K samridhi kasko samridhi proceedings report

Page 1

g]km6s s] ;d[ l 4–s:sf] ;d[ l 4

( d] @)!* नेपालको २०७४ सालको चुनाव आर्थिक मुद्दामा लर्ियो। सबै राजनीर्िक दलहरुले आर्थिक वृद्धि र र्वकासका कुराहरु अर्ि सारे । समृद्धिको मुद्दा र्लएरै वाम गठबन्धनले चुनाव र्जिे। समृद्धिको कुरा धेरै गररयो िर समृद्धिको पररभाषा र समृद्धिको मुल्याङ्कनको र्वषयमा स्पष्टिा भएको आभाष हुँ दैन। यही र्वषयहरुमा केद्धि​ि भएर #neftalk मा अर्थिक र्वकासका चुनौर्िहरु, गनि सर्कने कुराहरु र साच्चै नै समृद्धि​िर्ि दौर्िने छलर्लहरु अर्ि साररने छन्।

वक्ता: चन्दन सापकोटा, सससनयर फेलो, ने पाल इकोनोसिक फोरि


g]kfn Osf]gf]lds kmf]/dsf cWoIf ;'hLj zfSon] cltlyx¿nfO{ :jfut ub}{ sfo{qmd k|f/De ug'{ePsf] lyof] . ;f]qmddf pxfFn] kmf]/dn] ljutdf u/]sf sfo{qmdx¿sf] hfgsf/L lbg'eof] . sfo{qmddf g]kfn Osf]gf]lds kmf]/dsf l;lgo/ km]nf] rGbg ;fksf]6fn] …s] ;d[l4–s:sf] ;d[l4Ú ljifos sfo{kq k|:t't ug'{ePsf] lyof] . pxfFsf] k|:t'tLsf ljifox¿ lgDg /x]sf lyPM != jt{dfg cfly{s cj:yf @= ;+/rgfTds ¿kfGt/0f / ;d[l4 #= cGt/;DalGwt k|d'v cj/f]wx¿ $= cNksflng cfly{s b[li6sf]0f %= k|d'v hf]lvd ^= k|d'v cj;/x¿ चन्दन सापकोटा

jt{dfg cfly{s cj:yf ut jif{eGbf cufl8;Dd x/]s jif{ b]zsf] ufx{:Yo pTkfbgdf -hLl8lk_ w]/} ptf/ r9fj eO/x]sf] lyof] . s] Gb|Lo tYofª\s ljefun] lgsfn]sf] tYofª\s cg';f/ xfnsf b'O{ jif{df eg] cfwf/e"t d"Nodf cfly{s j[l4 qmdzM & bzdnj $ k|ltzt / % bzdnj ( k|ltztsf] cg'kftdf ePsf] 5 . o;cl3sf jif{x¿df dfcf] jfbL o'4n] cfdL{nfO{ k'¥ofPsf] c;/, e"sDk, gfsfaGbL h:tf 36gfxx¿ 36]sf jif{x?df cfly{s j[l4 klxn] jif{sf] eGbf vl:sP/ ;d]t em/]sf] lyof] . To;otf cfly{sj[l4 x'g'df dg;'g /fd|f] x'g', k'glg{df{0f k|flws/0fdfkm{t e"sDkkl5sf] k'glg{df{0fdf klxnf] ls:tfsf] k};f lbPkl5 ePsf] cfly{s ultljlw / /]ld6\ofG;sf] e"ldsfnfO{ lng]ul/Psf] 5 . o;df lgjf{rg, e"sDkkl5sf] k"glg{df{0f, dfOlgª, xf]6n / klAns ;]S6/sf of] ;dodf ePsf ultljlwx?sf] ;a}eGbf a9L e"ldsf /x]sf] 5 . oL If]qx?df ;a}eGbf a9L /f]huf/Lsf] ;[hgf ePsf] 5 . tYofª\snfO{ x]g]{ xf] eg] klg kl5Nnf b'O{ jif{df u/LaL 36]sf] b]lvG5 . k|ltJolQm cfo of] jif{ ! xhf/ 8n/eGbf dfly k'u]sf] 5 . xfn}sf b'O{ jif{df dfq} cfo s/La ! ;o #% 8n/n] a9]sf] 5 . of] cfosf] j[l4 s;sf] eof] eGg] s'/f dxTjk"0f{ xf] . k|ltJolQm cfosf] clwQmd k|tIo nefFz cfo ljt/0fsf] tNnf] $) k|ltzt hg;+Vofn] cg'ej ub{5g\. cfly{s cj:yf sdhf]/ ePsf] of] ju{sf] cfDbfgL;Fu} vr{sf] cg'kft klg a9L x'G5 . cfly{s j[l4, lgdf{0fsfo{, xf]6n–ko{6g, dfOlgª, pmhf{ h:tf If]qsf] j[l4 ePdfq} ;du|df xfd|f] k|ltJolQm cfodf j[l4 x'G5 . t/ Tof] cy{df x'g] k|ltJolQm cfo ;a}df ljtl/t x'Fb}g, lglZrt JolQmx¿df dfq ;Lldt x'G5 . cfly{s j[l4 eof] elg/xFbf Vofn ug'{kg]{ s'/f, ;a}eGbf tNnf] :t/sf] $) k|ltzt hg;ª\Vofsf] cfDbfgLdf j[l4 ;a}eGbf dflyNnf] :t/sf] $) k|ltzt hg;ª\Vofsf] eGbf a9L eof] ls ePg eGg] xf] .


