De Spille 2020-4

Afgiftekantoor 8000 Brugge 1 – 2de afdeling - De post: P3A8171

Natuurpunt Brugs Ommeland

De Spille

Dag van de Natuur tu het Zwin Natuur Park tu Insecten Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Brugs Ommeland en haar afdelingen en werkgroepen - Jaargang 17 nr 4 oktober - november - december 2020

V.U. Rudi Vantorre - Beenhouwersstraat 7 - 8000 Brugge

Cursussen

Inhoudstafel

De Spille jaargang 17 - 4 oktober - november - december 2020

Het is allemaal corona dat de klok slaat Hij is er weer, de Natuurpuntkalender

3 3

NP Brugge

Beleid 4-5 . Blue deal: nieuwe kansen voor de natuur . Sint-Trudo Oost: verkavelingsaanvraag afgekeurd Het Zwin Natuur Park Wedstrijd: win twee tickets

NP Damme

38-40

. Expeditie 2020 met de fiets . Huiszwaluwentellingen in Damme . Natuurpunt Damme ringt ooievaars .

6-8

Hoe gaat het met de insecten in de UItkerkse Polder?

35-37 . Informatieavond voor toekomstige vrijwilligers . Leren vogels kijken . Expeditie Natuurpunt

9-11 NP De Haan

41-42

. Geheimen in de mosduinen

60% belastingsvermindering op giften

12

Cohousing: leven in je eigen bubbel en toch niet alleen

13

Rust en bloemen in de Innengaard

14

NP Gulke Putten

43-45

. Jonge onderzoeker aan het werk in de Gulke Putten . Goud voor de Gulke Putten, maar geen jubileumfeest NP Jabbeke

46-47

. De Boekhoutestraat

Trekvogelsymposium 15

. Gierzwaluwen aan de kerk van Varsenare

Vogelwerkgroep Mergus . IFO's . Winterse watervogeltellingen

NP Knokke-Heist

16-19

48

. Ter nagedachtenis aan Rita Croes NP Oostkamp

Kalender 20-28 Ark-avonden 21 Natuurdocumentaires 25 Dag van de Natuur 27 Jeugdwerking 29-30 Cursussen 30

49-51

. Klimaatverandering duidelijk voelbaar in de Vallei van de Zuidleie NP Zedelgem

52-54

. De opmars van biggenkruid in tijden van klimaatverandering . Speelzone 2.0. in het Plaisiersbos

NP Beernem 31-32 . 4 jaar watercrassula in het Heideveld-Bornebeek NP Blankenberge

33-34

. Vrijwilligen bij NP Blankenberge? . Broedvogels in de Uitkerkse Polders 2020

Eric Lamoot - N.FBO

. Hoogveld breidt uit Colofon

55

Natuurpunt in tijden van corona

55

Winnaar prijsvraag De Spille 2020-3

55

Dany Claeysier - N.FBO Lut Afschrift - N.FBO Voorpagina: Lammergier - Danny Claeysier

2 De Spille 2020-4

Marc Teerlynck- N.FBO Roland Botterman - N.FBO

Woord Vooraf tu

Het is allemaal corona dat de klok slaat Ik had gehoopt dat dit voorwoord niet meer door corona gedomineerd zou worden, dat dit monstertje nog slechts een vage herinnering zou zijn en dat ons oude leven weer tot de orde van de dag zou horen. Niet dus, wel integendeel, het ziet er niet naar uit dat we er snel van verlost zullen zijn. Kranten, televisie, gespreksonderwerpen, ... het is een en al corona dat de klok staat: bubbels, mondmaskerplicht, afstandhouden… wie geraakt er nog aan uit?

Jammer genoeg zijn er op deze manier veel dringende en actuele problemen in de media op de achtergrond geraakt. Denk maar aan de verdroging, we hadden voor het derde jaar op rij een tekort aan water. Vorig jaar werd met veel tromgeroffel aangekondigd dat er allerlei maatregelen zouden genomen worden om het grond- en regenwater beter te capteren.

"Corona heeft geen vat op het betonmonster."

Tot mijn ontsteltenis heb ik vastgesteld dat de polderbesturen reeds eind december overgegaan zijn tot een peilverlaging in de polders.

Zoals gewoonlijk dus.

Het is hetzelfde verhaal voor het betonmonster, hier heeft corona blijkbaar geen vat op. De overheid neemt het initiatief om verhardingen te ontharden (met subsidies), maar per m² ontharding komt er zeker 100 m² beton in de plaats op andere plaatsen.

Brugge deelt boompjes uit aan bewoners om meer groen te voorzien, Blankenberge rooit

Nu te koop! www.natuurpunt.be/winkel

Agenda 2021

tientallen gezonde bomen om plaats te maken voor fietspaden,... Het is dweilen met de kraan open.

Net als vele andere items komen ook de klimaatactivisten niet meer in de actualiteit.

Gelukkig blijven onze vrijwilligers nog aan het werk. We organiseerden weliswaar minder evenementen, maar natuur blijft belangrijk. Dat lijkt ook de bevolking steeds meer te beseffen. Zo werden in Limburg maar liefst 40.000 bezwaren verzameld tegen de verkaveling van een stuk bos voor industriedoeleinden, en niet van de minste, zelfs de Boerenbond en Unizo sprongen mee op de kar. In Damme is men volop bezig met de oprichting van een nieuw bezoekerscentrum, in Zedelgem werkt men aan een huifkar die bij evenementen ingezet zal worden, tal van andere activiteiten worden door de afdelingen nu reeds voorbereid. Wij blijven dus altijd bezig, want we geloven erin en gaan ervoor. We kijken al uit naar 2021, hopelijk coronavrij.

Je voorzitter Rudi Vantorre

Februari

2021

Maandag

8

Week 6

Dinsdag

9

Woensdag

10

Natuurpunt

Donderdag

11

agenda 2021

Vrijdag

12 Zaterdag

13 Zondag

14

Hij is er weer, de Natuurpuntkalender!

Februari

Week 8

agenda

foto: Jan

Dolfing,

.eu IJsvogel photography www.holland

2021

Maandag

22

Dinsdag

23

Woensdag

€14,99

24

Donderdag

25

Vrijdag

26

Zaterdag

27 Zondag

28

voert jongStock ouwtje in - Nature Roodborstvr Zwerver foto: Rudmer

Natuurpunt kalender 2021

kalender

vis Reiger vangt Blauwe Guyt - AGAMI foto: Marc

€10

FEBRUARI 02 MAANDAG

DINSDAG 1

5

Duinen en strand aan Noordzee foto: Rudmer Zwerver - Nature in Stock

DONDERDAG 3

VRIJDAG 4

9

10

11

12

VRIJDAG

ZONDAG

6

7 DINSDAG Allerheiligen

7

ZATERDAG

NOVEMB

ZATERDAG 5

MAANDAG

8

ZONDAG

ER 11

WOENSDAG 2

44 6

DONDERDAG WOENSDAG

6

5

4

3

14

2

13

1

12

Herfstvakantie

13

14

Wapenstilstand

10

W.O. 1

11 21

9

20

8

19

45 7

Krokusvakantie

15

16

17

18

19

20

18

21

17 16

15 8

22

23

24

25

26

27

Dag van

26

46

28

1

2

3

4

5

7

1 30 29

48

Combi voordeel

A6 staand agenda kalender 7-2020.indd 1

28

5 4 3 2

6

de Natuur Dag van Iedereen Bos voor

27

24 23

22 47 9

de Natuur

25

Je kent hem wel, die Natuurpuntkalender, velen wachten al eventjes tot ze hem weer kunnen kopen. En het is zover! De Natuurpuntkalender 2021 is een verzameling van 13 adembenemende natuurfoto’s van de lens van bekende natuur- en landschapsfotografen. De kalender is overzichtelijk ingedeeld en bevat voldoende schrijfruimte. Alle dagen van de week beschikken over dezelfde ruimtes. Voorzien van weeknummervermelding, feestdagen en ophangoog. Praktisch in huis, maar ook leuk als cadeautje.

Natuurpunt kalender + agenda 2021 Door de € 22,49 (Bespaar 2,50 euro)

aankoop van een kalender steun je je lokale afdeling.

Meer info kun je verkrijgen bij je lokale Natuurpuntafdeling of Natuurpunt Brugs Ommeland, de contactgegevens vind je op pg. 55.

6/07/2020 15:11:07

De Spille 2020-4

3

Beleid De Blue Deal: nieuwe kansen voor de natuur

Op voorstel van Zuhal Demir keurde de Vlaamse regering in juli het actieplan, Blue Deal, goed in de strijd tegen droogte en waterschaarste. De opeenvolgende hittegolven en het dreigende tekort aan drinkwater zullen niet vreemd zijn aan dit actieplan.

Deze Blue Deal zet in op 6 sporen: 1. Openbare besturen geven het goede voorbeeld en zorgen voor gepaste regelgeving 2. Circulair watergebruik als regel.

3. Landbouw en natuur als deel van de oplossing.

4. Particulieren sensibiliseren en stimuleren om te ontharden.

5. Verhogen van de bevoorradingszekerheid.

6. Samen investeren in innovatie om ons watersysteem slimmer, robuuster en duurzamer te maken.

ke studie rond publiceerde (juni 2018).

• Oproep tot een meer efficiënte inzet van middelen via een vereenvoudigd waterlandschap. In het najaar 2020 zou een beslissing over een gerationaliseerd beheer van de onbevaarbare waterlopen genomen worden. Als je weet dat er in Vlaanderen 32 polders en 29 wateringen instaan voor het be-

Het is niet de bedoeling om hier een samenvatting van dit plan te geven, maar wel om te wijzen op enkele goedgekeurde items waar Natuurpunt reeds tientallen jaren voor ijvert.

• Meer ruimte voor water door o.a. hermeandering van beken en rivieren toe te laten en het bufferend vermogen op te krikken i.p.v. al het water snel af te voeren via gebetonneerde waterlopen.

• Het vasthouden van water stroomopwaarts door o.a. het aanleggen van bufferbekkens en het waterpeil in nattere bieden te verhogen, zodat deze gebieden minder snel droogvallen. Zo krijgt het water langer kans om in te sijpelen en zo het grondwaterlagen te bevoorraden.

• Er wordt ook gestreefd naar het ontharden van oppervlakten door een beter grondbeleid. Dit moet een serieuze ondersteuning worden van het openruimtebeleid rond de fameuze betonstop waar Natuurpunt een opmerkelij-

Blue Deal zeker bijdragen

4 De Spille 2020-4

“Als alle opgesomde maatregelen en voorstellen worden uitgevoerd, zal de in de strijd tegen de verdroging.” heer van oppervlaktewater in polders en wateringen is het ongetwijfeld tijd om het beheer ervan te rationaliseren.

Verder worden ook steden en gemeenten in dit actieplan betrokken. Aangezezien iedere gemeente en stad over een gedetailleerd hemelwater- en droogteplan zal moeten beschikken tegen 2024, zal aandacht voor het bergend vermogen en de infiltratie van water een prioriteit moeten worden. Ontharden en vergroenen van de gemeenten wordt dus een must.

Stad Brugge beschikt sinds kort dan wel over een klimaatadaptatieplan, maar dit is enkel voor de historische binnenstad. Het wordt dus tijd om dit uit te breiden tot het

volledige grondgebied. Ook de industrie en particulieren worden opgeroepen hun steentje bij te dragen om zorgzaam om te gaan met water door te besparen op drinkwater en opvang van regenwater. Dit zal via de omgevingsvergunning bij nieuwbouw of verbouwing afgedwongen worden. Door innoverende technieken toe te passen, wordt de infiltratie van water voor verharde oppervlakken mogelijk en de opvang van regenwater voor het gebruik ervan wordt weldra de regel.

Indienen alle opgesomde maatregelen en voorstellen worden uitgevoerd, zal de Blue Deal zeker bijdragen om verdroging tegen te gaan en extra zorg te dragen voor de open ruimte. Twee zaken die voor het natuurbeleid zeer belangrijk zijn. Om dit plan zo snel mogelijk op te starten is er nu reeds een budget voorzien van 75 miljoen euro.

Misschien kan Natuurpunt in zijn grotere gebieden projecten indienen en gebruik maken van een deel van dit budget? Zo kan onze vereniging extra bijdragen tot het realiseren van de plannen van de Vlaamse regering. Een win-winsituatie in de strijd tegen verdroging en klimaatopwarming die Natuurpunt reeds lang voert.

Paul De Graeve

Beleid Sint-Trudo Oost: verkavelingsaanvraag afgekeurd

Paul De Graeve

De verkavelingsaanvraag St. Trudo Oost, gelegen in Assebroek, is door het gemeentebestuur afgekeurd. Na het indienen van ons bezwaar tegen de verkaveling van deze open ruimte meldde de gemeente ons dat de verkavelingsaanvraag St. Trudostraat Oost niet werd goedgekeurd.

Als argumentatie gebruikte de gemeente o.a.: “Dat zij al eerder de beleidskeuze heeft gemaakt dit gebied open te houden.

Dit gebied laten verkavelen zou getuigen van slechte ruimtelijke ordening.” Dit argument gebruikte Natuurpunt in zijn bezwaar door te wijzen naar de beleidskeuze in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan

“Dit gebied laten verkavelen zou getuigen van slechte ruimtelijke ordening.”

(GRS) en het gewestelijk RUP regionaal stedelijk gebied Brugge waarin het woonuitbreidingsgebied voor deze zone wordt geschrapt en als belangrijke open ruimte moet behouden blijven Verder argumenteert de gemeente : “Het gebied is bovendien een deel van onze groene gordel en het heeft een duidelijke rol in de aanpak van wateroverlast."

