;cy, lipca i sierpnia, dziaĹ&#x201A;acze TFP zebrali na ulicach stu piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu oĹ&#x203A;miu miast Brazylii ponad pĂłĹ&#x201A;tora miliona podpisĂłw przeciwko komunistycznej inďŹ ltracji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Podpisy zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;o dziewiÄ&#x2122;tnastu arcybiskupĂłw i biskupĂłw, liczni ministrowie oraz parlamentarzyĹ&#x203A;ci i inni politycy. Ojciec RenĂŠ Laurentin, ktĂłry podróşowaĹ&#x201A; wĂłwczas po Brazylii, wspomina: â&#x20AC;&#x17E;Niezwykle ruchliwe grupy zbieraĹ&#x201A;y podpisy po prostu wszÄ&#x2122;dzie: na dworcach kolejowych, na lotniskach i w innych miejscach publicznych. Autorzy tej inicjatywy bardzo uprzejmie zwrĂłcili siÄ&#x2122; do mnie w supermarkecie w Kurytybie. Trzymali sztandar

56 Joseph Comblin urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w roku w Brukseli. UkoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; studia w Louvain i Malines; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie otrzymaĹ&#x201A; w r. W roku

zostaĹ&#x201A; wysĹ&#x201A;any do Ameryki Ĺ aciĹ&#x201E;skiej, gdzie wykĹ&#x201A;adaĹ&#x201A; teologiÄ&#x2122; i duszpasterstwo w licznych instytutach i uniwersytetach. SpoĹ&#x203A;rĂłd bardziej znanych jego prac, w ktĂłrych czĹ&#x201A;owieka okreĹ&#x203A;la mianem â&#x20AC;&#x17E;zwierzÄ&#x2122;cia rewolucyjnegoâ&#x20AC;?, zob. ThĂŠologie de la RĂŠvolution, Editions Universitaires, Paris .

57 â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, lipiec

.

58 C. Antoine, Lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise et le Pouvoir au BrĂŠsil, s. . â&#x20AC;&#x17E;BezpoĹ&#x203A;rednim powodem wybuchu akcji staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; publikacja zastrzeĹźonego studium, sporzÄ&#x2026;dzonego przez teologa Josepha Comblin na proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; arcybiskupa Câmary. (â&#x20AC;Ś) Kampania rozpoczÄ&#x2122;ta oďŹ cjalnie lipca, zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wrzeĹ&#x203A;nia. W ciÄ&#x2026;gu owego okresu dziaĹ&#x201A;acze TFP zebrali na ulicach

miast Brazylii podpisĂłwâ&#x20AC;?. Ibidem, s.

- . Wedle Marcia Moreiry Alvesa â&#x20AC;&#x17E;najwiÄ&#x2122;ksza kampania podjÄ&#x2122;ta przez dziaĹ&#x201A;aczy TFP przeciwko biskupowi Câmarze i jego przyjacioĹ&#x201A;om przyniosĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jak zapewniajÄ&#x2026; jej organizatorzy â&#x20AC;&#x201C;

podpisĂłw, m. in. arcybiskupĂłw i biskupĂłw, licznych ministrĂłw, kongresmenĂłw i innych politykĂłwâ&#x20AC;? (A Igreja e la polĂ­tica no Brasil, s. ). â&#x20AC;&#x17E;Brazylia staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; centrum dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci krÄ&#x2122;gĂłw reakcyjnych KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ameryki Ĺ aciĹ&#x201E;skiejâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; alarmowaĹ&#x201A; ultraprogresywista, Alvaro Delgado. La clergĂŠ en rĂŠvolte, s. .

%

T !#= , R 7 , W4 27 | z czerwonego welwetu z prÄ&#x2122;ĹźÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; na nim lwem. Poprosili, bym siÄ&#x2122; podpisaĹ&#x201A; ÂŤprzeciw komunizmowiÂť.â&#x20AC;?59 Petycja zostaĹ&#x201A;a oďŹ cjalnie przedĹ&#x201A;oĹźona w Watykanie listopada

roku. OdpowiedĹş ze Stolicy Apostolskiej nie nadeszĹ&#x201A;a, ale progresywizm w Brazylii zostaĹ&#x201A; chwilowo powstrzymany, a ojcu Comblin nakazano opuĹ&#x203A;ciÄ&#x2021; kraj.

W styczniu roku, przy okazji konferencji urzÄ&#x2026;dzonej dla studentĂłw z uniwersytetu Harvarda, arcybiskup Câmara zaproponowaĹ&#x201A; przystÄ&#x2026;pienie komunistycznych Chin do ONZ i wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie Kuby w system poĹ&#x201A;udniowoamerykaĹ&#x201E;ski. TFP natychmiast zareagowaĹ&#x201A;o na tÄ&#x2122; wypowiedĹş. Wspomina o tym Sebastiao A. Ferrarini w ksiÄ&#x2026;Ĺźce La presse et lâ&#x20AC;&#x2122;archeveque rouge: â&#x20AC;&#x17E;W waĹźnym artykule opublikowanym w dzienniku O Estado de SĂŁo Paulo przewodniczÄ&#x2026;cy krajowej rady TFP (â&#x20AC;Ś) wyraĹźa absolutnÄ&#x2026; niezgodÄ&#x2122; na niepokojÄ&#x2026;ce propozycje dostojnika koĹ&#x203A;cielnego, ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; wedle jego opinii â&#x20AC;&#x201C; idzie Ĺ&#x203A;ladem Marksa, w charakterystyczny sposĂłb odwracajÄ&#x2026;c wartoĹ&#x203A;ci poprzez przyznanie prymatu ekonomii.â&#x20AC;?60 Po ukazaniu siÄ&#x2122; drukiem wspomnianej analizy autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira do Heldera Câmary przylgnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a zarĂłwno w Brazylii, jak i w caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie etykietka â&#x20AC;&#x17E;czerwonego arcybiskupaâ&#x20AC;?.61 W nastÄ&#x2122;pstwie siedemdziesiÄ&#x2122;ciodniowej kampanii czterdzieĹ&#x203A;ci karawan zorganizowanych przez zwolennikĂłw TFP odwiedziĹ&#x201A;o

miast i rozprowadziĹ&#x201A;o tysiÄ&#x2122;cy egzemplarzy â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?.

. W obliczu komunistycznego zagroĹźenia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a We wrzeĹ&#x203A;niu roku â&#x20AC;&#x201C; dziÄ&#x2122;ki wspĂłĹ&#x201A;pracy i przy wspĂłĹ&#x201A;udziale chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich demokratĂłw oraz znacznej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci duchowieĹ&#x201E;stwa â&#x20AC;&#x201C; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; w Chile objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; marksista, Salvador Allende. Znaczenie wypadkĂłw chilÄłskich rozciÄ&#x2026;gaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; szeroko poza granice kraju; byĹ&#x201A; to RenĂŠ Laurentin, Lâ&#x20AC;&#x2122;AmĂŠrique latine Ă lâ&#x20AC;&#x2122;heure de lâ&#x20AC;&#x2122;enfantement, Seuil, Paris , s. .

Sabastião Antonio Ferrarini, A Imprensa e o Arcebispo vermelho ( - ), Ediçþes Paulinas, São Paulo , s. . W wywiadzie udzielonym Orianie Fallaci w sierpniu r.

Câmara obwieĹ&#x203A;ciĹ&#x201A;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;zgadza siÄ&#x2122; z analizÄ&#x2026; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa kapitalistycznegoâ&#x20AC;? dokonanÄ&#x2026; przez Marksa, oraz pragnie â&#x20AC;&#x17E;spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa zbudowanego od samego poczÄ&#x2026;tku na fundamentach socjalizmu bez przelewu krwiâ&#x20AC;?. O. Fallaci, Intervista con la storia, wyd. , Biblioteca Universale Rizzoli, Milano

, s. , .

61 WĹ&#x203A;rĂłd biskupĂłw, ktĂłrzy z tego powodu zdystansowali siÄ&#x2122; wobec TFP, brazylÄłska opinia publiczna ze zdumieniem ujrzaĹ&#x201A;a biskupa Vincente Scherera i kardynaĹ&#x201A;a Eugenio Salesa.

Zob. â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr - , sierpieĹ&#x201E;-paĹşdzienik

.

59

60

%!

K !" # XX $% precedens o Ĺ&#x203A;wiatowej wadze. JuĹź w roku jeden z mĹ&#x201A;odszych dyrektorĂłw TFP w Brazylii, Fabio Vidigal Xavier da Silveira ( -

), w swej ksiÄ&#x2026;Ĺźce zatytuĹ&#x201A;owanej Frei, chilÄłski KiereĹ&#x201E;ski,62 ujawniĹ&#x201A; rolÄ&#x2122; odegranÄ&#x2026; przez przywĂłdcÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich demokratĂłw, Eduarda Frei63 oraz jego zwolennikĂłw w procesie komunizacji Chile. W â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;? pojawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; seria waĹźnych artykuĹ&#x201A;Ăłw autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira na ten temat, a w roku opublikowany zostaĹ&#x201A; manifest chilÄłskiego TFP rozwÄłajÄ&#x2026;cy tezÄ&#x2122;, iĹź komunizm nie doszedĹ&#x201A;by w Chile do wĹ&#x201A;adzy, gdyby katolicka opinia publiczna nie byĹ&#x201A;a ideologicznie skaĹźona i zdezorientowana.

W roku chilÄłskie TFP przedĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;o Pliniowi CorrĂŞi de Oliveira skrĂłt ksiÄ&#x2026;Ĺźki ujawniajÄ&#x2026;cej kolaboracjÄ&#x2122; ogromnej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci chilÄłskiego episkopatu i duchowieĹ&#x201E;stwa z marksistowskim eksperymentem Salvadora Allende. Pierwsza czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; owego studium, autorstwa Doktora Plinio, opublikowana pt. KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; w obliczu wzrastajÄ&#x2026;cego zagroĹźenia komunizmem. Apel do milczÄ&#x2026;cych biskupĂłw,64 prezentowaĹ&#x201A;a analizÄ&#x2122; sprzyjajÄ&#x2026;cej komunizmowi postawy brazylÄłskiej hierarchii koĹ&#x203A;cielnej. Praca myĹ&#x203A;liciela z SĂŁo Paulo dowodziĹ&#x201A;a, iĹź komunistyczna inďŹ ltracja krÄ&#x2122;gĂłw katolickich rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; czterdzieĹ&#x203A;ci lat wczeĹ&#x203A;niej â&#x20AC;&#x201C; symptomem dramatycznej sytuacji byĹ&#x201A;a m.in. skandalicznie prokomunistyczna poezja Pedra CasaldĂĄligi, biskupa SĂŁo Felix de Araguaia. KsiÄ&#x2026;Ĺźka koĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; gorÄ&#x2026;cym apelem do â&#x20AC;&#x17E;milczÄ&#x2026;cych biskupĂłwâ&#x20AC;?, by porzucili rezerwÄ&#x2122; i przemĂłwili. â&#x20AC;&#x17E;W rÄ&#x2122;ce MilczÄ&#x2026;cych â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; BĂłg wszystkie Ĺ&#x203A;rodki zaradzenia sytuacji: jest ich wielu i dzierĹźÄ&#x2026; wysokie a prestiĹźowe stanowiska.â&#x20AC;?65 I znowu jedynÄ&#x2026;, wymownÄ&#x2026; odpowiedziÄ&#x2026; byĹ&#x201A;a cisza!66 U schyĹ&#x201A;ku lat siedemdziesiÄ&#x2026;tych atmosfera polityczna w Brazylii znacznie siÄ&#x2122; zmieniĹ&#x201A;a wskutek liberalizacji reĹźimu â&#x20AC;&#x201C; tak zwanej Aber-

62 Fabio Vidigal Xavier da Silveira, Frei o Kerensky Chileno, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo

.

63 Eduardo Frei (

-

) paryski uczeĹ&#x201E; Maritaina; usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A; w praktyce zastosowaÄ&#x2021; politycznÄ&#x2026; utopiÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej demokracji poprzez â&#x20AC;&#x17E;rewolucjÄ&#x2122; w wolnoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? wspartÄ&#x2026; m. in. â&#x20AC;&#x17E;reformÄ&#x2026; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;?. Zob. Pierre Letamendia, Eduardo Frei, Beauchesne, Paris

; Fabio V. Xavier da Silveira, Frei o Kerensky Chileno.

64 Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, A Igreja ante a escalada da ameaça comunista. Apelo aos Bispos Silenciosos, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo . KsiÄ&#x2026;Ĺźka doczekaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; czterech wydaĹ&#x201E; w Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznym nakĹ&#x201A;adzie tys. egzemplarzy.

65 Ibidem, s. .

66 W tym samym czasie rzymski korespondent â&#x20AC;&#x17E;O Estado de S. Pauloâ&#x20AC;?, wĹ&#x201A;oski dziennikarz, Rocco Morabito donosiĹ&#x201A; w jednym z artykuĹ&#x201A;Ăłw, iĹź â&#x20AC;&#x17E;na watykaĹ&#x201E;skich stoĹ&#x201A;ach moĹźna byĹ&#x201A;o znaleĹşÄ&#x2021; egzemplarze ksiÄ&#x2026;Ĺźki Plinia CorrĂŞi de Oliveiraâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;O Estado de S. Pauloâ&#x20AC;?, IV .

%"

T !#= , R 7 , W4 27 | tura Politica.67 Proces Ăłw rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; podczas prezydentury Ernestio Geisela, a zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; za rzÄ&#x2026;dĂłw generaĹ&#x201A;a JoĂŁo Batista Figuereido.

W tym czasie lewica katolicka pod przewodnictwem nowych osobistoĹ&#x203A;ci, wĹ&#x203A;rĂłd ktĂłrych znaleĹşli siÄ&#x2122; kardynaĹ&#x201A;-arcybiskup SĂŁo Paulo, Paulo Evaristo Arns 68 oraz kardynaĹ&#x201A;-arcybiskup Fortaleza, AloĂ­sio Lorscheider,69 ponowiĹ&#x201A;a prĂłby zawĹ&#x201A;adniÄ&#x2122;cia spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwem.

. Trybalistyczno-komunistyczna koncepcja misji W roku , na kartach trzeciej â&#x20AC;&#x201C; dodanej po dwudziestu latach â&#x20AC;&#x201C; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Rewolucji i Kontrrewolucji Plinio CorrĂŞa de Oliveira wskazuje rodzÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;trybalistyczneâ&#x20AC;? prÄ&#x2026;dy w Ĺ&#x201A;onie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego, ktĂłre â&#x20AC;&#x17E;zamierzajÄ&#x2026; przeksztaĹ&#x201A;ciÄ&#x2021; szlachetnÄ&#x2026;, koĹ&#x203A;cistÄ&#x2026; i surowÄ&#x2026; sztywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; struktury koĹ&#x203A;cielnej â&#x20AC;&#x201C; takÄ&#x2026;, jakÄ&#x2026; ustanowiĹ&#x201A; Pan nasz Jezus Chrystus i uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;o dwadzieĹ&#x203A;cia wiekĂłw Ĺźycia religÄłnego â&#x20AC;&#x201C; w chrzÄ&#x2026;stkowatÄ&#x2026;, miÄ&#x2122;kkÄ&#x2026; i bezksztaĹ&#x201A;tnÄ&#x2026; tkankÄ&#x2122; diecezji i paraďŹ i bez okreĹ&#x203A;lonych granic terytorialnych, zĹ&#x201A;oĹźonych z grup religÄłnych, w ktĂłrych silna wĹ&#x201A;adza kanoniczna jest stopniowo zastÄ&#x2122;powana przez wynoszenie mniej lub bardziej ÂŤcharyzmatycznych Prezydent Geisel odwoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; ogĹ&#x201A;oszony przez siebie Akt Instytucjonalny nr (AI- ), poddajÄ&#x2026;cy parlament pod kontrolÄ&#x2122; wojska. ZniĂłsĹ&#x201A; karÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;mierci i cenzurÄ&#x2122; w radio i telewizji oraz zezwoliĹ&#x201A; niektĂłrym emigrantom politycznym na powrĂłt do kraju. Klarownej analizy czynnikĂłw, ktĂłre wywarĹ&#x201A;y wpĹ&#x201A;yw na proces Abertura Politica dostarcza Plinio CorrĂŞa de Oliveira w: Sou catĂłlico: posso ser contra a Reforma Agraria?, s. - . Później prezydent Figuereido ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; amnestiÄ&#x2122; dla wiÄ&#x2122;ĹşniĂłw politycznych oraz dekret o reorganizacji partii politycznych.

68 KardynaĹ&#x201A; Paulo Evaristo Arns, franciszkanin, zostaĹ&#x201A; przez PawĹ&#x201A;a VI mianowany arcybiskupem SĂŁo Paulo paĹşdziernika r., kardynaĹ&#x201A;em zaĹ&#x203A; lutego r. W maju tegoĹź roku sprzedaĹ&#x201A; paĹ&#x201A;ac biskupi w SĂŁo Paulo i przeniĂłsĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do zwykĹ&#x201A;ego domu w dzielnicy SumarĂŠ. Od poczÄ&#x2026;tku posĹ&#x201A;ugi biskupiej sztandarem swym uczyniĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;reformÄ&#x2122; rolnÄ&#x2026;â&#x20AC;? i walkÄ&#x2122; o prawa czĹ&#x201A;owieka. UwaĹźaĹ&#x201A; legalizacjÄ&#x2122; BrazylÄłskiej Partii Komunistycznej za â&#x20AC;&#x17E;nieuniknionÄ&#x2026;â&#x20AC;? i propagowaĹ&#x201A; utworzenie Partido dos Trabalhadores (PT), Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cej przedstawicieli lewicowego ruchu zwiÄ&#x2026;zkowego. Nie ustawaĹ&#x201A; w poparciu dla najbardziej postÄ&#x2122;powych teologĂłw Brazylii i caĹ&#x201A;ej Ameryki Ĺ aciĹ&#x201E;skiej. Po publikacji paĹşdziernika r. Declaração de ItaicĂ­, episkopalnego dokumentu o jawnie komunistycznych tendencjach, TFP opublikowaĹ&#x201A;o prasowe przesĹ&#x201A;anie zatytuĹ&#x201A;owane NĂŁo se iluda, EminĂŞncia, w ktĂłrym profesor CorrĂŞa de Oliveira zwrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do arcybiskupa SĂŁo Paulo nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cymi sĹ&#x201A;owy: â&#x20AC;&#x17E;Jednak niech siÄ&#x2122; Wasza Eminencja nie Ĺ&#x201A;udzi. Ludzie wciÄ&#x2026;Ĺź zapeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026; koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;y, wciÄ&#x2026;Ĺź przystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026; do sakramentĂłw. (â&#x20AC;Ś) Postawy podobne do tych, jakie prezentujÄ&#x2026; sygnatariusze dokumentu z ItaicĂ­, otwierajÄ&#x2026; poszerzajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przepaĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Nie pomiÄ&#x2122;dzy religiÄ&#x2026; a ludem, ale pomiÄ&#x2122;dzy ludem a biskupami SĂŁo Paulo. Hierarchia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a izoluje siÄ&#x2122; od kontekstu narodowego dokĹ&#x201A;adnie w takiej mierze, w jakiej zaniedbuje zwalczania dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci wywrotowej komunistĂłw.â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr - , listopad-grudzieĹ&#x201E; .

69 Biskup AloĂ­sio Lorscheider, franciszkanin, peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; sekretarza generalnego (

-

) i przewodniczÄ&#x2026;cego (

- ) CNBB. Mianowany przez PawĹ&#x201A;a VI arcybiskupem Fortalezy ( ) i kardynaĹ&#x201A;em ( ), od roku przewodniczyĹ&#x201A; zarĂłwno CELAM, jak i CNBB. 67

%#

K !" # XX $% prorokĂłwÂť, odpowiedniki strukturalistyczno-trybalistycznych czarownikĂłw. W koĹ&#x201E;cu nie bÄ&#x2122;dzie moĹźna odróşniÄ&#x2021; tych ÂŤprorokĂłwÂť od czarownikĂłw.â&#x20AC;?70 W tym samym roku, w ksiÄ&#x2026;Ĺźce zatytuĹ&#x201A;owanej Tubylczy trybalizm, komunistyczny ideaĹ&#x201A; misyjny dla Brazylii XXI stulecia71 Doktor Plinio poddaĹ&#x201A; analizie trzydzieĹ&#x203A;ci szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; dokumentĂłw nowej progresywistycznej misjologii, wskazujÄ&#x2026;c ich przenikanie w obrÄ&#x2122;b struktury KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.

WywracajÄ&#x2026;c tradycyjnÄ&#x2026; koncepcjÄ&#x2122; katolickÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; wedle ktĂłrej celem misji katolickich jest przynoszenie cywilizacji wraz z wiarÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; nowy prÄ&#x2026;d misjologiczny dostrzegĹ&#x201A; w trybalizmie szansÄ&#x2122; na wprowadzenie w Ĺźycie utopÄłnej wersji â&#x20AC;&#x17E;krĂłlestwa BoĹźegoâ&#x20AC;? na ziemi. Proces â&#x20AC;&#x17E;trybalizacjiâ&#x20AC;? jawi siÄ&#x2122; jako naturalny rezultat zaĹ&#x201A;amania cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, czego z nadziejÄ&#x2026; oczekuje teologia progresywistyczna. W istocie jednak â&#x20AC;&#x201C; jak uczy Ĺ&#x203A;w. Pius X â&#x20AC;&#x201C; poza chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwem istnienie Ĺźadnej prawdziwej cywilizacji nie jest moĹźliwe; zaprzeczenie cywilizacyjnej misji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w sposĂłb nieunikniony wiedzie ku powrotowi do plemiennego Ĺźycia dzikich. Doktor Plinio pisaĹ&#x201A; na ten temat: â&#x20AC;&#x17E;PowinniĹ&#x203A;my podkreĹ&#x203A;laÄ&#x2021;, iĹź najwiÄ&#x2122;kszy problem rodzÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; z owego delirium tkwi nie w samych misjonarzach ani teĹź w Indianach. Problem sprowadza siÄ&#x2122; do tego, w jaki sposĂłb taka ďŹ lozoďŹ a mogĹ&#x201A;a bezkarnie pojawiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w Ĺ&#x201A;onie Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matki â&#x20AC;&#x201C; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a po to, by zatruwaÄ&#x2021; seminaria, deformowaÄ&#x2021; misjonarzy i wypaczaÄ&#x2021; misje. A wszystko przy silnym wsparciu licznych sfer koĹ&#x203A;cielnych.72 Dwa lata później, kiedy w Nikaragui doszedĹ&#x201A; do wĹ&#x201A;adzy sandinizm, wydawaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122;, Ĺźe wybiĹ&#x201A;a godzina zwyciÄ&#x2122;stwa â&#x20AC;&#x17E;teologii wyzwoleniaâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Wyzwoliciele â&#x20AC;&#x201C; jak wspomina â&#x20AC;&#x201C; kardynaĹ&#x201A; LĂłpez Trujillo â&#x20AC;&#x201C; przeksztaĹ&#x201A;cili NikaraguÄ&#x2122; w polityczny poligon doĹ&#x203A;wiadczalny, na ktĂłrym z oddaniem i entuzjazmem dziaĹ&#x201A;ali. (â&#x20AC;Ś) TriumfujÄ&#x2026;cy sandinizm staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; awangardÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a ludowegoâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;?73 W Brazylii teologia P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

.

Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Tribalismo indĂ­gena, ideal comuno-missionĂĄrio para o Brasil no sĂŠculo XXI, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo . Karawany TFP odwiedziĹ&#x201A;y miasta rozprowadzajÄ&#x2026;c tysiÄ&#x2122;cy egzemplarzy ksiÄ&#x2026;Ĺźki w siedmiu kolejnych jej wydaniach. Na temat â&#x20AC;&#x17E;nowoczesnejâ&#x20AC;? misjologii zob. teĹź esej ks. MichaĹ&#x201A;a Poradowskiego El marxismo en la teologia de missiones w: El marxismo en la teologia, oraz tego samego autora Tribalismo y pstoral missionera, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;?, nr

- , maj-czerwiec

, s. - .

72 P. CorrĂŞa de Oliveira, Tribalismo indĂ­gena, s. .

73 A. Lopez Trujillo, La TeologĂ­a de la LiberaciĂłn: datos para su historia, â&#x20AC;&#x17E;Sillarâ&#x20AC;? nr

, styczeĹ&#x201E;-marzec

, s. .

70

71

%$

T !#= , R 7 , W4 27 | wyzwolenia miaĹ&#x201A;a swych liderĂłw medialnych w osobach ojcĂłw Leonarda i Clodoveo BoďŹ&#x20AC;, odpowiednio franciszkanina i serwity, protegowanych kardynaĹ&#x201A;a z SĂŁo Paulo, Paula Evarista Arnsa.

Pod koniec lutego

roku na przedmieĹ&#x203A;ciach SĂŁo Paulo odbyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; MiÄ&#x2122;dzynarodowy Kongres Teologiczny zorganizowany przez â&#x20AC;&#x17E;Ekumeniczne Stowarzyszenie TeologĂłw Trzeciego Ĺ&#x161;wiataâ&#x20AC;?. SkupiĹ&#x201A; on teologĂłw wyzwolenia z czterdziestu dwĂłch krajĂłw, w tym biskupĂłw, ksiÄ&#x2122;Ĺźy i zakonnikĂłw oraz â&#x20AC;&#x17E;zangaĹźowanychâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;wieckich. Honorowym przewodniczÄ&#x2026;cym Kongresu, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conego Eklezjologii Podstawowych WspĂłlnot, zostaĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Arns.

KoĹ&#x201E;cowa sesja tego spotkania przyniosĹ&#x201A;a otwartÄ&#x2026; apologiÄ&#x2122; rewolucji sandinistowskiej w Nikaragui, ktĂłra staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;stolicÄ&#x2026; teologii wyzwoleniaâ&#x20AC;?74. Ă&#x201C;w hoĹ&#x201A;d sandinizmowi zĹ&#x201A;oĹźono â&#x20AC;&#x201C; w obecnoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x17E;komendantaâ&#x20AC;? Daniela Ortegi, późniejszego marksistowskiego prezydenta Nikaragui, â&#x20AC;&#x17E;kapelanaâ&#x20AC;? rewolucji, ojca Uriela Moliny, jak rĂłwnieĹź Frei Be o, dominikanina sĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;cego z ciÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;cych naĹ&#x201E; oskarĹźeĹ&#x201E; o terroryzm â&#x20AC;&#x201C; w auli uniwersytetu katolickiego.

Atmosfera osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a prĂłg surrealizmu, kiedy biskup Pedro CasaldĂĄliga, ubrany w sandinistowski mundur otrzymany w podarunku od delegacji z Nikaragui, oĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Odziany w strĂłj partyzanta czujÄ&#x2122; siÄ&#x2122;, jakbym miaĹ&#x201A; na sobie szatÄ&#x2122; kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skÄ&#x2026;â&#x20AC;?. Później, wĹ&#x203A;rĂłd aplauzu, solennie zapewniĹ&#x201A;, iĹź bÄ&#x2122;dzie siÄ&#x2122; staraĹ&#x201A; uczciÄ&#x2021; ten â&#x20AC;&#x17E;sakrament wyzwolenia dzieĹ&#x201A;em, a jeĹ&#x203A;li przyjdzie potrzeba â&#x20AC;&#x201C; krwiÄ&#x2026;â&#x20AC;?.

TFP rozprowadziĹ&#x201A;o specjalne wydanie â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? zawierajÄ&#x2026;ce raport na temat â&#x20AC;&#x17E;nocy sandinistowskiejâ&#x20AC;? oraz dalsze przykĹ&#x201A;ady komunistycznej inďŹ ltracji krÄ&#x2122;gĂłw katolickich. ByĹ&#x201A;o to peĹ&#x201A;ne, ilustrowane opracowanie na temat zaistniaĹ&#x201A;ej sytuacji, zawierajÄ&#x2026;ce kopie peĹ&#x201A;nych tekstĂłw przemĂłwieĹ&#x201E;, zaopatrzone we wstÄ&#x2122;pnÄ&#x2026; analizÄ&#x2122; oraz klarowne komentarze autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira.75

. Ujawnienie rewolucyjnego charakteru Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych W tym samym okresie teologia wyzwolenia, choÄ&#x2021; potÄ&#x2122;piona przez Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Jana PawĹ&#x201A;a II w Puebla, znalazĹ&#x201A;a swĂłj najsilniejszy wyraz w Podstawowych WspĂłlnotach KoĹ&#x203A;cielnych (CEB), Javier Urcelay Alonso, Sandinismo en Nicaragua: uma revoluciĂłn liberadora?, â&#x20AC;&#x17E;Verboâ&#x20AC;?, nr - , paĹşdziernik-grudzieĹ&#x201E;

, s.

-

. Zob teş: Nicaragua. Les contradictions du sandinisme, red. P. Vayssière, Presses du CNRS, Paris

.

75 Zob. â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , lipiec-sierpieĹ&#x201E;

.

74

%%

K !" # XX $% ukazywanych przez media jako potÄ&#x2122;Ĺźna siĹ&#x201A;a rodzÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; w Brazylii.

W imiÄ&#x2122; Ewangelii czĹ&#x201A;onkowie owych wspĂłlnot orÄ&#x2122;dowali za walkÄ&#x2026; klas i noszÄ&#x2026;cymi marksistowskie piÄ&#x2122;tno przeksztaĹ&#x201A;ceniami spoĹ&#x201A;ecznymi w kraju.

Najskuteczniejszym gĹ&#x201A;osem ujawnienia rewolucyjnej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ksiÄ&#x2026;Ĺźka zatytuĹ&#x201A;owana Podstawowe WspĂłlnoty: wielu o nich mĂłwi, znajÄ&#x2026; je nieliczni â&#x20AC;&#x201C; TFP je opisuje, ktĂłra ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w sierpniu

roku i z miejsca zostaĹ&#x201A;a rozpowszechniona w caĹ&#x201A;ym kraju.76 Praca autorstwa braci Gustava AntĂ´nia i Luisa SĂŠrgia Solimeo zostaĹ&#x201A;a poprzedzona napisanym przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira rozdziaĹ&#x201A;em pt. Cele Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych w kontekĹ&#x203A;cie brazylÄłskim, w ktĂłrym prezes TFP ukazywaĹ&#x201A;, w jaki sposĂłb CNBB odgrywaĹ&#x201A;a w Brazylii rolÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;piÄ&#x2026;tej wĹ&#x201A;adzyâ&#x20AC;?, jako narzÄ&#x2122;dziem posĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; Podstawowymi WspĂłlnotami.77 W dalszej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci pracy, przy wykorzystaniu olbrzymiej dokumentacji, analizie poddana zostaĹ&#x201A;a Geneza, organizacja, doktryna i dziaĹ&#x201A;anie Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych. Z analizy tej wynikaĹ&#x201A;a bezsprzecznie wywrotowa natura owych wspĂłlnot â&#x20AC;&#x201C; wszak propagowaĹ&#x201A;y one zajmowanie siĹ&#x201A;Ä&#x2026; posiadĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci zarĂłwno miejskich, jak i wiejskich, bunty w fabrykach, wszelkiego rodzaju zastraszanie i wzniecanie niepokojĂłw w celu obalenia istniejÄ&#x2026;cego systemu spoĹ&#x201A;eczno-politycznego Brazylii.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira zdeďŹ niowaĹ&#x201A; wysiĹ&#x201A;ki Podstawowych WspĂłlnot jako â&#x20AC;&#x17E;krucjatÄ&#x2122; bez krzyĹźaâ&#x20AC;?.78

76 P. CorrĂŞa de Oliveira, Gustavo Antonio Solimeo, Luis SĂŠrgio Solimeo, As CEBs... das quais muito se fala, pouco se conhece. A TFP as descreve como sĂŁo, Vera Cruz, SĂŁo Paulo

. SzeĹ&#x203A;Ä&#x2021; wydaĹ&#x201E; ksiÄ&#x2026;Ĺźki przyniosĹ&#x201A;o w sumie tys. egzemplarzy oraz

tys. ezgemplarzy w wydaniu obrazkowym. Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Suspeita estapafĂşrdia e juĂ­zo temerĂĄrio, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, IX

. Zob. teĹź Antonio Augusto Borelli Machado, Le comunitĂ ecclesiali in Brasile: una crociata senza croce, â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;?, nr , grudzieĹ&#x201E;

.

77 Plinio CorrĂŞa de Oliveira utrzymuje, iĹź nowoczesnym paĹ&#x201E;stwem, zwĹ&#x201A;aszcza BrazyliÄ&#x2026;, rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026; nie tylko trzy tradycyjne wĹ&#x201A;adze (wykonawcza, ustawodawcza i sÄ&#x2026;downicza), lecz rĂłwnieĹź dwie inne, rĂłwnie â&#x20AC;&#x17E;nieformalneâ&#x20AC;?, co wpĹ&#x201A;ywowe. SÄ&#x2026; to media i episkopat. â&#x20AC;&#x17E;W ostatniej ksiÄ&#x2026;Ĺźce twierdziĹ&#x201A;em, iĹź BrazyliÄ&#x2026; rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026; jedynie trzy wĹ&#x201A;adze: wykonawcza, ustawodawcza i sÄ&#x2026;downicza. DziĹ&#x203A; jednak istniejÄ&#x2026; jeszcze dwie inne wĹ&#x201A;adze, o wyraĹşnie wiÄ&#x2122;kszym wpĹ&#x201A;ywie na opiniÄ&#x2122; publicznÄ&#x2026;. Czwarta wĹ&#x201A;adza to media, ktĂłrych prestiĹź opiera siÄ&#x2122; w znacznie wiÄ&#x2122;kszym stopniu na Ĺ&#x201A;atwowiernoĹ&#x203A;ci naiwnych niĹź na aprobacie czytelnikĂłw autentycznie wyksztaĹ&#x201A;conych. PiÄ&#x2026;tÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2026; jest CNBB, ktĂłra â&#x20AC;&#x201C; z wyjÄ&#x2026;tkiem rzadkich przypadkĂłw czy chwalebnych wyjÄ&#x2026;tkĂłw â&#x20AC;&#x201C; rĂłwnieĹź wywiera znacznie wiÄ&#x2122;kszy wpĹ&#x201A;yw na ludzi Ĺ&#x201A;atwowiernych aniĹźeli na prawdziwych ludzi wiary.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Prevenido para toniďŹ car, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VII

. Zob. teĹź Idem, Ditatorialismo publicitĂĄrio centrista, â&#x20AC;&#x17E;Foha de S. Paulo, VIII

.

78 P. CorrĂŞa de Oliveira, As metas das CEBs, w: As CEBs â&#x20AC;Ś, s. .

%&

T !#= , R 7 , W4 27 | â&#x20AC;&#x17E;Zasadniczo Podstawowe WspĂłlnoty KoĹ&#x203A;cielne prowadzÄ&#x2026; politycznÄ&#x2026; krucjatÄ&#x2122; (â&#x20AC;Ś) ktĂłra nie wyklucza moĹźliwoĹ&#x203A;ci odejĹ&#x203A;cia od walki prowadzonej legalnymi metodami cywilnymi w kierunku uĹźycia przemocy, jeĹ&#x203A;li nie bÄ&#x2122;dzie innego sposobu narzucenia zamierzonych reform.â&#x20AC;?79 HiszpaĹ&#x201E;ski historyk Ricardo de la Cierva w ksiÄ&#x2026;Ĺźce pt. JesuĂ­tas, Iglesia y Marxismo w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb przedstawia gĹ&#x201A;Ăłwne aspekty przygotowanego przez TFP studium: â&#x20AC;&#x17E;Ideologiczny klucz do Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych stanowi niemal zawsze teologia wyzwolenia. (â&#x20AC;Ś) ChociaĹź w zamyĹ&#x203A;le swych propagatorĂłw wspĂłlnoty funkcjonujÄ&#x2026; na zasadzie odosobnionych punktĂłw, uczeni z TFP pokazujÄ&#x2026;, iĹź w istocie tworzÄ&#x2026; one doskonale skoordynowanÄ&#x2026; sieÄ&#x2021;, ktĂłrej poczÄ&#x2026;tek znajduje siÄ&#x2122; na lewym skrzydle konferencji episkopatu. (â&#x20AC;Ś) Jeden z kluczy do Podstawowych WspĂłlnot leĹźy w ich schizmatyckiej tendencji do tworzenia nowego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, stojÄ&#x2026;cego w opozycji do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a instytucjonalnego.â&#x20AC;?80 HiszpaĹ&#x201E;ski historyk wyraĹźa zdumienie poparciem udzielanym zbuntowanym wspĂłlnotom przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; instytucjonalny: â&#x20AC;&#x17E;Konferencja episkopatu Brazylii jest najliczniejszym tego typu ciaĹ&#x201A;em na Ĺ&#x203A;wiecie. SkĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; ona z ÂŤmilczÄ&#x2026;cej wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ciÂť zdominowanej przez lewicowÄ&#x2026;, skĹ&#x201A;aniajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ku teologii wyzwolenia, mniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Ta nie przekraczajÄ&#x2026;ca liczby szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu biskupĂłw mniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; skĹ&#x201A;ania zazwyczaj umiarkowanych do gĹ&#x201A;osowania za swoimi decyzjami. (â&#x20AC;Ś) Ta sama lewica brazylÄłskiego episkopatu kieruje ruchem Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych, odpowiedzialnym za wprowadzenie do spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa brazylÄłskiego caĹ&#x201A;kowicie nowej formy uprawiania polityki, posuniÄ&#x2122;tej aĹź do przeksztaĹ&#x201A;cania koĹ&#x203A;cielnych wspĂłlnot w ÂŤdoraĹşnÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122; wyborczÄ&#x2026;Âť.â&#x20AC;?81 sierpnia

roku Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ta Kongregacja Nauki Wiary wydaĹ&#x201A;a instrukcjÄ&#x2122; Libertatis Nuntio 82, nieodwoĹ&#x201A;alnie potÄ&#x2122;piajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; teologiÄ&#x2122; wyzwolenia. marca

roku ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kolejny dokument dotyczÄ&#x2026;cy Ibidem, s.

.

Ricardo de la Cierva, JesuĂ­tas, Iglesia y Marxismo - . La teologia de la liberaciĂłn desenmascarada, Plaza & JanĂŠs Editores, Madrid

, s.

-

.

81 Ibidem, s.

-

.

82 Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Libertatis Nuntio z sierpnia

r., w: AAS, t. ,

, s.

- ; Denz.-H, nr - .

79

80

%'

K !" # XX $% chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej wolnoĹ&#x203A;ci i wyzwolenia, Libertatis conscientia,83 przedstawiany jako â&#x20AC;&#x17E;pozytywneâ&#x20AC;? podejĹ&#x203A;cie do tego samego tematu. Oba dokumenty, zatwierdzone przez Jana PawĹ&#x201A;a II, tworzÄ&#x2026; jedno przesĹ&#x201A;anie, ktĂłre kĹ&#x201A;adzie kres ĹźÄ&#x2026;daniom nowego prÄ&#x2026;du teologicznego oraz ruchowi inspirowanych przezeĹ&#x201E; Podstawowych WspĂłlnot KoĹ&#x203A;cielnych.

ZarĂłwno doktrynalny, jak i praktyczny wkĹ&#x201A;ad TFP w walkÄ&#x2122; z teologiÄ&#x2026; wyzwolenia w Ameryce Ĺ aciĹ&#x201E;skiej jest niezaprzeczalny. DziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat po zorganizowanej przez stowarzyszenie demaskatorskiej kampanii jeden z prekursorĂłw teologii wyzwolenia, ojciec Joseph Comblin, wielokrotnie oskarĹźany przez TFP, wyznaĹ&#x201A; w jednym z wywiadĂłw, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;Podstawowe WspĂłlnoty KoĹ&#x203A;cielne sÄ&#x2026; wszÄ&#x2122;dzie marginalizowane, likwidowane i wĹ&#x203A;ciekle krytykowane. DziĹ&#x203A; stanowiÄ&#x2026; one mniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pozbawionÄ&#x2026; jakiegokolwiek wpĹ&#x201A;ywu na lokalne Ĺ&#x203A;rodowiska koĹ&#x203A;cielneâ&#x20AC;?.84

. TFP na Ĺ&#x203A;wiecie: rozwĂłj antykomunistycznej epopei Do koĹ&#x201E;ca lat siedemdziesiÄ&#x2026;tych zasiÄ&#x2122;g dziaĹ&#x201A;ania TFP rozszerzyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na caĹ&#x201A;Ä&#x2026; AmerykÄ&#x2122; Ĺ aciĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, stamtÄ&#x2026;d zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; w jeszcze szybszym tempie â&#x20AC;&#x201C; na Stany Zjednoczone i EuropÄ&#x2122;. PodstawowÄ&#x2026; rolÄ&#x2026; stowarzyszeĹ&#x201E; podÄ&#x2026;ĹźajÄ&#x2026;cych Ĺ&#x203A;ladem Plinia CorrĂŞi de Oliveira byĹ&#x201A;a walka z komunizmem prowadzÄ&#x2026;cym na wszystkich kontynentach psychologicznÄ&#x2026; wojnÄ&#x2122;; walka toczona poprzez przeciwstawianie komunizmowi prawoĹ&#x203A;ci doktryny katolickiej.

W grudniu

roku, kiedy Ĺ&#x203A;wiatowe media gĹ&#x201A;osiĹ&#x201A;y swe poparcie dla nowo wybranego prezydenta Francji, Mi eranda, TFP dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;ce wĂłwczas w trzynastu krajach Ĺ&#x203A;wiata, opublikowaĹ&#x201A;o skierowane do narodĂłw Zachodu orÄ&#x2122;dzie Plinia CorrĂŞi de Oliveira zatytuĹ&#x201A;owane Co oznacza samorzÄ&#x2026;dny socjalizm dla komunizmu: barierÄ&#x2122; czy pomost?85 Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Libertatis conscientia z marca

r., w: AAS, t. ,

, s. - ; Denz.-H, nr - . InstrukcjÄ&#x2122; tÄ&#x2122; poprzedziĹ&#x201A;a nota Kongregacji Nauki Wiary (AAS, t. ,

, s. - ), w ktĂłrej potÄ&#x2122;piono ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; teologa Leonarda BoďŹ&#x20AC;a OFM, Church, Charism and Power, Crossroad, New York

.

84 Cyt. za Expoente da teologia da libertação confessa o fracasso das comunidades eclesiais de base, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; .

85 P. CorrĂŞa de Oliveira, O socialismo autogestionĂĄrio: em vista do comunismo, barreira ou cabeça-de-ponte? To szeĹ&#x203A;ciostronicowe przesĹ&#x201A;anie ukazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; grudnia

r. w â&#x20AC;&#x17E;The Washington Postâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;Frankfurter Allgemeine Zeitungâ&#x20AC;?, później zaĹ&#x203A; zostaĹ&#x201A;o przedrukowane w

pismach, w krajach i w jÄ&#x2122;zykach w Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznym nakĹ&#x201A;adzie egzemplarzy.

W Wielkiej Brytanii peĹ&#x201A;ny tekst opublikowaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;The Observerâ&#x20AC;?, jednostronicowe streszczenie â&#x20AC;&#x17E;The Guardianâ&#x20AC;?, krĂłtki zaĹ&#x203A; komunikat â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;The Daily Telegraphâ&#x20AC;?. Zob. teĹź P. CorrĂŞa de Oliveira, Autogestion socialiste: les tĂŞtes tombent Ă lâ&#x20AC;&#x2122;enterpise, Ă la maison, Ă lâ&#x20AC;&#x2122;ĂŠcole, Tradition, Famille, PropriĂŠtĂŠ, Paris

.

83

&(

T !#= , R 7 , W4 27 | BadajÄ&#x2026;c program Mi eranda przez pryzmat kryteriĂłw przedstawionych w Rewolucji i Kontrrewolucji brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel dowiĂłdĹ&#x201A;, iĹź rewolucjÄ&#x2122; francuskÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy z samorzÄ&#x2026;dnym socjalizmem â&#x20AC;&#x17E;caĹ&#x201A;a genealogia rewolucji z lat

i

oraz rewolucji na Sorbonie z roku

â&#x20AC;?.86 Autor posĹ&#x201A;ania pokazaĹ&#x201A;, iĹź program samorzÄ&#x2026;dnego socjalizmu zmierza do rozbicia spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa na autonomiczne komĂłrki drogÄ&#x2026; transformacji dokonywanej nie tylko w dziedzinie przemysĹ&#x201A;u, handlu i rolnictwa, ale teĹź w sferze rodziny, szkoĹ&#x201A;y i funkcjonowania caĹ&#x201A;ego spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa, po to, by dokonaÄ&#x2021; przewrotu w prywatnym Ĺźyciu kaĹźdej osoby.

Znaczenie podstawowych tematĂłw, zwiÄ&#x2026;zanych z tym dokumentem, poruszonych przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira nie ograniczaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; bynajmniej do samej tylko Francji.87 Poprzez swe wystÄ&#x2026;pienie, zakoĹ&#x201E;czone historycznymi sĹ&#x201A;owami Ĺ&#x203A;w. Piusa X, peĹ&#x201A;nymi nadziei, iĹź Francja na powrĂłt zalĹ&#x203A;ni blaskiem pierwszej cĂłry KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; on otworzyÄ&#x2021; oczy opinii publicznej caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata.

Trudno zmierzyÄ&#x2021; efekty tego waĹźkiego tekstu, ktĂłry zostaĹ&#x201A; rozpowszechniony w caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. W kaĹźdym razie po jego publikacji program Mi eranda gwaĹ&#x201A;townie straciĹ&#x201A; we Francji popularnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, a francuski prezydent zostaĹ&#x201A; zmuszony do czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowego przynajmniej zaniechania planowanych pierwotnie reform.

Neosocjalizm Mi eranda Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy historyczno-ideologiczna ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; z zapoczÄ&#x2026;tkowanÄ&#x2026; w roku

przez Gorbaczowa88 pieriestrojkÄ&#x2026;.

W obu przypadkach dostrzegamy prĂłbÄ&#x2122; uwolnienia siÄ&#x2122; marksizmu od etatystycznego opakowania w celu podÄ&#x2026;Ĺźenia w kierunku spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa samorzÄ&#x2026;dnego, opisanego przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira w trzeciej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Rewolucji i Kontrrewolucji.

Nowy kierunek procesu rewolucyjnego odnotowaĹ&#x201A; swĂłj pierwszy spektakularny sukces listopada

roku â&#x20AC;&#x201C; upadek muru berliĹ&#x201E;skiego. Kiedy Polska, Niemcy Wschodnie, CzechosĹ&#x201A;owacja i WÄ&#x2122;gry P. CorrĂŞa de Oliveira, AutogestĂŁo, dedo e fuxico, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?,

XII

.

Innym czĹ&#x201A;owiekiem-symbolem socjalizmu poczÄ&#x2026;tku lat osiemdziesiÄ&#x2026;tych byĹ&#x201A; Hiszpan, Felipe Gonzalez. HiszpaĹ&#x201E;skie TFP podniosĹ&#x201A;o ostrzegawczy alarm ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2026; pt. EspaĂąa, anestesiada sin percibirlo, amordazada sin quererlo, extraviada sin saberlo. La obra del PSOE, Editorial Fernando III el Santo, Madrid

.

88 Na temat â&#x20AC;&#x17E;liberalizacjiâ&#x20AC;? przeprowadzanej pod hasĹ&#x201A;em gĹ&#x201A;astnosti (

) i pieriestrojki (

), stanowiÄ&#x2026;cych prawdopodobnie najwiÄ&#x2122;ksze przedsiÄ&#x2122;wziÄ&#x2122;cie propagandowe w dziejach komunizmu, zob. krytyczne uwagi Françoise Thom, Le moment Gorbatchev, Hache e, Paris

; Mario Furlan, I volti di Gorbaciov, Greco Editori, Milano ; Hubert Bassot, Du nouveau Ă lâ&#x20AC;&#x2122;Est? Niet, Pierre TĂŠqui, Paris ; Hans Huyn, Tromperie sur les ĂŠtique es, Documentation chrĂŠtienne, Lousanne .

86 87

&

K !" # XX $% wyrywaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; z sowieckiego bloku, Plinio CorrĂŞa de Oliveira rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; akcjÄ&#x2122; zbierania podpisĂłw na rzecz poparcia niepodlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Litwy, pozostawionej przez ZachĂłd wĹ&#x201A;asnemu losowi. Przeprowadzona w ciÄ&#x2026;gu niespeĹ&#x201A;na trzech miesiÄ&#x2122;cy kampania PrĂł Lituânia livre przyniosĹ&#x201A;a

podpisĂłw, zyskujÄ&#x2026;c miejsce w KsiÄ&#x2122;dze RekordĂłw Guinnessa jako najwiÄ&#x2122;ksza tego typu akcja w historii. MikroďŹ lm z podpisami przekazano uroczyĹ&#x203A;cie litewskiemu parlamentowi grudnia roku.89 sierpnia

roku niepodlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Litwy zostaĹ&#x201A;a ostatecznie uznana przez kraje Zachodu, a wrzeĹ&#x203A;nia â&#x20AC;&#x201C; przez ZwiÄ&#x2026;zek Sowiecki. NiedĹ&#x201A;ugo potem to samo staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź udziaĹ&#x201A;em pozostaĹ&#x201A;ych paĹ&#x201E;stw baĹ&#x201A;tyckich.

Upadek Ĺźelaznej kurtyny i wydarzenia zachodzÄ&#x2026;ce w Europie Wschodniej przyniosĹ&#x201A;y nowe pytania dotyczÄ&#x2026;ce dalszego ciÄ&#x2026;gu pieriestrojki, potwierdzajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie â&#x20AC;&#x201C; w caĹ&#x201A;ej peĹ&#x201A;ni tragicznej oczywistoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; klÄ&#x2122;skÄ&#x2122; komunistycznej utopii.90 W artykule-manifeĹ&#x203A;cie pt.

Komunizm i antykomunizm u progu ostatniej dekady tysiÄ&#x2026;clecia, opublikowanym z poczÄ&#x2026;tkiem marca roku na Ĺ&#x201A;amach ponad piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciu najwiÄ&#x2122;kszych Ĺ&#x203A;wiatowych dziennikĂłw, Plinio CorrĂŞa de Oliveira zauwaĹźa z charakterystycznÄ&#x2026; dlaĹ&#x201E; przenikliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;: â&#x20AC;&#x17E;CaĹ&#x201A;e obecne zamieszanie w geograďŹ i europejskiej objawia siÄ&#x2122; tu i Ăłwdzie w róşnorakich kontekstach i znaczeniach, zdominowanych jednakowoĹź przez fenomen, ktĂłry je przenika i Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy niczym wielki wspĂłlny impuls: jest nim Niezadowolenie. (â&#x20AC;Ś) WĹ&#x203A;ciekĹ&#x201A;y ogieĹ&#x201E; rozprzestrzenia siÄ&#x2122; po caĹ&#x201A;ym sowieckim imperium rozbÄłajÄ&#x2026;c je: oto pĹ&#x201A;omienie gigantycznego ÂŤniezadowoleniaÂť. Niezadowolenia tych, ktĂłrzy na nic siÄ&#x2122; nie zgadzajÄ&#x2026;, a ktĂłrym ďŹ zycznie przeszkadza siÄ&#x2122; mĂłwiÄ&#x2021;, poruszaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; czy choÄ&#x2021;by powstaÄ&#x2021;, krĂłtko mĂłwiÄ&#x2026;c â&#x20AC;&#x201C; zademonstrowaÄ&#x2021; jakÄ&#x2026;kolwiek skutecznÄ&#x2026; róşnicÄ&#x2122; zapatrywaĹ&#x201E;. (â&#x20AC;Ś) Prawdopodobnie jest to najpowszechniejsze i najbardziej totalne Niezadowolenie w caĹ&#x201A;ej historii. (â&#x20AC;Ś) JeĹźeli niezadowolenie Delegacja zĹ&#x201A;oĹźona z jedenastu czĹ&#x201A;onkĂłw róşnych oddziaĹ&#x201A;Ăłw TFP pod przewodnictwem dra Caio V. Xaviera de Solveiry, dyrektora paryskiego biura TFP, dostarczyĹ&#x201A;a grudnia

r. w Wilnie mikroďŹ lm z niebotycznÄ&#x2026; liczbÄ&#x2026; podpisĂłw do rÄ&#x2026;k wĹ&#x201A;asnych prezydenta Vytautasa Landsbergisa.

90 â&#x20AC;&#x17E;SiĹ&#x201A;a komunizmu tkwi w jego nieograniczonej zdolnoĹ&#x203A;ci niszczenia, jego sĹ&#x201A;aboĹ&#x203A;Ä&#x2021; zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; w niezdolnoĹ&#x203A;ci tworzenia. JeĹ&#x203A;li komunizm da siÄ&#x2122; zdeďŹ niowaÄ&#x2021; jako ruch, ktĂłry w pierwszej fazie niszczy wszystko z wyjÄ&#x2026;tkiem samego siebie, a w drugiej â&#x20AC;&#x201C; paraliĹźuje spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo, to sÄ&#x2026;dzÄ&#x2122;, Ĺźe w trzeciej fazie rozpocznie on proces samozniszczenia.â&#x20AC;? Carlos Franqui, From Paralysis to Self-Destruction, w: Debates on the Future of Communism, red. Vladimir Tismaneanu i Judith Shapiro, Macmillan, London

, s. .

89

&

T !#= , R 7 , W4 27 | w Ĺ&#x203A;wiecie sowieckim rozwÄłaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; bÄ&#x2122;dzie w ten sposĂłb, nie natraďŹ ajÄ&#x2026;c po drodze na ĹźadnÄ&#x2026; powaĹźniejszÄ&#x2026; przeszkodÄ&#x2122;, nawet niezbyt bystry obserwator wydarzeĹ&#x201E; politycznych dostrzeĹźe punkt ďŹ nalny takiego ruchu: upadek wĹ&#x201A;adzy sowieckiej w caĹ&#x201A;ym ogromnym imperium, do niedawna otoczonym ĹźelaznÄ&#x2026; kurtynÄ&#x2026;, oraz narastanie z gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi powstaĹ&#x201A;ych w ten sposĂłb ruin jednego, niezmierzonego, grzmiÄ&#x2026;cego krzyku oburzenia zniewolonych i przeĹ&#x203A;ladowanych.â&#x20AC;?91 Dwa lata później, w wywiadzie udzielonym maja roku DiĂĄrio Las AmĂŠricas z Miami, Plinio CorrĂŞa de Oliveira oĹ&#x203A;wiadcza: â&#x20AC;&#x17E;ByÄ&#x2021; moĹźe niedaleki jest dzieĹ&#x201E;, w ktĂłrym dyskusyjna autentycznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; odwrotu komunizmu okaĹźe siÄ&#x2122; niczym wiÄ&#x2122;cej jak metamorfozÄ&#x2026;, a przepoczwarzona larwa pofrunie w postaci ÂŤpiÄ&#x2122;knegoÂť motyla samorzÄ&#x2026;dnoĹ&#x203A;ci... Wszak teoretycy komunizmu, podobnie jak jego czoĹ&#x201A;owi przywĂłdcy â&#x20AC;&#x201C; od Marksa i Engelsa aĹź po Gorbaczowa â&#x20AC;&#x201C; ukazywali samorzÄ&#x2026;dnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jako ostatecznÄ&#x2026; i najbardziej wyrazistÄ&#x2026; formÄ&#x2122; komunizmu, jako jego kwintesencjÄ&#x2122;. (â&#x20AC;Ś) W ten sposĂłb komunizm â&#x20AC;&#x201C; pozornie pokonany â&#x20AC;&#x201C; rozprzestrzeniĹ&#x201A;by siÄ&#x2122; na caĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;wiat, potwierdzajÄ&#x2026;c ostrzeĹźenie zawarte w proroctwie fatimskim: jeĹźeli ludzie nie poprawiÄ&#x2026; swego Ĺźycia, Rosja rozszerzy swe bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy po Ĺ&#x203A;wiecie!â&#x20AC;?92

. Rok : ogĂłlny oglÄ&#x2026;d Ĺ&#x203A;wiata Ostatni publiczny manifest autorstwa Plinia CorrĂŞi de Oliveira ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; grudnia roku na Ĺ&#x201A;amach dziennika â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?.

Skierowany do uczestnikĂłw amerykaĹ&#x201E;skiego spotkania na szczycie odbywajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; w Miami w dniach -

grudnia owego roku, kreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; wymowny obraz sytuacji miÄ&#x2122;dzynarodowej koĹ&#x201E;ca wieku. SĹ&#x201A;owa zamykajÄ&#x2026;ce to przesĹ&#x201A;anie na nowo wyraĹźajÄ&#x2026; ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w zwyciÄ&#x2122;stwo 91 P. CorrĂŞa de Oliveira, Communism and Anti-communism on the Threshold of the Millenniumâ&#x20AC;&#x2122;s Last Decade, â&#x20AC;&#x17E;The Wall Street Journalâ&#x20AC;?, II . Manifest opublikowano po raz pierwszy w â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;? z II . W innym tekĹ&#x203A;cie Doktor Plinio zastanawia siÄ&#x2122;: â&#x20AC;&#x17E;Pytam zatem: Gorbaczow plus pieriestrojka, plus upadek Ĺźelaznej kurtyny, plus wizyta rosyjskiej gĹ&#x201A;owy paĹ&#x201E;stwa u Jana PawĹ&#x201A;a II, plus spotkanie Gorbaczow-Bush nad cudownymi wodami Malty, w ktĂłrych niegdyĹ&#x203A; odbÄłaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; okrÄ&#x2122;ty krzyĹźowcĂłw, czy to wszystko nie jest kolosalnym manewrem wikĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cym caĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;wiat w sidĹ&#x201A;a polityki konwergencji i samorzÄ&#x2026;dnoĹ&#x203A;ci, ktĂłra popchnie kaĹźdy narĂłd o dwa kroki ku komunizmowi?â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Um comentĂĄrio atual, uma antiga previsĂŁo, â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?, II .

92 P. CorrĂŞa de Oliveira, Wywiad dla â&#x20AC;&#x17E;DiĂĄrio Las AmĂŠricasâ&#x20AC;?, V . W innym wywiadzie Doktor Plinio stwierdziĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Gorbaczow nie poĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; kresu reĹźimowi komunistycznemu, lecz uratowaĹ&#x201A; go od raka etatyzmuâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;Expresoâ&#x20AC;? (Ekwador), V .

&!

K !" # XX $% cywilizacji chrześcijańskiej, ufność, która od początku stanowi dominujący rys apostolskiego zaangażowania zarówno Plinia Corrêi de Oliveira, jak i TFP. Poniżej prezentujemy pełny tekst dokumentu, brzmiącego niemal jak historyczny testament Doktora Plinio: „TFP obu Ameryk

. Wyraża swe zaniepokojenie odnośnie: • Porażającej obojętności i bierności zarówno rozmaitych sfer kościelnych, politycznych, intelektualnych i finansowych, jak również mediów, wobec nieudolnego reżimu komunistycznego w kraju zwanym niegdyś „Perłą Antyli”, bierności posuwającej się wręcz do współdziałania z jego sędziwym twórcą i przywódcą, Fidelem Castro.

• Pełnego niekonsekwencji, podwójnego standardu stosowanego przez instytucje i rządy niektórych krajów amerykańskich, zakładającego z jednej strony liberalną, wręcz pojednawczą, politykę wobec reżimu kubańskiego, z drugiej zaś – nieugiętą, nie cofającą się przed użyciem siły dyplomatycznej, postawę wobec byłego reżimu haitańskiego.

• Zręcznej metamorfozy niezliczonych osobistości lewicy, które po upadku muru berlińskiego, nie odrzucając swej rewolucyjnej przeszłości ani nie wyrzekając się swych egalitarnych celów, objęły znaczące stanowiska polityczne dzięki zwykłej zmianie etykietek i przyjęciu nowych metod działania.

• Sposobu, w jaki jednostki te wykorzystują swą polityczną władzę dla promowania rewolucji kulturalnej, uderzającej zdecydowanie w fundamentalne zasady cywilizacji chrześcijańskiej, przez paraliżowanie zdrowych reakcji opinii publicznej.

• Niszczycielskiego potencjału – zapalnika socjoekonomicznego chaosu – w rękach latynoamerykańskich terrorystów i grup partyzanckich wspieranych przez obce państwa.

• Trwającego kryzysu duchowego, który dotyka Świętego Rzymskiego Apostolskiego Kościoła Katolickiego, wraz z jego nieuniknionymi konsekwencjami dla społeczeństwa świeckiego, oraz równoczesnego postępu czynionego przez sekty, religie animistyczne, a nawet ruchy satanistyczne. . Wyraża ubolewanie z powodu: • Arogancji, z jaką bojownicy homoseksualizmu domagają się w róż-

&"

T !#= , R 7 , W4 27 | nych krajach amerykaĹ&#x201E;skich rzekomych ÂŤprawÂť, jawnie sprzeciwiajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; prawom BoĹźym i naturalnym. â&#x20AC;˘ Niewypowiedzianej presji wywieranej przez instytucje miÄ&#x2122;dzynarodowe i organizacje spoĹ&#x201A;eczne na kontynencie w kwestii aborcji, antykoncepcji (konferencja ONZ w Kairze), rozwodĂłw, konkubinatu, eutanazji i innych rodzajĂłw zĹ&#x201A;a ukierunkowanego na niszczenie rodziny. â&#x20AC;˘ EksperymentĂłw przeprowadzanych na ludzkich embrionach oraz analogicznych doĹ&#x203A;wiadczeĹ&#x201E; genetycznych i eugenicznych, ktĂłre w sposĂłb bestialski ignorujÄ&#x2026; elementarne zasady religÄłno-etyczne. â&#x20AC;˘ Eskalacji handlu narkotykami, jak rĂłwnieĹź projektĂłw legalizacji Ĺ&#x203A;miercionoĹ&#x203A;nych naĹ&#x201A;ogĂłw. â&#x20AC;˘ ZĹ&#x201A;owieszczej wspĂłĹ&#x201A;pracy mediĂłw w zakresie rozprzestrzeniania trucizny ÂŤwartoĹ&#x203A;ciÂť antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich, wĹźerajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; w samÄ&#x2026; duszÄ&#x2122; cywilizacji. . FormuĹ&#x201A;uje powaĹźne zastrzeĹźenia wobec: â&#x20AC;˘ Beztroskiego poĹ&#x203A;piechu, z jakim niektĂłre krÄ&#x2122;gi polityczne prÄ&#x2026; ku globalnej integracji za pomocÄ&#x2026; metod zacierajÄ&#x2026;cych granice paĹ&#x201E;stw, toĹźsamoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kulturowÄ&#x2026;, a nawet suwerennoĹ&#x203A;Ä&#x2021; narodowÄ&#x2026; (o ile zupeĹ&#x201A;nie ich nie likwidujÄ&#x2026;cych). â&#x20AC;˘ Jawnego w tychĹźe krÄ&#x2122;gach braku zrozumienia wysoce dwuznacznych konsekwencji analogicznego przykĹ&#x201A;adu inĹźynierii spoĹ&#x201A;ecznej, jakim jest traktat z Maastricht, budzÄ&#x2026;cy sprzeciw milionĂłw EuropejczykĂłw. â&#x20AC;˘ Podsycanej przez media irracjonalnej fascynacji rozwojem gospodarczym i pozbawionej umiaru ufnoĹ&#x203A;ci pokĹ&#x201A;adanej w nim jako odpowiedzi na wszystkie nasze problemy, przy jednoczesnym odsuwaniu na dalszy plan wzrastajÄ&#x2026;cego gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego kryzysu duchowego i moralnego caĹ&#x201A;ego kontynentu. â&#x20AC;˘ SzaleĹ&#x201E;czych nadziei, jakie niektĂłrzy pokĹ&#x201A;adajÄ&#x2026; w powstaniu cyber-cywilizacji, caĹ&#x201A;kowitego lekcewaĹźenia nieodĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie jej towarzyszÄ&#x2026;cych zagroĹźeĹ&#x201E; oraz powaĹźnych szkĂłd wynikajÄ&#x2026;cych z przemian psychologicznych, moralnych i kulturowych, nieuchronnie przez niÄ&#x2026; powodowanych. â&#x20AC;˘ Nieustannie rosnÄ&#x2026;cych wpĹ&#x201A;ywĂłw politycznych, spoĹ&#x201A;ecznych i ekonomicznych organizacji pozarzÄ&#x2026;dowych (NGO) â&#x20AC;&#x201C; z ktĂłrych wiele posiada programy wyraĹşnie rewolucyjne (jak np. promocja powrotu do przeciwnego cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej trybalizmu)

&#

K !" # XX $% – uwidocznionych podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w roku , jak również międzynarodowej hojności dla tego typu organizacji.

• Nakładania drakońskich ograniczeń – budżetowych i innych – na siły zbrojne, w iluzorycznym pojmowaniu nowej rzeczywistości państwowej i międzynarodowej.

• Ostrych głosów oskarżających siły zbrojne o gwałcenie praw człowieka komunistycznych partyzantów – głosów, które w przedziwny sposób milkną w obliczu brutalnych zbrodni dokonywanych przez rewolucyjnych terrorystów na mieszkańcach miast i wsi tak znaczących krajów, jak Kolumbia czy Peru. . Publicznie wzywa przywódców półkuli zachodniej zebranych w Miami do: • Otwartej, głębokiej i szczegółowej dyskusji na temat zarówno powyższych, jak też innych ważkich problemów rzutujących na przyszłość Ameryk; konstruktywnej debaty, której nie będzie hamować obawa przed brakiem porozumienia.

• Proponowania zdrowych rozwiązań owych problemów, podejmowanych w pełnej zgodności z autentyczną tradycją chrześcijańską, ucieleśniającą uprawnione aspiracje narodów obu Ameryk.

• Stosowania z całą rzetelnością środków politycznych, ekonomicznych i edukacyjnych koniecznych dla natychmiastowej normalizacji sytuacji narodu kubańskiego. . Z nadzieją spogląda na • Jutrzenkę zwiastującą zdrowe odrzucenie Rewolucji antychrześcijańskiej na wielu frontach i przez rosnącą liczbę narodów zachodniej półkuli, szczególnie w środowiskach ubogich i robotniczych.

• Przebudzenie opinii publicznej skierowane przeciw zalewowi programów telewizyjnych oraz produkcji innych mediów, które – jako nośniki niemoralności – w sposób szczególnie destrukcyjny wpływają na dzieci i młodzież.

• Odrzucenie przez wyborców jawnie lewackich kandydatów do fotela prezydenckiego w Brazylii, Meksyku, Kolumbii, Peru, Argentynie i Salwadorze.

• Utratę twarzy przez „teologię wyzwolenia” oraz upadek jej Podstawowych Wspólnot, nawet wśród najbardziej dotkniętych nędzą odłamów społeczeństwa.

&$

T !#= , R 7 , W4 27 | • Zanik w społeczeństwach Zachodu ideologicznej obsesji egalitaryzmu, tak sprzyjającego socjalizmowi i komunizmowi.

• Znakomite perspektywy – mocno oparte na trwałym fundamencie cywilizacji chrześcijańskiej – otwierające się za sprawą tych wydarzeń przed współpracą Ameryki Łacińskiej ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą.

Przeto TFP obu Ameryk: • Podkreśla swe głębokie i stałe przekonanie, że kiedy ludzie decydują się współpracować z łaską Bożą, rozwój historii „przynosi cuda”. Lekcji tej udziela nam średniowieczna Europa, która wychodząc od przesiąkniętego dekadentyzmem społeczeństwa starożytnego Rzymu i zalewających go barbarzyńskich hord, osiągnęła pod każdym względem bezprecedensowy poziom religijno-kulturalno-gospodarczy.

• Z niezachwianą pewnością głosi, iż pomimo moralnych wstrząsów, materialnych kryzysów oraz wszelkiego rodzaju pułapek przygotowywanych przez wrogów Kościoła i cywilizacji chrześcijańskiej, Ameryki doświadczą olśniewającego ożywienia chrześcijaństwa, co w roku

w Fatimie przepowiedziała Matka Boża słowami obietnicy: W końcu jednak moje Niepokalane Serce zatriumfuje!”93

. Plinio Corrêa de Oliveira jako „Ojciec” i „Założyciel” W ciągu trzydziestu pięciu lat – od założenia brazylijskiego TFP aż do śmierci – Plinio Corrêa de Oliveira osobiście napisał lub też bezpośrednio inspirował powstanie setek manifestów, deklaracji, materiałów prasowych, listów otwartych oraz różnego rodzaju posłań, zarówno we własnym imieniu, jak i w imieniu oddziałów TFP na całym świecie.94

93 P. Corrêa de Oliveira, As Americas rumo ao ° milênio: convicções, apprensões e esperanças das TFP do continente, „Catolicismo”, nr , grudzień . Tłumaczenie angielskie: The Americas on the Dawn of the Third Millenium: Convictions, Apprehensions and Hopes of the Hemispheric TFPs, „The Washington Post”, XII .

94 Do ostatnich chwil życia prowadził tygodniowo cztery konferencje dla wszystkich członków TFP w São Paulo; odbywał również liczne spotkania formacyjno-naukowe. W sumie liczba konferencji przeprowadzonych przez Doktora Plinio dla członków TFP przekracza dwadzieścia tysięcy.

&%

K !" # XX $% U schyĹ&#x201A;ku Ĺźycia, wykazujÄ&#x2026;c niewiarygodnÄ&#x2026; aktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; zarazem jako czĹ&#x201A;owiek prowadzÄ&#x2026;cy gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie Ĺźycie wewnÄ&#x2122;trzne, dostosowane do modelu zarysowanego przez Ĺ&#x203A;w. PawĹ&#x201A;a: â&#x20AC;&#x17E;Teraz juĹź nie ja ĹźyjÄ&#x2122;, lecz Ĺźyje we mnie Chrystusâ&#x20AC;?.95 W przypadku Plinia CorrĂŞi de Oliveira dziaĹ&#x201A;anie zawsze stanowiĹ&#x201A;o zewnÄ&#x2122;trzny wyraz Ĺźycia nadprzyrodzonego wypĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;cego z modlitwy róşaĹ&#x201E;cowej, codziennej Komunii Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej oraz, nade wszystko, staĹ&#x201A;ego czuwania nad wĹ&#x201A;adzami duszy. WspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw Doktora Plinio uderzaĹ&#x201A;o charakterystyczne dlaĹ&#x201E; poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie cnĂłt pozornie sprzecznych, takich jak prostota i roztropnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ogromna walecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wielka uprzejmoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, wrÄ&#x2122;cz sĹ&#x201A;odycz. WokĂłĹ&#x201A; tej ojcowskiej postaci nieustannie narastaĹ&#x201A;a miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przywiÄ&#x2026;zanie uczniĂłw uwielbiajÄ&#x2026;cych nazywaÄ&#x2021; siebie jego dzieÄ&#x2021;mi. Deklaracja TFP opublikowana listopada roku, miesiÄ&#x2026;c po Ĺ&#x203A;mierci Plinia CorrĂŞi de Oliveira, dostarcza poruszajÄ&#x2026;cego Ĺ&#x203A;wiadectwa: â&#x20AC;&#x17E;PoĹ&#x203A;rĂłd burz nowoczesnoĹ&#x203A;ci, przykĹ&#x201A;ad jego Ĺźycia, niezachwiana wiara i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boka poboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; byĹ&#x201A;y i nieustannie sÄ&#x2026;, rĂłwnieĹź teraz, kiedy BĂłg powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; go do siebie, duchowym wsparciem dla wszystkich czĹ&#x201A;onkĂłw brazylÄłskiego TFP oraz innych bratnich stowarzyszeĹ&#x201E; w innych krajach. Wielu zawdziÄ&#x2122;cza mu niezmiernÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122; wytrwania w wierze. Wielu innych â&#x20AC;&#x201C; niegdyĹ&#x203A; waĹ&#x201A;Ä&#x2122;sajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; po krÄ&#x2122;tych, zwodniczych drogach Ĺ&#x203A;wiata â&#x20AC;&#x201C; jego sĹ&#x201A;owom, jego oddaniu, jego poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceniu zawdziÄ&#x2122;cza powrĂłt na prostÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;cieĹźkÄ&#x2122;.

Jego troska o kaĹźdego czĹ&#x201A;onka TFP nie znaĹ&#x201A;a granic; moĹźemy stwierdziÄ&#x2021;, Ĺźe nie ma ani jednego czĹ&#x201A;onka czy teĹź wspĂłĹ&#x201A;pracownika, ktĂłry nie widziaĹ&#x201A;by w nim prawdziwego ojca.

Ta ojcowska opieka dochodziĹ&#x201A;a do szczytu w momentach zagroĹźenia dĂłbr duchowych u tych, ktĂłrych OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w jakiĹ&#x203A; sposĂłb mu powierzyĹ&#x201A;a. Nigdy nie zaniedbywaĹ&#x201A; okazji zrobienia troskliwego gestu, udzielenia sĹ&#x201A;owa porady czy zachÄ&#x2122;ty.â&#x20AC;?96 Deklaracja TFP wspomina szczegĂłlny dar OpatrznoĹ&#x203A;ci, ktĂłrym uhonorowany zostaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira. ByĹ&#x201A;a to zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rozeznawania duchĂłw (na temat rozeznawania duchĂłw zobacz Ä&#x2020;wiczenia duchowe Ĺ&#x203A;w. Ignacego Loyoli - przyp. red.). Kapucyn, biskup

Ga , .

Un homem de FĂŠ, pensamento, luta e Ação, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr - , listopad-grudzieĹ&#x201E;

.

95

96

&&

T !#= , R 7 , W4 27 | Vital Maria Gonçalves de Oliveira97 â&#x20AC;&#x201C; postaÄ&#x2021; wĹ&#x203A;rĂłd brazylÄłskiego duchowieĹ&#x201E;stwa szczegĂłlnie przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira ukochana â&#x20AC;&#x201C; twierdziĹ&#x201A;, iĹź posiadaĹ&#x201A; odziedziczonÄ&#x2026; po matce zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; psychologicznej penetracji, pozwalajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; rozpoznawaÄ&#x2021; dobre i zĹ&#x201A;e intencje osoby. Doktor Plinio posiadaĹ&#x201A; podobne uzdolnienie â&#x20AC;&#x201C; potraďŹ Ĺ&#x201A; przeniknÄ&#x2026;Ä&#x2021; psychikÄ&#x2122; i mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; osoby, z ktĂłrÄ&#x2026; rozmawiaĹ&#x201A;, czy nawet â&#x20AC;&#x201C; na ktĂłrej fotograďŹ Ä&#x2122; patrzyĹ&#x201A;. ZdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owa stanowiĹ&#x201A;a wynik zarĂłwno naturalnego talentu, jak i szczegĂłlnego Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;a nadprzyrodzonego. Nie powinno to dziwiÄ&#x2021;, wszak KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; uczy, iĹź naturalne zdolnoĹ&#x203A;ci czĹ&#x201A;owieka pnÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w gĂłrÄ&#x2122; i udoskonalajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; poprzez praktykowanie cnĂłt oraz dary Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, ktĂłre sÄ&#x2026; niezbÄ&#x2122;dne â&#x20AC;&#x201C; jak mĂłwi Leon XIII â&#x20AC;&#x201C; dla â&#x20AC;&#x17E;sprawiedliwego, prowadzÄ&#x2026;cego Ĺźycie w Ĺ&#x201A;asceâ&#x20AC;?.98

. PomiÄ&#x2122;dzy niezrozumieniem a potwarzÄ&#x2026; Na przestrzeni swego dĹ&#x201A;ugiego Ĺźycia Plinio CorrĂŞa de Oliveira miaĹ&#x201A; wielkich admiratorĂłw, szczegĂłlnie w sferach koĹ&#x203A;cielnych.99 ZnaleĹşli siÄ&#x2122; w tym gronie tak znamienici obroĹ&#x201E;cy wiary, jak kardynaĹ&#x201A; Slipyj100 czy kardynaĹ&#x201A; Mindszenty, jak kardynaĹ&#x201A;owie Aloisi Masella, Pizzardo, StaďŹ&#x20AC;a, Ciappi, EcheverrĂ­a Ruiz, Stickler, Oddi, jak Ĺ&#x203A;wiatowej sĹ&#x201A;awy teologowie: ojcowie Anastasio GutiĂŠrrez, Victorino RodrĂ­guez, Antonio Royo MarĂ­n. â&#x20AC;&#x17E;Wszystkich, ktĂłrzy chcÄ&#x2026; ĹźyÄ&#x2021; zboĹźnie w Chrystusie Jezusie â&#x20AC;&#x201C; ostrzega Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty PaweĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; spotkajÄ&#x2026; przeĹ&#x203A;ladowania.â&#x20AC;?101 Trudno znaleĹşÄ&#x2021; zaĹ&#x201A;oĹźyciela jakiejkolwiek instytucji katolickiej, ktĂłry by nie cierpiaĹ&#x201A; niezrozumienia czy przeĹ&#x203A;ladowaĹ&#x201E;. Oczywistego przykĹ&#x201A;adu dostarcza tu postaÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;w. Ignacego Loyoli, ktĂłremu â&#x20AC;&#x201C; zanim uzyskaĹ&#x201A; zgodÄ&#x2122; O biskupie Vitalu zob. rozdz. II, przypis .