;+/rgfTds ¿kfGt/0f / ;d[l4 xfdLn] lnPsf] ;x>|fJbL ljsf;sf] nIo cg'?k xfn !% k|lt;tdf /x]sf] ul/jL * k|ltztdf emfg]{ / s"n / fli6«o cfo k|ltJolQm cfo @% ;o 8n/ k'¥ofpg] xf]. of] tYofÍ lgDg dWod cfo ePsf /fi6«x?sf] j/fj/ ;/x_ xf] eg] xfdLklg log} /fi6« ;/x aGg] cleofgdf 5f} . o:tf] cj:yfdf ul/jL / c;dfgtf b'j} 36\5 g]kfnn] lnPsf] ljs]G›Ls/0fsf] gLlt ;fsf/ kfg{ pRrtxsf /fhgLlt1x?sf] OR5fzlQm / k|lta4tfsf] vfrf] k5{ eg] xfdL cfkm"klg ?kfGtl/t x'g h?/L 5. k|ltJolQm cfo sd ePsf b]zdf /fli6«o cy{tGqdf s[lif If]qsf] of]ubfg sdx'Fb} hfFbf cf}Bf]lus If]qdf j [l4 x'g]x'G5 t/ xfd|f] b]zdf s[lif If]qsf] of]ubfg 36\b} hfFbf ;]jf If]q a9\b} uof] . o; cj:yfdf s]xL dfly hfgyfn]sf] pBf]u If]q klg 36\b} hfg yfn]]sf] 5 . o:tf] cj:yfn] ;d[l4 lgdf{0f klg x'Fb}g / l6sfp klg x'Fb}g .  xfd|} cfDbfgLaf6 ;]jf v/Lb ug{;Sg] ;d[l4 x'g'k5{ / ;+j[l4 l6sfp x'g'k5{ .  slDtdf tNnf] cfo :t/ ePsf $) k|ltzt gful/ssf] cfo dflyNnf] cfP :t/ ePsfx?sf] t'ngfdf a9L ;d[l4 x'g'k5{ .  dg;'g, /]ld6\ofG;, lgjf{rg, k'glg{df{0fn] wfg]sf] cy{tGqn] ;d[l4 cl3 a9\b}g .