Natuurpunt Brugge is tevreden met deze weigering en de argumentatie die de gemeente aanhaalt. Wij dringen er boven-

dien op aan dat de stad, n.a.v. deze verkavelingsaanvraag, in overeenstemming met en in uitvoering van het GRS, verder werk zou maken van gemeentelijke RUP’s die dit WU-gebied en evenzo de andere woonuitbreidingsgebieden (WU) waarvoor een nuloptie werd voorzien, te herbestemmen naar open ruimte. Zo wordt de mogelijke verkavelingsdruk op deze waardevolle open ruimtes definitief weggenomen en is er voor eenieder duidelijkheid en rechtszekerheid.

Het gebied ten oosten van de St-Trudostraat betreft een zone die hoegenaamd niet ontsloten is en overstromingsgevoelig is. Een herbestemming naar open ruimte wordt er ook niet bezwaard door planschadevergoeding. Het is dus tijd om met een gemeentelijk RUP de verkavelaars de wind uit de zeilen te nemen.

Paul De Graeve

De Spille 2020-4

5

Het Zwin Natuur Park, de Internationale Luchthaven voor Trekvogels wedstrijd pg. 8.

Het Zwin is sinds februari 2019 uitgebreid met een prachtig stuk topnatuur, de Zwinuitbreiding!

Een iconisch natuurgebied Het Zwin Natuur Park is de toegangspoort tot het Zwin, één van de meest iconische natuurgebieden van ons land. Het ligt in de noordelijke punt van West-Vlaanderen in de gemeente Knokke-Heist. Het grootste deel ligt in België, een kleiner deel in Nederland. Het gebied is rijk aan uiteenlopende biotopen zoals duinen, bossen en graslanden. Het meest unieke Zwinbiotoop is te vinden in de Zwinvlakte. Dat is het deel van het Zwin dat onder invloed staat van een dagelijkse stroom van zeewater. De Zwinvlakte heeft de grootste aaneengesloten oppervlakte aan slikken- en schorrenbiotoop van ons land. De rijkdom aan diverse en bijzondere biotopen staat borg voor een zeer rijke fauna en flora. Voor heel wat soortgroepen is het Zwin een topgebied. Het is echter vooral al heel lang vermaard voor zijn vogelrijkdom. Voor een aantal vogelsoorten is het gebied één van de belangrijkste of zelfs het belangrijkste gebied van België. Het Zwin heeft ook een bijzondere waarde voor vogelkijkers. Menigeen kreeg de vogelkijkmicrobe ooit te pakken in het Zwin of die microbe kreeg er toch een flinke boost!

Grootschalig natuurherstel Het Vlaamse gedeelte van het natuurgebied wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid. Het Zwin Natuur Park wordt gerund door de Provincie West-Vlaanderen. Tussen 2002 en 2019 zorgden aankopen en grootschalige natuurherstelprojecten in combinatie met de bouw van een gloednieuw bezoekerscentrum voor een grondige metamorfose. Dankzij het natuurherstel konden de bijzondere natuurlijke

6 De Spille 2020-4

habitats van het gebied hersteld worden. De kers op de taart van het grootschalige natuurherstel was de Zwinuitbreiding die in februari 2019 een feit werd. Dit nieuwe, indrukwekkende stuk topnatuur kwam er na lange voorbereidingen. De Zwinvlakte werd door de Zwinuitbreiding 120 hectare groter en telt nu in totaal ca. 360 hectare. Dankzij die uitbreiding werd het hele Zwin, met de andere biotopen naast de Zwinvlakte erbij, één groot, grensoverschrijdend natuurgebied van zo’n 770 ha.

Een jonge Zwin-ooievaar krijgt een zendertje op de rug.

De ooievaarspopulatie in het gebied wordt van nabij gevolgd.

Rond de eeuwwisseling was de natuurwaarde van het Zwin afgenomen, onder meer door de verzanding van de Zwinvlakte. Veel karakteristieke vogelsoorten verdwenen of verminderden in aantal. Dankzij het voormelde natuurherstel gaat het met de natuurwaarde van het gebied nu duidelijk weer de goede kant op. De focus van het herstel lag op Europees beschermde habitats en soorten. Het Zwin is namelijk een zogenaamde ‘speciale beschermingszone’, een onderdeel van het Natura2000-netwerk dat alle lidstaten van de Europese Unie ertoe verplicht hun meest waardevolle natuurgebieden af te bakenen en te beschermen in het kader van de EU-Vogelrichtlijn en de EU-Habitatrichtlijn. De natuurwinst gaat echter veel verder dan alleen die Europees beschermde habitats en soorten, want tal van andere soorten profiteren mee van het natuurherstel. In het oog springende resultaten zijn onder meer de terugkeer van kolonies van diverse soorten meeuwen en sterns, toegenomen aantallen broedende kluten, toename van de aantallen doortrekkende en overwinterende steltlopers, de spectaculaire comeback van boomkikker en veel meer.

Onderzoek naar (trek)vogels In het vernieuwde Zwin wordt ook aan onderzoek gedaan. In de eerste plaats lopen er allerhande monitoringsprojecten om de belangrijke natuurwaarden van het gebied op te volgen. Specifiek op het vlak van vogels gaat het om broedvogelmonitoring, maandelijkse tellingen van watervogels en diverse andere gestandaardiseerde telprojecten. Daarnaast zijn de voorbije jaren diverse bijkomende onderzoeksprojecten opgezet die gericht zijn op (trek)vogels. Zo werd een nieuw vogelringstation opgericht

in het Zwin Natuur Park, in samenwerking met BeBirds, de ringdienst van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. In het ringstation worden vogels gevangen, voorzien van een wetenschappelijke ring aan de poot en vervolgens weer vrijgelaten. Dergelijk onderzoek levert heel belangrijke informatie op over vogelpopulaties. In eerste instantie vindt de inspanning van het vogelringstation plaats in het najaar, waarbij nu van augustus tot begin november een continue ringinspanning wordt nagestreefd. Het is de bedoeling om de inspanning op termijn nog verder uit te breiden naar andere seizoenen.

“Jaarlijks worden enkele jonge ooievaars uitgerust met een zender.”

De ooievaarspopulatie van het Zwin Natuur Park wordt van zeer nabij opgevolgd.

Dat onderzoek wordt ondersteund door de jonge ooievaars in het nest jaarlijks te ringen. In 2019 werd gestart met een nieuw onderzoek waarbij jaarlijks enkele jonge ooievaars worden uitgerust met een zender. Dat laat toe om de vogels van dag tot dag op te volgen. Dit alles moet het Zwin in staat stellen om de ooievaarspopulatie zo goed mogelijk op te volgen, door informatie te verzamelen over onder meer populatiegrootte, broedsucces, trekstrategieën en overleving. In 2020 werd gestart met broedbiologisch onderzoek naar koolmezen en pimpelmezen. Dat gebeurt in samenwerking met de onderzoeksgroep Evolutionaire Ecologie van de Universiteit Antwerpen, die al decennialang dergelijk onderzoek uitvoert. Nog in 2020 werd een

MOTUS-ontvangstinstallatie (https://motus.org/) geplaatst, pas de derde in België.

Daarmee is het Zwin in staat om tot ca. 15 kilometer ver signalen op te vangen van trekvogels en trekkende vleermuizen, die worden uitgerust met kleine transmitters, een recent ontwikkelde techniek om migrerende dieren op te volgen.

Kenniscentrum voor vogeltrek Het Zwin Natuur Park wil zich profileren als kenniscentrum voor natuur in het algemeen en vogeltrek in het bijzonder: als een plek waar bezoekers het spektakel van vogeltrek niet alleen live kunnen aanschouwen, maar waar ze ook veel kunnen bijleren over dit fantastische natuurfenomeen. Dat kan in de eerste plaats via de grote, interactieve permanente tentoonstelling over vogeltrek in het bezoekerscentrum. Daar kan elke bezoeker op een laagdrempelige manier de vogeltrek beleven. We willen die kennis ook op zoveel mogelijke andere manieren overdragen. Onder meer ook door wetenschappers een forum te bieden om resultaten van hun onderzoek aan een ruim publiek te presenteren. Nog een andere manier waarop actief kennis over natuur in het Zwin en onderzoek daarnaartoe wordt uitgedragen, is via het Zwin Natuurrapport. Dat is een rijk geïllustreerd en vlot leesbaar jaarlijks rapport dat vanaf 2018 jaarlijks gepubliceerd wordt. Het is te verkrijgen in de Zwinshop in het Zwin Natuur Park en in het Tolhuis, het Provinciaal Infocentrum in Brugge.

Het Zwin bezoeken Het vernieuwde bezoekerscentrum en het vernieuwde Zwin zijn nu ruim vier jaar geopend. Misschien ben je in die tijd zelf al eens een kijkje gaan nemen? Of ben je er sindsdien nog niet geweest en is het geleDe Spille 2020-4

7

Symposium: 22 novembe r

Het vernieuwde Zwin herbergt een omvangrijke broedkolonie van kustbroedvogels, met onder meer veel zwartkopmeeuwen.

den uit de tijd van het oude Zwin, toen er nog een vogelpark met kooien was, dat je er nog geweest bent? Hoog tijd dan om

“Het bezoekerscentrum is een uitstekende uitvalsbasis voor je bezoek.” eens langs te komen! Het Zwin is jaarrond een bezoek waard, om naar vogels en andere fauna en flora te kijken, te genieten van een begeleide wandeling met een Zwingids of er te proeven van de vele educatieve activiteiten. Bekijk vooraf zeker de activiteitenkalender van het Zwin Natuur

Park zodat je kan inpikken op activiteiten.

Neem zeker voldoende tijd voor het nieuwe Zwin. Om het Zwin Natuur Park, de Zwinvlakte en de nieuwe Zwinuitbreiding goed te leren kennen, moet je zeker een hele dag uittrekken. Als je er ook nog de aangrenzende Zwinduinen en -polders bijneemt, dan durven we zelfs te beweren dat één dag niet volstaat. Het bezoekerscentrum van het Zwin Natuur Park (www.zwin. be) is een uitstekende uitvalsbasis voor je bezoek.

Wouter Faveyts Natuur Park Zwin

wedstrijd

De ambitie van het Zwin Natuur Park om kennis over vogeltrek naar een breed publiek te brengen, wordt op 22 november 2020 in de praktijk gebracht in de vorm van een symposium over trekvogels. In mei 2019 hielden het Zwin al een eerste kleine symposium over dat thema, en dat smaakte naar meer. Diverse experten brengen op 22 november boeiende lezingen over het adembenemende natuurfenomeen vogeltrek.

Voor meer info over het symposium: www.zwin.be. Reserveren op voorhand is verplicht, want het aantal plaatsen is beperkt!

Zie pg. 15.

Win twee tickets voor het Zwin

Met dank aan Zwin Natuur Park kan Natuurpunt Brugs Ommeland 2 toegangstickets voor het Zwin Natuur Park wegschenken. Ken je het juiste antwoord op onderstaande vraag ? Mail dat dan voor 30 november naar ans.dewolf@natuurpunt.be.

De Zwinuitbreiding, waardoor sinds 2019 de oppervlakte van slikken- en schorrenhabitat in het Zwin sterk werd uitgebreid, heeft in het eerste anderhalf jaar van haar bestaan al aangetoond dat ze een grote meerwaarde is voor de natuur in het Zwin.

Zo vestigde zich in 2019 een broedvogelsoort in de Zwinuitbreiding waarvan het al sinds 2000 geleden was dat ze nog in het Zwin gebroed had! Het is een soort die zeer typisch is voor dynamische kusthabitats. Helaas is de soort zeer sterk achteruit

8 De Spille 2020-4

gegaan, en is ze de laatste jaren een zeer zeldzame Belgische broedvogel geworden, dus de terugkeer naar het Zwin is een heuglijk feit.

Om welke soort gaat het?

1.

2.

3.

4.

5.

Visdief Zwartkopmeeuw Lepelaar Strandplevier Kleine zilverreiger

Hoe gaat het met de insecten in de Uitkerkse Polder?

Gewone wesp en soldaatjes

Insecten zijn zo algemeen en massaal aanwezig dat, tot voor kort, niemand zich daar vragen bij stelde. Recent sloeg een in Duitsland en Nederland uitgevoerd onderzoek dan ook in als een bom: 30% van alle insecten zou de laatste jaren verdwenen zijn.

Verstedelijking en verlies van open ruimte, gebruik van sproeistoffen in de landbouw, verontreiniging van lucht en water… de oorzaken zijn niet ver te zoeken. Je kunt het ook zelf vaststellen: als je vroeger tijdens de zomer een eind met de auto reed, hing de voorruit vol met tegen het raam gevlogen insecten. Als je dat nu doet, blijft die voorruit proper. Een goede aanleiding om eens te kijken hoe het in de Uitkerkse Polder gesteld is met de insectenfauna. Temeer omdat zich ook hier recent grote veranderingen voordoen: in de eerste plaats de toenemende droogte, maar ook de landbouwers die op veel plaatsen omschakelden van begrazing naar maaien.

De afgelopen zomer was de ideale periode om wat gegevens over insecten te verzamelen en deze te vergelijken met de (schaarse) inventarisatiegegevens van vroegere jaren. Dat leverde geen eensluidend beeld op.

Het goede nieuws Een eerste, onrechtsstreekse teken dat het niet slecht gaat met de insecten in de Uitkerkse Polder, is de duidelijke toename van de aantallen insectenetende zangvogels: vooral de soorten die in de rietkragen nestelen, zoals rietzanger, karekiet en blauwborst, zijn talrijk, maar ook de veldleeuwerik stijgt de laatste jaren geleidelijk in aantal.