Leon XIII, Encyklika Divinum illud munus z maja

r., w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. II, s. .

99 DzieĹ&#x201A;o Plinia CorrĂŞa de Oliveira nie podlegaĹ&#x201A;o nigdy oďŹ cjalnej cenzurze koĹ&#x203A;cielnej. RĂłwnieĹź krytycznej noty Konferencji Eposkopatu Brazylii opublikowanej kwietnia

r. w formie artykuĹ&#x201A;u prasowego, a nie koĹ&#x203A;cielnego dekretu, nie moĹźna uznaÄ&#x2021; za cenzurÄ&#x2122;. Zob. odpowiedĹş TFP opublikowanÄ&#x2026; w â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;? i innych dziennikach kwietnia

r.; zob. teĹź G. A. Solimeo, L. S. Solimeo, Analyse par la TFP brĂŠsilienne dâ&#x20AC;&#x2122;une prise de position da la CNBB sur la â&#x20AC;&#x2DC;TFP et sa famille dâ&#x20AC;&#x2122;âmesâ&#x20AC;&#x2122;, SociĂŠtĂŠ Française pour la DĂŠfense de la Tradition, Famille et PropriĂŠtĂŠ, Paris

; zob. teĹź The NCBB note on the Brazilian TFP: Unfounded statements, Biased and impassioned assesments, Tradition Family, Property â&#x20AC;&#x201C; Bureau for the United Kingdom, London .

100 UkraiĹ&#x201E;ski kardynaĹ&#x201A; Jozef Slipyj byĹ&#x201A; goĹ&#x203A;ciem TFP w SĂŁo Paulo wrzeĹ&#x203A;nia

r. Plinio CorrĂŞa de Oliveira wydaĹ&#x201A; z tej okazji przyjÄ&#x2122;cie na jego czeĹ&#x203A;Ä&#x2021;, w ktĂłrym uczestniczyĹ&#x201A;y waĹźne postaci duchowieĹ&#x201E;stwa, siĹ&#x201A; zbrojnych i lokalnych wyĹźszych sfer. Zob. â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , listopad

.

101 Tm , .

97

98

&'

K !" # XX $% na zaĹ&#x201A;oĹźenie zakonu â&#x20AC;&#x201C; zarzucano, iĹź jest â&#x20AC;&#x17E;nawiedzonyâ&#x20AC;? i oĹ&#x203A;miokrotnie stawiano go przed sÄ&#x2026;dem. WiÄ&#x2122;cej, juĹź po zatwierdzeniu zgromadzenia przez StolicÄ&#x2122; ApostolskÄ&#x2026;, paryski wydziaĹ&#x201A; teologiczny (ktĂłry trzy wieki wczeĹ&#x203A;niej potÄ&#x2122;piĹ&#x201A; zakony ĹźebrzÄ&#x2026;ce) krytykowaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;nowinkiâ&#x20AC;? Towarzystwa Jezusowego, stawiajÄ&#x2026;c mu zarzut, iĹź powstaĹ&#x201A;o raczej w celu burzenia niĹź budowania, a jego dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zakĹ&#x201A;Ăłca pokĂłj religÄłny.

To samo Towarzystwo Jezusowe zostaĹ&#x201A;o zlikwidowane przez Watykan w roku i nie istniaĹ&#x201A;o do roku

, czyli przez caĹ&#x201A;y tragiczny okres dojrzewania, wybuchu i rozprzestrzeniania siÄ&#x2122; rewolucji francuskiej.102 Potwarz â&#x20AC;&#x201C; niegdyĹ&#x203A; rozpowszechniana za pomocÄ&#x2026; sĹ&#x201A;owa mĂłwionego, później zaĹ&#x203A; spotÄ&#x2122;gowana przez media â&#x20AC;&#x201C; stanowi odwiecznÄ&#x2026; broĹ&#x201E; Rewolucji, uĹźywanÄ&#x2026; do podwaĹźania wiarygodnoĹ&#x203A;ci jej oponentĂłw. â&#x20AC;&#x17E;KĹ&#x201A;amcie, kĹ&#x201A;amcie, zawsze coĹ&#x203A; z tego zostanieâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; brzmi znane powiedzenie przypisywane Wolterowi.

W przypadku Plinia CorrĂŞi de Oliveira niezrozumienie i potwarz dotykaĹ&#x201A;y bardziej jego dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci niĹź myĹ&#x203A;li. Potwarz skierowana przeciwko samej osobie zaĹ&#x201A;oĹźyciela TFP zawieraĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w oskarĹźeniu o chÄ&#x2122;Ä&#x2021; stworzenia kultu zarĂłwno wĹ&#x201A;asnej osoby, jak i osoby matki, Dony Lucilii103. Najistotniejsze natomiast przejawy niezrozumienia dotyczyĹ&#x201A;y szczegĂłlnego powoĹ&#x201A;ania, zarĂłwno jego samego, jak teĹź TFP: walki w celu przywrĂłcenia chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego Ĺ&#x201A;adu spoĹ&#x201A;ecznego i w jego obronie, prowadzonej w zgodzie z naukÄ&#x2026; papieskiego Magisterium.

OskarĹźenia pĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y z najróşniejszych sfer, gĹ&#x201A;Ăłwnie jednak pochodziĹ&#x201A;y z dwĂłch przeciwstawnych sobie krÄ&#x2122;gĂłw: lewicy socjalistyczno-komunistycznej104 i niektĂłrych Ĺ&#x203A;rodowisk â&#x20AC;&#x17E;tradycjonalistycznejâ&#x20AC;?

102 Na temat kasaty Towarzystwa Jezusowego zob. Paul Dudon SJ, De la suppression de la Compagnie de JĂŠsus ( - ) w: â&#x20AC;&#x17E;Revue des questions historiquesâ&#x20AC;?, t. ,

, s. - (zawiera breve Klemensa XIV z lipca , Dominus ac Redemptor). â&#x20AC;&#x17E;PrawdziwÄ&#x2026; przyczynÄ&#x2026; kasaty byĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jak w

r. napisaĹ&#x201A; Henri de Bonald â&#x20AC;&#x201C; wrogoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wobec wĹ&#x201A;adzy religÄłnej i monarchicznej, ktĂłrych wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie ksztaĹ&#x201A;cÄ&#x2026;cy mĹ&#x201A;odzieĹź zakon byĹ&#x201A; mocnym ďŹ laremâ&#x20AC;?. H. de Bonald, Riposta a nuove oďŹ&#x20AC;ese contro una celebre Compagnia, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Tip. Galeati, Imola

, s. .

103 Na temat oskarĹźenia o â&#x20AC;&#x17E;niestosownÄ&#x2026;â&#x20AC;? czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; dla profesora Plinia CorrĂŞi de Oliveira zob. pracÄ&#x2122; opublikowanÄ&#x2026; przez TFP w jego obronie: A. A. Borelli Machado, A. Sinke GuimarĂŁes, G. A.Solimeo, J. S. ClĂĄ Dias, Refutação da TFP a uma investida frustra, Sociedade Brasileira de Defesa da Tradição, FamĂ­lia e Propriedade, SĂŁo Paulo

, t. I, s.

- ; oraz dwa artykuĹ&#x201A;y prasowe: A TFP aďŹ rma sua posição doutrinĂĄria e interpela opositor, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, sierpnia

; â&#x20AC;&#x17E;Voltando as costas a uma controvĂŠrsia, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VIII

.

104 W lutym r., w czterech nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cych po sobie emisjach programu Escucha Chile, Radio Moskwa zaatakowaĹ&#x201A;o chilÄłskie TFP w zwiÄ&#x2026;zku z wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie wydanÄ&#x2026; przez nie ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; milczenia w Chile. listopada

r. dziennik â&#x20AC;&#x17E;Izwiestiaâ&#x20AC;?, oďŹ cjalny organ prasowy rzÄ&#x2026;du sowieckiego, wyraziĹ&#x201A; swÄ&#x2026; caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; solidarnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z publicystycznym atakiem na oddziaĹ&#x201A; TFP w Caracas oraz jego siostrzane stowarzyszenie w Wenezueli, AsociaciĂłn Civil Resistencia.

'(

T !#= , R 7 , W4 27 | prawicy.105 Prawdziwy tajfun oszczerstw zostaĹ&#x201A; zrÄ&#x2122;cznie skanalizowany w tak zwanym â&#x20AC;&#x17E;ruchu antysekciarskimâ&#x20AC;?. W roku

, we wstÄ&#x2122;pie do studium na temat â&#x20AC;&#x17E;prania mĂłzgĂłwâ&#x20AC;?, Plinio CorrĂŞa de Oliveira ujawniĹ&#x201A; totalitarnÄ&#x2026; i antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; naturÄ&#x2122; owego ruchu.106 Jeden z pierwszych, a zarazem najbardziej gwaĹ&#x201A;townych przypadkĂłw â&#x20AC;&#x17E;medialnej wrzawyâ&#x20AC;?107 miaĹ&#x201A; miejsce w roku w Rio Grande do Sul, kiedy TFP zaangaĹźowaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w rozpowszechnianie listu pasterskiego biskupa de Castro Mayera O nierozerwalnoĹ&#x203A;ci maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;stwa.

Ten sam biskup otwarcie interwieniowaĹ&#x201A; w obronie szkalowanego stowarzyszenia listem protestacyjnym, z ktĂłrego zacytujemy wielce wymowny fragment: â&#x20AC;&#x17E;Kampania ta jest noĹ&#x203A;nikiem tak wielkiej niesprawiedliwoĹ&#x203A;ci, Ĺźe nie mogÄ&#x2122; powstrzymaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; od jej oprotestowania. Protest mĂłj jest tym bardziej stanowczy, Ĺźe zwaĹźywszy na me zwiÄ&#x2026;zki z TFP, oszczercza kampania uderza takĹźe w mojÄ&#x2026; godnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; biskupa Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. (â&#x20AC;Ś) Gdyby zatem TFP byĹ&#x201A;o stowarzyszeniem wywrotowym, nazistowsko-faszystowskim, gdyby zakĹ&#x201A;ĂłcaĹ&#x201A;o porzÄ&#x2026;dek publiczny, gdyby wbrew naturalnemu Ĺ&#x201A;adowi odrywaĹ&#x201A;o dzieci od rodzicĂłw, to co naleĹźaĹ&#x201A;oby powiedzieÄ&#x2021; o biskupie, ktĂłry utrzymuje nieustanny kontakt z takim stowarzyszeniem, ktĂłry zna wszelkie aspekty Prof. Massimo Introvigne stawia hipotezÄ&#x2122;, ktĂłrÄ&#x2026; sam okreĹ&#x203A;la mianem â&#x20AC;&#x17E;niepokojÄ&#x2026;cejâ&#x20AC;? czy wrÄ&#x2122;cz â&#x20AC;&#x17E;zĹ&#x201A;oĹ&#x203A;liwejâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;W ostatnich latach, we Francji zwĹ&#x201A;aszcza, choÄ&#x2021; nie tylko, rozmaite publikacje â&#x20AC;&#x17E;lefebvrystowskieâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;sedewakantystyczneâ&#x20AC;? prowadziĹ&#x201A;y niezwykle zaĹźarte kampanie przeciwko ÂŤsektomÂť. Nie dziwiĹ&#x201A;yby one, gdyby chodziĹ&#x201A;o tu tylko, czy gĹ&#x201A;Ăłwnie, o obronÄ&#x2122; tradycyjnej doktryny katolickiej. Jednak w rzeczy samej publicystyka tego rodzaju przyjmuje za swoje argumenty laickiego ruchu antysekciarskiego i chÄ&#x2122;tnie atakuje takie elementy Ĺ&#x203A;wiata katolickiego, jak TFP czy Opus Dei. Pojawia siÄ&#x2122; zatem zasadne podejrzenie, iĹź ruch antysekciarski uĹźywa grup lefebvrystowskich i sedewakantystycznych w charakterze oddziaĹ&#x201A;Ăłw szturmowych, ktĂłre rzuca siÄ&#x2122; do pierwszego ataku na bagnety, by, rzecz jasna, w odpowiednim momencie je poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciÄ&#x2021;, jako Ĺźe â&#x20AC;&#x201C; przyjmujÄ&#x2026;c kryteria ruchu antysekciarskiego â&#x20AC;&#x201C; grupy te da siÄ&#x2122; Ĺ&#x201A;atwo wpisaÄ&#x2021; w kategoriÄ&#x2122; sekt, gdy tylko pojawi siÄ&#x2122; taka potrzeba.â&#x20AC;? M. Introvigne, â&#x20AC;&#x17E;Se eâ&#x20AC;? e â&#x20AC;&#x17E;dri oâ&#x20AC;? di persecuzione: le ragioni di una controversia, w: G. Cantoni, M. Introvigne, LibertĂ Religiosa, â&#x20AC;&#x17E;Se eâ&#x20AC;? e â&#x20AC;&#x17E;Dri oâ&#x20AC;? di persecuzione, CristianitĂ , Piacenza , s. .

106 Studium to ukazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w numerze (styczeĹ&#x201E;

) â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? pod tytuĹ&#x201A;em Lavagem cerebral â&#x20AC;&#x201C; um mito ao serviço da nova Inquisição terapĂŞutica. Zob. teĹź David G. Bromley, The Brainwashing. Deprogramming Controversy: Sociological, Psychological, Legal and Historical Perspectives, The Edwin Mellen Press, New York-Toronto

. W maju

r. Stowarzyszenie PsychologĂłw AmerykaĹ&#x201E;skich oceniĹ&#x201A;o uĹźycie teorii â&#x20AC;&#x17E;prania mĂłzgĂłwâ&#x20AC;? w zastosowaniu do ruchĂłw religÄłnych jako â&#x20AC;&#x17E;nienaukoweâ&#x20AC;?. Zob. M. Introvigne, Lâ&#x20AC;&#x2122;Opus Dei e il movimento antise e, â&#x20AC;&#x17E;CristianitĂ â&#x20AC;?, nr , maj .

107 Termin ten zostaĹ&#x201A; ukuty przez samego Doktora Plinio w celu zwrĂłcenia uwagi na zorganizowanÄ&#x2026;, publicznÄ&#x2026; akcjÄ&#x2122; oczerniania, rozpÄ&#x2122;tanÄ&#x2026; przeciwko TFP. 105

'

K !" # XX $% jego dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci i chÄ&#x2122;tnie zgadza siÄ&#x2122; na padajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ze strony stowarzyszenia propozycjÄ&#x2122; rozpowszechniania listu pasterskiego sprzeciwiajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; rozwodom i stajÄ&#x2026;cego w obronie BoĹźych praw w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie? Biskup taki, jako pozostajÄ&#x2026;cy z nim w zmowie, byĹ&#x201A;by wspĂłĹ&#x201A;winny.â&#x20AC;?108 Najbardziej zjadliwe ataki na TFP przypuszczano we Francji ( )109, w Wenezueli (

)110, ponownie w Brazylii ( )111 i w Hiszpanii ( ). Ostatni z wymienionych przypadkĂłw przeĹ&#x203A;ladowania, inspirowany przez wspomniany juĹź â&#x20AC;&#x17E;ruch antysekciarskiâ&#x20AC;?, doprowadziĹ&#x201A; do â&#x20AC;&#x17E;porwaniaâ&#x20AC;? jednego z mĹ&#x201A;odych czĹ&#x201A;onkĂłw TFP, Santiago Canalsa Comy, ktĂłrego zamierzano brutalnymi metodami â&#x20AC;&#x17E;odprogramowaÄ&#x2021;â&#x20AC;? w celu â&#x20AC;&#x17E;zwrĂłceniaâ&#x20AC;? go rodzinie.112 Wydarzenie to skĹ&#x201A;oniĹ&#x201A;o ojca Antonia Royo MarĂ­na, jednego z wielkich wspĂłĹ&#x201A;czesnych teologĂłw, do publicznego wystÄ&#x2026;pienia w obronie hiszpaĹ&#x201E;skiego TFP: â&#x20AC;&#x17E;Wiele okazji pozwoliĹ&#x201A;o mi blisko poznaÄ&#x2021; zarĂłwno TFP, jak teĹź kilku jej prominentnych czĹ&#x201A;onkĂłw z caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata. PoznaĹ&#x201A;em organizacjÄ&#x2122;, sposĂłb zarzÄ&#x2026;dzania niÄ&#x2026;, jej walkÄ&#x2122;, jej rozwĂłj i jej List biskupa AntĂ´nio de Castro Mayera opublikowany w numerze â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? z czerwca . Z kolei TFP zareagowaĹ&#x201A;o na oszczerstwa dokumentem zatytuĹ&#x201A;owanym A TFP em legitima defesa, opublikowanym w specjalnym wydaniu miesiÄ&#x2122;cznika nr (czerwiec ) oraz w licznych dziennikach.

109 ByĹ&#x201A; to anonimowy paszkwil, rĂłwnie oszczerczy, co powierzchowny i pozbawiony logiki, ktĂłrÄ&#x2026; szczyci siÄ&#x2122; francuska inteligencja. TFP odpowiedziaĹ&#x201A;o naĹ&#x201E; dwutomowÄ&#x2026; pracÄ&#x2026; zatytuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; Imbroglio, DĂŠtraction, DĂŠlire. Remarques sur un Rapport concernant les TFP, Association Française pour la DĂŠfense, de la Tradition, de la Famille, de la PropriĂŠtĂŠ, Paris .

Pomimo to paszkwil ten, znany pod nazwÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;raportu Joyeuxâ&#x20AC;?, od nazwiska osoby, w ktĂłrej później odkryto jego autora, byĹ&#x201A; w dalszym ciÄ&#x2026;gu cytowany i rozpowszechniany w pĂłĹ&#x201A;jawnych publikacjach skierowanych przeciw TFP. 110 Atak ten doprowadziĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; za sprawÄ&#x2026; dekretu rzÄ&#x2026;dowego z listopada

r. â&#x20AC;&#x201C; do rozwiÄ&#x2026;zania w Wenezueli AsociaciĂłn Civil Resistencia, stowarzyszenia autonomicznego, lecz powiÄ&#x2026;zanego z dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cym w krajach TFP. W roku

, w celu uchronienia siÄ&#x2122; przed dalszymi atakami TFP opublikowaĹ&#x201A;o pracÄ&#x2122; Plinia CorrĂŞi de Oliveira, Guerreiros da Virgem â&#x20AC;&#x201C; A rĂŠplica da Autenticidade, A TFP sem segredos, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo

oraz ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; A. Sinke GuimarĂŁesa, Servitudo ex Caritate, Artpress, SĂŁo Paulo

.

111 TFP odpowiedziaĹ&#x201A;o artykuĹ&#x201A;em pt. Usando o mesmo realejo, mais uma vez investe contra a TFP o tablĂłide de Zero hora. A TFP se defende, ktĂłry ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w â&#x20AC;&#x17E;Correio do Povoâ&#x20AC;? z lutego .

112 Santiago Canals Coma, Renace la persecuciĂłn religiosa en EspaĂąa? Historia de un secuestro, Editorial Ramiro el Monje, Zaragoza . â&#x20AC;&#x17E;W obliczu Boga oĹ&#x203A;wiadczam uroczyĹ&#x203A;cie â&#x20AC;&#x201C; zeznaje porwany â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe nigdy nie usĹ&#x201A;yszaĹ&#x201A;em sĹ&#x201A;owa, ani nie byĹ&#x201A;em Ĺ&#x203A;wiadkiem gestu Profesora Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ktĂłre nie zbliĹźyĹ&#x201A;yby mnie do Boga, naszego Pana, do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy, do Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego czy ukochanej naszej Matki â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Rzymskiego, Apostolskiego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Katolickiego, ktĂłrego niewidzialnÄ&#x2026; gĹ&#x201A;owÄ&#x2026; jest Pan nasz Jezus Chrystus.â&#x20AC;?

Ibidem, s. .

108

'

T !#= , R 7 , W4 27 | zwycięstwa. Wszyscy jej członkowie to wzorowi praktykujący katolicy. Codziennie uczęszczają na Mszę Świętą i przyjmują Komunię Świętą, codziennie odmawiają piętnaście tajemnic Różańca, by nie wspominać o innych pobożnych praktykach istniejących w tradycji i powszechnym zwyczaju Świętej Matki Kościoła. Nie odprawiają oni żadnych dziwacznych czy przestarzałych obrzędów, lecz pozostają w całkowitej harmonii z najprawdziwszym duchem rzymskokatolickim. Żywią ogromną cześć dla Ojca Świętego, którego uważają za Wikariusza Chrystusowego i Jego najwyższego namiestnika na ziemi. Oddani są głęboko Najświętszej Maryi Pannie, w przekonaniu, iż na koniec Jej Niepokalane Serce zatriumfuje w całym świecie, jak obiecała w Fatimie.”113 Głównym motywem zarzutów wobec TFP były obraźliwe oskarżenia o „sekciarstwo”. Bezpodstawność owych oskarżeń wykazana została w wielu pismach TFP,114 pośród zaś znakomitych osobistości, które podjęły obronę TFP przed tego typu oszczerstwami, podskórnie skierowanymi przeciw samemu Kościołowi katolickiemu, znajdujemy kardynałów Alfonsa Sticklera115 i Bernardina Echeverríę Ruiza.

Ten ostatni, w liście skierowanym do przewodniczącego francuskiego parlamentu, Philippe’a Séguina, wyraził swe „głębokie zaniepokojenie w obliczu tak krzywdzącego potoku oszczerstw wymierzonego w prawe stowarzyszenie, złożone z katolików ożywionych wielką miłością ku Bogu i bliźnim”.116

. Kult właściwy i niewłaściwy według Kościoła Trudno zrozumieć oskarżenia o niestosowną „cześć” żywioną dla Plinia i Dony Lucilii padające z ust ateistów i progresywistów, jeszcze 113

Vehemente desmentido del Padre Royo Marín a la indigna campaña de calumnias contra TFP-Covadonga, „La Vanguardia”, VII . Ojciec Antonio Royo Marín OP, kaznodzieja generalny zakonu dominikanów, jest autorem prac z zakresu teologii i doktryny katolickiej. Za obronę Kościoła i papiestwa został przez Ojca Świętego Jana Pawła II nagrodzony orderem Pro Ecclesia et Pontifice.

114 Zob. ważną książkę G. A. i L. S. Solimeo, La novelle inquisition athée et psychiatrique. Elle taxe de secte ceux qu’elle veut détruire, Société Française pour la Défense de la Tradition, Famille et Propriéte, Paris

, oraz równie klarowną pracę B. Bemelmans, Le rapport Guyard à la lumiere de la doctrine catholique et du droit français, Société Française pour la Défense de la Tradition, Famille et Propriéte, Paris . Praca ta w sposób dobitny zbija zarzuty raportu na temat sekt we Francji, przedstawionego w Assemblée Nationale (Zgromadzenie Narodowe) w grudniu r.

115 Zob. przedmowę do niniejszej książki.

116 Tekst w: B. Bemelmans, Le Rapport Guyard, s.

-

.

'!

K !" # XX $% trudniej zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; jeĹźeli pochodzÄ&#x2026; one z krÄ&#x2122;gĂłw katolickich, szczegĂłlnie zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x17E;tradycjonalistycznychâ&#x20AC;?.

Faktycznie, dwudzieste stulecie staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; erÄ&#x2026; ubĂłstwienia czĹ&#x201A;owieka i umieszczenia go na oĹ&#x201A;tarzach poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conych kiedyĹ&#x203A; Bogu. Politycy, sportowcy, piosenkarze stali siÄ&#x2122; obiektami kultu, ktĂłrego nie sposĂłb okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; inaczej niĹź jako â&#x20AC;&#x17E;fanatycznyâ&#x20AC;?, gdyĹź z powodu swego ekstrawaganckiego charakteru schodzi on na manowce idolatrii.

Skoro jednak istnieje niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwa forma czci skierowanej ku czĹ&#x201A;owiekowi, istniejÄ&#x2026; rĂłwnieĹź formy wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe, jak ta, zarezerwowana dla Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, czy teĹź â&#x20AC;&#x201C; na poziomie naturalnym â&#x20AC;&#x201C; dla szczegĂłlnie wybitnych osobistoĹ&#x203A;ci. CzeĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest w swej najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszej treĹ&#x203A;ci aktem szacunku, w szerszym zaĹ&#x203A; znaczeniu â&#x20AC;&#x201C; niczym wiÄ&#x2122;cej niĹź wyrazem wewnÄ&#x2122;trznego przekonania o czyjejĹ&#x203A; wielkoĹ&#x203A;ci.117 WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych sprawia, iĹź zasĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026; oni na czeĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ktĂłrej formÄ&#x2122; okreĹ&#x203A;lamy terminem dulia, dla odróşnienia od najwyĹźszej formy kultu adoracyjnego zwanej latria, naleĹźnej jedynie TrĂłjcy PrzenajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej i ludzkiej naturze Jezusa Chrystusa. KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c precyzyjnie granice owej czci, potwierdza jej prawdziwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i zabezpiecza przed heretyckÄ&#x2026; negacjÄ&#x2026; kultu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych.118 Jedynie KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; moĹźe orzekaÄ&#x2021; w sposĂłb nieomylny, kto jest Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym, jak rĂłwnieĹź publicznie zalecaÄ&#x2021; jego kult. Uprawnione jest jednakowoĹź oddawanie zmarĹ&#x201A;ym w opinii Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci czci â&#x20AC;&#x17E;prywatnejâ&#x20AC;?, ktĂłrej notabene wymagajÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adze koĹ&#x203A;cielne dla wszczÄ&#x2122;cia procesu beatyďŹ kacyjnego czy kanonizacyjnego. â&#x20AC;&#x17E;CzcÄłmy sĹ&#x201A;ugi â&#x20AC;&#x201C; orzeka Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty Jan XV w najstarszym dokumencie kanonizacyjnym KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; aby czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; nasza powrĂłciĹ&#x201A;a do Pana, ktĂłry powiedziaĹ&#x201A;: Kto was przyjmuje, mnie przyjmuje (Mt , ).â&#x20AC;?119 W konstytucji Lumen Gentium czytamy zaĹ&#x203A;: â&#x20AC;&#x17E;Wszelkie prawdziwe Ĺ&#x203A;wiadectwo miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, jakie okazujemy mieszkaĹ&#x201E;com nieba, z natury swojej zmierza ostatecznie do Chrystusa, ktĂłry jest ÂŤkoronÄ&#x2026; wszystkich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tychÂť, a przez

Luigi Oldani, Culto, w: EC, t. IV, , kol.

- .

PrawowitoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i uĹźytecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kultu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych okreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; sobĂłr Trydencki na XXV sesji. Zob. Denz.-H, nr

-

. Zob. teĹź P. SejournĂŠ, Saints (culte des), w: DTC, t. XIV, , kol.

- ; Justo Collantes SJ, La fede della Chiesa ca olica, Libreria Editrice Vaticana, Vaticano , s. - .

119 Jan XV, Encyklika Cum conventus esset z lutego r. do biskupĂłw i opatĂłw Francji i Niemiec na temat kanonizacji biskupa Ulricha z Augusty, w: Denz.-H, nr .

117

118

'"

T !#= , R 7 , W4 27 | niego â&#x20AC;&#x201C; do Boga, ktĂłry jest przedziwny w Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych swoich i w nich jest uwielbiony.â&#x20AC;?120 Kult prywatny jest niczym innym jak demonstracjÄ&#x2026; czci spontanicznie wypĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z serc wiernych, zanim jeszcze KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; oďŹ cjalnie wypowie siÄ&#x2122; w danej kwestii. Tego typu wyrazy uznanego przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; naboĹźeĹ&#x201E;stwa nie rodzÄ&#x2026; siÄ&#x2122; nagle, zaraz po Ĺ&#x203A;mierci danej osoby.

Opinia Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci otacza przyszĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego jeszcze za Ĺźycia: dziaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; tak w przypadku niemal wszystkich wielkich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, i dalej siÄ&#x2122; tak dzieje w przypadku osĂłb jeszcze nie kanonizowanych.

Tak wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie byĹ&#x201A;o w przypadku Ojca Pio, ktĂłrego jeszcze za Ĺźycia otaczaĹ&#x201A;a atmosfera entuzjastycznej czci, do tego stopnia gorÄ&#x2026;cej, Ĺźe niektĂłrzy posuwali siÄ&#x2122; do okreĹ&#x203A;lania jej sĹ&#x201A;owem â&#x20AC;&#x17E;fanatyzmâ&#x20AC;?.121 Przytoczmy jeszcze tylko jeden przykĹ&#x201A;ad, a mianowicie przypadek haĹ&#x201A;aĹ&#x203A;liwego entuzjazmu towarzyszÄ&#x2026;cego Ĺ&#x203A;w. Janowi Bosco podczas jego podróşy do ParyĹźa w roku

. Oto jak podczas procesu beatyďŹ kacyjnego przedstawiĹ&#x201A; go bĹ&#x201A;. Don Rua: â&#x20AC;&#x17E;Kiedy przychodziĹ&#x201A; do koĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, by prowadziÄ&#x2021; tam konferencjÄ&#x2122;, tĹ&#x201A;um byĹ&#x201A; tak wielki, Ĺźe musiaĹ&#x201A;o mu towarzyszyÄ&#x2021; trzech lub czterech ludzi torujÄ&#x2026;cych drogÄ&#x2122; do ambony; czÄ&#x2122;sto trzeba byĹ&#x201A;o stawiaÄ&#x2021; przed drzwiami straĹź w celu unikniÄ&#x2122;cia ryzyka jakiegoĹ&#x203A; wypadku, o ktĂłry nietrudno w Ĺ&#x203A;cisku. Kiedy pojawiaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na ulicy i zostaĹ&#x201A; rozpoznany, zaraz otaczaĹ&#x201A; go niezmierzony tĹ&#x201A;um, ludzie padali na kolana w peĹ&#x201A;nym Ĺ&#x203A;wietle dnia, bĹ&#x201A;agajÄ&#x2026;c go o bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo. Miejsce jego zamieszkania doĹ&#x203A;wiadczaĹ&#x201A;o nieustannego zalewu tych, ktĂłrzy od wczesnych godzin rannych za szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie poczytywali sobie zobaczenie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego.â&#x20AC;?122 Nie zamierzamy tu wywodziÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci Plinia CorrĂŞi de Oliveira z objawĂłw podziwu i oddania jego uczniĂłw, lecz podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; jedynie caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; zgodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owych form wyraĹźania entuzjazmu z naukÄ&#x2026; i praktykÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.

SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium z listopada , w: SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II: konstytucje, dekrety, deklaracje, Pallotinum, PoznaĹ&#x201E;, s. .

121 â&#x20AC;&#x17E;Grupom Ojca Pioâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; do dziĹ&#x203A; szeroko rozpowszechnionym i aktywnie dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cym â&#x20AC;&#x201C; przypinano etykietkÄ&#x2122; fanatykĂłw i oskarĹźano o nieposĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo w stosunku do wĹ&#x201A;adz koĹ&#x203A;cielnych. Nie przeszkodziĹ&#x201A;o to jednak w otwarciu, na proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; episkopatu Polski, marca

roku procesu beatyďŹ kacyjnego kapucyna z Pietrelciny. Zob. Rino Cammilleri, Storia di Padre Pio, Piemme, Casale Monferrato , s.

-

.

122 Giovanni Ba ista Lemoyne, Vita de San Giovanni Bosco, SocietĂ Editrice Internazionale, Torino , s. . Zob. teĹź Francesco Traniello (wyd.), Don Bosco nella storia della cultura popolare, SEI, Torini

.

120

'#

K !" # XX $% W tej perspektywie Ĺ&#x201A;atwo zrozumieÄ&#x2021;, oprĂłcz hoĹ&#x201A;du uczuÄ&#x2021; skĹ&#x201A;adanego Doktorowi Plinio za jego Ĺźycia, zrodzonÄ&#x2026; w krÄ&#x2122;gu TFP szczegĂłlnÄ&#x2026; czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; dla matki zaĹ&#x201A;oĹźyciela, Dony Lucilii, po jej Ĺ&#x203A;mierci.

Dona Ĺ ucja Ribeiro dos Santos prowadziĹ&#x201A;a Ĺźycie ukryte aĹź do roku

, kiedy po raz pierwszy, z powodu powaĹźnej choroby syna, liczna rzesza jego przyjaciĂłĹ&#x201A; wypeĹ&#x201A;niĹ&#x201A;a jej dom. W tym trudnym okresie dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciojednoletnia wĂłwczas kobieta niezwykle ciepĹ&#x201A;o przyjÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a towarzyszy Plinia, okazujÄ&#x2026;c im â&#x20AC;&#x201C; jak sam wspominaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;swe macierzyĹ&#x201E;skie uczucie, chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie oddanie, niezmierzonÄ&#x2026; serdecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oraz fascynujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ĹźyczliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; piÄ&#x2122;knych czasĂłw dawnego SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?.123 MĹ&#x201A;odych ludzi oczarowaĹ&#x201A;a jej osobowoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, tak prosta i czuĹ&#x201A;a: â&#x20AC;&#x17E;W jej uĹ&#x203A;miechu nieustannie lĹ&#x203A;niĹ&#x201A;o leciutkie Ĺ&#x203A;wiateĹ&#x201A;ko zmierzchu i jutrzenki zarazemâ&#x20AC;?124 Kilka miesiÄ&#x2122;cy później, kwietnia

roku Dona Lucilia odeszĹ&#x201A;a do Pana.125 Przez szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;t lat sĹ&#x201A;uĹźyĹ&#x201A;a swemu synowi przykĹ&#x201A;adem codziennego praktykowania cnĂłt, z ktĂłrych czerpaĹ&#x201A; on siĹ&#x201A;Ä&#x2122;.

PokazywaĹ&#x201A;a, iĹź w doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci zwykĹ&#x201A;ego Ĺźycia leĹźy sekret â&#x20AC;&#x17E;maĹ&#x201A;ej drogiâ&#x20AC;? zarysowanej przez Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; TeresÄ&#x2122; z Lisieux.126 â&#x20AC;&#x17E;MaĹ&#x201A;a drogaâ&#x20AC;? do Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci moĹźliwa jest nawet w prostym domowym Ĺźyciu; wedĹ&#x201A;ug wszystkich, ktĂłrzy znali DonÄ&#x2122; LuciliÄ&#x2122;, swym dĹ&#x201A;ugim Ĺźyciem dostarczyĹ&#x201A;a ona na to wyraĹşnego dowodu.

Nie powinno nikogo dziwiÄ&#x2021; porĂłwnanie Lucilii Ribeiro dos Santos z karmelitankÄ&#x2026; z Lisieux. Bez jej DziejĂłw duszy nikt nie byĹ&#x201A;by w stanie nawet sobie wyobraziÄ&#x2021; wyĹźyn Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci i miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Boga, na jakie wspiÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; w zwykĹ&#x201A;ym zakonnym Ĺźyciu zakonnica, zmarĹ&#x201A;a w wieku dwudziestu czterech lat. W przypadku Dony Lucilii to nie ksiÄ&#x2026;Ĺźka ukazaĹ&#x201A;a nam wspaniaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; jej duszy, lecz Ĺźycie jej syna â&#x20AC;&#x201C; zwierciadĹ&#x201A;o odbÄłajÄ&#x2026;ce i rozwÄłajÄ&#x2026;ce cnoty matki.

Zob. â&#x20AC;&#x17E;O Estado de S. Pauloâ&#x20AC;?, sierpnia .

J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. III, s.

.

125 Dona Lucilia zmarĹ&#x201A;a kwietnia

r. w wieku lat. â&#x20AC;&#x17E;Z szeroko otwartymi oczyma, pojmujÄ&#x2026;c doskonale powagÄ&#x2122; nadchodzÄ&#x2026;cej chwili, uniosĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; lekko, uczyniĹ&#x201A;a szeroki znak krzyĹźa i z caĹ&#x201A;kowitym spokojem duszy i ufnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w BoĹźe miĹ&#x201A;osierdzie zasnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a w Panu.â&#x20AC;?

J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. III, s. .

126 â&#x20AC;&#x17E;Na mojej maĹ&#x201A;ej drodze jest miejsce tylko dla rzeczy zwykĹ&#x201A;ych. WaĹźne jest to, Ĺźe wszystko co czyniÄ&#x2122;, czyniÄ&#x2021; mogÄ&#x2026; rĂłwnieĹź maĹ&#x201A;e dusze.â&#x20AC;? Ĺ&#x161;w. Teresa od DzieciÄ&#x2026;tka Jezus, Gli scri i, Postulazione Generale dei Carmelitani Scalzi, Roma , nr , s.

- . Na temat â&#x20AC;&#x17E;maĹ&#x201A;ej drogiâ&#x20AC;? zob. AndrĂŠ Combes, Introduction Ă la spiritualitĂŠ de S. ThĂŠrèse de lâ&#x20AC;&#x2122;Enfant JĂŠsus. Etudes de thĂŠologie et histoire de la spiritualitĂŠ, Vrin, Paris .

123 124

'$

T !#= , R 7 , W4 27 | Po Ĺ&#x203A;mierci Dony Lucilii ktĂłryĹ&#x203A; z czĹ&#x201A;onkĂłw TFP zwrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do niej o wstawiennictwo i w tenĹźe sposĂłb spontanicznie a tajemniczo u jej grobu poczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; szerzyÄ&#x2021; prywatny kult.127 ProĹ&#x203A;ba o wstawiennictwo skierowana do zmarĹ&#x201A;ego nie oznacza wcale oďŹ cjalnego uznania go Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym. JednakowoĹź wielki wspĂłĹ&#x201A;czesny teolog i przewodnik duchowy, ojciec Royo MarĂ­n, zbadawszy wnikliwie biograďŹ Ä&#x2122; Dony Lucilii nie zawahaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; orzec, iĹź praca owa opisuje â&#x20AC;&#x17E;Ĺźycie osoby prawdziwie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej, w peĹ&#x201A;nym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniuâ&#x20AC;?.128

. SpecyďŹ czne powoĹ&#x201A;anie: â&#x20AC;&#x17E;consecratio mundiâ&#x20AC;?

W ciÄ&#x2026;gu caĹ&#x201A;ej swej historii TFP pod przewodnictwem Plinia CorrĂŞi de Oliveira zmuszone byĹ&#x201A;o odpieraÄ&#x2021; niezliczonÄ&#x2026; iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; zajadĹ&#x201A;ych atakĂłw, co dostarczaĹ&#x201A;o mu znakomitych okazji do coraz precyzyjniejszego okreĹ&#x203A;lania swego oblicza.

Czym zatem jest TFP? Nade wszystko, szkoĹ&#x201A;Ä&#x2026; myĹ&#x203A;lenia obejmujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ogromne dziedzictwo intelektualne, bogatÄ&#x2026; w zasady zarĂłwno rozumowania, jak i dziaĹ&#x201A;ania.

BrazylÄłskie TFP oskarĹźono o usiĹ&#x201A;owanie wprowadzenia niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwego kultu matki swego zaĹ&#x201A;oĹźyciela poprzez odmawianie skierowanych do niej litanii (wyczerpujÄ&#x2026;ce odparcie tych zarzutĂłw zob. w: G. A. Solimeo, Un comentĂĄrio anti-TFP. Estudo acerca de um Parecer concernente a uma Ladainha, apendix do Refutação da TFP a uma investida frustra, s.

- ). W istocie, przez jakiĹ&#x203A; czas litania z wezwaniami do Dony Lucilii krÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A;a wĹ&#x203A;rĂłd grupy wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw stowarzyszenia. UĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;o jÄ&#x2026; pod koniec roku dwĂłch mĹ&#x201A;odych ludzi. Plinio CorrĂŞa de Oliveira dowiedziawszy siÄ&#x2122; o tej litanii, natychmiast zabroniĹ&#x201A; jej odmawiania, wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie z powodu nieodpowiedniego jÄ&#x2122;zyka i dziwacznej formy wyrazu, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cej najpewniej rezultatem mĹ&#x201A;odego wieku i braku doĹ&#x203A;wiadczenia autorĂłw. Ojciec Vitorino Rodrigues zbadawszy treĹ&#x203A;Ä&#x2021; litanii orzekĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;CzÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; wezwaĹ&#x201E; jest raczej naiwna, inne â&#x20AC;&#x201C; zbyt ekstrawaganckie lub zbyt techniczne, jeszcze inne â&#x20AC;&#x201C; niejasne. Z tych wszystkich powodĂłw stwierdzam, iĹź Doktor Plinio postÄ&#x2026;piĹ&#x201A; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwie zabraniajÄ&#x2026;c odmawiania litanii.

Niemniej jednak, za przesadÄ&#x2122; uwaĹźam okreĹ&#x203A;lanie niektĂłrych wezwaĹ&#x201E; mianem heterodoksyjnych czy bluĹşnierczych, bez zastanowienia nad wzglÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; uĹźytego w niej jÄ&#x2122;zykaâ&#x20AC;?

(Refutação da TFP a uma investida frustra, s. ). Co wiÄ&#x2122;cej, gdyby stowarzyszenie ĹźyczyĹ&#x201A;o sobie sprawowaÄ&#x2021; taki kult, uczyniĹ&#x201A;oby to w zupeĹ&#x201A;nie inny â&#x20AC;&#x201C; odpowiedni â&#x20AC;&#x201C; sposĂłb. W koĹ&#x201E;cu, cóş moĹźna by pomyĹ&#x203A;leÄ&#x2021; o mĹ&#x201A;odej zakonnicy, ktĂłra wespĂłĹ&#x201A; z innymi siostrami recytowaĹ&#x201A;a litanie do ich zmarĹ&#x201A;ego kierownika duchowego, w ktĂłrych zwracajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; doĹ&#x201E;: â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty Klaudiuszuâ&#x20AC;?, nazywaĹ&#x201A;y go: â&#x20AC;&#x17E;zwierciadĹ&#x201A;em wszelkich cnĂłtâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;Ĺźywym obrazem doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;strumieniem BoĹźego pocieszeniaâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;polem rajskim KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;liliÄ&#x2026; wzrastajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z dziewiczej ziemiâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyniÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;askâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;tym, ktĂłrego jÄ&#x2122;zyk byĹ&#x201A; niby gĹ&#x201A;os Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tegoâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;cem doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;nasieniem Ewangeliiâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;gĹ&#x201A;osem apostoĹ&#x201A;Ăłwâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;pochodniÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiataâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;tarczÄ&#x2026; wiary katolickiejâ&#x20AC;?? Litanie te, autorstwa Ĺ&#x203A;w. MaĹ&#x201A;gorzaty Marii Alacoque, caĹ&#x201A;y klasztor za jej nakazem kierowaĹ&#x201A; ku swemu niedawno zmarĹ&#x201A;emu kierownikowi duchowemu, Klaudiuszowi de la Colombiere. Zakonnica zostaĹ&#x201A;a wielkÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026;, a jej kierownik duchowy teĹź dostÄ&#x2026;piĹ&#x201A; kanonizacji wiele lat po powstaniu tychĹźe litanii. Cenzorzy czuwajÄ&#x2026;cy nad procesami beatyďŹ kacyjnymi obu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych nie stwierdzili, iĹź mogĹ&#x201A;y one zaszkodziÄ&#x2021; kanonizacji.

Wykazali przez to mÄ&#x2026;droĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłrej jego dzieciom jakĹźe czÄ&#x2122;sto brakuje, gdy ponosi je bardziej gorliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; niĹź prawdziwa miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i dÄ&#x2026;Ĺźenie ku dobru.

127

'%

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Co stanowi konieczny skĹ&#x201A;adnik szkoĹ&#x201A;y myĹ&#x203A;lenia TFP? Przede wszystkim: caĹ&#x201A;kowita i peĹ&#x201A;na entuzjazmu wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; doktrynie Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Powszechnego Apostolskiego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, wyraĹźanej zarĂłwno w nauczaniu papieĹźy, jak i w pozostaĹ&#x201A;ej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Magisterium (traktujÄ&#x2026;c kaĹźdy dokument, zgodnie z jego charakterem, z najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszym, okreĹ&#x203A;lonym przez prawo kanoniczne szacunkiem). Dalej: wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; caĹ&#x201A;emu szeregowi teoretycznych lub teoretyczno-praktycznych zasad, wywiedzionych z rygorystycznÄ&#x2026; skrupulatnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; logiki z doktryny katolickiej czy teĹź z analizy rzeczywistoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; wspĂłĹ&#x201A;czesnej bÄ&#x2026;dĹş historycznej â&#x20AC;&#x201C; zgodnie ze starannie wypracowanymi w TFP kryteriami oraz metodologiÄ&#x2026;, ktĂłrych podstawy w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; we wspomnianym wczeĹ&#x203A;niej traktacie Rewolucja i Kontrrewolucja. W koĹ&#x201E;cu: wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; licznym zasadom praktycznym rozwiniÄ&#x2122;tym w toku uwaĹźnej analizy kilkudziesiÄ&#x2122;cioletniej praktyki wspĂłlnego dziaĹ&#x201A;ania. Zasady te rĂłwnieĹź znajdujÄ&#x2026; swe podstawy w Rewolucji i Kontrrewolucji (czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; II, rozdz. V-XI). ZbiĂłr powyĹźszych pryncypiĂłw tworzy fundamentalne dziedzictwo szkoĹ&#x201A;y myĹ&#x203A;li TFP.â&#x20AC;?129 Termin â&#x20AC;&#x17E;szkoĹ&#x201A;a myĹ&#x203A;liâ&#x20AC;? nie oddaje w peĹ&#x201A;ni powoĹ&#x201A;ania TFP, ktĂłre, choÄ&#x2021; powstaĹ&#x201A;e jako zwykĹ&#x201A;e stowarzyszenie cywilne, w ciÄ&#x2026;gu trzydziestu lat istnienia coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biej okreĹ&#x203A;lane byĹ&#x201A;o mianem â&#x20AC;&#x17E;rodziny duszâ&#x20AC;?, nie pozbawionej podobieĹ&#x201E;stwa do rodzin zakonnych.

Stosunki ksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; na przestrzeni lat pomiÄ&#x2122;dzy Doktorem Plinio a czĹ&#x201A;onkami TFP przypominajÄ&#x2026; w istocie relacje zachodzÄ&#x2026;ce miÄ&#x2122;dzy zaĹ&#x201A;oĹźycielem wspĂłlnoty zakonnej a jego uczniami. Jak natomiast przedstawia siÄ&#x2122; obecna relacja tej â&#x20AC;&#x17E;rodziny duszâ&#x20AC;? w stosunku do wĹ&#x201A;adz koĹ&#x203A;cielnych? â&#x20AC;&#x17E;Charakteryzuje siÄ&#x2122; caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, jakÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; oferuje rodzÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; stowarzyszeniom katolikĂłw.â&#x20AC;?130 SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II ustaliĹ&#x201A; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; stowarzyszeĹ&#x201E; w KoĹ&#x203A;ciele, podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c, iĹź â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wieccy majÄ&#x2026; prawo zakĹ&#x201A;adaÄ&#x2021; stowarzyszenia i kierowaÄ&#x2021; nimiâ&#x20AC;?.131

128 J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. . â&#x20AC;&#x17E;Zasadnicze pytanie brzmi: czy Dona Lucilia byĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; w najpeĹ&#x201A;niejszym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu? Innymi sĹ&#x201A;owy, czy jej cnoty chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y stopieĹ&#x201E; heroicznoĹ&#x203A;ci niezbÄ&#x2122;dny do koĹ&#x203A;cielnej beatyďŹ kacji i kanonizacji? W obliczu caĹ&#x201A;kowicie historycznych danych, w ktĂłre obďŹ tuje ta biograďŹ a â&#x20AC;&#x201C; konkluduje ojciec Royo MarĂ­n â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x203A;miem dobitnie i bez wahania odpowiedzieÄ&#x2021;: ÂŤtakÂťâ&#x20AC;?. Ibidem, t. I, s.

.

129 P. CorrĂŞa de Oliveira, A rĂŠplica da autenticidade, s.

- .

130 A. Sinke GuimarĂŁes, Servitudo ex caritate, s. .

131 SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, Dekret o apostolstwie Ĺ&#x203A;wieckich Apostolicam actuositatem z

listopada r., par. , w: SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II: konstytucje, dekrety, deklaracje, Pallotinum, PoznaĹ&#x201E;, s. .

'&

T !#= , R 7 , W4 27 | â&#x20AC;&#x17E;Nie istnieje przyczyna â&#x20AC;&#x201C; komentuje ojciec Anastasio GutiĂŠrrez â&#x20AC;&#x201C; dla ktĂłrej naleĹźaĹ&#x201A;oby im odmĂłwiÄ&#x2021; tej wolnoĹ&#x203A;ci; wolnoĹ&#x203A;ci nakierowanej na chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i apostolskÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W rzeczy samej wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; stowarzyszeĹ&#x201E; wyraĹşnie potwierdza oba te celeâ&#x20AC;?.132 W Ĺ&#x203A;wietle prawa kanonicznego TFP jest prywatnym stowarzyszeniem osĂłb Ĺ&#x203A;wieckich podporzÄ&#x2026;dkowanym in rebus ďŹ dei et morum (w sprawach wiary i moralnoĹ&#x203A;ci) nadzorowi, jaki KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; roztacza nad wszystkimi swymi wiernymi, czy to indywidualnymi, czy teĹź zrzeszonymi. Natura prawna tego typu stowarzyszeĹ&#x201E; cywilnych nie ulega zmianie z powodu wykonywania w nich praktyk religÄłnych czy teĹź przybierania przez ich czĹ&#x201A;onkĂłw stylu Ĺźycia przypominajÄ&#x2026;cego Ĺźycie konsekrowane.133 â&#x20AC;&#x17E;W tym wzglÄ&#x2122;dzie TFP i jego rodzina dusz posiadajÄ&#x2026; specyďŹ cznÄ&#x2026; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Jako organizacja, TFP jest stowarzyszeniem wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie cywilnym. Jego czĹ&#x201A;onkom wolno indywidualnie wykonywaÄ&#x2021; wszelkie praktyki katolickie. Tak wiÄ&#x2122;c TFP jawi siÄ&#x2122; miejscem, w ktĂłrym katolicy ĹźyjÄ&#x2026; indywidualnie swÄ&#x2026; religiÄ&#x2026;, zgodnie z powszechnymi praktykami od wiekĂłw proponowanymi wiernym przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;.â&#x20AC;?134 NaleĹźy zauwaĹźyÄ&#x2021;, Ĺźe cechÄ&#x2026; odróşniajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; prywatne stowarzyszenia katolikĂłw Ĺ&#x203A;wieckich od ustanowionych przez wĹ&#x201A;adze koĹ&#x203A;cielne nie sÄ&#x2026; ich cele â&#x20AC;&#x201C; w obu przypadkach religÄłne â&#x20AC;&#x201C; lecz fakt bycia, lub nie, strukturami eklezjalnymi.

Cel TFP, wyraĹźony w pierwszym artykule jego statutu, polega na pracy na rzecz przywrĂłcenia fundamentalnych zasad Ĺ&#x201A;adu naturalnego i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego. Cel ten nie róşni siÄ&#x2122; od misji â&#x20AC;&#x17E;odnowienia 132 A. GutiĂŠrrez CMF, hasĹ&#x201A;o Instituti di perfezione cristiana, w: DIP, t. V,

, kol. , kol. - .

133 W ksiÄ&#x2026;Ĺźce Refutação da TFP a uma investida frustra czytamy: â&#x20AC;&#x17E;TFP moĹźe byÄ&#x2021; uznane za confraternitas laicalis, czyli stowarzyszenie katolikĂłw o celach religÄłnych, nie zaĹ&#x201A;oĹźone i nie rzÄ&#x2026;dzone przez wĹ&#x201A;adze koĹ&#x203A;cielne, ktĂłrego czĹ&#x201A;onkowie, dla tejĹźe przyczyny, kierujÄ&#x2026; nim w sposĂłb wolny, zgodnie z jego statutamiâ&#x20AC;? (t. I, s.

- ). Zob teş Comissão de Estudos da TFP, A TFP: uma voçacão, TFP e famílias, TFP e famílias na crise spiritual e temporal do sÊculo XX, Artpress, São Paulo

, t. I, s.

- ; A. Sinke Guimaraes, Servitudo ex caritate, op. cit. s.

- . â&#x20AC;&#x17E;Tak wiÄ&#x2122;c â&#x20AC;&#x201C; komentuje Doktor Plinio â&#x20AC;&#x201C; TFP daje siÄ&#x2122; znakomicie deďŹ niowaÄ&#x2021; jako stowarzyszenie cywilne, w obliczu prawa cywilnego, oraz jako confraternitas laicalis, wobec prawa koĹ&#x203A;cielnego, przynajmniej dopĂłki dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bne badania nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego nie wskaĹźÄ&#x2026; bardziej adekwatnej terminologii.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, A rĂŠplica da autenticidade, s. . Na temat natury TFP w odniesieniu do prawa kanonicznego zob. teĹź G.A. i L.S. Solimeo, Analyse par la TFP brĂŠsilienne dâ&#x20AC;&#x2122;une prise de position da la CNBB sur la TFP et sa famille dâ&#x20AC;&#x2122;âmes.

134 A. Sinke GuimarĂŁes, Servitudo ex caritate, s.

- .

''

K !" # XX $% wszystkiego w Chrystusieâ&#x20AC;?135 i â&#x20AC;&#x17E;uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cania Ĺ&#x203A;wiataâ&#x20AC;?136, o czym tak czÄ&#x2122;sto wspominali papieĹźe XX wieku, a co SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II w dekrecie Apostolicam Actuositatem, nazywa â&#x20AC;&#x17E;instaurationem Ordinis temporalisâ&#x20AC;? (odnowÄ&#x2026; porzÄ&#x2026;dku Ĺ&#x203A;wieckiego).137 Sam Jan PaweĹ&#x201A; II, cytujÄ&#x2026;c dokument soborowy138, naucza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;zadaniem Ĺ&#x203A;wieckich jest ksztaĹ&#x201A;towaÄ&#x2021; wedle prawdy Ewangelii rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺźycia spoĹ&#x201A;ecznego, ekonomicznego, politycznego i kulturalnego. Ich specyďŹ czne zadanie polega na uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;caniu Ĺ&#x203A;wiata od wewnÄ&#x2026;trz poprzez podejmowanie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwej im dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;wieckiejâ&#x20AC;?.139 SĹ&#x201A;owami tymi papieĹź potwierdza wczeĹ&#x203A;niejsze ustalenia Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II: â&#x20AC;&#x17E;DziÄ&#x2122;ki swej kompetencji w umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciach Ĺ&#x203A;wieckich i przez swÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; uwznioĹ&#x203A;lonÄ&#x2026; wewnÄ&#x2122;trznie Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026; ChrystusowÄ&#x2026;, Ĺ&#x203A;wieccy winni wydatnie przyczyniaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do tego, aby dobra stworzone doskonalone byĹ&#x201A;y dziÄ&#x2122;ki ludzkiej pracy, technice i cywilizacji spoĹ&#x201A;ecznej zgodnie z przeznaczeniem, jakie im wyznaczyĹ&#x201A; StwĂłrca.â&#x20AC;?140 Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira, od lat trzydziestych XX w. wiodÄ&#x2026;cego spĂłr z progresywizmem na temat niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwej roli przypisywanej Ĺ&#x203A;wieckim w odniesieniu do duchowieĹ&#x201E;stwa, spotkaĹ&#x201A; paradoksalny zarzut wyolbrzymiania roli Ĺ&#x203A;wieckich w posĹ&#x201A;udze KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a kosztem duchowieĹ&#x201E;stwa. RzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wyglÄ&#x2026;da jednak caĹ&#x201A;kiem odwrotnie.

Zgodnie z doktrynÄ&#x2026; katolickÄ&#x2026;, porzÄ&#x2026;dek Ĺ&#x203A;wiecki i duchowny stanowiÄ&#x2026; rzeczywistoĹ&#x203A;ci odlegĹ&#x201A;e, ale nierozdzielne, o czym Ĺ&#x203A;wiadczy zalecenie Pana naszego, by oddaÄ&#x2021; cezarowi to, co naleĹźy do cezara, Bogu zaĹ&#x203A; to, co naleĹźy do Boga.141 Jednak liberalna zasada rozdziaĹ&#x201A;u obu tych sfer przeniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a po rewolucji francuskiej do krÄ&#x2122;gĂłw katolickich.

W rezultacie w niektĂłrych sferach politycznych zaczÄ&#x2122;to uwaĹźaÄ&#x2021;, iĹź moĹźna dokonaÄ&#x2021; odnowy Ĺ&#x203A;wiata bez udziaĹ&#x201A;u Ĺ&#x201A;aski i nadprzyrodzonoĹ&#x203A;ci, natomiast w sferach koĹ&#x203A;cielnych, przeciwnie, pojawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; tendencja do minimalizowania roli natury, rozumu i wolnoĹ&#x203A;ci wspĂłĹ&#x201A;pracy czĹ&#x201A;owieka z Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026; BoĹźÄ&#x2026;. Obydwa bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy â&#x20AC;&#x201C; naturalizmu i supernaturalizmu â&#x20AC;&#x201C; miaĹ&#x201A;y wybuchnÄ&#x2026;Ä&#x2021; po zakoĹ&#x201E;czeniu pontyďŹ katu Piusa XII. Ĺ&#x161;w. Pius X, List Notre Charge Apostolique.

Zob. Pius XII, PrzemĂłwienie z paĹşdziernika do Ĺ&#x161;wiatowego Kongresu Apostolstwa Ĺ&#x161;wieckich, w: DR, t. XIX, s. - .

137 Zob. J. Collantes SJ, La fede della Chiesa ca olica, s. .

138 SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, Konstytucja Lumen gentium, IV, , w: SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II: konstytucje, dekrety, deklaracje, Pallotinum, PoznaĹ&#x201E;, s. .

139 Jan PaweĹ&#x201A; II, PrzemĂłwienie do Episkopatu StanĂłw Zjednoczonych z lipca r., w: â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, VII .

140 SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, Konstytucja Lumen gentium, IV, . w: SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, s.

.

141 Mt , ; Mk , ; Ĺ k , .

135 136

((

T !#= , R 7 , W4 27 | DwuznacznoĹ&#x203A;ci owe zaowocowaĹ&#x201A;y jednostronnym, arbitralnym wyolbrzymieniem roli laikatu oraz, per diametrum, duchowieĹ&#x201E;stwa w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie. Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, do ktĂłrego zaleceĹ&#x201E; Plinio CorrĂŞa de Oliveira nieustannie siÄ&#x2122; stosowaĹ&#x201A;, wskazuje drogÄ&#x2122; do osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia harmonÄłnej rĂłwnowagi.

DziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; laikatu nie wywodzi siÄ&#x2122; z naturalnej tendencji do dziaĹ&#x201A;ania, lecz z samej istoty sakremntĂłw chrztu i bierzmowania, nakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;cych obowiÄ&#x2026;zek apostolatu,142 ktĂłry jest niczym innym, jak praktykowaniem miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, co stanowi powinnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wszystkich ludzi.143 Ĺ&#x161;wieccy tworzÄ&#x2026; lud Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony Bogu przez chrzest i bierzmowanie, powoĹ&#x201A;any do uczczenia Boga Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnego Ĺźycia i wĹ&#x201A;asnym udziaĹ&#x201A;em w czci oddawanej Bogu przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. MajÄ&#x2026; oni do wypeĹ&#x201A;nienia specjalnÄ&#x2026; misjÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;caniaâ&#x20AC;? porzÄ&#x2026;dku doczesnego dla Boga. â&#x20AC;&#x17E;GodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie, misja ktĂłrÄ&#x2026; Pismo Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;te i Tradycja streszczajÄ&#x2026; i wskazujÄ&#x2026; jednym sĹ&#x201A;owem: krĂłlewskie kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwo wiernych.â&#x20AC;?144 W tym punkcie wszystkie wypowiedzi Plinia CorrĂŞi de Oliveira odbÄłaĹ&#x201A;y echem gĹ&#x201A;os KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;WspĂłĹ&#x201A;czesnej mentalnoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa wspĂłĹ&#x201A;czesny pisarz katolicki â&#x20AC;&#x201C; trudno zrozumieÄ&#x2021;, jak w przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci laikat byĹ&#x201A; w stanie odgrywaÄ&#x2021; istotnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; na polu ducha, nie uraĹźajÄ&#x2026;c duchowieĹ&#x201E;stwa.â&#x20AC;?145 PrzywoĹ&#x201A;uje on przykĹ&#x201A;ady Ĺ&#x203A;w. Benedykta i Ĺ&#x203A;w. Franciszka z AsyĹźu, ktĂłrzy zaĹ&#x201A;oĹźyli zakony i kierowali nimi nie siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026;c po kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwo.

Podobnie i Ĺ&#x203A;w. Ignacy Loyola ogĹ&#x201A;aszaĹ&#x201A; Ä&#x2020;wiczenia duchowe i zbieraĹ&#x201A; swych pierwszych naĹ&#x203A;ladowcĂłw na dĹ&#x201A;ugo zanim zostaĹ&#x201A; ksiÄ&#x2122;dzem.

PrzykĹ&#x201A;ady moĹźna mnoĹźyÄ&#x2021;, dodajmy tylko jeden: sĹ&#x201A;ynnego barona de Renty,146 czĹ&#x201A;owieka Ĺ&#x203A;wieckiego, ojca rodziny, ktĂłry kierowaĹ&#x201A; duchowo kilkoma zakonami ĹźeĹ&#x201E;skimi.

Mnisi pierwszych wiekĂłw chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa byli w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci ludĹşmi Ĺ&#x203A;wieckimi, podobnie jak czĹ&#x201A;onkowie Ĺ&#x203A;redniowiecznych Pius XI, List Ex oďŹ&#x192;ciosis li eris z listopada r., w: IP, Il laicato, s. .

Pius XI, List Vos Argentinane Episcopos z grudnia , w: IP, Il laicato, s. .

144 P. G. Rambaldi SJ, Sacerdozio gerarchico e sacerdozio non gerarchico, â&#x20AC;&#x17E;CiviltĂ Ca olicaâ&#x20AC;?, t. ,

, nr II, s. - , s. - .

145 Daniel RaďŹ&#x20AC;ard de Brienne, Lâ&#x20AC;&#x2122;Action catholique, Renaissance Catholique, Paris

, s. .

146 Na temat barona Gastona de Renty (

- ), kilkukrotnego przeĹ&#x201A;oĹźonego Towarzystwa NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Sakramentu i promotora odrodzenia katolickiego w siedemnastowiecznej Francji, zob. Jean Baptiste Saint-Jure SJ, La vie de monsieur Renty, ou le modèle dâ&#x20AC;&#x2122;un parfait chrĂŠtien, Le Petit, Paris

; Yves Chiron, Gaston de Renty. Une ďŹ gure spirituelle du XVIII siècle, Editions RĂŠsiac, MontsĂťrs

; Raymond Triboulet, Gaston de Renty, - , Beauchesne, Paris

; Idem, hasĹ&#x201A;o w Dsp, t. XIII,

, kol. - .

142 143

(

K !" # XX $% zakonĂłw rycerskich czy instytucji nauczycielskich powstaĹ&#x201A;ych po siedemnastym wieku. â&#x20AC;&#x17E;Zgodnie z tradycyjnym nauczaniem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; oĹ&#x203A;wiadcza Jan PaweĹ&#x201A; II â&#x20AC;&#x201C; Ĺźycie konsekrowane ze swej natury nie jest ani laickie, ani kleryckie147 i dlatego ÂŤkonsekracja laickaÂť â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno mÄ&#x2122;Ĺźczyzn, jak i kobiet â&#x20AC;&#x201C; stanowi w caĹ&#x201A;ej peĹ&#x201A;ni odrÄ&#x2122;bny stan profesji rad ewangelicznych.148 Ma ono zatem â&#x20AC;&#x201C; dla poszczegĂłlnych osĂłb i dla KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; samoistnÄ&#x2026; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, niezaleĹźnÄ&#x2026; od posĹ&#x201A;ugi Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceĹ&#x201E;.â&#x20AC;?149 StÄ&#x2026;d w TFP â&#x20AC;&#x201C; obok Ĺźonatych czĹ&#x201A;onkĂłw i zwolennikĂłw â&#x20AC;&#x201C; znaczna liczba tych, ktĂłrzy wyrzekli siÄ&#x2122; maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;stwa, wybierajÄ&#x2026;c formÄ&#x2122; Ĺźycia nie bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ani kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwem, ani stanem zakonnym. DoskonaĹ&#x201A;a czystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; jak uczy Pius XII w encyklice Sacra Virginitas â&#x20AC;&#x201C; nie zostaĹ&#x201A;a zarezerwowana jedynie dla duchowieĹ&#x201E;stwa, moĹźna jÄ&#x2026; zaleciÄ&#x2021; rĂłwnieĹź Ĺ&#x203A;wieckim â&#x20AC;&#x17E;mÄ&#x2122;Ĺźom i niewiastomâ&#x20AC;?.150 KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nieustannie zaprasza do doskonaĹ&#x201A;ej czystoĹ&#x203A;ci jako wyboru stanu Ĺźycia nadrzÄ&#x2122;dnego w stosunku do maĹ&#x201A;ĹźeĹ&#x201E;stwa, a realizowanego w misjach miĹ&#x201A;osierdzia, nauczania czy pracy apostolskiej.151 Jan PaweĹ&#x201A; II czÄ&#x2122;sto podkreĹ&#x203A;la wagÄ&#x2122; wstrzemiÄ&#x2122;ĹşliwoĹ&#x203A;ci i czystoĹ&#x203A;ci w Ĺźyciu chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skim. ChrzeĹ&#x203A;cÄłanin ĹźyjÄ&#x2026;cy EwangeliÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;musi trwaÄ&#x2021; przy wysokich ideaĹ&#x201A;ach, nawet jeĹ&#x203A;li stoi to w sprzecznoĹ&#x203A;ci z panujÄ&#x2026;cymi opiniami. Jezus Chrystus (â&#x20AC;Ś) powiedziaĹ&#x201A;, iĹź wstrzemiÄ&#x2122;ĹşliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, o ktĂłrej Ĺ&#x203A;wiadczy On wĹ&#x201A;asnym Ĺźyciem, nie tylko istnieje i jest moĹźliwa, ale jest szczegĂłlnie waĹźna w drodze do KrĂłlestwa Niebieskiego. I ma takÄ&#x2026; byÄ&#x2021;, skoro Jezus Chrystus wybraĹ&#x201A; jÄ&#x2026; dla samego siebie.â&#x20AC;?152

Zob. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan.

, § .

Zob. SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II, Dekret o przystosowanej odnowie Ĺźycia zakonnego Perfectae caritatis, .

149 Jan PaweĹ&#x201A; II, Adhortacja apostolska Vita Consecrata z marca r., w: Adhortacje Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Jana PawĹ&#x201A;a II, Wydawnictwo Ĺ&#x203A;w. StanisĹ&#x201A;awa BM i Wydawnictwo M, KrakĂłw, t. , s. .

150 Pius XII, Encyklika Sacra Virginitas z marca , s. .

151 W celu zachowania cnoty czystoĹ&#x203A;ci TFP zaleca wielkÄ&#x2026; czujnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. SzczegĂłlnie przestrzega swych mĹ&#x201A;odych czĹ&#x201A;onkĂłw przed chodzeniem na plaĹźe, koedukacyjne baseny, dyskoteki czy do innych miejsc, w ktĂłrych szerzy siÄ&#x2122; rozwiÄ&#x2026;zĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i rozpusta, gdzie ich czystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zostanie wystawiona na oczywiste ryzyko. CzujnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owa, wyraz szczerze katolickiego ducha, jest jednym z elementĂłw, ktĂłre najbardziej irytujÄ&#x2026; tak zwany â&#x20AC;&#x17E;ruch antysekciarskiâ&#x20AC;?, ideologicznie uzaleĹźniony od freudowskiego panseksualizmu.

152 Jan PaweĹ&#x201A; II, Audiencja z marca

r., w: Insegnamenti, t. I,

, s. .

147

148

(

T !#= , R 7 , W4 27 | SpecyďŹ czne powoĹ&#x201A;anie TFP, powoĹ&#x201A;anie Ĺ&#x203A;wieckich do pracy na rzecz consecratio mundi, moĹźe u kogoĹ&#x203A; spowodowaÄ&#x2021; pojÄ&#x2122;ciowy zamÄ&#x2122;t z powodu swej nowoĹ&#x203A;ci i unikatowoĹ&#x203A;ci w KoĹ&#x203A;ciele. Ale, z drugiej strony, â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;w. Antoni Pustelnik prawdopodobnie nie miaĹ&#x201A; zbyt wielu prekursorĂłw swego odejĹ&#x203A;cia na pustyniÄ&#x2122;â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; jak pisze ojciec Henry, podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c, iĹź Duch Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty potraďŹ wznieciÄ&#x2021; coĹ&#x203A;, co â&#x20AC;&#x17E;nie posiada w KoĹ&#x203A;ciele Ĺźadnego precedensuâ&#x20AC;?.153 W rzeczy samej â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug teologĂłw â&#x20AC;&#x201C; nie istnieje ani jedno dzieĹ&#x201A;o miĹ&#x201A;osierdzia, dla ktĂłrego powstania nie zaĹ&#x201A;oĹźono by lub nie miano by zaĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; zgromadzenia zakonnego.154 To dlatego w matczynym Ĺ&#x201A;onie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ĺźyje tak zdumiewajÄ&#x2026;ca rozmaitoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zakonĂłw, kongregacji, rodzin duchowych, rĂłwnieĹź Ĺ&#x203A;wieckich, z ktĂłrych kaĹźda, odpowiadajÄ&#x2026;c na rozmaite wymogi czasĂłw i potrzeby dusz, ukazuje rozmaite aspekty radykalizmu Ewangelii i Ĺźycia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.155 A wszystkie odwoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; do charyzmatu swych zaĹ&#x201A;oĹźycieli.156 â&#x20AC;&#x17E;Kanonizowani czy nie, zaĹ&#x201A;oĹźyciele dĹşwigajÄ&#x2026; charyzmat umoĹźliwiajÄ&#x2026;cy im zaĹ&#x201A;oĹźenie duchowej rodziny, ktĂłrej zadaniem jest rozpowszechniaÄ&#x2021; istotÄ&#x2122; ich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci. AutentycznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; owej Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci poznaje siÄ&#x2122; zarĂłwno po owocach zrodzonych z dzieĹ&#x201A;, ktĂłre zaĹ&#x201A;oĹźyli, jak teĹź po przykĹ&#x201A;adzie ich osobistego doĹ&#x203A;wiadczenia.â&#x20AC;?157 Na temat wielu zaĹ&#x201A;oĹźycieli powtarza siÄ&#x2122; sĹ&#x201A;owa opisujÄ&#x2026;ce relacje Ĺ&#x203A;w. Pachomiusza i jego uczniĂłw: â&#x20AC;&#x17E;Po Bogu, on byĹ&#x201A; ich ojcemâ&#x20AC;?.158 Jak 153 A. M. Henry OP, ObĂŠissance commune et obĂŠissance religieuse, dodatek do â&#x20AC;&#x17E;La vie spirituelleâ&#x20AC;?, IX (powst. VI ), s. .

154 Paul Philippe, Les ďŹ ns de la vie religieuse selon saint Thomas dâ&#x20AC;&#x2122;Aquin, FraternitĂŠ de la Très-Sainte-Vierge Marie, Atenas , s.

.

155 Pius XII w swym przesĹ&#x201A;aniu do I Ĺ&#x161;wiatowego Kongresu Apostolstwa Ĺ&#x161;wieckich z paĹşdziernika

r. (w: DR, t. XII, s.

- ) podkreĹ&#x203A;la wielkÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jakÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; daje wiernym w wyborze drogi najbardziej im odpowiadajÄ&#x2026;cej.

156 WyraĹźenie â&#x20AC;&#x17E;charyzmat zaĹ&#x201A;oĹźycieliâ&#x20AC;? weszĹ&#x201A;o do oďŹ cjalnego jÄ&#x2122;zyka Magisterium wraz z Evangelica TestiďŹ catio nr

(

). Wskazuje ono na dary natury i Ĺ&#x201A;aski dane zaĹ&#x201A;oĹźycielom rodzin duchowych w celu umoĹźliwienia im wypeĹ&#x201A;nienia ich misji. Na temat â&#x20AC;&#x17E;zaĹ&#x201A;oĹźycieliâ&#x20AC;? zob. Juan Maria Lozano CMF, El fundador y su familia religiosa. InspiraciĂłn y carisma, Publicaciones Claretianas, Madrid ; Fabio Ciardi, I fondatori uomini dello spirito. Per una teologia del carisma del fondator, Ci Ă Nuova, Roma

; Idem, In acolto dello spirito. Ermeneutica del carisma dei fondatori, Ci Ă Nuova, Roma ; A Sinke Guimaraes, Servitudo ex Caritate, s.

- ; Elio Gambari SMM, J. M. Lozano CMF, Giancarlo Rocca SSP, hasĹ&#x201A;o Fondatore, w: DIP, t. IV, , kol. -

; Michel OlphĂŠ-Galliard SJ, hasĹ&#x201A;o Fondatore, ibidem, kol.

-

; G. Damizia, podhasĹ&#x201A;o, w: EC, t. V, , s.

- ; J. F. Gilmont, PaternitĂŠ et mĂŠditation du fondateur dâ&#x20AC;&#x2122;Ordre, â&#x20AC;&#x17E;Revue dâ&#x20AC;&#x2122;AscĂŠtique et de Mystiqueâ&#x20AC;?, t. , , s. , s. - ; Francisco JuberĂ­as CMF, La paternidad de los fundadores, â&#x20AC;&#x17E;Vida Religiosaâ&#x20AC;?, t. , , s.

- .

157 M. OlphĂŠ-Galliard SJ, hasĹ&#x201A;o Fondatore, kol. .

158 Ibidem, kol. .

(!