s] ug]{ t < 

sfd gu/L vlNtdf k};f a9L ePkl5 aflx/s} ;fdfg pkef]u ug]{ qmd a9\5 h;n] ubf{, b]zsf pBf] ux? w/fzfoL x'G5g\ . cfk\mgf] b]zsf] pTkfbg 36]kl5 lgof{t 36\5 . lgof{t 36]kl5 ljb]zL d"No;Fusf] PS:r]~h /]6 klg tn k'U5 / xfd|f] ;fdfg ljb]zL ahf/df dxª\uf] x'g uO{ k|ltikwf{ ug{ ;Sb}gg\ . To;} n] sfd} gu/L k};f cfpg] ;d:ofnfO{ ;Daf]wg ul/g'k5{ . s[lifsf] nflu t/fO{df af]l/Ësf] Joj:yf ug]{ / gx/ dfkm{t kfgL ljt/0f ug]{ Joj:yf ;/sf/n] ldnfpg' k5{ . 7"nf–7"nf l;FrfO cfof]hgfx¿sf] ljsf; u/L s[lifdf pTkfbg j[l4 ug{;lsG5 . o;n] ubf { dg;'gsf] e/ kg'{kg]{ s[lif pTkfbgdf ;'wf/ x'g hfG5 . b]zdf k'gMcf}Bf]lusLs/0fsf] cleofg cl3 a9fpg' k5{ . clxn] ;~rfng eO/x]sf hnljB't cfof] hgfx?sf] k"0f{tfn] dfq klg casf] % jif{df lxpFb jiff{ b'a} ofddf xfdL ljB't\sf] ;xh pknAwtfdf k'U5f}+ . To;kl5 klg ljB't\ pTkfbg cl3 a9fpFb} n}hfg'kg]{ x'G5 . bLuf] cfly{s j[l4 Nofpg] k|d'v & If]qx¿ 5g\ . != pRr d"Nosf] s[lif @= ko{6g #= ;8s tyf jfo" oftfoft $= pmhf{ %= nfO6 Dofg'k\mofSrl/ª ^=zx/L ljsf; &= lzIff÷;"rgf k|ljlw / ;Lk


s;/L ug]{ < klxnf], nufgLsf] cfsf/ / bf];|f], u'0f:t/ a9fpg' k¥of], c;f/] ljsf; u/]/ x'Gg . o;df ;/sf/L / lghL b'a} If]qsf] nufgL a9fpg' k5{ . xfd|f] h:tf] b]zdf ;/sf/L If]qsf] nufgL w]/} dxTjk"0f{ x'G5 . ;/sf/ n] ! ?kf}ofF vr{ u/]/ sfd u¥of] eg] ToxfF lghL If]qsf] nueu # ?k}ofF nufgL cfpF5 . ;/sf/n] af6f]sf] 6«ofs vf]Nof] eg] s06«ofS6/sf ¿kdf Tof] agfpg] t lghL If]qn] xf] . To;/L af6f] aGg] lalQs} ToxfFaf6 x'g] cfly{s ultljlwn] !) u'0ff a9L ;]jf ;'ljwfx¿ k'U5g\ . lghL If]qn] klg cfkm\gf] nufgL a9fpg' k¥of] . ;/sf/ / lghL If]q b'a}sf] hf]8\bf clxn] xfd|f] nufgL nf] OGsd sl06«sf] cf};teGbf sd 5 . To;}n] j[l4 / ;d[l4sf nflu nufgL a9fpg} k5{ . ;fy{s ¿kfGt/0fsf nflu oL sfd x'g' cfjZos 5 .

