42ste jaargang, nr. 3, juli 1 9 9 8 . Verschijnt 5 x per j
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Oorlog over de oorlog Daniël Goldhagens geruchtmakende boek "Hitiers gewillige beulen" blijft de gemoederen, met name onder historici, bezig houden. In een tweetal recente publicaties: "A nation on trial" en "Wiens schuld?" overladen een groot aantal historici van naam en faam de bestsellerauteur met felle verwijten. De heftigheid waarmee deze huizenhoge kritiek te berde wordt gebracht is opmerkelijk. Terwijl de hedendaagse geschiedschrijvers over de Holocaust er prat op gaan dat zij het opbrengen o m met meer distantie over dit onderwerp te schrijven dan hun vootgangets (zie bijvoorbeeld de dissertatie van Conny Kristel ovet Herzberg, Presser en de Jong) laten zij bij de bespreking van Goldhagens boek hun emoties de vrije loop. Naast reeksen van min o f meer zakelijke bezwaren (Goldhagen zou te generaliserend, te simplistisch, te stigmatisetend, te a-historisch, te eendimensionaal, te deterministisch enz. te werk zijn gegaan) worden hem ook een groot aantal onzakelijke verwijten n a a t het hoofd geslingerd. Zo zou het "fenomeen-Goldhagen" (menig recensent vraagt zich met verbijstering af hoe zo'n volsttekt waardeloos geschrift {Finkelstein) zo'n furote heeft kunnen maken) bewust uit geweest zijn op een goedkoop succes. Goldhagen wordt uitgemaakt voor nitwit, sensatiezoeket en populist.
Een gefrustreerde wetenschappet die uit was op wraak (zijn vader had de jodenvervolging aan den lijve ervaren) en met de Duitsets hetzelfde heeft gedaan als de nazi's met de joden, namelijk "een volk dehumaniseren" (Bartov). De ophef onder historici doet een beetje denken aan de ontvangst die Pressers " Ondergang' - zij het in een wat mildere vorm - onder sommige vakgenoten te beurt viel. Ook toen (in 1965) ontstond e t bij een aantal historici [Schöjfer, Meijer) verbazing over het feit dat dit boek, waarvan de wetenschappelijke betekenis in twijfel werd getrokken (de feiten waten niet in een theoretisch kader geplaatst) als een bom insloeg en al gauw een bestseller werd. De historicus Joh.S.Wijne wietp zelfs de vraag op (uitvoerig besproken in Kristels dissertatie) of de emotionele en petsoonlijke betrokkenheid van de auteur geen bezwaar had moeten zijn om uitgetekend aan hem de opdracht te geven om dit standaardwerk te schtijven. N a a t zijn oordeel had een niet-joods historicus gekozen moeten worden "voor wie dit gebeuren werkelijk geschiedenis is". Lugubere logica Stond Wijne in '65 nog bettekkelijk alleen, in latere jaren werd de "emotionele betrokkenheid" van schrijvers over de Holocaust een regelmatig te-
rugkerend thema. Zo pleitte A.W.M. Gerrits in NRC Handelsblad (22 oktobet 1994) voor een "normalisering" van de geschiedschrijving. De sjoa moer worden ontdaan van een metafysische of mysterieuze dimensie." De "bijzondere emotionele binding tussen onderzoeker (dikwijls van joodse origine) en het onderwerp van onderzoek heeft de historische voorstelling van de sjoa in belangrijke mate beïnvloed." Hij beroept zich op Harold Kaplan die in zijn boek " Conscienceand memory" vetzucht: "Hoe konden joden een redelijke motivatie vinden v o o t een wereld die "Judenrein" moest worden?" De sjoa kan niet verklaard of begrepen worden uit het perspectief van de "slachtoffers". Deze lugubere logica is ook - zij het impliciet - terug te vinden in Finkelsteins sttafexpeditie tegen Goldhagen. Zo onderscheidt Finkelstein twee categotieën van litetatuur ovet de Holocaust: (1) de wetenschappelijke literatuur, die zich in toenemende mate kenmetkt door soberheid en distantie en (2) de getuigenisliteratuut ("pnmarily a branch ofjewish studies") die sensatiebelust en parochiaal is. Goldhagen behoort niet alleen tot de tweede categorie maar is volgens Finkelstein bovendien nog een teptesentant van een abjecte subcategorie die hij tot "Holoporno' bestempelt.