K !" # XX $% znowu pisze ojciec OlphĂŠ-Galliard: â&#x20AC;&#x17E;NaĹ&#x203A;ladowanie zaĹ&#x201A;oĹźyciela nie ma nic wspĂłlnego z kultem jednostki wytworzonym przez pewne nowoczesne ideologie.â&#x20AC;?159 Emanuje ono z zasady poĹ&#x203A;rednictwa, zgodnie z ktĂłrÄ&#x2026; wszelkie ojcostwo pochodzi od Boga.160 Nie da siÄ&#x2122; zaprzeczyÄ&#x2021;, Ĺźe Plinio CorrĂŞa de Oliveira posiadaĹ&#x201A; cechy charakterystyczne dla ZaĹ&#x201A;oĹźyciela. Nie dlatego, by sam pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; tej roli, lecz dlatego, Ĺźe za takiego uznajÄ&#x2026; go spontanicznie tysiÄ&#x2026;ce katolikĂłw na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie: za ZaĹ&#x201A;oĹźyciela w szerokim znaczeniu, nie tyle konkretnego zakonu, co raczej szkoĹ&#x201A;y duchowej i intelektualnej, za inicjatora stylu Ĺźycia poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conego otwartej walce z RewolucjÄ&#x2026;. â&#x20AC;&#x17E;Novum militiae genus ortum nupter auditur in terrisâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;?161 â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;SĹ&#x201A;yszymy, Ĺźe ostatnio nowy rodzaj rycerstwa pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na ziemiâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; te sĹ&#x201A;owa Ĺ&#x203A;w. Bernarda mogÄ&#x2026; z powodzeniem zostaÄ&#x2021; zastosowane do uczniĂłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ktĂłry sam w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb streszcza wspĂłĹ&#x201A;czesnÄ&#x2026; wersjÄ&#x2122; dawnego stylu rycerskiego: â&#x20AC;&#x17E;W idealizmie â&#x20AC;&#x201C; gorliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W manierach â&#x20AC;&#x201C; kurtuazja. W dziaĹ&#x201A;aniu â&#x20AC;&#x201C; bezbrzeĹźne poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie. W obliczu wroga â&#x20AC;&#x201C; roztropnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W walce â&#x20AC;&#x201C; duma i odwaga. A z odwagÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; zwyciÄ&#x2122;stwo.â&#x20AC;?162

Ibidem.

Ef , .

161 Ĺ&#x161;w. Bernard z Clairvaux, De laude novae militiae, w: Franco Cardini, I poweri cavalieri del Cristo, Cerchio, Rimini , s. .

162 P. CorrĂŞa de Oliveira, Estilo, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, IX .

159 160

("

RozdziaĹ&#x201A; VI M+ C + < K ; â&#x20AC;&#x153;Ilu jest takich, ktĂłrzy w jednoĹ&#x203A;ci z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em przeĹźywajÄ&#x2026; ten moment w historii, tragiczny jak MÄ&#x2122;ka Chrystusa; ten moment decydujÄ&#x2026;cy, w ktĂłrym caĹ&#x201A;a ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; opowiada siÄ&#x2122; za Chrystusem lub przeciw Chrystusowi?â&#x20AC;?

. Credo in unam sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam Credo in unam sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam â&#x20AC;&#x201C; te sĹ&#x201A;owa wyznania wiary z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; najsilniej rozbrzmiewaĹ&#x201A;y w sercu Plinia CorrĂŞi de Oliveira w ciÄ&#x2026;gu jego Ĺźycia przypadajÄ&#x2026;cego niemal na caĹ&#x201A;y wiek XX. Sam wspomina, jak wzrastajÄ&#x2026;ce stopniowo od wczesnego dzieciĹ&#x201E;stwa umiĹ&#x201A;owanie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i papiestwa nieustannie inspirowaĹ&#x201A;o jego zmagania w obronie cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. â&#x20AC;&#x17E;WciÄ&#x2026;Ĺź pamiÄ&#x2122;tam lekcje katechizmu, na ktĂłrych poznawaĹ&#x201A;em papiestwo, jego Boskie pochodzenie, jego wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; i jego misjÄ&#x2122;. Moje dzieciÄ&#x2122;ce serce (miaĹ&#x201A;em wĂłwczas dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat) wypeĹ&#x201A;niaĹ&#x201A;o uwielbienie, uniesienie, entuzjazm â&#x20AC;&#x201C; znalazĹ&#x201A;em oto ideaĹ&#x201A;, ktĂłremu poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cÄ&#x2122; caĹ&#x201A;e Ĺźycie. Od tamtych dni do dzisiaj moje umiĹ&#x201A;owanie dla tego ideaĹ&#x201A;u jedynie wzrosĹ&#x201A;o; modlÄ&#x2122; siÄ&#x2122; do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Panny, aby je we mnie wciÄ&#x2026;Ĺź umacniaĹ&#x201A;a, aĹź do ostatniego tchu. PragnÄ&#x2122;, by ostatni akt mego rozumu byĹ&#x201A; aktem wiary w papiestwo, aby ostatni akt mojej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci byĹ&#x201A; aktem umiĹ&#x201A;owania papiestwa. Abym umarĹ&#x201A; w pokoju wybranych, w jednoĹ&#x203A;ci z MaryjÄ&#x2026;, mojÄ&#x2026; MatkÄ&#x2026;, a za Jej przyczynÄ&#x2026; z Jezusem, moim Bogiem, moim KrĂłlem i moim doskonaĹ&#x201A;ym ZbawcÄ&#x2026;.â&#x20AC;?1

P. CorrĂŞa de Oliveira, A perfeita alegria, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, czerca , tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie w: Il crepuscolo artiďŹ ciale del Cile ca olico, â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;?, Piacenza , s. .

1

(#

K !" # XX $% Trudno pojÄ&#x2026;Ä&#x2021; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2122; tych sĹ&#x201A;Ăłw w epoce charakteryzujÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; ogĂłlnym chĹ&#x201A;odem i obojÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w stosunku do instytucji koĹ&#x203A;cielnych.

ZostaĹ&#x201A;y one napisane u poczÄ&#x2026;tku lat siedemdziesiÄ&#x2026;tych, w czasie, kiedy kryzys KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a wydawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; siÄ&#x2122;gaÄ&#x2021; zenitu.

W dodanej po latach trzeciej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Rewolucji i Kontrrewolucji jej autor zauwaĹźa, iĹź w roku , kiedy ksiÄ&#x2026;Ĺźka zostaĹ&#x201A;a po raz pierwszy wydana, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; wciÄ&#x2026;Ĺź byĹ&#x201A; uwaĹźany za jedynÄ&#x2026; wielkÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122; duchowÄ&#x2026;, zdolnÄ&#x2026; przeciwstawiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatowej ekspansji komunizmu. W nastÄ&#x2122;pnych latach centrum zmagaĹ&#x201E; Rewolucji z KontrrewolucjÄ&#x2026; przesunÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o siÄ&#x2122; od spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;wieckiej ku spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci duchowej. â&#x20AC;&#x17E;Tym centrum â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; po soborze Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; jest teraz KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, w ktĂłrym z jednej strony progresiĹ&#x203A;ci, kryptokomuniĹ&#x203A;ci i prokomuniĹ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;cierajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; z antyprogresistami i antykomunistami z drugiej.â&#x20AC;?2 Wszystkim, ktĂłrzy zadawali pytanie, po co walczyÄ&#x2021; z bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dami szerzÄ&#x2026;cymi siÄ&#x2122; wĹ&#x203A;rĂłd wiernych, skoro tyle ich jest na zewnÄ&#x2026;trz katolicyzmu, Plinio CorrĂŞa de Oliveira niezmiennie od poczÄ&#x2026;tku lat piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych odpowiadaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Kiedy wrĂłg szturmuje mury, wszyscy muszÄ&#x2026; siÄ&#x2122; zjednoczyÄ&#x2021;. JeĹźeli jednak przeniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; juĹź do wnÄ&#x2122;trza twierdzy, nie wystarczy broniÄ&#x2021; murĂłw, naleĹźy walczyÄ&#x2021; rĂłwnieĹź w ich obrÄ&#x2122;bie.â&#x20AC;?3

. Jubileusz roku : triumf czy poczÄ&#x2026;tek kryzysu?

Rok Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty byĹ&#x201A; ostatnim historycznym momentem, kiedy KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w peĹ&#x201A;ni mocy wywodzÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; z przysĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;cej mu pozycji Tronu Prawdy. Gdy Europa z trudem dochodziĹ&#x201A;a do siebie po wojennych zniszczeniach dokonanych zarĂłwno w sferze moralnej, jak i materialnej, Jubileusz objawiĹ&#x201A; niezwykĹ&#x201A;y obraz Katolickiego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a WojujÄ&#x2026;cego. Szczytowy punkt Roku Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego wyznaczyĹ&#x201A;o ogĹ&#x201A;oszenie listopada dogmatu o WniebowziÄ&#x2122;ciu NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Konrrewolucja, s. .

P. CorrĂŞa de Oliveira, RazĂľes e contra-razĂľes em torno de um tema efervescente, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , listopad ; Idem, Indulgentes para com o erro, severos para com a Igreja, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , grudzieĹ&#x201E; ; Idem, NĂŁo trabalha pela concordia senĂŁo quem luta contra o erro, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; ; Cunha Alvarenga (= Jose de Azevedo Santos), InďŹ ltraçþes comunistas em ambientes catĂłlicos, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; . W tym samym tonie utrzymane sÄ&#x2026; trzy artykuĹ&#x201A;y na temat modernizmu, opublikowane w trzech kolejnych (

, , ) numerach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (wrzesieĹ&#x201E;, paĹşdziernik, listopad ) zatytuĹ&#x201A;owanych odpowiednio: O cinquantenario da Pascendi; Por orgulho repelem toda sujeiçao; Revivem nos modernistas o espirito e os metodos do Jansenismo.

2 3

($

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 Naoczny Ĺ&#x203A;wiadek opowiada, iĹź od Ĺ&#x203A;witu owego dnia pogrÄ&#x2026;Ĺźony zazwyczaj o tej porze w ciszy Plac Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra â&#x20AC;&#x17E;zamieniĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w gigantyczne, nieobjÄ&#x2122;te morze, do ktĂłrego nieprzerwanie wpadaĹ&#x201A;a nie majÄ&#x2026;ca koĹ&#x201E;ca ludzka rzekaâ&#x20AC;?.4 KaĹźdy lud i kaĹźdy narĂłd miaĹ&#x201A; swÄ&#x2026; reprezentacjÄ&#x2122; w owym ogromnym, falujÄ&#x2026;cym tĹ&#x201A;umie, a róşnojÄ&#x2122;zyczne pieĹ&#x203A;ni i modlitwy harmonÄłnie stapiaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; ze sobÄ&#x2026;. Poprzedzony biaĹ&#x201A;Ä&#x2026; procesjÄ&#x2026; biskupĂłw w kapach i mitrach pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; niesiony na tronie-lektyce papieĹź. ZaniĂłsĹ&#x201A;szy bĹ&#x201A;aganie o pomoc Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, Pius XII uroczyĹ&#x203A;cie ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;jako dogmat objawiony przez Boga, Ĺźe Niepokalana Matka Boga, Maryja zawsze Dziewica, po zakoĹ&#x201E;czeniu ziemskiego Ĺźycia zostaĹ&#x201A;a wziÄ&#x2122;ta z duszÄ&#x2026; i ciaĹ&#x201A;em do chwaĹ&#x201A;y niebieskiejâ&#x20AC;?. 5 CaĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;wiat poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czony z wypeĹ&#x201A;nionym po brzegi placem za pomocÄ&#x2026; fal radiowych uniĂłsĹ&#x201A; siÄ&#x2122; triumfalnÄ&#x2026; radoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. â&#x20AC;&#x17E;ChoÄ&#x2021; wyglÄ&#x2026;daĹ&#x201A;o to jak wizja, byĹ&#x201A;o rzeczywistoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;: do późnej nocy Pius XII udzielaĹ&#x201A; bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwa, gdyĹź tĹ&#x201A;um nie przestawaĹ&#x201A; przywoĹ&#x201A;ywaÄ&#x2021; go juĹź po zamkniÄ&#x2122;ciu okna â&#x20AC;&#x201C; w miejsce ludzi, ktĂłrzy opuĹ&#x203A;cili plac, przybywaĹ&#x201A;a masa nowych. KaĹźdy pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; otrzymaÄ&#x2021; jeszcze jedno bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo, zanim ten cudowny dzieĹ&#x201E; dobiegnie koĹ&#x201E;ca.â&#x20AC;?6 Nie brakowaĹ&#x201A;o jednakowoĹź symptomĂłw rodzÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; kryzysu. sierpnia tego samego roku papieĹź wydaĹ&#x201A; encyklikÄ&#x2122; Humani Generis, w ktĂłrej zdemaskowaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;zatrute owoceâ&#x20AC;? wyrosĹ&#x201A;e z â&#x20AC;&#x17E;nowoĹ&#x203A;ci na wszystkich prawie polach teologiiâ&#x20AC;?.7 Encyklika potÄ&#x2122;piĹ&#x201A;a relatywizm tych, ktĂłrzy utrzymujÄ&#x2026;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;moĹźna wyraziÄ&#x2021; dogmat takĹźe za pomocÄ&#x2026; dzisiejszych ďŹ lozoďŹ cznych pojÄ&#x2122;Ä&#x2021;, zapoĹźyczonych z immanentyzmu, idealizmu czy z egzystencjalizmu, lub z innego jakiegoĹ&#x203A; systemuâ&#x20AC;?.8 Relatywizm Ăłw, charakteryzujÄ&#x2026;cy potÄ&#x2122;piony juĹź 4 Siostra Pascalina Lehnert, Pio XII. Il privilegio di servirlo, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Rusconi, Milan

, s. .

5 Pius XII, Konstytucja apostolska MuniďŹ centissimus Deus, cyt. za: Breviarium ďŹ dei, KsiÄ&#x2122;garnia Ĺ&#x161;w. Wojciecha, PoznaĹ&#x201E; , s. .

6 S. Pascalina Lehnert, Pio XII, s. .

7 Pius XII, Encyklika Humani generis z sierpnia r., Te Deum, Warszawa , s. . Na temat tego waĹźnego dokumentu zob.: La encĂ­clica Humani Generis, praca zbiorowa, C.S.I.C., Madrid ; R. Garrigou-Lagrange OP, La stru ura dellâ&#x20AC;&#x2122;enciclica Humani Generis, w: Idem., Sintesi tomistica, Queriniana, Brescia , s.

- ; Pietro Parente, Stru ura e signiďŹ cato storico e do rinale della enciclica Humani Generis, w: Idem, Dio e problemi dellâ&#x20AC;&#x2122;uomo, Belarde i, Roma , t. , s.

- . Zob. teĹź J. de Aldama, Pio XII y la TeologĂ­a nueva, â&#x20AC;&#x17E;Salmaticensisâ&#x20AC;?, nr , , s. - .

8 Pius XII, Humani generis, s. .

(%

K !" # XX $% wczeĹ&#x203A;niej przez Piusa X modernizm, wzrastaĹ&#x201A; w siĹ&#x201A;Ä&#x2122; pod pĹ&#x201A;aszczykiem nouvelle thĂŠologie (nowej teologii) 9 reprezentowanej przez pozostajÄ&#x2026;cych pod wpĹ&#x201A;ywem Teilharda de Chardin znanych teologĂłw jezuickich, takich jak Henri de Lubac i Jean DaniĂŠlou, a takĹźe dominikanĂłw proponujÄ&#x2026;cych rewolucyjnÄ&#x2026; interpretacjÄ&#x2122; teologii (np. ojcowie Marie Dominique Chenu i Yves Congar). Wszyscy oni odegrajÄ&#x2026; czoĹ&#x201A;owÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; w Ĺźyciu religÄłnym późniejszych lat, a nawet zostanÄ&#x2026; wyniesieni do godnoĹ&#x203A;ci kardynalskich.

RodzÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; kryzys KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a odzwierciedla Ăłwczesna korespondencja dwĂłch duchownych, obecnie beatyďŹ kowanych: Don Giovanniego Calabrii, zaĹ&#x201A;oĹźyciela zgromadzenia Ubogich SĹ&#x201A;ug BoĹźej OpatrznoĹ&#x203A;ci oraz kardynaĹ&#x201A;a Ildefonso Schustera, arcybiskupa Mediolanu. â&#x20AC;&#x17E;Od lat sĹ&#x201A;yszÄ&#x2122; w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi mego serca â&#x20AC;&#x201C; pisze Don Calabria â&#x20AC;&#x201C; narastajÄ&#x2026;cy lament Chrystusa: O, mĂłj KoĹ&#x203A;ciele!â&#x20AC;?10 â&#x20AC;&#x17E;Niech BĂłg zachowa Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piusa XII â&#x20AC;&#x201C; odpowiada kardynaĹ&#x201A; Schuster â&#x20AC;&#x201C; bo juĹź wspĂłĹ&#x201A;czujÄ&#x2122; jego nastÄ&#x2122;pcy. Szaleje burza â&#x20AC;&#x201C; kto siÄ&#x2122; oĹ&#x203A;mieli objÄ&#x2026;Ä&#x2021; komendÄ&#x2122; nad Ĺ&#x201A;odziÄ&#x2026;?â&#x20AC;?11

. ZwoĹ&#x201A;anie Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II Ĺ&#x161;mierÄ&#x2021; Piusa XII i wybĂłr Jana XXIII w paĹşdzierniku

roku stanowi punkt przeĹ&#x201A;omowy. PontyďŹ kat nowego papieĹźa rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; nowy styl rzÄ&#x2026;dzenia, â&#x20AC;&#x17E;caĹ&#x201A;kowicie niezwykĹ&#x201A;y dla roli odgrywanej przez papieĹźy na przestrzeni ostatnich dwĂłch stuleciâ&#x20AC;?.12 WĹ&#x203A;rĂłd pierwszych aktĂłw pontyďŹ katu znalazĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; rozszerzenie kolegium To okreĹ&#x203A;lenie Piusa XII uĹźyte w dokumencie Quamvis inquieti z wrzeĹ&#x203A;nia r., w: DR, t. VIII, s. . KoniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; potÄ&#x2122;pienia â&#x20AC;&#x17E;niegodziwego zarodka modernizmuâ&#x20AC;?, ktĂłry odradza siÄ&#x2122; na polu dogmatycznym, biblÄłnym i spoĹ&#x201A;ecznym wypĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a dziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat później w licznych â&#x20AC;&#x17E;gĹ&#x201A;osach przedprzygotowawczychâ&#x20AC;? do soboru, przysyĹ&#x201A;anych do Rzymu przez biskupĂłw (zob. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II Apparando, Series I (Antepraeparatoria), Appendix Voluminis II, Pars I, Typis Polyglo is Vaticanis

, s.

- ). Thomas M. Loome komentuje: â&#x20AC;&#x17E;Pod lupÄ&#x2122; sobĂłr winien wziÄ&#x2026;Ä&#x2021; Teilhardâ&#x20AC;&#x2122;a de Chardin, Congarâ&#x20AC;&#x2122;a i de Lubacâ&#x20AC;&#x2122;a. Od jednego z biskupĂłw wychodzi teĹź lakoniczna sugestia: â&#x20AC;&#x17E;Doctrina J. Maritain damneturâ&#x20AC;? (â&#x20AC;&#x17E;Doktryna J. Maritainâ&#x20AC;&#x2122;a winna byÄ&#x2021; potÄ&#x2122;pionaâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; przyp. do pol. wyd.) Liberal catholicism, s. .

10 List Don Giovanniego Calabrii do kardynaĹ&#x201A;a Schustera z listopada

r., w: Lâ&#x20AC;&#x2122;epistolario Cardinal Schuster â&#x20AC;&#x201C; Don Calabria ( - ), Angelo Majo i Luigi Piovan (red.), NED, Milano

, s. .

11 List kardynaĹ&#x201A;a Schustera do Don Calabrii z lipca

r., w: op. cit., s. . Kiedy w roku

Matka BoĹźa zapĹ&#x201A;akaĹ&#x201A;a w Syracuse, kardynaĹ&#x201A; skomentowaĹ&#x201A; to wydarzenie nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: â&#x20AC;&#x17E;Nawet NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tsza Dziewica roni Ĺ&#x201A;zy nad zĹ&#x201A;em dziejÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; w KoĹ&#x203A;ciele i perspektywÄ&#x2026; chĹ&#x201A;osty, ktĂłra wisi nad Ĺ&#x203A;wiatemâ&#x20AC;? (list kardynaĹ&#x201A;a Schustera do Don Calabrii z paĹşdziernika

r., w: op. cit., s. ).

12 Daniele Menozzi, La Chiesa ca olica e la secolarizzazione, Einaudi, Torino , s. .

9

(&

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 kardynalskiego, ktĂłrego liczbÄ&#x2122; czĹ&#x201A;onkĂłw â&#x20AC;&#x201C; siedemdziesiÄ&#x2122;ciu â&#x20AC;&#x201C; ustaliĹ&#x201A; jeszcze Sykstus V. Pewne zdumienie wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na pierwszym miejscu listy nowych kardynaĹ&#x201A;Ăłw arcybiskupa Mediolanu, Giovanniego Ba isty Montiniego, ktĂłrego usuniÄ&#x2122;cie z Rzymu interpretowano jako karÄ&#x2122; za znaczÄ&#x2026;cÄ&#x2026; rozbieĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jego poglÄ&#x2026;dĂłw ze stanowiskiem Piusa XII.13 stycznia roku w bazylice Ĺ&#x161;w. PawĹ&#x201A;a za Murami Jan XXIII ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; zebranym kardynaĹ&#x201A;om i caĹ&#x201A;emu Ĺ&#x203A;wiatu swe pragnienie zwoĹ&#x201A;ania soboru ekumenicznego. OgĹ&#x201A;oszenie to â&#x20AC;&#x17E;zabrzmiaĹ&#x201A;o niczym fanfary wewnÄ&#x2026;trz, a byÄ&#x2021; moĹźe jeszcze bardziej na zewnÄ&#x2026;trz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.14 NastÄ&#x2122;pnego dnia, entuzjastycznie powitaĹ&#x201A; je kardynaĹ&#x201A; Montini w przesĹ&#x201A;aniu do diecezji Ĺ&#x203A;w. AmbroĹźego: â&#x20AC;&#x17E;Ten sobĂłr bÄ&#x2122;dzie najwiÄ&#x2122;kszym, jaki KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; kiedykolwiek przeĹźywaĹ&#x201A; w swej dwudziestowiecznej historii, zarĂłwno pod wzglÄ&#x2122;dem duchowym, jak i liczbowym, w caĹ&#x201A;kowitej i pokojowej jednoĹ&#x203A;ci swej hierarchii; bÄ&#x2122;dzie on najwiÄ&#x2122;kszy z powodu katolickoĹ&#x203A;ci swego zasiÄ&#x2122;gu, prawdziwie obejmujÄ&#x2026;cy caĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;wiat geograďŹ czny i spoĹ&#x201A;eczny. Przed naszymi oczyma historia rozwÄła swÄ&#x2026; niezmierzonÄ&#x2026; i wiecznÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122;.â&#x20AC;?15

. Czy sobĂłr potÄ&#x2122;pi komunizm?

Gdy w Rzymie i w caĹ&#x201A;ej Europie tylko nieliczni mieli jakiekolwiek pojÄ&#x2122;cie o nadciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;cym kryzysie, w Brazylii Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; komentujÄ&#x2026;c w styczniu roku na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? zwoĹ&#x201A;anie soboru â&#x20AC;&#x201C; wyraziĹ&#x201A; nadziejÄ&#x2122;, iĹź poĹ&#x201A;oĹźy on kres przeraĹźajÄ&#x2026;cemu zamÄ&#x2122;towi szerzÄ&#x2026;cemu siÄ&#x2122; wĹ&#x203A;rĂłd katolikĂłw. â&#x20AC;&#x17E;ZamÄ&#x2122;t stopniowo przybiera rozmiary prawdziwie apokaliptyczne, zarĂłwno w Brazylii, jak i na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, i stanowi â&#x20AC;&#x201C; w moim przekonaniu â&#x20AC;&#x201C; jedno z najwiÄ&#x2122;kszych nieszczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; naszych czasĂłw.â&#x20AC;?16 Uwaga brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela skupia siÄ&#x2122; w tym waĹźnym artykule na kwestii stosunku pomiÄ&#x2122;dzy katolicyzmem a komunizmem.

13 Silvio Tramontin, Un secolo di storia della Chiesa, Studium, Roma

, t. II, s. . Mons.

Hubert Jedin z kolei okreĹ&#x203A;la mianem â&#x20AC;&#x17E;zdumiewajÄ&#x2026;cejâ&#x20AC;? nominacjÄ&#x2122; arcybiskupiÄ&#x2026; Montiniego

listopada r., jako nastÄ&#x2122;pcy kardynaĹ&#x201A;a Schustera w Mediolanie. Il Concilio Vaticano II, w: HKG, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, t. X, , s. .

14 H. Jedin, Il Concilio Vaticano II, s.

.

15 G. B. Montini, Discorsi e scri i sul Concilio ( - ), oprac. A. Rimoldi, Quaderni dellâ&#x20AC;&#x2122;Istituto Paolo VI, Brescia-Roma

, s. .

16 P. CorrĂŞa de Oliveira, Na perspectiva do proximo Concilio, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , styczeĹ&#x201E; .

('

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Z powodu swej nieodĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie ateistycznej i materialistycznej natury komunizm dÄ&#x2026;Ĺźy do caĹ&#x201A;kowitego zniszczenia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego, naturalnego straĹźnika porzÄ&#x2026;dku moralnego, ktĂłrego nie moĹźna sobie wyobraziÄ&#x2021; bez rodziny i wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?17 Zgodnie ze swoimi przesĹ&#x201A;ankami, komunizmu nie moĹźna ograniczaÄ&#x2021; do jednego paĹ&#x201E;stwa bÄ&#x2026;dĹş grupy paĹ&#x201E;stw. â&#x20AC;&#x17E;To o wiele wiÄ&#x2122;cej niĹź partia polityczna. To ďŹ lozoďŹ czna sekta posiadajÄ&#x2026;ca wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; wszechĹ&#x203A;wiata.â&#x20AC;?18 Jej doktryna zakĹ&#x201A;ada wizjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata przeciwnÄ&#x2026; do katolickiej. Dlatego teĹź kaĹźda prĂłba â&#x20AC;&#x17E;wspĂłĹ&#x201A;istnieniaâ&#x20AC;? skazana jest w opinii brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela na ďŹ asko. â&#x20AC;&#x17E;ZarĂłwno wewnÄ&#x2026;trz kaĹźdego kraju, jak i na scenie miÄ&#x2122;dzynarodowej komunizm trwa w stanie nieuniknionego, nieustannego, wieloaspektowego zmagania z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em oraz z tymi paĹ&#x201E;stwami, ktĂłre wzbraniajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przed ich pochĹ&#x201A;oniÄ&#x2122;ciem przez marksistowskÄ&#x2026; sektÄ&#x2122;. Walka ta jest rĂłwnie bezpardonowa, jak zmaganie Dziewicy i WÄ&#x2122;Ĺźa. Dla niezniszczalnego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a moĹźe siÄ&#x2122; ona zakoĹ&#x201E;czyÄ&#x2021; jedynie ostatecznym zmiaĹźdĹźeniem sekty komunistycznej, nie tylko na Zachodzie, ale na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, rĂłwnieĹź w jej najtajniejszych gniazdach â&#x20AC;&#x201C; w Moskwie, w Pekinie i wszÄ&#x2122;dzie indziej. (â&#x20AC;Ś) Stwierdziwszy to, nie sposĂłb przyjÄ&#x2026;Ä&#x2021;, iĹź wspĂłĹ&#x201A;istnieniu paĹ&#x201E;stw chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich i komunistycznych towarzyszyÄ&#x2021; moĹźe stabilizacja, spokĂłj i zgoda wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe prawu miÄ&#x2122;dzynarodowemu, ktĂłre powinno kierowaÄ&#x2021; krajami chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skimi. Albowiem prawo miÄ&#x2122;dzynarodowe zakĹ&#x201A;ada prawe stosunki miÄ&#x2122;dzy narodami; prawoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zaĹ&#x203A; zakĹ&#x201A;ada uznanie moralnoĹ&#x203A;ci. MoralnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zaĹ&#x203A; w doktrynie komunistycznej jest tylko pustÄ&#x2026; zasadÄ&#x2026; burĹźuazyjnÄ&#x2026;.â&#x20AC;?19 Z drugiej strony, misja nauczycielska KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a polega nie tylko na gĹ&#x201A;oszeniu prawdy, ale teĹź na wskazywaniu i potÄ&#x2122;pianiu bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw. Analiza i potÄ&#x2122;pienie doktryny oraz praktyki komunizmu powinny â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; jednym z kluczowych punktĂłw zbliĹźajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego. Przekonanie to podzielaĹ&#x201A;y setki OjcĂłw Soborowych na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. W okresie przedprzygotowawczym biskupĂłw zgĹ&#x201A;osiĹ&#x201A;o proĹ&#x203A;bÄ&#x2122;, by sobĂłr zajÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; nowoczesnym ateizmem, a zwĹ&#x201A;aszcza komunizmem, wysuwajÄ&#x2026;c wĹ&#x201A;asne 17 18 19

Ibidem.

Ibidem.

Ibidem.

(

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 propozycje stawienia czoĹ&#x201A;a zagroĹźeniu.20 Arcybiskup wietnamskiej diecezji HuĂŠ nazwaĹ&#x201A; np. komunizm â&#x20AC;&#x17E;problemem nad problemamiâ&#x20AC;?, najwaĹźniejszÄ&#x2026; kwestiÄ&#x2026; obecnej doby: â&#x20AC;&#x17E;dyskutowanie na temat innych zagadnieĹ&#x201E;â&#x20AC;Ś oznaczaĹ&#x201A;oby pĂłjĹ&#x203A;cie w Ĺ&#x203A;lady teologĂłw z Konstantynopola zawziÄ&#x2122;cie debatujÄ&#x2026;cych nad pĹ&#x201A;ciÄ&#x2026; anioĹ&#x201A;Ăłw, podczas gdy armie islamu podchodziĹ&#x201A;y pod same mury miastaâ&#x20AC;?.21 WĹ&#x203A;rĂłd biskupĂłw poproszonych przez StolicÄ&#x2122; ApostolskÄ&#x2026; o rady i propozycje znaleĹşli siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź hierarchowie brazylÄłscy: biskup de Castro Mayer i arcybiskup de Proença Sigaud. W logicznie spĂłjnej odpowiedzi o szerokiej perspektywie udzielonej przez tego ostatniego Ĺ&#x201A;atwo moĹźna dostrzec wpĹ&#x201A;yw Doktora Plinio, z ktĂłrym Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyĹ&#x201A;a go dĹ&#x201A;ugotrwaĹ&#x201A;a bliskoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poglÄ&#x2026;dĂłw. â&#x20AC;&#x17E;ZauwaĹźam, iĹź zasady, doktryna i duch tak zwanej Rewolucji przenika szeregi duchowieĹ&#x201E;stwa i ludu chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego, podobnie jak kiedyĹ&#x203A; zasady, doktryna, duch i umiĹ&#x201A;owanie pogaĹ&#x201E;stwa przenikaĹ&#x201A;y Ĺ&#x203A;redniowieczne spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo, przynoszÄ&#x2026;c w efekcie pseudoreformacjÄ&#x2122;. Wielu duchownych nie dostrzega juĹź bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw Rewolucji albo im siÄ&#x2122; nie przeciwstawia. Inni, znani poĹ&#x203A;rĂłd kleru, RewolucjÄ&#x2122; pokochali jako dobrÄ&#x2026; sprawÄ&#x2122;. PropagujÄ&#x2026; jÄ&#x2026; i wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026; z niÄ&#x2026;. PrzeĹ&#x203A;ladujÄ&#x2026; swych przeciwnikĂłw blokujÄ&#x2026;c i szkalujÄ&#x2026;c ich pracÄ&#x2122; apostolskÄ&#x2026;.

WiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pasterzy milczy, wielu przesiÄ&#x2026;kĹ&#x201A;o bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dami i duchem Rewolucji i jawnie lub skrycie jej sprzyja, tak, jak miaĹ&#x201A;o to miejsce w czasach szerzenia siÄ&#x2122; jansenizmu. DemaskujÄ&#x2026;cych i odrzucajÄ&#x2026;cych bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy przeĹ&#x203A;ladujÄ&#x2026; ich wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ni koledzy, przyklejajÄ&#x2026;c im etykietkÄ&#x2122; ÂŤintegrystĂłwÂť. Z seminariĂłw samego Wiecznego Miasta wychodzÄ&#x2026; alumni z gĹ&#x201A;owami nabitymi ideologiÄ&#x2026; rewolucyjnÄ&#x2026;. OkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; mianem ÂŤmaritainistĂłwÂť, ÂŤzwolennikĂłw Teilharda de ChardinÂť, ÂŤchrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich socjalistĂłwÂť czy ÂŤewolucjonistĂłwÂť. KsiÄ&#x2122;Ĺźa zwalczajÄ&#x2026;cy RewolucjÄ&#x2122; majÄ&#x2026; niewielkie szanse na Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia biskupie, gdy tymczasem jej zwolennicy czÄ&#x2122;sto zasiadajÄ&#x2026; w Episkopacie.â&#x20AC;?22 â&#x20AC;&#x17E;Komunizm stworzyĹ&#x201A; naukÄ&#x2122; Rewolucji. GĹ&#x201A;ĂłwnÄ&#x2026; jej broĹ&#x201E; stanowiÄ&#x2026; nieuporzÄ&#x2026;dkowane i systematycznie podsycane ludzkie namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci. W charakterze siĹ&#x201A; niszczÄ&#x2026;cych spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie Vincenzo Carbone, Schemi e disussioni sullâ&#x20AC;&#x2122;ateismo e sul marxismo nel Concilio Vaticano. Documentazione, â&#x20AC;&#x17E;Rivista du Storia della Chiesa in Italiaâ&#x20AC;?, t. XLIV, , s.

- , - .

21 Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, seria II, t. II, cz. III, TipograďŹ a Poliglo a Vaticana, Roma

, s. - .

22 Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, seria I, t. II, cz. VII, TipograďŹ a Poliglo a Vaticana, Roma

, s.

-

.

20

K !" # XX $% i tworzÄ&#x2026;cych spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo bezboĹźne, Rewolucja wykorzystuje dwie ludzkie wady: zmysĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i pychÄ&#x2122;. Jej przywĂłdcy z rozmysĹ&#x201A;em i ĹźelaznÄ&#x2026; dyscyplinÄ&#x2026; rozpÄ&#x2122;tujÄ&#x2026; owe nieuporzÄ&#x2026;dkowane i gwaĹ&#x201A;towne namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci w konkretnym celu: zniszczenia fundamentĂłw PaĹ&#x201E;stwa BoĹźego i budowy PaĹ&#x201E;stwa CzĹ&#x201A;owieka. Przyjmuje siÄ&#x2122; nawet totalitarnÄ&#x2026; tyraniÄ&#x2122; i toleruje nÄ&#x2122;dzÄ&#x2122; w celu budowania porzÄ&#x2026;dku Antychrysta.â&#x20AC;?23 Wzmianka o nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciach wyraĹşnie odnosi siÄ&#x2122; do fundamentalnej tezy Rewolucji i Kontrrewolucji. W obliczu procesu rewolucyjnego, ktĂłry znajduje swĂłj ostateczny wyraz w komunizmie, brazylÄłski biskup nie waha siÄ&#x2122; stwierdziÄ&#x2021;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; powinien podjÄ&#x2026;Ä&#x2021; systematycznÄ&#x2026; walkÄ&#x2122; z RewolucjÄ&#x2026; na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie.â&#x20AC;?24

. SobĂłr â&#x20AC;&#x17E;Aggiornamentoâ&#x20AC;?

Rankiem

paĹşdziernika roku ponad OjcĂłw Soborowych zgromadziĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w bazylice Ĺ&#x203A;w. Piotra.25 DziÄ&#x2122;ki telewizji ceremoniÄ&#x2122; obejrzaĹ&#x201A;y miliony ludzi na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. W przepeĹ&#x201A;nionej bazylice, przy wtĂłrze chĂłru Ĺ&#x203A;piewajÄ&#x2026;cego Credo i MagniďŹ cat uroczyĹ&#x203A;cie Ibidem, s.

-

.

Ibidem, s.

. â&#x20AC;&#x17E;Moim skromnym zdaniem â&#x20AC;&#x201C; pisze arcybiskup Sigaud â&#x20AC;&#x201C; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; powinien podjÄ&#x2026;Ä&#x2021; systematycznÄ&#x2026; walkÄ&#x2122; z RewolucjÄ&#x2026; na skalÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatowÄ&#x2026;. Nie wiem, czy to siÄ&#x2122; juĹź nie dzieje. Rewolucja zaĹ&#x203A; w ten wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie sposĂłb postÄ&#x2122;puje. PrzykĹ&#x201A;adem takiej zorganizowanej i systematycznej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci jest proces zuniformizowanego i jednoczesnego na caĹ&#x201A;ym powojennym Ĺ&#x203A;wiecie tworzenia â&#x20AC;šâ&#x20AC;šchrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich demokracjiâ&#x20AC;şâ&#x20AC;ş. Ferment Ăłw przenika wszystkie kraje. Organizuje siÄ&#x2122; kongresy, tworzy miÄ&#x2122;dzynarodĂłwki, i wszÄ&#x2122;dzie podnosi siÄ&#x2122; hasĹ&#x201A;o: â&#x20AC;šâ&#x20AC;šrĂłbmy rewolucjÄ&#x2122;, zanim inni jÄ&#x2026; zrobiÄ&#x2026;!â&#x20AC;şâ&#x20AC;ş TÄ&#x2122; RewolucjÄ&#x2122; robi siÄ&#x2122; za zgodÄ&#x2026; katolikĂłw. Moim skromnym zdaniem, jeĹ&#x203A;li sobĂłr pragnie wydaÄ&#x2021; zdrowe owoce, musi przede wszystkim zastanowiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; nad dzisiejszym stanem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; podobnie jak Chrystus â&#x20AC;&#x201C; przeĹźywa swĂłj Wielki PiÄ&#x2026;tek, wydany na pastwÄ&#x2122; wrogĂłw, jak to stwierdziĹ&#x201A; Pius XII w przemĂłwieniu do mĹ&#x201A;odych WĹ&#x201A;ochĂłw. Musimy dostrzec bezwzglÄ&#x2122;dnÄ&#x2026; wojnÄ&#x2122; wydanÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi na wszystkich polach; musimy odkryÄ&#x2021;, kto jest wrogiem, poznaÄ&#x2021; jego logikÄ&#x2122;, psychologiÄ&#x2122; i dynamikÄ&#x2122;, w celu podjÄ&#x2122;cia niezawodnych decyzji co do poszczegĂłlnych bitew tej wojny, w celu podjÄ&#x2122;cia kontrofensywy i bezpiecznego jej przeprowadzenia.â&#x20AC;? Ibid.

25 Na temat Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II najnowszÄ&#x2026; i najpeĹ&#x201A;niejszÄ&#x2026; publikacjÄ&#x2026; ogĂłlnÄ&#x2026; jest praca pod redakcjÄ&#x2026; Giuseppe Alberiga, Storia del Concilio Vaticano II, Peeters-Il Mulino, Bologna

, z ktĂłrej dotychczas opublikowano tylko jeden tom. Z obďŹ tej bibliograďŹ i zob. teĹź: RenĂŠ Laurentin, Lâ&#x20AC;&#x2122;enjeu du Concile, t.

- , Seuil, Paris - ; Antoine Wenger A.A, Vatican II, t., Editions du Centurion, Paris ; Giovanni Caprile SJ, Il Concilio Vaticano II, t.

- , CiviltĂ Ca olica, Roma - ; Gianfranco Svidercoschi, Storia del concilio, Ancora, Milano ; Henri Fesquet, Diario del Concilio, Mursia, Milano ; Ralph M. Wiltgen SVD, Ren wpada do Tybru: historia Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II, przeĹ&#x201A;. Aleksandra SĹ&#x201A;owik, Klub KsiÄ&#x2026;Ĺźki Katolickiej, PoznaĹ&#x201E; ; La Chiesa del Vaticano II ( - ), w: Storia della Chiesa, rozpoczÄ&#x2122;tej przez Augustina Fliche i Victora Martin, później redagowana przez Jeana Baptiste Duroselle i E. Jarry, Edizioni San Paolo, Cinisello Balsamo , t. XXV/ (bogata bibliograďŹ a ĹşrĂłdeĹ&#x201A; i opracowaĹ&#x201E;).

23 24

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 posuwaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; procesja OjcĂłw. Na jej czele szli przeĹ&#x201A;oĹźeni zakonĂłw, generaĹ&#x201A;owie i praĹ&#x201A;aci, dalej biskupi, arcybiskupi, patriarchowie i kardynaĹ&#x201A;owie, wreszcie na tronie-lektyce â&#x20AC;&#x201C; Jan XXIII. NiezrĂłwnane piÄ&#x2122;kno bazyliki Ĺ&#x161;w. Piotra oraz obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Wikariusza Chrystusowego wraz z nastÄ&#x2122;pcami ApostoĹ&#x201A;Ăłw uczyniĹ&#x201A;y ceremoniÄ&#x2122; spektaklem peĹ&#x201A;nym majestatu. Nigdy tak dobitnie jak wĂłwczas nie zamanifestowaĹ&#x201A; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; swego powszechnego, hierarchicznego i antyegalitarnego charakteru. â&#x20AC;&#x17E;Otwarcie Drugiego Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego â&#x20AC;&#x201C; komentowaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; daje nam okazjÄ&#x2122; do szczegĂłlnie uwaĹźnego rozwaĹźenia dostrzeganej na co dzieĹ&#x201E; prawdy, ktĂłrej jednakowoĹź wspĂłĹ&#x201A;czesny czĹ&#x201A;owiek, syn Rewolucji, nie chce uznaÄ&#x2021;. Sprawiedliwa i harmonÄłna nierĂłwnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do tego stopnia stanowi jÄ&#x2026;dro wielkich dzieĹ&#x201A; BoĹźych, Ĺźe nasz Pan Jezus Chrystus zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;c arcydzieĹ&#x201A;o stworzenia, ktĂłrym jest Jego Mistyczne CiaĹ&#x201A;o, Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Katolicki, uczyniĹ&#x201A; je spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; nierĂłwnych. SpoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ta posiada w osobie papieĹźa monarchÄ&#x2122; sprawujÄ&#x2026;cego caĹ&#x201A;kowitÄ&#x2026; i bezpoĹ&#x203A;redniÄ&#x2026; jurysdykcjÄ&#x2122; nad wszystkimi biskupami i wiernymi. KaĹźda diecezja posiada duchowych ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;t, ktĂłrych obowiÄ&#x2026;zkiem jest rzÄ&#x2026;dziÄ&#x2021; wiernymi w jednoĹ&#x203A;ci i komunii z papieĹźem.

I wreszcie mamy duchowieĹ&#x201E;stwo zarzÄ&#x2026;dzajÄ&#x2026;ce, pod kierunkiem biskupĂłw, wiernymi w paraďŹ ach.â&#x20AC;?26 Papieska mowa inauguracyjna, wygĹ&#x201A;oszona po Ĺ&#x201A;acinie i transmitowana na Ĺźywo przez Ĺ&#x203A;wiatowe media, stanowiĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźa ojciec Wenger â&#x20AC;&#x201C; klucz do zrozumienia soboru.27 â&#x20AC;&#x17E;Mowa z

paĹşdziernika odkrywaĹ&#x201A;a prawdziwy charakter soboru. OkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A;a raczej jego ducha niĹź jego porzÄ&#x2026;dek. WskazywaĹ&#x201A;a orientacjÄ&#x2122; raczej niĹź program.â&#x20AC;?28 NowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; leĹźaĹ&#x201A;a nie tyle w doktrynie, co w pewnym optymistycznym usposobieniu, w ktĂłrym ustalone zostaĹ&#x201A;y relacje miÄ&#x2122;dzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em a Ĺ&#x203A;wiatem: sympatia i â&#x20AC;&#x17E;otwartoĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;?.

W swym przemĂłwieniu Jan XXIII skrytykowaĹ&#x201A; prorokĂłw zagĹ&#x201A;a29 dy i podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A;, Ĺźe wynikiem zgromadzenia winno byÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;nauczanie o charakterze gĹ&#x201A;Ăłwnie duszpasterskimâ&#x20AC;?. WedĹ&#x201A;ug papieĹźa sobĂłr miaĹ&#x201A; sformuĹ&#x201A;owaÄ&#x2021; wiecznÄ&#x2026; naukÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w jÄ&#x2122;zyku dostosowanym do 26 P. CorrĂŞa de Oliveira, O Concilio e o igualitarismo moderno, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , paĹşdziernik , s. .

27 A. Wenger, Vatican II, t. I, s. .

28 Ibidem. s. .

29 Documentation Catholique, listopada , kol.

.

!

K !" # XX $% nowych czasĂłw. Jego celem byĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z okreĹ&#x203A;leniem, ktĂłre miaĹ&#x201A;o wkrĂłtce staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; modne â&#x20AC;&#x201C; aggiornamento (modernizacja).30 Jak SobĂłr Trydencki przeszedĹ&#x201A; do historii jako sobĂłr kontrreformacyjny, â&#x20AC;&#x17E;SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II bÄ&#x2122;dzie prawdopodobnie znany w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci jako sobĂłr aggiornamentoâ&#x20AC;?.31 Pierwsza sesja soboru trwaĹ&#x201A;a od

paĹşdziernika do grudnia

roku. TuĹź przed otwarciem obrad Plinio CorrĂŞa de Oliveira przybyĹ&#x201A; do Rzymu wraz z grupÄ&#x2026; przyjaciĂłĹ&#x201A; i uczniĂłw z brazylÄłskiego TFP.32 PozostaĹ&#x201A; tam do grudnia, Ĺ&#x203A;ledzÄ&#x2026;c wszystkie prace sesji, ktĂłra zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nie przynoszÄ&#x2026;c Ĺźadnych ustaleĹ&#x201E;. W odczuciach swych Doktor Plinio pozostawaĹ&#x201A; daleki od powszechnie panujÄ&#x2026;cego wĂłwczas optymizmu. â&#x20AC;&#x17E;Podróş ta â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; do matki â&#x20AC;&#x201C; jest owocem dĹ&#x201A;ugiej reďŹ&#x201A;eksji. (â&#x20AC;Ś) Pod Ĺźadnym pozorem nie mĂłgĹ&#x201A;bym przestaÄ&#x2021; sĹ&#x201A;uĹźyÄ&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi, ktĂłremu oddaĹ&#x201A;em swe Ĺźycie, w chwili dziejowej tak smutnej, jak Ĺ&#x161;mierÄ&#x2021; Pana.â&#x20AC;?33 W tym samym liĹ&#x203A;cie Plinio stwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;nigdy jeszcze oblÄ&#x2122;Ĺźenie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a przez wrogĂłw zewnÄ&#x2122;trznych nie przyjÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o tak dramatycznego obrotu, nigdy teĹź dziaĹ&#x201A;ania wrogĂłw wewnÄ&#x2122;trznych nie byĹ&#x201A;y tak szeroko zakrojone, tak skoordynowane i tak zuchwaĹ&#x201A;e.â&#x20AC;?

Plinio CorrĂŞa de Oliveira, dobrze obznajomiony z procesami rewolucyjnymi, wiedziaĹ&#x201A; z jakÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;atwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; zorganizowana mniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; moĹźe zdominowaÄ&#x2021; zgromadzenie i narzuciÄ&#x2021; wĹ&#x201A;asne poglÄ&#x2026;dy biernej i zagubionej wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci. Sytuacja taka miaĹ&#x201A;a miejsce podczas rewolucji francuskiej, powtĂłrzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; zaĹ&#x203A; podczas Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II, nieprzypadkowo przez niektĂłrych okreĹ&#x203A;lanego mianem â&#x20AC;&#x17E;roku

KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?. Od poczÄ&#x2026;tku niewielka grupa biskupĂłw z centralnej Europy, w ktĂłrej znaleĹşli siÄ&#x2122; kardynaĹ&#x201A;owie Lercaro, LiĂŠnart, Frings, Koenig, Doepfner, Suenens i Alfrink wraz

Jan XXIII, mowy z

IX i z VI

r.

Christopher Butler OSB, Lâ&#x20AC;&#x2122;aggiornamento del Concilio Vaticano II, w: La teologia dopo il Vaticano II, John M. Miller CSC (red.), Morcelliana, Brescia , s. , s. - . Aggiornamento â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug Dom Butlera â&#x20AC;&#x201C; nawet z punktu widzenia etymologii znaczy â&#x20AC;&#x17E;modernizacjaâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;La chiesa doveva essere modernizzataâ&#x20AC;? (ibidem.).

32 WĹ&#x203A;rĂłd przybyĹ&#x201A;ych do Rzymu znaleĹşli siÄ&#x2122;: prof. Fernando Furquim de Almeida, mĹ&#x201A;ody ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122; Bertrand de OrlĂŠans-Braganza, Luiz Nazareno da Assumpção Filho, Paulo CorrĂŞa de Brito Filho, Fabio Xavier da Silveira, Carlos Alberto Soares CorrĂŞa, Sergio Antonio Brotero Lefebvre. Ten ostatni przypĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wczeĹ&#x203A;niej statkiem, przywoĹźÄ&#x2026;c ze sobÄ&#x2026; dwadzieĹ&#x203A;cia skrzyĹ&#x201E; katolickich materiaĹ&#x201A;Ăłw informacyjnych, miÄ&#x2122;dzy innymi róşnojÄ&#x2122;zyczne wydania Rewolucji i Kontrrewolucji Doktora Plinio oraz ProblemĂłw nowoczesnego apostolatu biskupa de Castro Mayera.

33 Cyt. za J. S. C. Dias, Dona Lucilia, t. III, s.

.

30 31

"

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 ze swymi â&#x20AC;&#x17E;ekspertamiâ&#x20AC;?, 34 stworzyĹ&#x201A;a niezwykle sprawnÄ&#x2026; strukturÄ&#x2122;. 35 Podczas cotygodniowych spotkaĹ&#x201E; grupy w Domus Mariae wymieniano informacje lub koordynowano inicjatywy, â&#x20AC;&#x17E;pozwalajÄ&#x2026;ce w razie koniecznoĹ&#x203A;ci wywieraÄ&#x2021; nacisk na zgromadzenieâ&#x20AC;?. 36 Dopiero w późniejszym okresie, gdy progresywistyczna mniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w zgromadzeniu wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, poczÄ&#x2122;li organizowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; obroĹ&#x201E;cy Tradycji.

BrazylÄłscy hierarchowie odgrywali w Rzymie istotnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122;. WĹ&#x203A;rĂłd liderĂłw stronnictwa progresywistycznego wyróşniaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; arcybiskup Helder Câmara,37 po przeciwnej zaĹ&#x203A; stronie na pierwszej linii stali biskup AntĂ´nio de Castro Mayer oraz arcybiskup Geraldo de Proença Sigaud.

Podczas trwania pierwszej sesji soboru Plinio CorrĂŞa de Oliveira zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; w Rzymie sekretariat, ktĂłry pilnie Ĺ&#x203A;ledziĹ&#x201A; przebieg pracy zgromadzenia i sĹ&#x201A;uĹźyĹ&#x201A; nieustannÄ&#x2026; pomocÄ&#x2026;, zwĹ&#x201A;aszcza najbliĹźej z nim zwiÄ&#x2026;zanym dwom biskupom z Brazylii. WkrĂłtce utworzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wokĂłĹ&#x201A; niego grupa biskupĂłw i teologĂłw o zapatrywaniach konserwatywnych, jak np. biskup Luigi Carli, arcybiskup Marcel Lefèbvre czy wykĹ&#x201A;adowcy Uniwersytetu LateraĹ&#x201E;skiego: Antonio Piolanti i arcybiskup Dino StaďŹ&#x20AC;a. Spotykali siÄ&#x2122; oni we wtorkowe wieczory w klasztorze augustianĂłw celem studiowania â&#x20AC;&#x201C; z pomocÄ&#x2026; teologĂłw â&#x20AC;&#x201C; schematĂłw sporadycznie przedstawianych na zgromadzeniu.

Później, paĹşdziernika roku, w instytucie religÄłnym przy Via del S. UďŹ&#x192;zio odbyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; inauguracyjne spotkanie grupy nazwa-

DziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; OjcĂłw Soborowych wspierali â&#x20AC;&#x17E;eksperciâ&#x20AC;?, zarĂłwno oďŹ cjalni, jak i â&#x20AC;&#x17E;peritiâ&#x20AC;?, uczestniczÄ&#x2026;cy w zgromadzeniach ogĂłlnych bez prawa gĹ&#x201A;osu, a takĹźe prywatni doradcy wydelegowani przez niektĂłrych biskupĂłw. WĹ&#x203A;rĂłd tych ostatnich znaleĹşli siÄ&#x2122; teologowie odgrywajÄ&#x2026;cy niezwykle wpĹ&#x201A;ywowÄ&#x2026; rolÄ&#x2122;, tacy jak Chenu, Congar, DaniĂŠlou, De Lubac, Häring, KĂźng, Rahner, Ratzinger, Schillebeeckx. Zob. J. F. Kobler, Were theologians the enginners of Vatican II?, â&#x20AC;&#x17E;Gregorianumâ&#x20AC;?, t. LXX,

, s. - .

35 â&#x20AC;&#x17E;RzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; soboru â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug kardynaĹ&#x201A;a Siri â&#x20AC;&#x201C; wyglÄ&#x2026;da nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: toczyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; wĂłwczas walka pomiÄ&#x2122;dzy Horatii a Curiatii. Trzech na trzech, a podczas soboru czterech na czterech. Po tamtej stronie: Frings, LiĂŠnart, Suenens i Lercaro; po tej stronie: O aviani, RuďŹ&#x192;ni, Browne i ja.â&#x20AC;? Benny Lai, Il Papa non ele o. Giuseppe Siri, cardinale di Santa Romana Chiesa, Laterza, Roma-Bari , s. . O poczÄ&#x2026;tkach â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;wiatowej Koalicjiâ&#x20AC;? zob. R. Wiltgen, Ren wpada do Tybru, s. . Zob. teĹź Dom Helder Câmara, Les conversions dâ&#x20AC;&#x2122;un ĂŠvĂŞque, s.

- .

36 R. Aubert, Organizzazione e funzionamento dellâ&#x20AC;&#x2122;assemblea, w: La Chiesa del Vaticano II, s. .

37 â&#x20AC;&#x17E;CzĹ&#x201A;owiek ten â&#x20AC;&#x201C; wspomina kardynaĹ&#x201A; Suenens â&#x20AC;&#x201C; odegraĹ&#x201A; fundamentalnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; zakulisowÄ&#x2026;, mĂłgĹ&#x201A; nawet nie przemawiaÄ&#x2021; podczas soborowych sesji.â&#x20AC;? LĂŠon J. Suenens, Ricordi e speranze, Edizioni Paoline, Cinisello Balsamo , s. .

34

#

K !" # XX $% nej Coetus Internationalis Patrum.38 OkoĹ&#x201A;o trzydziestu zebranych tu biskupĂłw zdecydowaĹ&#x201A;o regularnie siÄ&#x2122; spotykaÄ&#x2021;. Mianowanemu sekretarzem arcybiskupowi Geraldowi de Proença Sigaudowi oddano do dyspozycji sprawnie dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cy sekretariat zorganizowany przez obecnych w Rzymie czĹ&#x201A;onkĂłw TFP. Plinio CorrĂŞa de Oliveira, ktĂłry po powrocie do SĂŁo Paulo pilnie Ĺ&#x203A;ledziĹ&#x201A; dalszy przebieg soboru, rozumiaĹ&#x201A; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2122; dokonujÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; zmian, dajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; zarĂłwno odczytaÄ&#x2021; w podtekstach jÄ&#x2122;zyka teologicznego, jak rĂłwnieĹź dostrzec w znaczÄ&#x2026;cych gestach, ktĂłre miaĹ&#x201A;y wywrzeÄ&#x2021; na ludzi przemoĹźny wpĹ&#x201A;yw. SobĂłr pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; byÄ&#x2021; duszpasterski, nie dogmatyczny, ale w wieku â&#x20AC;&#x17E;herezji w dziaĹ&#x201A;aniuâ&#x20AC;? dziaĹ&#x201A;ania praktyczne miaĹ&#x201A;y o wiele wiÄ&#x2122;ksze znaczenie rewolucyjne aniĹźeli idee.

Jan XXIII zmarĹ&#x201A; po czterech latach pontyďŹ katu, czerwca

roku. Zaledwie osiemnaĹ&#x203A;cie dni później, czerwca, kardynaĹ&#x201A; Giovanni Ba ista Montini, arcybiskup Mediolanu, zostaĹ&#x201A; wybrany papieĹźem i przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; imiÄ&#x2122; PawĹ&#x201A;a VI. W swym pierwszym orÄ&#x2122;dziu radiowym zapewniĹ&#x201A;, iĹź istotnym zadaniem jego pontyďŹ katu bÄ&#x2122;dzie kontynuacja ekumenicznego Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II. Jakkolwiek przejÄ&#x2122;ty obawÄ&#x2026; z powodu prawdopodobnego biegu zdarzeĹ&#x201E;, Plinio CorrĂŞa de Oliveira pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; zademonstrowaÄ&#x2021; na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;bezwarunkowe poparcie, bezgranicznÄ&#x2026; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i caĹ&#x201A;kowite posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo nie tylko Stolicy Apostolskiej, ale takĹźe czcigodnym Osobom, ktĂłre zasiadaĹ&#x201A;y na niej niegdyĹ&#x203A;, oraz Osobie zasiadajÄ&#x2026;cej tam dzisiajâ&#x20AC;?. Nie omieszkaĹ&#x201A; przy tym wspomnieÄ&#x2021;, Ĺźe ostatniÄ&#x2026; ze wspomnianych osĂłb jest ten sam dostojnik, ktĂłry w roku

przesĹ&#x201A;aĹ&#x201A; mu list pochwalny w imieniu Piusa XII.39 czerwca , kiedy po Mszy PontyďŹ kalnej papieĹź zdjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; mitrÄ&#x2122; i zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; tiarÄ&#x2122;, po raz ostatni zabrzmiaĹ&#x201A;a wypowiadana od wielu stuleci uroczysta formuĹ&#x201A;a: â&#x20AC;&#x17E;PrzyjmÄł tÄ&#x2122; tiarÄ&#x2122; ozdobionÄ&#x2026; trzema koronami i wiedz, Ĺźe jesteĹ&#x203A; ojcem ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;t i krĂłlĂłw, przywĂłdcÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiata, namiestnikiem naszego Zbawiciela Jezusa Chrystusa, ktĂłremu czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; i chwaĹ&#x201A;a na wieki.â&#x20AC;? JednÄ&#x2026; z pierwszych decyzji PawĹ&#x201A;a VI byĹ&#x201A;a likwidacja ďŹ&#x201A;abelli, baldachimu, tronu-lektyki i â&#x20AC;&#x201C; wraz z tiarÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; caĹ&#x201A;ej papieskiej ceremonii koronacyjnej.

38 Na temat Coetus Internationalis: R. M. Wiltgen, Ren wpada do Tybru, s.

-

. R. Laurentin, Bilan de la troisième session, w: Lâ&#x20AC;&#x2122;enjeu du Concile, t. III, s. ; R. Aubert, Organizzazione e funzionamento dellâ&#x20AC;&#x2122;assemblea, s.

- ; V. A. Berto, Notre-Dame de joie. Correspondance de lâ&#x20AC;&#x2122;abbĂŠ Berto, prĂŞtre. - , Editions du Cèdre, Paris , s. - ; Idem, Pour la Sainte Eglise Romaine. Textes et documents, Editions du Cèdre, Paris .

39 P. CorrĂŞa de Oliveira, ...E sobre ti estĂĄ ediďŹ cada a Igreja, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, lipiec .

$

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 Druga sesja soboru, z wielu wzglÄ&#x2122;dĂłw najwaĹźniejsza, rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; wrzeĹ&#x203A;nia, a zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a grudnia zatwierdzeniem konstytucji o liturgii Sacrosanctum Concilium. Na poczÄ&#x2026;tku tejĹźe sesji po raz pierwszy podjÄ&#x2122;to w zgromadzeniu kwestiÄ&#x2122; komunizmu.40

. WolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym PontyďŹ kat Jana XXIII i otwarcie soboru wydawaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; inaugurowaÄ&#x2021; nowy klimat â&#x20AC;&#x17E;odwilĹźyâ&#x20AC;? miÄ&#x2122;dzy rzeczywistoĹ&#x203A;ciami uznanymi juĹź przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; za przeciwstawne.41 marca roku Jan XXIII udzieliĹ&#x201A; w Watykanie audiencji Aleksiejowi AdĹźubejowi, ziÄ&#x2122;ciowi Chruszczowa i dyrektorowi Izwiestii.42 EncyklikÄ&#x2122; Pacem in terris 43 z

kwietnia roku przedstawiono opinii publicznej jako podstawÄ&#x2122; przyszĹ&#x201A;ej wspĂłĹ&#x201A;pracy miÄ&#x2122;dzy ruchami o inspiracji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej a ruchami o inspiracji socjalistycznej. Mieli siÄ&#x2122; do niej odnosiÄ&#x2021; liczni teoretycy konwergencji Na temat soborowych relacji KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; komunizm zob. R. M. Wiltgen SVD, Council News Service, t.

- , Divine World News Service, Rome ; Idem, Ren wpada do Tybru, s. - .

A. Wenger, Vatican II, t. I, s.

- , t. II s. - ; G. F. Svidercoschi, Storia del Concilio; Philippe Levillain, La mĂŠcanique politique de Vatican II, Beauchesne, Paris , s.

- ; V. Carbone, Schemi e discussioni sullâ&#x20AC;&#x2122;ateismo e sul marxismo; Andrea Riccardi, Il Vaticano e Mosca - , Laterza, Roma-Bari, , s.

- .

41 Na temat Ostpolitik, ktĂłrej przesĹ&#x201A;anki siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026; lat dwudziestych, zob. A. Wenger, Rome et Moscou - , DesclĂŠe de Brouwer, Paris

; Giancarlo Zizola, Giovanni XXIII. La fede e la politica, Laterza, Roma-Bari

, s. -

; A. Riccardi, Il Vaticano e Mosca, s.

- . W roku ojciec Alessio Ulisse Floridi, od piÄ&#x2122;tnastu lat pracujÄ&#x2026;cy w zespole redakcyjnym â&#x20AC;&#x17E;La Civilta Ca olicaâ&#x20AC;? jako â&#x20AC;&#x17E;sowietologâ&#x20AC;?, opublikowaĹ&#x201A; ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2122; Mosca e il Vaticano (La Casa di Matriona, Milano ), w ktĂłrej zanalizowaĹ&#x201A; watykaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; Ostpolitik z niezwykĹ&#x201A;ego punktu widzenia, mianowicie z punktu widzenia sowieckiej â&#x20AC;&#x17E;dysydencjiâ&#x20AC;?, unaoczniajÄ&#x2026;c, w jaki sposĂłb ci, ktĂłrzy powinni skorzystaÄ&#x2021; na polityce odprÄ&#x2122;Ĺźenia, w istocie okazujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; jej oďŹ arami. Później, wspominajÄ&#x2026;c fakt uczestnictwa w obradach Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II â&#x20AC;&#x17E;obserwatorĂłwâ&#x20AC;? z patriarchatu moskiewskiego, ktĂłrych bezpoĹ&#x203A;rednia zaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; od Kremla byĹ&#x201A;a powszechnie znana, zauwaĹźa: â&#x20AC;&#x17E;Jest rzeczÄ&#x2026; pewnÄ&#x2026;, iĹź Ĺźywotnym interesem Kremla byĹ&#x201A;o niedopuszczenie do jakiejkolwiek prĂłby oďŹ cjalnego potÄ&#x2122;pienia komunizmu przez sobĂłr. (â&#x20AC;Ś) Rosyjski KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; prawosĹ&#x201A;awny porzuciĹ&#x201A; swe zastrzeĹźenia wobec soboru dopiero wtedy, gdy staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; jasne, iĹź sobĂłr nie potÄ&#x2122;pi komunizmu. Na temat â&#x20AC;&#x17E;dysydencjiâ&#x20AC;? i Ostpolitik zob. wywiad z ojcem Alessio U. Floridi przeprowadzony przez R. de Ma ei â&#x20AC;&#x17E;In tema di dessenso e di Ostpolitikâ&#x20AC;? w â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;? nr , grudzieĹ&#x201E; . Zob. teĹź Dennis J. Dunn, DĂŠtente and Papal-Communist relation - , Westview Press, Boulder (Colorado) ; Mireille Maqua, Rome-Moscou. Lâ&#x20AC;&#x2122;Ostpolitik du Vatican, Cabay, Louvain-la-Neuve

.

42 Kilka dni później sekretarz Komunistycznej Partii WĹ&#x201A;och, Toglia i, w peĹ&#x201A;ni kampanii wyborczej oďŹ cjalnie zaproponowaĹ&#x201A; wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2122; katolicko-komunistycznÄ&#x2026; stwierdzajÄ&#x2026;c, iĹź â&#x20AC;&#x17E;religÄłna utopiaâ&#x20AC;? sĹ&#x201A;uĹźyÄ&#x2021; moĹźe jako rewolucyjny impuls na drodze do socjalizmu (zob. â&#x20AC;&#x17E;Rinascitaâ&#x20AC;?, marca ). kwietnia r. partia komunistyczna poprawiĹ&#x201A;a swĂłj wyborczy wynik we WĹ&#x201A;oszech o milion gĹ&#x201A;osĂłw pochodzÄ&#x2026;cych przede wszystkim z krÄ&#x2122;gĂłw katolickich zwiedzionych â&#x20AC;&#x17E;dialogiemâ&#x20AC;? miÄ&#x2122;dzy StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; i reĹźimem sowieckim.

43 AAS, t. , , s. - .

40

%

K !" # XX $% pomiÄ&#x2122;dzy katolikami a komunistami, od francuskiego ďŹ lozofa, Rogera Garaudyâ&#x20AC;&#x2122;ego, po twĂłrcÄ&#x2122; wĹ&#x201A;oskiego â&#x20AC;&#x17E;historycznego kompromisuâ&#x20AC;?, Franco Rodano.44 W tym czasie Kreml sygnalizowaĹ&#x201A;, Ĺźe jeĹźeli na posiedzeniach soboru podjÄ&#x2122;ta zostanie debata na temat komunizmu, koĹ&#x203A;cielni obserwatorzy z grecko-schizmatyckiego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a rosyjskiego opuszczÄ&#x2026; zgromadzenie. GroĹşba ta przyczyniĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; do sparaliĹźowania krÄ&#x2122;gĂłw koĹ&#x203A;cielnych, dla ktĂłrych ekumenizm stanowiĹ&#x201A; bieĹźÄ&#x2026;cy imperatyw.

Postawa rzÄ&#x2026;dĂłw komunistycznych wobec KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego, jak i wobec wszystkich innych religii ewoluowaĹ&#x201A;a od otwartego przeĹ&#x203A;ladowania do ograniczonej tolerancji, zezwalajÄ&#x2026;cej na rĂłwnie ograniczonÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kultu i sĹ&#x201A;owa. Podczas pierwszej sesji soboru czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; konserwatywnych dostojnikĂłw, z ktĂłrymi Plinio CorrĂŞa de Oliveira utrzymywaĹ&#x201A; kontakt, podzielaĹ&#x201A;a jego przekonanie, Ĺźe byĹ&#x201A;oby rzeczÄ&#x2026; niedopuszczalnÄ&#x2026; zawarcie porozumienia miÄ&#x2122;dzy katolikami a reĹźimem komunistycznym, nawet za cenÄ&#x2122; koncesji na pewnÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kultu.

Zdawali sobie jednak sprawÄ&#x2122; z tego, iĹź zaprezentowanie takiego stanowiska nie bÄ&#x2122;dzie Ĺ&#x201A;atwe. Dlatego Doktor Plinio oddaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; pracy nad kolejnym studium, ktĂłre w sierpniu roku ukazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? pod tytuĹ&#x201A;em WolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym.45 W pracy tej, poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conej kwestii â&#x20AC;&#x17E;pokojowej koegzystencjiâ&#x20AC;? KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a z reĹźimem komunistycznym, autor jednoznacznie wykazuje, iĹź katolicy nie mogÄ&#x2026; zadowoliÄ&#x2021; siÄ&#x2122; jakimkolwiek modus vivendi z komunizmem, ktĂłry odrzuca prawo obrony wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej zagwarantowanej przez siĂłdme i dziesiÄ&#x2026;te przykazanie. Esej ten, przetĹ&#x201A;umaczony na jÄ&#x2122;zyk hiszpaĹ&#x201E;ski, francuski i wĹ&#x201A;oski, traďŹ Ĺ&#x201A; do OjcĂłw Soborowych i dziennikarzy z caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata obecnych w Rzymie, wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c rezonans, ktĂłrego echo dotarĹ&#x201A;o aĹź za ĹźelaznÄ&#x2026;

Na temat Rogera Garaudy (De lâ&#x20AC;&#x2122;anathème au dialogue, Plon, Paris ) zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Garaudy esboça nova aproximação i A manobra Garaudy, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;? i III

; na temat Franco Rodano (Questione democristiana e compromesso storico, Editori Riuniti, Roma ) zob. A. Del Noce, Il ca olico comunista, Milan, Rusconi

; zob. teĹź Gianfranco Morra, Marxismo e religione, Rusconi Milano .

45 Zob. Plinio CorrĂŞa de Oliveira, A liberdade da Igreja no Estado comunista, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , maj-sierpieĹ&#x201E; ; ibidem, nr

, maj ; opublikowane później pod tytuĹ&#x201A;em Acordo com o regime comunista: para a Igreja, esperança ou autodemolição?, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo . Wydanie polskie: WolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym, The Foundation for a Christian Civilization, New Rochelle (NY), b.d.w.

44

&

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 kurtynÄ&#x2122;.46 stycznia peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; wersjÄ&#x2122; tekstu opublikowaĹ&#x201A; rzymski dziennik â&#x20AC;&#x17E;Il Tempoâ&#x20AC;?, wzbudzajÄ&#x2026;c zainteresowanie opinii publicznej Wiecznego Miasta. KsiÄ&#x2026;Ĺźka, wielokrotnie i w kilku jÄ&#x2122;zykach wydawana na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, doczekaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; listu pochwalnego sygnowanego przez kardynaĹ&#x201A;a Giuseppe Pizzarda, prefekta Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Kongregacji SeminariĂłw i UniwersytetĂłw, oraz arcybiskupa Dinno StaďŹ&#x20AC;Ä&#x2122;, sekretarza tejĹźe samej kongregacji, późniejszego kardynaĹ&#x201A;a. W liĹ&#x203A;cie tym zawarta zostaĹ&#x201A;a nadzieja na â&#x20AC;&#x17E;jak najszersze rozpowszechnienie tak gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego dzieĹ&#x201A;a, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cego wiernym echem wszystkich dokumentĂłw NajwyĹźszej WĹ&#x201A;adzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.

Motywem przewodnim caĹ&#x201A;ej pracy byĹ&#x201A;a jakĹźe droga Pliniowi CorrĂŞi de Oliveira myĹ&#x203A;l Piusa XII: â&#x20AC;&#x17E;Dobro i zĹ&#x201A;o w duszach, zaleĹźy od formy posiadanej przez spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, od jej zgodnoĹ&#x203A;ci lub niezgodnoĹ&#x203A;ci z prawem Boskim.

ZaleĹźy od tego, czy ludzie â&#x20AC;&#x201C; bez wyjÄ&#x2026;tku powoĹ&#x201A;ani, by oĹźywiaĹ&#x201A;a ich Ĺ&#x201A;aska Chrystusa â&#x20AC;&#x201C; oddychajÄ&#x2026; zdrowym i oĹźywiajÄ&#x2026;cym powietrzem prawdy i cnoty moralnej, czy zgubnymi, a niejednokrotnie Ĺ&#x203A;miercionoĹ&#x203A;nymi bakcylami bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du i deprawacji.â&#x20AC;?47 PorzÄ&#x2026;dek Ĺ&#x203A;wiecki moĹźe zatem wywieraÄ&#x2021; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boki wpĹ&#x201A;yw formacyjny â&#x20AC;&#x201C; lub deformacyjny â&#x20AC;&#x201C; na duszÄ&#x2122; jednostki i narodu. KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie moĹźe zrezygnowaÄ&#x2021; z korygowania tego porzÄ&#x2026;dku, nawet pod pretekstem celĂłw â&#x20AC;&#x17E;duchowychâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;ZrezygnowaÄ&#x2021; z nauczania dwĂłch przykazaĹ&#x201E; dekalogu bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cych podstawÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci prywatnej byĹ&#x201A;oby znieksztaĹ&#x201A;ceniem tej caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i obrazu samego Boga. Skoro zaĹ&#x203A; dusze majÄ&#x2026; znieksztaĹ&#x201A;cony obraz Boga, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; siÄ&#x2122; formowaÄ&#x2021; wedĹ&#x201A;ug bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnego wzoru, co nie da siÄ&#x2122; pogodziÄ&#x2021; z prawdziwym uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceniem.â&#x20AC;?48

Esej Ăłw zostaĹ&#x201A; gwaĹ&#x201A;townie zaatakowany w Polsce przez katolicko-komunistyczny ruch Pax na Ĺ&#x201A;amach jego pism: â&#x20AC;&#x17E;Kierunkiâ&#x20AC;? (nr , I ) oraz â&#x20AC;&#x17E;Ĺťycie i MyĹ&#x203A;lâ&#x20AC;? (nr - , ). RamiÄ&#x2122; w ramiÄ&#x2122; z Paxem gĹ&#x201A;os zabraĹ&#x201A; warszawski miesiÄ&#x2122;cznik â&#x20AC;&#x17E;WiÄ&#x2122;Ĺşâ&#x20AC;?. We Francji znany katolicki dziennik paryski â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Homme Nouveauâ&#x20AC;? ( III ) stanÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w obronie pracy atakowanej przez progresywistyczne pismo â&#x20AC;&#x17E;TĂŠmoignage ChrĂŠtienâ&#x20AC;? (nr , ). Na temat polskiej â&#x20AC;&#x17E;anomaliiâ&#x20AC;?, tj. unikatowego w dziejach modelu koegzystencji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego i paĹ&#x201E;stwa komunistycznego w Polsce zob. Giovanni Barberini, Stato socialista e Chiesa ca olica in Polonia, CSEO, Bologna

; Norbert A. ĹťmÄłewski, The Catholic-marxist ideological dialogue in Poland, - , Darmouth Publishing Company, Aldershot (England)

.

47 Pius XII, OrÄ&#x2122;dzie radiowe La solennita della Pentecoste z czerwca

r., w AAS. t. ,

, s. .

48 P. CorrĂŞa de Oliveira, WolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym, s. .

46

'

K !" # XX $% MagisterialnÄ&#x2026; misjÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a jest nauczanie stanowiÄ&#x2026;ce niepodzielnÄ&#x2026; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;. â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie moĹźe przyjÄ&#x2026;Ä&#x2021; poĹ&#x201A;owicznego milczenia w swej funkcji nauczania, zgodziÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z pĂłĹ&#x201A;uciskiem, by otrzymaÄ&#x2021; poĹ&#x201A;owicznÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. ByĹ&#x201A;aby to zupeĹ&#x201A;na zdrada jego misji.â&#x20AC;?49 Podczas zgromadzenia ogĂłlnego paĹşdziernika roku z inicjatywy grupy francuskich hierarchĂłw wrÄ&#x2122;czono Ojcom â&#x20AC;&#x17E;przesĹ&#x201A;anie do ludzkoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? przygotowane przez dominikanĂłw, Chenu i Congara.