cGt/;DalGwt k|d'v cj/f]wx¿ != c:ki6 gLlt ;/sf/sf] gLltdf :ki6tf 5}g . ePsf] k};f s'g} ¿kfGt/0fsf/L ;+/rgf ljsf;df nufgL u/]/ h'g cfDbfgL To;af6 cfpF5 Tof] rfxLF bf];|f] t];|f] ;+/rgf ljsf;df nufpg] xf] ls, eGg]df ;/sf/ :ki6 5}g . of] ;/ sf/n] ah]6df s] ug]{ xf] :ki6 ug]{5 eGg] cfzf 5 . To:t} lghL If]qsf] nufgLsf] t/Lsf x]bf{ pTkfbsTj j [l4 ug]{ ;'lglZrttf gePsf 7fpFdf nufgL ul//x]sf] b]lvG5 . @= ckof{Kt pTkfbsTj clej[l4 ;+/rgf pmhf{, k|;f/0f nfOg, ;8s tyf jfo' oftfoft / l;FrfO pTkfbsTjsf cfwf/e"t kIf x'g\ . xfd|f] k|lt– JolQm pmhf{ vkt blIf0f Pl;ofd} sd 5 . hlt w]/} ljB't\ eof] Tolt g} pkef]u klg a9\5 . lg/Gt/ kof{Kt ljB't\ k|fKt ePkl5 gjLgtd\ ;f]rx¿df sfd x'g yfN5g\ . clxn] /x]sf zx/sf af6fx¿ ofqfsf nflu 7Ls 5g\ t/ Joj;fosf nflu 7Ls 5}gg\ . xfd|f (@ k|ltzteGbf a9L pTkflbt ;fdu|Lx¿ ;8saf6, # k|ltzt xjfOdfu{af6 / % k|ltzt ;d'b|af6 lgof{t\ x'G5g\ . To:t} jif{e/L l;FrfOsf] Joj:yf gx'Fbf k|d'v s[lif a]N6x¿df cfsfz] kfgLsf e/df v]tL ug'{kgf{n] s[lif pTkfbgdf 7"nf] kl/df0fdf c;/ kg]{ ub{5 . #= ljQLo Joj:yfkg xfd|f] s/af6 p7\g] /fh:j s'n vr{eGbf sd 5 . ca 7"nf] kl/df0fdf ¿kfGt/0fsf/L e"ldsf v]Ng;Sg] kl/ of]hgfx? ljsf;tkm{ cl3 a9\g' k5{ . To;kl5 To;n] u/]sf] cfoaf6 cGo sfd ub}{ hfg'k5{ . k};f gePsf] cj:yfdf sfdsf] k|fyldlss/0f ug'{kg]{ x'G5 . xfn hLl8kLsf] % k|ltzt ljQLo 3f6f 5 . ca sdlz{on a}ª\saf6 lnPsf] C0fsf] Aofh a9\b} hfG5 . lsgeg] ;/sf/n] k|lta4tf u/]sf] /sd :yfgLo txdf lbgsf nflu …laN; P08 a08Ú hf/L ug'{k¥of] . o;/ L hf/L ul/Psf] 6«]h/L lan sdlz{on a}ª\sn] lsG5g\ . To;kl5 sdlz{on a}ª\s;Fu ePsf] k};f /fi6«a}ª\s dfkm{t ;/sf/sf] vftfdf hfG5 . To;kl5 tkfO{Fn] lng kfpg] C0fsf] s"n kl/df0f 36\5 . o;;Fu} t/ ntf ;fF3'l/Fb} hfG5 / Aofh klg a9\5 . of] k|s[of ca ;fdfGo aGb} hfG5 .