Zowel op de weiden die begraasd worden door koeien als op de graslanden die gemaaid worden, is bij de vlinders het hooibeestje de meest typische soort: in veel poldergebieden zijn ze de laatste jaren zeldzaam geworden. Hoewel ze in Uitkerke nog op alle percelen in kleine aantallen aanwezig zijn, hebben we wel de indruk dat ze de laatste jaren wat minder talrijk zijn. Andere algemene soorten zijn dagpauwoog, kleine vos, bruin en oranje zandoogje, klein en

groot koolwitje. In de zomer zien we ook trekvlinders als atalanta, distelvlinder, en gama-uil. De distelvlinder kan in sommige jaren echte invasies vormen: in de zomer van 1996 zaten er op sommige percelen meerdere honderden. Ook de luzernevlinder is zo’n trekker, maar die is niet elk jaar aanwezig: in 2009 en 2013 zagen we er 20-tal. Vrij algemeen, maar minder talrijk zijn het icarusblauwtje, het vuurvlindertje, dikkopjes en de argusvlinder. Die laatste twee zijn regelmatig te zien in bloemrijke wegbermen waar o.m. aardaker en veldlathyrus staan. Een aantal soorten wordt uitsluitend en eerder sporadisch in de omgeving van het bezoekerscentrum en de kleiputten waargenomen: het landkaartje, het bruin blauwtje, het oranjetipje, de St-Jacobsvlinder, de citroenvlinder, het bont zandoogje en eenmaal (in 2009) ook de zeldzame kleine parelmoervlinder.

Bij de libellen zijn alleen de waterjuffers lantaarntje en watersnuffel vrij talrijk, zeldzamer ook de azuurwaterjuffer. Grotere soorten komen wel voor, maar zijn weinig talrijk: meest algemeen zijn platbuiklibel, gewone oeverlibel en keizerlibel. Heideibellen zien we vooral in de nazomer op trek.

Ook minstens een zestal soorten sprinkhanen zijn aanwezig, meestal in kleine aantallen. In 1993 werden er meerdere exemplaren van de zeldzame gouden sprinkhaan waargenomen. Recent onderzoek met bodemvallen toonde ook aan dat loopkevers en kortschildkevers nog vrij talrijk zijn.

Dat is onder meer het geval in zilte laagten met een wat vochtigere bodem. Op de hier groeiende zeeasters vonden we vorig jaar rupsen van de zeldzame astermonnik, een nachtvlinder die van zeeaster afhankelijk is.

Door het gebrek aan vroegere gegevens is het is moeilijk te zeggen of de insecten op de graasweiden in aantal zijn afgenomen of toegenomen. Dit is wél het geval op de hooilanden: door het reservaatsbeheer zijn de vegetaties op de hooilanden soortenrijker geworden: diverse grassen, waaronder reukgras en grote vossenstaart, konden uitbreiden en er verschenen meer kruiden zoals boterbloemen, klaversoorten en koekoeksbloem. Dat is gunstig voor insecten. Sprinkhanen zijn er nu duidelijk talrijker dan vroeger: vooral de krasser, de kustsprinkhaan, het spitskopje en het gewone doornsprinkhaantje zijn talrijk, zeldzamer zijn de zompsprinkhaan en de grote De Spille 2020-4

9

Distelvlinder

groene sprinkhaan. De meeste hooilanden zijn soortenrijker dan graasweiden, maar de echte top zijn de bloemrijke hooilanden. Hier zijn het de talrijke kruiden en niet de grassen die domineren. Ze ontstaan pas als de bodem voldoende schraal wordt, na jarenlange nulbemesting. Eén van die hooilanden ligt bij de oever van de Blankenbergse vaart: de wat hogere middenrug is bloemrijk, terwijl de laagten aan weerszijden begroeid zijn met zegges en strandzoutgras. Een ander bloemrijk hooiland ligt bij de St.-Jansader. We kochten het perceel aan in 1999, toen het nog een overbemeste weide was. We herstelden het in 2001 door er een 30 cm dikke oppervlaktelaag volledig van af te graven, waardoor zo goed als alle in de bodem aanwezige mest verwijderd werd. Jarenlang kwam er daarna nauwelijks begroeiing op, tot voor kort: nu is er een spontane bloemrijke vegetatie ontstaan van rolklaver, rode klaver, heelblaadje, verspreid wat kamgras, margrieten, schermbloemen en riet, hier en daar ook waterpunge, zeegroene zegge en zilte zegge. Die bloemrijke hooilanden zijn bijzonder rijk aan insecten. Het icarusblauwtje is er talrijk, zeldzamer maar aanwezig zijn ook het grote en het zwartsprietdikkopje en het vuurvlindertje. Die vlinders, net als minstens een viertal soorten hommels en diverse bijen worden er vooral aangetrokken door vlinderbloemigen als rode klaver, rolklaver, vogelwikke en de soms plaatselijk aanwezige kattendoorn. Kevers zijn er meer te zien op schermbloemen.

Een belangrijk element voor insecten op de graasweiden is de aanwezigheid van koeienvlaaien. Tot de jaren 1980 zaten die vol met kevertjes, vliegjes en vooral

10 De Spille 2020-4

honderden strontvliegen: een belangrijke voedselbron voor jonge weidevogels en andere insecteneters. Nadien kwam het gebruik van ivomectines in zwang; een bijzonder giftig product dat bij de koeien werd ingespoten tegen parasieten. Vier tot zes maanden lang scheidden de koeien het gif uit via de mest, waardoor alle insecten die erop af kwamen én de bodemfauna in de omgeving, dood gingen. Na de winter

“Vier tot zes maanden lang scheidden de koeien het gif uit via de mest.” zag je de koeienvlaaien van het vorige jaar nog onverteerd op de weiden liggen. Op onze vraag gebruiken de boeren de laatste jaren minder giftige producten: op de verse vlaaien zitten weer kevertjes, vliegjes en vooral groene vleesvliegen, de eens zo talrijke strontvliegen hebben we nog niet teruggezien. Tot daar het goede nieuws.

Het slechte nieuws Insecten leven niet alleen op het land, maar ook in het water. Over de Uitkerkse Polder beschikken we in dat verband over nogal wat historische gegevens. De oudste dateren van 1969-1970. In de toenmalige Jeugdbond voor Natuurstudie was er een werkgroep die zich specifiek met het waterleven bezig hield. In die periode werden in Uitkerke enkele excursies en een invertarisatieweekend georganiseerd. De lijsten van de gedetermineerde soorten vond ik niet terug, wel herinner ik mij dat de poelen en sloten vol leven zaten: geelgerande

watertorren, de grote spinnende zwarte watertor, waterspinnen, de waterschorpioen (een wants), poel- en posthoornslakken en alle mogelijke kleine wantsen en kevers waren talrijk aanwezig. Na elke schep in een sloot zaten er in het netje ook minstens een tiental stekelbaarsjes.

In 1991 vonden we in de monding van sloten in de buurt van de vaart nog meerdere poelslakken, sommige zoet- en andere brakwatersoorten, in enkele poelen zaten zowel brakwatergarnalen als aasgarnaaltjes, wat wees op verzilting. In datzelfde jaar werd in een sloot voor het laatst een grote zwarte watertor aangetroffen.

In 1994 werd er opnieuw een onderzoek gedaan: 11 poelen en sloten werden bemonsterd, de determinaties gebeurden in UGent. In vergelijking met vroeger was de fauna al duidelijk verarmd: de grotere waterkevers, waterspin en waterschorpioen waren niet meer aanwezig. Niettemin vond men toch nog 11 soorten water- en oppervlaktewantsen (waaronder 2 rode lijstsoorten) en 9 soorten waterkevers. In zowat alle sloten zaten brakwatergarnalen.

Deze zomer deden we een nieuwe inventarisatieronde: van de negen bezochte veedrinkpoelen stonden er 4 volledig droog, in de andere hooguit 10 tot 20 cm water, bovendien waren ze grotendeels dichtgegroeid met riet en waterbies. Behalve eendekroos, zilte waterranonkel en zannichellia waren er geen waterplanten meer aanwezig. In alle poelen waar nog water stond waren bootsmannetjes (een wants) aanwezig, in 3 poelen ook enkele andere waterwantsen (3 soorten Corixa’s)

Akkerhommel

Kleine vuurvlinder

en in twee poelen een paar oppervlaktewantsen. Verder zagen we enkele kleine waterkevers en slechts in één poel poelslakken. In alle poelen vonden we enkele juveniele kikkers en kleine watersalamanders, in één ook een 5-tal jonge stekelbaarsjes. Ook libellen zijn afhankelijk van het zoet water in de poelen: op twee grotere poelen met water zagen wij langs de oever jagende platbuiklibellen, een oeveren een keizerlibel. In drie bemonsterde sloten zaten alleen enkele brakwatergarnalen. In totaal dus 5 soorten wantsen en 3 soorten waterkevers. We bemonsterden maar een beperkt aantal poelen, maar het beeld is in elk geval verontrustend: het betekent zonder meer dat de in het water levende insecten in de Uitkerkse Polder zo goed als uitgestorven zijn, en dat in een waterrijk natuurgebied!

De oorzaken zijn gekend: door de overmatige drainage via de Blankenbergse vaart staan de sloten de laatste jaren in het voorjaar regelmatig volledig droog: aanwezige of toevallig opduikende soorten kunnen zich daardoor niet handhaven, bovendien wordt het slootwater alsmaar zilter. Wat de veedrinkpoelen betreft, is het vooral het onderhoud dat in gebreke blijft. Heel wat percelen die vroeger begraasd werden, worden nu gemaaid waardoor de boeren zelf de poelen niet meer onderhouden, dat wil zeggen om de 5 à 7 jaar uitdiepen.. Die gaan dan zeer vlug verlanden en dichtgroeien met riet of biezen. Tijdens het voorbije Life-project konden we zelf wel enkele poelen aanleggen of herstellen, maar dit kon alleen op nieuw aangekochte percelen. Er zijn er tientallen andere die er slecht aan toe zijn.

Landkaartje

Bijenkever

Mestzwemkevertje en groene vleesvlieg

Besluit Op de graslanden en voornamelijk de hooilanden doen de insecten het niet zo slecht.

Alleen moeten we oppassen dat de laaggelegen hooilanden niet overwoekerd worden door het vanuit de sloten oprukkende riet. Wat de waterfauna betreft, is de situatie ronduit kritiek en voor een natuurgebied als Uitkerke eigenlijk onaanvaardbaar.

Los van het algemene waterpeilbeheer kunnen we zelf twee maatregelen nemen: in de eerste plaats zorgen voor het onderhoud van de veedrinkpoelen. In de polder zijn die veedrinkpoelen niet alleen een historisch landschapselement maar ook op biologisch vlak verrijkend en bijzonder waardevol omdat ze opslagplaatsen zijn van zoet regenwater. Dat is belangrijk als drinkwaterbron voor het vee maar ook onmisbaar voor een specifieke zoetwaterfauna. Gezien de huidige situatie en evolutie moeten we daar dringend in investeren.

Een tweede mogelijkheid is delen van afgedamde sloten omvormen tot brede en voldoende diepe kreekvormige plassen (die ook gunstig zouden zijn voor visetende watervogels). Als we de waterfauna willen herstellen, is ook de kwaliteit van het water een belangrijk element. Er is maar één bron van water waarvan een goede kwaliteit verzekerd is, en dat is regenwater. De grootste hoeveelheid valt in de winter: dat water moeten we dus zoveel en zolang mogelijk opslaan, in de poelen.

John Van Gompel

De Spille 2020-4

11

60% belastingsvermindering op giften!

Schenken werpt extra vruchten af.

60% belastingvermindering voor giften De belastingvermindering voor giften in 2020 aan Natuurpunt en andere goede doelen wordt opgetrokken van 45% naar 60%.

Het plafond voor giften die in aanmerking komen voor belastingvermindering wordt opgetrokken van 10% naar 20% van het netto-belastbaar inkomen. Het gaat over alle giften van 1 januari 2020 tot 31 december 2020.

Meer info: ward.stulens@natuurpunt.be

ad 60% belastingvermindering 8-2020.indd 1

Project

Projectnummer

Natuurpunt Brugs Ommeland

4007

Natuurpunt Beernem: De Miseriebocht De Vaanders Heideveld-bornebeek Koningsbossen

5508 5579 5559 5581

Natuurpunt Blankenberge: De Fonteintjes De Uitkerkse Polder

5502 5519

Natuurpunt Brugge: Schobbejakshoogte Ter Doest De Wulgenbroeken Zevenkerken Rode Dopheidereservaat polders van Koolkerke-Dudzele

5528 5533 5574 5542 5513 5589

Natuurpunt Damme: De Stadswallen van Damme

5510

Natuurpunt De Haan: De Kijkuit De Zandpanne

5505 5516

12 De Spille 2020-4

Project

24/08/2020 9:25:38

Projectnummer

Natuurpunt Jabbeke: De Maskobossen Het Paddengat

5550 5518

Natuurpunt Knokke-Heist: Park 58 Sint-Donaaspolder

5549 5538

Natuurpunt Oostkamp: Vallei van de Zuidleie

5506

Natuurpunt Zedelgem: Doeveren Hoogveld De Pilse ’t Plaisiersbos

5553 5534 5530 5552

Natuurpunt Gulke Putten: Gulke Putten

5540

BE56 2930 2120 7588 vermeld "Gift Natuurpunt + projectcode"

Ooievaars - Rudy Deplae

Cohousing: leven in je eigen bubbel en toch niet alleen Infomo

ment:

29 sept ember 21 okto ber 18-19u Heidelb

ergstraa t 67 Brugge https:// cohous e67. weebly.c om/

Het was een spannend moment enkele weken geleden. We gingen ‘on air’ of ‘online’ of hoe je het ook wil noemen. Nadat we zelf meer dan een jaar met het project bezig waren geweest, werd CoHouse 67 bekend gemaakt bij het grote publiek. Wij, dat zijn Jeffry, Leen en onze kinderen Miel, Tuur en Babet. Met de geboorte van Babet 11 jaar geleden, gingen we op zoek naar meer ruimte en verhuisden we naar de Heidelbergstraat. De woning had alles wat we nodig hadden, maar het was de prachtige grote tuin die ons betoverde. We werden instant verliefd. Nog steeds voelt het op mooie zomerdagen aan alsof we op vakantie zijn in het Zuiden en is het uniek om mee kunnen leven met de seizoenen op fietsafstand van het centrum van Brugge.