W odpowiedzi na owo przesĹ&#x201A;anie z sali obrad podniosĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; liczne gĹ&#x201A;osy krytyki, miÄ&#x2122;dzy innymi z powodu braku w nim wzmianki o â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciele milczÄ&#x2026;cymâ&#x20AC;?. Najsilniej krytykowali je emigracyjni biskupi ukraiĹ&#x201E;scy, ktĂłrzy wkrĂłtce sami przedĹ&#x201A;oĹźyli oĹ&#x203A;wiadczenie kierujÄ&#x2026;ce uwagÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata na nieobecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na soborze ich metropolity, Josefa Slipyja. Podczas gdy on przed ponad siedemnastu laty zesĹ&#x201A;any zostaĹ&#x201A; na SyberiÄ&#x2122; i przebywaĹ&#x201A; tam jeszcze podczas Soboru, w zgromadzeniu soborowym bierze udziaĹ&#x201A; dwĂłch obserwatorĂłw z patriarchatu moskiewskiego, jako â&#x20AC;&#x17E;potulne i uĹźyteczne narzÄ&#x2122;dzia w rÄ&#x2122;kach rzÄ&#x2026;du sowieckiegoâ&#x20AC;?.50 Z rozpowszechnianiem WolnoĹ&#x203A;ci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym wiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026; siÄ&#x2122; dwie inne waĹźne inicjatywy: grudnia roku biskup AntĂ´nio de Castro Mayer wrÄ&#x2122;czyĹ&#x201A; sekretarzowi stanu, kardynaĹ&#x201A;owi Amleto Cicognaniemu, oďŹ cjalnÄ&#x2026; petycjÄ&#x2122; podpisanÄ&#x2026; przez OjcĂłw Soborowych narodowoĹ&#x203A;ci, zawierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; do Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, by zleciĹ&#x201A; opracowanie i przedyskutowanie schematu konstytucji soborowej, w ktĂłrej: â&#x20AC;&#x17E; . Z najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; klarownoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; objaĹ&#x203A;nia siÄ&#x2122; nauczanie spoĹ&#x201A;eczne KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, a bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy marksizmu, socjalizmu i komunizmu ujawniÄ&#x2021; z punktu widzenia ďŹ lozoďŹ i, socjologii i ekonomii. . BĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy przygotowujÄ&#x2026;ce dusze katolikĂłw na przyjÄ&#x2122;cie socjalizmu i komunizmu oraz mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ktĂłra katolikĂłw ku nim skĹ&#x201A;ania, powinny zostaÄ&#x2021; wyrugowane.â&#x20AC;?

Wspomniane bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy i mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug autorĂłw tekstu â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;znajdujÄ&#x2026; swĂłj poczÄ&#x2026;tek w rewolucji francuskiejâ&#x20AC;?.51 WyraĹşnie kontrrewoluIbidem.

G. F. Svidercoschi, Storia del Concilio, s.

- . Dwa dni po publikacji dokumentu, listopada, podczas konferencji prasowej msgr Willebrands w imieniu sekretariatu d.s. unii chrzeĹ&#x203A;cÄłan broniĹ&#x201A; rosyjskich obserwatorĂłw, ktĂłrzy â&#x20AC;&#x17E;demonstrowali ducha szczerze religÄłnego i ekumenicznegoâ&#x20AC;?, wyraĹźajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie ubolewanie z powodu komunikatu biskupĂłw ukraiĹ&#x201E;skich. lutego nastÄ&#x2122;pnego roku kardynaĹ&#x201A; Slipyj zostaĹ&#x201A; niespodziewanie zwolniony z wiÄ&#x2122;zienia i przybyĹ&#x201A; do Rzymu; to samo spotkaĹ&#x201A;o we wczesnych miesiÄ&#x2026;cach roku arcybiskupa Pragi, Josefa Berana.

51 R. M. Wiltgen SVD, Council News Service, t. I, s. , zob. tekst petycji w: â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , styczeĹ&#x201E; .

49

50

(

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 cyjny styl petycji wskazuje, do jakiego stopnia dokument inspirowany byĹ&#x201A; myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; Plinia CorrĂŞi de Oliveira.52 lutego roku biskup Geraldo de Proença Sigaud zĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; na rÄ&#x2122;ce PawĹ&#x201A;a VI petycjÄ&#x2122; podpisanÄ&#x2026; przez hierarchĂłw z krajĂłw, w ktĂłrej bĹ&#x201A;agajÄ&#x2026; oni papieĹźa, by w jednoĹ&#x203A;ci ze swymi biskupami poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiat, a zwĹ&#x201A;aszcza RosjÄ&#x2122;, Niepokalanemu Sercu Maryi.53 I znowu do powstania tego dokumentu przyczyniĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w decydujÄ&#x2026;cym stopniu Doktor Plinio.

Petycje przekazane przez dwĂłch brazylÄłskich biskupĂłw stanowiĹ&#x201A;y wraz z ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2026; Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; co on sam podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; organicznÄ&#x2026; caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;. â&#x20AC;&#x17E;Te trzy dokumenty stanowiÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, jak i kaĹźdy z osobna â&#x20AC;&#x201C; trzy znaczÄ&#x2026;ce epizody w dziejach walki przeciwko najwiÄ&#x2122;kszemu wrogowi Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa.â&#x20AC;?54

. Cisza na temat komunizmu: zmarnowany sobĂłr?

Marksizm i komunizm znalazĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w centrum dyskusji nad schematem o KoĹ&#x203A;ciele w Ĺ&#x203A;wiecie wspĂłĹ&#x201A;czesnym, podczas trzeciej sesji soboru rozpoczÄ&#x2122;tej wrzeĹ&#x203A;nia roku. W dyskusji duĹźÄ&#x2026; wagÄ&#x2122; miaĹ&#x201A;a opublikowana sierpnia encyklika PawĹ&#x201A;a VI Ecclesiam Suam. PapieĹź bolaĹ&#x201A; w niej nad systemami ideologicznymi, ktĂłre odrzucajÄ&#x2026; Boga i przeĹ&#x203A;ladujÄ&#x2026; w Ĺ&#x203A;wiecie KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, wyraziĹ&#x201A; jednak nadziejÄ&#x2122;, iĹź mogÄ&#x2026; one â&#x20AC;&#x17E;kiedyĹ&#x203A; nawiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em owocniejszy niĹź obecnie dialog, co do ktĂłrego moĹźemy dzisiaj wyraziÄ&#x2021; jedynie nasze sĹ&#x201A;uszne ubolewanie i Ĺźal.â&#x20AC;?55 â&#x20AC;&#x17E;Po raz pierwszy â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa wspĂłĹ&#x201A;czesny historyk â&#x20AC;&#x201C; polityka dialogu z niewierzÄ&#x2026;cymi i reĹźimami socjalistycznymi traďŹ Ĺ&#x201A;a do encykliki.56 W ogĂłlnej dyskusji nad schematem soborowym, omÄłajÄ&#x2026;cym wszelkie odniesienia do komunizmu, temat ten poruszyĹ&#x201A;o wielu OjcĂłw, uwydatniajÄ&#x2026;c róşne jego aspekty. KardynaĹ&#x201A; Josef Frings w imieniu Ojciec Wiltgen pisze, iĹź â&#x20AC;&#x17E;na krĂłtko przed przedĹ&#x201A;oĹźeniem tej petycji wszyscy Ojcowie Soboru otrzymali szesnastostronicowy artykuĹ&#x201A; zatytuĹ&#x201A;owany KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym: niemoĹźliwe wspĂłĹ&#x201A;istnienie autorstwa Ĺ&#x203A;wieckiego katolika z Brazylii, profesora Plinia CorrĂŞi de Oliveira. ArtykuĹ&#x201A; dostarczaĹ&#x201A; doktrynalnych dowodĂłw na poparcie tezy, iĹź twierdzenie, Ĺźe KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; moĹźe istnieÄ&#x2021; i cieszyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; podstawowÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w paĹ&#x201E;stwie komunistycznym, stoi w sprzecznoĹ&#x203A;ci z zasadami wiary katolickiejâ&#x20AC;?. Council News Sevice, t. I, s. .

53 Tekst owego historycznego dokumentu w: â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , marzec .

54 P. CorrĂŞa de Oliveira, A margem de trĂŞs documentos providenciais, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , marzec , s. .

55 PaweĹ&#x201A; VI, Ecclesiam suam, Editions du Dialogue, Paris , s. .

56 A. Riccardi, Il Vaticano e Mosca, s. .

52

K !" # XX $% biskupĂłw niemieckich i skandynawskich prosiĹ&#x201A;, by nie uĹźywaÄ&#x2021; sĹ&#x201A;owa â&#x20AC;&#x17E;komunizmâ&#x20AC;? w celu unikniÄ&#x2122;cia pozorĂłw mieszania siÄ&#x2122; do polityki oraz zwiÄ&#x2026;zkĂłw z kapitalizmem.57 Z przeciwnej strony czcigodny Yu Pin, arcybiskup Nankinu, w imieniu siedemdziesiÄ&#x2122;ciu OjcĂłw Soborowych ĹźÄ&#x2026;daĹ&#x201A; dodania nowego rozdziaĹ&#x201A;u lub przynajmniej uroczystej deklaracji na temat komunizmu, w celu zaspokojenia oczekiwaĹ&#x201E; ludĂłw jÄ&#x2122;czÄ&#x2026;cych pod komunistycznym jarzmem.58 kwietnia roku, w czasie gdy dokonywano korekty schematu, PaweĹ&#x201A; VI powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; do istnienia Sekretariat ds. niewierzÄ&#x2026;cych w celu krzewienia â&#x20AC;&#x17E;dialoguâ&#x20AC;? z nimi. Przewodnictwo nad owym ciaĹ&#x201A;em powierzono austriackiemu kardynaĹ&#x201A;owi KĂśnigowi, doĹ&#x203A;wiadczonemu w poĹ&#x203A;redniczeniu miÄ&#x2122;dzy StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; a rzÄ&#x2026;dami komunistycznymi.

wrzeĹ&#x203A;nia roku rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; czwarta i ostatnia sesja soboru.59 wrzeĹ&#x203A;nia, po odczytaniu sprawozdania Msgr Garroneâ&#x20AC;&#x2122;a, otwarto debatÄ&#x2122; nad projektem konstytucji pastoralnej dotyczÄ&#x2026;cej relacji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i Ĺ&#x203A;wiata. Tekst, ktĂłry otrzymali Ojcowie, nie zawieraĹ&#x201A; Ĺźadnych wyraĹşnych odniesieĹ&#x201E; do komunizmu; wedle redaktorĂłw dokumentu, jego potÄ&#x2122;pienie kontrastowaĹ&#x201A;oby bowiem z duszpasterskim charakterem Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II i stanowiĹ&#x201A;oby przeszkodÄ&#x2122; w â&#x20AC;&#x17E;dialoguâ&#x20AC;? z reĹźimami komunistycznymi.

LibaĹ&#x201E;ski patriarcha Maximos IV Saigh stwierdziĹ&#x201A;, iĹź aby uratowaÄ&#x2021; ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; od ateizmu, naleĹźy zamiast potÄ&#x2122;pienia marksizmu ujawniÄ&#x2021; przyczyny rodzÄ&#x2026;ce ateistyczny komunizm. ZaproponowaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;dynamiczny mistycyzm i energicznÄ&#x2026; moralnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; spoĹ&#x201A;ecznÄ&#x2026; oraz stwierdziĹ&#x201A;, Ĺźe ĹşrĂłdĹ&#x201A;o robotniczego wysiĹ&#x201A;ku zmierzajÄ&#x2026;cego ku prawdziwemu wyzwoleniu znajduje siÄ&#x2122; w Chrystusieâ&#x20AC;?.60 Przeciwnikiem potÄ&#x2122;pienia ateistycznego komunizmu okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; jugosĹ&#x201A;owiaĹ&#x201E;ski kardynaĹ&#x201A; Seper, ktĂłry oznajmiĹ&#x201A;, iĹź czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowÄ&#x2026; odpowiedzialnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; za wspĂłĹ&#x201A;czesny ateizm obarczyÄ&#x2021; naleĹźy chrzeĹ&#x203A;cÄłan uparcie broniÄ&#x2026;cych ustanowionego porzÄ&#x2026;dku oraz immobilizmu struktur spoĹ&#x201A;ecznych. â&#x20AC;&#x17E;OgĹ&#x201A;aszamy zatem, Ĺźe Ăłw sztywny konserwatyzm i immobilizm â&#x20AC;&#x201C; nieustannie przez niektĂłrych przypisywane KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi katolic57 Acta Synodalia sacrosancti concilii oecumenici Vaticani II, Typis Poliglo is Vaticanis,

, t. III, cz. V, s. .

58 Acta Synodalia, t. III, cz. V, s. .

59 PaweĹ&#x201A; VI ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; dwie decyzje, ktĂłre wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;y poruszenie: o ustanowieniu synodu biskupĂłw, ktĂłry regularnie sĹ&#x201A;uĹźyÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie papieĹźowi â&#x20AC;&#x17E;radÄ&#x2026; i wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2026;â&#x20AC;?, oraz o przyjÄ&#x2122;ciu zaproszenia Organizacji NarodĂłw Zjednoczonych z okazji dwudziestolecia jej zaĹ&#x201A;oĹźenia.

R. Aubert, Il Concilio, s. .

60 Acta Synodalia, , t. IV, cz. II, s. .

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 kiemu â&#x20AC;&#x201C; obce sÄ&#x2026; duchowi prawdziwie ewangelicznemu.â&#x20AC;?61 Jeszcze jaĹ&#x203A;niej wyraziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kardynaĹ&#x201A; KĂśnig, zachÄ&#x2122;cajÄ&#x2026;c katolikĂłw w paĹ&#x201E;stwach komunistycznych do Ĺ&#x203A;wiadczenia o Ĺźywym Bogu przez szczerÄ&#x2026; wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2122; z reĹźimem w ekonomicznym i spoĹ&#x201A;ecznym postÄ&#x2122;pie, aby zademonstrowaÄ&#x2021;, iĹź z religii wypĹ&#x201A;ywa energia potÄ&#x2122;Ĺźniejsza niĹź z ateizmu.

Nie zabrakĹ&#x201A;o jednak takĹźe protestĂłw ze strony arcybiskupa Geralda de Proença Sigauda,62 biskupa de Castro Mayera63 i innych hierarchĂłw, jak wĹ&#x201A;oski kardynaĹ&#x201A; Ermenegildo Florit czy biskup-jezuita z CzechosĹ&#x201A;owacji, Pavel Hnilica, wyĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony potajemnie i dopiero co przybyĹ&#x201A;y na ZachĂłd. â&#x20AC;&#x17E;O materializmie dialektycznym â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; biskup Elko, ruski eparcha Pi sburga (Stany Zjednoczone) â&#x20AC;&#x201C; naleĹźy koniecznie mĂłwiÄ&#x2021; w kategoriach plagi gnÄ&#x2122;biÄ&#x2026;cej dzisiejsze spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo, jak rĂłwnieĹź zdecydowanie go potÄ&#x2122;piÄ&#x2021;, aby przyszĹ&#x201A;e wieki nie pociÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y nas do odpowiedzialnoĹ&#x203A;ci za lÄ&#x2122;k i maĹ&#x201A;odusznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jeĹźeli potraktujemy ten problem wymÄłajÄ&#x2026;co.â&#x20AC;?64 Z kolei kardynaĹ&#x201A; Antonio Bacci zauwaĹźa: â&#x20AC;&#x17E;Za kaĹźdym razem, kiedy zbieraĹ&#x201A; siÄ&#x2122; sobĂłr ekumeniczny, zawsze rozwiÄ&#x2026;zywaĹ&#x201A; on wielkie problemy nurtujÄ&#x2026;ce wspĂłĹ&#x201A;czesnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oraz potÄ&#x2122;piaĹ&#x201A; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy swego czasu. Milczenie na ten temat byĹ&#x201A;oby â&#x20AC;&#x201C; w moim przekonaniu â&#x20AC;&#x201C; niewybaczalnym zaniedbaniem, wiÄ&#x2122;cej â&#x20AC;&#x201C; zbiorowym grzechem. (â&#x20AC;Ś) Oto wielka, zarĂłwno teoretyczna, jak i praktyczna herezja naszych czasĂłw; jeĹźeli sobĂłr siÄ&#x2122; niÄ&#x2026; nie zajmie, moĹźe siÄ&#x2122; okazaÄ&#x2021; soborem zmarnowanym!â&#x20AC;?65

. Nowe stosunki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a ze Ĺ&#x203A;wiatem paĹşdziernika roku, po zakoĹ&#x201E;czeniu dyskusji na temat ateizmu, Coetus Internationalis Patrum przedĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; petycjÄ&#x2122; z proĹ&#x203A;bÄ&#x2026;, by â&#x20AC;&#x17E;po paragraďŹ e schematu O KoĹ&#x203A;ciele w Ĺ&#x203A;wiecie wspĂłĹ&#x201A;czesnym, zajmujÄ&#x2026;cym

G. F. Svidercoschi, Storia del Concilio, s. - .

Acta Synodalia, t. IV, cz. I, s. .

63 Acta Synodalia, t. IV, cz. I, s.

- . P. CorrĂŞa de Oliveira, Lucida e relevante intervenção do bispo-diocesano no Concilio, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , listopad , s. .

64 Acta Synodalia, t. IV, cz. II, s. .

65 Acta Synodalia, t. IV, cz. II, s. - .

61

62

!

K !" # XX $% siÄ&#x2122; zagadnieniem ateizmu, dodany zostaĹ&#x201A; odpowiedni paragraf wyraĹşnie poruszajÄ&#x2026;cy problem komunizmuâ&#x20AC;?.66 Skoro SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II ma charakter wybitnie duszpasterski, â&#x20AC;&#x17E;czy istnieje problem bardziej duszpasterski niĹź zapobieganie ateizacji wiernych przez komunizm?â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; pytali w petycji biskupi. JeĹźeli sobĂłr przemilczy problem takiej wagi, milczenie to, w umysĹ&#x201A;ach wiernych toĹźsame bÄ&#x2122;dzie z â&#x20AC;&#x17E;milczÄ&#x2026;cym odwoĹ&#x201A;aniem wszystkiego, co przeciwko komunizmowi powiedzieli i napisali ostatni papieĹźe.â&#x20AC;? Istnienie oĹ&#x203A;wiadczeĹ&#x201E; tak wielu papieĹźy nie stanowi powodu do ignorowania problemu, gdyĹź â&#x20AC;&#x17E;wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2122; i efektywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nada kwestii uroczysta jednomyĹ&#x203A;lnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; caĹ&#x201A;ego soboruâ&#x20AC;?, zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x17E;wiernym KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a milczÄ&#x2026;cego nie przysporzy w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci cierpieĹ&#x201E; wiÄ&#x2122;kszych niĹź te, ktĂłre znoszÄ&#x2026; obecnieâ&#x20AC;?.67 Petycja zostaĹ&#x201A;a przekazana sekretariatowi generalnemu przez arcybiskupĂłw Geralda de Proença Sigauda i Marcela Lefèbvreâ&#x20AC;&#x2122;a. OtrzymaĹ&#x201A; jÄ&#x2026; Msgr Glorieux, ktĂłry jednak nie przekazaĹ&#x201A; jej komisji pracujÄ&#x2026;cej nad schematem, pod pretekstem nie spowalniania tempa jej prac. PetycjÄ&#x2122; podpisaĹ&#x201A;o hierarchĂłw z krajĂłw; w niedzielÄ&#x2122; listopada na sali obrad ze zdumieniem odkryli oni, iĹź w otrzymanym tekĹ&#x203A;cie brak jakiejkolwiek wzmianki na temat ich proĹ&#x203A;by. Tego samego dnia biskup Carli skierowaĹ&#x201A; do przewodniczÄ&#x2026;cych soborowi list protestacyjny ostro krytykujÄ&#x2026;cy arbitralnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; komisji, ktĂłra zignorowaĹ&#x201A;a dokument tak wielkiej wagi. Mimo protestĂłw, listopada Msgr Garrone oznajmiĹ&#x201A;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;tryb postÄ&#x2122;powaniaâ&#x20AC;? komisji pozostaje w zgodzie z â&#x20AC;&#x17E;charakterem soboruâ&#x20AC;?, z â&#x20AC;&#x17E;wyartykuĹ&#x201A;owanym pragnieniemâ&#x20AC;? Jana XXIII i PawĹ&#x201A;a VI oraz z zakresem debat toczonych na ten temat w sali obrad.68 Biskup Carli jednak podtrzymaĹ&#x201A; swoje stanowisko, kiedy skandal wybuchĹ&#x201A; na Ĺ&#x201A;amach prasy.69 66 Na temat caĹ&#x201A;ej sprawy zob. A. Wenger, Vatican II. Chronique de la quatrième session, s.

- ; R. Wiltgen, Ren wpada do Tybru, s. - ; V. Carbone, Schemi e discussioni, s. - . Tekst petycji w: Acta Synodalia, t. IV, cz. II, s.

- . Zob. teĹź P. Levillain, La mĂŠcanique politique de Vatican II, s. - .

67 Tekst petycji znaleĹźÄ&#x2021; moĹźna w: Bp Luigi M. Carli, Il comunismo e il Concilio Vaticano II, w: Don Giovanni Scantamburlo, PerchĂŠ il Concilio non ha condannato il comunismo? Storia di un discusso a egiamento, Lâ&#x20AC;&#x2122;Appennino, Roma , s.

- . Zob. teĹź F. Svidercoschi, Storia del Concilio, s. - .

68 Ibidem, s. .

69 Kontrowersja ta nie uszĹ&#x201A;a uwagi PawĹ&#x201A;a VI, ktĂłry jednak nie uznaĹ&#x201A; za konieczne interweniowaÄ&#x2021; swym autorytetem w celu skorygowania powaĹźnych nieprawidĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;ci. listopada, w papieskim gabinecie na trzecim piÄ&#x2122;trze PaĹ&#x201A;acu Apostolskiego, kardynaĹ&#x201A;owie Tisserant i Cicognani spotkali siÄ&#x2122; z monsignorami Garronem, Fellicim i Dellâ&#x20AC;&#x2122;AcquÄ&#x2026;. Przed rozpoczÄ&#x2122;ciem spotkania kardynaĹ&#x201A; Tisserant dostarczyĹ&#x201A; papieĹźowi list, w ktĂłrym stwier-

"

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 grudnia Coetus Internationalis Patrum skierowaĹ&#x201A; do OjcĂłw Soboru ostatni apel, aby gĹ&#x201A;osowali przeciw caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci schematu, skoro niemoĹźliwe jest wprowadzenie doĹ&#x201E; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowych poprawek. W rezultacie

OjcĂłw gĹ&#x201A;osowaĹ&#x201A;o przeciw czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci traktujÄ&#x2026;cej o ateizmie, zaĹ&#x203A; przeciw konstytucji duszpasterskiej o KoĹ&#x203A;ciele w Ĺ&#x203A;wiecie wspĂłĹ&#x201A;czesnym (Gaudium et spes). Konstytucja ta, przez odwrĂłcenie stanowiska Syllabusa â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźyĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Ratzinger70 â&#x20AC;&#x201C; pragnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a stworzyÄ&#x2021; absolutnie nowÄ&#x2026; deďŹ nicjÄ&#x2122; stosunkĂłw miÄ&#x2122;dzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em a Ĺ&#x203A;wiatem. grudnia odbyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w obecnoĹ&#x203A;ci PawĹ&#x201A;a VI miÄ&#x2122;dzywyznaniowe spotkanie modlitewne; pierwsze, w ktĂłrym uczestniczyĹ&#x201A; Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty. Podczas spotkania przedstawiciele wszystkich obecnych tam wyznaĹ&#x201E; recytowali fragmenty Pisma Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego.71 W poniedziaĹ&#x201A;ek grudnia po poĹ&#x201A;udniu â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;? opublikowaĹ&#x201A; dekret znoszÄ&#x2026;cy Indeks ksiÄ&#x2026;g zakazanych i przeksztaĹ&#x201A;cajÄ&#x2026;cy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;te OďŹ&#x192;cjum w KongregacjÄ&#x2122; ds. Nauki Wiary. â&#x20AC;&#x17E;PoniewaĹź miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; bliĹşniego wyklucza strach, lepszÄ&#x2026; obronÄ&#x2122; wiary zapewni teraz promocja jej doktryny.â&#x20AC;?72 UĹ&#x203A;cisk wymieniony publicznie przez PawĹ&#x201A;a VI i przybyĹ&#x201A;ego z Konstantynopola grecko-schizmatyckiego metropolitÄ&#x2122; Heliopolis, Melitona, potwierdziĹ&#x201A; odwoĹ&#x201A;anie przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki ekskomuniki naĹ&#x201A;oĹźonej na Cerkiew prawosĹ&#x201A;awnÄ&#x2026; w roku . PaweĹ&#x201A; VI przypomniaĹ&#x201A; w homilii, iĹź sobĂłr przyniĂłsĹ&#x201A; spotkanie â&#x20AC;&#x17E;religii czĹ&#x201A;owiekaâ&#x20AC;? z â&#x20AC;&#x17E;religiÄ&#x2026; Bogaâ&#x20AC;?, wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c tym stwierdzeniem â&#x20AC;&#x17E;zdumienie i skandalâ&#x20AC;?.73 grudnia odbyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ostatnia publiczna sesja Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II. W obecnoĹ&#x203A;ci papieĹźa sekretarz generalny soboru, dzaĹ&#x201A; miÄ&#x2122;dzy innymi, iĹź â&#x20AC;&#x17E;anatemy nikogo jeszcze nie nawrĂłciĹ&#x201A;y, i nawet jeĹźeli byĹ&#x201A;y skuteczne w dobie Soboru Trydenckiego, kiedy ksiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2122;ta potraďŹ li zmusiÄ&#x2021; swych poddanych do przejĹ&#x203A;cia na protestantyzm, sÄ&#x2026; one bezuĹźyteczne dziĹ&#x203A;, kiedy kaĹźdy ma poczucie wĹ&#x201A;asnej niezaleĹźnoĹ&#x203A;ci. Jak to juĹź mĂłwiĹ&#x201A;em Waszej Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tobliwoĹ&#x203A;ci, potÄ&#x2122;pienie komunizmu przez sobĂłr zostaĹ&#x201A;oby przez wielu ludzi odebrane jako posuniÄ&#x2122;cie natury politycznej, co przyniosĹ&#x201A;oby powaĹźne szkody autorytetowi soboru i samego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Cyt. za: V. Carbone, Schemi e discussioni, s. .

70 KardynaĹ&#x201A; Ratzinger okreĹ&#x203A;la Gaudium et spes mianem â&#x20AC;&#x17E;rewizji Syllabusa Piusa IX, rodzajem Kontrsyllabusa (â&#x20AC;Ś), i to do tego stopnia, iĹź wyraĹźa on prĂłbÄ&#x2122; oďŹ cjalnego pojednania KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a ze Ĺ&#x203A;wiatem po roku

â&#x20AC;?. Les principles de la ThĂŠologie catholique, TĂŠqui, Paris

, s. - . â&#x20AC;&#x17E;KonstytucjÄ&#x2122; tÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; komentuje z kolei Msgr Jedin â&#x20AC;&#x201C; powitano z entuzjazmem, jednak późniejsze jej dzieje pokazaĹ&#x201A;y, iĹź znaczenie i waga dokumentu okazaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; znacznie przecenione.

Nie zrozumiano przy tym, jak gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko ÂŤĹ&#x203A;wiatÂť, ktĂłry Ĺźyczono sobie zdobyÄ&#x2021; dla Chrystusa wniknie do wewnÄ&#x2026;trz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;? Il Concilio Vaticano, s.

.

71 Zob. G. Caprile, Il Concilio Vaticano II, t. V, s. - .

72 AAS, t. , , s. - .

73 A. Wenger, Les trois Rome, Paris

, s. . Tekst homilii w Acta Synodalia, t. IV, cz. VII, s. - ; tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie w: G. Caprile, Il Concilio Vaticano II, t. V, s.

-

#

K !" # XX $% Msgr Pericle Felici, przedĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; do aprobaty OjcĂłw pierwsze cztery dokumenty: konstytucjÄ&#x2122; duszpasterskÄ&#x2026; Gaudium et spes, dekrety: o dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci misyjnej KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ad gentes i o posĹ&#x201A;udze i Ĺźyciu kapĹ&#x201A;anĂłw Presbyterorum ordinis oraz deklaracjÄ&#x2122; o wolnoĹ&#x203A;ci religÄłnej Dignitatis humanae.

SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; bez wyraĹşnego potÄ&#x2122;pienia komunizmu. Waga tego faktu wydawaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;potwierdzaÄ&#x2021; pogĹ&#x201A;oskÄ&#x2122; o otwartym porozumieniu miÄ&#x2122;dzy patriarchatem moskiewskim a StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026;â&#x20AC;?.74 W istocie milczenie soboru na temat komunizmu byĹ&#x201A;o ze strony owego historycznego zgromadzenia dramatycznym zaniechaniem. Ceremonia zamkniÄ&#x2122;cia obrad soborowych odbyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; grudnia

roku. Jak z pewnÄ&#x2026; goryczÄ&#x2026; wspomina w swych pamiÄ&#x2122;tnikach Msgr Hubert Jedin, â&#x20AC;&#x17E;nie odpowiadaĹ&#x201A;a ona memu wyobraĹźeniu o powadze stosownej dla Soboru Ekumenicznego. ByĹ&#x201A;a to manifestacja i jako taka stanowiĹ&#x201A;a ustÄ&#x2122;pstwo na rzecz ery mas i mediĂłwâ&#x20AC;?.75 MoĹźemy sobie wyobraziÄ&#x2021; niepokĂłj Plinia CorrĂŞi de Oliveira wobec ustaleĹ&#x201E; soboru i byÄ&#x2021; moĹźe rĂłwnieĹź jego zakĹ&#x201A;opotanie faktem, iĹź dwĂłch bliskich mu brazylÄłskich hierarchĂłw, wraz z arcybiskupem Lefèbvrem, podpisaĹ&#x201A;o dokumenty soboru Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie z tymi, przeciw ktĂłrym wystÄ&#x2122;powali na sali obrad.76 Nie ulega wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci, iĹź Doktor Plinio przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; postawÄ&#x2122; peĹ&#x201A;nego szacunku milczenia, oczekujÄ&#x2026;c, by fakty potwierdziĹ&#x201A;y jego przewidywania. â&#x20AC;&#x17E;Ekumeniczny SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II pod przewodnictwem Jana XXIII i PawĹ&#x201A;a VI â&#x20AC;&#x201C; napisaĹ&#x201A; w roku â&#x20AC;&#x201C; byĹ&#x201A; najwiÄ&#x2122;kszy w dziejach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. PanowaĹ&#x201A;a powszechna zgoda, iĹź przedmiotem dyskusji stanÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wszystkie najwaĹźniejsze zagadnienia wspĂłĹ&#x201A;czesnoĹ&#x203A;ci dotyczÄ&#x2026;ce kwestii katolickiej. Ĺťe umieszczenie poĹ&#x203A;rĂłd tych tematĂłw stosunku KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a do jego najpotÄ&#x2122;Ĺźniejszego

A. Riccardi, Il Vaticano e Mosca, s.

.

H. Jedin, Storia della mia vita, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Morcelliana, Brescia

, s. .

76 PoczÄ&#x2026;tkowo arcybiskup Lefèbvre wydawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; zaprzeczaÄ&#x2021;, iĹź podpisaĹ&#x201A; te dokumenty (â&#x20AC;&#x17E;ItinĂŠrairesâ&#x20AC;?, kwiecieĹ&#x201E; , s. , ). Jego podpis jednakĹźe widnieje w Acta Synodalia, t. IV, cz. VII, s. , . Msgr Carbone, odpowiadajÄ&#x2026;cy za archiwum historyczne Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II, sprawdziĹ&#x201A; w tym wypadku obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; autentycznego podpisu na oryginaĹ&#x201A;ach dokumentĂłw. Zob. D. Menozzi, La chiesa ca olica e la secolarizzazione, s. . Waga tego podpisu zostaĹ&#x201A;a podkreĹ&#x203A;lona przez magazyn â&#x20AC;&#x17E;Sedes Sapientiaeâ&#x20AC;? nr

, zima , s.

- i nr , zima

, oraz przez opata Georgesa de Nantes, Situation tragique de lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise, â&#x20AC;&#x17E;La Contre-RĂŠforme catholique au XXe. siècleâ&#x20AC;?, nr , lipiec oraz nry ,

, , luty-marzec, kwiecieĹ&#x201E;, maj .

74

75

$

M>$ C@ !2 %2 , M>$ K # 4 ówcześnie przeciwnika było niezbędne – absolutnie niezbędne!

W swej niemal dwutysiącletniej historii Kościół nigdy nie stanął twarzą w twarz z wrogiem tak potężnym, tak brutalnym, tak przebiegłym i tak całkowicie przeciwnym jego nauce. Debata o problemach współczesności w aspekcie religijnym, w której pomija się komunizm, to przedsięwzięcie równie zawodne, jak światowa konferencja medyczna zwołana w celu zbadania najważniejszych chorób dnia dzisiejszego, w której pomija się jakąkolwiek wzmiankę o AIDS… Oto co watykańska Ostpolitik przyjęła od Kremla.”77

. „Sprzeciw” wobec watykańskiej Ostpolitik Watykańska Ostpolitik doczekała się znacznej liczby krytyków na całym świecie, poczynając od tych, którzy powinni być jej beneficjentami, a jednak określali się raczej jako jej ofiary, tj. od chrześcijan w Europie Wschodniej. Najważniejszą jednak publiczną demonstracją niezgody w świecie katolickim była bez wątpienia deklaracja sprzeciwu opublikowana w roku przez istniejące wówczas oddziały TFP w dziennikach różnych krajów całego świata. Autorem i pierwszym sygnatariuszem tej historycznej deklaracji był profesor Plinio Corrêa de Oliveira.

Rok dostarczył „polityce odprężenia” ogromnego impulsu w postaci wizyt Nixona w Chinach i w Rosji.78 Międzynarodowa polityka amerykańskiego prezydenta i jego sekretarza stanu Kissingera oraz europejska polityka socjalistycznego kanclerza Niemiec Willy’ego Brandta zmierzały do jednego celu: „konwergencji” między blokami zachodnim i komunistycznym. Jedynym rezultatem owej polityki kolaboracji, opartej na uprzywilejowanej osi Waszyngton – Moskwa, było opóźnienie o dwadzieścia lat, dzięki pomocy gospodarczej, nieuchronnego rozpadu komunistycznego imperium, przy jednoczesnym narastaniu sowieckiej agresywności w stosunku wprost proporcjonalnym do pomocy otrzymywanej z Zachodu.

P. Corrêa de Oliveira, Komunizm i antykomunizm na progu ostatniej dekady millenium.

Według Plinia Corrêi de Oliveira „można bez przesady stwierdzić, iż od czasu bolszewizacji Rosji komunizm nie osiągnął zwycięstwa” dorównującego tzw. odprężeniu: „nawet katastroficzne ustępstwa poczynione w Jałcie przez Roosevelta w szkodliwości swej nie mogą się równać z najgłębszymi rezultatami «upadku barier ideologicznych» spowodowanymi przez tandem Nixon-Kissinger”. A crise louca, „Folha de São Paulo”,

VIII .

77 78

%

K !" # XX $% Na polu eklezjalnym arcybiskup Agostino Casaroli,79 â&#x20AC;&#x17E;minister spraw zagranicznychâ&#x20AC;? PawĹ&#x201A;a VI, podÄ&#x2026;ĹźaĹ&#x201A; drogÄ&#x2026; porozumienia z komunizmem podobnÄ&#x2026; do obranej przez Brandta i Kissingera. JednÄ&#x2026; z najznamienitszych oďŹ ar watykaĹ&#x201E;skiej Ostpolitik zostaĹ&#x201A; prymas WÄ&#x2122;gier, kardynaĹ&#x201A; Mindszenty â&#x20AC;&#x201C; bohaterski antykomunista, ktĂłry w roku zostaĹ&#x201A;, w celu uĹ&#x201A;atwienia zbliĹźenia miÄ&#x2122;dzy StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; i wÄ&#x2122;gierskim rzÄ&#x2026;dem komunistycznym, usuniÄ&#x2122;ty przez PawĹ&#x201A;a VI z diecezji w Esztergom i â&#x20AC;&#x17E;zesĹ&#x201A;anyâ&#x20AC;? do Rzymu.80 â&#x20AC;&#x17E;Na tle powszechnego spustoszenia â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; wyrasta postaÄ&#x2021; kardynaĹ&#x201A;a Mindszentyego, wielkiego nonkonformisty, autora wielkiej miÄ&#x2122;dzynarodowej sprawy: niezĹ&#x201A;omnego sprzeciwu ratujÄ&#x2026;cego honor KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i ludzkoĹ&#x203A;ci. Swoim przykĹ&#x201A;adem â&#x20AC;&#x201C; dostojeĹ&#x201E;stwem nieskalanej rzymskiej purpury na krzepkich ramionach mÄ&#x2122;Ĺźnego i oddanego pasterza â&#x20AC;&#x201C; pokazaĹ&#x201A; katolikom, iĹź nie wolno im podÄ&#x2026;ĹźaÄ&#x2021; za masami padajÄ&#x2026;cymi na klÄ&#x2122;czki przed Belialem.â&#x20AC;?81 Nieco później, kwietnia roku, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;? zamieĹ&#x203A;ciĹ&#x201A;a w formie ogĹ&#x201A;oszenia obszernÄ&#x2026; deklaracjÄ&#x2122; brazylÄłskiego TFP zatytuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; Polityka odprÄ&#x2122;Ĺźenia Watykanu wobec rzÄ&#x2026;dĂłw komunistycznych. Pytanie dla TFP: ZaniechaÄ&#x2021; sprzeciwu czy stawiÄ&#x2021; opĂłr?

Tego samego roku, w zwiÄ&#x2026;zku z podróşÄ&#x2026; na KubÄ&#x2122; arcybiskup Casaroli stwierdziĹ&#x201A;, iĹź â&#x20AC;&#x17E;katolicy ĹźyjÄ&#x2026;cy na Kubie sÄ&#x2026; szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwi pod rzÄ&#x2026;dami komunistĂłwâ&#x20AC;? oraz Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;katolicy i w ogĂłle KubaĹ&#x201E;czycy nie odczuwajÄ&#x2026;

79 Urodzony w

r. niedaleko Piacenzy Agostino Casaroli otrzymaĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie w roku , a w r. wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do sĹ&#x201A;uĹźby w sekretariacie stanu, z ktĂłrym zwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;Ä&#x2026; swÄ&#x2026; karierÄ&#x2122;. W roku otrzymaĹ&#x201A; od Jana XXIII polecenie wyjazdu do Budapesztu i Pragi w celu zbadania moĹźliwoĹ&#x203A;ci nawiÄ&#x2026;zania kontaktĂłw z tamtejszymi rzÄ&#x2026;dami. DaĹ&#x201A;o to poczÄ&#x2026;tek dĹ&#x201A;ugiej serii podróşy do krajĂłw komunistycznych, ktĂłra doprowadziĹ&#x201A;a do wypracowania, zwĹ&#x201A;aszcza za pontyďŹ katu PawĹ&#x201A;a VI, polityki watykaĹ&#x201E;skiej znanej pod nazwÄ&#x2026; Ostpolitik. W roku papieĹź Jan PaweĹ&#x201A; II obdarowaĹ&#x201A; Agostina Casarolego kapeluszem kardynalskim i mianowaĹ&#x201A; prefektem Rady ds. Publicznych KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a oraz sekretarzem stanu, ktĂłre to stanowisko zajmowaĹ&#x201A; do grudnia r. Zob. Alleste Santini, Casaroli, lâ&#x20AC;&#x2122;uomo del dialogo, Edizioni San Paolo, Cinisello Balsamo .

80 Na temat kard. Józsefa Mindszentyego zob. Erinnerungen, Propyläen, Ullstein und Berlin

. Kiedy lutego r., podano do publicznej wiadomoĹ&#x203A;ci informacjÄ&#x2122; o usuniÄ&#x2122;ciu kardynaĹ&#x201A;a, ten wydaĹ&#x201A; oĹ&#x203A;wiadczenie, iĹź nigdy nie zrzekĹ&#x201A; siÄ&#x2122; swej roli arcybiskupa ani godnoĹ&#x203A;ci prymasa WÄ&#x2122;gier, podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;decyzjÄ&#x2122; podjÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie Stolica Apostolskaâ&#x20AC;?. Ibidem, s. .

81 P. CorrĂŞa de Oliveira, Ao grande criador do caso imenso, Folha de S. Paulo, III . Zob. teĹź: Idem, A glĂłria, a alegria, a honra, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, II ; Tenuras que arrancarian lĂĄgrimas, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, X ; Conforme queira Budapest, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, X .

&

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 najmniejszych trudnoĹ&#x203A;ci ze strony rzÄ&#x2026;du socjalistycznegoâ&#x20AC;?.82 Deklaracja TFP przypomina Ăłw epizod obok innych, nie mniej znaczÄ&#x2026;cych, jak odbyta w roku

podróş Msgr Willebrandsa, przewodniczÄ&#x2026;cego Sekretariatu ds. jednoĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłan, do Rosji, na spotkanie z prawosĹ&#x201A;awnym biskupem Pimenem, zaufanym czĹ&#x201A;owiekiem Kremla, czy jak poparcie udzielone przez kardynaĹ&#x201A;a SilvÄ&#x2122; HenrĂ­queza, arcybiskupa Santiago de Chile, marksistowskiemu przywĂłdcy, Salvadorowi Allende.

W obliczu podobnych faktĂłw Plinio CorrĂŞa de Oliveira pisaĹ&#x201A; w imieniu TFP jÄ&#x2122;zykiem peĹ&#x201A;nym szacunku, lecz jednoczeĹ&#x203A;nie niezwykle twardym: â&#x20AC;&#x17E;WatykaĹ&#x201E;ska polityka odprÄ&#x2122;Ĺźenia w stosunku do reĹźimĂłw komunistycznych wytwarza sytuacjÄ&#x2122;, ktĂłra gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko porusza katolikĂłw-antykomunistĂłw, daleko mniej jednak jako antykomunistĂłw niĹź jako katolikĂłw. Albowiem w kaĹźdej chwili moĹźe paĹ&#x203A;Ä&#x2021; wobec nich zarzut w najwyĹźszym stopniu kĹ&#x201A;opotliwy: czy ich dziaĹ&#x201A;ania antykomunistyczne nie prowadzÄ&#x2026; do celu jak najbardziej sprzecznego z celem, ku ktĂłremu zmierza Wikariusz Chrystusowy? A czy moĹźna za konsekwentnego uznaÄ&#x2021; takiego katolika, ktĂłry podÄ&#x2026;Ĺźa w kierunku odwrotnym niĹź NajwyĹźszy Pasterz? Pytanie to nakazuje katolikom-antykomunistom rozwaĹźyÄ&#x2021; nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; alternatywÄ&#x2122;: zaprzestaÄ&#x2021; walki czy wytĹ&#x201A;umaczyÄ&#x2021; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; postawÄ&#x2122;?

ZaprzestaÄ&#x2021; walki nie moĹźemy. A nie moĹźemy jej zaprzestaÄ&#x2021; z powodu obowiÄ&#x2026;zkĂłw naszego katolickiego sumienia. Wszak skoro obowiÄ&#x2026;zkiem kaĹźdego katolika jest krzewienie dobra i zwalczanie zĹ&#x201A;a, sumienie nakĹ&#x201A;ada na nas odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; za propagowanie tradycyjnej doktryny KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i zwalczanie doktryny komunistycznej (â&#x20AC;Ś) KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie jest, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nigdy nie byĹ&#x201A;, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nigdy nie bÄ&#x2122;dzie wiÄ&#x2122;zieniem sumieĹ&#x201E;. WiÄ&#x2122;zĂłw posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwa NastÄ&#x2122;pcy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra nigdy nie zerwiemy, wiÄ&#x2122;zy te do gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi duszy umiĹ&#x201A;owaliĹ&#x203A;my, wiÄ&#x2122;zom tym oddajemy caĹ&#x201A;Ä&#x2026; naszÄ&#x2026; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;, wiÄ&#x2122;zy te caĹ&#x201A;ujemy w tej samej chwili, gdy przygnieceni smutkiem potwierdzamy Zob. O Estado de S. Paulo, IV r. Podczas trwajÄ&#x2026;cej od marca do kwietnia r. podróşy na zaproszenie episkopatu Kuby, arcybiskup Casaroli rozmawiaĹ&#x201A; z czĹ&#x201A;onkami rzÄ&#x2026;du oraz z samym Fidelem Castro. W roku nastÄ&#x2122;pnym odwiedziĹ&#x201A; NiemieckÄ&#x2026; RepublikÄ&#x2122; DemokratycznÄ&#x2026;, a od lipca do sierpnia r. braĹ&#x201A; udziaĹ&#x201A;, jako specjalny delegat PawĹ&#x201A;a VI, w konferencji â&#x20AC;&#x17E;bezpieczeĹ&#x201E;stwaâ&#x20AC;? w Helsinkach, gdzie w imieniu Stolicy Apostolskiej podpisaĹ&#x201A; jej akt koĹ&#x201E;cowy.

82

'

K !" # XX $% nasze stanowisko. I na kolanach, ze czciÄ&#x2026; spoglÄ&#x2026;dajÄ&#x2026;c na osobÄ&#x2122; Jego Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tobliwoĹ&#x203A;ci PapieĹźa PawĹ&#x201A;a VI, wyraĹźamy mu caĹ&#x201A;Ä&#x2026; naszÄ&#x2026; wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W tym synowskim wystÄ&#x2026;pieniu mĂłwimy do Pasterza Pasterzy: Twoje sÄ&#x2026; nasze dusze, Twoje jest nasze Ĺźycie. Rozkazuj nam wedĹ&#x201A;ug Twej woli. Ale nie wymagaj od nas bezczynnoĹ&#x203A;ci w obliczu atakujÄ&#x2026;cego nas czerwonego wilka. Temu nasze sumienie siÄ&#x2122; sprzeciwia.â&#x20AC;?83 PosĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo hierarchii koĹ&#x203A;cielnej, ktĂłre nakĹ&#x201A;ada na nas katechizm i sama nasza wiara, nie jest bezwarunkowe; z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ma ono swoje granice, co potwierdzajÄ&#x2026; wszyscy teologowie. Dizionario di Teologia Morale pod redakcjÄ&#x2026; kardynaĹ&#x201A;Ăłw Robertiego i Palazziniego wyjaĹ&#x203A;nia tÄ&#x2122; kwestiÄ&#x2122; nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: â&#x20AC;&#x17E;Nie ulega wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci, iĹź posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo zwierzchnikowi wydajÄ&#x2026;cemu polecenie sprzeczne z prawami Boskim lub koĹ&#x203A;cielnymi nigdy nie jest wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe; w takim przypadku naleĹźy powtĂłrzyÄ&#x2021; sĹ&#x201A;owa Ĺ&#x203A;w. Piotra: trzeba bardziej sĹ&#x201A;uchaÄ&#x2021; Boga niĹź ludzi (Dz , ).â&#x20AC;?84 Uprawnione â&#x20AC;&#x17E;nieposĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwoâ&#x20AC;? wobec rozkazu niesprawiedliwego w kwestiach wiary i moralnoĹ&#x203A;ci moĹźna w szczegĂłlnych przypadkach rozciÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; nawet na sferÄ&#x2122; publicznego oporu wobec wĹ&#x201A;adz koĹ&#x203A;cielnych. Arnaldo V. Xavier da Silveira w rozprawie na temat publicznego oporu wobec decyzji wĹ&#x201A;adzy koĹ&#x203A;cielnej85 dowiĂłdĹ&#x201A; na przykĹ&#x201A;adzie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, DoktorĂłw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a oraz znamienitych teologĂłw i kanonistĂłw, iĹź â&#x20AC;&#x201C; w przypadku â&#x20AC;&#x17E;nieuchronnego zagroĹźenia wiaryâ&#x20AC;?86

P. CorrĂŞa de Oliveira, The Vatican Policy of Distension Toward the Communist Governments, â&#x20AC;&#x17E;Crusade for a Christian Civilizationâ&#x20AC;?, New York, t. , nr , wrzesieĹ&#x201E; . Dokument zostaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci opublikowany w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , kwiecieĹ&#x201E; , oraz w brazylÄłskich dziennikach, po czym przedrukowany przez inne gazety i czasopisma jedenastu krajĂłw, nie wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c ani jednego gĹ&#x201A;osu sprzeciwu wobec swej ortodoksji i poprawnoĹ&#x203A;ci kanonicznej.

84 D. Gregorio Manise OSB, hasĹ&#x201A;o Obbedienza, w: DTM, s.

.

85 Arnaldo Vidigal Xavier da Silveira, La nouvelle Messe de Paul VI: quâ&#x20AC;&#x2122;en penser?, DiďŹ&#x20AC;usion de la PensĂŠe Francaise, ChirĂŠ-en-Montreuil , s.

- .

86 Wedle Ĺ&#x203A;w. Tomasza z Akwinu w okreĹ&#x203A;lonych sytuacjach uprawniony jest publiczny sprzeciw wobec decyzji Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego. Doktor Anielski uczy, iĹź â&#x20AC;&#x17E;w wypadku zagroĹźenia dla wiary, podwĹ&#x201A;adni powinni upominaÄ&#x2021; przeĹ&#x201A;oĹźonych nawet publicznie. Tak wiÄ&#x2122;c Ĺ&#x203A;w. PaweĹ&#x201A;, ktĂłry byĹ&#x201A; podwĹ&#x201A;adnym Ĺ&#x203A;w. Piotra, strofowaĹ&#x201A; go publicznie w obliczu groĹźÄ&#x2026;cego KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi zaburzenia w sprawach wiary. Jak to wyjaĹ&#x203A;nia glosa Ĺ&#x203A;w. Augustyna do Listu do GalatĂłw ( , ): â&#x20AC;&#x17E;sam Piotr daĹ&#x201A; przykĹ&#x201A;ad przeĹ&#x201A;oĹźonym, by w wypadku zejĹ&#x203A;cia z prostej drogi nie oburzali siÄ&#x2122; na upomnienia podwĹ&#x201A;adnych.â&#x20AC;? Suma Teologiczna, II-II, , , .

83

!(

M>$ C@ !2 %2 , M>$ K # 4 (św. Tomasz z Akwinu) czy też „agresji dusz”87 (św. Robert Bellarmin) na polu doktrynalnym – wierni uprawnieni są nawet do publicznego oporu wobec władz kościelnych.

Stąd słuszność postawy „sprzeciwu”: „Sprzeciw ten nie ma nic wspólnego z podziałem, rewoltą, arogancją czy brakiem szacunku.

Przeciwnie, wypływa z wierności, jedności, miłości i poddania.”88 Odwołując się do postawy św. Pawła, który „otwarcie sprzeciwił się”89 św.

Piotrowi, Plinio Corrêa de Oliveira pisze: „W tej samej mierze, w jakiej św. Paweł sprzeciwił się św. Piotrowi, nasza postawa jest postawą sprzeciwu”.90 Postawę taką wyraziły publicznie wszystkie istniejące ówcześnie – zarówno w Ameryce, jak i w Europie – Stowarzyszenia Obrony Tradycji, Rodziny i Własności oraz pokrewne organizacje.

Opublikowana dwadzieścia lat po Soborze Watykańskim II przez Świętą Kongregację Nauki Wiary Instrukcja na temat niektórych aspektów „teologii wyzwolenia”91, definiująca marksizm jako „hańbę naszych czasów”, wydaje się dowodzić słuszności postawy „oporu” wobec Ostpolitik ze strony zarówno TFP, jak i katolików-antykomunistów całego świata.92 Inny wielki teolog, św. Robert Bellarmin, kardynał, jezuita, wybitny obrońca papiestwa w sporze z protestantyzmem, podkreśla, iż „jak sprawiedliwą jest rzeczą sprzeciwiać się papieżowi, który atakuje ciało, tak samo sprawiedliwym jest sprzeciwianie mu się, kiedy atakuje duszę lub gdy zakłóca porządek społeczny, a nade wszystko gdyby podjął próbę zniszczenia Kościoła. Uważam, iż sprawiedliwą jest rzeczą sprzeciwianie mu się za pomocą niewykonywania jego rozkazów i przeszkadzania w wypełnianiu jego woli. Nie jest jednakowoż sprawiedliwym osądzanie go, karanie czy obalanie go, gdyż tego rodzaju akty są zadaniem przełożonego.” De Romano Pontefice, II. .

88 P. Corrêa de Oliveira, The Vatican policy of distension.

89 Ga ,

.

90 P. Corrêa de Oliveira, The Vatican policy of distension.

91 Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Libertatis nuntius.

92 Plinio Correa de Oliveira odebrał tę deklarację jako „dobroczynny strumień zimnej wody tryskający ze strażackiego węża”. Oto, co pisał na ten temat: „Dla wszystkich strapionych owym spektaklem – już na obecnym etapie tragicznym, wkrótce zaś mogącym przybrać wymiar apokaliptyczny – deklaracja ciała tak ważnego jak Święta Kongregacja Doktryny Wiary czarno na białym ogłaszająca nieprzystawalność nauki katolickiej i marksizmu była niby dobroczynny strumień zimnej wody tryskający niespodziewanie ze strażackiego węża dla kogoś ogarniętego przez płomienie. A ja, który jako prezes krajowej rady brazylijskiego TFP pierwszy podpisałem deklarację sprzeciwu wobec watykańskiej Ostpolitik, muszę w tej chwili wyrazić radość, wdzięczność i nade wszystko nadzieję, z którą osoba ogarnięta płomieniami wita taką ulgę. Mam świadomość, iż są tacy bracia w wierze – poza szeregami TFP, zwłaszcza zaś poza granicami Brazylii – którzy powstrzymują się od wyrażania podobnych uczuć, głównie dlatego, że uważają, iż jeden strażacki wąż nie wystarczy do ugaszenia pożaru. Ja sam uważam, że jednym wężem takiego pożaru ugasić się nie da. Nie powstrzymuje mnie to jednak od uznania płynącego zeń strumienia za czynnik korzystny.

Co więcej, brak dowodów na to, iż dysponujemy tylko tym jednym wężem. Czyż instrukcja kardynała Ratzingera nie pojawiła się nieoczekiwanie? Czyż jeden nieoczekiwany krok nie skłania nas do oczekiwania innych, mniej lub bardziej nieoczekiwanych kroków w tym samym kierunku?” P. Corrêa de Oliveira, Un primo ostacolo agli errori diffusi dalla „teologia della liberazione”, „Cristianità” nr

, styczeń

.

87

!

K !" # XX $%

. Modernistyczny â&#x20AC;&#x17E;dialogâ&#x20AC;? zdemaskowany Kiedy po publikacji encykliki Ecclesiam suam sĹ&#x201A;owo â&#x20AC;&#x17E;dialogâ&#x20AC;? znalazĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na ustach wszystkich, w grudniu roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira wydaĹ&#x201A; kolejnÄ&#x2026; waĹźnÄ&#x2026; rozprawÄ&#x2122;: Niedostrzegalna przemiana ideologiczna a dialog.93 ZdemaskowaĹ&#x201A; w niej uĹźywanie â&#x20AC;&#x17E;dialoguâ&#x20AC;? jako techniki perswazji, ktĂłra w marksistowskiej strategii podboju zajmuje miejsce nie mniej istotne niĹź przemoc.

AnalizÄ&#x2122; przeprowadzonÄ&#x2026; przez Doktora Plinio w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb streĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; Silvio Vitale w przedmowie do wĹ&#x201A;oskiego wydania pracy: â&#x20AC;&#x17E;DrogÄ&#x2026; dialogu komunizm uzyskuje sposobnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nakĹ&#x201A;onienia katolickiego rozmĂłwcy do przyjÄ&#x2122;cia heglowskiego relatywizmu: osoby, miÄ&#x2122;dzy ktĂłrymi toczy siÄ&#x2122; dialog, w konfrontacji tezy z antytezÄ&#x2026; podĹ&#x203A;wiadomie dÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026; do syntezy, ktĂłra je obejmuje i przekracza. Postawa ta pozostaje w peĹ&#x201A;ni zgodna z komunizmem. (â&#x20AC;Ś) Z drugiej strony jednakĹźe â&#x20AC;&#x201C; tj. dla katolika â&#x20AC;&#x201C; jest fatalna, poniewaĹź katolik, przyjmujÄ&#x2026;c taki rodzaj dialogu w ostatecznoĹ&#x203A;ci zaprzecza istnieniu prawdy i dobra pojmowanych jako wartoĹ&#x203A;ci absolutne, niezmienne, transcendentne. (â&#x20AC;Ś) NieostroĹźny rozmĂłwca rozpoczyna dialog przekonany, iĹź moĹźe dotrzeÄ&#x2021; do prawdy, a zatem i jednoĹ&#x203A;ci, poprzez wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; prĂłbÄ&#x2122; przekonania przeciwnika. Potem za najwaĹźniejszy cel rozmowy zaczyna uwaĹźaÄ&#x2021; nie prawdÄ&#x2122;, lecz jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W konsekwencji dochodzi do przekonania, iĹź nie istniejÄ&#x2026; obiektywne prawdy i bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy, zatem by osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nie trzeba przeciwnika przekonywaÄ&#x2021;. W istocie sam siebie przekonuje, Ĺźe jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021; moĹźe skutecznie umacniaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; i postÄ&#x2122;powaÄ&#x2021; jedynie poprzez ÂŤprawdy wzglÄ&#x2122;dneÂť i przypuszczenia. W tym momencie, caĹ&#x201A;kowicie zaplÄ&#x2026;tanego w sidĹ&#x201A;a irenistycznej utopii, bez reszty pochĹ&#x201A;ania go osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cie za wszelkÄ&#x2026; cenÄ&#x2122; stanu koegzystencji z przeciwnikiem.â&#x20AC;?94 Niewiele analiz heglowskiej dialektyki dorĂłwnuje pracy brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela, w ktĂłrej metaďŹ zycznej gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi towarzyszy znakomita

93 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Baldeção ideologica inadvertida e dialogo, Editora Vera Cruz, SĂŁo Paulo . TĹ&#x201A;um. angielskie: Unperceived Ideological Transhipment and Dialogue, â&#x20AC;&#x17E;Crusade for a Christian Civilizationâ&#x20AC;?, t. , nr , paĹşdziernik-grudzieĹ&#x201E;

; tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: Trasbordo ideologico inavvertito e dialogo, Edizione de Lâ&#x20AC;&#x2122;AlďŹ ere, Napoli .

94 Silvio Vitale, Przedmowa do: P. CorrĂŞa de Oliveira, Trasbordo ideologico, s. - .

!

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; analizy psychologicznej oraz lingwistycznej. Doktor Plinio przypomina, iĹź â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug Ĺ&#x203A;w. Tomasza z Akwinu â&#x20AC;&#x201C; jednym z powodĂłw, dla ktĂłrych BĂłg dopuszcza bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy i zĹ&#x201A;o, jest tym wiÄ&#x2122;ksze uwydatnienie wspaniaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci prawdy i dobra.95 JakĹźe inaczej moĹźna dostrzec ten kontrast, niĹź poprzez otwarte i kategoryczne ujawnienie caĹ&#x201A;ego faĹ&#x201A;szu i zĹ&#x201A;a, ktĂłre owe godne napiÄ&#x2122;tnowania bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy zawierajÄ&#x2026;? PotÄ&#x2122;pianie bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw wedle ewangelicznego nakazu â&#x20AC;&#x17E;tak, tak â&#x20AC;&#x201C; nie, nieâ&#x20AC;? wytwarza w duszy sĹ&#x201A;uchajÄ&#x2026;cego zdrowy konďŹ&#x201A;ikt, ktĂłry eliminujÄ&#x2026;c niejasnoĹ&#x203A;ci i niepewnoĹ&#x203A;ci prowadzi ku wiernoĹ&#x203A;ci prawdzie absolutnej.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira wyraĹźa absolutnÄ&#x2026; niezgodÄ&#x2122; wobec wszelkich tendencji irenistycznych: â&#x20AC;&#x17E;Komunizm nie toleruje wspĂłĹ&#x201A;istnienia z tym, kto â&#x20AC;&#x201C; w przeciwieĹ&#x201E;stwie do niego â&#x20AC;&#x201C; wyznaje ďŹ lozoďŹ Ä&#x2122; opartÄ&#x2026; na uznaniu prawdy i dobra za wartoĹ&#x203A;ci absolutne, niezmienne, transcendentne, w najdoskonalszy sposĂłb istniejÄ&#x2026;ce w Boskiej istocie.â&#x20AC;?96

. Prawdziwy i faĹ&#x201A;szywy ekumenizm Irenistyczna mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kompromisu z bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dem stanowi cechÄ&#x2122; charakterystycznÄ&#x2026; utopÄłnego nastawienia psychologicznego, pragnÄ&#x2026;cego nastania epoki pozbawionej kontrastĂłw i polemik.

Plinio CorrĂŞa de Oliveira ukazuje w pracy zatytuĹ&#x201A;owanej Niedostrzegalna przemiana ideologiczna a dialog, Ĺźe na poziomie religÄłnym irenistyczny dialog sprzyja interkonfesyjnoĹ&#x203A;ci, przez co osĹ&#x201A;abia wszystkie religie i prowadzi je ku stanowi caĹ&#x201A;kowitego pomieszania. â&#x20AC;&#x17E;NaleĹźy wyróşniÄ&#x2021; dwie formy ekumenizmu. Jeden jego rodzaj pragnie â&#x20AC;&#x201C; w celu przywiedzenia dusz do jednej owczarni jednego Pasterza â&#x20AC;&#x201C; jak najbardziej zredukowaÄ&#x2021; liczbÄ&#x2122; jaĹ&#x201A;owych sporĂłw i polemik na rzecz dialogu z uĹźyciem argumentĂłw oraz róşnych form dyskusji. Ekumenizm ten szczodrze wspierajÄ&#x2026; rozliczne dokumenty papieskie, szczegĂłlnie Jana XXIII i PawĹ&#x201A;a VI. Drugi rodzaj ekumenizmu posuwa siÄ&#x2122; jednak dalej, ĹźÄ&#x2026;dajÄ&#x2026;c wykorzenienia ze stosunku Religii Katolickiej do innych religii wszelkich form postawy walczÄ&#x2026;cej. Ă&#x201C;w ekstremalny ekumenizm jest wyraĹşnie oparty na relatywizmie czy teĹź religÄłnym

95 96

Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Contra Gentes, III, .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Unperceived Ideological Transhipment, s. .

!!

K !" # XX $% synkretyzmie, których potępienie znajdujemy w dwóch dokumentach św. Piusa X: w encyklice Pascendi przeciw modernizmowi oraz w liście pasterskim Notre Charge Apostolique przeciw ruchowi Sillon.”97 Zgodnie z duchem takiej postawy wszystkie religie uznaje się za prawdy „względne” i porządkuje wedle schematu dialektyki heglowskiej. Ten rodzaj ekumenizmu prowadzi duszę ku jednej uniwersalnej religii, mianowicie ku sztucznej i fałszywej „religii Człowieka”. „Obserwujemy, iż ekstremalny ekumenizm wytwarza tragiczny zamęt zarówno wśród katolików, jak i braci odłączonych, czy to schizmatyków, heretyków, czy też innych. Zamęt ów z pewnością należy do najbardziej tragicznych zjawisk w naszym, i tak całkowicie pogrążonym w zamęcie stuleciu. W rzeczy samej nie istnieje dzisiaj większe niebezpieczeństwo w sferze religijnej niż relatywizm. Zagraża on wszystkim religiom, dlatego zarówno każdy prawdziwy katolik, jak i brat odłączony, który poważnie traktuje własną religię, powinien z nim walczyć. Można tego dokonać jedynie przez wysiłek ukierunkowany na obronę naturalnej, prawidłowej treści własnej wiary przed deformującymi i podkopującymi ją relatywistycznymi interpretacjami. W walce tej sojusznikiem prawdziwego katolika będzie np. żyd czy muzułmanin, który nie pozwala sobie na najmniejszą wątpliwość w kwestii tego, co nas łączy, a co dzieli. Taka postawa utrzymuje relatywizm z dala od sfer, w które chciałby się on wedrzeć. Co więcej, jedynie pod warunkiem przyjęcia takiej postawy, rozmowa – w całej rozmaitości swych form, włącznie ze sporem i polemiką – może służyć zjednoczeniu dusz. «Dobre rachunki sprzyjają dobrym przyjaźniom» – mówi przysłowie. Podobnie, tylko klarowność myśli, tylko jasność w ich wyrażaniu prowadzi do prawdziwej jedności. Przesadny ekumenizm, skłaniający wszystkich do ukrywania lub niedoceniania rozbieżności z innymi, prowadzi zaś do powierzchownego «makijażu», sprzyjającego jedynie relatywizmowi – najpotężniejszemu wspólnemu wrogowi wszystkich religii.”98

97

Ibidem, s. .

!"

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4

. Wybuch kryzysu posoborowego Wydarzenia trzech dekad, jakie upĹ&#x201A;ynÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y od zakoĹ&#x201E;czenia Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II do Ĺ&#x203A;mierci Plinia CorrĂŞi de Oliveira paĹşdziernika roku, dostarczyĹ&#x201A;y wielu okazji do reďŹ&#x201A;eksji na temat kursu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a zwanego â&#x20AC;&#x17E;soborowymâ&#x20AC;? czy teĹź â&#x20AC;&#x17E;posoborowymâ&#x20AC;?. Zagadnienie zostaĹ&#x201A;o celowo znieksztaĹ&#x201A;cone przez media po wybuchu tak zwanej â&#x20AC;&#x17E;sprawy Lefèbvreâ&#x20AC;&#x2122;aâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; od nazwiska francuskiego arcybiskupa,99 ktĂłry w roku wszedĹ&#x201A; w otwarty konďŹ&#x201A;ikt ze StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026; w kwestii nowej Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej oraz reform soborowych.100 JednakĹźe 98 Ibidem, s. . â&#x20AC;&#x17E;Kiedy pewnego dnia zostanie spisana jakĹźe mroczna i zagmatwana historia kryzysu religÄłnego i koncepcji socjo-ekonomicznych wnoszÄ&#x2026;cych poĹźogÄ&#x2122; do Ĺ&#x203A;wiata katolickiego â&#x20AC;&#x201C; napisze brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel dziesiÄ&#x2122;Ä&#x2021; lat później, z okazji wizyty Jana PawĹ&#x201A;a II w Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyni luteraĹ&#x201E;skiej w Rzymie â&#x20AC;&#x201C; wyjdzie na jaw zabĂłjcze dziaĹ&#x201A;anie ekumenizmu. Wielka jego ekspansywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wprawi w zakĹ&#x201A;opotanie psychologĂłw. Ekumeniczny mit wykazuje osobliwÄ&#x2026; zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do zaĹ&#x203A;lepiania wszystkich, ktĂłrzy pozwolÄ&#x2026; mu siÄ&#x2122; oczarowaÄ&#x2021;. (â&#x20AC;Ś) CzyĹź nie dostrzegajÄ&#x2026; oni czajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; u koĹ&#x201E;ca tej drogi niebezpieczeĹ&#x201E;stwa: zbudowania na poziomie ogĂłlnoĹ&#x203A;wiatowym ponurego supermarketu z religiami i systemami ďŹ lozoďŹ cznymi, w ktĂłrym prawda i faĹ&#x201A;sz zostanÄ&#x2026; wymieszane i bezĹ&#x201A;adnie rozrzucone? JedynÄ&#x2026; zaĹ&#x203A; rzeczÄ&#x2026;, ktĂłrej w takim Ĺ&#x203A;wiecie zabraknie â&#x20AC;&#x201C; jeĹźeli dotarcie do tego punktu w ogĂłle jest moĹźliwe â&#x20AC;&#x201C; bÄ&#x2122;dzie prawda absolutna, czyli nieskalana i niezmieniona Wiara Rzymska, Katolicka i Apostolska.â&#x20AC;? P. Correa de Oliveira, Lutero: no e poi no!, â&#x20AC;&#x17E;Lepantoâ&#x20AC;? nr , styczeĹ&#x201E;

.

99 Arcybiskup Marcel Lefèbvre urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; listopada r. w Turcoing (Lille), zmarĹ&#x201A; zaĹ&#x203A; marca w Martigny. StudiowaĹ&#x201A; we francuskim seminarium duchownym w Rzymie; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wrzeĹ&#x203A;nia r. z rÄ&#x2026;k biskupa Lille, LiĂŠnarta. W roku

wstÄ&#x2026;piĹ&#x201A; do Zgromadzenia Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego prowadzÄ&#x2026;cego gĹ&#x201A;Ăłwnie pracÄ&#x2122; apostolskÄ&#x2026; na misjach we francuskiej Afryce. SakrÄ&#x2122; biskupiÄ&#x2026; otrzymaĹ&#x201A;

wrzeĹ&#x203A;nia r., po czym objÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; delegata apostolskiego na francuskojÄ&#x2122;zycznÄ&#x2026; AfrykÄ&#x2122;, a wrzeĹ&#x203A;nia r. zostaĹ&#x201A; arcybiskupem Dakaru. OpuĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; tÄ&#x2122; diecezjÄ&#x2122; w roku przyjÄ&#x2026;wszy tytuĹ&#x201A; arcybiskupa-biskupa Tulle. W latach -

peĹ&#x201A;niĹ&#x201A; funkcjÄ&#x2122; przeĹ&#x201A;oĹźonego generalnego swego zgromadzenia.

W roku zaĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; Bractwo KapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skie Ĺ&#x161;w. Piusa X w szwajcarskiej diecezji Fryburg, za zgodÄ&#x2026; tamtejszego ordynariusza, biskupa Charrière. Od roku trwaĹ&#x201A;a jego wielki spĂłr ze StolicÄ&#x2026; ApostolskÄ&#x2026;, ktĂłra â&#x20AC;&#x201C; po udzielonych przezeĹ&#x201E; czerwca r. Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceniach kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;skich â&#x20AC;&#x201C; doprowadziĹ&#x201A;a do zawieszenia arcybiskupa a divinis, po dokonanej zaĹ&#x203A; przezeĹ&#x201E; czerwca

r. konsekracji biskupĂłw â&#x20AC;&#x201C; do ekskomuniki latae sententiae. Zob. â&#x20AC;&#x17E;Il Regno documentiâ&#x20AC;? nr , IX

, s. -

.

100 Arcybiskup Marcel Lefèbvre, jeden z wyróşniajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; podczas obrad soboru przedstawicieli skrzydĹ&#x201A;a konserwatywnego, ostatecznie podpisaĹ&#x201A; dokumenty soborowe, a w listach do czĹ&#x201A;onkĂłw Zgromadzenia Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, ktĂłrego byĹ&#x201A; przeĹ&#x201A;oĹźonym generalnym, soborowym reformom stawiaĹ&#x201A; oceny umiarkowanie pozytywne. W dokumentach tych arcybiskup Lefèbvre nie tylko podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; stosownÄ&#x2026; porÄ&#x2122; dla zamierzonej przez sobĂłr liturgicznej odnowy, ale â&#x20AC;&#x201C; nawet wyraĹźajÄ&#x2026;c zastrzeĹźenia â&#x20AC;&#x201C; nawoĹ&#x201A;ywaĹ&#x201A; do przyjÄ&#x2122;cia pozytywnych elementĂłw soboru podkreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;c, iĹź pracom soborowym towarzyszy szczegĂłlna Ĺ&#x201A;aska â&#x20AC;&#x17E;pomagajÄ&#x2026;ca wprowadziÄ&#x2021; w KoĹ&#x203A;ciele reformy i usprawnienia, ktĂłrych jedynym celem jest doskonalsze uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie i oĹźywienie na nowo najczystszego ducha ewangelicznegoâ&#x20AC;?. Arcybiskup M. Lefèbvre, Le res pastorales et ĂŠcrits, Fideliter, Escurolles

, s. . W późniejszym okresie wyraziĹ&#x201A; swÄ&#x2026; krytycznÄ&#x2026; postawÄ&#x2122; w pracach: Un ĂŠvĂŞque parle. Ecrits et allocutions, - , Dominique Martin Morin, Paris ; Jâ&#x20AC;&#x2122;accuse le Concile, Editions Saint-Gabriel, Martigny ; Le re ouverte aux catholiques perplexes, Albin Michel, Paris

; Ils lâ&#x20AC;&#x2122;ont dĂŠcouronnĂŠ, Editions Fideliter, Escurolles

. â&#x20AC;&#x17E;Trudno wyjaĹ&#x203A;niÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa Danielle Menozzi â&#x20AC;&#x201C; przyczyny tej zmiany stanowiska na podstawie dostÄ&#x2122;pnej dziĹ&#x203A; dokumentacji.â&#x20AC;? D. Menozzi, La Chiesa ca olica e la secolarizzazione, s. .

!#

K !" # XX $% za pontyďŹ katu PawĹ&#x201A;a VI, na dĹ&#x201A;ugo przed zaistnieniem problemu arcybiskupa Lefèbvreâ&#x20AC;&#x2122;a, temat â&#x20AC;&#x17E;kryzysu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?101 staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; centralnym punktem debaty zaprzÄ&#x2026;tajÄ&#x2026;cej uwagÄ&#x2122; najwybitniejszych teologĂłw i ďŹ lozofĂłw wspĂłĹ&#x201A;czesnoĹ&#x203A;ci.

Historyk Hubert Jedin, ktĂłry podczas soboru wspĂłĹ&#x201A;pracowaĹ&#x201A; w charakterze â&#x20AC;&#x17E;ekspertaâ&#x20AC;? z kardynaĹ&#x201A;em Fringsem, po okresie sprzeciwu wobec koncepcji â&#x20AC;&#x17E;kryzysu w KoĹ&#x203A;cieleâ&#x20AC;? poczuĹ&#x201A; siÄ&#x2122; zmuszony do jego uznania, co uczyniĹ&#x201A; podczas sĹ&#x201A;ynnej konferencji zatytuĹ&#x201A;owanej Historia a kryzys KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, opublikowanej w â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?.102 wrzeĹ&#x203A;nia

roku bp Jedin przedĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; Konferencji Episkopatu Niemiec memorandum, w ktĂłrym zilustrowaĹ&#x201A; piÄ&#x2122;Ä&#x2021; zjawisk zwiÄ&#x2026;zanych z kryzysem wewnÄ&#x2026;trz KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. ByĹ&#x201A;y to:

. NarastajÄ&#x2026;ca niepewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w wierze, spowodowana swobodnym rozpowszechnianiem bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw teologicznych z katedr, na kartach ksiÄ&#x2026;Ĺźek i rozpraw. . UsiĹ&#x201A;owanie przeniesienia do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a form demokracji parlamentarnej, przez wprowadzenie prawa do wspĂłĹ&#x201A;uczestnictwa na wszystkich trzech poziomach Ĺźycia koĹ&#x203A;cielnego: w KoĹ&#x203A;ciele powszechnym, w diecezji i w paraďŹ i. . Desakralizacja kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwa. . Dowolne â&#x20AC;&#x17E;konstruowanieâ&#x20AC;? obrzÄ&#x2122;dĂłw liturgicznych zamiast wypeĹ&#x201A;niania Opus Dei. . Ekumenizm jako protestantyzacjaâ&#x20AC;?.103

BibliograďŹ a przedmiotu jest niezwykle obszerna. Na uwagÄ&#x2122; zasĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026; zwĹ&#x201A;aszcza: kard.

Joseph Ratzinger, Vi orio Messori, Raport o stanie wiary, Michalineum, Warszawa-Struga

; Romano Amerio, Iota unum. Studio delle variazioni della Chiesa ca olica nel secolo XX, Ricardo Ricciardi Editore, Milano-Napoli

; Msgr Rudolf Graber, Athanasius und die Kirche unserer Zeit, Verlag und Druck Joseph Kral, Abensber . Zob. teĹź Dietrich von Hildebrand, KoĹ&#x201E; trojaĹ&#x201E;ski w mieĹ&#x203A;cie Boga, Biblioteka Frondy, przeĹ&#x201A;. Jerzy Wocial, Warszawa ; Idem, Spustoszona winnica, przeĹ&#x201A;. Tomasz G. PszczĂłĹ&#x201A;kowski, Biblioteka Frondy, Warszawa ; opat Georges de Nantes, Liber Accusationis (dorÄ&#x2122;czony Stolicy Apostolskiej kwietnia

r.), tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Arti GraďŹ che Pedanesi, Roma ; Cornelio Fabro CPS, Lâ&#x20AC;&#x2122;avventura della teologia progressista, Rusconi Editore, Milano ; Bernardo MonsegĂş CP, Posconcilio, t.

- , Studium, Madrid - ; Wiegand Siebel, Katolisch oder konziliar â&#x20AC;&#x201C; Die Krise der Kirche heute, A. Langen-G. MĂźller, MĂźnchen-Wien

; kard. Giuseppe Siri, Getsemani â&#x20AC;&#x201C; RiďŹ&#x201A;essioni sul Movimento Teologico contemporaneo, FraternitĂ della Santissima Vergine, Roma

; George May, Der Glauben in der nachkonziliaren Kirche, Mediatrix Verlag, Wien

.

102 H. Jedin, Kiechengeschichte und Kirchenkrise, â&#x20AC;&#x17E;Aachener Kirchenzeitungâ&#x20AC;?, XII

i I . TĹ&#x201A;um. woskie â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, I .