$=

ब्यापार सनयिन

shf{sf] pRr nfut, em~eml6nf] sd{rf/L etL{ / lg:sfzg, Joj;fo z'¿ ubf{sf] pRr nfut, lwtf] ;DaGwL af]lemnf sfg"g, skf]{/]6 tyf z]o/wgLsf] ;'zf;g, s/ lgodx¿sf] kfngf, cGt/b]zLo Jofkf/sf] pRr nfut  k|ToIf j}b]lzs nufgL kl/rfngsf nflu Psåf/ x'g'kg]{ %= ckl/is[t ljQLo k|0ffnL  Aofhb/df eO/xg] ptf/ r9fj / ckl/kSj k"FhL ahf/  ;bfaxf/ v/fa shf{, ;DkQL–bfloTj c;Gt'ng  a}ª\s tyf ljQLo ;+:yfsf] ;ª\Vof w]/} t/ sdhf]/ lgofdsLo tyf ;'kl/j]If0fLo cEof; ^= ckof{Kt dfgj ;+;fwg  sfdbf/sf] cefj tyf ;Lksf] sdL  lzIff k|0ffnLdf k'glj{rf/ u/L cl3 a9\g'kg]{ . ;a}eGbf a9L hf]8 k|fylds txsf] ljBfyL{ egf{df ePsf] . ljBfno lzIffdf vr{ a9L eOsg kl/0ffd Tof]cg'¿k gePsf] &= sdhf]/ ;+:yf÷;'zf;g  sfd ug]{ z}nL ¿kfGt/0fdf sd{rf/LtGqsf] h8tf  htftt} e|i6frf/  ljsf; kl/of]hgfx¿sf] of]hgf, sfof{Gjog tyf cg'udgdf k|b]z tyf :yfgLo ;/sf/sf] Go"g Ifdtf *= k|lt:kwf{ lj/f]wL cEof;  6\ofS;L, dfnjfxs 6«s tyf k]6«f]lnod 6\ofª\s/, s[lif pkh, lzIff, :jf:Yo, a}ª\lsª\ If]q, jfo';]jf x/]s If]qdf sf6]{lnª 5 . ca oL ;a} If]qsf] sf6]{lnª cGTo ug{ ;s] ;d[l4sf nflu lgs} ;xof]uL x'G5 .  d"No, kl/df0f jf b'a} s'/fdf lgoGq0f 5 . o;nfO{ tf]8\g ;Sg'kg]{ 

cNksfnLg cfly{s b[li6sf]0f != dWod cjlwe/L ;du|df l:y/ cj:yf @= s]Gb| ;/sf/sf] k"FhLut ah]6sf] pRr sfof{Gjog #= :yfgLo txsf] vr{df a9f]Q/L -:j–pTkflbt tyf x:tfGtl/t cfoeGbf aflx/_ $= 7"nf cfsf/sf k"jf{wf/ kl/of]hgfx¿ -hnljB't\, lkpg] kfgL, l;FrfO, ljdfg:yn, b|'tdfu{_ %= % k|ltzt xf/fxf/Lsf] cfly{s j[l4 xfl;n ug{ ;Dej -cf}Bf]lus, e"sDkkl5sf] k'glg{df{0f / ko{6gsf cfwf/df_ ^= pRr d'b|fl:kmltsf] bafj / rfn' vftf 3f6f &= pRr ljQLo 3f6f tyf ljQLo If]qsf] cl:y/tf *= lghL If]qsf] a9]sf] cfTdljZjf; lgs} dxTjk"0f{ (= ah]6sf] s'zn s[ofGjog tyf ;fj{hlgs ;]jfsf] ljt/0f ;dfg ¿kdf dxTjk"0f{


k|d'v hf]lvdx¿ != ljQLo cl:y/tf jf hf]lvd -;DklQ–bfloTj c;Gt'ng, sdhf]/ ;'zf;g_ @= sdhf]/ ;Demf}tf Joj:yfkg -sd{rf/LtGq÷lghL If]qsf] Ifdtfdf sdL_ #= ;dGjo tyf ;'zf;g hf]lvd -cgfjZos lgodg, lhDd]jf/ JolQmsf] hf]lvd_ $= cgf}krfl/s tyf 5fofF cy{tGq -pRr s/ tyf lgofds af]em_ %= ef/tdflysf] clt lge{/tf -k]6«f]nLod kfOknfOg, hnljB't\ lgof{t, ;fdfg cfoft_ ^= l/on Okm]lS6e PS:r]~h /]6 cled"Nog jf g]kfnL ?k}ofFsf] crfgs cjd"Nog &= /fhgLlts cl:y/tf r'gf}tL -bnleq}sf] emu8f, ;ª\s6sfnsf] d]nldnfksf] ljifo ;d'bfosf ;Daf]wg gePsf dfu_ *= k|fs[lts k|sf]k÷hnjfo" kl/jt{g (= j[xt cfly{s hf]lvd -cfGtl/s, afx\o_