Ondertussen worden de kinderen ouder en ligt hun leefwereld minder in de tuin. We merken dat we de grote ruimte zelf steeds minder benutten. Toch willen we hier graag blijven en genieten van de tuin en de open ruimte. We hoorden regelmatig berichten over nieuwe woonvormen en dus ook over cohousing en merkten al snel dat de ‘co’ van cohousing op veel verschillende manieren kan ingevuld worden. Het is een beetje als wonen in een buurt waar je de buren kent en spontaan een babbeltje kan maken wanneer je mekaar tegen komt. Het idee dat we de ruimte in alle rust kunnen delen met goeie buren en daarnaast ook nog voldoende privacy kunnen hebben, maakt dat we de sprong wagen. Samen met Jeroen Gaeremynck (Gemeengoed) en Hein Verbeke (Architecten Groep III) die beide op hun manier ervaring hebben met cohousingprojecten, begonnen we van een blanco blad.

Het principe van cohousing bestaat erin dat je eigen woonunit wat kleiner is, maar dat je extra

ruimte krijgt via de gemeenschappelijke binnen- en buitenruimte. Het ontwerp zoals het er nu voor ligt, heeft naast de gemeenschappelijke tuin ook een gezamenlijke binnenruimte die door de bewoners gebruikt kan worden. Dat kan je heel breed zien, zoals thuiswerken, ‘s morgens de krant lezen met een koffietje, maar ook familie of vrienden ontvangen wanneer de eigen woonunit te klein is. En dat alles met uitzicht op de grote tuin.

Het is een proces van meer dan een jaar geweest om te komen waar we nu staan. Een uitspraak van Eric Muylaert van Stoer Huus bleef ons bij: “Niet alle bewoners moeten beste vrienden zijn, maar wel goeie buren voor

"We zijn volop op zoek naar goeie buren." mekaar.” Dat is ook helemaal waar we naartoe willen met CoHouse 67. CoHouse 67 is bewust een kleinschalig project geworden. Het is een lang perceel waarvan de achterste helft waardevol agrarisch gebied is. We zullen altijd kunnen genieten van de tuin, want daar mag nooit gebouwd worden (ook niet bij de buren). Het leven zal zich dus afspelen op de eerste helft, daarom kozen we ervoor het aantal units te beperken: zo blijft de woonkwaliteit gegarandeerd. Er komen zes units van verschillende grootte, zodat er verschillende gezinsvormen deel zullen uitmaken van de groep.

Vanaf nu kunnen we niet meer alleen verder.

We vinden dat het niet aan ons is om te beslissen hoe de woningen van andere mensen er zullen uitzien. Daarom zijn we op het punt gekomen om de groep te vormen. We zijn dus sinds een paar weken volop op zoek naar ‘goeie buren’ die mee willen stappen in het project om dan samen de definitieve plannen op te maken, de bouwaanvraag in te dienen en natuurlijk aan de opbouw te kunnen beginnen. We hopen tegen eind dit jaar de startersgroep bij mekaar te hebben.

Wat onze kinderen hier allemaal van denken? Wel, de twee oudste jongens vinden het allemaal best ‘chill’. Babet (11) is de jongste en sinds kort komen de vragen boven drijven. De ene al kritischer dan de andere. Wat goed is, want zo blijven ook wij nadenken over alle aspecten van cohousing.

Meer weten over cohousing of andere vormen van gemeenschappelijk wonen?

• https://www.vlaanderen.be/gemeenschappelijk-wonen-en-woningdelen • www.samenhuizen.be

De Spille 2020-4

13

Rust en bloemen in de Innengaard

Ellen Vandewalle in de Innengaard - Emilie Maréchal

Emilie Maréchal

Emilie Maréchal

Ans Dewolf

Drie jaar geleden besliste Natuurpunt Brugs Ommeland om een sociaal-ecologisch project in de regio te steunen. Via Bond Beter Leefmilieu kwam we in contact met het project van Ellen Vandewalle, die op het domein van het kasteel Rooigem een biologische oogstgaard wou ceeëren. Kasteel Rooigem zelf dateert uit de 16de eeuw en het domein is niet minder dan 9ha groot, een perfecte locatie voor Ellen haar project dus. Doorheen de jaren kreeg de natuur er vrij spel, wat de natuurwaarde alleen maar ten goede kwam. Bij onze eerste kennismaking met Ellen en het domein in 2017 zagen we hoe groot, mooi, maar vooral veelbelovend dit alles was. Ellen vertelde toen honderduit over haar plannen, waarbij snel duidelijk werd dat het een werk van vele jaren zou worden. Een bloemenpluktuin, oogstgaard, rustplaats, speelzone, ... Aan ideeën en enthousiasme ontbrak het Ellen niet.

De tuin is sinds mijn eerste bezoek onherkenbaar veranderd. In de zomer van 2018 ging De Innengaard namelijk van start met de pluktuin. Aan de eerste uitdaging werd dus voldaan. De Innengaard wil mensen samenbrengen en tot rust laten komen in de natuur. Vrijwilligers en bloemenleden* delen het plezier van de tuin, is het nu uit sociale motivatie, of om het plezier van het oogsten met elkaar te delen. Om de bloemen zo puur mogelijk te houden, worden er geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. Alles is er dus puur natuur.

Eind augustus ging ik met mijn kinderen een bezoekje brengen aan Kasteel Rooigem. Je ziet de bloemenpracht zodra je het domein

betreedt, de rust en stilte overvalt je bijna.

Al snel konden we Ellen ontwaren, middenin de bloemenzee. Ze was naarstig aan de slag met een snoeischaar, en verwelkomde ons vrolijk. Ellen gaf ons ook graag een woordje uitleg, want hoe moet je nu eigenlijk die bloemen 'plukken'? Zomaar met de hand of met een snoeischaar? En waar moet je de bloem plukken? We luisterden vol aandacht en gingen vervolgens met deze tips aan de slag. Meer dan een emmer, snoeischaar en tijd heb je eigenlijk niet nodig. Je voelt je zelfs bijna koninklijk als je tussen de bloemen op het domein ronddwaalt en een keuze maakt in het overweldigende bloemenaanbod.

Voor een standaard boeket zoals aangeboden in de bloemenpassen worden 20 bloemen geplukt, maar omdat ik met mijn twee kinderen op pad was, liet ik ze er elk 10 kiezen. Zij vulden dat natuurlijk op hun eigen manier in. Het bleek opvallend hoe ook karakters naar voren komen in de keuze van de bloemen. Ellen bevestigde dat inderdaad de boeketten vaak iets zeggen over de plukker of plukster.

Het moet gezegd, de eerste stappen werden gezet: de Innengaard bruist van de insecten en Ellen bruist van de ideeën.

Wordt zeker vervolgd.

*Voel je je aangetrokken om te vrijwilligen of bloemen te plukken?

Geef gerust een seintje aan ellen@innengaard.be of surf even naar de website www.innengaard.be.

14 De Spille 2020-4

Ans Dewolf

ZWIN NATUUR PARK

TREKVOGELSYMPOSIUM - ZONDAG 22.11.2020 Heb je interesse in trekvogels? Dan is dit vast iets voor jou! Op 22 november organiseert het Zwin Natuur Park een symposium over trekvogels waarbij diverse experten een boeiende lezing brengen over het adembenemende natuurfenomeen dat vogeltrek heet.

Programma 1. Europese trekvogels als overwinteraar in de droge Sahel (Leo Zwarts) Leo Zwarts is mede-auteur van het onvolprezen boek ‘Living on the Edge’. Sinds de publicatie van het boek zijn Leo Zwarts en zijn mede-onderzoekers niet bij de pakken blijven zitten en zijn zij doorgegaan met onderzoek naar overwinterende trekvogels in de Sahel.

2. Bewegingen van zwartkopmeeuwen (Renaud Flamant) Zwartkopmeeuwen worden al jarenlang intensief opgevolgd dankzij een uitgebreid kleurringprogramma, onder impuls van Renaud Flamant. Dat heeft een schat aan informatie opgeleverd over de trekbewegingen van deze enigmatische soort.

3. Migratie bij steltlopers (Piet van den Hout) Weinig vogels zijn op zulke sublieme wijze aangepast aan lange afstandsmigratie als bepaalde steltlopersoorten. Onderweg zijn er allerlei gevaren, zoals gevleugelde predatoren. Piet van den Hout deed zijn promotiewerk over de relaties tussen slechtvalken en steltlopers in de Waddenzee en in West-Afrika.

4. Kleine mantelmeeuwen onderweg (Eric Stienen) Eric Stienen van het INBO doet al jaren onderzoek naar kleine mantelmeeuwen aan de Belgische kust. Heel wat vogels zijn daarbij voorzien van ringen en andere merktekens. Dat heeft heel veel informatie opgeleverd over ecologie en trek van de soort.

5. Een plezante vogelkijker als gastheer (Begijn Le Bleu) De grappigste bekende vogelkijker van Vlaanderen treedt op als gastheer voor dit symposium.

Deuren open: 10 uur Start symposium: 10u30 Einde symposium: 17u.

Voor alle informatie, prijzen en inschrijven: www.zwin.be (Locatie: Zwin Natuur Park, Graaf Léon Lippensdreef 8 in Knokke-Heist)

in.be www.zw ist okke-He n K 0 0 3 8 8, ensdreef p ip L n o é Graaf L

De Spille 2020-4

15

tu

Vogelwerkgroep Mergus

IFO’s: juni, juli, augustus 2020

Zwarte ooievaar - Danny Claeysier

In de laatste week van mei en in de eerste week van juni werd een zeer zeldzame roze spreeuw gezien. Een lachstern was de volgende zeldzame vogel die gemeld werd. Er werden nog enkele grote zilverreigers gespot, die zijn steeds zeer mooi en opvallend wegens hun grootte en hun witte kleed. Enkele kraanvogels waren nog op doortrek, de purperreiger werd ook nog even gezien en aan de weiden ’t Pompje zaten er op 7 juni nog 40 grutto’s. Talrijke visdiefjes en verschillende kleine mantelmeeuwen bevonden zich op het broedvogeleiland in Het Zwin.

De ster van de tweede week van juni was zeker de roodkopklauwier, een zeer zeldzame vogel die gemeld werd door niet minder dan 39 vogelaars. Op 10 juni kon men deze vogel nog bewonderen aan de Polders Schoeringebrug in Zuienkerke en Polder Nieuwmunster, maar de volgende ochtend was hij verdwenen. Verder werden er een mooie zomertaling gespot, een roodhalsfuut, veel gierzwaluwen en een rode wouw. Bij de zangvogels vielen de fluiter, de Orpheusspotvogel en de graszanger op.

Midden juni was een lammergier de blikvanger van de week. Er werd een lachstern gespot in het Zwin, terwijl een raaf zich liet bewonderen boven het Staatsbos van De Haan. Meerdere lepelaars waren van de partij en men kon een IJslandse grutto in zomerkleed bewonderen in het Zwin.

In de omgeving zagen we ook een kleine strandloper. De rouwkwikstaart, de Engelse kwikstaart en een mooie goudvink werden in de Zwinbosjes gemeld.

Naar het einde van de maand toe was het een roodpootvalk die de show stal. Het was een vrouwtje met een vederdracht in hele mooie tinten. We zagen enkele pontische meeuwen, zwartkopmeeuwen in mooie aantallen en vele kokmeeuwen. De kleine mantelmeeuw en een paar grote mantelmeeuwen werden genoteerd. Bij de sterns kwamen meldingen binnen van de

16 De Spille 2020-4

dwergstern en de grote stern en weer een zeer zeldzame lachstern. Heel veel adulte visdieven zaten in hun broedbiotoop op meerdere bezette nesten en men telde al 19 pullus (pas uitgevlogen/dons jongen).

Er werden veel kleine zilverreigers, meerdere lepelaars en ook bontbekplevier en kleine plevier gespot.

dief was deze week talrijk aanwezig, vooral dan in Vloethemveld. Een juveniele grauwe kiekendief vloog over de Lemspolder in Damme. Bij de kleinere vogels werden de mooie wielewaal, de baardman, nog vier steltkluten, een Orpheusspotvogel, meerdere kleurrijke puttertjes en een Europese kanarie genoteerd.

Begin juli was het eerder rustig. Wel zagen we een mooie groep kanoeten in de Zwinvlakte en een zeldzame eider in Blankenberge. In de Voorhaven van Zeebrugge werden zo'n 750 grote sterns geteld en op de Zwinvlakte zo’n 350. Aan de Achterhaven van Zeebrugge, aan het Zeekanaal Noord, werden er 201 nesten van oeverzwaluw geteld. Het vermelden waard zijn ook nog de boomvalk, enkele IJslandse grutto’s en “gewone” grutto’s.

Midden juli waren er verschillende doortrekkende strandlopers te zien, zoals de Temmincks strandloper; de laatste melding van deze soort dateerde al van 2 maanden eerder. Andere aanwezige strandlopers waren krombekstrandloper, bonte strandloper en kleine strandloper. Bij de grote steltlopers zagen we een mooie purperreiger, tot 72 lepelaars in Het Zwin en de reeds wekenlange aanwezigheid van een kraanvogel. Bij de roofvogels konden we na 2 maand opnieuw een smelleken noteren.

Bij de zangvogels werd de goudvink gemeld en wel met een paar in broedbiotoop.

“Een lachstern was de volgende zeldzame vogel.”

Voor het eerst in 2020 zagen we met zekerheid een zwarte ooievaar, het was geleden van augustus 2019. De uiterst zeldzame roze spreeuw waarover we een maand geleden spraken, werd opnieuw gespot.

Twee soorten sterns die bij ons zeer zeldzaam zijn, nl. de Dougalls stern en de zwarte stern, waren van de partij. De wespen-

Een zeer uitzonderlijke kleine geelpootruiter werd gemeld in de Zeebrugse Achterhaven, Hoge Noen op 17 juli. Deze waarneming moet nog bevestigd worden.