103 H. Jedin, Storia della mia vita, s. - .

101

!$

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 W tym samym roku

, w przemĂłwieniu, ktĂłre miaĹ&#x201A;o staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; punktem zwrotnym, PaweĹ&#x201A; VI stwierdziĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; znajduje siÄ&#x2122; w okresie niepokoju. NiektĂłrzy dokonujÄ&#x2026; samokrytyki, moĹźna by nawet powiedzieÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; samozniszczenia.

Mamy do czynienia z czymĹ&#x203A; w rodzaju ostrego i zĹ&#x201A;oĹźonego zaburzenia wewnÄ&#x2122;trznego, ktĂłrego po soborze nikt siÄ&#x2122; nie spodziewaĹ&#x201A;. (â&#x20AC;Ś) KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; raniony jest rĂłwnieĹź przez tych, ktĂłrzy stanowiÄ&#x2026; jego czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?104 Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty powrĂłciĹ&#x201A; do tematu oznajmiajÄ&#x2026;c, iĹź odnosi wraĹźenie jakby â&#x20AC;&#x17E;dym szatana wĹ&#x203A;liznÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; do Ĺ&#x161;wiÄ&#x2026;tyni Boga przez jakÄ&#x2026;Ĺ&#x203A; szczelinÄ&#x2122;â&#x20AC;?, a dokĹ&#x201A;adnie â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;przez okna, ktĂłre powinny byÄ&#x2021; otwarte na Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;oâ&#x20AC;?.105 â&#x20AC;&#x17E;MyĹ&#x203A;leliĹ&#x203A;my, Ĺźe po soborze rozpocznÄ&#x2026; siÄ&#x2122; sĹ&#x201A;oneczne dni w historii KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. A zamiast tego nadszedĹ&#x201A; dzieĹ&#x201E; pochmurny, burzliwy i ciemny, peĹ&#x201A;en pytaĹ&#x201E; i niepewnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?106 Przytoczmy rĂłwnieĹź kilka znaczÄ&#x2026;cych wypowiedzi teologĂłw i ďŹ lozofĂłw, nawet wywodzÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; z krÄ&#x2122;gĂłw progresywistycznych, ktĂłrzy przyznajÄ&#x2026; i ujawniajÄ&#x2026; fakt rozprzestrzeniania siÄ&#x2122; kryzysu.

KardynaĹ&#x201A; Henri de Lubac, byĹ&#x201A;y przedstawiciel â&#x20AC;&#x17E;nouvelle thĂŠologieâ&#x20AC;?: â&#x20AC;&#x17E;PragnÄ&#x2026; oni ustanowiÄ&#x2021; nowy KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, róşny od KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Chrystusowego; pragnÄ&#x2026; oni stworzyÄ&#x2021; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo antropocentryczne, zagroĹźone wpisanÄ&#x2026; weĹ&#x201E; immanentnie apostazjÄ&#x2026;. JesteĹ&#x203A;my zdani na Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122; powszechnego ruchu potkniÄ&#x2122;Ä&#x2021; i kapitulacji, irenizmu i dostosowania.â&#x20AC;?107 Rudolf Graber, biskup Ratyzbony: â&#x20AC;&#x17E;Wydarzenia sprzed tysiÄ&#x2026;ca szeĹ&#x203A;ciuset lat (kryzys ariaĹ&#x201E;ski) powtarzajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; z kilkoma róşnicami w dniu dzisiejszym. DziĹ&#x203A; Aleksandria to caĹ&#x201A;y KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; wstrzÄ&#x2026;sany w posadach.â&#x20AC;?

PaweĹ&#x201A; VI, przemĂłwienie do Seminarium Lombardzkiego w Rzymie z grudnia

r., w: Insegnamenti di Paolo VI, TipograďŹ a Poliglo a Vaticana, Roma

, t. VI, s.

-

.

WiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; katolikĂłw â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; Doktor Plinio â&#x20AC;&#x201C; pragnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;aby wiedzieÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x17E;co to za dym; co to za ideologiczne etykiety, co to za ludzkie narzÄ&#x2122;dzia, ktĂłrych szatan uĹźywa do wypuszczania swego dymu? Na czym polega proces niszczenia i jak naleĹźy wyjaĹ&#x203A;niÄ&#x2021; fakt, iĹź owo niszczenie okazuje siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; dziwnym trafem â&#x20AC;&#x201C; byÄ&#x2021; samozniszczeniem?â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Clareza, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VIII

.

105 PaweĹ&#x201A; VI, PrzemĂłwienie z okazji dziewiÄ&#x2026;tej rocznicy jego koronacji papieskiej, czerwca r., w: Insegnamenti, t. X. s. - .

106 Ibidem.

107 KardynaĹ&#x201A; Henri de Lubac SJ, PrzemĂłwienie podczas MiÄ&#x2122;dzynarodowego Kongresu Teologicznego w Toronto, sierpieĹ&#x201E; , cyt. za B. Monsegu, Posconsilio, t. III, s. .

104

!%

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Dlaczego tak niewiele siÄ&#x2122; robi dla wzmocnienia ďŹ larĂłw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, aby siÄ&#x2122; nie zawaliĹ&#x201A;y? JeĹ&#x203A;li ktoĹ&#x203A; wciÄ&#x2026;Ĺź Ĺźywi przekonanie, Ĺźe wydarzenia dziejÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; w Ĺ&#x201A;onie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a sÄ&#x2026; kwestiami marginalnymi, znaczy to jedynie, iĹź osoba taka naleĹźy do przypadkĂłw nieuleczalnych. WiÄ&#x2122;ksza jeszcze odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; spoczywa na przywĂłdcach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ktĂłrzy nie zajmujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; tymi problemami albo wierzÄ&#x2026;, Ĺźe potraďŹ Ä&#x2026; zaradziÄ&#x2021; zĹ&#x201A;u za pomocÄ&#x2026; jakiejĹ&#x203A; prowizorki. Nie, tu gra idzie o wszystko; tu gra idzie o KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. Mamy tu do czynienia z czymĹ&#x203A; w rodzaju rewolucji kopernikaĹ&#x201E;skiej, ktĂłra wybuchĹ&#x201A;a w samym sercu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, gigantycznej rewolucji w KoĹ&#x203A;ciele.â&#x20AC;?108 KapĹ&#x201A;an ze Zgromadzenia Ĺ&#x161;w. StygmatĂłw, ojciec Cornelio Fabro, doradca Kongregacji Nauki Wiary: â&#x20AC;&#x17E;Tak wiÄ&#x2122;c KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; co do decyzji Pasterzy, po kawaĹ&#x201A;eczku osuwajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; w dĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; wpadĹ&#x201A; wreszcie w sytuacjÄ&#x2122; braku przewodnictwa, ktĂłra zarĂłwno w sferze doktryny, jak i dyscypliny przynosi narastajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; dezintegracjÄ&#x2122;. (â&#x20AC;Ś) Straszliwe sĹ&#x201A;owa Ewangelii â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;byli jak owce nie majÄ&#x2026;ce pasterzaâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; w ogromnej mierze odpowiadajÄ&#x2026; wspĂłĹ&#x201A;czesnej sytuacji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.â&#x20AC;?109 Pasjonista, ojciec Enrico ZoďŹ&#x20AC;oli, czĹ&#x201A;onek Papieskiej Akademii Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Tomasza z Akwinu: â&#x20AC;&#x17E;DziĹ&#x203A; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; zmaga siÄ&#x2122; z kryzysem najpowaĹźniejszym chyba ze wszystkich dotychczasowych: sztorm rozpÄ&#x2122;tany z powodu modernizmu, po upĹ&#x201A;ywie niemal wieku wciÄ&#x2026;Ĺź szaleje. (â&#x20AC;Ś) ZamÄ&#x2122;t wĹ&#x203A;rĂłd wiernych jest totalny i bolesny, a powszechna dezaprobata siÄ&#x2122;ga zenitu, kiedy sĹ&#x201A;yszÄ&#x2026;c z ust ludzi KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a przemowy, uzyskujÄ&#x2026;c rady, uczestniczÄ&#x2026;c w obrzÄ&#x2122;dach â&#x20AC;&#x201C; wierni dostrzegajÄ&#x2026; postawy tak dziwne i tak gorszÄ&#x2026;ce, Ĺźe rodzÄ&#x2026; wrÄ&#x2122;cz podejrzenie, iĹź chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo to gigantyczne oszustwo. Czy to wszystko, wraz z innymi jeszcze rzeczami, nie skĹ&#x201A;ania ich wrÄ&#x2122;cz do ateizmu?â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x17E;Konsekwencje sÄ&#x2026; katastrofalne. (â&#x20AC;Ś) Nie ma prawdy, ktĂłra w jakimĹ&#x203A; aspekcie nie zostaĹ&#x201A;aby sfaĹ&#x201A;szowana. NiektĂłrym siÄ&#x2122; zaprzecza, inne przemilcza, jeszcze inne wyszydza albo zmienia nie do poznania.â&#x20AC;? 110 Msgr R. Graber, Athanasius und die Kirche unserer Zeit, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie Santâ&#x20AC;&#x2122;Atanasio e la Ciesa del nostro tempo, Civilta, Brescia , s. , .

109 C. Fabro CPS, Lâ&#x20AC;&#x2122;avventura della teologia progressista, s.

- .

110 Enrico ZoďŹ&#x20AC;oli CP, Chiesa ed uomini di Chiesa, Il Segno, Udine, , s. - , .

108

!&

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 StojÄ&#x2026;cy w roku u progu Ĺ&#x203A;mierci Msgr JosemarĂ­a EscrivĂĄ de Balaguer, beatyďŹ kowany przez Jana PawĹ&#x201A;a II (kanonizowany .X. r. â&#x20AC;&#x201C; przyp. tĹ&#x201A;umacza) stwierdziĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Kiedy zostaĹ&#x201A;em ksiÄ&#x2122;dzem, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; BoĹźy wydawaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; mocny jak skaĹ&#x201A;a bez pÄ&#x2122;kniÄ&#x2122;cia. W swym zewnÄ&#x2122;trznym aspekcie wyraĹźaĹ&#x201A; absolutnÄ&#x2026; jednoĹ&#x203A;Ä&#x2021;: byĹ&#x201A; zdumiewajÄ&#x2026;co masywnym blokiem. DziĹ&#x203A;, oglÄ&#x2026;dany ludzkimi oczyma, przypomina zrujnowany dom, osypujÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; piaskowy kopiec, tratowany, rozwiewany przez wiatr, zniszczonyâ&#x20AC;Ś PapieĹź mawia, Ĺźe KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; sam siebie niszczy. Twarde sĹ&#x201A;owa, przeraĹźajÄ&#x2026;ce! Ale to nie moĹźe nastÄ&#x2026;piÄ&#x2021;, bo Jezus obiecaĹ&#x201A;, iĹź Duch Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty bÄ&#x2122;dzie w nim zawsze obecny, aĹź do koĹ&#x201E;ca czasu.

Co zaĹ&#x203A; mamy czyniÄ&#x2021; my? ModliÄ&#x2021; siÄ&#x2122;, modliÄ&#x2021;...â&#x20AC;?111 Jan PaweĹ&#x201A; II, nastÄ&#x2122;pca PawĹ&#x201A;a VI na Stolicy Piotrowej po niezwykle krĂłtkim pontyďŹ kacie Jana PawĹ&#x201A;a I,112 od samego poczÄ&#x2026;tku swego pontyďŹ katu jednoznacznie przyznawaĹ&#x201A; fakt istnienia kryzysu: â&#x20AC;&#x17E;Trzeba byÄ&#x2021; realistÄ&#x2026; i uznaÄ&#x2021; z gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim i bolesnym odczuciem, Ĺźe duĹźa czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; dzisiejszych chrzeĹ&#x203A;cÄłan czuje siÄ&#x2122; zagubiona, zmieszana, zakĹ&#x201A;opotana, a nawet rozczarowana: idee sprzeciwiajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; objawionej i niezmiennej Prawdzie rozprzestrzeniajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; szeroko i daleko; otwarte herezje w dziedzinie dogmatĂłw i moralnoĹ&#x203A;ci zostaĹ&#x201A;y rozpowszechnione wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c zwÄ&#x2026;tpienie, zamÄ&#x2122;t i bunt; nawet liturgia zostaĹ&#x201A;a zmieniona. Zanurzeni w intelektualnym i moralnym ÂŤrelatywizmieÂť a przez to w permisywizmie, chrzeĹ&#x203A;cÄłanie sÄ&#x2026; kuszeni przez ateizm, agnostycyzm, moralnie nieokreĹ&#x203A;lony iluminizm, chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo socjologiczne bez zdeďŹ niowanych dogmatĂłw i obiektywnej moralnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?113 JednakĹźe dokumentem, ktĂłry wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; najwiÄ&#x2122;ksze poruszenie, okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; sĹ&#x201A;ynny Raport o stanie wiary kardynaĹ&#x201A;a Josepha Ratzingera, Prefekta Kongregacji Nauki Wiary: Cyt. za Pilar Urbano, JosemarĂ­a EscrivĂĄ, romano, Leonardo, Milan , s. - .

Podczas trwania konklawe w sierpniu

r., przedstawiajÄ&#x2026;c legendÄ&#x2122; WyszyĹ&#x201E;skiego, â&#x20AC;&#x17E;Kunktatoraâ&#x20AC;?, ktĂłry â&#x20AC;&#x17E;grajÄ&#x2026;c na czasâ&#x20AC;? z komunizmem miaĹ&#x201A;by ratowaÄ&#x2021; sprawÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, Plinio CorrĂŞa de Oliveira przepowiedziaĹ&#x201A; moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wyboru prymasa Polski na Tron Piotrowy (Plinio CorrĂŞa de Oliveira, O Cunctator, um maximalista?, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VIII

).

Konklawe wybraĹ&#x201A;o wĂłwczas kardynaĹ&#x201A;a Albino Lucianiego, patriarchÄ&#x2122; Wenecji, jednak po miesiÄ&#x2026;cu musiaĹ&#x201A;o zebraÄ&#x2021; siÄ&#x2122; ponownie i tym razem wybĂłr padĹ&#x201A; na arcybiskupa Krakowa, Karola WojtyĹ&#x201A;Ä&#x2122;, ktĂłry przybraĹ&#x201A; imiÄ&#x2122; Jana PawĹ&#x201A;a II. 113 Jan PaweĹ&#x201A; II, PrzemĂłwienie z lutego

r., â&#x20AC;&#x17E;Lâ&#x20AC;&#x2122;Osservatore Romanoâ&#x20AC;?, II

; cyt. za Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

- .

111

112

!'

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Bezsprzecznie ostatnie dwudziestolecie byĹ&#x201A;o dla KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego niefortunne. Skutki tego, co nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A;o po soborze, sÄ&#x2026; przeciwne oczekiwaniom wszystkich, takĹźe oczekiwaniom papieĹźy Jana XXIII i PawĹ&#x201A;a VI. ChrzeĹ&#x203A;cÄłanie na nowo sÄ&#x2026; w mniejszoĹ&#x203A;ci i to bardziej jeszcze, niĹź byli u schyĹ&#x201A;ku staroĹźytnoĹ&#x203A;ci. (â&#x20AC;Ś) PapieĹźe i Ojcowie Soborowi oczekiwali nowego zjednoczenia katolikĂłw, a tymczasem nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A;a taka niezgoda, Ĺźe wydaje siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; uĹźywajÄ&#x2026;c sĹ&#x201A;Ăłw PawĹ&#x201A;a VI â&#x20AC;&#x201C; iĹź ÂŤautokrytyka przerodziĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w autodestrukcjÄ&#x2122;Âť. Oczekiwano przypĹ&#x201A;ywu entuzjazmu, a tymczasem nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A; dojmujÄ&#x2026;cy upadek ducha i zniechÄ&#x2122;cenie. Oczekiwano skoku w przĂłd, a tymczasem nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A;a dekadencja spod znaku rzekomego ÂŤducha soboruÂť, natomiast jego prawdziwy duch zostaĹ&#x201A; w ten sposĂłb zdyskredytowany. (â&#x20AC;Ś) KardynaĹ&#x201A; Julius DĂśpfner powiedziaĹ&#x201A;, Ĺźe KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; po soborze przypomina wielki plac budowy.

KtoĹ&#x203A; zĹ&#x201A;oĹ&#x203A;liwie dodaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; tak, ale na tym placu zgubiono projekt budowy i kaĹźdy teraz jÄ&#x2026; kontynuuje wedle swego upodobania.â&#x20AC;?114 â&#x20AC;&#x17E;Stawiam diagnozÄ&#x2122;, iĹź chodzi tu o prawdziwy kryzys, ktĂłry moĹźna leczyÄ&#x2021; i wyleczyÄ&#x2021;â&#x20AC;?.115 Szkic przedstawiony przez kardynaĹ&#x201A;a Ratzingera przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wkrĂłtce ksztaĹ&#x201A;t oceny sytuacji, ktĂłrej nikt juĹź nie kwestionuje. DwadzieĹ&#x203A;cia lat po zamkniÄ&#x2122;ciu obrad soboru, â&#x20AC;&#x17E;La Civilta Ca olicaâ&#x20AC;?, ktĂłra, gĹ&#x201A;Ăłwnie za sprawÄ&#x2026; ojca Caprile, z entuzjazmem, krok po kroku Ĺ&#x203A;ledziĹ&#x201A;a caĹ&#x201A;e wydarzenie, napisaĹ&#x201A;a: â&#x20AC;&#x17E;Nie da siÄ&#x2122; zaprzeczyÄ&#x2021;, iĹź w ciÄ&#x2026;gu dwudziestoletniego okresu posoborowego przede wszystkim zaistniaĹ&#x201A; kryzys wiary: caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego Objawienia w swych fundamentalnych dogmatach: w istnieniu i poznawalnoĹ&#x203A;ci Boga i TrĂłjcy, we Wcieleniu, Odkupieniu i Zmartwychwstaniu Jezusa, w Ĺźyciu wiecznym, KoĹ&#x203A;ciele Kard. Joseph Ratzinger, Vi orio Messori, Raport o stanie wiary, Michalineum, Warszawa-Struga

, s. . â&#x20AC;&#x17E;Wydaje mi siÄ&#x2122;, Ĺźe w ostatniej dekadzie wyszĹ&#x201A;a na jaw interpretacja soboru, wedle ktĂłrej jego teksty dogmatyczne stanowiÄ&#x2026; zaledwie preludium do dojrzewajÄ&#x2026;cego dopiero ducha soborowego; ktĂłra postrzega je wszystkie jako wstÄ&#x2122;p do Gaudium et spes, a ten z kolei dokument uwaĹźa za punkt wyjĹ&#x203A;cia dla dĹ&#x201A;ugiej i prostej linii rozwoju skierowanego ku jeszcze wspanialszej przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. Interpretacja taka nie tylko stoi w sprzecznoĹ&#x203A;ci z intencjami i pragnieniami OjcĂłw Soboru, ale wskutek rozwoju wydarzeĹ&#x201E; stoi wrÄ&#x2122;cz na granicy absurdu. Duch soboru obrĂłciĹ&#x201A; siÄ&#x2122; przeciwko jego literze, po czym zostaĹ&#x201A; zredukowany do postaci mÄ&#x2122;tnego destylatu, rzekomo wypĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;cego z konstytucji pastoralnej.

StaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; widmem i prowadzi w pustkÄ&#x2122;. Spustoszenie zaĹ&#x203A; spowodowane przez takÄ&#x2026; mentalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest do tego stopnia oczywiste, iĹź nie sposĂłb wieĹ&#x203A;Ä&#x2021; o to powaĹźnego sporu.â&#x20AC;? Kard.

Joseph Ratzinger, Les principes de la ThĂŠologie catholique, TĂŠqui, Paris

, s. .

115 Kard. Joseph Ratzinger, Vi orio Messori, Raport o stanie wiary, s. .

114

"(

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 i Eucharystii â&#x20AC;&#x201C; zostaĹ&#x201A;a zakwestionowana. Poczyniono teĹź prĂłbÄ&#x2122; reinterpretacji Objawienia w kategoriach ďŹ lozoďŹ cznych i naukowych, ktĂłre pozbawiĹ&#x201A;y je autentycznej treĹ&#x203A;ci nadprzyrodzonej. (â&#x20AC;Ś) W odróşnieniu od kryzysĂłw minionych, obecny kryzys nosi charakter radykalny i globalny: radykalny z powodu swego ataku na same korzenie wiary i Ĺźycia chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego; globalny zaĹ&#x203A; dlatego, Ĺźe atakuje chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwo we wszystkich jego aspektach.116 Plinio CorrĂŞa de Oliveira od pierwszej swej pracy aĹź do ostatniej, zatytuĹ&#x201A;owanej Szlachta i analogiczne elity tradycyjne117, nie lekcewaĹźyĹ&#x201A; zaistniaĹ&#x201A;ego kryzysu, w szczegĂłlny sposĂłb uwydatniajÄ&#x2026;c go w szerokiej wizji dziejowej zaprezentowanej na kartach Rewolucji i Kontrrewolucji.

Przedstawia tam punkt widzenia nie teologa, lecz Ĺ&#x203A;wieckiego ďŹ lozofa, historyka i czĹ&#x201A;owieka czynu. I wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie na rzeczywistoĹ&#x203A;ci faktĂłw oraz ich historycznych konsekwencji, nie na teologicznym meritum dokumentĂłw soborowych opiera on swÄ&#x2026; dezaprobatÄ&#x2122; dla â&#x20AC;&#x17E;enigmatycznego, niezrozumiaĹ&#x201A;ego, zdumiewajÄ&#x2026;cego i apokaliptycznie tragicznego milczenia Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II na temat komunizmuâ&#x20AC;?.118 â&#x20AC;&#x17E;SobĂłr ten pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; byÄ&#x2021; pastoralnym, a nie dogmatycznym. I rzeczywiĹ&#x203A;cie nie miaĹ&#x201A; wymiaru dogmatycznego. Ponadto pominiÄ&#x2122;cie w nim kwestii komunizmu moĹźe sprawiÄ&#x2021;, Ĺźe przejdzie do historii jako sobĂłr apastoralny. (â&#x20AC;Ś) DzieĹ&#x201A;o tego soboru nie moĹźe byÄ&#x2021; zapisane jako skutecznie pastoralne zarĂłwno w historii, jak i w KsiÄ&#x2122;dze Ĺťycia.

MĂłwienie tego jest bolesne; lecz w tym sensie wymowa faktĂłw wskazuje na SobĂłr WatykaĹ&#x201E;ski II jako na jednÄ&#x2026; z najwiÄ&#x2122;kszych klÄ&#x2122;sk, jeĹźeli nie najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026;, w historii KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a.119 PoczÄ&#x2026;wszy od Il Concilio causa della crisi nella Chiesa?, â&#x20AC;&#x17E;La Civilta Ca olicaâ&#x20AC;?, nr , X

. ZarĂłwno dla â&#x20AC;&#x17E;Civilta Ca olicaâ&#x20AC;?, jak i dla wielu innych autorĂłw, kryzys KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a stanowi po prostu odbicie wiÄ&#x2122;kszego jeszcze kryzysu, ktĂłry nawiedziĹ&#x201A; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa Zachodu w latach szeĹ&#x203A;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych i siedemdziesiÄ&#x2026;tych dwudziestego stulecia. â&#x20AC;&#x17E;Kryzys ten spowodowaĹ&#x201A;a fala sekularyzmu, permisywizmu i hedonizmu, ktĂłra w owych latach uderzyĹ&#x201A;a w Ĺ&#x203A;wiat zachodni z takÄ&#x2026; siĹ&#x201A;Ä&#x2026;, Ĺźe udaĹ&#x201A;o jej siÄ&#x2122; obaliÄ&#x2021; wszystkie, zarĂłwno moralne, jak i spoĹ&#x201A;eczne umocnienia wznoszone w ciÄ&#x2026;gu licznych wiekĂłw przez Ĺ&#x203A;wiat chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ski (nawet jeĹźeli bardziej z nazwy niĹź w rzeczywistoĹ&#x203A;ci)â&#x20AC;? (ibidem).

117 W pracy tej brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel uĹźywa sformuĹ&#x201A;owania: â&#x20AC;&#x17E;bezprecedensowy w swym ogromie kryzys, ktĂłry dotyka KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego â&#x20AC;&#x201C; fundamentu i ďŹ laru moralnoĹ&#x203A;ci i porzÄ&#x2026;dku spoĹ&#x201A;ecznegoâ&#x20AC;?. P. CorrĂŞa de Pliveira, Szlachta i analogiczne elity tradycyjne, s.

.

118 OsÄ&#x2026;d ten wyraĹźony zostaĹ&#x201A; w napisanej w roku trzeciej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci Rewolucji i Kontrrewolucji, s. .

119 Na temat niedoli KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w jego fazie posoborowej, szczegĂłlnÄ&#x2026; wymowÄ&#x2122; ma historyczne oĹ&#x203A;wiadczenie zawarte w przemĂłwieniu Resistite fortes in ďŹ de PawĹ&#x201A;a VI z czerwca , ibidem s. - (patrz przypis ).

116

"

K !" # XX $% soboru przeniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w niewiarygodnych proporcjach ÂŤdym szatanaÂť, ktĂłry siÄ&#x2122; coraz bardziej rozprzestrzenia.120 Ku zgorszeniu niezliczonych dusz, Mistyczne CiaĹ&#x201A;o Chrystusa wkroczyĹ&#x201A;o w ponury proces bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cy czymĹ&#x203A; w rodzaju samozniszczenia.

Historia opowiada niezliczone dramaty, ktĂłre KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; przechodziĹ&#x201A; w ciÄ&#x2026;gu dwudziestu wiekĂłw swojego istnienia. Opozycje, ktĂłre rodziĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; poza nim i prĂłbowaĹ&#x201A;y zniszczyÄ&#x2021; go z zewnÄ&#x2026;trz.

Wrzody, ktĂłre powstawaĹ&#x201A;y w nim, byĹ&#x201A;y przez niego wycinane, a potem z zewnÄ&#x2026;trz usiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A;y go okrutnie niszczyÄ&#x2021;.

Kiedy jednak historia byĹ&#x201A;a wczeĹ&#x203A;niej Ĺ&#x203A;wiadkiem takiej prĂłby zniszczenia KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a jak ta obecna? Nie podejmowana juĹź dĹ&#x201A;uĹźej przez wroga, zostaĹ&#x201A;a okreĹ&#x203A;lona mianem ÂŤsamozniszczeniaÂť121 w bardzo podniosĹ&#x201A;ym przemĂłwieniu o Ĺ&#x203A;wiatowym rozgĹ&#x201A;osie.â&#x20AC;?122 UĹźyty przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira na okreĹ&#x203A;lenie kryzysu w KoĹ&#x203A;ciele termin â&#x20AC;&#x17E;samozniszczenieâ&#x20AC;? przywoĹ&#x201A;uje sĹ&#x201A;owo wypowiedziane przez PawĹ&#x201A;a VI, ktĂłremu brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel skĹ&#x201A;ada w tejĹźe samej ksiÄ&#x2026;Ĺźce â&#x20AC;&#x17E;wyrazy synowskiego oddania i bezwzglÄ&#x2122;dnego posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwaâ&#x20AC;? w przekonaniu, iĹź â&#x20AC;&#x17E;ubi Ecclesia ibi Christus, ubi Petrus ibi Ecclesiaâ&#x20AC;?.123 KaĹźdÄ&#x2026; tezÄ&#x2122;, nawet tak surowÄ&#x2026; jak przytoczone powyĹźej sĹ&#x201A;owa na temat soboru, â&#x20AC;&#x17E;poddajemy â&#x20AC;&#x201C; pisze Doktor Plinio â&#x20AC;&#x201C; bez ograniczeĹ&#x201E; osÄ&#x2026;dowi Wikariusza Chrystusa i jesteĹ&#x203A;my gotowi natychmiast odwoĹ&#x201A;aÄ&#x2021; jakÄ&#x2026;kolwiek z nich, jeĹźeli odbiega nawet w najmniejszym stopniu od nauczania KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, naszej Matki, Arki Zbawienia i Bramy Niebiosâ&#x20AC;?.124 Historyczny osÄ&#x2026;d brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela na temat Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II zgadza siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; jak zauwaĹźyliĹ&#x203A;my â&#x20AC;&#x201C; z opiniÄ&#x2026; wielu wspĂłĹ&#x201A;czesnych autorytetĂłw duchownych. Co wiÄ&#x2122;cej, na bazie kategorii intelektualnych zawartych w Rewolucji i Kontrrewolucji oferuje on klucz do interpretacji kryzysu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w ramach procesu rewolucyjnego, ktĂłry zbadaĹ&#x201A; i opisaĹ&#x201A;. OsÄ&#x2026;d ten zrodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; z bezgranicznego umiĹ&#x201A;owania KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i papiestwa, dlatego, z powodu swej konsekwencji, jawi siÄ&#x2122; jako caĹ&#x201A;kowicie odmienny od sprzecznych lub

120 121 122 123 124

Ibidem, s. .

PaweĹ&#x201A; VI, PrzemĂłwienie z grudnia

r., s.

.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s.

- .

Ibidem, s. .

Ibidem.

"

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 ekscentrycznych postaw niektĂłrych grup i przedstawicieli â&#x20AC;&#x17E;tradycjonalizmuâ&#x20AC;?. Dla Plinia CorrĂŞi de Oliveira oraz wszystkich czerpiÄ&#x2026;cych naukÄ&#x2122; z jego dzieĹ&#x201A;a niezmienne punkty odniesienia stanowiÄ&#x2026;: nauczanie papieskie, kanoniczne prawo KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i odwieczne normy religii katolickiej.125

. Stary i nowy Ordo Missae W liĹ&#x203A;cie apostolskim Ecclesia Dei z lipca

roku Jan PaweĹ&#x201A; II ogĹ&#x201A;asza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;wszÄ&#x2122;dzie naleĹźy uszanowaÄ&#x2021; nastawienie tych, ktĂłrzy czujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; zwiÄ&#x2026;zani z liturgicznÄ&#x2026; tradycjÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, poprzez szerokie i wielkoduszne zastosowanie wydanych juĹź dawniej przez StolicÄ&#x2122; ApostolskÄ&#x2026; zaleceĹ&#x201E; co do posĹ&#x201A;ugiwania siÄ&#x2122; MszaĹ&#x201A;em Rzymskim wedĹ&#x201A;ug typicznego wydania z roku â&#x20AC;?.126 Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty prosi tam rĂłwnieĹź biskupĂłw i wszystkich peĹ&#x201A;niÄ&#x2026;cych w KoĹ&#x203A;ciele posĹ&#x201A;ugÄ&#x2122; duszpasterskÄ&#x2026; o â&#x20AC;&#x17E;zagwarantowanie szacunku dla sĹ&#x201A;usznych ĹźyczeĹ&#x201E;â&#x20AC;? tych wszystkich wiernych katolikĂłw, â&#x20AC;&#x17E;ktĂłrzy ĹźywiÄ&#x2026; przywiÄ&#x2026;zanie do niektĂłrych form liturgii i dyscypliny tradycji Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;skiejâ&#x20AC;?.

WaĹźny Ăłw dokument dotyka wydarzeĹ&#x201E;, ktĂłre miaĹ&#x201A;y miejsce w KoĹ&#x203A;ciele po Soborze WatykaĹ&#x201E;skim II: â&#x20AC;&#x17E;sprawa Lefèbvreâ&#x20AC;&#x2122;aâ&#x20AC;? i jej apogeum w postaci bezprawnych konsekracji biskupich czerwca

roku to jedynie dokuczliwy symptom powszechnej choroby zaistniaĹ&#x201A;ej w nastÄ&#x2122;pstwie reformy liturgicznej, a zwĹ&#x201A;aszcza jej punktu kulminacyjnego

125 Wobec sytuacji zamieszania i dezorientacji, w ktĂłrej znalazĹ&#x201A; siÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, amerykaĹ&#x201E;skie TFP w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb zreasumowaĹ&#x201A;o swojÄ&#x2026; postawÄ&#x2122;: â&#x20AC;&#x17E; . OgĹ&#x201A;aszajÄ&#x2026; swe zakĹ&#x201A;opotanie z powodu niektĂłrych reform i wydarzeĹ&#x201E;, ktĂłre miaĹ&#x201A;y miejsce w KoĹ&#x203A;ciele poczynajÄ&#x2026;c od pontyďŹ katu Jana XXIII; . ZakĹ&#x201A;opotanie to charakteryzuje siÄ&#x2122; niezrozumieniem i zdumieniem; . ZakĹ&#x201A;opotanie to nie oznacza stwierdzenia bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du we wspomnianych wydarzeniach i reformach, nie oznacza teĹź jednak stwierdzenia braku bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du. CzĹ&#x201A;onkowie TFP naleĹźÄ&#x2026; do wyksztaĹ&#x201A;conych katolikĂłw o znacznym poziomie kultury, nie sÄ&#x2026; jednak specjalistami i nie posiadajÄ&#x2026; warunkĂłw do rozwiÄ&#x2026;zania wszystkich, niezwykle zĹ&#x201A;oĹźonych problemĂłw teologicznych, moralnych, kanonicznych i liturgicznych leĹźÄ&#x2026;cych u podstawy ich zakĹ&#x201A;opotania.â&#x20AC;? Let the Other Side Also Be Heard: the TFPsâ&#x20AC;&#x2122; Defence against Fidelityâ&#x20AC;&#x2122;s Onslaught, American Society for the Defense of Tradition, Family and Property, Pleasantville (NY)

, s. .

126 Jan PaweĹ&#x201A; II, List apostolski Ecclesia Dei, w: Listy Pasterskie Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Jana PawĹ&#x201A;a II, Znak, KrakĂłw , s. . Pozwolenie na odprawianie Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej wedĹ&#x201A;ug Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;skiego MszaĹ&#x201A;u Rzymskiego otrzymaĹ&#x201A;y liczne zgromadzenia duchowne, m. in.: Bractwo Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra, Bractwo Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Wincentego Ferreriusza, Opus Sacerdotale, opactwo benedyktyĹ&#x201E;skie Ĺ&#x161;w. Magdaleny w Barroux, Instytut Chrystusa KrĂłla NajwyĹźszego KapĹ&#x201A;ana z Gricigliano.

"!

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x201C; Novus Ordo Missae z roku .127 â&#x20AC;&#x17E;Teologiczny urok Mszy Trydenckiej â&#x20AC;&#x201C; oĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Stickler â&#x20AC;&#x201C; rĂłwna siÄ&#x2122; teologicznym brakom Mszy wyĹ&#x201A;onionej z Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II.â&#x20AC;?128 Efekt reformy liturgicznej â&#x20AC;&#x201C; wedle opinii samego kardynaĹ&#x201A;a Ratzingera â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;w konkretnie przyjÄ&#x2122;tej formie (â&#x20AC;Ś) okazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; nie oĹźywieniem, a spustoszeniemâ&#x20AC;?.129 Kiedy w roku wszedĹ&#x201A; w Ĺźycie nowy Ordo Missae, ze strony czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci waĹźnych hierarchĂłw oraz licznej grupy teologĂłw i Ĺ&#x203A;wieckich pojawiĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; gĹ&#x201A;osy zdecydowanej krytyki wobec nowej liturgii Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej.130 W paĹşdzierniku tegoĹź roku kardynaĹ&#x201A;owie O aviani i Bacci przedĹ&#x201A;oĹźyli PawĹ&#x201A;owi VI KrĂłtkie studium krytyczne na temat Novus Ordo Missae autorstwa grupy teologĂłw rozmaitych narodowoĹ&#x203A;ci. W liĹ&#x203A;cie skierowanym do Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego padĹ&#x201A;y sĹ&#x201A;owa: â&#x20AC;&#x17E;Novus Ordo Missae (â&#x20AC;Ś) zarĂłwno w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, jak i w szczegĂłĹ&#x201A;ach stanowi znaczÄ&#x2026;ce odejĹ&#x203A;cie od katolickiej teologii Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej sformuĹ&#x201A;owanej podczas dwudziestej drugiej sesji Soboru Trydenckiego, ktĂłry przez ustanowienie precyzyjnych ÂŤkanonĂłwÂť rytu wzniĂłsĹ&#x201A; barierÄ&#x2122; nie do pokonania przeciwko wszelkiej herezji zdolnej zaatakowaÄ&#x2021; integralnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; misterium.131

kwietnia r. ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; konstytucja apostolska Missale Romanum, zĹ&#x201A;oĹźona z dwĂłch dokumentĂłw: Institutio generalis missalis Romani oraz Novus Ordo â&#x20AC;&#x201C; tekstu nowej Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej wraz z rubrykami. Jeden z gĹ&#x201A;Ăłwnych jego autorĂłw, Msgr Annibale Bugnini, sekretarz Consilium ad exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia, w ksiÄ&#x2026;Ĺźce swego autorstwa zatytuĹ&#x201A;owanej La riforma liturgica ( - ) (Edizioni Liturgiche, Roma

) podkreĹ&#x203A;la rolÄ&#x2122; odegranÄ&#x2026; przez PawĹ&#x201A;a VI, ktĂłrego wskazuje jako â&#x20AC;&#x17E;prawdziwego realizatora reformy liturgicznejâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;PapieĹź wszystko widziaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; pisze Bunigni â&#x20AC;&#x201C; wszystko rozumiaĹ&#x201A;, wszystko zbadaĹ&#x201A; i wszystko zatwierdziĹ&#x201A;â&#x20AC;? (s. ).

128 KardynaĹ&#x201A; Alfons M. Stickler, Lâ&#x20AC;&#x2122;a ra iva teologica della Messa Tridentina, konferencja wygĹ&#x201A;oszona w maju r. w Nowym Jorku dla stowarzyszenia Christi ďŹ deles.

129 KardynaĹ&#x201A; J. Ratzinger, Klaus Gamber. Lâ&#x20AC;&#x2122;intrĂŠpiditĂŠ dâ&#x20AC;&#x2122;un vrai tĂŠmoin, przedmowa do: Msgr Klaus Gamber, La rĂŠforme liturgique en question, Editions Sainte-Madeleine, Le Barroux

, s. .

130 WĹ&#x203A;rĂłd licznych, w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci Ĺ&#x203A;wieckich, rozpraw krytycznych na temat â&#x20AC;&#x17E;Nowej Mszyâ&#x20AC;? i reformy liturgicznej wspomnÄłmy: A. Vidigal Xavier da Silveira, La nouvelle Messe de Paul VI: quâ&#x20AC;&#x2122;en penser?; Jean VaquiĂŠ, La RĂŠvolution liturgique, DiďŹ&#x20AC;usion de la PensĂŠe Française, ChirĂŠ-en-Montreuil

; Louis Salleron, La nouvelle Messe, Nouvelles Editions Latines, Paris

(

); Wolfgang Waldstein, Hirtensorge und Liturgiereform, Lumen Gentium, Schaan

; Msgr K. Gamber, Die Reform der RĂśmischen Liturgie, F. Pustet, Regensburg (praca ta w wersji francuskiej opatrzona zostaĹ&#x201A;a tekstami wstÄ&#x2122;pnymi autorstwa kardynaĹ&#x201A;Ăłw: Silvio Oddiâ&#x20AC;&#x2122;ego, Josepha Ratzingera i Alfonsa M. Sticklera); Michael Davies, Pope Paulâ&#x20AC;&#x2122;s New Mass, The Angelus Press, Dickinson (Texas)

.

131 Rozprawa ta, rozpowszechniana przez Una Voce-Italia zostaĹ&#x201A;a ponownie opublikowana przez to samo stowarzyszenie wraz z pracÄ&#x2026; jednego z francuskich teologĂłw-liturgistĂłw zatytuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; Nowe Krytyczne Spojrzenie na â&#x20AC;&#x17E;Novus Ordo Missaeâ&#x20AC;? (Il Novus Ordo Missae: due esami critici, â&#x20AC;&#x17E;Una Voceâ&#x20AC;? supplement do nr - , styczeĹ&#x201E;-lipiec ).

127

""

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 Od owej chwili poczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y mnoĹźyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; proĹ&#x203A;by od wiernych wszystkich narodĂłw o przywrĂłcenie tradycyjnej Mszy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej, przynajmniej par condicio.132 NaleĹźy rĂłwnieĹź wspomnieÄ&#x2021; o â&#x20AC;&#x17E;memorandumâ&#x20AC;? z roku

, w ktĂłrym z gĂłrÄ&#x2026; setka waĹźnych osobistoĹ&#x203A;ci z caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata prosiĹ&#x201A;a StolicÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026;, by â&#x20AC;&#x17E;rozwaĹźyĹ&#x201A;a z najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; powagÄ&#x2026; wielkÄ&#x2026; odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jakÄ&#x2026; naĹ&#x201A;oĹźy naĹ&#x201E; historia ducha ludzkiego, jeĹźeli nie zezwoli na dalsze istnienie tradycyjnej Mszyâ&#x20AC;?.133 Plinio CorrĂŞa de Oliveira uwaĹźnie Ĺ&#x203A;ledziĹ&#x201A; poszczegĂłlne etapy dysputy, ktĂłra rozwinÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a siÄ&#x2122; na Ĺ&#x201A;amach prasy i periodykĂłw specjalistycznych, i na bieĹźÄ&#x2026;co informowaĹ&#x201A; o sprawie swych rodakĂłw.134 Problem dotyczyĹ&#x201A; kaĹźdego katolika i jako jeden z nich brazylÄłski myĹ&#x203A;liciel, tak uwaĹźny i wraĹźliwy na kaĹźdÄ&#x2026; kwestiÄ&#x2122; w jakikolwiek sposĂłb tyczÄ&#x2026;cÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, nie mĂłgĹ&#x201A; pozostaÄ&#x2021; wobec niego obojÄ&#x2122;tnym. AnalizowaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;Ä&#x2026; sprawÄ&#x2122; i z sympatiÄ&#x2026; odnosiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do pracy Arnalda V. Xaviera da Silveiry.135 JednakĹźe, na proĹ&#x203A;bÄ&#x2122; pewnego wysoko postawionego koĹ&#x203A;cielnego autorytetu, powstrzymaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; od upublicznienia tematu ksiÄ&#x2026;Ĺźki OdbyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; trzy miÄ&#x2122;dzynarodowe pielgrzymki do Rzymu w intencji potwierdzenia wiernoĹ&#x203A;ci dla tradycyjnej Mszy i katechizmu Ĺ&#x203A;w. Piusa X. Zob. Gugliemo Rospigliosi, La manifestazione dei ca olici tradizionalisti riconfermano la fedeltĂ al messale e al catechismo, â&#x20AC;&#x17E;Il Tempoâ&#x20AC;?, VI . ZbiĂłr petycji do roku

w: â&#x20AC;Śet pulsanti aperietur (Ĺ k

, ), FI-Una Voce, Clarens

.

133 WĹ&#x203A;rĂłd sygnatariuszy znaleĹşli siÄ&#x2122;: Romano Amerio, Augusto Del Noce, Marius Schneider, Marcel Brion, Julien Green, Henri de Montherlant, Jorge Luis Borges, angielscy pisarze tacy jak: Agatha Christie, Robert Graves, Graham Greene, Malcolm Muggeridge, Bernard Wall, a takĹźe skrzypek Jehudi Menuhin. Tekst i lista sygnatariuszy w: â&#x20AC;&#x17E;Una Voceâ&#x20AC;? nr , lipiec

.

134 Zob. np. O direito de saber, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, I i â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , luty .

ArtykuĹ&#x201A; ten informowaĹ&#x201A; brazylÄłskÄ&#x2026; opiniÄ&#x2122; publicznÄ&#x2026; o pierwszych przykĹ&#x201A;adach oporu wobec Novus Ordo. Biskup de Castro Mayer ze swej strony opublikowaĹ&#x201A; w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (nr , listopad ) Carta Pastoral sĂ´bre o Santo SacrĂ­ďŹ cio da Missa. W roku

ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; obszerny i dobrze udokumentowany artykuĹ&#x201A; Gregoria Vivanco Lopeza SĂ´bre a nova missa: repercussĂľes que o pĂşblico brasileiro ainda nĂŁo conhece, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , luty

.

135 Wspomniana juĹź rozprawa Arnalda Xaviera da Silveiry dostarcza dogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bnej analizy Novus Ordo, biorÄ&#x2026;c pod uwagÄ&#x2122; zĹ&#x201A;oĹźone â&#x20AC;&#x201C; teologiczne, kanoniczne i moralne â&#x20AC;&#x201C; problemy autorytetu. KsiÄ&#x2026;Ĺźka ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w roku w SĂŁo Paulo w bardzo ograniczonym nakĹ&#x201A;adzie, zanim w roku wydano jÄ&#x2026; po francusku, pod tytuĹ&#x201A;em La Nouvelle Messe de Paul VI: quâ&#x20AC;&#x2122;en penser?

Praca weszĹ&#x201A;a w skĹ&#x201A;ad trzech rozpraw wydanych wczeĹ&#x203A;niej po portugalsku: Consideraçþes sobre o Ordo Missae de Paulo VI (Sâo Paulo, czerwiec ), ModiďŹ caçþes introduzidas no Ordo de (Sâo Paulo, sierpieĹ&#x201E; ), A infalibilidade das leis eclesiĂĄsticas (Sâo Paulo, styczeĹ&#x201E;

). â&#x20AC;&#x17E;KsiÄ&#x2026;Ĺźka Arnalda V. Xaviera da Silveiry otwarcie potwierdza jego niezachwianÄ&#x2026; wiernoĹ&#x203A;Ä&#x2021; doktrynie i dyscyplinie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. JeĹźeli podejmuje pewne delikatne problemy teologii czy prawa kanonicznego, czyni to po uprzednim zapewnieniu swego caĹ&#x201A;kowitego posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwa przewidzianego w prawie kanonicznym wobec decyzji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. TFP przyjmuje postawÄ&#x2122; identycznÄ&#x2026;. Dlatego sumienia nasze w kwestii naszej jednoĹ&#x203A;ci ze Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tym, Rzymskim Apostolskim KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em Katolickim pozostajÄ&#x2026; caĹ&#x201A;kowicie spokojne.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, Sobre o decreto antiTFP de D. Isnard, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, V ; Idem, The Vatican policy of distension.

132

"#

K !" # XX $% stanowiÄ&#x2026;cej wynik wspomnianych dociekaĹ&#x201E;.136 Konkluzje wypĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;ce z owej pracy zostaĹ&#x201A;y zgodnie przyjÄ&#x2122;te przez czĹ&#x201A;onkĂłw róşnych TFP, nie staĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; jednak oďŹ cjalnym stanowiskiem stowarzyszeĹ&#x201E;,137 ktĂłre nie wypowiadajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w sprawach stricte teologicznych nie leĹźÄ&#x2026;cych w ich kompetencjach zwiÄ&#x2026;zanych z porzÄ&#x2026;dkiem doczesnym.

ByÄ&#x2021; moĹźe dostrzeĹźemy analogiÄ&#x2122; miÄ&#x2122;dzy postawÄ&#x2026; przyjÄ&#x2122;tÄ&#x2026; przez Doktora Plinio wobec Ostpolitik PawĹ&#x201A;a VI i wobec jego Novus Ordo: w obu przypadkach demonstrowaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;sprzeciwâ&#x20AC;? wobec tego, co odczuwaĹ&#x201A; jako szkodliwe dla wiary i zadajÄ&#x2026;ce gwaĹ&#x201A;t jego sumieniu.138 Jednak o ile postawa, ktĂłrÄ&#x2026; przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w stosunku do Ostpolitik, byĹ&#x201A;a postawÄ&#x2026; publicznÄ&#x2026;, gdyĹź Ostpolitik dotyczyĹ&#x201A;a porzÄ&#x2026;dku spoĹ&#x201A;ecznego, za ktĂłrego tworzenie zgodnie z naukÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ponoszÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wieccy, jego stosunek wobec Mszy pozostaĹ&#x201A; pozaoďŹ cjalny, prywatny. ZachÄ&#x2122;cony opiniami licznych biskupĂłw i znamienitych teologĂłw Plinio CorrĂŞa de Oliveira pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; pozostaÄ&#x2021; wierny liturgicznej tradycji, w ktĂłrej siÄ&#x2122; wychowaĹ&#x201A;, przeĹ&#x203A;wiadczony, iĹź problem stanowi czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; szerzej zarysowanego kryzysu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a posoborowego i Ĺźe tylko w tym Ĺ&#x203A;wietle da siÄ&#x2122; go kiedyĹ&#x203A; rozwiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021;.

. MÄ&#x2122;ka Chrystusa mÄ&#x2122;kÄ&#x2026; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;Rzymu nie da siÄ&#x2122; zburzyÄ&#x2021; w jeden dzieĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; u poczÄ&#x2026;tku XX wieku jeden z przywĂłdcĂłw modernizmu â&#x20AC;&#x201C; lecz naleĹźy mu pozwoliÄ&#x2021; rozpaĹ&#x203A;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; w proch i pyĹ&#x201A; stopniowo i niepostrzeĹźenie; wĂłwczas

Zob. Sobre o decreto antiTFP de D. Isnard. â&#x20AC;&#x17E;Skoro postawa TFP jako stowarzyszenia zostaĹ&#x201A;a okreĹ&#x203A;lona, naleĹźy zauwaĹźyÄ&#x2021;, iĹź jego czĹ&#x201A;onkowie â&#x20AC;&#x201C; jako katolicy â&#x20AC;&#x201C; osobiĹ&#x203A;cie odczuwajÄ&#x2026; nastÄ&#x2122;pstwa problemĂłw wstrzÄ&#x2026;sajÄ&#x2026;cych KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em od czasu Soboru WatykaĹ&#x201E;skiego II. Jest rzeczÄ&#x2026; nieuniknionÄ&#x2026;, iĹź â&#x20AC;&#x201C; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie z racji bycia katolikami â&#x20AC;&#x201C; wymieniajÄ&#x2026; oni opinie na powyĹźszy temat. Owa wymiana opinii jednak nigdy nie daĹ&#x201A;a powodu do odstÄ&#x2122;pstwa. Przeciwnie â&#x20AC;&#x201C; wyniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; z niej dojrzaĹ&#x201A;y i trwaĹ&#x201A;y konsensus w kwestii podstawowych zagadnieĹ&#x201E; zwiÄ&#x2026;zanych z tajemniczym procesem autodestrukcji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a oraz ÂŤdymem szataĹ&#x201E;skimÂť, ktĂłry doĹ&#x201E; przeniknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;. (â&#x20AC;Ś) CaĹ&#x201A;kowicie osobista zgoda czĹ&#x201A;onkĂłw i wspĂłĹ&#x201A;pracownikĂłw TFP w pewnych kwestiach, obcych sferze cywilnej, nie stanowi oďŹ cjalnej linii myĹ&#x203A;lenia TFP. Zob. Imbroglio, Detraction, Delirium. Remarks on a Report about the TFPs, The American Society for the Defense of Tradition, Family and Property, Pleasantville (NY)

, s.

-

.

138 Dominikanin Roger Thomas Calmel w artykule na temat problemu uczestnictwa w Nowej Mszy, ktĂłry ukazaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w listopadzie

r. na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;ItinĂŠrairesâ&#x20AC;?, utrzymuje, iĹź â&#x20AC;&#x17E;nie ma prawnego obowiÄ&#x2026;zku uczestniczenia w niejâ&#x20AC;?, pozostaĹ&#x201A; natomiast istotny obowiÄ&#x2026;zek otwartego wyznawania wiary w MszÄ&#x2122; KatolickÄ&#x2026; (Lâ&#x20AC;&#x2122;assistance Ă la Messe suivie delâ&#x20AC;&#x2122;apologie pour le Canon Romain, â&#x20AC;&#x17E;ItinĂŠrairesâ&#x20AC;? nr , listopad

, s. ). Zob. teĹź A Missa Nova: um caso de consciĂŞncia, zbiĂłr tekstĂłw pod redakcjÄ&#x2026; ksiÄ&#x2122;Ĺźy tradycjonalistĂłw Diecezji Campos, Artpress, SĂŁo Paulo

.

136 137

"$

M>$ C@ !2 %2 , M>$Â&#x201A; K # 4 nastanie nowa religia i nowy Dekalog.â&#x20AC;?139 CzyĹź moĹźna nie dostrzegaÄ&#x2021; w wydarzeniach ostatnich czasĂłw prĂłby realizacji tego zĹ&#x201A;owieszczego â&#x20AC;&#x17E;proroctwaâ&#x20AC;??

Plinio CorrĂŞa de Oliveira wyczuwaĹ&#x201A; w KoĹ&#x203A;ciele Ăłw proces rozkĹ&#x201A;adu, gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko nad nim bolaĹ&#x201A; i uĹźywaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;ej swej energii, by mu siÄ&#x2122; przeciwstawiaÄ&#x2021;, w gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim przekonaniu, iĹź poza jednoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; z papiestwem nie ma zbawienia. â&#x20AC;&#x17E;Znakiem i warunkiem zdrowia duchowego jest sytuacja, kiedy wierni we wszystkim co dotyczy bezpieczeĹ&#x201E;stwa, chwaĹ&#x201A;y i spokoju rzymskiego papiestwa zachowujÄ&#x2026; najwyĹźszÄ&#x2026; wraĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i Ĺźywe wyczulenie. To wszak, po miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Boga, najwyĹźsza miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jakiej uczy nas religia. (â&#x20AC;Ś) Ubi Petrus, ibi Ecclesia â&#x20AC;&#x201C; gdzie Ĺ&#x203A;w. Piotr, tam KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki do tego stopnia zwiÄ&#x2026;zany jest z Tronem Piotrowym, Ĺźe gdzie nie ma papieskiej aprobaty, tam nie ma katolicyzmu. Prawdziwy wierny wie, iĹź papieĹź uosabia caĹ&#x201A;y KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; katolicki. ZwiÄ&#x2026;zek Ăłw jest tak prawdziwy i tak nierozerwalny, Ĺźe nawet gdyby, za sprawÄ&#x2026; jakiegoĹ&#x203A; absurdu, wszyscy biskupi Ĺ&#x203A;wiata, wszyscy ksiÄ&#x2122;Ĺźa i wszyscy wierni opuĹ&#x203A;cili Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, to i tak prawdziwi katolicy zgromadziliby siÄ&#x2122; wokĂłĹ&#x201A; niego. Albowiem caĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;Ä&#x2021;, caĹ&#x201A;y autorytet, caĹ&#x201A;a nadprzyrodzona cnota i absolutnie wszystko, co KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; posiada, bezwarunkowo, bez wyjÄ&#x2026;tku i bez ograniczeĹ&#x201E; jest podporzÄ&#x2026;dkowane, uwarunkowane i zaleĹźne od jednoĹ&#x203A;ci z Tronem Piotrowym. Najbardziej Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tobliwe instytucje, dzieĹ&#x201A;a godne najwiÄ&#x2122;kszej czci, najĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tsze tradycje, najwybitniejsi ludzie â&#x20AC;&#x201C; wszystko co szczerze i wznioĹ&#x203A;le wyraĹźa katolicyzm i zdobi KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; BoĹźy, wszystko to jest niewaĹźne, przeklÄ&#x2122;te, jaĹ&#x201A;owe oraz warte wiecznego ognia i gniewu BoĹźego, jeĹźeli odrywa siÄ&#x2122; od NastÄ&#x2122;pcy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego Piotra.â&#x20AC;?140 Plinio CorrĂŞa de Oliveira do samego koĹ&#x201E;ca, nieustannie potwierdzaĹ&#x201A; swe umiĹ&#x201A;owanie papiestwa: â&#x20AC;&#x17E;DziĹ&#x203A; nie stajÄ&#x2122; wobec Stolicy Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej z entuzjazmem mej mĹ&#x201A;odoĹ&#x203A;ci, lecz z wiÄ&#x2122;kszym, o wiele wiÄ&#x2122;kszym entuzjazmem. W rzeczy samej, w miarÄ&#x2122; jak ĹźyjÄ&#x2122;, myĹ&#x203A;lÄ&#x2122; i nabieram doĹ&#x203A;wiadczenia, coraz lepiej rozumiem i coraz mocniej miĹ&#x201A;ujÄ&#x2122; papieĹźa i papiestwo.â&#x20AC;?141 139 140 141

George Tyrrell, Le res a Henri BrĂŠmond, Aubier, Paris

, s. .

P. CorrĂŞa de Oliveira, A guerra e o Corpo MĂ­stico, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , IV .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Il crepuscolo artiďŹ ciale del Cile ca olico, Cristianita, Piacenza , s. .

"%

K !" # XX $% Historia dwudziestego stulecia to historia postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cego objawienia tragedii. W centrum dramatu znajduje siÄ&#x2122; Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Katolicki, pozornie zalewany falami straszliwego sztormu, cudownie jednak podtrzymywany przez nieomylnÄ&#x2026; obietnicÄ&#x2122; swego Boskiego ZaĹ&#x201A;oĹźyciela. Plinio CorrĂŞa de Oliveira dostrzegaĹ&#x201A; w owej tragedii mÄ&#x2122;kÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, jako historycznego odzwierciedlenia MÄ&#x2122;ki naszego Pana Jezusa Chrystusa. â&#x20AC;&#x17E;Ilu jest takich, ktĂłrzy w jednoĹ&#x203A;ci z KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em przeĹźywajÄ&#x2026; ten moment w historii, tragiczny jak MÄ&#x2122;ka Chrystusa; ten moment decydujÄ&#x2026;cy, w ktĂłrym caĹ&#x201A;a ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; opowiada siÄ&#x2122; za Chrystusem lub przeciw Chrystusowi?â&#x20AC;?142 Doktor Plinio poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; swe Ĺźycie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi,143 a uczyniĹ&#x201A; to ze szczodroĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; Weroniki. â&#x20AC;&#x17E;Na chuĹ&#x203A;cie Boska Twarz przedstawiona zostaĹ&#x201A;a jak na obrazie.

W Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tym, Rzymskim i Apostolskim KoĹ&#x203A;ciele Katolickim odbÄła siÄ&#x2122; ona jak w zwierciadle.

W swoich instytucjach, w swojej doktrynie, w swoich prawach, w swojej jednoĹ&#x203A;ci, w swojej uniwersalnoĹ&#x203A;ci, w swojej niezrĂłwnanej katolickoĹ&#x203A;ci, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; jest prawdziwym zwierciadĹ&#x201A;em, w ktĂłrym odbÄła siÄ&#x2122; nasz Boski Zbawiciel. Co wiÄ&#x2122;cej, KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; jest Mistycznym CiaĹ&#x201A;em Chrystusa. A my wszyscy mamy Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122; naleĹźeÄ&#x2021; do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, byÄ&#x2021; Ĺźywymi kamieniami KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a!

Jak bardzo powinniĹ&#x203A;my byÄ&#x2021; wdziÄ&#x2122;czni za tÄ&#x2122; Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122;! Nie zapominajmy jednak, Ĺźe noblesse oblige. PrzynaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a jest czymĹ&#x203A; bardzo szlachetnym, ale i bardzo trudnym. We wszystkich okolicznoĹ&#x203A;ciach naszego Ĺźycia powinniĹ&#x203A;my myĹ&#x203A;leÄ&#x2021; tak, jak myĹ&#x203A;li KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, czuÄ&#x2021; tak, jak czuje KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, postÄ&#x2122;powaÄ&#x2021; tak, jak KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; chce. Oznacza to prawdziwy zmysĹ&#x201A; katolicki, autentycznÄ&#x2026; czystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; obyczajĂłw oraz gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokÄ&#x2026; i szczerÄ&#x2026; poboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Innymi sĹ&#x201A;owy, oznacza to poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie caĹ&#x201A;ego naszego Ĺźycia.

A jaka jest nagroda? Christianus alter Christus. Ja bÄ&#x2122;dÄ&#x2122; w sposĂłb moĹźliwie najdoskonalszy odzwierciedleniem samego Chrystusa. Wizerunek Chrystusa odbÄłe siÄ&#x2122; w mojej duszy w sposĂłb Ĺźywy i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty.â&#x20AC;?144 P. CorrĂŞa de Oliveira, Via Sacra, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , marzec

. Wydanie polskie: Droga krzyĹźowa, przeĹ&#x201A;. Anna i BartĹ&#x201A;omiej WaluĹ&#x203A;, Stowarzyszenie Kultury ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej im.

Ks. Piotra Skargi, KrakĂłw , s.

- (stacja VIII).

143 W nocy lutego r., podczas spotkania z czĹ&#x201A;onkami TFP Plinio CorrĂŞa de Oliveira heroicznie oďŹ arowaĹ&#x201A; Maryi wĹ&#x201A;asne cierpienie w imieniu TFP w intencji Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matki, KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. DokĹ&#x201A;adnie godzin później zostaĹ&#x201A; ciÄ&#x2122;Ĺźko ranny w wypadku samochodowym niedaleko JundiaĂ­. PowaĹźne konsekwencje wypadku znosiĹ&#x201A; do koĹ&#x201E;ca Ĺźycia: krzyĹź Ăłw dĹşwigaĹ&#x201A; mÄ&#x2122;Ĺźnie i z determinacjÄ&#x2026; przez dwadzieĹ&#x203A;cia lat.

144 P. CorrĂŞa de Oliveira, Droga krzyĹźowa, s.

- (stacja VI).

142

"&

RozdziaĹ&#x201A; VII K K = M â&#x20AC;&#x17E;Za wielce prawdopodobnym smutkiem i karÄ&#x2026;, ku ktĂłrym zmierzamy, jaĹ&#x203A;nieje Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty blask jutrzenki KrĂłlestwa Maryi.â&#x20AC;?

. Chaos koĹ&#x201E;ca tysiÄ&#x2026;clecia Wiek dwudziesty â&#x20AC;&#x201C; rozpoczÄ&#x2122;ty w klimacie optymizmu i nadziei pokĹ&#x201A;adanej w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; dobiega [praca nad ksiÄ&#x2026;ĹźkÄ&#x2026; zostaĹ&#x201A;a zakoĹ&#x201E;czona w roku â&#x20AC;&#x201C; przyp. red.] koĹ&#x201E;ca w atmosferze niepewnoĹ&#x203A;ci i zamieszania. SĹ&#x201A;owo â&#x20AC;&#x17E;chaosâ&#x20AC;?, uĹźywane czÄ&#x2122;sto przez Plinia CorrĂŞa de OliveirÄ&#x2122; dla wskazania anarchicznego celu Rewolucji, weszĹ&#x201A;o w latach dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tych do powszechnego uĹźycia, zarĂłwno w mediach, jak i nawet w zwykĹ&#x201A;ych rozmowach ludzi z ulicy, oznaczajÄ&#x2026;c caĹ&#x201A;kowity brak jasnoĹ&#x203A;ci i punktĂłw odniesienia. W Ĺ&#x203A;lad za euforiÄ&#x2026;, z ktĂłrÄ&#x2026; ZachĂłd przywitaĹ&#x201A; koniec zimnej wojny, wyzwolenie krajĂłw Europy Ĺ&#x161;rodkowej i Wschodniej od komunizmu, zjednoczenie Niemiec, przyszĹ&#x201A;o rosnÄ&#x2026;ce poczucie niepokoju i trwogi.1 Obecnie, wedĹ&#x201A;ug Ignacio Ramoneta, â&#x20AC;&#x17E;opisujÄ&#x2026;c epokÄ&#x2122;, ktĂłrÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiat aktualnie przeĹźywa, moĹźna w istocie mĂłwiÄ&#x2021; o geopolityce chaosuâ&#x20AC;? (La planete des dĂŠsordres w wydaniu poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conym â&#x20AC;&#x17E;geopolityce chaosuâ&#x20AC;?, â&#x20AC;&#x17E;Manière de Voir â&#x20AC;&#x201C; Le Monde Diplomatiqueâ&#x20AC;?, luty ). JuĹź w

r. w â&#x20AC;&#x17E;Corriere della Seraâ&#x20AC;? pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; artykuĹ&#x201A; wstÄ&#x2122;pny znaczÄ&#x2026;co zatytuĹ&#x201A;owany Ĺ&#x161;wiatowy nieporzÄ&#x2026;dek. Jego autor, Ugo Stille, pisaĹ&#x201A;: â&#x20AC;&#x17E;Rok rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; pod znakiem nadziei i optymizmu, rok

zaĹ&#x203A; wydaje siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; rokiem raczej trudnym, peĹ&#x201A;nym niewiadomych i rozmaitych zagroĹźeĹ&#x201E; ukazujÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; na tle zaburzeĹ&#x201E; i zamÄ&#x2122;tuâ&#x20AC;?. Zob. U. Stille, Il disordine mondiale, â&#x20AC;&#x17E;Corriere della Seraâ&#x20AC;?, I

. Z literatury tematu zob. Pierre Lellouche, Le nouveau monde. De lâ&#x20AC;&#x2122;ordre de Yalta au dĂŠsordre des nations, Grasset, Paris ; Gianni Statera, Roberto Gri i, Il nuovo disordine mondiale, Franco Angeli, Milano ; Alberto Cavallari, Lâ&#x20AC;&#x2122;Atlante del disordine. La crisi geopolitica di ďŹ ne secolo, Garzanti, Milano . â&#x20AC;&#x17E;Nawet zupeĹ&#x201A;nie powierzchowny oglÄ&#x2026;d sytuacji â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; w roku Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; pokazuje, iĹź sĹ&#x201A;owo ÂŤchaosÂť, ktĂłre do niedawna ludzie uwaĹźani za rozsÄ&#x2026;dnych traktowali w kategoriach straszaka, staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; sĹ&#x201A;owem modnym.â&#x20AC;?

P. CorrĂŞa de Oliveira, Os dedos do caos e os dedos de Deus, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , lipiec .

1

"'

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;Kryzysâ&#x20AC;? opisany z czterdziestoletnim wyprzedzeniem przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira w Rewolucji i Kontrrewolucji wydaje siÄ&#x2122; wchodziÄ&#x2021; w fazÄ&#x2122; ostatecznej dojrzaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. Nigdy wczeĹ&#x203A;niej w swej historii rodzaj ludzki nie znajdowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; tak daleko od idealnego modelu cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, ukazywanego przez Magisterium papieskie.

KoĹ&#x201E;czÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; XX stulecie â&#x20AC;&#x201C; jak stwierdziĹ&#x201A; na poczÄ&#x2026;tku swego pontyďŹ katu Jan PaweĹ&#x201A; II â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;byĹ&#x201A;o jak dotÄ&#x2026;d stuleciem wielkich niedoli czĹ&#x201A;owieka, wielkich zniszczeĹ&#x201E;, nie tylko materialnych, ale i moralnych, moĹźe nade wszystko wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie moralnychâ&#x20AC;?.2 W encyklice Evangelium Vitae papieĹź potwierdziĹ&#x201A; ocenÄ&#x2122; naszych czasĂłw: â&#x20AC;&#x17E;Wiek XX zapisze siÄ&#x2122; jako epoka masowych atakĂłw na Ĺźycie, jako niekoĹ&#x201E;czÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; seria wojen i nieustanna masakra niewinnych istot ludzkich.â&#x20AC;?3 OsÄ&#x2026;d ten stanowi odwrĂłcenie optymistycznych wypowiedzi witajÄ&#x2026;cych Ĺ&#x203A;wit wieku w rytmie baletu Excelsior. Lata XX stulecia nie zostanÄ&#x2026; zapamiÄ&#x2122;tane jako era triumfujÄ&#x2026;cego postÄ&#x2122;pu, lecz jako epoka masowej oďŹ ary ludzkiej i technologicznego barbarzyĹ&#x201E;stwa. Globalizacja wojen, narodziny Ĺ&#x203A;wiata obozĂłw koncentracyjnych, aborcja na wielkÄ&#x2026; skalÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; to wszystko róşne lecz zbieĹźne sposoby, przez jakie wyraĹźa siÄ&#x2122; wielki holokaust oďŹ arowany w dwudziestym wieku mitowi NowoczesnoĹ&#x203A;ci.4 â&#x20AC;&#x17E;Sen o budowieâ&#x20AC;? nowego Ĺ&#x203A;wiata dziĹ&#x203A; juĹź siÄ&#x2122; rozwiewa, zastÄ&#x2122;powany â&#x20AC;&#x17E;snem o destrukcjiâ&#x20AC;? atakujÄ&#x2026;cej gmach nowoczesnoĹ&#x203A;ci w celu jego zburzenia poczynajÄ&#x2026;c od fundamentĂłw.5 Wraz z klÄ&#x2122;skÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;nowego (pseudo)porzÄ&#x2026;dkuâ&#x20AC;?, na straĹźy ktĂłrego staĹ&#x201A;y totalitarne reĹźimy, Ĺ&#x203A;wiat tonie w â&#x20AC;&#x17E;nowym nieporzÄ&#x2026;dkuâ&#x20AC;?, w ktĂłrym marsz Rewolucji ku samozagĹ&#x201A;adzie wydaje siÄ&#x2122; znajdowaÄ&#x2021; swĂłj ostateczny kres. â&#x20AC;&#x17E;Chaos i postnowoczesnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zbliĹźajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; do siebie, by w koĹ&#x201E;cu nawzajem siÄ&#x2122; w sobie rozpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?6 â&#x20AC;&#x17E;Wielkie ďŹ lozoďŹ e historiiâ&#x20AC;? zrodzone z rewolucji francuskiej â&#x20AC;&#x201C; heglizm, pozytywizm, marksizm â&#x20AC;&#x201C; obnaĹźajÄ&#x2026; swÄ&#x2026; niezdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do Jan PaweĹ&#x201A; II, Encyklika Redemptor Hominis z marca r., nr .

Jan PaweĹ&#x201A; II, Encyklika Evangelium Vitae z marca r., nr. . SÄ&#x2026;d ten powtarza opiniÄ&#x2122; wyraĹźonÄ&#x2026; wczeĹ&#x203A;niej przez papieĹźa w Denver sierpnia , podczas VIII Ĺ&#x161;wiatowego Dnia MĹ&#x201A;odzieĹźy; AAS, t. , , s. .

4 Pierwszymi, ktĂłrzy obalajÄ&#x2026; dziĹ&#x203A; Ăłw mit, sÄ&#x2026; sami jego twĂłrcy. Zob. np. pracÄ&#x2122; sĹ&#x201A;awnego angielskiego historyka marksistowskiego Erica Hobsbawma, Wiek skrajnoĹ&#x203A;ci: spojrzenie na krĂłtkie dwudzieste stulecie, - , przeĹ&#x201A;. Julia Kalinowska-KrĂłl i Marcin KrĂłl, Warszawa

.

5 R. de Ma ei, - . Due sogni si succedono, s.

- . Na temat nowej teorii chaosu zob. teĹź James Gleick, Chaos, Heineman, London

.

6 P. CorrĂŞa de Oliveira, Os dedos do caos e os dedos de Deus.

2 3

#(

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! zrozumienia znaczenia wydarzeĹ&#x201E; i przewidywania kierunku ich rozwoju. Kryzys idei PostÄ&#x2122;pu demaskuje oszustwo Ĺ&#x203A;wieckiej ďŹ lozoďŹ i dziejĂłw, przeciwnej ďŹ lozoďŹ i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska teologia historii â&#x20AC;&#x201C; fundament myĹ&#x203A;lenia kontrrewolucyjnego â&#x20AC;&#x201C; powraca w caĹ&#x201A;ej swej aktualnoĹ&#x203A;ci i sile.

. Teologia dziejĂłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira JeĹźeli prawdÄ&#x2026; jest, iĹź â&#x20AC;&#x201C; jak utrzymuje kardynaĹ&#x201A; Ratzinger â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;teologia i ďŹ lozoďŹ a dziejĂłw rodzÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przede wszystkim w okresach kryzysu historii ludzkiejâ&#x20AC;?,7 moĹźna zrozumieÄ&#x2021; jak bardzo reďŹ&#x201A;eksja Plinia CorrĂŞi de Oliveira nad wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; epokÄ&#x2026; jest adekwatna do wielkoĹ&#x203A;ci i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bi wspĂłĹ&#x201A;czesnego kryzysu.

ReďŹ&#x201A;eksja ta, podobnie jak kaĹźda chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska teologia dziejĂłw, ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; w dwĂłch wymiarach historycznych: naturalnym, opartym na wolnoĹ&#x203A;ci czĹ&#x201A;owieka, oraz w nadprzyrodzonym, opartym na opatrznoĹ&#x203A;ciowej interwencji w ludzkie sprawy. â&#x20AC;&#x17E;ZaprawdÄ&#x2122;, z katolickiego punktu widzenia â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa Donoso CortĂŠs â&#x20AC;&#x201C; istnieje tylko jedna ogĂłlna przyczyna wszystkich ludzkich spraw, mianowicie: BoĹźa OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?8 Dla Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego historia jest nie tylko magistra vitae, ale teĹź historia salutis, jest historiÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tÄ&#x2026; i uniwersalnÄ&#x2026;, obejmujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wszystkie wydarzenia caĹ&#x201A;ej ludzkoĹ&#x203A;ci.9 Jest â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;taâ&#x20AC;?, poniewaĹź jej autorem jest sam BĂłg, zaĹ&#x203A; jej oĹ&#x203A;rodkiem jest Jezus Chrystus i jego Mistyczne CiaĹ&#x201A;o czyli Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Katolicki; trwa zaĹ&#x203A; nieprzerwanie w ciÄ&#x2026;gu zdarzeĹ&#x201E;, ktĂłry rozpoczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; stworzeniem, a zakoĹ&#x201E;czy sÄ&#x2026;dem u koĹ&#x201E;ca czasu.

PierwszÄ&#x2026; wielkÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; teologiÄ&#x2026; dziejĂłw byĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jak stwierdza Leon XIII, teologia augustyĹ&#x201E;ska: â&#x20AC;&#x17E;Augustyn, wielki Doktor KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a jako pierwszy stworzyĹ&#x201A; i wydoskonaliĹ&#x201A; ďŹ lozoďŹ Ä&#x2122; dziejĂłw. Jego nastÄ&#x2122;pcy, zasĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;cy w tej J. Ratzinger, La thĂŠologie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de saint Bonaventure, tĹ&#x201A;um. francuskie, Presses Universitaires de France, Paris,

, s. .

8 J. Donoso CortĂŠs, Estudios sobre la Historia, w: Obras, t. II, s. . â&#x20AC;&#x17E;Prorsus divina Providentia regna constituuntur humanaâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; pisze Ĺ&#x203A;w. Augustyn. Ĺ&#x161;w. Augustyn, De Civitate Dei, ks. V, rozdz. . W przekĹ&#x201A;adzie polskim: â&#x20AC;&#x17E;KrĂłtko mĂłwiÄ&#x2026;c, paĹ&#x201E;stwa ludzkie powstajÄ&#x2026; z BoĹźej OpatrznoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?. Ĺ&#x161;w. Augustyn, O PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym. Przeciw poganom ksiÄ&#x2026;g XXII, przeĹ&#x201A;. Wiktor Kornatowski, Warszawa , t. , s. .

9 Na temat chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej teologii dziejĂłw wciÄ&#x2026;Ĺź autorytatywny pozostaje wspaniaĹ&#x201A;y szkic biskupa Jacquesâ&#x20AC;&#x2122;a-BĂŠnigneâ&#x20AC;&#x2122;a Bossueta, Discours sur lâ&#x20AC;&#x2122;histoire universelle (

), Flammarion, Paris ; zob. teĹź C. Fabro CPS, La storiograďŹ a nel pensiero cristiano, w: GAF, t. V, , s.

- ; R.-T. Calmel OP, ThĂŠologie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire, Dominique Martin Morin, Paris

( ).