k|d'v cj;/x¿ != ;ª\3Lotf -clwsf/sf] x:tfGt/0f / ;fj{hlgs ;]jfsf] plrt k|jfx_ @= j[xt cy{tGqsf] ;'b[l9s/0f -Go"g ;fj{hlgs ax;, dWod d'b|fl:ylt, pRr ljb]zL d'b|f_ #= k|r'/ k|fs[lts ;|f]t -hnljB't\, kfgL, jg, h}ljs tyf kof{j/0fLo ljljwtf_ $= hg;fª\lVos nfe -o'jf hg;ª\Vof !%–$( jif{ ;d"x %) k|ltzteGbf w]/}_ %= zflGt÷/fhgLlts nfe -:yfoL ;/sf/, ;z:q åGåsf] Go"g ;Defjgf_ ^=dxTjk"0f{ ;b\efjgf -aLcf/cfO{, aLaLcfOPg, ;x'lnotk"0f{ ;fk6L, ;fF:s[lts tyf wfld{s ko{6g_ &= r':t k|ljlw -pRr :t/sf] O06/g]6 tyf df]afOnsf] k|j]z, s[lif, :jf:Yo ;]jf, lzIff, ;"rgf–k|ljlw, ljQLo Jojxf/df k|ljlwåf/f ;]jflbg ;Ifd_ *= ;+lrt kl/of]hgf -5gf]6 r/0f kf/ u/L w]/} kl/of]hgfx¿ lgdf{0fsf] r/0fdf k'Ug', 7"nf] kl/df0fsf ¿kfGt/0fsf/L kl/of]hgfx¿ lgdf{0fflwg x'g'_ (= ef}uf]lns nfe -ef/t / rLgsf] a9\bf] cy{tGq, t'ngfTds ¿kdf ;:tf] nfut d"Nodf tLj| k|ljlw / 1fgsf] k|of]u u/L nfO6 Dofg'k\mofSrl/ªsf] ;Defjgf_


निष्कर्ष र्न ष्क षि मा सु जी व शा क्य ले आ उुँ दा र्द न ह रु मा य स्ता छ ल र् ल ह रु कायम राख्दा स मृ द्धि को प रर भा षा मा अझै स्प ष्ट िा आ उ ने ब िा उ दै ने र् ट क टु ङ्ग्या उ नु भ यो ।

ने पाल इकोनोसिक फोरि सनजी क्षे त्रसँग आबद्ध अनु सन्धान तथा छलफल गने प्लेटफािम हो। यो संस्था ग्लोबल गो टु सथन्क टैं क इन्डे क्स ररपोटम २०१६ र २०१७ िा दसक्षणपुवी एससया तथा प्रशान्तको उच्च सय सथन्क टैं कको सुसचिा परे को छ।

Website: http://nepaleconomicforum.org/

वक्ताको बारे िा चन्दन सापकोटा नेपालमा अर्थि क र्वश्लेषकहरु कम छन्, र्नरन्तररुपमा र्वश्लेषण गनेहरु ि झनै कम छन्। चन्दनले

गि

दशकमा

आर्थि क िथा सामार्जक र्बषयहरुमा र्नरन्तर र्वश्लेषण गने गरे का

छन्।

एर्शयाली र्वकास बैंक

र कानेगी एन्डामेन्ट र्र

इन्टरनेसनल र्पसमा काम गरे का चन्दन अर्हले जापानको नेशनल ग्रेजुएट ररसचि इन्स्टीच्यू ट र्र पोर्लसी स्टिीजमा र्प.

एच. र्ि. गदै छन्।


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.