In de tweede helft van deze vakantiemaand waren er veel waarnemers op pad, maar er werden geen zeldzame of zeer zeldzame vogels gemeld. Wel kwamen veel waar-

Roodkopklauwier - Kenny Hessel

nemingen binnen. Zo werden er 3 soorten grutto’s gezien, nl de meest gekende; de grutto (Limosa limosa), de IJslandse grutto (Limosa islandica) en de rosse grutto (Limosa lapponica). Nog bij de steltlopers zagen we de regenwulp en de wulp. De kwartel werd ook al verscheidene weken gemeld.

Er werd ook een “specialleke” gemeld: een oehoe in de regio van Torhout, maar deze melding werd zoals steeds verborgen ingevoerd ter bescherming. Waarschijnlijk zal het weer een ontsnapt exemplaar zijn.

Eind juli werd er een roerdomp gespot in Oudenburg aan de Weiden ’t Pompje; het was al geleden van begin mei dat er nog een werd gezien. Onze vrienden die vooral op jacht gaan in het duister, de ransuil en de kerkuil, werden verscheidene malen

“De Wielewaal was ook nog eens van de partij.” genoteerd. Een heel andere en kleurrijke soort, de wielewaal was ook nog eens van de partij.

Vele verschillende soorten sterns die zeer talrijk aanwezig waren vielen op, vooral aan zee en in de omgeving van het Zwin.

De meest zeldzame was de Dougalls stern.

Ook de reuzenstern, de Noordse stern en de dwergstern werden herkend. De grote stern en de zwarte stern waren ook aanwezig.

Begin augustus werd ondanks de hitte nog flink gevogeld en werden er verschillende vogels genoteerd die sinds enige tijd niet meer te zien waren. Een grauwe kiekendief,

steeds bijzonder om te zien, werd gespot boven Het Zwin. Een draaihals werd aan het Zwin gevangen en geringd. Een kwak was ook voor de eerste keer van de partij, overvliegend in Klemskerke. De bruine kiekendief en de wespendief waren talrijk aanwezig. Bij de steltlopers waren er talrijke watersnippen, goud- en zilverplevieren.

Een strandplevier werd eveneens opgemerkt, net als vele kleine strandlopertjes.

Ook de visarend en vele visdiefjes deden hun best om zich te laten opmerken. Een grote karekiet en een bonte vliegenvanger sluiten dit rijtje af.

Midden augustus werd een zeldzame juveniele kwak gespot aan de Warandeputten in Moerbrugge. In het Zwin en in de Uitkerkse polders telde men een groot aantal lepelaars. De visarend van Vloethemveld in Zedelgem was er nog steeds en in de Zwinvlakte zag men er ook een. Een purperreiger en een mooie bosruiter lieten zich eveneens bewonderen.

Bij de zangvogels viel de aanwezigheid van een zeer zeldzame soort op, nl. een struikrietzanger die gevangen en geringd werd.

Er was ook een melding van een waterrietzanger, de bosrietzanger en de rietzanger.

Een fluiter en een beter bekende braamsluiper stonden ook op de lijst van de waarnemingen.

Gebaseerd op de wekelijkse “Blikvangers” van Machteld Kaesemans, te vinden op www.mergus.be en samengeraapt door Marc Nollet

De Spille 2020-4

17

Winterse watervogeltellingen

Grote zilverreiger

Reeds vele jaren worden in heel Vlaanderen tijdens de wintermaanden de watervogels geteld. Deze tellingen kaderen in een project van het INBO om inzicht te krijgen in aantallen en in de verspreiding van watervogels in de winterperiode. In de periode oktober-maart worden er zes midmaandelijkse tellingen georganiseerd. Mergus neemt Noord-West-Vlaanderen voor zijn rekening.

Het project ging officieel van start in de winter van 1979-1980. In onze regio dateren de eerst tellingen echter reeds van januari 1967. Bij de start in 1967 werden 7 gebieden tweemaal geteld. Vorige winter kwamen we uit op 117 gebieden en plassen, zes keer geteld door de vele vrijwillige tellers, waarvoor grote dank! Laat ons even terugblikken op de vorige winter.

Het voorbije seizoen telden we in totaal 170.602 watervogels (excl. wilde ganzen en meeuwen ), topmaand was januari met ca 38.000 vogels.

De top 5 van de gebieden waar de meeste watervogels werden geteld, zag er als volgt uit: 1. Uitkerkse Polder, Uitkerke 2. Achterhaven, Zeebrugge 3 . Zwin Natuur Park, Knokke 4 . Poldercomplex, Damme 5. Kwetshage, Varsenare

48.287 17.300 8.511 5.084 3.649

Reeds jaren is de Uitkerkse Polder het echte topgebied. Een leuk weetje hierbij is dat de eerste telling van de Uitkerkse Polder in de databank van het INBO in 1967 afklikte op 107 exemplaren. Nu is er een gemiddelde van ca 8.000 per telling. Gebieden evolueren dus. In de Achterhaven stellen we een achteruitgang vast, en een steile vooruitgang in het Zwin.

De top 5 van de talrijkste soorten:

1. Smient 39.920 2. Wilde eend 30.950 3 .Kievit 20.720 4 . Meerkoet 14.161 5. Wulp 12.008

18 De Spille 2020-4

De laatste jaren worden duikers bij ons een zeldzame verschijning. Vorig seizoen werd er geen enkele genoteerd. Dodaars en fuut scoren vrij normaal. EĂŠn vogelfamilie die er in positieve zin zeker uitspringt, is de familie van de reigers. Voor blauwe reiger, kleine en grote zilverreiger telden we bijna maandelijks recordaantallen. Voor de drie soorten sneuvelde het wintermaximum van een telling in vergelijking met alle vorige jaren: in oktober haalden blauwe en kleine zilverreigers een recordaantal (respectievelijk 274 en 43 exemplaren), in februari de grote zilverreigers (62 stuks) . Deze laatste soort maakt toch wel een heel opvallende opgang in onze regio. De eerste grote zilverreiger verscheen in de watervogeltellingen in oktober 1997, eentje voor het hele seizoen. Vanaf 2006 worden ze bijna bij elke telling gezien. In onderstaans grafiek zie je een evolutie van het gemiddelde aantal per telling. Het voorbije telseizoen telden we er gemiddeld 46.

De winter was te zacht om kleine zwanen te lokken, we telden er geen enkele. Knobbelzwanen zakten wel in mooie aantallen naar onze regio af.

Bij de eenden zijn de hoofrolspelers in de eerste helft van het seizoen steeds de wilde eenden. In januari, februari in maart nemen de smienten de topplaats in. Dit jaar piekten ze in januari op circa 11.500 exemplaren. De meeste soorten, zoals bergeend, pijlstaart en brilduiker, hebben vrij stabiele aantallen in de voorbije jaren. Er zijn echter ook dalers en stijgers. De daler in de voorbije 30 jaar is ongetwijfeld de tafeleend. De opmerkelijkste stijgers van de voorbije jaren zijn kuifeend en krakeend. Een uitschieter vorige winter waren de 6 toppereenden die in Hoge Dijken verbleven. De voorbije winter waren de steltlopers in relatief normale aantallen aanwezig. Zeer wisselvallig over de jaren heen, sterk afhankelijk van het moment waarop men telt. Enkele soorten

springen er evenwel dit jaar toch uit door hogere aantallen. Bij deze soorten is het vernieuwde Zwin zeker de motor achter die resultaten. In oktober piekten zilverplevier, bontbekplevier en bonte strandloper.

Voor deze laatste soort was het een echt topjaar. In maart piekte, zoals elk jaar, het aantal kluten, maar dit jaar was het aantal toch verrassend hoog met 290 exemplaren in de regio.

Krakeend

Kuifeenden

In de categorie “lage aantallen” hebben we dit jaar oa slechts 2 grote zaagbekken, 2 paarse strandloper, 2 zwarte zee-eenden, 1 kleine strandloper een 1 kuifduiker opgemerkt tijdens de watervogeltellingen.

Er begint in oktober weer een nieuw telseizoen. We gaan er weer met velen van genieten. Er is ook telkens één gemeenschappelijke telling naar de Achterhaven van Zeebrugge en de polders rond Lissewege en Zeebrugge, waarbij iedereen welkom is. Je vindt deze activiteiten steeds terug in de agenda van de Spille.

Marc De Ceuninck

Toppereend

Vakantiewoning van Belgen voor liefhebbers van vogels en natuur in Spanje Tussen Sevilla en de Atlantische Oceaan ligt de vakantiewoning van Belgische natuur- en vogelliefhebbers. Met een tuin die grenst aan het Nationaal Park Coto Doñana spot je er de meest fotogenieke vogels, bomen en beestjes. info: Nicholas Endriatis (Mergus)

www.casadellince.be

8

6

2

2

TV

De Spille 2020-4

19

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Door de maatregelen vragen we geĂŻnteresseerden om in te schrijven via de activiteitenkalender: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken of contact op te nemen met de contactpersoon die bij de activiteit vermeld staat.

Excursies voor het grote publiek

Thema-excursie

Wetenschappelijke excursie

Sportieve wandeltocht

Werkdag

Fietstocht

Foto-excursie Inschrijven verplicht

Activiteit

van

de

Grote

Zaterdag 10 oktober: Nacht van de Duisternis in Damme

Afspraak om 9 uur aan het uit te bouwen bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2, Damme, tot 16.30 uur.

Meebrengen: werkhandschoenen, stevig schoeisel en lunchpakket.

Info: NP Damme: Rudy Deplae: rudy.deplae@telenet.be.

Afspraak om 20 uur aan het uit te bouwen bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2 in Damme, tot 22.15 uur.

Meebrengen: mondmasker, eventueel zaklamp en een app om sterrenbeelden te herkennen.

Info: NP Damme: Guido De Laender: guido.de.laender@telenet.be of www.natuurpuntdamme.be. Verplicht inschrijven tem 7 oktober bij milieudienst@damme.be.

Zaterdag en zondag 3 en 4 oktober: werken in Park 58 (Knokke)

ek!

Ontd Enkele van onze activiteiten zijn gratis voor Natuurpuntleden, maar betalend voor niet-leden.

Vraag dit even aan de gids!

ONVERWACHTE WIJZIGINGEN in het programma worden op onze website gemeld. Ga daarom geregeld een kijkje nemen op de activiteitenpagina van Natuurpunt Brugs Ommeland: www.natuurpuntbrugsommeland.be.

Carpooling vergoeding = 0,06 euro/kilometer

We wandelen door het gedeelte dat niet voor publiek toegankelijk is. Thema's: dag/ nacht, sterrenhemel, probleem van lichtpollutie, nachtelijke geluiden en 400 jaar stadswallen van Damme. Er wordt een drankje voorzien op het einde.

Zaterdag 10 oktober: werkvoormiddag in De Vaanders

Afspraak 10 uur aan het Kwelmpad, Knokke.

Meebrengen: werkhandschoenen, evt. lunchpakket (Natuurpunt zorgt voor een natje).

Info: NP Knokke-Heist: Chantal Jacobs: 050/61.42.10.

Afspraak om 9 uur aan de veldschuur aan nieuwe fietstunnel (kruising Vijverstraat/ Maria-Aaltersteenweg/Vaanders-weg), tot 12 uur.

Meebrengen: handschoenen.

Info: NP Beernem: Rony Van Houdenhove: 0475/55.81319 of natuurpuntbeernem@gmail.com.

Zondag 4 oktober: heidebeheer in de Gulke Putten

Gevarieerde beheerwerken: we verkennen al werkend en wandelend het gebied.

Afspraak om 9 uur, in Wingene, Predikherenstraat 35A, Centrale B, tot 12.30 uur.

Meebrengen: eigen werkhandschoenen, thermos en drinkbeker zo lang corona heerst.

Info: NP Gulke Putten: 0477/99.39.11 of christine.verscheure@gmail.com. Inschrijven verplicht!

Zondag 11 oktober: composteren en kriebelbeestjes

Vogelwerkgroep

Mergus

Themawandeling paddenstoelen

20 De Spille 2020-4

Zaterdag 3 oktober: beheerwerken in de Stadswallen van Damme

Afspraak van 9.30 uur tot 17 uur langs de verkeersvrije kanaalberm rechteroever vanaf brug Moerbrugge over kanaal Gent - Brugge richting Beernem.

Meebrengen: werkhandschoenen en lunch. Natuurpunt zorgt voor werkmateriaal, drank, warme soep en versnaperingen.

Info : NP Oostkamp : 0476.505011 of www.valleivandezuidleie.be.

Daguitstap

van

oktober

Zaterdag 3 oktober: hooidag in Leiemeersen-Noord (Oostkamp)

Film- of dia-avond, lezing

In het kader Vlindertelling

Kalender

We hebben vele handen nodig om de laatste zomermaaiwerken op te ruimen en exoten te bestrijden. We zorgen voor alle materiaal, sfeer, warme drank, een pittige borrel en veel zinvol werk.

Gezinnen met kinderen zeer welkom.

Afspraak vanaf 14 uur, doorlopend tot 17 uur, in bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2 in Damme. Deelname: gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Info: NP Damme: Philip De Pauw: philipdepauw@msn.com.

In de bodemlaag en onder de grond treffen we een complexe wereld van opruimers: de echte bodemhelden die van afval nieuw voedsel maken. Maak kennis met de principes van het composteren en deze bodemhelden.

tu

ARK-avonden

29 oktober: Mergus' tweeluik: de Wadden en Mallorca In de dynamische Waddenzee zorgen stromingen en getijden voor een groot voedselaanbod. Miljoenen vogels worden hierdoor aangetrokken. Mergusser Paul leefde al een hele tijd met het idee om deze UNESCO-werelderfgoedsite op een unieke manier te gaan ontdekken en beleven. De tweemastklipper ‘Rea-Klif’, een oude platbodem, zeilde met 20 Mergus-leden naar plaatsen waar je met gangbare vervoersmiddelen niet kan komen. Een verslag van langzaam voorbijglijdende waarnemingen, het verkennen van kostbare natuureilanden en het leven aan boord.

Slow and climate friendly birding!!