7

#

K !" # XX $% dziedzinie wiedzy na pamiÄ&#x2122;Ä&#x2021;, uznali Augustyna za swego mentora i nauczyciela.â&#x20AC;?10 W takiej perspektywie historia ludzkoĹ&#x203A;ci jawi siÄ&#x2122; jako zmaganie pomiÄ&#x2122;dzy opisanymi w De civitate Dei PaĹ&#x201E;stwem szatana a PaĹ&#x201E;stwem BoĹźym: â&#x20AC;&#x17E;Dwie miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci wiÄ&#x2122;c powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;y dwa paĹ&#x201E;stwa: miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; wĹ&#x201A;asna, posuniÄ&#x2122;ta aĹź do pogardy Boga, powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a paĹ&#x201E;stwo ziemskie, miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Boga zaĹ&#x203A;, posuniÄ&#x2122;ta aĹź do pogardzania sobÄ&#x2026;, powoĹ&#x201A;aĹ&#x201A;a paĹ&#x201E;stwo niebieskieâ&#x20AC;?.11 MiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Boga i miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; wĹ&#x201A;asna rĂłwnieĹź dla Plinia CorrĂŞi de Oliveira sÄ&#x2026; dwoma biegunami, ktĂłre determinujÄ&#x2026; sposĂłb odczytywania wydarzeĹ&#x201E; historycznych. â&#x20AC;&#x17E;Innymi sĹ&#x201A;owy, albo Ĺ&#x203A;wiat nawrĂłci siÄ&#x2122; i odtworzy wiernie augustyĹ&#x201E;skÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; civitas Dei, w ktĂłrym kaĹźdy narĂłd doprowadza miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; Boga aĹź do stanu odrzucenia wszystkiego, co rani inne narody; albo przeciwnie â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x203A;wiat bÄ&#x2122;dzie paĹ&#x201E;stwem diabĹ&#x201A;a, w ktĂłrym kaĹźdy doprowadza miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; do stanu zapomnienia o Bogu.â&#x20AC;?12 Teologia dziejĂłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira, zanim jeszcze znalazĹ&#x201A;a idealny punkt odniesienia w augustyĹ&#x201E;skiej wizji dwĂłch paĹ&#x201E;stw, opieraĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na konkretnym doĹ&#x203A;wiadczeniu ignacjaĹ&#x201E;skich medytacji na temat dwĂłch sztandarĂłw, z ktĂłrych â&#x20AC;&#x17E;jeden naleĹźy do Chrystusa, najwyĹźszego Wodza i Pana, drugi zaĹ&#x203A; do Lucyfera, Ĺ&#x203A;miertelnego wroga naszej ludzkiej naturyâ&#x20AC;?.13 â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;w. Ignacy sĹ&#x201A;usznie oczekiwaĹ&#x201A; wielkich owocĂłw swych medytacji na temat dwĂłch sztandarĂłw â&#x20AC;&#x201C; pisze Doktor Plinio. Niczym apologetyk ukazywaĹ&#x201A;y one krystalicznie jasnÄ&#x2026; panoramÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiata.â&#x20AC;?14 Ta teologiczna wizja Plinia CorrĂŞi de Oliveira wyrasta ze sĹ&#x201A;ynnego i nie mniej gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego dzieĹ&#x201A;a, jakim jest Traktat o prawdziwym Leon XIII, List pasterski Saepenumero considerantes z

sierpnia

r. Ĺ&#x161;w. Augustyn, O PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym, t. , s. . Na temat augustyĹ&#x201E;skiej koncepcji dwĂłch paĹ&#x201E;stw zob. Antonio Romeo, Lâ&#x20AC;&#x2122;antitesi delle due Ci Ă Spirituali di santâ&#x20AC;&#x2122;Agostino, w: Sanctus Augustinus Vitae Spiritualis Magister, Analecta Augustiniana, Roma , t. I, s.

- ; Michele F. Sciacca, Interpretazione del conce o di Storia in S. Agostino, Edizioni Agostiniane, Tolentino

.

12 P. CorrĂŞa de Oliveira, Um remĂŠdio que agravarĂĄ o mal, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , II .

13 Ĺ&#x161;w. Ignacy Loyola, Ä&#x2020;wiczenia duchowe, przeĹ&#x201A;. Jan Oşóg SJ, Klub KsiÄ&#x2026;Ĺźki Katolickiej, PoznaĹ&#x201E; , s. - .

14 P. CorrĂŞa de Oliveira, Acto?, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;? nr , wrzeĹ&#x203A;nia .

10

11

#

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny autorstwa wielkiego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego XVIII stulecia, Ludwika Marii Grignion de Montfort.15 WychodzÄ&#x2026;c od sĹ&#x201A;Ăłw biblÄłnej KsiÄ&#x2122;gi Rodzaju: â&#x20AC;&#x17E;PoĹ&#x201A;oĹźÄ&#x2122; nieprzyjaĹşĹ&#x201E; miÄ&#x2122;dzy tobÄ&#x2026; a niewiastÄ&#x2026;, i miÄ&#x2122;dzy nasieniem twoim a nasieniem jej; ona zetrze twojÄ&#x2026; gĹ&#x201A;owÄ&#x2122;, a ty czyhaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dziesz na piÄ&#x2122;tÄ&#x2122; jejâ&#x20AC;?, de Montfort naucza: â&#x20AC;&#x17E;Raz jeden tylko BĂłg poĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A; tÄ&#x2122; nieprzyjaĹşĹ&#x201E;, ale nieprzyjaĹşĹ&#x201E; nieprzejednanÄ&#x2026;, ktĂłra trwaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie i wzrastaÄ&#x2021; aĹź do koĹ&#x201E;ca. To nieprzyjaĹşĹ&#x201E; miÄ&#x2122;dzy MaryjÄ&#x2026;, czcigodnÄ&#x2026; BogarodzicÄ&#x2026;, a szatanem, miÄ&#x2122;dzy dzieÄ&#x2021;mi i sĹ&#x201A;ugami NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Panny a dzieÄ&#x2021;mi i wspĂłlnikami Lucyfera.â&#x20AC;?16 W przekonaniu Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; podobnie jak to jest u Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii â&#x20AC;&#x201C; przeciwieĹ&#x201E;stwo tych dwĂłch rodzin duchowych bÄ&#x2122;dzie dzieliÄ&#x2021; rodzaj ludzki nieustannie, aĹź po kres dziejĂłw.

Owa wojna to nic innego, jak historyczne przedĹ&#x201A;uĹźenie przeciwieĹ&#x201E;stwa pomiÄ&#x2122;dzy NiewiastÄ&#x2026; a wÄ&#x2122;Ĺźem, pomiÄ&#x2122;dzy duchowym potomstwem Maryi a duchowym potomstwem diabĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;Zaprzestanie tej walki w celu ekumenicznego pojednania Niewiasty z wÄ&#x2122;Ĺźem oraz potomstwa Niewiasty z potomstwem wÄ&#x2122;Ĺźa zmierza ku powrotowi do peĹ&#x201A;nej pychy wieĹźy Babel, ktĂłrÄ&#x2026; neopogaĹ&#x201E;stwo usiĹ&#x201A;uje na wszelkie sposoby odbudowaÄ&#x2021;.â&#x20AC;?17 Ĺ&#x161;w. Ludwikowi de Montfort, podobnie jak Ĺ&#x203A;w. Ignacemu Loyoli i Ĺ&#x203A;w. Augustynowi chodzi o dualizm nie ontologiczny, lecz o moralny, zgodnie z ktĂłrym historii nie da siÄ&#x2122; tĹ&#x201A;umaczyÄ&#x2021; bez udziaĹ&#x201A;u zĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;z piekielnÄ&#x2026; strategiÄ&#x2026; uĹźywajÄ&#x2026;cego wszelkich Ĺ&#x203A;rodkĂłw i angaĹźujÄ&#x2026;cego wszystkie siĹ&#x201A;y do niszczenia wiary, moralnoĹ&#x203A;ci, KrĂłlestwa BoĹźegoâ&#x20AC;?.18 Sam bowiem BĂłg uwaĹźaĹ&#x201A;, â&#x20AC;&#x17E;Ĺźe gdy uczyni dobro takĹźe ze zĹ&#x201A;a, przejawi wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; potÄ&#x2122;gÄ&#x2122; i dobroÄ&#x2021;, niĹź gdyby nie pozwoliĹ&#x201A; na istnienie Ĺźadnego zĹ&#x201A;aâ&#x20AC;?.19 Na takim tle rozgrywa siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; wedle Plinia CorrĂŞi de

Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny, przeĹ&#x201A;. Jan RybaĹ&#x201A;t, Wydawnictwo KsiÄ&#x2122;Ĺźy MarianĂłw, Warszawa .

KsiÄ&#x2026;Ĺźka ta, napisana w roku

, przez ponad stulecie pozostawaĹ&#x201A;a w rÄ&#x2122;kopisie, â&#x20AC;&#x17E;osnuta ciemnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i milczeniem na dnie skrzyniâ&#x20AC;?, jak to przewidziaĹ&#x201A; jej autor. Odnaleziona w roku

doczekaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z gĂłrÄ&#x2026; trzystu wydaĹ&#x201E; w okoĹ&#x201A;o trzydziestu jÄ&#x2122;zykach.

16 Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie, s. .

17 P. CorrĂŞa de Oliveira, Volta Ă Torre de Babel?, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VIII

.

18 Pius XII, OrÄ&#x2122;dzie radiowe Bendito seja o senhor z maja r., w: DR, t. VIII, s. .

19 Ĺ&#x161;w. Augustyn, O PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym, t. , s. - .

15

#!

K !" # XX $% Oliveira â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;walka pomiÄ&#x2122;dzy KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;em a RewolucjÄ&#x2026;, walka, ktĂłra byĹ&#x201A;aby Ĺ&#x203A;miertelnÄ&#x2026;, gdyby jeden z walczÄ&#x2026;cych nie byĹ&#x201A; nieĹ&#x203A;miertelnyâ&#x20AC;?.20

. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty Ludwik Maria Grignion de Montfort i Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty Ludwik Maria Grignion de Montfort urodziĹ&#x201A; siÄ&#x2122; stycznia roku w Bretanii, a zmarĹ&#x201A; wyczerpany pracÄ&#x2026; apostolskÄ&#x2026;

kwietnia

roku w Wandei, w miejscowoĹ&#x203A;ci Saint-Laurent-sur-Sevre.21 Ĺťycie jego â&#x20AC;&#x201C; jak ktoĹ&#x203A; zauwaĹźyĹ&#x201A;22 â&#x20AC;&#x201C; niemal w stu procentach pokrywa siÄ&#x2122; z chronologicznymi granicami okresu (

-

) opisanego przez Paula Hazarda w klasycznej juĹź pracy na temat kryzysu Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;ci europejskiej.23 Ludwik de Montfort zostaĹ&#x201A; beatyďŹ kowany przez Leona XIII stycznia

roku, Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym zaĹ&#x203A; ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; go lipca roku Pius XII.24 â&#x20AC;&#x17E;ByĹ&#x201A; on â&#x20AC;&#x201C; mĂłwi papieĹź â&#x20AC;&#x201C; par excellence apostoĹ&#x201A;em Poitou, Bretanii i Wandeiâ&#x20AC;?. Wandejczycy, ktĂłrzy chwycili za broĹ&#x201E; przeciwko rewolucyjnej bezboĹźnoĹ&#x203A;ci, wywodzili siÄ&#x2122; z wieĹ&#x203A;niakĂłw ustrzeĹźonych dziÄ&#x2122;ki misjom ludowym prowadzonym przez wielkiego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego przed zalÄ&#x2026;Ĺźkami rewolucji, do tego stopnia, Ĺźe â&#x20AC;&#x201C; jak stwierdza tenĹźe sam papieĹź â&#x20AC;&#x201C; bez przesady napisano, iĹź â&#x20AC;&#x17E;postawa Wandei w roku byĹ&#x201A;a dzieĹ&#x201A;em jego rÄ&#x2026;kâ&#x20AC;?.25 â&#x20AC;&#x17E;WielkÄ&#x2026; podnietÄ&#x2026; dla caĹ&#x201A;ej jego apostolskiej posĹ&#x201A;ugi, jego wielkiej tajemnicy przyciÄ&#x2026;gania dusz do Jezusa i oddawania Mu ich byĹ&#x201A;o jego P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

SpoĹ&#x203A;rĂłd licznych biograďŹ i Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort najlepszymi pozostajÄ&#x2026; najstarsze. Zob. zwĹ&#x201A;aszcza P.-J. Picot de Clorivière, La vie de M. Louis-Marie Grignion de Montfort, Paris-St. Malo-Rennes

. GĹ&#x201A;Ăłwne dzieĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego to: MiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; MÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci Wiecznej ( - ), Listy ( -

), Hymny ( - ), Prawdziwe naboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny oraz Sekret Maryi (

), Tajemnica róşaĹ&#x201E;ca (

), Modlitwa za misjonarzy (

), List do przyjaciĂłĹ&#x201A; KrzyĹźa (

), ReguĹ&#x201A;a zaĹ&#x201A;oĹźycielska CĂłrek MÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci (

), w: God Alone. The Collected Writings of St. Louis Marie Grignion de Montfort, Montfort Publications, New York

. Do Ludwika de Montfort jako zaĹ&#x201A;oĹźyciela i duchowego inspiratora odwoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; CĂłrki MÄ&#x2026;droĹ&#x203A;ci, Misjonarze Towarzystwa Maryjnego oraz Bracia KsztaĹ&#x201A;cenia ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego Ĺ&#x161;w. Gabriela. czerwca

r. generaĹ&#x201A;owie tych zgromadzeĹ&#x201E; zwrĂłcili siÄ&#x2122; do Jana PawĹ&#x201A;a II, by ogĹ&#x201A;osiĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w. Ludwika MariÄ&#x2122; Grignon de Montfort Doktorem KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x17E;w uznaniu jego wielkiej Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci, wagi jego nauczania oraz wielkiego wpĹ&#x201A;ywu, jakiego nie przestaje wywieraÄ&#x2021; na KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Powszechnyâ&#x20AC;? (list prywatny do Ojca Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego).

22 Marco Tangheroni, WstÄ&#x2122;p do: Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Il segreto ammirabile del Santo Rosario, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie Edizioni Cantagalli, Siena , s. - .

23 Paul Hazard, The European Mind.

24 Pius XII, Homilia na kanonizacjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort z lipca

r., w DR, t. IX, s.

-

.

25 Ibidem, s.

.

20 21

#"

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! naboĹźeĹ&#x201E;stwo do Maryi.â&#x20AC;?26 Matka BoĹźa, w swej roli PoĹ&#x203A;redniczki pomiÄ&#x2122;dzy Chrystusem a czĹ&#x201A;owiekiem, stanowiĹ&#x201A;a obiekt Ĺźarliwej medytacji Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort. WokĂłĹ&#x201A; uniwersalnego PoĹ&#x203A;rednictwa Maryi francuski Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty â&#x20AC;&#x201C; jak pisze Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;zbudowaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;Ä&#x2026; mariologiÄ&#x2122;, najwspanialszy w dziejach pomnik Dziewiczej Matki Bogaâ&#x20AC;?.27 Plinio CorrĂŞa de Oliveira i Ĺ&#x203A;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort w pewnym sensie w sposĂłb nieunikniony musieli siÄ&#x2122; nawzajem odnaleĹşÄ&#x2021;. NaboĹźeĹ&#x201E;stwo do Matki BoĹźej stanowiĹ&#x201A;o fundament duchowoĹ&#x203A;ci Doktora Plinio. Jeszcze jako dziecko, podÄ&#x2026;ĹźajÄ&#x2026;c za przykĹ&#x201A;adem wĹ&#x201A;asnej matki, zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; je podziwiaÄ&#x2021;, zwĹ&#x201A;aszcza w jednym aspekcie: BoĹźego macierzyĹ&#x201E;stwa.28 Wedle sĹ&#x201A;Ăłw brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tsza Dziewica jest: â&#x20AC;&#x17E;najpeĹ&#x201A;niejszÄ&#x2026; kwintesencjÄ&#x2026;, najszerszÄ&#x2026; syntezÄ&#x2026; wszystkich matek, ktĂłre kiedykolwiek istniaĹ&#x201A;y, istniejÄ&#x2026; i bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; istnieÄ&#x2021;; wszystkich matczynych cnĂłt moĹźliwych do poznania przez ludzki intelekt i serce.

WiÄ&#x2122;cej â&#x20AC;&#x201C; tych wysokich stopni cnoty, ktĂłre osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; mogÄ&#x2026; jedynie Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ci unoszÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; na skrzydĹ&#x201A;ach Ĺ&#x201A;aski i heroizmu. Jest ona matkÄ&#x2026; wszystkich dzieci i wszystkich matek. Jest matkÄ&#x2026; wszystkich ludzi.

Jest matkÄ&#x2026; CzĹ&#x201A;owieka â&#x20AC;&#x201C; Boga, ktĂłry w dziewiczym Ĺ&#x201A;onie tejĹźe Matki staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; czĹ&#x201A;owiekiem dla zbawienia wszystkich ludzi. Jest ona MatkÄ&#x2026;, ktĂłrÄ&#x2026; okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; moĹźna jednym sĹ&#x201A;owem â&#x20AC;&#x201C; morze (mare) â&#x20AC;&#x201C; z ktĂłrego z kolei wywodzi siÄ&#x2122; imiÄ&#x2122;, niebiaĹ&#x201E;skie imiÄ&#x2122;: Maryja.â&#x20AC;?29 Plinio CorrĂŞa de Oliveira, przez caĹ&#x201A;e Ĺźycie pozostajÄ&#x2026;cy czĹ&#x201A;onkiem sodalicji mariaĹ&#x201E;skiej i tercjarzem karmelitaĹ&#x201E;skim, znaĹ&#x201A;, praktykowaĹ&#x201A; i rozpowszechniaĹ&#x201A; naboĹźeĹ&#x201E;stwo do Matki NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej: codziennie odmawiaĹ&#x201A; caĹ&#x201A;y Róşaniec Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty (trzy jego czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci), jak rĂłwnieĹź AnioĹ&#x201A; PaĹ&#x201E;ski i Godzinki o Niepokalanym PoczÄ&#x2122;ciu; nosiĹ&#x201A; szkaplerz NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny z GĂłry Karmel oraz Cudowny Medalik objawiony Ĺ&#x203A;w.

Katarzynie LabourĂŠ. Jednak spoĹ&#x203A;rĂłd wszystkich praktyk tego rodzaju za najdoskonalszÄ&#x2026; uwaĹźaĹ&#x201A; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie siÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; na wzĂłr Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort â&#x20AC;&#x201C; NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy, znane jako â&#x20AC;&#x17E;niewolnictwo miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?.

Ibidem, s.

.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, TradiciĂłn, Familia, Propriedad, Buenos Aires , s. .

28 Na temat BoĹźego macierzyĹ&#x201E;stwa Maryi, uroczyĹ&#x203A;cie ogĹ&#x201A;oszonego w Efezie w r. zob.

J. Collantes SJ, La fede nella Chiesa ca olica, s.

- .

29 P. CorrĂŞa de Oliveira, O serviço uma alegria, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, IX

. TĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie: â&#x20AC;&#x17E;Cristianitaâ&#x20AC;?, nr , maj

, s. .

26 27

##

K !" # XX $% Ojciec Antonio Royo MarĂ­n podkreĹ&#x203A;la, iĹź Ĺźadnego rodzaju poboĹźnoĹ&#x203A;ci maryjnej nie da siÄ&#x2122; porĂłwnaÄ&#x2021; z naboĹźeĹ&#x201E;stwem krzewionym przez Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort w Traktacie o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny,30 ktĂłry jest â&#x20AC;&#x17E;ksiÄ&#x2122;gÄ&#x2026;â&#x20AC;? par excellence, zawierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;wzniosĹ&#x201A;Ä&#x2026; doktrynÄ&#x2122;â&#x20AC;?.31 Z kolei ojciec Garrigou-Lagrange pisze: â&#x20AC;&#x17E;Traktacik ten to skarb KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, podobnie jak jego streszczenie, ktĂłre BĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiony przygotowaĹ&#x201A; dla swej duchowej siostry pod tytuĹ&#x201A;em Tajemnica Maryi.â&#x20AC;?32 â&#x20AC;&#x17E;MoĹźna powiedzieÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; dodaje ojciec de Finance â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;o w nim wyraz doskonaĹ&#x201A;y.â&#x20AC;?33 WĹ&#x203A;rĂłd licznych Ĺ&#x203A;wiadectw szczegĂłlnie wymownie brzmiÄ&#x2026; sĹ&#x201A;owa samego Jana PawĹ&#x201A;a II, ktĂłry w nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cy sposĂłb opisuje rolÄ&#x2122; Traktatu w procesie wĹ&#x201A;asnej formacji duchowej: â&#x20AC;&#x17E;Lektura tej ksiÄ&#x2026;Ĺźki staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; dla mnie momentem przeĹ&#x201A;omowym. Nazywam w tym wypadku ÂŤmomentemÂť caĹ&#x201A;y proces wewnÄ&#x2122;trzny, ktĂłry trwaĹ&#x201A; doĹ&#x203A;Ä&#x2021; dĹ&#x201A;ugo, Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy siÄ&#x2122; on zaĹ&#x203A; z okresem konspiracyjnego przygotowania do kapĹ&#x201A;aĹ&#x201E;stwa. Wtedy dotarĹ&#x201A; do moich rÄ&#x2026;k wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie Ăłw przedziwny Traktat: jedna z tych ksiÄ&#x2026;Ĺźek, ktĂłrych nie wystarczyĹ&#x201A;o tylko ÂŤprzeczytaÄ&#x2021;Âť. PamiÄ&#x2122;tam, Ĺźe chodziĹ&#x201A;em z niÄ&#x2026; dĹ&#x201A;ugo, zabieraĹ&#x201A;em jÄ&#x2026; z sobÄ&#x2026; nawet do pracy w fabryce sody (tak, Ĺźe piÄ&#x2122;kna okĹ&#x201A;adka zostaĹ&#x201A;a poplamiona wapnem) â&#x20AC;&#x201C; i z róşnych stron wracaĹ&#x201A;em do poszczegĂłlnych jej fragmentĂłw.

DostrzegĹ&#x201A;em bowiem, Ĺźe poza barokowym wystrojem stylu tej ksiÄ&#x2026;Ĺźki jest w niej coĹ&#x203A; zasadniczego. I do tego wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie powracaĹ&#x201A;em po kilka razy. Owocem takiej pracy nad Traktatem jest to, Ĺźe na miejsce dawnego dzieciÄ&#x2122;cego (czy nawet mĹ&#x201A;odzieĹ&#x201E;czego jeszcze) naboĹźeĹ&#x201E;stwa do Matki Chrystusa uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; we mnie nowy do Niej stosunek, wynikajÄ&#x2026;cy z najgĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszych treĹ&#x203A;ci mojej wiary: jakby z samego serca rzeczywistoĹ&#x203A;ci Trynitarnej i Chrystologicznej.â&#x20AC;?34

Antonio Royo MarĂ­n OP, La Virgen Maria, BAC, Madrid

, s. .

Ibidem, .

32 R. Garrigou-Lagrange OP, Vita spirituale, Ci Ă Nuova, Roma , s. .

33 Joseph de Finance SJ, ConsĂŠcration, w: Dsp, t. II, ( ), kol.

(kol.

-

); Jean Weeger, AndrĂŠ Derville, Esclave (spiritualitĂŠ de lâ&#x20AC;&#x2122;), w: Dsp, t. IV , ( ), kol.

-

; H. M. Gebhard, La devotion du Saint Esclavage du point de vue dogmatique, J. Poncet, Lyon .

34 Jan PaweĹ&#x201A; II, Nie lÄ&#x2122;kajcie siÄ&#x2122;. Rozmowy AndrĂŠ Frossarda z Janem PawĹ&#x201A;em, przeĹ&#x201A;. Anna Turowiczowa, Znak, KrakĂłw

, s.

. Ojciec Ernesto Mura przypomina wpĹ&#x201A;yw, jaki Traktat wywarĹ&#x201A; na Ĺ&#x203A;w. Piusa X i jego encyklikÄ&#x2122; Ad diem illum z lutego r. Zob. Ernesto Mura, Il corpo mistico di Cristo, Paoline, Alba , t. II, s.

- , - .

30 31

#$

K% K Â&#x201E;< 2 % M !

Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x17E;odkryĹ&#x201A;â&#x20AC;? Traktat i oddaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w niewolÄ&#x2122; Maryi w wieku dwudziestu dwĂłch lat, po odprawieniu nowenny do Ĺ&#x203A;w. Teresy z Lisieux, proszÄ&#x2026;c o postÄ&#x2122;p w Ĺźyciu duchowym. CaĹ&#x201A;e jego Ĺźycie i dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; moĹźna rozpatrywaÄ&#x2021; w kategoriach nieustannej medytacji nad dzieĹ&#x201A;em Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort. â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli istnieje dzieĹ&#x201A;o pozwalajÄ&#x2026;ce zrozumieÄ&#x2021; ÂŤĹ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o rozumuÂť peĹ&#x201A;ne miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, o ktĂłrym mĂłwi Dante, to jest nim dzieĹ&#x201A;o Ĺ&#x203A;w. Ludwika Grignion de Montfort.â&#x20AC;?35 â&#x20AC;&#x17E;WierzÄ&#x2122;, iĹź nie popeĹ&#x201A;niam bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du twierdzÄ&#x2026;c, Ĺźe Traktat stanowi w swej istocie exposĂŠ do dwĂłch wielkich prawd nauczanych przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;; prawd, z ktĂłrych KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; wyprowadza wszystkie niezbÄ&#x2122;dne konsekwencje i w ktĂłrych Ĺ&#x203A;wietle badany jest kaĹźdy przypadek Ĺźycia duchowego. Te prawdy to: duchowe macierzyĹ&#x201E;stwo Maryi w stosunku do rodzaju ludzkiego oraz uniwersalne poĹ&#x203A;rednictwo NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy.â&#x20AC;?36 Z Traktatu o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny wywodzi siÄ&#x2122; Rewolucja i Kontrrewolucja, ktĂłrej autor sam naĹ&#x203A;wietla gĹ&#x201A;Ăłwne punkty styczne z arcydzieĹ&#x201A;em Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort.37 W przededniu kanonizacji Ludwika Marii Grignon de Monfort, kiedy nuklearny pĹ&#x201A;omieĹ&#x201E; trawiĹ&#x201A; HiroszimÄ&#x2122; i Nagasaki, Plinio CorrĂŞa de Oliveira nawiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A; do tego wydarzenia piszÄ&#x2026;c o rozpowszechnieniu â&#x20AC;&#x17E;Prawdziwego NaboĹźeĹ&#x201E;stwaâ&#x20AC;? w Ĺ&#x203A;wiecie. â&#x20AC;&#x17E;Atomowa bomba katolicyzmu czeka w gotowoĹ&#x203A;ci od dwĂłch stuleci. Kiedy wreszcie wybuchnie, wszyscy pojmÄ&#x2026; peĹ&#x201A;ne znaczenie biblÄłnych sĹ&#x201A;Ăłw: â&#x20AC;&#x17E;non est qui se abscondat a calore ejusâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;nic siÄ&#x2122; nie schroni przed jego Ĺźaremâ&#x20AC;? (Ps , ). Bomba ta nosi sĹ&#x201A;odkie imiÄ&#x2122;, gdyĹź bomby KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a naleĹźÄ&#x2026; do Matki. Ta bomba nazywa siÄ&#x2122; Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny.

Nieco ponad stustronicowa ksiÄ&#x2026;Ĺźeczka. KaĹźde jej sĹ&#x201A;owo, kaĹźda w niej litera to skarb. To ksiÄ&#x2026;Ĺźka nadchodzÄ&#x2026;cych nowych czasĂłw (â&#x20AC;Ś) PowtĂłrzmy: Prawdziwe NaboĹźeĹ&#x201E;stwo jest atomowÄ&#x2026; bombÄ&#x2026; powstaĹ&#x201A;Ä&#x2026; nie po to, by zabÄłaÄ&#x2021;, lecz by prowadziÄ&#x2021; do zmartwych-

P. CorrĂŞa de Oliveira, Grignion de Montfort, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XI .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Grignion de Montfort, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XII .

37 P. CorrĂŞa de Oliveira, Grignion de Montfort, jw.; Idem, Pro Maria ďŹ ant maxima, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , XII ; Idem, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji.

35 36

#%

K !" # XX $% wstania, bombÄ&#x2026; danÄ&#x2026; przez Boga KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi na to nieszczÄ&#x2122;sne stulecie.â&#x20AC;?38 BrazylÄłski myĹ&#x203A;liciel nieustannie podkreĹ&#x203A;laĹ&#x201A; profetyczny charakter myĹ&#x203A;li Ĺ&#x203A;w. Ludwika oraz jej aktualnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w dwudziestym wieku: â&#x20AC;&#x17E;Gdyby ktoĹ&#x203A; poprosiĹ&#x201A; mnie o wskazanie typu apostoĹ&#x201A;a odpowiedniego dla naszych czasĂłw, bez wahania wymieniĹ&#x201A;bym imiÄ&#x2122; misjonarza... ktĂłry zmarĹ&#x201A; lat temu!â&#x20AC;?39 Ĺ&#x161;w. Ludwik de Montfort jest nowoczesny, wciÄ&#x2026;Ĺź nowoczesny, podobnie jak prorok Eliasz byĹ&#x201A;by dziĹ&#x203A; niezwykle nowoczesny w znaczeniu doskonaĹ&#x201A;ego odpowiadania naszym czasom i przystosowania do nich. â&#x20AC;&#x17E;ÂŤPrzystosowanyÂť w sensie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwego uzdolnienia do czynienia dobra. Odpowiedni w sensie posiadania odpowiednich Ĺ&#x203A;rodkĂłw naprawy naszych czasĂłw. I z tychĹźe powodĂłw â&#x20AC;&#x201C; na wskroĹ&#x203A; nowoczesny. Albowiem bycie nowoczesnym nie musi oznaczaÄ&#x2021; upodobnienia do danych czasĂłw. CzÄ&#x2122;sto bywa wrÄ&#x2122;cz odwrotnie.

W przypadku apostoĹ&#x201A;a bycie nowoczesnym to zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; czynienia dobra dla wĹ&#x201A;asnej epokiâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;?40

. PoboĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; maryjna i apostolat kontrrewolucyjny â&#x20AC;&#x17E;Zmaganie Rewolucji z KontrrewolucjÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; pisze Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; to walka, w swej istocie, religÄłnaâ&#x20AC;?.41 Jak kaĹźde zagadnienie religÄłne jest ona nierozerwalnie zwiÄ&#x2026;zana z Ĺ&#x201A;askÄ&#x2026;, od ktĂłrej zaleĹźy kaĹźda odnowa moralna. â&#x20AC;&#x17E;Ĺ aska zaleĹźy od Boga, jednak BĂłg wolnym aktem swej woli ĹźyczyĹ&#x201A; sobie, by rozdawanie Ĺ&#x201A;ask zaleĹźaĹ&#x201A;o od Maryi. Jest ona PowszechnÄ&#x2026; PoĹ&#x203A;redniczkÄ&#x2026;, jest akweduktem Ĺ&#x201A;aski. Dlatego jej pomoc jest niezbÄ&#x2122;dnie potrzebna, by nie byĹ&#x201A;o Rewolucji, albo Ĺźeby zostaĹ&#x201A;a ona pokonana przez KontrrewolucjÄ&#x2122;. (â&#x20AC;Ś) Dlatego naboĹźeĹ&#x201E;stwo do Maryi stanowi warunek sine qua non dla stĹ&#x201A;umienia Rewolucji i zwyciÄ&#x2122;stwa Kontrrewolucji.â&#x20AC;?42 P. CorrĂŞa de Oliveira, Grignon de Montfort, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , X .

P. CorrĂŞa de Oliveira, Doutor, Profeta e ApĂłstolo na crise contemporĂĄnea, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , maj , s. . Zob teĹź Idem, O Reino de Maria, Realização do mundo melhor, Catolicismo nr , lipiec ; Idem, Exsurge Domine! Quare obdormis?, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , sierpieĹ&#x201E; ; zob. teĹź Cunha Alvarenga (JosĂŠ de Azeredo Santos), Servo de Maria, Amigo da Cruz e apĂłstolo da Contra-Revolução, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , kwiecieĹ&#x201E; .

40 P. CorrĂŞa de Oliveira, Doutor, Profeta e ApĂłstolo na crise contemporĂĄnea.

41 P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. - .

38 39

#&

K% K Â&#x201E;< 2 % M !

Zagadnienie wkĹ&#x201A;adu Maryi w apostolat kontrrewolucyjny nie ogranicza siÄ&#x2122; jednakowoĹź do Ĺ&#x201A;aski. Nie naleĹźy zapominaÄ&#x2021; o roli, jakÄ&#x2026; w wybuchu i rozprzestrzenianiu Rewolucji odgrywa szatan. â&#x20AC;&#x17E;Logiczne wnioskowanie wskazuje, iĹź wybuch nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci, tak wielki i powszechny, Ĺźe spowodowaĹ&#x201A; RewolucjÄ&#x2122;, nie mĂłgĹ&#x201A; nastÄ&#x2026;piÄ&#x2021; bez dziaĹ&#x201A;ania nadnaturalnego.â&#x20AC;?43 JednakĹźe, rĂłwnieĹź i ta siĹ&#x201A;a sprawcza Rewolucji zaleĹźna jest od wĹ&#x201A;adzy i mocy Maryi, dla ktĂłrej BĂłg zarezerwowaĹ&#x201A; prawo zmiaĹźdĹźenia gĹ&#x201A;owy szatana.

Stwierdzenie suwerennej wĹ&#x201A;adzy Maryi pociÄ&#x2026;ga za sobÄ&#x2026; ideÄ&#x2122; Jej KrĂłlewskoĹ&#x203A;ci, w czym â&#x20AC;&#x201C; wedle Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; nie naleĹźy upatrywaÄ&#x2021; czysto dekoracyjnego tytuĹ&#x201A;u, lecz â&#x20AC;&#x17E;osobiĹ&#x203A;cie sprawowanÄ&#x2026;, jak najprawdziwszÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122;â&#x20AC;?.44 â&#x20AC;&#x17E;WiarÄ&#x2122; katolikĂłw w krĂłlewski stan Maryi â&#x20AC;&#x201C; pisze znamienity mariolog â&#x20AC;&#x201C; moĹźna uznaÄ&#x2021; za rĂłwnie starÄ&#x2026; jak sam KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;â&#x20AC;?.45 PrawdÄ&#x2122; tÄ&#x2122; zachwycajÄ&#x2026;co streszcza encyklika Ad Caeli Reginam Piusa XII46, ogĹ&#x201A;oszona z okazji ustanowienia liturgicznego Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ta NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny KrĂłlowej na koniec Roku Maryjnego . â&#x20AC;&#x17E;Jezus jest KrĂłlem wszechwiekĂłw z natury i przez ÂŤzawojowanieÂť; przez Niego z Nim i w podlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Jemu krĂłluje Maryja, przez Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122;, przez Boskie pokrewieĹ&#x201E;stwo, przez ÂŤzawojowanieÂť i przez szczegĂłlne wybranie. A Jej KrĂłlestwo jest tak rozlegĹ&#x201A;e, jak KrĂłlestwo Jej Syna, gdyĹź nic nie zostaĹ&#x201A;o wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czone spod Jej panowania.â&#x20AC;?47 42 Ibidem. KwestiÄ&#x2122; powszechnego poĹ&#x203A;rednictwa Maryi, nie uznanego jeszcze oďŹ cjalnie za dogmat, potwierdzajÄ&#x2026; encykliki: Leona XIII Octobri mense (

), Ĺ&#x203A;w. Piusa X Ad diem illum ( ), Piusa XII Mystici Corporis ( ). Zob. J. Collantes SJ, La fede nella Chiesa ca olica, s. - .

43 P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. - .

44 Ibidem, s. .

45 P. G. M. Roschini OSM, Maria Santissima nella storia della salvezza, TipograďŹ a Editrice Pisani, Isola del Liri , t. II, s. . Wedle innego sĹ&#x201A;ynnego mariologa â&#x20AC;&#x17E;panowanie Maryi, choÄ&#x2021; podporzÄ&#x2026;dkowane Chrystusowi, rozciÄ&#x2026;ga siÄ&#x2122; tak szeroko, jak panowanie samego Chrystusa, przed ktĂłrym â&#x20AC;&#x201C; jak uczy Ĺ&#x203A;w. PaweĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; zgina siÄ&#x2122; kaĹźde kolano istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych (Flp , ). Skoro zatem Maryja jest krĂłlowÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiata, jest krĂłlowÄ&#x2026; nieba, ziemi i czyĹ&#x203A;Ä&#x2021;ca, Jej krĂłlewskÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; odczuwajÄ&#x2026; rĂłwnieĹź przebywajÄ&#x2026;cy w czeluĹ&#x203A;ciach Avernuâ&#x20AC;?.

Don Emilio Campana, Maria nel dogma ca olico, Marie i, Torino , s. . Na temat krĂłlewskiego stanu Maryi zob. ThĂŠodore KĂśchler, RoyautĂŠ de Marie, w: Dsp, t. XIII,

, kol.

-

; G. M. Roschini OSM, Maria Santissima, t. II, s. - ; Tommaso M. Bartolomei OSM, GiustiďŹ cazione dei titoli o fondamenti dommatici della RegalitĂ di Maria, â&#x20AC;&#x17E;Ephemerides Mariologicaeâ&#x20AC;?, t. XV, , s. - .

46 Pius XII, Encyklika Ad Caeli Reginam z

X , w: AAS, t. , , s. - .

47 Pius XII, PrzesĹ&#x201A;anie radiowe Bendito seja o Senhor, s.

-

.

#'

K !" # XX $% Nasz Pan â&#x20AC;&#x201C; dowodzi Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; zapragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; uczyniÄ&#x2021; MaryjÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x17E;krĂłlewskim narzÄ&#x2122;dziem swej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?,48 ustanawiajÄ&#x2026;c JÄ&#x2026; KrĂłlowÄ&#x2026; wszechĹ&#x203A;wiata, aby nim rzÄ&#x2026;dziĹ&#x201A;a; aby rzÄ&#x2026;dziĹ&#x201A;a nade wszystko biednym, upadĹ&#x201A;ym i grzesznym rodzajem ludzkim. â&#x20AC;&#x17E;Dlatego teĹź rzÄ&#x2026;dy sprawowane nad wszechĹ&#x203A;wiatem posiadajÄ&#x2026; ustrĂłj prawdziwie maryjny.â&#x20AC;?49 â&#x20AC;&#x17E;Maryja stoi, rzecz jasna, nieskoĹ&#x201E;czenie niĹźej od Boga, ktĂłry jednak w swej hojnoĹ&#x203A;ci zechciaĹ&#x201A; wyposaĹźyÄ&#x2021; JÄ&#x2026; we wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122;. RozdzielajÄ&#x2026;c Ĺ&#x201A;aski w wiÄ&#x2122;kszej lub mniejszej obďŹ toĹ&#x203A;ci, powstrzymujÄ&#x2026;c dziaĹ&#x201A;anie szatana tak lub inaczej, Maryja sprawuje swÄ&#x2026; krĂłlewskÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; w kolei ziemskich wydarzeĹ&#x201E;. W tym sensie czas trwania Rewolucji i zwyciÄ&#x2122;stwo Kontrrewolucji od Niej zaleĹźÄ&#x2026;.â&#x20AC;?50

. KrĂłlestwo Maryi w wizji Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort â&#x20AC;&#x17E;Przez NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszÄ&#x2026; MaryjÄ&#x2122; PannÄ&#x2122; przyszedĹ&#x201A; na Ĺ&#x203A;wiat Jezus Chrystus i przez niÄ&#x2026; teĹź chce On w Ĺ&#x203A;wiecie panowaÄ&#x2021;.â&#x20AC;?51 PoczÄ&#x2026;tkowe sĹ&#x201A;owa Traktatu wspaniale streszczajÄ&#x2026; caĹ&#x201A;e jego przesĹ&#x201A;anie. JakÄ&#x2026;kolwiek dwuznacznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; doskonale natychmiast likwiduje rozróşnienie natur i rĂłl NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny i Jezusa Chrystusa: Maryja jest Ĺ&#x203A;rodkiem, Jezus Chrystus â&#x20AC;&#x201C; jedynym celem. Co wiÄ&#x2122;cej, autor ustala zwiÄ&#x2026;zek pomiÄ&#x2122;dzy dwoma róşnymi, lecz blisko zwiÄ&#x2026;zanymi wydarzeniami: pierwsze to Wcielenie SĹ&#x201A;owa na Ĺ&#x203A;wiecie i Jego Narodzenie, drugie, otoczone tajemnicÄ&#x2026;, bo jeszcze nie ziszczone, to KrĂłlestwo Boga â&#x20AC;&#x201C; Jezusa Chrystusa na ziemi. Jest to historyczne krĂłlestwo, ktĂłre â&#x20AC;&#x201C; jak wyraĹşnie wynika z Traktatu â&#x20AC;&#x201C; naleĹźy rozumieÄ&#x2021; nie jako paruzjÄ&#x2122;, lecz jako triumf Mistycznego CiaĹ&#x201A;a, tj. KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. BÄ&#x2122;dzie ono wynikiem cudĂłw sprawionych przez ponowny â&#x20AC;&#x201C; po Wcieleniu â&#x20AC;&#x201C; zwiÄ&#x2026;zek Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego z MaryjÄ&#x2026; DziewicÄ&#x2026;.52 KrĂłlestwo to okreĹ&#x203A;la Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty mianem KrĂłlestwa Maryi.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. .

49 Ibidem.

50 Ibidem.

51 Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie, s. .

52 â&#x20AC;&#x17E;ZwiÄ&#x2026;zek miÄ&#x2122;dzy NiepokalanÄ&#x2026; i Duchem Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tym jest tak niewyobraĹźalny i doskonaĹ&#x201A;y, â&#x20AC;&#x201C; pisze Ĺ&#x203A;w. Maksymilian Maria Kolbe â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe Duch Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty dziaĹ&#x201A;a wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie poprzez NiepokalnÄ&#x2026;, swojÄ&#x2026; OblubienicÄ&#x2122;. W konsekwencji Ona jest PoĹ&#x203A;redniczkÄ&#x2026; wszelkich Ĺ&#x201A;ask pochodzÄ&#x2026;cych od Ducha Ĺ&#x161;wietegoâ&#x20AC;? (list do brata Salezego MikoĹ&#x201A;ajczyka z lipca r.). Polski Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty posuwa siÄ&#x2122; do stwierdzenia, iĹź Niepokalana â&#x20AC;&#x17E;jest w pewnym sensie wcieleniem Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tegoâ&#x20AC;?. Zob. H. M. Manteau-Bonamy OP, Lo Spirito Santo e lâ&#x20AC;&#x2122;Immacolata, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, LEMI, Roma , s. .

48

$(

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! â&#x20AC;&#x17E;KrĂłlowanie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe przede wszystkim Bogu Ojcu trwaĹ&#x201A;o do Potopu â&#x20AC;&#x201C; pisze Ĺ&#x203A;w. Ludwik de Montfort w Modlitwie za misjonarzy â&#x20AC;&#x201C; i zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w strugach wody. KrĂłlowanie Jezusa Chrystusa zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w strugach krwi, ale Twoje krĂłlowanie, Duchu Ojca i Syna, jeszcze siÄ&#x2122; nie dobiegĹ&#x201A;o koĹ&#x201E;ca, ktĂłry przyjdzie w strugach ognia, miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i sprawiedliwoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?53 Ĺ&#x161;w. Ludwik de Montfort â&#x20AC;&#x201C; prorok ogĹ&#x201A;aszajÄ&#x2026;cy nadejĹ&#x203A;cie KrĂłlestwa Maryi â&#x20AC;&#x201C; prosi Pana o potop ognia czystej miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, ktĂłry oczyĹ&#x203A;ci ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i pĹ&#x201A;onÄ&#x2026;Ä&#x2021; bÄ&#x2122;dzie â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x201A;agodnie, lecz z mocÄ&#x2026;, tak iĹź porwie i nawrĂłci wszystkie narody, w tym muzuĹ&#x201A;manĂłw, baĹ&#x201A;wochwalcĂłw, a nawet ĹźydĂłwâ&#x20AC;?.54 Kiedy nadejdzie Ăłw szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;liwy czas, â&#x20AC;&#x17E;gdy boska Maryja ustanowiona zostanie PaniÄ&#x2026; i WĹ&#x201A;adczyniÄ&#x2026; serc, by je caĹ&#x201A;kowicie poddaÄ&#x2021; wĹ&#x201A;adzy swego wielkiego i jedynego Jezusa? (â&#x20AC;Ś) Czasy te nastanÄ&#x2026; dopiero wĂłwczas, gdy zostanie poznane i praktykowane naboĹźeĹ&#x201E;stwo, ktĂłre oto gĹ&#x201A;oszÄ&#x2122;: Ut adveniat regnum tuum, adveniat regnum Mariae: Aby przyszĹ&#x201A;o krĂłlestwo Twoje, Panie, niech przyjdzie krĂłlestwo Maryiâ&#x20AC;?.55 Ĺ&#x161;w. Ludwik de Montfort utrzymuje, iĹź KrĂłlestwo Maryi bÄ&#x2122;dzie czasem nieznanego w dziejach rozkwitu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Stwierdza nawet, Ĺźe aby taki okres zaistniaĹ&#x201A;, â&#x20AC;&#x17E;NajwyĹźszy wraz z MatkÄ&#x2026; swojÄ&#x2026; muszÄ&#x2026; stworzyÄ&#x2021; sobie wielkich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, ktĂłrzy Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; przewyĹźszÄ&#x2026; innych Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych, jak cedry Libanu przewyĹźszajÄ&#x2026; karĹ&#x201A;owate krzewy.â&#x20AC;?56 Sposobem praktycznej realizacji tego szczegĂłlnego zwiÄ&#x2026;zku Maryi z duszami jej apostoĹ&#x201A;Ăłw bÄ&#x2122;dzie â&#x20AC;&#x17E;Prawdziwe NaboĹźeĹ&#x201E;stwoâ&#x20AC;?, ktĂłrego tajemnicÄ&#x2122; odsĹ&#x201A;ania i wyjaĹ&#x203A;nia Ĺ&#x203A;w. Ludwik w swym Traktacie.

KrĂłlewski stan Maryi musi najpierw zaistnieÄ&#x2021; we wnÄ&#x2122;trzu dusz; stamtÄ&#x2026;d dopiero oĹ&#x203A;wiecaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie religÄłne i Ĺ&#x203A;wieckie Ĺźycie caĹ&#x201A;ego ludu. â&#x20AC;&#x17E;KrĂłlestwo Maryi â&#x20AC;&#x201C; konkluduje Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; bÄ&#x2122;dzie czasem, w ktĂłrym zwiÄ&#x2026;zek dusz z MatkÄ&#x2026; BoĹźÄ&#x2026; osiÄ&#x2026;gnie bezprecedensowe (za wyjÄ&#x2026;tkiem, oczywiĹ&#x203A;cie, przypadkĂłw indywidualnych) natÄ&#x2122;Ĺźenie w dziejach ludzkoĹ&#x203A;ci. JakÄ&#x2026; formÄ&#x2122; Ăłw, z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; Ĺ&#x161;w. L. M. Grignion de Montfort, Modlitwa za misjonarzy, .

Ibidem, .

55 Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie, s. .

56 Ibidem, s. . Na temat â&#x20AC;&#x17E;apostoĹ&#x201A;Ăłw ostatnich dniâ&#x20AC;? zob. A. Lhoneau, La Vierge Marie et les apĂ´tres des des derniers temps dâ&#x20AC;&#x2122;après le B. Louis-Marie de Montfort, Mame, Tours

; H. Frehen, Le second avènement de Jesus-Christ et la ÂŤmethodeÂť de saint Louis-Marie de Montfort, â&#x20AC;&#x17E;Documentation Montfortaineâ&#x20AC;?, t. , , nr ; Stefano De Fiores SMM, La ÂŤmissioneÂť nellâ&#x20AC;&#x2122;itinerario spirituale e apostolico di S. Luigi Maria di Montfort, w: La missione montfortana ieri ed oggi, materiaĹ&#x201A;y z II MiÄ&#x2122;dzynarodowej Konwencji MontfortaĹ&#x201E;skiej (

), Centro Intermonfortano di Documentazione, Roma

.

53

54

$

K !" # XX $% najdoskonalszy, zwiÄ&#x2026;zek przyjmie? Nie znam doskonalszego Ĺ&#x203A;rodka osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia i wyraĹźenia takiego zwiÄ&#x2026;zku, niĹź Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;te niewolnictwo Maryi, ktĂłrego uczy Ĺ&#x203A;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort w Traktacie o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny.â&#x20AC;?57

. Servitudo ex caritate: posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwo drogÄ&#x2026; do wolnoĹ&#x203A;ci PoĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie siÄ&#x2122; Maryi w rozmaitych formach stanowi zasadniczy element charyzmatu nie tylko ksiÄ&#x2122;Ĺźy monfortian, ale rĂłwnieĹź marianistĂłw, klaretynĂłw i innych zgromadzeĹ&#x201E; duchownych.58 WystÄ&#x2122;puje rĂłwnieĹź w licznych stowarzyszeniach, jak: Legion Maryi, Rycerstwo Niepokalanej, Ĺ&#x161;wiatowy Apostolat Fatimski, Stowarzyszenie Maryi KrĂłlowej Serc, a takĹźe w sodalicjach mariaĹ&#x201E;skich. â&#x20AC;&#x17E;Wraz z wyborem Jana PawĹ&#x201A;a II na StolicÄ&#x2122; PiotrowÄ&#x2026; i ponawianymi przezeĹ&#x201E; aktami poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia poszczegĂłlnych KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;Ăłw i narodĂłw, KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a Powszechnego i caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata (

,

,

) â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa monfortianin, ojciec Stefano De Fiores â&#x20AC;&#x201C; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie/ zawierzenie Maryi staĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; tematem teologicznym bez granic.â&#x20AC;?59 PoĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie Maryi â&#x20AC;&#x201C; choÄ&#x2021; od najdawniejszych czasĂłw obecne w tradycji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; jest jednak czÄ&#x2122;sto przedmiotem najróşniejszych nieporozumieĹ&#x201E;. Przeciwko tego rodzaju poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ceniu sprzymierzajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; dwa rodzaje krytyki: pierwszy dotyczy samego podmiotu, tj. NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy, ktĂłrej jakoby oddaje siÄ&#x2122; nienaleĹźnÄ&#x2026; formÄ&#x2122; czci â&#x20AC;&#x201C; latria; 60 drugi odnosi siÄ&#x2122; do metody, pojmowanej zgodnie z wizjÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;w.

Ludwika de Montfort jako â&#x20AC;&#x17E;niewolnictwoâ&#x20AC;? Maryi.

Pierwszy zarzut odpiera sam Ĺ&#x203A;w. Ludwik: poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci musi kierowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; ku Chrystusowi, ktĂłry â&#x20AC;&#x17E;winien byÄ&#x2021; ostatecznym 57 P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. .

58 Na temat zwiÄ&#x2026;zku poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort i Ĺ&#x203A;w. Maksymiliana Kolbe Matce BoĹźej zob. Antonio M. Di Monda OFMConv., La consacrazione a Maria, Milizia dellâ&#x20AC;&#x2122;Immacolata, Napoli

.

59 Stefano De Fiores SMM, Maria nella teologia contemporanea, Centro â&#x20AC;&#x17E;Madre della Chiesaâ&#x20AC;?, Roma

, s.

- . Zob. teĹź A. Rivera, BoletĂ­n bibliogrĂĄďŹ co de la consagraciĂłn a la Virgen, â&#x20AC;&#x17E;Ephemerides Mariologicaeâ&#x20AC;?, t. ,

, s.

- .

60 â&#x20AC;&#x17E;PoĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie w prawdziwym tego sĹ&#x201A;owa znaczeniu â&#x20AC;&#x201C; protestuje np. progresywistyczny teolog Juan Alfaro â&#x20AC;&#x201C; skierowane moĹźe byÄ&#x2021; jedynie do Osoby Boskiej, poniewaĹź poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie stanowi akt latrii, ktĂłrej ostatecznym celem moĹźe byÄ&#x2021; tylko BĂłgâ&#x20AC;?, J. Alfaro, Il cristocentrismo della consacrazione a Maria nella congregazione mariana, Stella Matutina, Roma , s. .

$

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! celem wszystkich naszych naboĹźeĹ&#x201E;stw, inaczej bowiem byĹ&#x201A;yby one bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dne i zĹ&#x201A;udneâ&#x20AC;?.61 To oczywiste â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;nia â&#x20AC;&#x201C; iĹź poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie Maryi nie moĹźe mieÄ&#x2021; innego celu niĹź Chrystus. â&#x20AC;&#x17E;JeĹ&#x203A;li wiÄ&#x2122;c ugruntowujemy mocne naboĹźeĹ&#x201E;stwo do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy, czynimy to li tylko w celu doskonaĹ&#x201A;ego ugruntowania naboĹźeĹ&#x201E;stwa naszego do Chrystusa.â&#x20AC;?62 Jest to zatem kwestia nie latrii, lecz hiperdulii â&#x20AC;&#x201C; uprawnionego rodzaju kultu. â&#x20AC;&#x17E;Teologia uczy, iĹź Maryi powinniĹ&#x203A;my oddawaÄ&#x2021; czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; nie ograniczajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; do dulii, przysĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;cej Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym, lecz czeĹ&#x203A;Ä&#x2021; na poziomie hiperdulii, stojÄ&#x2026;cej w hierarchii zaraz po latrii, zarezerwowanej dla Boga i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej Natury Ludzkiej naszego Zbawiciela.â&#x20AC;?63 NowoczesnÄ&#x2026; wraĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; o wiele bardziej jednak razi druga kwestia, dotyczÄ&#x2026;ca pojÄ&#x2122;cia â&#x20AC;&#x17E;niewolnictwaâ&#x20AC;?.64 WyraĹźa ona bowiem relacje zaleĹźnoĹ&#x203A;ci i poddania przeciwne idei â&#x20AC;&#x17E;wyzwoleniaâ&#x20AC;? i samostanowienia â&#x20AC;&#x201C; leitmotivu mentalnoĹ&#x203A;ci progresywistycznej.65 CzĹ&#x201A;owiekowi nowoczesnemu nie mieĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122; w gĹ&#x201A;owie, Ĺźe ktokolwiek mĂłgĹ&#x201A;by chcieÄ&#x2021; odnaleĹşÄ&#x2021; swÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od drugiego czĹ&#x201A;owieka. â&#x20AC;&#x17E;Nikt juĹź wiÄ&#x2122;cej nie Ĺźyczy sobie byÄ&#x2021; niewolnikiem, nawet niewolnikiem miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?66 â&#x20AC;&#x201C; protestuje znany teolog progresywistyczny.

A jednak Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ci i papieĹźe od wieku dziewiÄ&#x2026;tego aĹź do czasĂłw obecnych przybierali w oďŹ cjalnych wystÄ&#x2026;pieniach tytuĹ&#x201A; servus servorum Dei,67 za zaszczyt poczytujÄ&#x2026;c sobie poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie siÄ&#x2122; na ksztaĹ&#x201A;t niewolnikĂłw Jezusowi Chrystusowi, NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy i bliĹşniemu swemu.68 â&#x20AC;&#x17E;Pan uczyniĹ&#x201A; mnie niewolnikiem ludu Hipponyâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; pisze Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie, s. .

Ibidem, s. .

63 R. Garrigou-Lagrange OP, Vita spirituale, s. .

64 Nauczanie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a na temat niewolnictwa wyraĹźajÄ&#x2026; sĹ&#x201A;owa Ĺ&#x203A;w. PawĹ&#x201A;a: â&#x20AC;&#x17E;Nie ma juĹź Ĺźyda ani poganina, nie ma juĹź niewolnika ani czĹ&#x201A;owieka wolnego, nie ma juĹź mÄ&#x2122;Ĺźczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteĹ&#x203A;cie jednym w Chrystusie Jezusieâ&#x20AC;? (Ga , ). â&#x20AC;&#x17E;Dom kaĹźdego czĹ&#x201A;owieka â&#x20AC;&#x201C; dodaje Ĺ&#x203A;w. Jan Chryzostom w Epistula ad Ephesios â&#x20AC;&#x201C; jest paĹ&#x201E;stwem, w ktĂłrym istnieje hierarchia: mÄ&#x2026;Ĺź posiada wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; nad ĹźonÄ&#x2026;, Ĺźona nad niewolnikami, niewolnicy nad swymi Ĺźonami, a mÄ&#x2122;ĹźczyĹşni i kobiety nad swymi dzieÄ&#x2021;miâ&#x20AC;?, cyt za: Paul Allard, Les esclaves chrĂŠtiens depuis les premiers temps de lâ&#x20AC;&#x2122;Eglise jusquâ&#x20AC;&#x2122;Ă la ďŹ n de la domination romaine en Occident, Didier et C., Paris

, s. .

65 Na temat niewolnictwa i moralnoĹ&#x203A;ci chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej zob. Pietro Palazzini, hasĹ&#x201A;o SchiavitĂš, w: EC, t. XI ( ), kol. ; Viktor Cathrein SJ, FilosoďŹ a morale, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie Libreria Editrice Fiorentina, Firenze , t. II, s. - .

66 Edward H. Schillebeeckx, Maria madre della Redenzione, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Edizioni Paoline, Catania , s. .

67 A. Pietro Frutaz, Servus Servorum Dei, w: EC, t. XI ( ), kol. - . Ĺ&#x161;w. Grzegorz Wielki byĹ&#x201A; pierwszym papieĹźem, ktĂłry nagminnie uĹźywaĹ&#x201A; tego tytuĹ&#x201A;u. Zob. PaweĹ&#x201A; Diakon, Vita S. Gregorii, w: PL, t. , s. .

68 Ĺ&#x161;w. L. M. Grignion de Montfort, Traktat o prawdziwym naboĹźeĹ&#x201E;stwie, s.

, a takĹźe O naĹ&#x203A;ladowaniu Chrystusa, ks. III, rozdz. X. 61

62

$!

K !" # XX $% Ĺ&#x203A;w. Augustyn,69 a Ĺ&#x203A;w. Jan Chryzostom stwierdza: â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli Ten, ktĂłry jest obrazem Boga, poniĹźyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; przybrawszy postaÄ&#x2021; niewolnika, by zbawiÄ&#x2021; niewolnikĂłw, czyĹź moĹźna siÄ&#x2122; dziwiÄ&#x2021;, Ĺźe ja, ktĂłry jestem niczym ponad niewolnika, czyniÄ&#x2122; siÄ&#x2122; niewolnikiem moich braci w niewolnictwie?â&#x20AC;?70 Plinio CorrĂŞa de Oliveira przedstawiajÄ&#x2026;c ten problem w serii artykuĹ&#x201A;Ăłw opublikowanych na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;Folha de SĂŁo Pauloâ&#x20AC;?, z charakterystycznÄ&#x2026; dla siebie klarownoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; przywrĂłciĹ&#x201A; pojÄ&#x2122;ciom â&#x20AC;&#x17E;niewolnictwoâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;? ich prawdziwe znaczenie:71 â&#x20AC;&#x17E;CzĹ&#x201A;owieka wypeĹ&#x201A;niajÄ&#x2026;cego swe obowiÄ&#x2026;zki zwykĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; okreĹ&#x203A;laÄ&#x2021; mianem ÂŤniewolnika obowiÄ&#x2026;zkuÂť. Tymczasem czĹ&#x201A;owiek taki stoi u szczytu wolnoĹ&#x203A;ci. Oto aktem w peĹ&#x201A;ni osobistym poznaĹ&#x201A; drogi, ktĂłrymi iĹ&#x203A;Ä&#x2021; naleĹźy, po mÄ&#x2122;sku zdecydowaĹ&#x201A; nimi pĂłjĹ&#x203A;Ä&#x2021;, odparĹ&#x201A; szturm nieuporzÄ&#x2026;dkowanych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;cych go zaĹ&#x203A;lepiÄ&#x2021;, zmiÄ&#x2122;kczyÄ&#x2021; jego postanowienie i zatarasowaÄ&#x2021; drogÄ&#x2122;, ktĂłrÄ&#x2026; w sposĂłb wolny wybraĹ&#x201A;. Taki czĹ&#x201A;owiek â&#x20AC;&#x201C; ktĂłry, odniĂłsĹ&#x201A;szy to najwiÄ&#x2122;ksze zwyciÄ&#x2122;stwo, podÄ&#x2026;Ĺźa twardym krokiem prawidĹ&#x201A;owÄ&#x2026; drogÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; jest wolny. ÂŤNiewolnikiemÂť â&#x20AC;&#x201C; przeciwnie â&#x20AC;&#x201C; jest ten, kto pozwala, by nieuporzÄ&#x2026;dkowane namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci skĹ&#x201A;aniaĹ&#x201A;y go ku temu, czego ani rozsÄ&#x2026;dek nie aprobuje, ani wola nie wybiera. Owych naprawdÄ&#x2122; przegranych nazywa siÄ&#x2122; ÂŤniewolnikami grzechuÂť. Poprzez niewolÄ&#x2122; grzechu ÂŤwyzwoliliÂť siÄ&#x2122; oni spod zdrowego zwierzchnictwa rozumu. (â&#x20AC;Ś) PowyĹźszy sposĂłb rozumowania byĹ&#x201A; niegdyĹ&#x203A; powszechny â&#x20AC;&#x201C; dziĹ&#x203A; niestety wszystko siÄ&#x2122; odwrĂłciĹ&#x201A;o. Za wzĂłr czĹ&#x201A;owieka ÂŤwolnegoÂť przyjmuje siÄ&#x2122; bezdomnego hippisa, wĹ&#x201A;ĂłczÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; bez celu z kwiatkiem w dĹ&#x201A;oni, albo teĹź hippisa z bombÄ&#x2026; w dĹ&#x201A;oni siejÄ&#x2026;cego terror. W przeciwieĹ&#x201E;stwie do nich, osobÄ&#x2122; posĹ&#x201A;usznÄ&#x2026; prawom Boskim i ludzkim uznaje siÄ&#x2122; za skrÄ&#x2122;powanÄ&#x2026; czy pozbawionÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;ci.

P. Allard, Les esclaves chrĂŠtiens, s. . Ĺ&#x161;w. Jan Chryzostom, De mutatione nominum, Homilia II, , , cyt. za P. Allard, Les esclaves chrĂŠtiens, s. - . W opinii ojca Garrigou-Lagrangeâ&#x20AC;&#x2122;a â&#x20AC;&#x17E;choÄ&#x2021; istniejÄ&#x2026; niewolnicy ludzkiego powaĹźania, niewolnicy ambicji, pieniÄ&#x2122;dzy i innych skandalicznych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci, na szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie istniejÄ&#x2026; teĹź niewolnicy zĹ&#x201A;oĹźonych obietnic, niewolnicy sumienia i obowiÄ&#x2026;zku. Druga ze wspomnianych grup dostarcza przykĹ&#x201A;adu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tego niewolnictwa. Mamy tu do czynienia z ĹźywÄ&#x2026; metaforÄ&#x2026;, stanowiÄ&#x2026;cÄ&#x2026; przeciwieĹ&#x201E;stwo niewolnictwu grzechuâ&#x20AC;?. O. R. Garrigou-Lagrange OP, La Mère du Sauveur et notre vie intĂŠrieure, Editions du Cerf, Paris , apendix IV. 71 MyĹ&#x203A;l Plinia CorrĂŞi de Oliveira odzwierciedla tu nauczanie Leona XIII zawarte w encyklice Libertas z czerwca

r. (w: Encykliki Leona XIII, WSP, SĹ&#x201A;upsk , t. I, s.

) i antycypuje nauczanie Jana PawĹ&#x201A;a II zawarte w encyklice Veritatis Splendor z sierpnia r.

69 70

$"

K% K Â&#x201E;< 2 % M !

W obecnej rzeczywistoĹ&#x203A;ci ÂŤwolnyÂť jest czĹ&#x201A;owiek, ktĂłrego prawo upowaĹźnia do kupowania jakich chce narkotykĂłw, do uĹźywania ich jak tylko sobie Ĺźyczy i wreszcie do... popadniÄ&#x2122;cia w ich niewolÄ&#x2122;. Prawo zaĹ&#x203A;, ktĂłre zabrania czĹ&#x201A;owiekowi zostaÄ&#x2021; niewolnikiem narkotykĂłw, odbiera siÄ&#x2122; jako tyraĹ&#x201E;skie, prowadzÄ&#x2026;ce do zniewolenia.

I znowu, w tej skrzywionej perspektywie odwrĂłconych wartoĹ&#x203A;ci za objaw zniewolenia uchodzi zakonny Ĺ&#x203A;lub, przez ktĂłry â&#x20AC;&#x201C; w peĹ&#x201A;ni Ĺ&#x203A;wiadomie i w sposĂłb wolny â&#x20AC;&#x201C; mnich poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ca siebie, bez moĹźliwoĹ&#x203A;ci odwrotu, peĹ&#x201A;nej samozaparcia sĹ&#x201A;uĹźbie najwyĹźszym ideaĹ&#x201A;om chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa. By broniÄ&#x2021; swej decyzji przed tyraniÄ&#x2026; wĹ&#x201A;asnej sĹ&#x201A;aboĹ&#x203A;ci, mnich podporzÄ&#x2026;dkowuje siÄ&#x2122; wĹ&#x201A;adzy czujnych zwierzchnikĂłw. Kto w ten sposĂłb zwiÄ&#x2026;zuje siÄ&#x2122;, aby siÄ&#x2122; uwolniÄ&#x2021; od zĹ&#x201A;ych namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci, najpewniej dziĹ&#x203A; okreĹ&#x203A;lony zostanie mianem tchĂłrzliwego niewolnika. Tak jakby zwierzchnik nakĹ&#x201A;adaĹ&#x201A; naĹ&#x201E; jarzmo ograniczajÄ&#x2026;ce jego wolÄ&#x2122;, gdy tymczasem â&#x20AC;&#x201C; wrÄ&#x2122;cz przeciwnie â&#x20AC;&#x201C; zwierzchnik sĹ&#x201A;uĹźy przewodnictwem wzniosĹ&#x201A;ym duszom, ktĂłre nie poddajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; groĹşnemu lÄ&#x2122;kowi wysokoĹ&#x203A;ci, wspinajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w wolnoĹ&#x203A;ci i odwaĹźnie ku szczytowi drabiny najwyĹźszych wartoĹ&#x203A;ci.

Tak wiÄ&#x2122;c za wolnego uchodzi ten, kto z zaÄ&#x2021;mionym umysĹ&#x201A;em i zĹ&#x201A;amanÄ&#x2026; wolÄ&#x2026;, kierowany przez oszalaĹ&#x201A;e zmysĹ&#x201A;y, rozpustnie zsuwa siÄ&#x2122; po pochyĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci zĹ&#x201A;ych nawykĂłw, za niewolnika zaĹ&#x203A; â&#x20AC;&#x201C; ten, kto skĹ&#x201A;ania siÄ&#x2122; przed rozumem, przezwyciÄ&#x2122;Ĺźa namiÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci siĹ&#x201A;Ä&#x2026; woli i, posĹ&#x201A;uszny prawom Boskim i ludzkim, kieruje siÄ&#x2122; w praktyce Ĺ&#x201A;adem.

Nade wszystko jednak w takiej bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnej wizji ÂŤniewolnikiemÂť jest osoba, ktĂłra w celu zapewnienia sobie peĹ&#x201A;niejszej wolnoĹ&#x203A;ci, w nieskrÄ&#x2122;powany sposĂłb wybiera podporzÄ&#x2026;dkowanie wĹ&#x201A;adzom mogÄ&#x2026;cym niÄ&#x2026; pokierowaÄ&#x2021; ku zamierzonemu przez niÄ&#x2026; celowi.

Oto do tego prowadzi przesiÄ&#x2026;kniÄ&#x2122;ta freudyzmem opinia dzisiejszych czasĂłw!â&#x20AC;?72 W jakim sensie moĹźemy Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; z niewolnictwem, ktĂłre â&#x20AC;&#x201C; pojmowane w kategoriach narzucania woli innym â&#x20AC;&#x201C; wydaje siÄ&#x2122; dalece jej przeczyÄ&#x2021;? â&#x20AC;&#x17E;W dobrej ďŹ lozoďŹ i â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;nia znĂłw Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; ÂŤmiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;Âť jest aktem, przez ktĂłry wola w sposĂłb nieskrÄ&#x2122;powany czegoĹ&#x203A; pragnie. StÄ&#x2026;d nawet w potocznym jÄ&#x2122;zyku ÂŤchcieÄ&#x2021;Âť 72

P. CorrĂŞa de Oliveira, Oberceder para ser livre, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, IX

.

$#

K !" # XX $% i «kochać» są słowami, których można użyć w jednakowym sensie. «Niewolnictwo miłości» oznacza szlachetną kulminację aktu, przez który ktoś w sposób nieskrępowany oddaje się jakiemuś ideałowi czy sprawie. Albo wiąże się z drugą osobą.

Uświęcona miłość i obowiązki stanu małżeńskiego mają w sobie coś, co wiąże, łączy i uszlachetnia. Po hiszpańsku kajdanki nazywają się esposas, czyli «małżonki». Taka przenośnia wywołuje uśmiech, choć zwolenników rozwodów może przyprawić o dreszcz. W istocie nawiązuje ona do nierozerwalności. Po portugalsku i włosku o małżeństwie mówi się «więzy». Mocniej od małżeństwa wiąże stan kapłański. A stan zakonny, w pewnym sensie, jeszcze mocniej. Im wyższy stan swobodnie wybieramy, tym nie tylko więzy są mocniejsze, ale i wolność prawdziwsza.”73 Plinio Corrêa de Oliveira przypomina cudowny radykalizm poświęcenia św. Ludwika Marii Grignion de Montfort. Podlegają mu nie tylko materialne dobra człowieka, ale też zasługi jego dobrych uczynków i modlitw, jego życie, jego ciało i dusza. Poświęcenie to nie ma granic, gdyż niewolnik z definicji nie posiada nic własnego, cały należy do swego pana. W zamian Maryja uzyskuje dla swego „niewolnika miłości” specjalne łaski Boże, które oświecają jego inteligencję i wzmacniają jego wolę. „W zamian za to poświęcenie, Matka Boża w cudowny sposób działa w najgłębszych zakątkach jestestwa swego niewolnika, tworząc z nim niezrównaną jedność.

Owoce owej jedności zostaną dostrzeżone w osobach Apostołów Ostatnich Dni, których profil moralny płomiennymi słowy szkicuje święty w swej słynnej Modlitwie za Misjonarzy. Używa w tym celu języka iście apokaliptycznego, w którym zdaje się ożywać

P. Corrêa de Oliveira, ibidem. „Wzywając wszystkich ludzi ku szczytom wolności w «niewolnictwie miłości», św. Ludwik de Montfort czyni to z niezwykłą roztropnością, pozostawiając szerokie pole dla ważnych niuansów. Jego «niewolnictwo miłości», pełne szczególnego znaczenia dla ludzi związanych ślubami zakonnymi, może również stać się udziałem duchowieństwa diecezjalnego oraz laikatu. W istocie, odwrotnie niż ma to miejsce w przypadku ślubów zakonnych, wiążących bądź przez jakiś okres czasu, bądź dożywotnio, «niewolnik miłości» w każdej chwili może porzucić ten wzniosły stan nie popełniając ipso facto grzechu. Co więcej, podczas gdy osoba zakonna grzeszy nieposłuszeństwem według reguły, «niewolnik miłości» nie popełnia grzechu z powodu prostego faktu zaprzeczenia w jakiś sposób absolutnej hojności złożonego daru. Tak więc osoba świecka trwa w swym niewolniczym stanie za sprawą aktu wolnej woli, otwarcie lub skrycie powtarzanego codziennie lub – jeszcze lepiej – co chwilę” (ibidem).

73

$$

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! caĹ&#x201A;y ogieĹ&#x201E; Jana Chrzciciela, caĹ&#x201A;a moc kaznodziejska Jana Ewangelisty i caĹ&#x201A;a gorliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; PawĹ&#x201A;a z Tarsu.

OpisujÄ&#x2026;c nadzwyczajnych ludzi walczÄ&#x2026;cych z szatanem o KrĂłlestwo Maryi, zmagajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; z nim samym oraz ze Ĺ&#x203A;wiatem i ciaĹ&#x201A;em, Ĺ&#x203A;w. Ludwik przedstawia ich jako wspaniaĹ&#x201A;e wzory, ktĂłre ku doskonaĹ&#x201A;emu niewolnictwu wobec NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy pociÄ&#x2026;gajÄ&#x2026; wszystkich walczÄ&#x2026;cych w szeregach Kontrrewolucji w obecnych, ciemnych czasach.â&#x20AC;?74

. Owoce zawierzenia: Nowe Ĺ&#x161;redniowiecze?

W jakim sensie i w jaki sposĂłb cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska jest owocem poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia Maryi? Z samej deďŹ nicji poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie oznacza podporzÄ&#x2026;dkowanie czĹ&#x201A;owieka i spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa Bogu.75 Termin â&#x20AC;&#x17E;KrĂłlestwo Maryiâ&#x20AC;? wyraĹźa ideaĹ&#x201A; sakralizacji porzÄ&#x2026;dku doczesnego przez poĹ&#x203A;rednictwo Maryi i jest niczym innym jak cywilizacjÄ&#x2026; chrzeĹ&#x203A;cijaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, zawsze wskazywanÄ&#x2026; przez papieĹźy jako cel do osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia.

W tym sensie cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska podporzÄ&#x2026;dkowana caĹ&#x201A;kowicie Bogu i uznajÄ&#x2026;ca najwyĹźszÄ&#x2026; wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122; krĂłlewskÄ&#x2026; Jezusa Chrystusa i Maryi jest â&#x20AC;&#x17E;sakralnaâ&#x20AC;? i hierarchiczna.

KrĂłlestwo Maryi bÄ&#x2122;dzie cywilizacjÄ&#x2026; sakralnÄ&#x2026;, poniewaĹź fundamentem jej Ĺ&#x201A;adu jest BĂłg. Prawo kierujÄ&#x2026;ce relacjami z Bogiem, jak rĂłwnieĹź stosunkami miÄ&#x2122;dzyludzkimi bÄ&#x2122;dzie prawem zaleĹźnoĹ&#x203A;ci, ktĂłre znajduje swĂłj szczytowy wyraz w â&#x20AC;&#x17E;niewolnictwie miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;? do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Panienki.

Ludzki aspekt niewolnictwa Maryi wykazuje analogie ze Ĺ&#x203A;redniowiecznymi stosunkami feudalnymi, odzwierciedlajÄ&#x2026;cymi chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026; ideÄ&#x2122; zaleĹźnoĹ&#x203A;ci; stosunkami nie ograniczajÄ&#x2026;cymi, lecz raczej zwiÄ&#x2122;kszajÄ&#x2026;cymi wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i odpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poddanych.

SpoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; feudalna byĹ&#x201A;a spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ludzi wolnych, opartÄ&#x2026; na dwustronnej relacji wzajemnej lojalnoĹ&#x203A;ci.76 Niewolnictwo jest bez wÄ&#x2026;tpienia niemoralne, jeĹźeli zakĹ&#x201A;ada zupeĹ&#x201A;ne podporzÄ&#x2026;dkowanie P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. - .

75 Ĺ&#x161;w. Augustyn, De Civitate Dei, ks. X, rozdz. ; zob. S. de Fiores SMM, hasĹ&#x201A;o Consacrare, w: Nuovo Dizionario di Mariologia, wyd. S. de Fiores e Salvatore Meo, Paolina, Milano

, s. - oraz J. de Finance ConsĂŠcration.

76 Zob. François-Louis Ganshof, Quâ&#x20AC;&#x2122;est-ce que la fĂŠodalitĂŠ, Tallandier, Paris

; Robert Boutruche, Seigneurie et fĂŠodalitĂŠ, Aubier, Paris

( ), Joseph Calme e, La sociĂŠtĂŠ feudale, wyd. , Colin, Paris , Marc Bloch, SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo feudalne, przeĹ&#x201A;. Eligia BÄ&#x2026;kowska, PIW, Warszawa .