Mallorca is vooral gekend als bestemming voor strand- en fietsvakanties. Maar het is ook een eiland waar je verrassend veel vogels kan zien. Het milde klimaat en de ligging in de Middellandse zee zorgen er voor dat ook trekvogels er een tussenstop maken. Daarnaast broeden een aantal uitzonderlijke roofvogels op Mallorca (monniksgier, Eleonora's valk) en kan je er de endemische Balearische grasmus, de Balearische roodkopklauwier of ook de zwartkoprietzanger bewonderen. Vlinders met exotische namen zoals Cleopatra en Pasja fladderen er tussen de vogels door.

Een olijke groep Mergussers werd aangetrokken door al dit moois en ontdekte er een hele diversiteit aan biotopen en adembenemende landschappen. Het relaas van een fijne en leerrijke vogelreis.

26 november: Een dozijn midweekse winters in Zeeland (Patrick Keirsebilck) Het winterse Zeeland heeft altijd een sterke aantrekkingskracht uitgeoefend op WestVlaamse vogelaars. Johan Debuck, Jef Vande Water, Ivan Leroy en Patrick Keirsebilck planden 12 jaar na elkaar een 5-daags verblijf op de Zeeuwse eilanden en constateerden in die jaren vaste waarden, onverwachte nieuwkomers, soorten die achteruit gaan en bovenal een verrassend hoge soortendiversiteit tegen een achtergrond van steeds mildere winters.

Maak kennis met die winterse diversiteit met uiteraard klassiekers zoals de duizenden ganzen in Goederede, de duikers en zee-eenden van de Brouwersdam of de sneeuwgorzen van de Kwade Hoek. Maar ook onverwachte dichte ontmoetingen met slechtvalken en havik, handtamme ijsgorzen of alle zaagbekken op een kluitje bij elkaar…

Patrick Keirsebilck heeft een moeilijke keuze gemaakt uit de vele foto’s gemaakt tijdens 60 onvergetelijke dagexcursies ….

Afspraak om 20 uur in Onze Ark, Sint-Michielslaan 35, 8200 Sint-Michiels (Brugge).

Info en organisatie: NP Brugge: Patrick Keirsebilck: 0473/89.22.77 of Régy Goemaere: 0477/44.98.79.

De Spille 2020-4

21

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Zondag 11 oktober: paddenstoelenwandeling in Ryckevelde

Zaterdag 17 oktober: werkdag in Zevenkerke

jacobs.p@hotmail.com of 0468/16.83.29.

Inschrijven via natuurpuntjabbeke@gmail.com.

Afspraak om 14 uur op de parking links van de dreef naar het kasteel van Ryckevelde, op de grens van Sijsele en Brugge. Tot 16.30 uur.

Info: NP Damme: Daniël Janssens: daniel.janssens@fulladsl.be.

Afspraak om 9 uur aan het kruispunt Diksmuide Heerweg, Kezelbergstraat, tot tot 17 uur, er is middagpauze van 12 tot 13 uur.

Meebrengen: picknick, werk- (+ regen) kledij en handschoenen Info NP Brugge: Stefaan Verplancke: 050/38.21.50 of verplancke-de.neve@skynet.be, of Karim Neirynck: 050/67.59.29 of karim.neirynck@gmail.com.

In de herfst steken ze weer op, in alle kleuren, geuren en formaten. Paul Jacobs laat ons kennis maken met het rijk der zwammen in het Maskobos. We sluiten af met een culinair champignonsoepje.

Het hangt van de tijd van het jaar en de weersomstandigheden af of er veel paddenstoelen te vinden zullen zijn. In ieder geval zijn ze de moeite waard om nader bekeken te worden. Ze etaleren een ongelooflijke rijkdom aan soorten, kleuren, geuren en vormen. Hun rol is cruciaal voor een gezond ecosysteem.

Zondag 11 oktober: paddenstoelenwandeling in Beisbroek Afspraak om 14 uur aan het natuurcentrum van Beisbroek, Zeeweg 96, Sint-Michiels tot 16 uur. Belangrijk: gebruik de randparkings en kom te voet naar het natuurcentrum of kom met de fiets.

Meebrengen: stevig schoeisel, vergrootglas.

Info: NP Brugge, Natuurcentrum Beisbroek en NBO: Wim Jans: 0498/29.61.26.

Oktober is de paddenstoelenmaand en Beisbroek met zijn verschillende biotopen heeft veel te bieden.

Zondag 11 oktober: herfstpracht in De Sashul Afspraak om 14 uur aan het kleine vuurtorentje, einde Zeedijk-Heist (nr 64).

Info: NP Knokke-Heist: Norbert Pauwaert: 0473/59.96.04.

Zaterdag 17 oktober: composteren en kriebelbeestjes Zie zondag 11 oktober.

Zaterdag 17 oktober: werknamiddag in de Uitkerkse Polder Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 17 uur.

Meebrengen: werkkledij, laarzen.

Afsluiten doen we met een gratis drankje en versnapering in de cafetaria.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

22 De Spille 2020-4

Zondag 18 oktober: historische wandeling in de Uitkerkse Polder Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 17 uur. Honden niet toegelaten.

Meebrengen: verrekijker, laarzen.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 18 oktober: vogelringwerk Afspraak vanaf 14 uur, doorlopend tot 16.30 uur, in bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2 in Damme. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Info: NP Damme: Robrecht Pillen: robrecht.pillen@skynet.be.

Vogels ringen is een heel belangrijk en noodzakelijk kwaad om van vogels te weten te komen waar ze broeden, trekken en overwinteren. Ook over hun sociaal leven valt er heel wat af te leiden. Je kunt kennis maken met allerlei types ringen, vangtechnieken en wetenschappelijke resultaten die uit ringwerk zijn voortgevloeid.

Zondag 18 oktober: herfsttrek in de Baai van Heist Afspraak om 14 uur aan het kleine vuurtorentje, einde Zeedijk-Heist (nr 64).

Info: NP Knokke-Heist: Ludo Sterkens: 0475/74.60.54 Zondag 18 oktober: door de knieën voor de schoonheid van paddenstoelen Afspraak om 10 uur aan de ingang van het Maskobos, kerkhof Jabbeke, Aartrijksesteenweg, Jabbeke.

Info: NP Jabbeke: Paul Jacobs:

Zondag 18 oktober: foto-excursie: paddenstoelen in Wijnendalebos Afspraak om 8 uur op de parking aan het Fonteinpad 2, Torhout.

Info en verplicht inschrijven via “Contact” op www.nfbo.be.

Zondag 18 oktober: watervogeltelling in de achterhaven van Zeebrugge Afspraak om 8.45 uur aan de randparking, Havenstraat, L. Coiseaukaai (net voorbij Overstock), Brugge, tot 12.15 uur.

Meebrengen: verrekijker, telescoop, vogelgids.

Info: NP Brugge en Mergus: Frank De Scheemaeker: 0473/ 91.84.36 .

Donderdag 22 oktober: foavond voor vrijwilligers

in-

Zie pg. 35.

Zaterdag 24 oktober: vogelringwerk Zie zondag 18 oktober.

Zaterdag 24 oktober: strandwandeling in Wenduine Afspraak om 14 uur aan het infokantoor, Leopold II-laan, Wenduine.

Meebrengen: laarzen en verrekijker.

Info: NP De Haan: Heide Knobl: 0474/08.88.56 of natuur.dehaan@gmail.com.

Zondag 25 oktober: open-kijkhutnamiddag in Damme Afspraak tussen 14 uur en 16.30 uur aan het bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme. Volg de pijlen en wandel door naar de kijkhut, waar de gidsen je vertellen wat er te zien is.

Info: NP Damme: Rudy Deplae: rudy.deplae@telenet.be.

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Sinds de ingrijpende herinrichtingswerken van VLM en in het kader van een Life-project, zijn meer plas-dras toestanden gecreĂŤerd waardoor de vogelrijkdom indrukwekkend is toegenomen.

Zondag 25 oktober: op zoek naar paddenstoelen en meer moois in het Blinckaertduinbos Afspraak om 14 uur Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info: NP Knokke-Heist: Dirk Vantorre: 0473/599604 Zondag 25 oktober: beheerwerken in Doeveren Afspraak van 9 tot 12 uur.

In aanloop naar de werkdag zal de parking worden gedeeld via onze website www.natuurpuntzedelgem.be.

Meebrengen: aangepaste kledij, eventueel laarzen, werkhandschoenen.

Info: NP Zedelgem: Bram D'hondt: 0472/36.34.84.

Zondag 25 oktober: Honeyland Zie pg. 25.

Donderdag 29 oktober: Arkavond zie pg. 21.

Zaterdag 31 oktober : zaag- en kapwerk in de Warandeputten Afspraak om 9.30 uur tot 17 uur aan de Warandeputten, brug Moerbrugge over kanaal Gent-Brugge.

Meebrengen: laarzen, werkhandschoenen en lunch. Natuurpunt zorgt voor werkmateriaal, drank, warme soep en versnaperingen.

Info : NP Oostkamp : 0476.505011 of www.valleivandezuidleie.be.

Zaterdag 31 oktober: demo werken met hout Afspraak vanaf 14 uur, doorlopend tot 17 uur. In bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2 in Damme. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Info: NP Damme: Hans Compernolle: h.compernolle@village.uunet.be.

Wat hebben een kloefenkapper, lattenkliever, stelenzetter en shingelmaker gemeen? Ze maken van houtbewerking hun ambacht en blazen dood hout nieuw leven in. Maak deze namiddag

kennis met hun handigheid of doe even mee.

november Zondag 1 november: wallen-weiden-water op de stadswallen van Damme

Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme, tot 16.30 uur. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Meebrengen: stevig schoeisel of laarzen en verrekijker.

Info: NP Damme: Robrecht Pillen: robrecht.pillen@skynet.be.

De rijke geschiedenis van Damme gaf ook vorm aan het landschap. Weiden, wallen en water vatten de verscheidenheid aan biotopen op een relatief kleine oppervlakte goed samen.

Zondag 1 november: klimaatwandeling op het strand Afspraak om 10 uur op de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 12.30 uur.

De Spille 2020-4

23

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Zondag 1 november: bessenpracht in Park 58 Afspraak om 14 uur aan de pergola (ingang Park 58), Elisabethlaan, Duinbergen Info: NP Knokke-Heist: Chrisine Petras: 0473/59.96.04.

Zaterdag 7 november: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Zie zaterdag 3 oktober.

Zondag 8 november: proevertjes van het voedsel van de toekomst Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme, tot 17 uur.

Gratis voor Natuurpuntleden; niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Info: NP Damme: Ewout Zwaenepoel: ewout.zwaenepoel@telenet.be.

je altijd contact opnemen met Wim Jans: 0498/29.61.26 of wjans566@gmail.com.

Zondag 15 november: 400 jaar stadswallen van Damme

Het is dit jaar 400 jaar geleden dat de middeleeuwse vestingen van Damme op de schop genomen werden om plaats te maken voor een vesting in zevenstervorm met grachten, bastions, courtines, ravelijnen, halve manen en bedekte wegen. Merkwaardig is dat daar nog heel veel van te zien is in het natuurgebied.

Zondag 15 november: de eerste overwinteraars in de Sint-Donaaspolder Afspraak om 14 uur aan parking oude grenspost, St Anna ter Muyden (tgo benzinestation).

Info: NP Knokke-Heist: Luc van Rillaer: 050/62.35.69

Zondag 8 november: op zoek naar tsakkers in de Sashul

Afspraak om 8.45 uur aan de randparking, Havenstraat, L. Coiseaukaai (net voorbij Overstock), Brugge, tot 12.15 uur.

Meebrengen: verrekijker, telescoop, vogelgids.

Info NP Brugge en Mergus: Frank De Scheemaeker 0473/ 91.84.36 .

Zaterdag 14 november: proevertjes van het voedsel van de toekomst Zie zondag 8 november.

Zaterdag 14 november: aalscholvertelling Traditioneel worden de aalscholvers op hun slaapplaats geteld in deze maand.

Het tellen gebeurt door vaste medewerkers.Als je zin hebt om mee te tellen, kun

24 De Spille 2020-4

Zaterdag en zondag 21 en 22 november: Dag van de Natuur

Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme, tot 16.30 uur. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Meebrengen: stevig schoeisel of laarzen en verrekijker.

Info: NP Damme: Guido De Laender: guido.de.laender@telenet.be.

Een losse babbel en info rond alternatieve voeding. Voedsel kan vanuit meerdere oogpunten bekeken worden: zich verzadigen, als medecijn, gewassen als koolstofvastlegging … Tips om zich te verdiepen in de problematiek en oplossingen aan te reiken. Kunnen insecten en zeewier daar een bijdrage in leveren? Hoe proeven die vleesvervangers?

Afspraak om 14 uur aan de kleine vuurtoren, einde Zeedijk (nr 54), Heist. Info: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04

westelijke staten van de VS. De meest impressionante zijn Glacier, Yellowstone, Grand Teton, Olympic Mountains en Rainier. De reis begint en eindigt met een bezoek aan de stad Seattle.

Zondag 15 november: watervogeltelling in de achterhaven van Zeebrugge

In november kun je al leuke winterwaarnemingen doen.

Vrijdag 20 november: USA The Northwest (Johan Sevenant) Afspraak om 20 uur in zaal Swaenenburg, Cathilleweg 38, 849O Stalhille.

Info: NP Jabbeke: Joeri Van Bijlen: joeri.van.bijlen@gmail.com of 0470/10.10.80. Inschrijven via natuurpuntjabbeke@gmail.com.

Een boeiend reisverhaal van een trip langs een hele resem Nationale Parken in de vijf noord-

Zie pg. 27.

DAG van de NATUUR

21&22 NOV

Kleine daad, groot resultaat.

V.U.: Natuurpunt vzw, Walter Rycquart, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, ON 0434.364.713, RPR Ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen, info@natuurpunt.be, www.natuurpunt.be © shutterstock.com

Meebrengen: laarzen, loepje, verrekijker.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Kom planten, snoeien, en maaien voor de natuur in jouw buurt.