74

$%

K !" # XX $% jednego czĹ&#x201A;owieka drugiemu, przy odebraniu mu naturalnych, niezbywalnych praw. ZaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; od drugiego czĹ&#x201A;owieka nie jest niemoralna, jeĹźeli prawa te zostajÄ&#x2026; uznane i jeĹźeli zaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ta pochodzi z wolnego wyboru, jak to siÄ&#x2122; dzieje w zakonach i jak miaĹ&#x201A;o to miejsce w Ĺ&#x203A;redniowiecznym Ĺ&#x203A;wiecie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skim.77 â&#x20AC;&#x17E;Ĺ&#x161;redniowiecze wyraĹźaĹ&#x201A;o powszechnie odczuwane przekonanie, Ĺźe kaĹźdy czĹ&#x201A;owiek ma zwierzchnika. ByĹ&#x201A; nim jego pan, ktĂłry z kolei miaĹ&#x201A; swojego pana â&#x20AC;&#x201C; krĂłla. SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo to â&#x20AC;&#x201C; wedle znakomitego okreĹ&#x203A;lenia Augustina Thierryâ&#x20AC;&#x2122;ego â&#x20AC;&#x201C; przedstawiaĹ&#x201A;o obraz ÂŤwielkiego Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cucha powinnoĹ&#x203A;ciÂť.â&#x20AC;?78 W tym sensie KrĂłlestwo Maryi przypominaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie Ĺ&#x203A;redniowiecze, opokÄ&#x2122; par excellence sakralnÄ&#x2026; i chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;, zachowujÄ&#x2026;c jednak w pamiÄ&#x2122;ci bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dy, ktĂłre w przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci doprowadziĹ&#x201A;y do jej rozkĹ&#x201A;adu: â&#x20AC;&#x17E;PorzÄ&#x2026;dek zrodzony z Kontrrewolucji bÄ&#x2122;dzie musiaĹ&#x201A; lĹ&#x203A;niÄ&#x2021; jeszcze bardziej niĹź ten z czasĂłw Ĺ&#x203A;redniowiecza w trzech zasadniczych punktach, w ktĂłrych ten ostatni zostaĹ&#x201A; naruszony przez RewolucjÄ&#x2122;:

. GĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie poszanowanie praw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i papiestwa oraz sakralizacja w maksymalnie moĹźliwym stopniu wartoĹ&#x203A;ci Ĺźycia doczesnego, wszystko to w opozycji do laicyzmu, interkonfesjonalizmu, ateizmu i panteizmu, jak rĂłwnieĹź ich nastÄ&#x2122;pstw. . Duch hierarchii cechujÄ&#x2026;cy wszystkie aspekty spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa i paĹ&#x201E;stwa, kultury i Ĺźycia, w przeciwieĹ&#x201E;stwie do egalitarnej metaďŹ zyki Rewolucji. . GorliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w wykrywaniu i zwalczaniu zĹ&#x201A;a w jego zarodkowych lub utajonych formach, w gromieniu go poprzez potÄ&#x2122;pianie i nadawanie mu piÄ&#x2122;tna haĹ&#x201E;by oraz w karaniu go z niezĹ&#x201A;omnÄ&#x2026; stanowczoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; we wszelkich jego przejawach, a szczegĂłlnie tych, ktĂłre sprzeciwiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ortodoksji i czystoĹ&#x203A;ci obyczajĂłw, w przeciwieĹ&#x201E;stwie do liberalnej metaďŹ zyki Rewolucji oraz jej dÄ&#x2026;Ĺźeniom do swobodnego panowania zĹ&#x201A;a i jego ochrony.â&#x20AC;?79

77 Zob. P. Allard, Les origines du servage en France, wyd. ., J. Gabalda, Paris

; Charles Verlinden, Lâ&#x20AC;&#x2122;esclavage dans lâ&#x20AC;&#x2122;Europe mĂŠdiĂŠvale, t.

- , De Tempel, Brugge â&#x20AC;&#x201C; Gent ; Francesco Michelini, SchiavitĂš, religioni antiche e cristianesimo primitivo, Lacaita, Manduria .

78 Bertrand de Jouvenel, De la souverainetĂŠ, Genin, Paris , s.

.

79 P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. - .

$&

K% K Â&#x201E;< 2 % M !

Czy KrĂłlestwo Maryi bÄ&#x2122;dzie powrotem do przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, czy teĹź otworzy drzwi absolutnie nowej i nie dajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; przewidzieÄ&#x2021; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci? W przekonaniu Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x17E;na oba te pytania odpowiedzieÄ&#x2021; naleĹźy twierdzÄ&#x2026;co. Natura ludzka rzÄ&#x2026;dzi siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;ymi prawami, niezmiennymi niezaleĹźnie od miejsca i czasu â&#x20AC;&#x201C; podobnie teĹź niezmienne pozostajÄ&#x2026; podstawowe zasady cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej. Dlatego nowy Ĺ&#x201A;ad, nowa cywilizacja chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska bez wÄ&#x2026;tpienia nosiÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie w kluczowych zarysach gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie podobieĹ&#x201E;stwo do starej. BÄ&#x2122;dzie ona, daj BoĹźe, w XXI wieku taka sama, jak w wieku trzynastym. Z drugiej jednak strony materialno-techniczne warunki Ĺźycia zmieniĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; tak dalece, Ĺźe byĹ&#x201A;oby caĹ&#x201A;kowicie sprzeczne z podejĹ&#x203A;ciem organicznym owe zmiany lekcewaĹźyÄ&#x2021;. W tej szczegĂłĹ&#x201A;owej kwestii nie naleĹźy zatem zbyt wiele planowaÄ&#x2021;. TwĂłrcy cywilizacji Ĺ&#x203A;redniowiecznej w jej poczÄ&#x2026;tkach nie zaplanowali sobie trzynastego stulecia tak, jak ono przebiegĹ&#x201A;o. PragnÄ&#x2122;li oni po prostu czyniÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;wiat katolickim. Przeto kaĹźde z Ăłwczesnych pokoleĹ&#x201E; rozwiÄ&#x2026;zywaĹ&#x201A;o wĹ&#x201A;asne problemy w oparciu o gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2122; katolickiego Ĺ&#x203A;wiatopoglÄ&#x2026;du, nie tracÄ&#x2026;c czasu na bezproduktywne projektowanie.

CzyĹ&#x201E;my i my podobnie. W ogĂłlnych zarysach juĹź znamy caĹ&#x201A;y szkielet z historii i Magisterium KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. JeĹźeli zaĹ&#x203A; chodzi o szczegĂłĹ&#x201A;y, bÄ&#x2122;dziemy posuwaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; krok za krokiem, bez czysto teoretycznych, wypracowanych przy biurku planĂłw: suďŹ&#x192;cit diei malitia sua.â&#x20AC;?80 â&#x20AC;&#x17E;MiĹ&#x201A;oĹ&#x203A;nicy Ĺ&#x203A;redniowiecza niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwie siÄ&#x2122; wyraĹźajÄ&#x2026; utrzymujÄ&#x2026;c, iĹź Ĺ&#x203A;wiat osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; wĂłwczas szczyt swego rozwoju. Szlakiem wytyczonym przez cywilizacjÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;redniowiecznÄ&#x2026; moĹźna byĹ&#x201A;o pĂłjĹ&#x203A;Ä&#x2021; dalej. Majestatyczny, subtelny czar wiekĂłw Ĺ&#x203A;rednich wypĹ&#x201A;ywa nie tyle z ich osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;Ä&#x2021;, co z iskrzÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; prawdy i gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiej harmonii zasad, z ktĂłrych wyrosĹ&#x201A;y. Ĺťadna inna epoka nie posiadaĹ&#x201A;a takiej peĹ&#x201A;ni wiedzy o naturalnym porzÄ&#x2026;dku rzeczy; Ĺźadna tak gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko nie odczuwaĹ&#x201A;a niewystarczalnoĹ&#x203A;ci tego, co naturalne â&#x20AC;&#x201C; mimo osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia peĹ&#x201A;ni jego rozwoju w istniejÄ&#x2026;cych warunkach â&#x20AC;&#x201C; i niezbÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;ci tego, co nadprzyrodzone; Ĺźadna nie jaĹ&#x203A;niaĹ&#x201A;a pod sĹ&#x201A;oĹ&#x201E;cem nadprzyrodzonego wpĹ&#x201A;ywu takÄ&#x2026; niewinnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; jeszcze od niej szczeroĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;.â&#x20AC;?81 80 P. CorrĂŞa de Oliveira, A sociedade cristĂŁ e organica e a sociedade mecanica e pagĂŁ, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr

, listopad

. Na ten temat zob. teĹź Idem, A rĂŠplica da autenticidade, s. - .

81 P. Corrêa de Oliveira, A grande experiença de anos de luta.

$'

K !" # XX $% W rodzinie dusz uznajÄ&#x2026;cej duchowe ojcostwo Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w KrĂłlestwo Maryi nie jest elementem drugorzÄ&#x2122;dnym czy ubocznym.

Sceptycyzm w stosunku do powyĹźszej perspektywy charakteryzuje osoby negujÄ&#x2026;ce prawdziwy postÄ&#x2122;p w Ĺźyciu duchowym i spoĹ&#x201A;ecznym jednostek i caĹ&#x201A;ych narodĂłw. W dziewiÄ&#x2122;tnastym stuleciu tego rodzaju podejrzliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; narastaĹ&#x201A;a wokĂłĹ&#x201A; idei KrĂłlestwa Chrystusa i zwiÄ&#x2026;zanego z niÄ&#x2026; wielkiego naboĹźeĹ&#x201E;stwa do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszego Serca.

Nie mniej gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boka wiÄ&#x2122;Ĺş Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy dziĹ&#x203A; ideÄ&#x2122; KrĂłlestwa Maryi z naboĹźeĹ&#x201E;stwem do Jej Niepokalanego Serca, potwierdzonym przez objawienia fatimskie.82 Idee KrĂłlestwa Chrystusa i KrĂłlestwa Maryi sÄ&#x2026; ze sobÄ&#x2026; powiÄ&#x2026;zane rĂłwnie Ĺ&#x203A;ciĹ&#x203A;le, jak powiÄ&#x2026;zane sÄ&#x2026; ze sobÄ&#x2026; naboĹźeĹ&#x201E;stwa do NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszych Serc Jezusa i Maryi. KrĂłlowanie Chrystusa w duszach i w spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwie nie róşni siÄ&#x2122; od krĂłlowania Maryi, zaĹ&#x203A; naboĹźeĹ&#x201E;stwa do obu NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszych Serc przygotowujÄ&#x2026; na jeden i ten sam triumf. â&#x20AC;&#x17E;Dla wszystkich wiernych ÂŤniewolnictwo miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÂť oznacza wiÄ&#x2122;c anielskÄ&#x2026;, najwyĹźszÄ&#x2026; wolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, z ktĂłrÄ&#x2026; Maryja oczekuje ich u progu dwudziestego pierwszego stulecia: uĹ&#x203A;miechniÄ&#x2122;ta i piÄ&#x2122;kna zaprasza do swego KrĂłlestwa zgodnie z obietnicÄ&#x2026; danÄ&#x2026; w Fatimie: â&#x20AC;&#x17E;W koĹ&#x201E;cu moje Niepokalane Serce zatriumfuje!â&#x20AC;?.83

. â&#x20AC;&#x17E;De Fatima numquam satisâ&#x20AC;?

W roku

w Fatimie Maryja powierzyĹ&#x201A;a trzem portugalskim dzieciom orÄ&#x2122;dzie otwierajÄ&#x2026;ce horyzonty tragedii, a jednoczeĹ&#x203A;nie â&#x20AC;&#x201C; sĹ&#x201A;odkiej nadziei zawartej w obietnicy triumfu jej Niepokalanego Serca.84 Plinio CorrĂŞa de Oliveira odkryĹ&#x201A; fatimskie orÄ&#x2122;dzie dopiero wiele lat później, znajdujÄ&#x2026;c w nim echo gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego pragnienia bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cego w jego sercu od dawna: dÄ&#x2026;Ĺźenia Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de PĂŠricles Capanema, Fatima e Paray-le Monial: uma visao de conjunto, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , czerwiec . Liturgiczne Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;to Niepokalanego Serca Maryi zapoczÄ&#x2026;tkowaĹ&#x201A; w swoim zgromadzeniu Ĺ&#x203A;w. Jan Eudes w roku . W roku Pius XII rozszerzyĹ&#x201A; je na caĹ&#x201A;y KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. Sam Pius XII paĹşdziernika r. w odpowiedzi na usilne bĹ&#x201A;agania episkopatu Portugalii uroczyĹ&#x203A;cie poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; i rodzaj ludzki Niepokalanemu Sercu Maryi.

83 P. CorrĂŞa de Oliveira, Obedecer para ser livre, s. .

84 SzeĹ&#x203A;ciokrotne ukazanie siÄ&#x2122; Matki BoĹźej dziesiÄ&#x2122;cioletniej Ĺ ucji dos Santos oraz jej kuzynom: dziewiÄ&#x2122;cioletniemu Franciszkowi i siedmioletniej Hiacyncie Marto miaĹ&#x201A;o miejsce miÄ&#x2122;dzy maja a paĹşdziernika

r. W roku biskup Leiri, JosĂŠ Alves Correia uznaĹ&#x201A; kult Matki BoĹźej Fatimskiej. W roku kardynaĹ&#x201A; Aloisi Masella uroczyĹ&#x203A;cie ukoronowaĹ&#x201A; ďŹ gurÄ&#x2122; Matki BoĹźej Fatimskiej w obecnoĹ&#x203A;ci pielgrzymĂłw.

82

%(

K% K Â&#x201E;< 2 % M !

Montfort, jak rĂłwnieĹź wszystkich tych dusz, ktĂłre przez wieki ĹźyczyĹ&#x201A;y sobie KrĂłlestwa Maryi i przepowiadaĹ&#x201A;y je.

W pierwszych dniach kwietnia roku, gdy druga wojna Ĺ&#x203A;wiatowa zmierzaĹ&#x201A;a juĹź do tragicznego epilogu, Doktor Plinio wzniĂłsĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; na Ĺ&#x201A;amach â&#x20AC;&#x17E;LegionĂĄrioâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; oczy ku Maryi, dostrzegajÄ&#x2026;c w objawieniach fatimskich najwaĹźniejsze i najbardziej znaczÄ&#x2026;ce wydarzenie wieku. â&#x20AC;&#x17E;De Maria numquam satis (O Maryi nigdy dosyÄ&#x2021;). MoĹźna teĹź powiedzieÄ&#x2021;: De Fatima numquam satis. Fatima jest wydarzeniem nie tylko portugalskim, istotnym jedynie dla naszych czasĂłw. Fatima to nowa cezura w dziejach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Fatima stanowi â&#x20AC;&#x201C; czy to siÄ&#x2122; komuĹ&#x203A; podoba czy nie â&#x20AC;&#x201C; prawdziwy Ĺ&#x203A;wit nowej ery, ktĂłrej pierwszy blask zapĹ&#x201A;onÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; nad polami bitewâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;?85 â&#x20AC;&#x17E;Kiedy ziemia pogrÄ&#x2026;ĹźyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w zamÄ&#x2122;cie â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? w roku â&#x20AC;&#x201C; otworzyĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; niebiosa i w Fatimie objawiĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; Dziewica, aby powiedzieÄ&#x2021; ludziom prawdÄ&#x2122;. SurowÄ&#x2026; prawdÄ&#x2122;, peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; napomnieĹ&#x201E; i nawoĹ&#x201A;ywania do pokuty, ale zarazem peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; obietnic zbawienia. Cud Fatimy powtĂłrzyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; tuĹź przed koĹ&#x201E;cem tego smutnego i skandalicznego roku zamÄ&#x2122;tu, na oczach Wikariusza Chrystusowego, na Ĺ&#x203A;wiadectwo, Ĺźe BoĹźa groĹşba nieustannie wisi nad czĹ&#x201A;owiekiem, ale Dziewicza Matka nigdy nie przestanie chroniÄ&#x2021; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i swych wiernych dzieci.â&#x20AC;?86 â&#x20AC;&#x17E;CzyĹź triumf Niepokalanego Serca Maryi â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; ponownie w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? w roku â&#x20AC;&#x201C; moĹźe byÄ&#x2021; czymĹ&#x203A; innym niĹź KrĂłlestwem NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy, ktĂłre przepowiada Ĺ&#x203A;w. Ludwik Maria Grignon de Montfort? A czy owo KrĂłlestwo moĹźe byÄ&#x2021; czymĹ&#x203A; innym niĹź erÄ&#x2026; cnoty, kiedy to ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; pojednana z Bogiem na Ĺ&#x201A;onie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; ĹźyÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie na ziemi zgodnie z Prawem przygotowujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; do chwaĹ&#x201A;y nieba?â&#x20AC;?87 OrÄ&#x2122;dzie fatimskie stanowi â&#x20AC;&#x201C; wedle sĹ&#x201A;Ăłw siostry Ĺ ucji â&#x20AC;&#x201C; jednÄ&#x2026; tajemnicÄ&#x2122; podzielonÄ&#x2026; na trzy róşne czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci.88 Dwie z nich ujawniĹ&#x201A;a ona sama w roku

. Pierwsza ukazuje potwornÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; piekĹ&#x201A;a, do ktĂłrego spadajÄ&#x2026; dusze grzesznikĂłw; wizja ta kontrastuje z miĹ&#x201A;osierdziem P. CorrĂŞa de Oliveira, Livros versus canhĂľes, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , IV . Na temat Fatimy zob. teĹź â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , I , nr , I i nr , V .

86 P. CorrĂŞa de Oliveira, Nolite timere pusillus grex, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr styczeĹ&#x201E; .

87 P. CorrĂŞa de Oliveira, Hodie in terra canunt angeli, laentantur archangeli, hodie exsultant justi, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , grudzieĹ&#x201E; .

88 Memorias e Cartas da IrmĂŁ Lucia, wstÄ&#x2122;p i przypisy o. Antonio Maria Martins SJ, Guimaraes, Porto , s.

- .

85

%

K !" # XX $% Niepokalanego Serca Maryi, najwspanialszym remedium oďŹ arowanym przez Boga rodzajowi ludzkiemu dla zbawienia dusz. Druga czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; tajemnicy dotyczy dramatycznej alternatywy dziejowej naszych czasĂłw: pokĂłj, owoc nawrĂłcenia Ĺ&#x203A;wiata i wypeĹ&#x201A;nienia prĂłĹ&#x203A;b Matki BoĹźej albo straszliwa kara, ktĂłra spadnie na ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jeĹ&#x203A;li trwaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie w grzechu. NajwaĹźniejszymi warunkami unikniÄ&#x2122;cia kary przekazanymi przez MaryjÄ&#x2122; sÄ&#x2026;: poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie Rosji Jej Niepokalanemu Sercu oraz praktyka wynagradzajÄ&#x2026;cej Komunii Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej w kaĹźdÄ&#x2026; pierwszÄ&#x2026; sobotÄ&#x2122; miesiÄ&#x2026;ca. OrÄ&#x2122;dzie implikuje koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nawrĂłcenia rozumianego nade wszystko jako rechrystianizacja spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa i jego moralna odnowa. â&#x20AC;&#x17E;JeĹźeli ludzie me Ĺźyczenia speĹ&#x201A;niÄ&#x2026;, Rosja nawrĂłci siÄ&#x2122; i zapanuje pokĂłj, jeĹźeli nie, Rosja rozszerzy swoje bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dne nauki po Ĺ&#x203A;wiecie, wywoĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;c wojny i przeĹ&#x203A;ladowania KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. Sprawiedliwi bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; mÄ&#x2122;czeni, Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty bÄ&#x2122;dzie bardzo cierpieÄ&#x2021;, wiele narodĂłw zostanie zniszczonych, na koniec zatriumfuje moje Niepokalane Serce. Ojciec Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ci mi RosjÄ&#x2122;, ktĂłra siÄ&#x2122; nawrĂłci, a dla Ĺ&#x203A;wiata nastanie okres pokoju.â&#x20AC;?89 OdwoĹ&#x201A;ania do Fatimy charakteryzowaĹ&#x201A;y niemal kaĹźde publiczne wystÄ&#x2026;pienie Plinia CorrĂŞi de Oliveira. We wstÄ&#x2122;pie do niewielkiej ksiÄ&#x2026;Ĺźeczki autorstwa AntĂ´nia Augusta Borelleg Machado, tak oto ukazaĹ&#x201A; FatimÄ&#x2122; w perspektywie ogĂłlnej: â&#x20AC;&#x17E;Zachodnie Cesarstwo Rzymskie zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;o swoje istnienie katastrofÄ&#x2026;, opisanÄ&#x2026; i wyjaĹ&#x203A;nionÄ&#x2026; przez geniusz wielkiego Doktora KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, jakim byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;w. Augustyn. Upadek Ĺ&#x203A;redniowiecza zostaĹ&#x201A; przewidziany przez wielkiego proroka, Ĺ&#x203A;w. Wincentego Ferreriusza. Rewolucja francuska, ktĂłra oznacza koniec epoki nowoĹźytnej, byĹ&#x201A;a przewidziana przez innego wielkiego proroka Ĺ&#x203A;w. Ludwika MariÄ&#x2122; Grignion de Montfort. Epoka wspĂłĹ&#x201A;czesna, ktĂłra wydaje siÄ&#x2122; koĹ&#x201E;czyÄ&#x2021; nowym kryzysem, zostaĹ&#x201A;a obdarzona wiÄ&#x2122;kszym przywilejem, gdyĹź to sama Matka BoĹźa przyszĹ&#x201A;a przemĂłwiÄ&#x2021; do ludzi. Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty Augustyn mĂłgĹ&#x201A; tylko potomnoĹ&#x203A;ci wyjaĹ&#x203A;niÄ&#x2021; przyczyny tragedii, ktĂłrej sam byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiadkiem. Ĺ&#x161;w. Wincentemu Ferreriuszowi i Ĺ&#x203A;w. Ludwikowi Grignion de Montfort nie udaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; odsunÄ&#x2026;Ä&#x2021; burzy, gdyĹź ludzie nie chcieli ich sĹ&#x201A;uchaÄ&#x2021;. Z kolei Matka BoĹźa wyjaĹ&#x203A;nia przyczyny obecnego kryzysu i zarazem wskazuje Ĺ&#x203A;rodki 89

Kongregacja Nauki Wiary, OrÄ&#x2122;dzie Fatimskie, Pallotinum, PoznaĹ&#x201E; , s. .

%

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! zaradcze, przepowiadajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie katastrofÄ&#x2122;, jeĹ&#x203A;li ludzie Jej nie posĹ&#x201A;uchajÄ&#x2026;.

Pod kaĹźdym wzglÄ&#x2122;dem, zarĂłwno z powodu swej treĹ&#x203A;ci, jak i godnoĹ&#x203A;ci objawiajÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; Osoby, orÄ&#x2122;dzie fatimskie przewyĹźsza wiÄ&#x2122;c to wszystko, co OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przekazywaĹ&#x201A;a ludziom w obliczu wielkich nawaĹ&#x201A;nic dziejowych.

Z tego teĹź powodu, moĹźna kategorycznie stwierdziÄ&#x2021; bez najmniejszej obawy popadniÄ&#x2122;cia w sprzecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, Ĺźe objawienia Matki BoĹźej i AnioĹ&#x201A;a Pokoju w Fatimie stanowiÄ&#x2026; najwaĹźniejsze i najbardziej zachwycajÄ&#x2026;ce wydarzenia dwudziestego wieku.â&#x20AC;?90

. â&#x20AC;&#x17E;Trzecia tajemnicaâ&#x20AC;? fatimska â&#x20AC;&#x17E;Trzecia czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;? tajemnicy fatimskiej, zgodnie ze wskazaniem danym siostrze Ĺ ucji przez MatkÄ&#x2122; BoĹźÄ&#x2026;, powinna byĹ&#x201A;a zostaÄ&#x2021; ujawniona najpóźniej w roku .

Jan XXIII, pierwszy papieĹź, ktĂłry przeczytaĹ&#x201A; tekst siostry Ĺ ucji, odmĂłwiĹ&#x201A; jednakĹźe jego upublicznienia. lutego roku w zwiÄ&#x2122;zĹ&#x201A;ej notce prasowej Watykan poinformowaĹ&#x201A;, iĹź tajemnica fatimska nie zostanie ujawniona.

PaweĹ&#x201A; VI, wybrany czerwca roku, przeczytawszy orÄ&#x2122;dzie przyjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; w tej sprawie postawÄ&#x2122; swego poprzednika.91 90 P. CorrĂŞa de Oliveira, SĹ&#x201A;owo wstÄ&#x2122;pne do: A. A. Borelli Machado, As apariçþes e a mensagem de FĂĄtima conforme os manuscritos da IrmĂŁ Lucia; tĹ&#x201A;umaczenie polskie: â&#x20AC;&#x17E;Dodatek â&#x20AC;? w: Fatima â&#x20AC;&#x201C; orÄ&#x2122;dzie tragedii czy nadziei?, Stowarzyszenie Kultury ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej im. Ks. Piotra Skargi , s. ; tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie Le apparizioni e il messagio di Fatima, CristianitĂ , Piacenza , s. . Praca ta, pierwotnie opublikowana w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (nr , maj ) z okazji piÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2122;ciolecia objawieĹ&#x201E; w Fatimie, poprawiona i rozszerzona na podstawie rÄ&#x2122;kopisĂłw siostry Ĺ ucji ukazaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ponownie w roku ; zostaĹ&#x201A;a rĂłwnieĹź przedrukowana w â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? (nr , lipiec ). KsiÄ&#x2026;Ĺźka doczekaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; ponad stu dwudziestu wydaĹ&#x201E; w kilku milionach egzemplarzy, przetĹ&#x201A;umaczona zostaĹ&#x201A;a na kilkanaĹ&#x203A;cie jÄ&#x2122;zykĂłw. TĹ&#x201A;um. angielskie: Our Lady at Fatima: Prophesies of Tragedy or Hope?, The American Society for the Defense of Tradition, Family and Property, York (PA) ; tĹ&#x201A;umaczenie polskie: Fatima â&#x20AC;&#x201C; orÄ&#x2122;dzie tragedii czy nadziei?, Stowarzyszenie Kultury ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej im. Ks. Piotra Skargi, KrakĂłw . W Polsce ksiÄ&#x2026;Ĺźka rozprowadzona zostaĹ&#x201A;a dotychczas w nakĹ&#x201A;adzie ponad tys. egzemplarzy.

91 Jan PaweĹ&#x201A; II rĂłwnieĹź nie uznaĹ&#x201A; za stosowne [aĹź do roku Wielkiego Jubileuszu â&#x20AC;&#x201C; przyp. tĹ&#x201A;umacza] ujawniÄ&#x2021; ostatniej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci orÄ&#x2122;dzia fatimskiego, ktĂłre dziÄ&#x2122;ki temu, w dobie â&#x20AC;&#x17E;spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa otwartegoâ&#x20AC;? wydawaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; najbardziej zazdroĹ&#x203A;nie strzeĹźonym sekretem. (Na ten temat prof. Oliveira pisaĹ&#x201A; na dĹ&#x201A;ugo przed ujawnieniem sekretu: â&#x20AC;&#x17E;Tajemnica to tajemnica.

Logicznie rzecz biorÄ&#x2026;c, dopĂłki siÄ&#x2122; jej nie pozna, nie da siÄ&#x2122; z niej wyciÄ&#x2026;gaÄ&#x2021; wnioskĂłw. Nie od rzeczy jednakowoĹź bÄ&#x2122;dzie w tym miejscu wyraziÄ&#x2021; przypuszczenie. Nie wyjawiona dotÄ&#x2026;d czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; tajemnicy prawdopodobnie zawiera przeraĹźajÄ&#x2026;ce szczegĂłĹ&#x201A;y na temat sposobu wykonania kary zapowiedzianej w Fatimie. Jest to w istocie jedyne wyjaĹ&#x203A;nienie trudnoĹ&#x203A;ci w jej publikacji. OkolicznoĹ&#x203A;ci kaĹźÄ&#x2026; nam wierzyÄ&#x2021;, iĹź gdyby niosĹ&#x201A;a perspektywÄ&#x2122; odprÄ&#x2122;Ĺźenia, dawno zostaĹ&#x201A;aby publicznie ogĹ&#x201A;oszona.â&#x20AC;? P. CorrĂŞa de Oliveira, WstÄ&#x2122;p do A. A. Borelli Machado, Le apparizioni e il messagio di Fatima, s. . [PeĹ&#x201A;ny tekst tzw. trzeciej tajemnicy fatimskiej zostaĹ&#x201A; ujawniony przez KongregacjÄ&#x2122; Doktryny Wiary w dniu czerwca r. â&#x20AC;&#x201C; przyp. tĹ&#x201A;umacza].

%!

K !" # XX $%

maja roku czĹ&#x201A;onkowie i wolontariusze TFP powitali w swej siedzibie w SĂŁo Paulo pielgrzymujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; ďŹ gurÄ&#x2122; Matki BoĹźej Fatimskiej, ktĂłra w cudowny sposĂłb pĹ&#x201A;akaĹ&#x201A;a w Nowym Orleanie w roku . Nawiedzenie to poprzedziĹ&#x201A;o modlitewne czuwanie poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czone z odnowieniem osobistego poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia Matce BoĹźej na wzĂłr Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort. Z tej okazji Plinio CorrĂŞa de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; przekonany, Ĺźe â&#x20AC;&#x17E;trzecia tajemnicaâ&#x20AC;? zawiera stanowcze sĹ&#x201A;owa przestrogi, przewodnictwa i pocieszenia skierowane do ludzkoĹ&#x203A;ci w krytycznym momencie â&#x20AC;&#x201C; wystosowaĹ&#x201A; do siostry Ĺ ucji, jedynej ĹźyjÄ&#x2026;cej wizjonerki spoĹ&#x203A;rĂłd trĂłjki fatimskich pastuszkĂłw, przesĹ&#x201A;anie proszÄ&#x2026;ce o przeĹ&#x201A;amanie milczenia i ujawnienie nieznanej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci powierzonego jej niebieskiego orÄ&#x2122;dzia w celu â&#x20AC;&#x17E;otwarcia oczu Ĺ&#x203A;piÄ&#x2026;cym niczym ApostoĹ&#x201A;owie w Ogrodzie Oliwnymâ&#x20AC;?. PrzesĹ&#x201A;anie uroczyĹ&#x203A;cie podpisaĹ&#x201A;o czĹ&#x201A;onkĂłw TFP zarĂłwno z Brazylii, jak i z innych krajĂłw, zebranych tego wieczoru w siedzibie gĹ&#x201A;Ăłwnej stowarzyszenia w SĂŁo Paulo.92 W sierpniu tegoĹź roku zaczÄ&#x2122;to rozpowszechniaÄ&#x2021; uaktualnionÄ&#x2026; wersjÄ&#x2122; broszury pt. As apariçþes e a Mensagem de Fatima conforme os manuscritos da IrmĂŁ Lucia.93 Uporczywe milczenie wĹ&#x201A;adz koĹ&#x203A;cielnych w sprawie â&#x20AC;&#x17E;trzeciej tajemnicyâ&#x20AC;? wytworzyĹ&#x201A;o wokĂłĹ&#x201A; niej apokaliptycznÄ&#x2026; otoczkÄ&#x2122;. Opinia publiczna na ogĂłĹ&#x201A; wierzy, iĹź trzecia tajemnica dotyczy wojny nuklearnej, ktĂłrej towarzyszÄ&#x2026; katastrofy naturalne. WiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; uczonych studiujÄ&#x2026;cych orÄ&#x2122;dzie fatimskie odrzuca jednak taki poglÄ&#x2026;d.

Fatimolodzy, jak np. hiszpaĹ&#x201E;ski klaretyn JoaquĂ­n MarĂ­a Alonso94, francuz brat Michel de la Sainte TrinitĂŠ95 oraz BrazylÄłczyk Augusto Borelli Machado96 uwaĹźajÄ&#x2026;, iĹź zasadnicza czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; trzeciej tajemnicy dotyczy nie tyle katastrofy materialnej, co duchowej, ucieleĹ&#x203A;nionej przez wewnÄ&#x2122;trzny kryzys KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;Rzecz jasna, Ĺźe zanim kryzys Ăłw staĹ&#x201A; Zob. Um homem, uma obra, uma gesta, s.

- .

Praca uzyskaĹ&#x201A;a aprobatÄ&#x2122; ok. biskupĂłw, wĹ&#x203A;rĂłd ktĂłrych znaleĹşli siÄ&#x2122; arcybiskup Nowego Orleanu Philip M. Hannan, arcybiskup Guaiaquil kardynaĹ&#x201A; Bernardino EcheverrĂ­a Ruiz OFM, arcybiskup Bragi prymas Portugalii Eurico Dias Nogueira, kardynaĹ&#x201A; Silvio Oddi, arcybiskup Barranquilla (Kolumbia) German Villa Gaviria.

94 SpoĹ&#x203A;rĂłd licznych dzieĹ&#x201A; zmarĹ&#x201A;ego w

r. ojca Alonso zob. JoaquĂ­n M. Alonso CMF, La Verdad Sobre el Secreto de Fatima, Centro Mariano, Madrid .

95 Brat Michel de la Sainte TrinitĂŠ, Toute la VĂŠritĂŠ sur Fatima, Editions Renaissance Catholique â&#x20AC;&#x201C; Contre-RĂŠforme Catholique, Saint Parres-les-Vaudes

-

; streszczenie: François de Marie des Anges, Fatima. Joie intime ÊvÊnement mondial, Editions la Contre-RÊforme Catholique, Saint Parres-les-Vaudes

, zob. zwĹ&#x201A;aszcza t. III, Le Troisième Secret (

).

96 A. A. Borelli Machado, As apariçoes e a mensagem de FĂĄtima conforme os manuscritos da Irma Lucia, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie Le apparizioni e il messagio di Fatima, Cristianita, Piacenza , s.

- .

92

93

%"

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! siÄ&#x2122; ogĂłlnie znany â&#x20AC;&#x201C; pisze Antonio Borelli â&#x20AC;&#x201C; taka teza mogĹ&#x201A;a wprowadziÄ&#x2021; wraĹźliwsze dusze w przeraĹźenie. Ale od kiedy staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; on kwestiÄ&#x2026; publicznÄ&#x2026;, nie ma powodu, by tÄ&#x2122; prognozÄ&#x2122; ukrywaÄ&#x2021;.â&#x20AC;?97 WĹ&#x203A;rĂłd potwierdzajÄ&#x2026;cych powyĹźszÄ&#x2026; hipotezÄ&#x2122; znalazĹ&#x201A; siÄ&#x2122; kardynaĹ&#x201A; Silvio Oddi, byĹ&#x201A;y prefekt Kongregacji ds. DuchowieĹ&#x201E;stwa, ktĂłry zauwaĹźa: â&#x20AC;&#x17E;Nie zdziwiĹ&#x201A;oby mnie, gdyby trzeci sekret odnosiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; do ciemnych czasĂłw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a: powaĹźnego zamÄ&#x2122;tu i wstrzÄ&#x2026;sajÄ&#x2026;cych apostazji wewnÄ&#x2026;trz katolicyzmu. JeĹźeli przyjrzymy siÄ&#x2122; powaĹźnemu kryzysowi, jakiego doĹ&#x203A;wiadcza KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; od czasĂłw soboru, dostrzeĹźemy, iĹź nie brakuje znakĂłw urzeczywistniania siÄ&#x2122; takiego proroctwa.â&#x20AC;?98 PrzyczynÄ&#x2122; decyzji o niepublikowaniu trzeciej tajemnicy, wedle sĹ&#x201A;Ăłw przypisywanych przez kardynaĹ&#x201A;a Oddi siostrze Ĺ ucji, stanowiĹ&#x201A;a obawa, iĹź â&#x20AC;&#x17E;mogĹ&#x201A;yby one zostaÄ&#x2021; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnie odczytaneâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;UwaĹźam â&#x20AC;&#x201C; dodaje kardynaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; Ĺźe tajemnica fatimska niesie smutne proroctwo o KoĹ&#x203A;ciele i z tego powodu papieĹź Jan jej nie wyjawiĹ&#x201A;, podobnie jak PaweĹ&#x201A; VI i Jan PaweĹ&#x201A; II. Moim zdaniem tajemnica mĂłwi mniej wiÄ&#x2122;cej o tym, Ĺźe w roku papieĹź zwoĹ&#x201A;a sobĂłr, ktĂłry poĹ&#x203A;rednio, wbrew oczekiwaniom, przyniesie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi wiele trudnoĹ&#x203A;ci.â&#x20AC;?99 â&#x20AC;&#x17E;W tym miejscu â&#x20AC;&#x201C; komentuje kardynaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; oĹ&#x203A;mielÄ&#x2122; siÄ&#x2122; wysunÄ&#x2026;Ä&#x2021; hipotezÄ&#x2122;, iĹź trzecia tajemnica fatimska przepowiada coĹ&#x203A; powaĹźnego, czego KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; siÄ&#x2122; dopuĹ&#x203A;ci, rzecz jasna, mimowolnie. Z powodu bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnych interpretacji, aktĂłw nieposĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwa czy czegoĹ&#x203A; w tym rodzaju KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; przeĹźywaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie trudny okres. (â&#x20AC;Ś) Ale jeĹźeli o to naprawdÄ&#x2122; chodzi, to tajemnica byĹ&#x201A;aby juĹź znana, poniewaĹź wszyscy widzÄ&#x2026; kryzys w KoĹ&#x203A;ciele. Wszystkie Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;e umysĹ&#x201A;y sÄ&#x2026; tego Ĺ&#x203A;wiadome od latâ&#x20AC;?.100

. Apokaliptyka i millenaryzm PerspektywÄ&#x2122; fatimskÄ&#x2026; skoncentrowanÄ&#x2026; na zagadnieniu kary dla ludzkoĹ&#x203A;ci, jak rĂłwnieĹź montfortowskÄ&#x2026; ideÄ&#x2122; KrĂłlestwa Maryi opartÄ&#x2026; Ibidem, s .

KardynaĹ&#x201A; Silvio Oddi, wywiad dla â&#x20AC;&#x17E;Il Sabatoâ&#x20AC;? z III , s. .

99 KardynaĹ&#x201A; S. Oddi, wywiad dla â&#x20AC;&#x17E; Giorniâ&#x20AC;?, nr

, listopad , s. .

100 â&#x20AC;&#x17E; Giorniâ&#x20AC;?, nr , kwiecieĹ&#x201E;

, s. ; Fatima, una profezia ancora incompiuta, Lepanto nr

- , marzec-kwiecieĹ&#x201E;-maj

.

97

98

%#

K !" # XX $% na pojÄ&#x2122;ciu triumfu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnie okreĹ&#x203A;la siÄ&#x2122; niekiedy jako â&#x20AC;&#x17E;apokaliptyczneâ&#x20AC;? czy â&#x20AC;&#x17E;millenarystyczneâ&#x20AC;?.

Obecnie termin â&#x20AC;&#x17E;apokaliptycznyâ&#x20AC;? wykazuje tendencje do okreĹ&#x203A;lania kaĹźdej perspektywy eschatologicznej, ktĂłra przewiduje mniej lub bardziej nieuchronnÄ&#x2026; katastrofÄ&#x2122; dziejowÄ&#x2026;; sĹ&#x201A;owo â&#x20AC;&#x17E;millenaryzmâ&#x20AC;? zaĹ&#x203A;, w znaczeniu ogĂłlnym odnosi siÄ&#x2122; do zapowiedzi przyszĹ&#x201A;ego â&#x20AC;&#x17E;zĹ&#x201A;otego wiekuâ&#x20AC;? ludzkoĹ&#x203A;ci. W tak szerokim rozumieniu oba te terminy obejmujÄ&#x2026; w istocie kaĹźdÄ&#x2026; perspektywÄ&#x2122; zakoĹ&#x201E;czenia dziejĂłw ludzkoĹ&#x203A;ci i ustanowienia nowej cywilizacji, ogĂłlnie wskazujÄ&#x2026;c psychologicznÄ&#x2026; postawÄ&#x2122; radykalnej zmiany i oczekiwania â&#x20AC;&#x17E;nowej eryâ&#x20AC;?.101 NiektĂłrzy wysuwajÄ&#x2026; tego typu oskarĹźenia w stosunku do teologii dziejĂłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira, ktĂłra ze szkoĹ&#x201A;y fatimskiej oraz z myĹ&#x203A;li Ĺ&#x203A;w. Ludwika de Montfort wywodzi przewidywanie wielkiego triumfu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej po okresie kryzysu, w codziennym jÄ&#x2122;zyku TFP zwanego metaforycznie â&#x20AC;&#x17E;bagarreâ&#x20AC;? (zamÄ&#x2122;t).

NaleĹźy zatem w Ĺ&#x203A;wietle nauki KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a wyjaĹ&#x203A;niÄ&#x2021; prawdziwe znaczenie tak niekompetentnie uĹźywanych terminĂłw: apokaliptyka i millenaryzm.

Millenaryzm102 lub chiliazm naprawdÄ&#x2122; oznacza doktrynÄ&#x2122; eschatologicznÄ&#x2026;, zgodnie z ktĂłrÄ&#x2026; Jezus Chrystus ma wraz ze swymi wybranymi widzialnie panowaÄ&#x2021; na ziemi przez tysiÄ&#x2026;c lat miÄ&#x2122;dzy pierwszym zmartwychwstaniem Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych a drugim, powszechnym zmartwychwstaniem u koĹ&#x201E;ca Ĺ&#x203A;wiata. Za tÄ&#x2026; teoriÄ&#x2026;, opartÄ&#x2026; na dosĹ&#x201A;ownej interpretacji KsiÄ&#x2122;gi Apokalipsy,103 opowiadali siÄ&#x2122; w pierwszych wiekach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a tacy Ojcowie greccy i Ĺ&#x201A;aciĹ&#x201E;scy jak: Ĺ&#x203A;w. Ireneusz,104 Ĺ&#x203A;w. Justyn,105 Tertulian106 czy Laktancjusz.107 Zob. np. Jean SĂŠguy, MillĂŠnarisme, â&#x20AC;&#x17E;Catholicismeâ&#x20AC;?, t. IX,

, kol.

- ; Idem, Sur lâ&#x20AC;&#x2122;apocalyptique catholique, â&#x20AC;&#x17E;Archives da Sciences Sociales des Religionsâ&#x20AC;?, nr ,

, s.

- .

102 Na temat millenaryzmu: zob. hasĹ&#x201A;a: H. Lesetre w DB, t. IV,

, kol.

- ; Gustav Bardy w DTC, t. X, , kol.

- ; Antonio Piolanti w EC, t. VIII, , kol.

-

, Maurilio Adriani w ER, t. IV, , kol.

- . Zob teĹź. Ted Daniels, Millenialism: An International Bibliography, Garland, New York-London ; Il Millenarismo. Testi dei secoli I-II, Carlo Nardi (red.), Nardini Editore, Fiesole .

103 â&#x20AC;&#x17E;Potem ujrzaĹ&#x201A;em anioĹ&#x201A;a zstÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cego z nieba, ktĂłry miaĹ&#x201A; klucz do CzeluĹ&#x203A;ci i wielki Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cuch w rÄ&#x2122;ce. I pochwyciĹ&#x201A; smoka, WÄ&#x2122;Ĺźa starodawnego, ktĂłrym jest diabeĹ&#x201A; i szatan, i zwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201A; go na tysiÄ&#x2026;c lat. I wtrÄ&#x2026;ciĹ&#x201A; go do CzeluĹ&#x203A;ci, i zamknÄ&#x2026;Ĺ&#x201A;, i pieczÄ&#x2122;Ä&#x2021; nad nim poĹ&#x201A;oĹźyĹ&#x201A;, by juĹź nie zwodziĹ&#x201A; narodĂłw, aĹź tysiÄ&#x2026;c lat siÄ&#x2122; dopeĹ&#x201A;ni. A potem ma byÄ&#x2021; na krĂłtki czas uwolnionyâ&#x20AC;?

(Ap , - ).

104 Ĺ&#x161;w. Ireneusz, Adversus haereses, V, - , w: PG, t. VII, kol.

-

.

105 Ĺ&#x161;w. Justyn, Dialog z Ĺźydem Tryfonem, -

, przeĹ&#x201A;. ks. A. Lisiecki, PoznaĹ&#x201E; .

106 Tertulian, Adversus haereses, , , .

107 Laktancjusz, De Divinis institutionibus, VII, , w: PL, t. VI, kol.

.

101

%$

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! Ĺ&#x161;w. Augustyn przyznajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; do uprzedniej fascynacji millenaryzmem zdecydowanie odrzuca Ăłw system w PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym;108 podobnie czyni Ĺ&#x203A;w. Tomasz w Sumie teologicznej.109 â&#x20AC;&#x17E;ChoÄ&#x2021; chiliazmu nie zakwaliďŹ kowano jako herezji â&#x20AC;&#x201C; stwierdza ojciec Allo â&#x20AC;&#x201C; w powszechnym odczuciu teologĂłw wszystkich szkĂłĹ&#x201A; jest on doktrynÄ&#x2026; bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dnÄ&#x2026;, ktĂłra pociÄ&#x2026;gaĹ&#x201A;a niektĂłrych wczesnych OjcĂłw z powodu okreĹ&#x203A;lonych uwarunkowaĹ&#x201E; pierwszych wiekĂłw chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;stwa.â&#x20AC;?110 Dekret Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego OďŹ cjum z - lipca roku potwierdza, iĹź millenaryzmu, nawet w wersji zĹ&#x201A;agodzonej, rozumianego jako system, wedle ktĂłrego â&#x20AC;&#x17E;Chrystus Pan przyjdzie w widzialnej postaci, by panowaÄ&#x2021; na ziemi przed SÄ&#x2026;dem Powszechnym, czy to poprzedzajÄ&#x2026;cym zmartwychwstanie wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci sprawiedliwych, czy teĹź nie, (â&#x20AC;Ś) nie moĹźna nauczaÄ&#x2021; nie powodujÄ&#x2026;c zagroĹźenia (tuto doceri non posset).111 KaĹźdy katolik w minimalnym choÄ&#x2021;by zakresie obeznany z historiÄ&#x2026; doktryny KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a z Ĺ&#x201A;atwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; zrozumie, iĹź millenaryzm stanowi precyzyjnie sformuĹ&#x201A;owanÄ&#x2026; doktrynÄ&#x2122;, zupeĹ&#x201A;nie odmiennÄ&#x2026; od orÄ&#x2122;dzia fatimskiego i tezy zarĂłwno Ĺ&#x203A;w. Ludwika Marii Grignion de Montfort, jak i Plinia CorrĂŞi de Oliveira.

MoĹźna jednak w sposĂłb uprawniony mĂłwiÄ&#x2021; o katolickiej apokaliptyce, o ile rozumie siÄ&#x2122; przez to teologiczne rozwaĹźanie KsiÄ&#x2122;gi Apokalipsy, ktĂłrÄ&#x2026; kaĹźdy chrzeĹ&#x203A;cÄłanin odbieraÄ&#x2021; winien jako natchnione, profetyczne zamkniÄ&#x2122;cie Nowego Testamentu.112 Opisuje ona, w Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznoĹ&#x203A;ci z teraĹşniejszoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, historiÄ&#x2122; zdarzeĹ&#x201E; przyszĹ&#x201A;ych, obejmujÄ&#x2026;cych nieustanny konďŹ&#x201A;ikt pomiÄ&#x2122;dzy Jezusem Chrystusem a odwiecznym Jego przeciwnikiem, aĹź do czasu, kiedy przyjdzie â&#x20AC;&#x17E;w okresie zagroĹźenia przez sÄ&#x2026;d ostateczny ostatnie juĹź przeĹ&#x203A;ladowanie, ktĂłre dotknie KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. Innymi sĹ&#x201A;owy, caĹ&#x201A;e paĹ&#x201E;stwo Chrystusowe cierpieÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie od caĹ&#x201A;ego paĹ&#x201E;stwa diabelskiegoâ&#x20AC;?.113

Ĺ&#x161;w. Augustyn, O PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym, ks. XX, rozdz. . Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, III, q. , art , ad .

110 E. B. Allo OP, Saint Jean, Lâ&#x20AC;&#x2122;apocalypse, wyd. , J. Gabalda et C., Paris , s. .

111 AAS, t. , , s. ; Denz-H, nr . â&#x20AC;&#x17E;Dekret stwierdza zatem, iĹź millenaryzmu (lub chiliazmu), nawet zĹ&#x201A;agodzonego bÄ&#x2026;dĹş teĹź duchowego, wedle ktĂłrego Chrystus powrĂłci w widzialnej postaci na ziemiÄ&#x2122;, by na niej panowaÄ&#x2021; przed sÄ&#x2026;dem ostatecznym, poprzedzonym lub nie przez zmartwychwstanie pewnej liczby sprawiedliwych, nie moĹźna nauczaÄ&#x2021;, bez popadniÄ&#x2122;cia w nieroztropnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w kwestii wiary.â&#x20AC;? Zob. G. Gilleman SJ, Condamnation du millĂŠnarisme mitigĂŠ, â&#x20AC;&#x17E;Nouvelle Revue ThĂŠologiqueâ&#x20AC;?, t. , maj-czerwiec , s. .

112 A. Romeo, Apocalisse, w: EC, t. I,

, kol.

-

.

113 Ĺ&#x161;w. Augustyn, O PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym, t. , s. .

108 109

%%

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;BÄ&#x2122;dzie bowiem wĂłwczas wielki ucisk, jakiego nie byĹ&#x201A;o od poczÄ&#x2026;tku Ĺ&#x203A;wiata aĹź dotÄ&#x2026;d i nigdy nie bÄ&#x2122;dzie. Gdyby Ăłw czas nie zostaĹ&#x201A; skrĂłcony, nikt by nie ocalaĹ&#x201A;. Lecz z powodu wybranych, Ăłw czas zostanie skrĂłcony.â&#x20AC;?114 Dzieje ludzkoĹ&#x203A;ci nie zakoĹ&#x201E;czÄ&#x2026; siÄ&#x2122; apoteozÄ&#x2026; wynikajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z procesu nieodwracalnego rozwoju, ale katastrofÄ&#x2026;, powszechnÄ&#x2026; tyraniÄ&#x2026; zĹ&#x201A;a. â&#x20AC;&#x17E;Od dawna w zachodnim myĹ&#x203A;leniu o historii â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa wspĂłĹ&#x201A;czesny ďŹ lozof katolicki â&#x20AC;&#x201C; koĹ&#x201E;ca czasĂłw nie moĹźna w Ĺźaden sposĂłb scharakteryzowaÄ&#x2021; poprzez zwyciÄ&#x2122;stwo rozumu czy sprawiedliwoĹ&#x203A;ci (â&#x20AC;Ś), lecz raczej przez coĹ&#x203A; (â&#x20AC;Ś) co najtrafniej moĹźna by nazwaÄ&#x2021; panowaniem Antychrysta.â&#x20AC;?115 Antychryst â&#x20AC;&#x201C; w przekonaniu ks. Antonina Romea â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;to gĹ&#x201A;Ăłwny wrĂłg Chrystusaâ&#x20AC;?, ktĂłry u koĹ&#x201E;ca czasĂłw â&#x20AC;&#x17E;zwiedzie wielu chrzeĹ&#x203A;cÄłan szataĹ&#x201E;skimi sztuczkami i przebiegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;â&#x20AC;? zanim zostanie zniszczony przez Chrystusa w paruzji.116 Ĺťycie chrzeĹ&#x203A;cÄłanina jest w tym wymiarze â&#x20AC;&#x17E;inwokacjÄ&#x2026;â&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;oczekiwaniemâ&#x20AC;? opisanej w Apokalipsie paruzji,117 czyli powtĂłrnego przyjĹ&#x203A;cia Pana â&#x20AC;&#x17E;z wielkÄ&#x2026; mocÄ&#x2026; i chwaĹ&#x201A;Ä&#x2026;,â&#x20AC;?118 kiedy to â&#x20AC;&#x201C; pokonawszy Antychrysta i ustanowiwszy niebiaĹ&#x201E;skie Jeruzalem â&#x20AC;&#x201C; ziĹ&#x203A;ci On swe MesjaĹ&#x201E;skie KrĂłlestwo. Liturgia Adwentu, podobnie jak liturgia Wielkiej Nocy, wyraĹźa bĹ&#x201A;agalne oczekiwanie Jego przyjĹ&#x203A;cia, zalecajÄ&#x2026;c chrzeĹ&#x203A;cÄłanom â&#x20AC;&#x17E;pozostawaÄ&#x2021; zawsze w gotowoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?.119 â&#x20AC;&#x17E;W rzeczy samej â&#x20AC;&#x201C; komentuje kardynaĹ&#x201A; Billot â&#x20AC;&#x201C; wystarczy po prostu otworzyÄ&#x2021; EwangeliÄ&#x2122;, by uznaÄ&#x2021;, iĹź paruzja zaprawdÄ&#x2122; jest alfÄ&#x2026; i omegÄ&#x2026;, poczÄ&#x2026;tkiem i koĹ&#x201E;cem, pierwszym i ostatnim sĹ&#x201A;owem nauczania Jezusa, ktĂłry z kolei jest do niej kluczem i rozwiÄ&#x2026;zaniem, jest jej wyjaĹ&#x203A;nieniem i przyczynÄ&#x2026; sprawczÄ&#x2026;, jej potwierdzeniem:

Mt , - .

Josef Pieper, O sztuce niepopadania w zwÄ&#x2026;tpienie. RozwaĹźania na temat â&#x20AC;&#x17E;koĹ&#x201E;ca historiiâ&#x20AC;?, w: Idem, O trudnoĹ&#x203A;ciach wiary dzisiaj, przeĹ&#x201A;. T. Kononowicz, P. Waszczenko, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa , s. . Wedle Piepera u kresu historii rysuje siÄ&#x2122; wizja â&#x20AC;&#x17E;utrzymywania pseudoporzÄ&#x2026;dku poprzez przemocâ&#x20AC;?. Ĺ&#x161;wiatowe paĹ&#x201E;stwo Antychrysta bÄ&#x2122;dzie paĹ&#x201E;stwem skrajnie totalitarnym.

116 A. Romeo, Anticristo, w: EC, t. I,

, kol.

-

. Zob. teĹź A. Arrighini, Lâ&#x20AC;&#x2122; anticristo, la venuta e il regno del vicario di Satana, Fratelli Melita, Milano

. Najnowsze ujÄ&#x2122;cie przedmiotu: zob. kard. Giaccomo BiďŹ&#x192;, A enti allâ&#x20AC;&#x2122;Anticristo! Lâ&#x20AC;&#x2122;ammonimento profetico di V. S. Solovèv, Casale Monferrato, Piemme

.

117 J. Chaine, Parousie, w: DTC, t. XI, , kol. - ; A. Romeo, Parusia, w: EC, t. IX,

, kol.

-

.

118 Mt , .

119 Ĺ&#x161;w. Bernard de Clairvaux, In adventu Domini sermones VII, w: PL, t.

, kol. - .

114

115

%&

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! sĹ&#x201A;owem, iĹź paruzja jest wydarzeniem najwyĹźszej wagi; wydarzeniem, ku ktĂłremu wszystko siÄ&#x2122; zwraca, bez ktĂłrego wszystko upada i przepada.â&#x20AC;?120 Katolicka apokaliptyka, wciÄ&#x2026;Ĺź gĹ&#x201A;oszona przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;, nie ma nic wspĂłlnego ani ze staroĹźytnym millenaryzmem, ani teĹź z jego nowoczesnÄ&#x2026; wersjÄ&#x2026;, ktĂłrej poczÄ&#x2026;tkĂłw â&#x20AC;&#x201C; wedle niektĂłrych uczonych â&#x20AC;&#x201C; szukaÄ&#x2021; naleĹźy w myĹ&#x203A;li Joachima z Fiore lub jej wypaczeniach.

Wiele juĹź powiedziano na temat â&#x20AC;&#x201C; do dziĹ&#x203A; owianej tajemnicÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; postaci opata z Kalabrii.121 StworzyĹ&#x201A; on teologiÄ&#x2122; dziejĂłw, w ktĂłrej wychodzÄ&#x2026;c od modelu trynitarnego wyróşnia erÄ&#x2122; Ojca rozpoczÄ&#x2122;tÄ&#x2026; wraz z Adamem, erÄ&#x2122; Syna wypeĹ&#x201A;nionÄ&#x2026; przez Chrystusa oraz trzeciÄ&#x2026; erÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; Ducha Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego, ogĹ&#x201A;oszonÄ&#x2026; przez Ĺ&#x203A;w. Benedykta. Jednak to nie trynitarny podziaĹ&#x201A; historii i oczekiwanie â&#x20AC;&#x17E;nowej eryâ&#x20AC;? stanowiÄ&#x2026; o heterodoksji nauczania zarĂłwno jego, jak i jego â&#x20AC;&#x17E;potomnoĹ&#x203A;ciâ&#x20AC;?,122 lecz zaprzeczenie (o ile w ogĂłle miaĹ&#x201A;o ono miejsce) Boskiej jednoĹ&#x203A;ci OsĂłb, wiecznoĹ&#x203A;ci Chrystusowej Ewangelii i zbawczej misji KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w â&#x20AC;&#x17E;trzeciej erzeâ&#x20AC;?. W opinii niektĂłrych uczonych Joachim miaĹ&#x201A; zapoczÄ&#x2026;tkowaÄ&#x2021; proces â&#x20AC;&#x17E;immanentyzacjiâ&#x20AC;? eschatologii chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, ktĂłry w efekcie stymulowaĹ&#x201A; nowoczesnÄ&#x2026; utopiÄ&#x2122; samoodkupienia czĹ&#x201A;owieka.123 Pewne jest to, iĹź wiek XIV byĹ&#x201A; Ĺ&#x203A;wiadkiem narodzin apokaliptyki stanowiÄ&#x2026;cej antytezÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej teologii dziejĂłw. Nowoczesny Kard. Louis Billot SJ, La Parousie, Beauchesne, Paris , s. .

BibliograďŹ a dotyczÄ&#x2026;ca zarĂłwno Joachima di Fiore (

- ), jak i joachimizmu jest bardzo obďŹ ta. Zob. liczne studia poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cone kalabryjskiemu opatowi autorstwa Msgr Giovanni di Napoli: La teologia trinitaria di Gioacchino da Fiore, â&#x20AC;&#x17E;Divinitasâ&#x20AC;?, nr , paĹşdziernik ; Idem, Lâ&#x20AC;&#x2122;ecclesiologia di Gioacchino da Fiore, â&#x20AC;&#x17E;Doctor Communisâ&#x20AC;?, nr , wrzesieĹ&#x201E;-grudzieĹ&#x201E;

; Idem, Teologia e storia in Gioacchino, w: Storia e messagio in Gioacchino da Fiore, materiaĹ&#x201A;y z MiÄ&#x2122;dzynarodowego Kongresu StudiĂłw JoachimiaĹ&#x201E;skich, - wrzeĹ&#x203A;nia , Centro di Studi Gioachimiti, S. Giovanni in Fiore

, s.

- . Zob. teĹź Marjorie Reeves, Beatrice Hirsch-Reich, The Figure of Joachim of Fiore, Clarendon Press, Oxford ; Delno C. West i Sandra Zimdars-Swartz, Joachim of Fiore: a Study in Perception and History, Indiana University Press, Bloomington

; Bernard McGinn, Lâ&#x20AC;&#x2122;abate calabrese. Gioacchino da Fiore nella storia del pensiero occidentale, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie, Marie i, Genoa .

122 NaleĹźy koniecznie uczyniÄ&#x2021; rozróşnienie miÄ&#x2122;dzy opatem z Kalabrii a jego â&#x20AC;&#x17E;potomnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;â&#x20AC;?, ktĂłrej ďŹ lozoďŹ czne i literackie Ĺ&#x203A;cieĹźki wiodÄ&#x2026; aĹź do naszych czasĂłw. Ojciec de Lubac, Ĺ&#x203A;ledzÄ&#x2026;cy dzieje joachimizmu na przestrzeni stuleci stwierdza, iĹź â&#x20AC;&#x17E;dzieje duchowego dziedzictwa Joachima sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź, i to w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci, dziejami zdrady jego myĹ&#x203A;liâ&#x20AC;?. Henri de Lubac SJ, La postĂŠritĂŠ spirituelle de Joachim de Fiore, Dessain et Tobra, Paris , t. I, s. . Zob. teĹź Marjorie Reeves-Warwick Gould, Joachim of Fiore and the Myth of Eternal Evangel in the Nineteen Century, Clarendon Press, Oxford

.

123 Zob. np. Eric Voegelin, Nowa nauka polityki, przeĹ&#x201A;. P. Ĺ&#x161;piewak, Biblioteka Aletheia, Warszawa ; Idem, Il Mito del mondo nuovo. Saggio sui movimenti rivoluzionari del nostro tempo, tĹ&#x201A;umaczenie wĹ&#x201A;oskie, Rusconi, Milano .

120 121

%'

K !" # XX $% millenaryzm rozwinÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; siÄ&#x2122; na lewym skrzydle rewolucji protestanckiej (Tomasz MĂźntzer i anabaptyĹ&#x203A;ci), proponujÄ&#x2026;c ziemskÄ&#x2026; rewolucjÄ&#x2122; skierowanÄ&#x2026; ku ustanowieniu KrĂłlestwa BoĹźego w porzÄ&#x2026;dku czysto ziemskim. ZarĂłwno humanistyczna idea Odrodzenia,124 jak i protestancka idea Reformacji,125 wyraĹźajÄ&#x2026; eschatologiczne oczekiwanie nowej ery, ktĂłrÄ&#x2026; charakteryzuje koniec KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a katolickiego i papiestwa, czÄ&#x2122;sto identyďŹ kowanego z Antychrystem. Chodzi tu nie tyle o millenaryzm, ile raczej o mesjanizm typowy dla sekt wyrosĹ&#x201A;ych ze Ĺ&#x203A;rodowisk anglosaskich i niemieckich, przenikajÄ&#x2026;cy poczÄ&#x2026;tki nowoczesnej ďŹ lozoďŹ i i skutkujÄ&#x2026;cy rewolucjÄ&#x2026; francuskÄ&#x2026;.126 DziewiÄ&#x2122;tnastowieczny mit postÄ&#x2122;pu, marksistowski mit spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa bezklasowego, narodowosocjalistyczne spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo Trzeciej Rzeszy i ekologiczne spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo Zielonych127 stanowiÄ&#x2026; pochodne Ĺ&#x203A;wieckiego mesjanizmu, ktĂłry z gĂłry odrzuca grzech pierworodny i misjÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;c samoodkupienie ludzkoĹ&#x203A;ci w historii i poprzez historiÄ&#x2122;.128 Trudno o wyraĹşniejszy kontrast: chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska eschatologia pragnie uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;caÄ&#x2021; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo i historiÄ&#x2122; przez skierowanie ich ku Bogu, Ĺ&#x203A;wiecki mesjanizm zaĹ&#x203A; pragnie ubĂłstwiÄ&#x2021; czĹ&#x201A;owieka

124 Zob. Harry Levin, The Myth of the Golden Age in the Renaissance, Faber & Faber, London ; Gustavo Costa, La leggenda dei secoli dâ&#x20AC;&#x2122;oro nella le eratura italiana, Laterza, Bari .

125 Na temat protestanckiej apokaliptyki, zrodzonej zwĹ&#x201A;aszcza w Ĺ&#x203A;rodowiskach siedemnastowiecznych sekt angielskich, zob. Bernard S. Capp, Fi h Monarchy Men: a Study in Seventeenth Century English Millenialism, Bowman and Li leďŹ eld, Totowa ; Eric Russel Chamberlin, Anti-Christ and the Millenium, Saturday Review Press, New York ; William B. Ball, A Great Expectation: Eschatological Thought in English Protestantism, E. J. Brill, Leiden

; Paul Christianson, Reformers in Babylon: English Apocalyptic Visions from the Reformation to the Eve of the Civil War, University of Toronto Press, Toronto

; Catherine Firth, The Apocalyptic Tradition in Reformation Britain - , Oxford Univerity Press, New York

; Robin Bruce Barnes, Propecy and Gnosis: Apocalypticism in the Wake of the Lutheran Reformation, Stanford University Press, Stanford

.

126 Zob. Renzo De Felice, Note e ricerche sugli â&#x20AC;&#x17E;Illuminatiâ&#x20AC;? e il misticismo rivoluzionario ( - ), Storia e Le eratura, Roma ; Clarke Garre , Respectable Folly Millenarians and the French Revolution in France and England, John Hopkins University Press, London ; na temat tej pracy zob. D. Menozzi, Millenarismo e rivoluzione francese, â&#x20AC;&#x17E;Critica Storicaâ&#x20AC;?, t. , , s. - .

127 Zob. Romolo Gobbi, Figli dellâ&#x20AC;&#x2122;Apocalisse, Rizzoli, Milano , s. -

.

128 Na temat nowoczesnej utopii zob. Walter Nigg, Das ewige Reich, Artemis, ZĂźrich ; E. Gilson, Les mĂŠtamorphoses de la citĂŠ de Dieu, Vrin, Paris ; T. Molnar, Utopia. The perennial heresy; BronisĹ&#x201A;aw Baczko, Lâ&#x20AC;&#x2122;utopia, tĹ&#x201A;um. wĹ&#x201A;oskie, Einaudi, Torino . Zob. teĹź Alexander Cioranescu, Lâ&#x20AC;&#x2122;avenir du passĂŠ. Utopie et li ĂŠrature, Gallimard, Paris ; Massimo Baldini, La storia delle utopie, Armando, Roma .

&(

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! i struktury spoĹ&#x201A;eczne w celu osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia â&#x20AC;&#x17E;KrĂłlestwa BoĹźegoâ&#x20AC;? na ziemi w absolutnej jego doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci.129 Idea epoki dziejowej, w ktĂłrej katolicyzm osiÄ&#x2026;ga swÄ&#x2026; peĹ&#x201A;niÄ&#x2122; przez wprowadzenie w Ĺźycie peĹ&#x201A;nej nadziei dewizy zarĂłwno Ĺ&#x203A;w. PawĹ&#x201A;a, jak i wielkich papieĹźy dwudziestego wieku: Instaurare omnia in Christo,130 nie ma nic wspĂłlnego z millenaryzmem.

. Wizje przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci u papieĹźy i Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych PoczÄ&#x2026;tki idei historycznej epoki triumfu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026; na dĹ&#x201A;ugo przed Ĺ&#x203A;w. Ludwikiem MariÄ&#x2026; Grignion de Montfort i Pliniem CorrĂŞÄ&#x2026; de Oliveira do czasĂłw takich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych jak Ĺ&#x203A;w. Bonawentura. W dwudziestym zaĹ&#x203A; stuleciu jej orÄ&#x2122;downikiem byĹ&#x201A; teĹź inny wielki apostoĹ&#x201A; Maryjny, Ĺ&#x203A;w. Maksymilan Kolbe.

Ta perspektywa triumfu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a nie ma absolutnie nic wspĂłlnego z ĹźadnÄ&#x2026; formÄ&#x2026; potÄ&#x2122;pionego przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; millenaryzmu. W istocie chodzi tu o historyczny okres, ktĂłry poprzedzi nie tylko paruzjÄ&#x2122;, ale teĹź rzeczywiste panowanie Antychrysta, bez zakĹ&#x201A;adania istnienia jakiegoĹ&#x203A; rodzaju â&#x20AC;&#x17E;widzialnego KrĂłlestwa Chrystusaâ&#x20AC;? na ziemi. Widzialna obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Jezusa Chrystusa czyniĹ&#x201A;aby misjÄ&#x2122; KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a bezuĹźytecznÄ&#x2026;, tymczasem teza Plinia CorrĂŞi de Oliveira zakĹ&#x201A;ada, iĹź KrĂłlestwo Maryi bÄ&#x2122;dzie epokÄ&#x2026;, w ktĂłrej KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; Mistyczne CiaĹ&#x201A;o Chrystusa cieszyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bÄ&#x2122;dzie nieznanymi dotÄ&#x2026;d w dziejach wpĹ&#x201A;ywami i rolÄ&#x2026;. Nawet jeĹ&#x203A;li weĹşmiemy tu pod uwagÄ&#x2122; enigmatyczny fragment KsiÄ&#x2122;gi Apokalipsy w odniesieniu do spoĹ&#x201A;ecznego panowania Jezusa Chrystusa i Maryi, oczekiwanego z nadziejÄ&#x2026; przez Plinia CorrĂŞÄ&#x2122; de Oliveira, nie wyklucza ono obecnoĹ&#x203A;ci grzechu pierworodnego i dziaĹ&#x201A;ania szatana. Nie ma wiÄ&#x2122;c nic wspĂłlnego z millenaryzmem. â&#x20AC;&#x17E;ChociaĹź ziemska rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; KrĂłlestwa Chrystusowego jest konkretna, oczywista i namacalna â&#x20AC;&#x201C; jak na przykĹ&#x201A;ad miaĹ&#x201A;o to Zob. Reginald GrĂŠgoire, Rapporti tra apocali ica medievale e messianismi laici odierni, w: Storia e messagio in Gioacchino da Fiore, s. - . Ĺ&#x161;wiecki mesjanizm â&#x20AC;&#x201C; zauwaĹźa ojciec GrĂŠgoire â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;stwarza uczucie satysfakcji, podziwu dla czĹ&#x201A;owieka zdolnego do kreowania wĹ&#x201A;asnego szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cia w obrÄ&#x2122;bie samego tylko jego czĹ&#x201A;owieczeĹ&#x201E;stwa. Absolut przestaje mieÄ&#x2021; jakiekolwiek znaczenie. Oto apogeum naturalizmuâ&#x20AC;? (ibidem, s. ). Naturalizm Ăłw znajduje swĂłj wyraz nie tylko w marksistowskim czy nazistowskim ateizmie politycznym, ale rĂłwnieĹź w â&#x20AC;&#x17E;teologii wyzwoleniaâ&#x20AC;? poszukujÄ&#x2026;cej czysto historycznej realizacji KrĂłlestwa BoĹźego. Na temat postĹ&#x203A;redniowiecznego millenaryzmu zob. teĹź Richard Bauckham, hasĹ&#x201A;o Chiliasmus IV, w: TRE, t. ,

, s. - .

129

&

K !" # XX $% miejsce w trzynastym wieku â&#x20AC;&#x201C; nie wolno zapominaÄ&#x2021;, Ĺźe krĂłlestwo to stanowi jedynie przygotowanie i wprowadzenie. W swej peĹ&#x201A;ni KrĂłlestwo BoĹźe zaistnieje w niebie: KrĂłlestwo moje nie jest z tego Ĺ&#x203A;wiata (J

, ).â&#x20AC;?131 â&#x20AC;&#x17E;KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; uczy, Ĺźe ten Ĺ&#x203A;wiat jest miejscem wygnania, padoĹ&#x201A;em Ĺ&#x201A;ez i polem bitwy, a nie ogrodem rozkoszy. (â&#x20AC;Ś) Zatem wyobraĹźanie sobie Ĺ&#x203A;wiata bez zmagania i wrogoĹ&#x203A;ci, to jak wyobraĹźanie sobie Ĺ&#x203A;wiata bez Jezusa Chrystusa.â&#x20AC;?132 Oczekiwanie przedstawionej powyĹźej bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awionej epoki stawia brazylÄłskiego myĹ&#x203A;liciela w towarzystwie licznych Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych oraz teologĂłw â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno dawnych, jak i wspĂłĹ&#x201A;czesnych. Jeden z nich, kardynaĹ&#x201A; Ratzinger, przeprowadziĹ&#x201A; paralelÄ&#x2122; miÄ&#x2122;dzy PaĹ&#x201E;stwem BoĹźym Ĺ&#x203A;w. Augustyna, powstaĹ&#x201A;ym podczas kryzysu w Cesarstwie Rzymskim, a â&#x20AC;&#x17E;szczytowym momentem w dziejach myĹ&#x203A;li chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiejâ&#x20AC;?,133 ktĂłry reprezentuje Collationes in Hexameron Ĺ&#x203A;w. Bonawentury.134 W swym dziele Ĺ&#x203A;w. Bonawentura prĂłbuje czegoĹ&#x203A;, co udaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;w. Augustynowi w PaĹ&#x201E;stwie BoĹźym, mianowicie: â&#x20AC;&#x17E;wychodzÄ&#x2026;c od przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a zrozumiaĹ&#x201A;Ä&#x2026; uczyniÄ&#x2021; jego teraĹşniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;â&#x20AC;?.135 ChwaĹ&#x201A;a siĂłdmej epoki, o ktĂłrej Doktor SeraďŹ cki mĂłwi w Hexameronie, odnosi siÄ&#x2122; do doczesnego triumfu KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a w Ĺ&#x203A;wiecie i w historii.136 â&#x20AC;&#x17E;Teologia historii Ĺ&#x203A;w. Bonawentury znajduje swĂłj punkt kulminacyjny w nadziei na dziejowÄ&#x2026; epokÄ&#x2122; szabatowego spokoju oďŹ arowanego przez Boga. (â&#x20AC;Ś) Nie chodzi tu o niekoĹ&#x201E;czÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; pokĂłj w wiecznoĹ&#x203A;ci Boga, ktĂłry nastanie po koĹ&#x201E;cu Ĺ&#x203A;wiata, lecz o taki Ef , .

P. CorrĂŞa de Oliveira, A cruzada do sĂŠculo XX. 132 P. CorrĂŞa de Oliveira, A utopia e a mensagem, â&#x20AC;&#x17E;Folha de S. Pauloâ&#x20AC;?, VII

.

133 J. Ratzinger, La thĂŠologie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de saint Bonaventure, s. .

134 Ĺ&#x161;w. Bonawentura, Collationes in Hexaemeron, seu Illuminationes Ecclesiae, w: S. Bonaventurae opera omnia (Quaracchi, Collegium S. Bonaventurae

- ), t. V, s. - , tĹ&#x201A;um. hiszpaĹ&#x201E;skie: Hexameron, BAC, Madrid . Konferencje te zostaĹ&#x201A;y wygĹ&#x201A;oszone przed szerokÄ&#x2026; publicznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; zakonnÄ&#x2026; w ParyĹźu, pomiÄ&#x2122;dzy WielkanocÄ&#x2026; a Dniem PiÄ&#x2122;Ä&#x2021;dziesiÄ&#x2026;tnicy roku . Alois Dempf widzi w nich â&#x20AC;&#x17E;najwiÄ&#x2122;kszy i ostatni w Ĺ&#x203A;redniowieczu przejaw ďŹ lozoďŹ i dziejĂłwâ&#x20AC;?. Zob. A. Dempf, Sacrum Imperium, s.

. KardynaĹ&#x201A; Ratzinger zaĹ&#x203A; dostrzega u Ĺ&#x203A;w. Bonawentury silne wpĹ&#x201A;ywy Joachima z Fiore (La thĂŠologie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de saint Bonaventure, s. -

); Ĺ&#x203A;w. BonawenturÄ&#x2122; postrzega jako â&#x20AC;&#x17E;prekursora nowego pojmowania historii, ktĂłre dziĹ&#x203A; wydaje siÄ&#x2122; nam tak oczywiĹ&#x203A;cie chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skie, iĹź trudno uwierzyÄ&#x2021;, Ĺźe kiedyĹ&#x203A; byĹ&#x201A;o inaczejâ&#x20AC;? (ibidem, s. ).

135 J. Ratzinger, La thĂŠologie de lâ&#x20AC;&#x2122;histoire de saint Bonaventure, s. .

136 Ibidem, s. - . Zob. teĹź Miguel Beccar Varela, SĂŁo Bonaventura, Doutor para o Reino de Maria, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;? nr , sierpieĹ&#x201E; .

130 131

&

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! pokĂłj, ktĂłry BĂłg ustanowi na ziemi â&#x20AC;&#x201C; skÄ&#x2026;panej w morzu krwi i Ĺ&#x201A;ez â&#x20AC;&#x201C; jak gdyby w pragnieniu pokazania w ostatniej chwili, jak mogĹ&#x201A;a i powinna wyglÄ&#x2026;daÄ&#x2021; rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zgodna z Jego planem.â&#x20AC;?137 Stwierdzenia kardynaĹ&#x201A;a Ratzingera na temat teologii dziejĂłw Ĺ&#x203A;w.

Bonawentury doskonale dajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pojÄ&#x2026;Ä&#x2021; w Ĺ&#x203A;wietle myĹ&#x203A;li Ĺ&#x203A;w. Tomasza.