Samen krijgen we de natuur - en onszelf - terug in vorm. #natuurisgezond • www.dagvandenatuur.be

A2 affiche Dag van de natuur 2020.indd 1

Zondag 22 november: vogels voeren en beloeren

25/08/2020 16:16:55

Afspraak van 14 uur, doorlopend tot 17 uur in bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme. Deelname: gratis voor Natuurpunters, niet-leden betalen 3 euro per volwassen persoon of 6 euro per gezin.

Info: NP Damme: Donald Dupon: donald.dupon@hotmail.com.

Volwassenen volgen de pijlen naar de kijkhut waar een gids uitleg geeft bij het observeren.

Kinderen kunnen zelf een voedersilo maken of een mezenbol kneden om ook thuis de vogels te kunnen voeren en beloeren.

Zondag 22 november: trekvogelsymposium Zie pg. 13.

Zondag 22 november: Last Male on Earth Zie pg. 25.

Zondag 22 november: foto-excursie naar de Vagevuurbossen Afspraak om 8 uur op de parking Aanwijs, Reigerlosstraat 69, Beernem.

Natuurdocumentaires in cinema Lumière er 25 oktob

Honeyland Honeyland is een Macedonische natuurdocumentaire uit 2019. Het beeldt het leven uit van Hatidze Muratova, een bewaarder van wilde bijen die in het afgelegen bergdorp Bekirlija woont, en volgt haar levensstijl vóór en nadat de buren ernaast intrekken. De film was aanvankelijk gepland als een korte film die de regio rond de rivier de Bregalnica documenteerde, maar het aandachtsgebied veranderde toen de regisseurs Hatidze ontmoetten. De regisseurs concentreerden zich vooral op de visuele aspecten en wilden het evenwicht van de mensheid met het ecosysteem via Hatidze, en het consumentisme en de uitputting van hulpbronnen door haar buren uitbeelden. Verschillende milieuthema’s worden onderzocht, zoals klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en exploitaite van natuurlijke hulpbronnen.

Honeyland krijgt universele lovende kritieken van filmcritici, de aandacht voor detail en de natuurbeschermende boodschap wordt geprezen. De documentaire ontving talloze prijzen. Honeyland is de eerste documentaire die in de geschiedenis van de Oscars in beide categorieën - Best International Feature Film en Best Documentary Feature - een nominatie ontving.

r 22 novembe

Last male on earth Op 19 maart 2018 verloor de wereld haar laatste noordelijke witte neushoorn, genaamd Sudan. Of het laatste mannetje toch. Sudan graasde zijn laatste jaren op de velden in het Ol Pejeta reservaat in Kenia, waar hij en zijn twee laatste vrouwelijke soortgenoten leefden. The last Male on Earth vertelt het verhaal van zijn laatste jaren, over een tijdspanne van net geen duizend dagen. Hoe Sudan zijn dagen doorbracht, hoe stil een beperkt aantal bezoekers werden, als ze hem zagen en hoe impactvol zijn aanwezigheid was op het hele reservaat en de mensen die er werkten. Hij werd dag en nacht bewaakt door gewapende rangers en liefdevol gevoerd en geaaid door zijn vaste verzorgers. Sudan krijgt een bijrol in zijn eigen verhaal want de regisseur concentreert zich voornamelijk op het reservaat en wat de neushoorn betekende voor hen. En nog altijd zijn wetenschappers vastbesloten om zijn soort te laten voortbestaan met het sperma dat nog voor minstens 3000 jaar ligt opgeslagen in Europese stikstoftanks. Wat is de aantrekkingskracht van het dreigende uitsterven van zijn soort? En wat zegt dit over onze eigen soort?

The Last Male on Earth is een verrassend menselijke documentaire over een onmenselijk behandelde diersoort. Een intiem portret, niet over Sudan, maar zijn omgeving en “naasten”.

Afspraak in Cinema Lumière, Sint-Jacobsstraat 36 B, Brugge om 10.30 uur.

Reservaties: Sofie Vandewalle, natuurpuntfilm@outlook.be, 0494 99 69 10 Het is verplicht om te reserveren via natuurpuntfilm@outlook.be.

Bij reservatie vragen we op voorhand te betalen op rekeningnummer BE10 7775 95 78 62 04 NP Brugge met vermelding naam film.

Prijs : 9 euro.

Er zullen een beperkt aantal zittjes zijn om de veiligheid voor iedereen te garanderen.

We werken met een bubbel van 1 of van 2.

Bubbels van 3 zijn eventueel mogelijk, afhankelijk van de grootte van bezetting.

Na de film kan je met een drankje nog wat bijpraten.

Dit gezellig onderonsje vindt plaats in café De Republiek, naast cinema Lumière.

Best ook reserveren via website https://republiekbrugge.be/

De Spille 2020-4

25

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Donderdag 26 november: Arkavond Zie pg. 21.

Zondag 29 november: wintergasten Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme, tot 16.30 uur.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Meebrengen: stevig schoeisel of laarzen en verrekijker.

Info: NP Damme: Robrecht Pillen: robrecht.pillen@skynet.be.

Voedselschaarste in broedgebieden dwingt vogels soms enorme afstanden af te leggen.

Zo komen tal van wintergasten ook onze contreien weer opzoeken. Kolgans, kleine rietgans, wintertaling, smient, … zoeken jaarlijks de historische poldergraslanden op.

Zondag 29 november: Neptunus struint in de branding Afspraak om 14 uur aan Surfers Paradise Knokke-Zoute.

Meebrengen: stevige stapschoenen, warme kledij.

Info: NP Knokke-Heist: Christine Petras en Omer Rappé: 050/51.24.17.

december Zaterdag 5 december: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Zie zaterdag 3 oktober.

Zondag 6 december: overwintering in de Zwinduinen en Polders Afspraak om 14 uur aan Oosthoekplein Knokke-Zoute.

Meebrengen: laarzen, warme kledij.

Info: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04 Zondag 6 december: fietstocht: op zoek naar vriezeganzen Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20,

26 De Spille 2020-4

Blankenberge, tot 16.30 uur. Honden niet toegelaten.

Meebrengen: fiets, verrekijker of telescoop.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 6 december: winterwandeling in Ryckevelde Afspraak om 14 uur aan de parking langs de Holleweg, einde tot 17 uur.

Meebrengen: stevige schoenen, verrekijker, aangepaste kledij.

Info: NP Brugge: Wim Jans: wjans566@ gmail.com of 0498 29.61.26.

In Ryckevelde, met zijn diverse biotopen kun je heel wat vogels waarnemen, zelfs in de winter. Ook paddenstoelen zijn te vinden in de winter.

Vrijdag 11 december: natuurbeelden gezien door de lens van Peter Watthy, Erwin Derous en Rony Jacobs Afspraak van 20 tot 22 uur.

Door de coronamaatregelen is de locatie nog niet bekend. Bekijk regelmatig www.natuurpuntzedelgem.be voor een update.

Info: NP Zedelgem: rony@natuurpuntzedelgem.be.

Zaterdag 12 december: werkvoormiddag in De Vaanders.

Zie 11 oktober.

Werkdag rond hout: bestrijding exoten( o.a. amerikaanse vogelkers), dunning bospercelen voor meer biodiversiteit, vrijmaken dreven, ... Het aanwezige brandhout wordt verdeeld onder de aanwezige vrijwilligers.

Zondag 13 december Neptunus struint in de branding: strandwandeling naar de Zwingeul Afspraak om 14 uur aan Surfers Paradise Knokke-Zoute Info: NP Knokke-Heist: Christine Petras en Omer Rappé tel. 050/51.24.17 handig: stevige stapschoenen, warme kledij,

Zondag 13 december: dijken en kanalen in Damme Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme, tot 16.30 uur. Gratis voor Natuurpunteden, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Meebrengen: stevig schoeisel of laarzen en verrekijker.

Info: NP Damme: Guido De Laender: guido.de.laender@telenet.be.

De schoonheid van het Damse landschap wordt mede bepaald door dijken en kanalen met de soms imposante bomenrijen.

Wandel mee langs het Napoleonkanaal, de Stinker en de Blinker en kom onder meer te weten waaraan deze kanalen hun naam hebben te danken.

Zondag 13 december: watervogeltelling in de achterhaven van Zeebrugge Afspraak om 8.45 uur randparking, Havenstraat, L. Coiseaukaai (net voorbij Overstock), Brugge, tot 12.15 uur.

Meebrengen: verrekijker, telescoop, vogelgids.

Info: NP Brugge en Mergus: Frank De Scheemaeker: 0473/ 91.84.36.

De winter is in het land, dus volop genieten van de wintervogels.

Zondag 13 december: beheerwerken in Doeveren Afspraak van 9 tot 12 uur.

In aanloop naar de werkdag zal de parking worden meegedeeld via onze website www.natuurpuntzedelgem.be.

Meebrengen: aangepaste kledij, eventueel laarzen, werkhandschoenen.

Info: NP Zedelgem: Bram D'hondt: 0472/36.34.84.

Zaterdag 19 december: gasten uit het Hoge Noorden Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme,tot 16.30 uur. Gratis voor Natuurpunters, niet-leden betalen 3 euro per volwassene of 6 euro per gezin.

Meebrengen: stevig schoeisel of laarzen en verrekijker.

Info: NP Damme: Robrecht Pillen: robrecht.pillen@skynet.be.

.: Natuurpunt vzw, Walter Rycquart, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, ON 0434.364.713, RPR Ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen, info@natuurpunt.be, www.natuurpunt.be © shutterstock.com

Info en verplicht inschrijven via “Contact” op www.nfbo.be.

DAG van de NATUUR

Zaterdag 21 november

21 en 22 r novembe 2020

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Damme - Stadswallen

van 9 - 17 uur • 21Rodenovember Dopheidereservaat, Diksmuidse Heerweg, • Sint-Andries. picknick, werk- (+ regen-) kledij en • Meebrengen: 2 handschoenen.

2 Iedereen krijgt tussendoor ook een

november van 9 tot 17 uur • 21Bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme.

• Meebrengen: werkhandschoenen en laarzen of hoge • schoenen. Wij zorgen voor het nodige alaam en voor

21& • V NO

Zondag 22 november

DAG van de NATUUR

Brugge - Rode Dopheide

drankje en iets te eten.

Info: NP Brugge: Stefaan Verplancke: 050/38.21.50 of verplancke-de.neve@skynet.be, of Karim Neirynck: 050/67.59.29 of karim.neirynck@gmail.com.

De Haan - De Kijkuit

•

een drankje en een toetje tussendoor. Wie de hele dag door komt meehelpen kan genieten van een barbecue op de middag (inschrijven verplicht!).

Info: NP Damme, Rudy Deplae: rudy.deplae@telenet.be.

Knokke- Sint-Donaaspolder

21 november van 10 - 17 uur van 13.30 - 17 uur • 21De november Kleine daad,• • groot resultaat.

Sint-Donaaspolder, Rode Ossenstraat, Westkapelle.

Kijkuit, naast Zeepreventorium. Koninklijke Baan, • De Haan. werkhandschoenen en evt. lunchpak• Meebrengen: ket.

Natuurpunt zorgt voor een natje.

Meebrengen: werkhandschoenen, gereedschap ter • plekke.

Info: NP Knokke-Heist: Luc van Rillaer: 050/62.35.69.

• Info: NP De Haan: natuur.dehaan@gmail.com.

•

Oostkamp - Gevaerts-Noord

• • • •

21 november van 9.30 - 17 uur Gevaerts-Noord, rechteroever van het kanaal Gent-Brugge stroomopwaarts van de keersluis.

Meebrengen: werkhandschoenen, laarzen (en/of stevig schoeisel) en lunch. Natuurpunt zorgt voor werkmateriaal, drank, warme soep en versnaperingen.

Info: NP Oostkamp : 0476/50.5011 of www.valleivandezuidleie.be.

Beernem - De Vaanders november van 9 - 12 uur • 22Veldschuur nieuwe fietstunnel (kruising Vijverstraat/ • Maria-Aaltersteenweg/Vaanders-weg), Aalter.

Meebrengen: handschoenen en laarzen/goeie schoenen.

• Info: NP Beernem: Rony Van Houdenhove: • 0475/55.81319 of natuurpuntbeernem@gmail.com.

Blankenberge - Uitkerkse Polder

Gulke Putten

november van 14 - 17 uur • 22Bezoekerscentrum • 20, Blankenberge. Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg ravotkledij voor klein en werkkledij voor • Meebrengen: groot. Gratis pannenkoek en drankje voor wie deel-

november van 9 -12.30 uur • 22Centrale B, Predikherenstraat 35A, Wingene.

• Meebrengen: kleding, eventueel werk• handschoenenaangepaste en stevige schoenen. Gezinnen met

•

neemt.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

•

kinderen welkom.

Info: christine.verscheure@scarlet.be 0477/99.39.11: vooraf inschrijven aub.

of

Knokke - Sint-Donaaspolder

Zedelgem - Doeveren

november van 10 - 17 uur • 22Sint-Donaaspolder, Rode Ossenstraat, Westkapelle.

• Meebrengen: werkhandschoenen • ket. Natuurpunt zorgt voor een natje.en evt. lunchpak• Info: NP Knokke-Heist: Luc van Rillaer: 050/62.35.69.

november van 9 - 16 uur • 22Doeveren: info op www.natuurpuntzedelgem.be.

• Meebrengen:meer regenkledij, • Info: NP Zedelgem: laarzen en werkhandschoenen.

• doeveren@natuurpuntzedelgem.be.

De Spille 2020-4

27

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Zaterdag 19 december: hakhoutbeheer in Gevaerts -Noord

Zondag 20 december: van brug tot brug

Afspraak om 9.30 uur tot 17 uur aan de ingang van het reservaat Gevaerts-Noord, rechteroever van het kanaal Gent-Brugge stroomopwaarts van de keersluis.