JeĹźeli w istocie, jak naucza Doktor Anielski, czĹ&#x201A;owiek jest z natury stworzeniem spoĹ&#x201A;ecznym,138 to, rzecz jasna, zostaĹ&#x201A; on powoĹ&#x201A;any nie tylko do osobistego uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia, ale teĹź do uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci; jeĹźeli wiÄ&#x2122;c historia ludzkoĹ&#x203A;ci nie osiÄ&#x2026;gnie tego szczytu spoĹ&#x201A;ecznej doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, uszczerbku dozna chwaĹ&#x201A;a BoĹźa, stanowiÄ&#x2026;ca ostateczny cel stworzenia.

Na takich wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie fundamentach teologiczno-ďŹ lozoďŹ cznych zbudowana jest eschatologiczna wizja wielu Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tych dwudziestego stulecia. â&#x20AC;&#x17E;Nadchodzi wielka epoka â&#x20AC;&#x201C; gĹ&#x201A;osi bĹ&#x201A;. Ludwik Orione â&#x20AC;&#x201C; bÄ&#x2122;dziemy mieli novos coelos et novam terram. SpoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo odnowione w Chrystusie objawi siÄ&#x2122; mĹ&#x201A;odszym i bardziej jaĹ&#x203A;niejÄ&#x2026;cym, ukaĹźe siÄ&#x2122; na nowo oĹźywione, odnowione i prowadzone przez KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;. Katolicyzm peĹ&#x201A;en Boskiej prawdy, miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, mĹ&#x201A;odoĹ&#x203A;ci i nadprzyrodzonej siĹ&#x201A;y podniesie siÄ&#x2122; w Ĺ&#x203A;wiecie i stanie na czele rodzÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; stulecia, by je prowadziÄ&#x2021; ku uczciwoĹ&#x203A;ci, wierze, szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciu i zbawieniu.â&#x20AC;?139 â&#x20AC;&#x17E;Ĺťyjemy w epoce â&#x20AC;&#x201C; pisze z kolei Ĺ&#x203A;w. Maksymilian Maria Kolbe â&#x20AC;&#x201C; ktĂłra mogĹ&#x201A;aby byÄ&#x2021; nazwanÄ&#x2026; poczÄ&#x2026;tkiem epoki Niepokalanej.â&#x20AC;?140

J. Ratzinger, op. cit., s. ,

. Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, O wĹ&#x201A;adzy (De regno), w: Idem, DzieĹ&#x201A;a wybrane, przeĹ&#x201A;. J. SalÄł OP, De Agostini-Altaya, Warszawa , s. . TeoriÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;w. Tomasza podjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Leon XIII w encyklice Libertas i Pius XI w Quadragesimo anno. Zob. Josephus Goenaga SJ, Philosophia socialis, C.I.S.I.C., Roma , s. - .

139 BĹ&#x201A;. Ludwik Orione, List z lipca r., w: Le ere, wyd. rozszerz., Postulazione, Roma

, t. II, s. - . Na temat bĹ&#x201A;. Ludwika Orione (

- ), zaĹ&#x201A;oĹźyciela â&#x20AC;&#x17E;Piccola operaâ&#x20AC;?

Boskiej OpatrznoĹ&#x203A;ci, zob. Carlo Sterpi, Lo spirito di don Orione, Libreria Emiliana Editrice, Venezia

; Giorgio Papasogli, Vita di don Orione, z przedmowÄ&#x2026; Jego Eminencji kardynaĹ&#x201A;a Giuseppe Siri, Gribaudi, Torino .

140 Ĺ&#x161;w. Maksymilian Kolbe OFMConv (

-

), â&#x20AC;&#x17E;La difesa della Chiesa so o il vessillo dellâ&#x20AC;&#x2122;Immacolata: la fondazione della Milizia dellâ&#x20AC;&#x2122;Immacolata e i suoi primi sviluppiâ&#x20AC;?, Rycerstwo Niepokalanej, lipiec-wrzesieĹ&#x201E; , w: Gli Scri i di Massimiliano Kolbe, Edizioni Ci Ă di Vita, Florencja - , tom. III, s. . O polskim Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tym por. Antonio Ricciardi OFMConv, Padre Massimiliano Kolbe, Postulat Generalny, Roma . Maria Winowska, Le secret de Maximilien Kolbe, Ed. Saint Paul, Paris-Fribourg

; La mariologia di S. Massimiliano Kolbe, Dokumenty MiÄ&#x2122;dzynarodowego Kongresu w Rzymie ( - paĹşdziernika

), F. S. Pancheri, Miscellanea Fracescana, Rome

.

137

138

&!

K !" # XX $% â&#x20AC;&#x17E;...Pod Jej sztandarem zostanie stoczona wielka bitwa i zatkniemy Jej ďŹ&#x201A;agi na twierdzy ksiÄ&#x2122;cia ciemnoĹ&#x203A;ci. A Niepokalana bÄ&#x2122;dzie KrĂłlowÄ&#x2026; caĹ&#x201A;ego Ĺ&#x203A;wiata i kaĹźdej duszy z osobna, jak to przepowiedziaĹ&#x201A;a bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awiona Katarzyna Laboure.â&#x20AC;?141 â&#x20AC;&#x17E;ZniknÄ&#x2026; wtedy walki klas, a ludzkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zbliĹźy siÄ&#x2122; o ile to jest na tym Ĺ&#x203A;wiecie moĹźliwe, do szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cia, przedsmaku tego, do czego naturalnie juĹź kaĹźdy z nas dÄ&#x2026;Ĺźy, tj. do szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cia bez granic w Bogu, w niebie.â&#x20AC;?142 â&#x20AC;&#x17E;RzeczywiĹ&#x203A;cie, kiedy to siÄ&#x2122; wydarzy, ziemia stanie siÄ&#x2122; rajem. Prawdziwy pokĂłj i szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie przyjdÄ&#x2026; do rodzin, miast, wiosek i narodĂłw caĹ&#x201A;ej ludzkiej spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci, poniewaĹź tam, gdzie Ona bÄ&#x2122;dzie panowaÄ&#x2021;, Ĺ&#x201A;aski nawrĂłcenia i uĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia oraz szczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;cie siÄ&#x2122; pojawiÄ&#x2026;.â&#x20AC;?143 Sam Pius XII ustanawiajÄ&#x2026;c Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;to NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Maryi Panny KrĂłlowej i nakazujÄ&#x2026;c, by co roku owego dnia odnawiaÄ&#x2021; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenie ludzkoĹ&#x203A;ci Niepokalanemu Sercu Maryi, w geĹ&#x203A;cie tym zawarĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;nadziejÄ&#x2122;, iĹź rozpocznie siÄ&#x2122; nowa era radujÄ&#x2026;ca siÄ&#x2122; Chrystusowym pokojem i triumfem religiiâ&#x20AC;?.144 OznajmiĹ&#x201A; teĹź, Ĺźe wzywanie KrĂłlestwa Maryi (â&#x20AC;Ś) jest gĹ&#x201A;osem chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej wiary i nadzieiâ&#x20AC;?,145 a w jednym ze swych ostatnich wystÄ&#x2026;pieĹ&#x201E; potwierdziĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, iĹź odbudowa KrĂłlestwa Chrystusowego przez MaryjÄ&#x2122; nie moĹźe siÄ&#x2122; nie powieĹ&#x203A;Ä&#x2021;.â&#x20AC;?146

. Ku wiekowi niezmierzonego triumfu Teologia dziejĂłw Plinia CorrĂŞi de Oliveira mieĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122; wobec tego w sferze jak najbardziej ortodoksyjnej doktryny KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, ze szczegĂłlnym naciskiem poĹ&#x201A;oĹźonym na duchowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; monfortiaĹ&#x201E;skÄ&#x2026;. WypĹ&#x201A;ywa z gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokich rozwaĹźaĹ&#x201E; teologicznych i jeszcze gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bszej poboĹźnoĹ&#x203A;ci Maryjnej prowadzÄ&#x2026;cej do gorÄ&#x2026;cego pragnienia, a zarazem proroczego przeczucia KrĂłlestwa Maryi, ktĂłrego wzywaĹ&#x201A; Ludwik de Montfort, a NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tsza Panienka sama przepowiedziaĹ&#x201A;a w Fatimie. Przez KrĂłlestwo owo rozumieÄ&#x2021; naleĹźy â&#x20AC;&#x17E;dziejowÄ&#x2026; epokÄ&#x2122; wiary i cnoty, zapoczÄ&#x2026;tkowanÄ&#x2026; spektakularnym zwyciÄ&#x2122;stwem Maryi nad RewolucjÄ&#x2026;â&#x20AC;?, 141 Ĺ&#x161;w. Maksymilian Kolbe OFMConv, List do o. Floriana Koziury z maja

, w: Gli Scriti, tom I, s.

142 Ĺ&#x161;w. Maksymilian Kolbe OFMConv, â&#x20AC;&#x17E;KrĂłlowa Polskiâ&#x20AC;? w: â&#x20AC;&#x17E;Rycerz Niepokalanejâ&#x20AC;?, nr , Rok IV, maj , s.

- .

143 Ĺ&#x161;w. Maksymilian Kolbe OFMConv, Kalendarz do â&#x20AC;&#x17E;Rycerza Niepokalnejâ&#x20AC;? na rok , w: Gli Scri i, tom. III, s.

.

144 Pius XII, encyklika Ad Caeli Reginam.

145 Pius XII, PrzemĂłwienie z listopada r., w: DR, t. XVI, s. .

146 Pius XII, OrÄ&#x2122;dzie radiowe z wrzeĹ&#x203A;nia

r. z okazji Kongresu Maryjnego w Lourdes, w: DR, t. XX, s. .

&"

K% K Â&#x201E;< 2 % M ! epokÄ&#x2122;, kiedy â&#x20AC;&#x17E;szatan zostanie precz odrzucony i powrĂłci do piekielnych czeluĹ&#x203A;ci, a Matka BoĹźa krĂłlowaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie rodzajowi ludzkiemu w instytucjach, ktĂłre sama do tego celu wybierzeâ&#x20AC;?.147 Do ostatnich chwil Ĺźycia Doktor Plinio pragnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; zaszczepiaÄ&#x2021; w swych uczniach ĹźarliwÄ&#x2026; miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; do Maryi, jak rĂłwnieĹź ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w Jej triumf. U progu dwudziestego pierwszego wieku, pierwszego wieku trzeciego tysiÄ&#x2026;clecia, ruiny Ĺ&#x203A;wiata chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiego, ktĂłrym poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;ciĹ&#x201A; caĹ&#x201A;e swe Ĺźycie, jawiĹ&#x201A;y mu siÄ&#x2122; jako rozĹ&#x203A;wietlone i przemienione. â&#x20AC;&#x17E;Za wielce prawdopodobnym smutkiem i karÄ&#x2026;, ku ktĂłrym zmierzamy, jaĹ&#x203A;nieje Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;ty blask jutrzenki KrĂłlestwa Maryi. ÂŤW koĹ&#x201E;cu moje Niepokalane Serce zatriumfujeÂť. To wielka perspektywa wszechĹ&#x203A;wiatowego zwyciÄ&#x2122;stwa krĂłlewskiego i matczynego Serca NajĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;tszej Dziewicy. To uspokajajÄ&#x2026;ca, upragniona i, nade wszystko, krĂłlewska obietnica.â&#x20AC;?148 PostaÄ&#x2021; Plinia CorrĂŞi de Oliveira â&#x20AC;&#x201C; myĹ&#x203A;liciela i czĹ&#x201A;owieka czynu â&#x20AC;&#x201C; znakomicie opisujÄ&#x2026; sĹ&#x201A;owa uĹźyte przez wspĂłĹ&#x201A;czesnego mariologa w odniesieniu do Ĺ&#x203A;w. Ludwika Grignion de Montfort: â&#x20AC;&#x17E;Skoro najpewniejszym kryterium weryďŹ kacji proroka jest ÂŤurzeczywistnienie proroctwaÂť czyli, innymi sĹ&#x201A;owy, ÂŤwyrok historiiÂť (W. Vogels), jesteĹ&#x203A;my zmuszeni stwierdziÄ&#x2021;, iĹź historia podÄ&#x2026;Ĺźa w kierunku przepowiedzianym przez Ludwika de Montfortâ&#x20AC;?.149 U schyĹ&#x201A;ku dwudziestego stulecia sĹ&#x201A;owa, ktĂłrymi Plinio CorrĂŞa de Oliveira w jednym ze swych najsĹ&#x201A;ynniejszych artykuĹ&#x201A;Ăłw streĹ&#x203A;ciĹ&#x201A; wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; wizjÄ&#x2122; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, rozĹ&#x203A;wietlajÄ&#x2026; dziejowy przeĹ&#x201A;om trzeciego milenium Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;em dramatyzmu, przesyconego jednakowoĹź nadprzyrodzonÄ&#x2026; nadziejÄ&#x2026;: â&#x20AC;&#x17E;Wojna, Ĺ&#x203A;mierÄ&#x2021; i grzech na nowo gotujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; do zniszczenia Ĺ&#x203A;wiata, tym razem jednak na skalÄ&#x2122; wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; niĹź kiedykolwiek wczeĹ&#x203A;niej.

P. CorrĂŞa de Oliveira, Przedmowa do argentyĹ&#x201E;skiego wydania Rewolucji i Kontrrewolucji, s. .

148 P. CorrĂŞa de Oliveira, Fatima in una visione dâ&#x20AC;&#x2122;insieme, przedmowa do A. A. Borelli Machado, Le apparizioni e il messagio di Fatima, s. .

149 S. de Fiores SMM, Le Saint-Esprit et Marie dans les derniers temps selon Grignion de Montfort, â&#x20AC;&#x17E;Etudes Marialesâ&#x20AC;?,

, wydanie monograďŹ czne poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cone tematowi â&#x20AC;&#x17E;Marie et la ďŹ n des tempsâ&#x20AC;?, t. III, Approche historico-thĂŠologique, s. (s.

-

). â&#x20AC;&#x17E;Montfort jawi siÄ&#x2122; jako czĹ&#x201A;owiek otwarty na szerokie horyzonty historii zbawienia i zwrĂłcony ku przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. Na podstawie (â&#x20AC;Ś) prywatnych objawieĹ&#x201E;, Pisma Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tego oraz osobistego charyzmatu teologiczno-profetycznego postrzega on obecne czasy jako ÂŤkrĂłlestwo Ducha, Ojca i SynaÂť, i â&#x20AC;&#x201C; jako pierwszy w tradycji katolickiej â&#x20AC;&#x201C; umieszcza naboĹźeĹ&#x201E;stwo Maryjne w perspektywie powtĂłrnego przyjĹ&#x203A;cia Jezusa Chrystusaâ&#x20AC;? (ibidem, s. ).

147

&#

K !" # XX $% W roku

, za sprawÄ&#x2026; niezrĂłwnanego talentu DĂźrera, przybraĹ&#x201A;y one postaÄ&#x2021; rycerza w peĹ&#x201A;nej zbroi, wyruszajÄ&#x2026;cego na wojnÄ&#x2122; w towarzystwie Ĺ&#x203A;mierci i grzechu wyobraĹźonego w ďŹ gurze jednoroĹźca. Europa â&#x20AC;&#x201C; juĹź wĂłwczas wstrzÄ&#x2026;sana niepokojami poprzedzajÄ&#x2026;cymi pseudoreformÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; zmierzaĹ&#x201A;a ku tragicznemu wiekowi wojen wyrastajÄ&#x2026;cych z podĹ&#x201A;oĹźa religÄłnego, politycznego i spoĹ&#x201A;ecznego, ktĂłre rozpÄ&#x2122;taĹ&#x201A; protestantyzm.

NastÄ&#x2122;pna wojna, choÄ&#x2021; nie bÄ&#x2122;dzie wyraĹşnie i bezpoĹ&#x203A;rednio konďŹ&#x201A;iktem religÄłnym, w tak powaĹźnym stopniu dotknie spraw KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, Ĺźe prawdziwemu katolikowi trudno bÄ&#x2122;dzie nie postrzegaÄ&#x2021; jej gĹ&#x201A;Ăłwnie w aspekcie religÄłnym. A spustoszenie, jakiego dokona, bÄ&#x2122;dzie z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; nieporĂłwnanie wiÄ&#x2122;ksze niĹź wszelkie szkody poczynione w ubiegĹ&#x201A;ych wiekach.

Kto zwyciÄ&#x2122;Ĺźy? Czy KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A;?

KĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; przed nami chmury nie wyglÄ&#x2026;dajÄ&#x2026; róşowo. Ale oĹźywiajÄ&#x2026; nas one niezmoĹźonÄ&#x2026; pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;, iĹź nie tylko â&#x20AC;&#x201C; co jest oczywiste, bo przez Boga obiecane â&#x20AC;&#x201C; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; nie zginie, ale za naszych dni odniesie triumf wiÄ&#x2122;kszy niĹź pod Lepanto.

Jak? Kiedy? PrzyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; naleĹźy do Boga. Dostrzegamy wiele powodĂłw do smutku i niepokoju, nawet spoglÄ&#x2026;dajÄ&#x2026;c na niektĂłrych naszych braci w wierze. W ogniu walki moĹźliwe, a nawet prawdopodobne sÄ&#x2026; liczne przypadki dezercji. Lecz pozostaje absolutna pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, iĹź Duch Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;ty nieustannie tchnie w KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; cudownÄ&#x2026; i nieujarzmionÄ&#x2026; duchowÄ&#x2026; energiÄ&#x2122; wiary, czystoĹ&#x203A;ci, posĹ&#x201A;uszeĹ&#x201E;stwa i poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cenia, ktĂłre we wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwym momencie znowu okryjÄ&#x2026; chwaĹ&#x201A;Ä&#x2026; imiÄ&#x2122; chrzeĹ&#x203A;cÄłan.

Dwudzieste stulecie bÄ&#x2122;dzie nie tylko wiekiem wielkiej walki, lecz nade wszystko, wiekiem niezmierzonego triumfu.â&#x20AC;?150

150 P. CorrĂŞa de Oliveira, O sĂŠculo da guerra, da morte e do peccado, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , luty

.

&$

ZakoĹ&#x201E;czenie â&#x20AC;&#x17E;Jestem przekonany, iĹź zasady, ktĂłrym podporzÄ&#x2026;dkowaĹ&#x201A;em caĹ&#x201A;e swoje Ĺźycie, pozostajÄ&#x2026; dziĹ&#x203A; tak samo aktualne jak zawsze, oraz Ĺźe wskazujÄ&#x2026; one drogÄ&#x2122;, ktĂłrÄ&#x2026; w nadchodzÄ&#x2026;cych stuleciach podÄ&#x2026;Ĺźy Ĺ&#x203A;wiat.

Sceptycy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; siÄ&#x2122; uĹ&#x203A;miechaÄ&#x2021;, ale uĹ&#x203A;miechy sceptykĂłw nigdy nie byĹ&#x201A;y w stanie powstrzymaÄ&#x2021; zwyciÄ&#x2122;skiego marszu tych, ktĂłrzy posiadajÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122;.â&#x20AC;?

Plinio CorrĂŞa de Oliveira zmarĹ&#x201A; w wieku bez maĹ&#x201A;a osiemdziesiÄ&#x2122;ciu siedmiu lat w SĂŁo Paulo paĹşdziernika roku, w dzieĹ&#x201E; poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony â&#x20AC;&#x201C; wedĹ&#x201A;ug starego kalendarza liturgicznego â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2122;tej, do ktĂłrej ĹźywiĹ&#x201A; szczegĂłlne naboĹźeĹ&#x201E;stwo: Ĺ&#x203A;w. Teresie z Lisieux. â&#x20AC;&#x17E;Ĺťycie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a, jak rĂłwnieĹź Ĺźycie duchowe kaĹźdego wiernego katolika â&#x20AC;&#x201C;pisaĹ&#x201A; Plinio CorrĂŞa de Oliveira w odniesieniu do Ĺ&#x203A;w. Teresy â&#x20AC;&#x201C; to nieustanne zmaganie. BĂłg niekiedy daje duszom chwile wewnÄ&#x2122;trznej i zewnÄ&#x2122;trznej cudownej pociechy, a KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;owi daje niekiedy dni wspaniaĹ&#x201A;ej, widzialnej i oczywistej wielkoĹ&#x203A;ci, jednakĹźe prawdziwa chwaĹ&#x201A;a KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a i jego wiernych pochodzi z cierpienia i walki. Jest to walka prozaiczna, pozbawiona piÄ&#x2122;kna i poezji. Ta walka prowadzi poprzez noc anonimowoĹ&#x203A;ci, bĹ&#x201A;oto obojÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci lub niezrozumienia, poprzez burze rozpÄ&#x2122;tane przez poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czone moce Ĺ&#x203A;wiata, ciaĹ&#x201A;a i szatana. Ale ta walka napeĹ&#x201A;nia anioĹ&#x201A;y w Niebie podziwem i przynosi bĹ&#x201A;ogosĹ&#x201A;awieĹ&#x201E;stwo BoĹźe.â&#x20AC;?1 PowyĹźsze sĹ&#x201A;owa znakomicie korespondujÄ&#x2026; z proĹ&#x203A;bÄ&#x2026;, ktĂłrÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;w. Ludwik Maria Grignion de Montfort zanosi do Matki BoĹźej w zakoĹ&#x201E;czeniu Sekretu Maryi: â&#x20AC;&#x17E;A co do mego ziemskiego bytowania, pragnÄ&#x2122; jedynie mieÄ&#x2021; udziaĹ&#x201A; w Twoim, to jest mieÄ&#x2021; prostÄ&#x2026; wiarÄ&#x2122;, ktĂłra nie sprawdza i nie P. CorrĂŞa de Oliveira, A verdadeira gloria sĂł nasce da dor, â&#x20AC;&#x17E;Catolicismoâ&#x20AC;?, nr , czerwiec

.

1

&%

K !" # XX $% prĂłbuje, pragnÄ&#x2122; cierpieÄ&#x2021; radoĹ&#x203A;nie nie liczÄ&#x2026;c na ludzkÄ&#x2026; pociechÄ&#x2122;, co dzieĹ&#x201E; byÄ&#x2021; gotowym na Ĺ&#x203A;mierÄ&#x2021; bez drĹźenia, szlachetnie i bezinteresownie aĹź do Ĺ&#x203A;mierci pracowaÄ&#x2021; dla Ciebie, jako najbardziej bezuĹźyteczny z niewolnikĂłw Twoich.â&#x20AC;?2 Ĺťycie duchowe Plinia CorrĂŞi de Oliveira nie stanowi gĹ&#x201A;Ăłwnego tematu niniejszego studium, skoncentrowanego przede wszystkim na prezentacji publicznego aspektu jego myĹ&#x203A;li i pracy. Nie ulega jednak wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci, iĹź tylko poprzez gĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2122; Ĺźycia wewnÄ&#x2122;trznego Doktora Plinio moĹźemy zrozumieÄ&#x2021; tajemnicÄ&#x2122; jego bezgranicznego umiĹ&#x201A;owania cywilizacji chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej, jak rĂłwnieĹź nieprzejednanej nienawiĹ&#x203A;ci wobec atakujÄ&#x2026;cej jÄ&#x2026; Rewolucji. Z tejĹźe miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci i z tej nienawiĹ&#x203A;ci uczyniĹ&#x201A; on oĹ&#x203A;, wokĂłĹ&#x201A; ktĂłrej skupiaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; jego ideaĹ&#x201A;y i dziaĹ&#x201A;ania,3 czyniÄ&#x2026;c w ten sposĂłb samego siebie paradygmatem i znakiem sprzeciwu swoich czasĂłw.

Jego Ĺźycie â&#x20AC;&#x201C; jak napisaĹ&#x201A; kardynaĹ&#x201A; Bernardino EcheverrĂ­a Ruiz â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;pozwola nam pojÄ&#x2026;Ä&#x2021;, Ĺźe im bardziej w jakiejĹ&#x203A; epoce nasila siÄ&#x2122; zĹ&#x201A;o, tym bardziej wyjÄ&#x2026;tkowe postaci OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; powoĹ&#x201A;uje do stawienia mu czoĹ&#x201A;a; Jej zamysĹ&#x201A; zwalczania kryzysĂłw przejawia siÄ&#x2122; w powoĹ&#x201A;ywaniu pĹ&#x201A;omiennych duszâ&#x20AC;?.4 Plinio CorrĂŞa de Oliveira byĹ&#x201A; krzyĹźowcem dwudziestego stulecia: twardo stawiaĹ&#x201A; czoĹ&#x201A;a niszczycielskiemu marszowi antychrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skiej Rewolucji, zwalczajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie pseudomistycyzm nazizmu, hedonistyczny amerykaĹ&#x201E;ski styl Ĺźycia, socjalistycznÄ&#x2026; i komunistycznÄ&#x2026; utopiÄ&#x2122; egalitaryzmu, jak rĂłwnieĹź katolicki progresywizm usiĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;cy zniszczyÄ&#x2021; KoĹ&#x203A;ciĂłĹ&#x201A; od wewnÄ&#x2026;trz. â&#x20AC;&#x17E;ChrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;ska walecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; pisaĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; oznaczaÄ&#x2021; moĹźe jedynie uprawnionÄ&#x2026; obronÄ&#x2122;. W Ĺźaden inny sposĂłb walecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; uprawniona byÄ&#x2021; nie moĹźe. ChrzeĹ&#x203A;cÄłanina skĹ&#x201A;ania do walki jedynie zniewaga spotykajÄ&#x2026;ca to, co umiĹ&#x201A;owaĹ&#x201A;. Im wiÄ&#x2122;ksza miĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;, w imiÄ&#x2122; ktĂłrej walczy, tym zawziÄ&#x2122;tszy bÄ&#x2122;dzie bĂłj. Dlatego najwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; walecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przejawia katolik w obronie KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a â&#x20AC;&#x201C; swej Ĺ&#x161;wiÄ&#x2122;tej Matki, gdy widzi jÄ&#x2026; poniĹźonÄ&#x2026;, odrzuconÄ&#x2026;, podeptanÄ&#x2026;.â&#x20AC;?5

Ĺ&#x161;w. Ludwik Maria Grignon de Montfort, Sekret Maryi, nr .

Zob. P. CorrĂŞa de Oliveira, Rewolucja i Kontrrewolucja, s. .

4 Bernardino EcheverrĂ­a Ruiz OFM, Plinio CorrĂŞa de Oliveira: distinguished apostle, ardent and intrepid polemist, â&#x20AC;&#x17E;Crusadeâ&#x20AC;?, styczeĹ&#x201E;-luty .

5 P. CorrĂŞa de Oliveira, Passio Christi, conforta me, â&#x20AC;&#x17E;O LegionĂĄrioâ&#x20AC;?, nr , X .

2 3

&&

Z $ Â&#x2020;# 7 W okresie walk i trudnoĹ&#x203A;ci drugÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; obok mÄ&#x2122;stwa â&#x20AC;&#x201C; cnotÄ&#x2026;, ktĂłrÄ&#x2026; Plinio CorrĂŞa de Oliveira praktykowaĹ&#x201A; nade wszystko, byĹ&#x201A;a nadzieja. ĹťywiĹ&#x201A; on bowiem przekonanie, iĹź â&#x20AC;&#x201C; jak czytamy w liĹ&#x203A;cie do matki z roku â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;BĂłg od tego, komu daje wiarÄ&#x2122;, ĹźÄ&#x2026;da nadzieiâ&#x20AC;?.6 NajpeĹ&#x201A;niejszÄ&#x2026; zaĹ&#x203A; syntezÄ&#x2122; tych dwu cnĂłt chrzeĹ&#x203A;cÄłaĹ&#x201E;skich stanowi ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, przez Ĺ&#x203A;w. Tomasza okreĹ&#x203A;lona mianem: â&#x20AC;&#x17E;spes roborataâ&#x20AC;?, czyli â&#x20AC;&#x17E;nadzieja pokrzepiona gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokim przekonaniemâ&#x20AC;?.7 Róşnica pomiÄ&#x2122;dzy nadziejÄ&#x2026; a ufnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; komentuje z kolei ojciec Thomas de Saint-Laurent â&#x20AC;&#x201C; leĹźy nie w ich naturze, lecz w stopniu natÄ&#x2122;Ĺźenia. â&#x20AC;&#x17E;SĹ&#x201A;aby promyk jutrzenki i oĹ&#x203A;lepiajÄ&#x2026;cy blask poĹ&#x201A;udnia sÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciami tego samego dnia. Tak samo nadzieja i ufnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; mieszczÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w tej samej cnocie; jedna caĹ&#x201A;kowicie rozkwita w drugiej.â&#x20AC;?8 UfnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; w ostateczne zwyciÄ&#x2122;stwo katolickiej Kontrrewolucji oraz krĂłlowanie Niepokalanego Serca Maryi Plinio CorrĂŞa de Oliveira natchnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; swych licznych uczniĂłw rozsianych po caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, rĂłwnieĹź spoza szeregĂłw TFP. UfnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tÄ&#x2122; pokrzepiaĹ&#x201A; nie tylko u zdroju fatimskiego, lecz rĂłwnieĹź poprzez szczegĂłlnie mu drogie naboĹźeĹ&#x201E;stwo do Matki Dobrej Rady z Genazzano, od ktĂłrej w roku , w chwili powaĹźnej choroby i bolesnej prĂłby duchowej, otrzymaĹ&#x201A; wielkÄ&#x2026; wewnÄ&#x2122;trznÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;askÄ&#x2122;: nadprzyrodzonÄ&#x2026; pewnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, iĹź nie umrze przed wypeĹ&#x201A;nieniem misji powierzonej mu przez BoskÄ&#x2026; OpatrznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.9 MisjÄ&#x2122; tÄ&#x2122; wypeĹ&#x201A;niĹ&#x201A;, powoĹ&#x201A;anie w peĹ&#x201A;ni zrealizowaĹ&#x201A;.

Na koniec niniejszego studium mogÄ&#x2122; stwierdziÄ&#x2021; z niezmÄ&#x2026;conÄ&#x2026; pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; jako historyk i katolik â&#x20AC;&#x201C; iĹź sĹ&#x201A;owa Ĺ&#x203A;w. PawĹ&#x201A;a, tak czÄ&#x2122;sto stosowane do wielkich obroĹ&#x201E;cĂłw wiary, do niewielu postaci w dziejach KoĹ&#x203A;cioĹ&#x201A;a pasujÄ&#x2026; rĂłwnie dobrze jak do Plinia CorrĂŞi de Oliveira: â&#x20AC;&#x17E;Bonum certamen certaviâ&#x20AC;? â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x17E;W dobrych zawodach wystÄ&#x2026;piĹ&#x201A;em, bieg ukoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;em, wiarÄ&#x2122; ustrzegĹ&#x201A;emâ&#x20AC;?.10 Orszak ĹźaĹ&#x201A;obny, ktĂłry paĹşdziernika roku pod wzniesionymi wysoko sztandarami TFP i z wielkÄ&#x2026; powagÄ&#x2026; towarzyszyĹ&#x201A; Plinio

J. S. ClĂĄ Dias, Dona Lucilia, t. I, s. . Ĺ&#x161;w. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, II-IIae, q. , art. , ad .

8 Raymond de Thomas de Saint Laurent, The Book of ConďŹ dence, wyd. , The American Society for the Defense of Tradition, Family and Property, Pleasantville (NY)

, s.

- . To natchnione dzieĹ&#x201A;o Plinio CorrĂŞa de Oliveira szczegĂłlnie kochaĹ&#x201A; i propagowaĹ&#x201A;.

9 Zob. wypowiedĹş Plinia CorrĂŞi de Oliveira opublikowanÄ&#x2026; w biuletynie â&#x20AC;&#x17E;Madre del Buon Consiglioâ&#x20AC;?, (lipiec-sierpieĹ&#x201E;

), cytowanÄ&#x2026; jako dokument ĹşrĂłdĹ&#x201A;owy w: J. S. ClĂĄ Dias, The Mother of Good Counsel of Genazzano. With a Foreword by Plinio CorrĂŞa de Oliveira, Western Hemisphere Cultural Society, Sunbury (PA) , s. - .

10 Tm , .

6 7

&'

K !" # XX $% Corrêi de Oliveira w ostatniej jego ziemskiej drodze, kroczył ulicami São Paulo jakże innego niż to, w którym się urodził. Nie ma chyba na świecie miasta, które doznałoby w przeciągu jednego ludzkiego życia podobnej dewastacji urbanistyczno-architektonicznej, żadne też w tego rodzaju radykalnej transformacji nie odzwierciedla lepiej nihilistycznej marszruty dwudziestego wieku: od belle epoque do hałaśliwego chaosu poprzedzającego przełom tysiącleci.

W epoce, w której – podobnie jak rodzinne miasto Doktora Plinio – cały świat doświadczał zawrotnych zmian, nie wyłączając sfery wartości i instytucji, brazylijski myśliciel pozostał niezachwiany w swych zasadach. Konsekwentnie dochowywał wierności ideałowi cywilizacji chrześcijańskiej, w której widział nie tylko przeszłość, ale i nieodwracalną przyszłość dziejów człowieka, jeżeli tylko odpowie on na Bożą łaskę. „Jestem przekonany – pisał – iż zasady, którym podporządkowałem całe swoje życie pozostają dziś tak samo aktualne jak zawsze, oraz że wskazują one drogę, którą w nadchodzących stuleciach podąży świat. Sceptycy będą się uśmiechać, ale uśmiechy sceptyków nigdy nie były w stanie powstrzymać zwycięskiego marszu tych, którzy posiadają wiarę.”11 Właśnie w tej prostej i absolutnej konsekwencji zawiera się cały heroizm i cała wielkość Plinia Corrêi de Oliveira. Jego duchowe świadectwo, które tutaj, na zakończenie niniejszej książki przytoczymy, wyjaśnia tajemnicę owej wielkości lepiej niż jakiekolwiek inne słowa. „W imię Przenajświętszej, Niepodzielnej Trójcy: Ojca i Syna i Ducha Świętego, oraz Najświętszej Maryi Panny, mojej Matki i Pani, ja, Plinio Corrêa de Oliveira, oświadczam, iż żyłem i pragnę umrzeć w Świętej, Apostolskiej Wierze Rzymsko-Katolickiej, przy której trwam z całej siły duszy mojej.

Nie potrafię znaleźć odpowiednich słów, by podziękować Matce Bożej za przywilej życia, od pierwszych dni aż – jak ufam – do samej śmierci, w Świętym Kościele. Jemu zawsze poświęcałem, wciąż poświęcam i do ostatniego tchu pragnę poświęcać całą bez reszty moją miłość. Przez całe życie kochałem wszystkie osoby, instytucje i doktryny; kochałem je i kocham za to, że pozostawały i pozostają w zgodzie z Kościołem Świętym, i w takim stop11

P. Corrêa de Oliveira, Autoportret filozoficzny.

'(

Z $ # 7 niu, w jakim w zgodzie z Kościołem pozostawały lub pozostają.

Podobnie, nigdy nie przeciwstawiałem się żadnym instytucjom, osobom i naukom, o ile one nie przeciwstawiały się Świętemu Kościołowi Katolickiemu.

W ten sam sposób – nie będąc w stanie znaleźć właściwych słów – składam dzięki naszej Pani za łaskę możliwości przeczytania i rozpowszechniania Traktatu o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny św. Ludwika Marii Grignion de Montfort oraz oddania się Jej w wieczystą niewolę. Maryja była zawsze Światłem mego życia; przez wzgląd na Jej łaskawość żywię nadzieję, iż pozostanie Ona moim Światłem i Wspomożeniem, aż do ostatniego mego tchu.

Po raz kolejny, z ogromnym uczuciem, dziękuję Bożej Rodzicielce za to, że przyszedłem na świat z Dony Lucilii. Z całych mych sił czciłem ją i kochałem, a po jej śmierci nie było dnia, w którym nie wspominałbym jej z niewypowiedzianą tęsknotą. Również jej duszę upraszam, by w swej niewysłowionej dobroci do końca mnie wspomagała. Mam nadzieję, że spotkam ją w Niebie, pośród świetlistego zastępu dusz szczególnie miłujących Maryję.

Jestem w pełni świadom, iż wypełniłem swą powinność zakładając i kierując mym drogim, wspaniałym TFP. W duchu całuję jego sztandar. Duchowa więź łącząca mnie z każdym z członków brazylijskiego TFP, jak również z członkami innych TFP jest tak głęboka, iż niemożliwym okazuje się wspomnieć każdego z nich z osobna, aby mu wyrazić moje przywiązanie. Proszę, aby Matka Boża błogosławiła im wszystkim i każdemu z osobna.

Po śmierci mam nadzieję stać blisko przy Maryi zanosząc za nich modły, by w ten sposób pomagać im skuteczniej, niż mogłem to czynić za ziemskiego życia. Z całej duszy przebaczam tym, którzy dali mi powód do skargi. Pragnąłbym, aby moja śmierć stała się przyczyną wielkich łask dla wszystkich. Nie zostawiam żadnych wskazówek na okoliczność mej śmierci; ponieważ Matka Boża pokieruje wszystkim lepiej niż ja. Cokolwiek się stanie, z głębi duszy, na kolanach błagam wszystkich i każdego z osobna o całkowite poświęcenie naszej Pani wszystkich dni własnego żywota.”

Indeks

Ablas Filho Antônio 102 Acciaiuoli, rodzina 7 Adam (bibl.) 279 Adão Lara Tiago 36 Adorno Giuseppe 7 Adorno, rodzina 7 Adriani Maurilio 276 Adżubej Aleksiej 217 Affonseca e Silva José Gaspar de 89, 99 Alberigo Giuseppe 212 Alcântara Antônio de 10 Alcântara Luiz de 10 Alcântara Machado 44 Alcântara Pedro de 10 Aldama J. de 207 Aldea Quintin 165 Alfaro Juan 262 Alfons de Liguori św. 38, 83 Alfrink Bernhard 214 Allard Paul 263-264, 268 Allende Salvador 173-174, 229 Allo E. B. 277 Almeida Lacerda de 44 Aloisi Masella Benede o 39, 88, 91-92, 110, 270 Alojzy Orione bł. 256 Alonso Joaquin Maria 274 Alonso Lobo Arturo 105 Alvarenga Cunha zob. też Azeredo Santos 84, 86, 206, 258 Alvarenga Manoel 35 Alvares Cabral Pedro 5 Alvares Penteado Antônio 15, 17 Alvares Penteado Eglantina 15

Alves Correia José 270 Amaral Alvares do 7 Amerio Romano 236, 245 Amoroso Lima Alceu zob. też Athayde 36, 43, 45, 83-84, 86 Anchieta José de bł. 6-7, 45 Angelozzi Gariboldi Giorgio 62, 65-66 Anthouard, baron d’ 14 Antoine Charles 162-163, 172 Antoni Maria Klaret św. 119 Antoni św. 203 Aragon Louis 59 Arantes Aldo 165 Arcoverde de Albuquerque Cavalcanti Joaquim 15, 35-35 Arendt Hannah 116 Arintero Juan 88 Ariovaldo da Silva José 83 Arnal Oscar L. 150 Arns Paulo Evaristo 175, 177 Arrighini A. 278 Arruda Câmara 44 Arruda Dantas 38 Arruda José Gonzaga de 48, 91 Assumpção Filho Luiz Nazareno de 103, 214 Atanazy św. 37 Athayde Tristão de zob. też Amoroso Lima 45, 84-86, 102 Aubert Roger 215-216, 222 Auer Johann 29 Augustyn św. 18, 29, 56, 98, 131, 137, 230, 251-253, 264, 267, 272, 277, 282 Avila Hamilton d’ 42

'!

K !" # XX $% Ayuso Torres Miguel 147-148 Azeredo Santos José de zob. też Alvarenga Cunha 28, 48-49, 84, 86, 101-102, 108, 258 Azevedo Fernando de 16 Azevedo Thalles de 46 Azzi Riolando 36 Bacci Antonio 223, 244 Baczko Bronisław 280 Baechler Jean 115 Bagge Dominique 117 Baldensperger Fernand 117 Baldini Massimo 280 Ball William B. 280 Balmes Jaime 126 Balzac Honoriusz de 149 Bandera Armando 164 Barberini Giovanni 219 Barbier Emmanuel 78 Barbosa Torres Aloizio Augusto 165 Bardy Gustave 276 Barnes Robin Bruce 280 Baron P. 18 Barradas Homero 8 Barros Câmara Jaime de 100 Barruel Augustin 131 Bartolomei Tommaso M. 259 Bassot Hubert 181 Bastenier Albert 73 Bastide Roger 5 Bauckham Richard 281 Baumstark A. 82 Baunard Louis 118 Bawarska Maria Elżbieta 110 Beauduin Lambert 82-83 Beccar Varela Miguel 137, 282 Bello José Maria 40 Belloc Hilaire 120 Bemelmans Benoît 193 Benedykt św. 46, 83, 91, 201, 279 Benedykt XIV 130 Benedykt XV 78, 123 Benjamim César 167

'"

Beozzo José Oscar 163 Beran Josef 220 Bergson Henri 80, 84, 86, 149 Bernal Sergio 162 Bernard z Clairvaux św. 203, 278, Berthe Alphonse 119 Berthoud Jean Marc 126 Berto V. A. 150, 216 Bertram Adolf 53, 78 Besse Jean Martial 118, 149 Be o Frei 177 Be oni Efrem 136 Bibiano Xavier Leopoldo 10 Bier August 21-22 Biffi Giacomo 278 Billot Louis 278-279 Binzer Ina von 13 Bissen J. M. 136 Blais Gérard 129 Bloch Marc 267 Boff Clodovis 177 Boff Leonardo 164, 180 Bona Candido 77 Bonald Henri de 190 Bonald Louis-Ambrois de 117 Bonawentura św. 136-139, 281-284 Boni Luis Alberto de 13 Bonneterre Didier 82 Bonzi da Genova Umile 26 Borelli Machado Antônio Augusto 178, 190, 272-274, 285 Borges Jorge Luis 245 Bossuet Jacques-Bénigne 251 Bo e B. 83 Bougerol Jacques Guy 136 Bouillon Godfryd de 153 Burbon Teresa Cristina 10 Burbon Maria Pia 10 Bourget Paul 3, 127 Bourguignon Pierre 29 Boutruche Robert 267 Bracher Dietrich 15 Brandão Ascanio 36, 105 Brandão Cavalcanti Themistocles 45

I7 $2 Brandi Paulo 41, 57 Brandt Willy 227-228 Brasillach Robert 59 Brecht Bertolt 59 Brestoloni Júlio 42 Brien Ludger 105 Brière Yves de la 6 Brion Marcel 245 Bromley David G. 191 Brook Shepherd Gordon 60 Brossard Paulo 46 Broszat Martin 51 Brotero Eduardo de Barros 103 Brotero Sergio 214 Brovelli Franco 82 Brown Lyle 168 Browne Michael 215 Bruneau Thomas C. 163 Bruyne Edgar de 136-137 Bugnini Annibale 244 Bülow Bernard von 22 Burke Edmund 119 Burnichon Joseph 30 Burr G. L. 122 Bush George 183 Butler Christopher 214 Bu iglione Rocco 147 Cabral Luiz Gonzaga 4, 8 Caccia Dominioni Camillo 62 Café Filho João 111 Calles Plutarco Elias 56 Calliari Paolo 77 Calmel Roger-Thomas 246, 251 Calme e Joseph 267 Calmon Pedro 8-9 Calógeras Pandiá 43 Camader Zambiano 164 Câmara, Helder 100, 111, 162, 167-168, 173, 215 Camargo Barros José de 15, 38 Camargo José Fernando 48, 101 Cammilleri Rino 195 Campana Emilio 259

Campelo Barreto 44 Campos Paulo de Tarso 46 Campos Sales 11 Canals Coma Santiago 192 Cantalupo Roberto 6 Cantero Estanislao 147 Cantoni Giovanni 151, 191 Capanema Péricles 270 Capitan Peter Cole e 148 Capp Bernard S. 280 Caprile Giovanni 212, 225, 240 Caracciolo Carlo Andrea 8 Carbone Vincenzo 211, 217, 224-226 Cardenas Eduardo 165 Cardini Franco 204 Cardoso Armando 6 Carli Luigi M. 215, 224 Carone Edgar 111 Carvalho Pinto 166 Casaldáliga Pedro 177 Casaroli Agostino 228-229 Casel Odo 82-83 Castellano Danilo 147 Castelnau Edouard de Curières de 43 Castelo Branco Humberto 168-169 Castilho de Andrade José Carlos 48, 101, 108 Castro e Costa 29, 109 Castro Fidel 184, 229 Castro Magalhães Antônio de 15 Castro Mayer Antônio 48, 89, 91-92, 104-105, 108-111, 167, 191-192, 214-215, 220, 223 Cathrein Viktor 263 Ca a Etienne 118 Cavalcanti (rodzina) 7 Cavallari Alberto 249 Celier Paul 21 Cepelos Batista 12 Chafarewitch Igor 159 Chaine J. 278 Chamberlain Arthur Neville 61 Chamberlin Eric Russel 280 Chaplin Charlie 27

'#

K !" # XX $% Chapman Ronald 119 Charlier Henri 150 Charrière 235 Chaunu Pierre 110 Chautard Jean-Baptiste 32-33, 160 Chélini Jean 53, 62, 65 Chenu Marie-Dominique 81, 208, 215, 220 Chie ini Emanuele 32 Chiron Yves 201 Christianson Paul 253 Christie Agata 280 Chruszczow Nikita S. 217 Churchill Winston 61-62, 64-65, 68-71 Ciappi Mario Luigi 152, 189 Ciardi Fabio 203 Cicognani Ameleto 220, 224 Cierva Ricardo de la 179 Cioranescu Alexander 280 Clá Dias João S. xv, 14-21, 29, 75, 110, 126, 190, 196, 198, 289 Clemenceau Georges 13-14, 32 Clifford Robert 131 Cobban Alfred 119 Cochin Augustin 116, 148-149 Colin A. 36 Collantes Justo 194, 200, 255, 259 Colosio Innocenzo 88 Combes André 197 Comblin Joseph 172-173, 180 Comte August 148-149 Confessore Ornella 32 Congar Yves 81, 108, 215, 220 Conrad Robert 9 Constantin C. 117 Cooper William 168 Corção Gustavo 83 Cormier Hyacinthe-Marie 88 Corrêa de Brito Filho Paulo 93, 192 Corrêa de Oliveira João Alfredo 10, 16-17 Corrêa de Oliveira João Paulo 15, 17, 22 Corrêa de Oliveira Leodegario 15 Corrêa de Oliveira Rosenda (Rosée) 15,

'$

18-19, 22 Correia Alepondre 46 Cortesão Jaime 5, 9 Corvino Francesco 136 Costa Duarte da 7 Costa e Silva Arthur da 168 Costa Gustavo 296 Costa Rovilio 13 Crankshaw Edward 24 Crespi Rodolfo 59 Crétinau-Joly Jacques 131 Croce Benede o 84 Cromwell Oliver 126 Cross Robert 32 Curcio Carlo 26 Cursino de Moura Irineu 38, 85 Cursino de Moura Paulo 13 Dainese Cesare 91 Daladier Edouard 61 Daly Gabriel 81 Damizia G. 203 Daniélou Jean 208, 215 Daniels Ted 276 Dante Alighieri 59, 257 Dasse o Felice 73 Davies Michael 244 Davy Marie-Madeleine 137 Dawson Christopher 120 De Carli Gileno 166 De Corte Marcel 147, 150 De Felice Renzo 58, 280 De Fiores Stefano 261-262 de Freitas Affonso A. 4 de Ma ei Roberto viii-ix, xi-xiii, 3, 77, 126, 147-148, 151, 217, 250 Degrelle Leon 65 del Campo Carlos Patricio 169 Del Noce Augusto 70, 115-116, 147, 218, 245 Delassus Henri 18, 32, 118, 131, 148 Delatouche Raymond 122 Dela e Paul 82 Delespesse Max 159

I7 $2 Delgado Alvaro 164, 172 Dell’Acqua 224 Delumeau Jean 18 Demangeon Albert 26 Dempf Alois 120, 182 Deodato de Carvalho Lino 35 Derville André 256 Deschamps Nicolas 131 Di Monda Antonio M. 262 Di Napoli Giovanni 279 Dias Sonia 38 Diesbach Nikolaus Albert Joseph von 77 Dimier Louis 148-149 Doepfner Julius Dölger J. 82 Donoso Cortés Juan 118, 128, 251 Doria (rodzina) 7 Doria Gino 7 Doyle Plinio 11 Dréneuf João Baptista du 29 Drieu-La Rochelle Pierre 59 Duarte de Azevedo Manoel Antônio 15 Dubuc Jean-Guy 78, 106 Dudon Paul 190 Dunn Dennis J. 217 Dupuis Roger 21 Duroselle Jean Baptiste 212 Echeverria Ruiz Bernardino 152, 193, 274, 288 Eco Umberto 137 Eisenhower Dwight D. 142 Ekman Carlos 17 Elders Leo J. 139 Eliasz, prorok 258 Elko Nikolas T. 223 Engel-Janosi Friedrich 51 Engels Fryderyk 183 Epstein Klaus 118 Escoto Miguel d’ Escragnolle Taunay Affonso d’ 15 Escrivá de Balaguer Josemaría św. 239

Espinosa Clemente 38 Esposito Rosario F. 33 Eymieu Antonio 129 Faber Frederick William 119 Fabro Cornelio 81, 134-136, 138, 236, 238, 251 Fairbanks Douglas 27 Falco Giorgio 120 Falcone Gaetano 19 Fallaci Oriana 173 Fejtö François 24 Felici Icilio 77 Felici Pericle 226 Ferdynand II, król Obojga Sycylii 10 Ferguson Wallace K. 122 Ferrarini Sebastião Antonio 173 Ferre Juan Bautista M. 105 Ferrero Guglielmo 10-11 Fesquet Henri 212 Fiechter Georges-André 186 Figuereido Fernandes Cléa de 36 Figuereido Jackson de 36, 84, 86 Figuereido João Batista 168, 175 Figuereido Lustosa Oscar de 43, 165 Filip IV, król Hiszpanii 8 Finance Joseph de 256, 267 Fincke Walter 103 Firth Catherine 280 Fischer B. 82 Flaksman Dora 41, 84, 111, 165 Flaksman Sérgio 38 Fliche Augustine 212 Floridi Alessio Ulisse 217 Florit Ermenegildo 223 Fonseca Hermes da 11 Fornari 128 Forster E. M. 49 Forte Bruno 81 Franca Leonel 39 Franciszek Józef, cesarz austriacki 22 Franciszek Ksawery św. 18, 20 Franciszek Salezy św. 20-21, 38, 47 Franciszek z Asyżu św. 59, 201

'%

K !" # XX $% Franqui Carlos 182 Freeman Michael 119 Fregoso (rodzina) 7 Frehen H. 261 Frei Eduardo 174 Freppel Charles 118 Freyre Gilberto 9, 19, 35 Frings Josef 215, 221, 236 Froger J. 104 Frossard André 256 Frutaz A. Pietro 263 Fryderyk II, król pruski 55 Furet François 24, 50, 59, 116 Furlan Mario 181 Furlan Silvio 119 Furquim de Almeida Fernando 48, 77, 82, 101, 108, 117, 157, 214 Furtado Andrade 44 Gabbois Geneviève 18 Galen Clemens August von 53-54 Gambari Elio 203 Gamber Klaus 244 Gambra Rafael 80,148 Ganshof François-Louis 267 Garaudy Roger 218 García de Haro Ramón 81 Garcia Moreno Gabriel 38, 119 Garcia Queipo de Llano Genoveva 56 Gardeil Ambroik 88 Garin Eugenio 122 Garrastazu Medici Emílio 49, 151 Garre Clarke 280 Garrigou-Lagrange Réginald 88, 139, 149, 207, 256, 263-264 Garrone Gabriel-Marie 200, 202 Ga o Ludovico 122 Gaxo e Pierre 116, 150 Gebhard H. M. 256 Geisel Ernesto 168, 175 Genicot Leopold 120 Gentile Giovanni 59 George Bernard 59 Gide André 59

'&

Gilbert Martin 61 Gilleman G. 277 Gilmont J. F. 203 Gilson Etienne 122, 136-138, 280 Giordani Igino 58 Glorieux Achille 224 Gobbi Romolo 280 Gobineau Joseph Arthur 13 Godechot Jacques 117 Goenaga Josephus 283 Gonçalves de Oliveira Vital Maria 36-37, 189 Gonçalves José 168 Gonzague F. Louis de 37 Gonzalez Felipe 181 Gonzalez-Balado José Luis 167 Gonzalo Elizondo Fernando 132 Goodrick-Clarke Nicholas 55 Gorbaczow Michaił 181, 183 Goulart João 111, 167, 168-169 Goulart Maria Teresa 167 Gómez Jose Francisco 164 Graber Rudolf 236-238 Graça Aranha José Pereira da 5 Graham Robert 51 Gramsci Antonio 151, 164 Gras Yves 43 Graves Robert 245 Green Graham 245 Green Julien 245 Grégoire Reginald 281 Grève Aristide 29 Griewank Karl 117 Gri i Roberto 249 Groethuysen Bernard 116 Grossi Vincenzo 13 Grzegorz Wielki św. 144, 263 Grzegorz XVI 130 Guardini Romano 82-83 Guasco Maurilio 78 Guderian Heinz 69 Guéranger Prosper 82 Guiffan Jean 26, 62, 68 Guimarães A. Sinke 190, 192, 198-199

I7 $2 Guizot François 1 Gumppenberg Max von 103 Gutierrez Gustavo 164 Gutiérrez P. Anastasio 154-155, 189, 199 Gyula Héja 103 Habsburg O o von 110 Haller Karl Ludwig von 118 Hamon Auguste 19 Hannan Philip M. 274 Hanover Ernest August 22 Häring Bernhard 215 Havard de la Montagne Robert 148 Havighurst Robert J. 41 Hazard Paul 1, 116, 254 Heers Jacques 122 Heidegger Martin 59 Heldmann Mathilde 29 Henry A. M. 203 Herwegen J. 82 Heurtebize B. 82 Heyden-Rynsch Verena von der 3 Hildebrand Dietrich von 82, 236 Hillgruber Andreas 60-63 Hilton Stanley E. 42 Hindenburg Paul Ludwig von 51, 60 Hirsch-Reich Beatrice 279 Hitler Adolf 52-56, 69-70 Hnilica Pavel 223 Hobsbawm Eric 250 Hofer Walther 63 Hohenzollern Victoria Louise of 22 Hohenzollernowie (dynastia) 55 Hourlier Jacques 82 Huizinga Johan 137 Huxley Aldous 59 Huyn Hans 181 Iglesias Francisco 36 Ignacy Loyola św. 6, 30, 98, 188-189, 201, 252 Iguapé Antônio, baron 17 Introvigne Massimo 191 Ireneusz św. 137, 276

Iserloh Erwin 82 Isnard Clemente 83, 99 Izabela II, królowa Hiszpanii 119 Jacquin Robert 32 Jan Austriacki 38 Jan Bosko św. 18, 195 Jan Chryzostom św. 263-264 Jan Chrzciciel św. 241 Jan III, król portugalski 5 Jan Paweł I 267 Jan Paweł II viii, 7, 81, 123, 125, 135, 170, 177, 180, 183, 193, 200, 202, 228, 235, 239, 234, 250, 254, 256, 262, 264, 273, 275 Jan XV 194 Jan XXIII 39, 147, 163, 170, 208-209, 213-214, 217, 224, 226, 228, 233, 240, 243, 273 Jan Calabria św. 108 Jannet Claude 131 Jarry E. 212 Jedin Hubert 209, 225-226, 236 Joachim z Fiore 27 Jan Eudes św. 270 Johnson Cuthbert 82 Joseph Roger 150 Jouin Ernest 131 Jouvenel Bertrand de 268 Juberías Francisco 203 Justyn św. 276 Kadt Emanuel de 168 Kant Immanuel 135, 139 Karol I, cesarz austriacki, bł. 60 Karol I, król Szkocji i Anglii 126 Kartezjusz 121 Katarzyna Labouré św. 255, 284 Keaton Buster 27 Kirk Russell 118 Kissinger Henry 227-228 Klaudiusz de la Colombière św. 197 Klemens XII 130 Klemens XIV 190 Kobler J. F. 215

''

K !" # XX $% Koenig Franz 214 Köhler Théodore 259 Kornis Mônica 43, 45, 84, 161, 163, 165 Koziura Florian 284 Krischke Paulo José 163, 165 Kubitschek Juscelino 111 Küng Hans 215 La Cerda (Dom) 86 Lacerda Anna Paulina 15 Lacordaire Jean-Baptiste H. 18 Laktancjusz 276 Laet Carlos de 47 Lafly Georges 150 Lai Benny 215 Landry Bernard 120 Landsbergis Vytautas 182 Lanna Carlos Sodré 6, 7 Lanteri Pio Brunone 77 Larrain Campbell Juan Gonzalo 63, 74 Laudouze André 150 Launay Michel 23 Laurentin René 172-173, 212, 216 Lavale e Mobrun A. de 149 Lavaud Benoît 88 Le Corbusier (Charles Edouard Jeanneret) 28 Le Roy Edouard 149 Lebrun Richard 117 Ledeen Michael A. 58 Lee Tuveson Ernest 27 Lefèbvre Marcel 48, 215, 224, 226, 235-236, 243 Lehnert Pascalina 207 Leite Serafim 5-7 Lellouche Pierre 249 Leme da Silveira Cintra Sebastião 36, 38, 42-44, 84, 88, 102, 162, Leme Lopes Francisco 102 Lemoyne Giovanni Ba ista 195 Lenin (Włodzimierz I. Uljanow) 24, 56 Leon XII 130 Leon XIII 19, 25, 30, 79, 95, 121, 124, 130-131, 135, 147, 170, 189, 254, 259, 264, 283

!((

Leopoldo e Silva Duarte 15, 38, 43-44, 87, 89, 104, 111 Lercaro Giacomo 214-215 Lesêtre H. 276 Le mann Reinhard 53 Levi Darrell E. 17 Levillain Philippe 217, 224 Levin Harry 280 Lévis-Mirepoix, książe 3 Lhouneau A. 261 Liberal Pinto Gastão 39 Liddell Hart Basil H. 69 Liénart Achille 214-215, 235 Ligne Christine de 110 Likurg 45 Lima Haroldo 165 Lima Vaz Henrique de 165 Lindenberg Adolpho 20, 48, 101, 108 Lively Jack 117 Loch Mowat Charles 61 Lombardi Armando 162-163 Loome Thomas Leslie 81, 208 Lopes Santiago Diego 7 Lopez Trujillo Alfonso 164, 176 Loredo Julio 27 Lorscheider Aloísio 162, 175 Loubet del Bayle Jean-Louis 59 Love Joseph 40 Lozano Juan Maria 203 Lubac Henri de 208, 215, 237, 279 Luciani Albino 239 Ludwik IX św. 18 Ludwik Maria Grignion de Montfort św. 38, 49, 98, 253-258, 260-263, 266, 271-272, 274, 276-277, 281, 284, 285, 287-288, 290 Luitpold z Bawarii 22 Lyra Heitor 10 Łunaczarski Anatolij Vasilievicz 51 Maccarrone Michelle 52, 60 Macpherson Crawford B. 119 Madiran Jean 149-150

I7 $2 Mahomet 73 Maia Pedro Américo 38, 85, 102 Mainwaring Sco 163 Maistre Józef de xiv, 32, 104, 114 Majo Angelo 208 Maksymilian Maria Kolbe św. 260, 262, 283-284 Malraux André 59 Malynski Emmanuel 131 Małgorzata Maria Alacoque św. 197 Maniscalco Maria Luisa 115 Manise Gregorio 230 Mann Heinrich 59 Manning Henry Edward 119 Manteau-Bonamy H. M. 260 Marcondes Pedrosa Paulo 39, 46, 99 Marcucci Benede o 78 Marenco Romualdo 3 Mariaux Walter 103 Marie des Anges François de 274 Marie i Francesca 19 Marin R. 162-163 Maritain Jacques 80-81, 84, 86, 102, 109, 121, 174 Maritain Raissa 80 Mark A. Frederick 27 Marks Karol 56, 173, 183 Martin Victor 212 Martina Giacomo 51, 62 Martins Antonio Maria 271 Martins Dormund 40 Marto Franciszek bł. 270 Marto Hiacynta bł. 270 Matarazzo Francesco 13 Maurras Charles 80, 148-150 McAvoy Thomas 32 McGinn Bernard 279 Meinvielle Julio 49, 168 Meliton z Heliopolis 225 Mendes Lucio 8 Mendez Arceo Sergio 164 Mendonça de Freitas Luiz 167 Menozzi Daniele 208, 226, 235, 280 Menuhin Yehudi 245

Menzo i Luigi 3 Meo Salvatore 267 Mercier Désiré Joseph 82 Merry del Val Rafael 21, 118 Mesquita da Costa Aldroaldo 44 Michaelis de Vasconcelos Carolina 4 Michelini Francesco 268 Michler Martin 83 Mikołajczyk Salezy 260 Mikołaj II, car rosyjski 24 Miller John M. 214 Milza Pierre 23 Mindszenty Jozsef 189, 228 Mi erand François 180-181 Mohlberg K. 82 Molina Uriel 177 Molnar Thomas 280 Mołotow (Skrjabin Wiaczesław M.) 62, 67 Mommsen Theodor E. 122 Mondin Ba ista 164 Mongardini Carlo 115 Monier-Vinard Pierre 117 Monsegú Bernardo 236 Montes Juan Miguel 155 Montherlant Henri de 245 Montini Giovanni Ba ista 107, 110, 161, 216 Morabito Rocco 174 Morais Ferreira Marieta de 86, 167 Morais Prudente de 11 Morazé Charles 40 Moreira Alves Marcio 163, 168, 172 Moreira J. Roberto 41 Morghen Rafaello 120 Mornet Daniel 116 Morra Gianfranco 218 Morvan Jean-Baptiste 150 Mosley Oswald 65 Mosse George L. 50, 55 Moulinié H. 117 Muggeridge Malcolm 245 Müller Martin 21 Müntzer Thomas 280 Mura Ernesto 256

!(

K !" # XX $% Murri Romolo 78 Mussinghoff Henrich 53 Mussolini Benito 57-62, 64-65 Nantes George de 226, 236 Neto José Angelo 163 Neunheuser B. 82 Newsome David 119 Nguyen Victor 148 Nichols Aidan 81 Niehaus Thomas 168 Niemeyer Oscar 28 Nigg Walter 280 Nitoglia Stefano 73 Nixon Richard 227 Noble H.-D. 129 Nóbrega Manuel da 6-7 Nogueira Eurico Dias 274 Nolte Ernst 50 O’Neil S. Maria Ancilla 85 Oddi Silvio 152, 189, 244, 274-275 Oechslin Jean-Jacques 117 Oldani Luigi 194 Oliveira Eduardo Serafin de 86 Oliveira Vianna Francisco José 9 Olivola Felix de 37 Olphé-Galliard Michel 203-204 Orléans Gaston de 10 Orleans-Braganza Amélia de 110 Orleans-Braganza Antônio de 110 Orleans-Braganza Bertrand de 110, 114 Orleans-Braganza Isabel de 10 Orleans-Braganza Luiz de 10, 100 Orleans-Braganza Maria Gabriela de 110 Orleans-Braganza Pedro Henrique de 110 Orleans-Braganza Pedro Luiz de 99 Orleans-Braganza Rafael de 110 Ortega Daniel 177 Ousset Jean 147, 150 Ozouf Mona 116

!(

Pacelli Eugenio 51, 62 Pacheco Salles José Benedicto 101 Palacios Leopoldo 80 Palazzini Pietro 95, 230, 263 Pancheri F.S. 283 Pachomiusz św. 203 Panofsky Erwin 141 Pantoja Silvia 111 Papali Cyrillus B. 105 Papasogli Giorgio 283 Papen Franz von 51, 60 Parente Pietro 207 Parker R. A. C. 61 Pascal Georges de 149 Paweł VI 80, 107, 161, 164, 175, 209, 216, 221-222, 224-226, 228-230, 233, 236-237, 239-242, 244, 246, 273, 275 Paweł Diakon 263 Paweł z Tarsu św. 267, 281, 289 Peçanha Nilo 11 Pedro I 10 Pedro II 10, 36 Pedrosa Paulo 91 Pellicani Luciano 55 Pena Afonso 11 Perdomo Garcia José 86 Peregalli Arturo 63 Pereira de Albuquerque Octaviano 87 Pernoud Régine 122 Perón Juan Domingo 41 Pétain Henri-Philippe-Omer 64 Petrarka Francesco 122 Philippe Paul 203 Piazza Leonardo 136 Pickford Mary 27 Picot de Clorivière Pierre Joseph 117, 254 Pie Edouard-Louis 118 Pieper Josef 278 Piłat Poncjusz 51 Pimen 229 Pinho Wanderley 14 Pio z Pietrelciny św. 195 Piolanti Antonio 215, 276

I7 $2 Piotr św. 78, 230-231, 247 Piovan Luigi 208 Pires Heliodoro 39 Pirri Pietro 32 Pius VI 131 Pius VII 130 Pius VIII 130 Pius IX 36, 78, 118, 130-131 Pius X 21-22, 33, 35, 38, 47, 78, 106, 118, 121, 144, 149-150, 176, 181, 200, 234-235, 245, 256, 259 Pius XI 19, 47, 51-52, 56, 58, 60, 62, 77-80, 84, 92, 94-95, 119, 136, 150, 158, 170, 201, 283 Pius XII 9, 19, 39, 53, 62, 64-66, 71, 78, 82, 88, 99, 104-107, 112, 119, 123-124, 136, 141, 150, 157-158, 161, 170, 171, 200, 202-203, 207-209, 212, 216, 219, 225, 253-254, 259 Pizzardo Giuseppe 189 Pizzinelli Corrado 16 Poncins Léon de 56, 131 Poradowski Michał 164, 176 Poulat Emile 81, 117-118 Pound Ezra 59 Prado (rodzina) 13, 17 Prado Antônio Jr 15 Prado Fabio 29 Prado Veridiana Valeria 17 Prestes de Albuquerque Júlio 41, 57 Prestes Luís Carlos 42 Prestes Maia Francisco 29 Preux Michel de 118 Preysing Konrad von 53 Proaño Leonidas 164 Prosdocimi Luigi 120 Proudhon Pierre-Paul 149 Queiroz Filho Antonio de 6 Quisling Vidkun 65 Raeders Georges 13 Raem Heinz-Albert 52 Raffard de Brienne Daniel 201

Rahner Karl 108, 135, 215 Rambaldi P. G. 201 Rambaud Henri 150 Ramière Henri 19 Ramonet Ignacio 249 Ramos de Oliveira 37 Ramos Mário 85 Rangel de Castro S. 10 Ra i Achille 78 Ratzinger Joseph 215, 225, 231, 236, 239, 240, 244, 251, 282-283 Reardon Bernard M. G. 81 Reck-Mallenczewen Friedrich 60 Reeves-Warwick Gould Marjorie 279 Regis de Morais J. F. 163 Reis Antonio Manoel dos 37 Rémond René 26, 59, 117 Renan Ernst 148-149 Renouvin Pierre 23, 24 Renty Gaston de 201 Reynold Gonzague de 148 Rhodes Anthony 51, 62, 66 Rials Stéphane 117, 149 Ribas A. J. 16 Ribbentrop Joachim von 62-63, 67 Ribeiro dos Santos (rodzina) 14, 16-17 Ribeiro dos Santos Antonio 15, 17 Ribeiro dos Santos Gabriela 6-17 Ribeiro dos Santos Lucilia x, 15, 17-22, 193, 196-198, 291 Ribeiro João 7 Riccardi Andrea 217, 221, 226 Ricciardi Antonio 283 Rice Jr. E. F. 122 Rimoldi Antonio 188 Rio Branco 11,16,36 Rivera A. 262 Robert Bellarmin św. 231 Roberti Francesco vi, 230 Robespierre Maximilian 126 Rocca Giancarlo 203 Rocha Pita Sebastião da 4 Rodano Franco 218 Rodrigues Alves 11

!(!

K !" # XX $% Rodrigues dos Santos Gabriel José 16 Rodrigues Francisco de Paula 15 Rodrigues Julio 38 Rodríguez Victorino 152, 189, 197 Rolfs Richard W. 60 Rolland Romain 59 Roman Blanco Ricardo 8 Romeo Antonino 252, 277, 278 Romero Oscar 164 Romero Silvio 84 Roosevelt Franklin D. 70, 227 Roschini Gabriele Maria 259 Rosenberg Alfred 52 Rospigliosi Guglielmo 245 Rossi Agnelo 158 Roumanie Luigi 19 Rousseau Olivier 82 Royo Marín Antonio 17, 189, 192-193, 197-198, 256 Rua Michael bł. 195 Ruffini Ernesto 215 Ruiz Angelica 102, 164 Ruiz Samuel 164 Rupp Jean 120 Rusconi Gian Enrico 24 Saigh Maximos IV 222 Sainte Trinité Michel de la 248 Sainte-Beuve Charles 133 Saint-Jure Jean Baptiste 180 Saint-Just Louis 126 Saint-Just Theotime de 118 Sales Eugenio 173 Salgado Plinio 57, 100 Salleron Louis 80, 150, 224 Sanchez José M. 56 Sanfelice Gian Vincenzo 8 Sangnier Marc 78 Santini Aceste 228 Santo Rosario Maria Regina do 36 Santos Armando Alexandre dos 10, 110 Santos José Maria dos 40 Santos Łucia dos 270

!("

Santos Mauricio Gomes dos 7 Sartore D. 82 Sauvêtre Joseph 131 Scantamburlo Giovanni 224 Scarano Paolo 8 Scheier Walter 78 Scherer Vicente 173 Schillebeeckx Edward 115, 263 Schmi Carl 59 Schneider Bukhart 52, 62 Schneider Marius 245 Schneider Ronald M. 11 Schnur Roman 115 Schuster Ildefonso bł. 208-209 Sciacca Michele F. 252 Scoppola Pietro 58 Séguin Philippe 131, 193 Segundo Juan L. 164 Séguy Jean 276 Sejourné P. 194 Seper Franjo 222 Sertillanges Antonin-Dalmace 135 Sertório de Castro 40 Seyss-Inquart Arthur 65 Shapiro Judith 182 Siebel Wiegand 236 Sievernich Michael 165 Sigaud Geraldo de Proença 48-49, 89, 98, 100, 104, 167, 211-212, 215-216, 221, 223-224 Silva Bruno Ernani 4, 13 Silva Costa Heitor da 43 Silva Duarte Leopoldo e 34, 38, 39, 78, 80, 93, 100 Silva Hélio 42 Silva Henríquez Raúl 229 Silva J. A. da 83, 36 Silva Prado Antônio da 17 Silva Prado Caio da 17 Silva Prado Eduardo da 17 Silva Prado Martinho de 17 Silva Prado Martinico 17 Silva Raul 43 Silveira d’Elboux Luiz Gonzaga da 39

I7 $2 Simões Paes Maria Helma 111 Siri Giuseppe 215, 236, 283 Skidmore Thomas E. 41, 168 Slipyj Josef 189, 220 Soares Corrêa Carlos Alberto 214 Soares Leda 57, 86 Sobieski Jan III 38 Sobrino Jon 164 Solignac Aimé 129 Solimeo Gustavo Antônio 42, 178, 189, 190, 197 Solimeo Luis Sergio 178, 189, 193, 199 Souza Herbert José de 165 Souza Lima Lizanias de Souza Queiroz José Gustavo de 102 Souza Rezende Estevão Emmerich de 43 Souza Tomé de 6, 15 Spaemann Robert 117 Spellman Francis Joseph 65 Spengler Oswald 26 Spiazzi Raimondo 152 Staffa Dino 189, 215, 219 Stalin Józef 56, 63, 66, 67-70 Statera Gianni 249 Sterpi Carlo 283 Stickler Alfons Maria 152, 189, 193, 244 Stille Ugo 249 Suenens Léon J. 214-215 Su on Michael 150 Svidercoschi Gianfranco 212, 271, 220, 223-224 Swanson Gloria 27 Sykstus V 122, 187

Taylor Telford 61 Tedeschi Mario 56 Teilhard de Chardin Pierre 80, 86, 208, 211 Tejada Francisco Elías de 148 Teresa z Lisieux św. 18, 196, 257, 287 Ternon Yves 72 Tertulian 276 Thamer Hans-Ulrich 51-52 Thibon Gustave 150 Thierry Augustin 268 Thom Françoise 181 Thomas de Saint-Laurent Raymond de 289 Thomas Lucien 150 Thonnard François-Joseph 139 Tilly Charles 115 Tismaneanu Vladimir 182 Tisserant Eugène 224 Toglia i Palmito 217 Tomasz z Akwinu św. 33, 59, 129, 134-136, 139, 170, 230-231, 233, 236, 277, 280, 283, 289 Tramontin Silvio 77, 209 Traniello Francesco 195 Trento Angelo 13, 41 Triacca A. M. 82 Triboulet Raymond 201 Trindade Helgio 57 Trochu François 18 Tusell Javier 56 Tyn Tomas 136 Tyrrell George 247 Tyson Brady 168

Taddei Bartolomeo 19 Taine Hippolyte-Adolphe 148-149 Talleyrand-Perigord Charles-Maurice de 1, 2 Tangheroni Marco 122, 254 Tanquerey Adolfo Taparelli d’Azeglio Luigi 62 Tardini Domenico 62 Taylor Alan John P. 64

Ulhôa Cintra Paulo Barros de 48, 101 Ulrich z Augusty 194 Urbano Pilar 239 Urcelay Alonso Javier 177 Valentino Rodolfo 27 Valiani Leo 24 Valle Paulo do 16 Vallet de Goytisolo Jean 147

!(#

K !" # XX $% Valverde Carlos 118 Van Hacker Leonard 46 Vannoni Gianni 58 Vaquié Jean 224 Vargas Getulio 40-42, 44, 57, 111 Vasconcellos Mo a Carlos Carmelo de 46, 99, 102, 111, 168 Vayssière Pierre 163-164, 177 Vaz de Caminha Pedro 5 Veloso José Fernandes 105 Verlinden Charles 268 Vermeil Edmond 55 Veuillot Eugène 47 Veuillot François 47 Veuillot Louis 47, 86, 119 Vidales R. 146 Vieira Arlindo 102 Vier Jacques 150 Viereck Peter 55, 118 Viguerie Jean de 116 Villa Gaviria German 274 Villac José Luiz Marinho 103 Villaça Antonio Carlos 36, 39, 81, 83, 86 Viñas Giuseppe Maria 119 Vio i da Costa Emilia 10 Vitale Silvio 232 Vivanco Lopes Gregorio 245 Voegelin Eric 279 Vogels W. 285 Vogüe Count Félix de 3 Waldstein Wolfgang 244 Wall Bernard 245 Wandruszka Adam 24 Warszawczik Grigorij 28 Washington Luiz 40-41 Wa E. D. 117 Weber Eugen 148 Weeger Jean 256 Weinberg Gerhard L. 63 Weiss John 118 Wenger Antoine 212-213, 217, 224-225 Wenner Francis 29 Werneck E. 4, 12

!($

Werneck Sodré Nelson 41 West Delno C. 279 Wilhelm II, cesarz niemiecki 22 Willebrands Johannes 220, 229 Wilson Thomas 24 Wiltgen Ralph M. 212, 215-217, 220-221, 224 Wincenty Ferreriusz św. 243, 272 Winowska Maria 283 Wirth John D. 40 Wojtyła Karol 239 Wolter François Arouet de 116, 190 Woolf Stuart J. 50 Wyszyński Stefan 239 Xavier da Silveira Arnaldo Vidigal 230, 245 Xavier da Silveira Caio Vidigal 182 Xavier da Silveira Fabio 160, 174, 203, 214 Xavier da Silveira Vidigal, bracia 103 Yu Pin 222 Zeman Zybriek A. B. 24 Zerbi Pietro 112 Zimdars-Swartz Sandra 279 Zyta, cesarzowa austriacka 60, 110 Zizola Giancarlo 217 Żmijewski Norbert A. 219 Zoffoli Enrico 238 Zweig Stefan 4, 6, 12, 26