Meebrengen : werkhandschoenen, laarzen (en/of stevig schoeisel) en lunch. Natuurpunt zorgt voor werkmateriaal, drank, warme soep en versnaperingen.

Info : NP Oostkamp : 0476.505011 of www.valleivandezuidleie.be.

Afspraak om 10 uur aan Nieuwegebrug, Jabbeke.

Info NP Jabbeke: bij Kris D'hondt: kris. dhondt@gmail.com. Inschrijven via www.natuurpuntjabbeke.be.

Zaterdag 19 december: ganzen in de historisch permanente graslanden Afspraak om 14 uur aan de parking van de kerk van Vlissegem, Dorpsstraat 7.

Meebrengen: laarzen en verrekijker.

Info: NP De Haan: Marc Janssens: 059/23.46.96 of 0495/70.44.22 of natuur.dehaan@gmail.com.

Zondag 20 december: gasten uit het Hoge Noorden Zie zaterdag 19 december.

We wandelen van Nieuwegebrug naar Stalhillebrug en terug. Benieuwd wat we te zien krijgen in dit mooie winterse landschap.

Zondag 20 december: foto-excursie naar de Zwinduinen en -polders Afspraak om 8 uur aan de hoek van de Bronlaan en de Graaf Leon Lippensdreef, Knokke Info en verplicht inschrijven via “Contact” op www.nfbo.be.

Meebrengen: verrekijker.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 27 december: open-kijkhut-namiddag in Damme Zie zondag 25 oktober.

Zondag 27 december: uitwaaien tussen 2 feesten in de Zwinduinen en Polders Afspraak om 14 uur aan Oosthoekplein Knokke-Zoute.

Meebrengen: laarzen, warme kledij.

Info: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman tel : 0473/59.96.04

januari

Zondag 20 december: maak kennis met vriezeganzen en andere wintergasten Afspraak om 9 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 12 uur. Honden niet toegelaten.

Zaterdag 2 januari: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Zie zaterdag 3 oktober.

V OL G EEN O P L EI D I NG

NAT UURMANAG EMENT IN BLEND ED LEREN. • Leer online, waar en wanneer je wil • In groep, met persoonlijke begeleiding • Aangevuld met live webinars

© Inverde

• En drie boeiende excursies in Vlaamse topnatuur.

28 De Spille 2020-4

Surf naar Inverde.be/Natuurmanagement-Blended en word # TRAINED BY INVERDE

Jeugd Blankenberge: Nature for kids, kids for nature Zondag 11 oktober: schattenjacht op het strand

Zondag 22 november: Dag van de Natuur voor klein en groot

Afspraak om 14 uur op de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 16 uur.

Meebrengen: laarzen, loepje.

Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 17 uur, voor een knot-, knip-, snoei- en maaibeurt rond het bezoekerscentrum.

Meebrengen: laarzen, ravotkledij voor klein en werkkledij voor groot. Gratis pannenkoek en drankje voor deelnemers.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be Vanaf 8 jaar, (groot)ouders welkom!

Brugge: JNM: Zomerkamp in tijden van corona JNM - Brugge

Loes Breekelmans

• JNM-lokaal: Peterseliestraat 100, Brugge • Piepers: kinderen die geboren zijn in 2008, 2009, 2010, 2011 of 2012 • Ini's: kinderen die geboren zijn in 2004, 2005, 2006 of 2007 • Gewone leden: kinderen die geboren zijn in 2003 of vroeger

Hét BV (Bekende Virus) van dit jaar is toch wel Covid19. Het heeft op alles een onmiskenbaar effect gehad. Evenementen werden afgelast, we mochten niet meer samen gaan winkelen, het mondmasker deed z’n intrede, en nog steeds steekt het ons stokken in het wiel. Hoe verging het ons als jeugdbeweging?

Het is begin januari, we zitten met z’n drieën rond de houten tafel. De anderen konden niet, dus waren we aan het brainstormen geslagen over een thema voor het kamp. Survival à la kamp Waes? Een luister-CD? Sprookjes, waarin we telkens een andere (milieu-) problematiek aanhalen? We gooiden wat ideeën in een documentje en besloten om later een stemming te organiseren over het definitieve thema, en alles verder uit te werken als we met wat meer waren.

Februari. We zitten opnieuw samen. De locatie is intussen geregeld; we trekken naar Kamp Beverlo, een militair domein met kampterreinen in het groen. Het thema: een gevaarlijk virus verspreidt zich snel over het land, Kamp Beverlo wordt een “opvangcentrum” voor zij die nog niet besmet zijn. Wisten wij veel dat dit sciencefictionachtige thema ook werkelijk realiteit zou worden, en dat slechts een maand later…

Vanaf maart wordt het Covid19-virus plots heel serieus genomen. We gaan in een lockdown, nooit eerder gezien! Geen activiteiten, geen sport, niet samenkomen, zelfs geen lessen meer op school. En het zomerkamp? Zou dat wel kunnen doorgaan? Niemand die het wist, maar we bleven dapper voorbereiden, onze hoop gericht op de veiligheidsraad.

Yes, feest! We springen een gat in de lucht van geluk; de kampenzomer mag doorgaan!

De extra maatregelen die we moeten nemen (handen wassen, mondmaskers hier en daar, dagelijks ontsmetten, afstand houden, nog eens handen wassen, een contactlogboek bijhouden) wegen niet op tegen de opluchting die we voelen. Onze voorbereiding is niet voor niets. En we zouden de 25 ingeschreven kinderen een interessante, leerrijke en vooral amusante week kunnen bezorgen! Onze motivatie krijgt een boost en we knopen de laatste eindjes aan elkaar.

3 juli 2020: de leiding vertrekt naar de kampplaats. We maken het er ons al snel gemakkelijk en ontdekken de omgeving. In alle rust bereiden we de allerlaatste dingen voor, in afwachting van de kindjes. 6 juli 2020: de piepers komen toe. De ouders dragen allen een mondmasker, maar bij de kinderen zien we het enthousiasme in hun glimlach, de pretlichtjes in hun ogen en in het tempo waarmee ze komen aangewandeld met hun zakken. Iedereen is er; het kamp kan beginnen!

Na een kleine wandeling verwelkomen we de kinderen op de effectieve kampplaats.

Eerst worden ze “getest”; we ontvangen enkel kinderen die zeker niet ziek zijn.

Opnieuw valt het ons op hoe onverwacht goed ons thema aansluit op de werkelijkheid. Na het installeren is het tijd voor kennismakingsspelletjes. De dagen erna rijgen zich vlotjes aan elkaar; de tijd gaat altijd sneller als het leuk is. We leren onze De Spille 2020-4

29

Jeugd omgeving kennen door vallen te plaatsen, dieren en planten de herkennen, een spel te spelen over inheemse en uitheemse soorten … We quizzen, wandelen, schrijven brieven naar huis, leren bij, krijgen superlekker vegetarisch eten voorgeschoteld, zingen wat rond het kampvuur, spelen, lachen en genieten van de vijf veel te korte dagen. Helaas, daar zijn de ouders alweer om de vermoeide, maar blije kinderen en hun bagage terug mee te nemen naar huis – of meteen op reis te vertrekken, zoals bij sommigen het geval was. Met een gelukzalige glimlach verborgen onder ons mondmasker zwaaien we iedereen uit.

Op het gemak keren we terug naar onze kampplaats, die er nu rustig bij ligt. Er wacht ons nog wat opruimwerk, maar met een gemotiveerd team en het plan om te gaan zwemmen als we de belangrijkste dingen hebben opgeruimd, werken we door in de warme zon. Uiteindelijk, een paar dagen later, is het kampterrein weer leeg, je zou niet zeggen dat hier net een zomerkamp was doorgegaan. Met -toen al- een beetje heimwee naar het kamp vertrokken we richting Brugge.

nen gekost, maar het afdelingskamp was georganiseerd, en de kinderen waren blij terug naar huis gegaan. Voor de leiding was dit kamp één lange teambuilding geweest, waarop iedereen elkaar echt heeft leren kennen. Corona is nog steeds aanwezig, maar deze zalige week zal het toch al niet meer van me afpakken.

Nel Top

Vermoeid, maar voldaan plofte ik neer op mijn matras. Het had me tijd, zweet en tra-

nieuw!

Jeugdactiviteiten in Damme Zondag 6 december: voor kinderen: touw of armbandje maken met natuurmateriaal

Zaterdag 12 december: voor kinderen: avontuur aan de vuurschaal met stokbroodjes

Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme, tot 17 uur.

Afspraak om 14.30 uur en om 16 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme.

Met vezels van planten, rietstengels of boomschors weef je je eigen touw. Creatievelingen maken er een armbandje of ander sieraad mee.

Een hele uitdaging om in deze periode brandbaar materiaal te vinden om zelf vuur te maken. Maar des te groter de voldoening van het zelfgebakken stokbroodje erop. Tussendoor leer je van een ervaringsdeskundige de kneepjes van het vuur maken.

Info: NP Damme: Mathia Dupon: mathia.dupon@hotmail.com.

Cursussen Korstmossen: 4 november Datum: 4 november van 9.30 tot 16.30 uur.

Plaats: natuurcentrum Beisbroek, Zeeweg 96, Sint-Michiels.

Lesgever: Hans Vermeulen: ingericht door NP CVN, Natuurcentrum Beisbroek, NBO, Stad Brugge en NP Brugge.

Info en inschrijven: natuur@brugge.be of 050/32.90.17.

Deelname: 15 euro voor leden Natuurpunt, 20 euro voor niet-leden.

Betalen: vooraf op rekening BE10 7775 9578 6204 van Natuurpunt Brugge. Bij de mededeling geef je jouw naam en die van de cursus.

In de voormiddag wordt er theorie gegeven en in de namiddag gaan we op zoek naar korstmossen.

30 De Spille 2020-4

Natuurpunt Beernem tu

4 jaar watercrassula in het Heideveld-Bornebeek

Zand erover, de schop erin, en het zeil erop... Maar of dat allemaal zal volstaan?

29 oktober 2016. Het FON (Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud) maakt een ‘plantenstreeplijst’ van het Heideveld-Bornebeek en meldt een populatie met Crassula helmsii (Watercrassula) van ong. 2m² groot. Het advies van het FON luidt : ‘best radicaal verwijderen’. Het was onze eerste kennismaking met een plant die ons sindsdien de nodige kopzorgen bezorgde.

Watercrassula is een invasieve exoot, afkomstig uit Australië, die vanuit de aquarium- en vijverhandel hier in de natuur terechtkwam. Het lijkt op een vetplantje, en het vermenigvuldigt zich op naakte oevers van poelen en vennen razendsnel tot dichte matten, die alles eronder verstikken. Een millimeter stengelfragment aan laarzen of poten van watervogels, konijnen, reeën of runderen volstaat om nieuwe kolonies te vormen. Daarenboven is het zeer fijne zaad hier kiemkrachtig. Door deze eigenschappen staat de bestrijding ervan gelijk aan onmiddellijk ingrijpen.

Zand erover Bij deze eerste melding werd er dan ook niet getwijfeld. Omdat het een beperkte, duidelijke omlijnde groeihaard betrof, werd die al in november 2016 ter plekke begraven. Met een kraan schraapten we in de onmiddellijke buurt oppervlakkig de grond weg, en gooiden die een halve meter dik op de kolonie.

De schop erin Hoewel de ingreep met de kraan de eerste groeihaard inkokerde, waren we niet van het plantje verlost. In de zomer 2017 viel het grote ven aan het lange vlonderpad droog. Ook daar merkten we nu watercrassula op. Ditmaal helaas niet in 1 groeiplek: verspreid over een 30 are groot stuk kiemden tijdens de winter onder water meerdere plantjes. Alle groeihaarden waren weliswaar minder dan een halve m² groot, maar dan over een zo grote oppervlakte, dat ingrijpen met een kraan geen optie meer was. Om de bijzondere vegetatie van het ven, met o.a. pilvaren en vlottende bies, niet zomaar prijs te geven, kozen we ervoor deze groeihaarden manueel te verwijderen. Dat hield in : met de spade iets ruimer dan de zode de aarde lossteken en die met de schop voorzichtig enkele cm diep onder de plant optillen in een poging ook de haarfijne worteltjes mee te scheppen; een nauwgezet en fysiek zwaar monnikenwerkje. In de daaropvolgende zomers van 2018 en 2019 speelde zich telkens hetzelfde scenario af. Tijdens de wintermaanden, met het ven onder water, groeide de watercrassula in de randen van de vorige jaren aangepakte plaatsen opnieuw aan.

Het kiemde als individueel plantje op nieuwe plaatsen. Voor het eerst observeerden

we hoe het zich ook in matten van knolrus en overige vegetatie schuil hield en daar latent doorgroeide. Telkens werden alle gevonden plaatsen manueel verwijderd.

Het zeil erop In het voorjaar 2020 bleek de verspreiding binnen de 30 are zo vergevorderd dat manueel wegscheppen eigenlijk neerkwam op het volledige plaggen ervan. Daarom grepen we naar de laatste mogelijkheid die uit de praktijk elders als succesvol wordt aangegeven: alle lichtinval van de plant afsnijden gedurende langer dan 1 groeiseizoen. Concreet betekende dit het afdekken van de 30 are met folie. Een moeilijke keuze, dit was namelijk een wel heel drastische ingreep en dat net op de drukst bezochte plaats van het natuurgebied. Aan de eigenlijke uitwerking ging de nodige logistieke voorbereiding vooraf. Dankzij bemiddeling van het schepencollege en de milieudienst van de gemeente Beernem konden we bij een landbouwer gebruikte plasticfolie bekomen. Zo hoefden we geen nieuw plastiek aan te kopen, iets wat we met zijn allen toch proberen te vermijden.

Op 13 juli 2020 werd de folie neergelegd en gefixeerd met kasseistenen. Bedoeling is dat die folie er minstens anderhalf jaar blijft liggen.

De Spille 2020-4

31

Of het ook volstaat ?

In de afgelopen vier jaar verwijderden we enkele tientallen kleine en grotere kiemplekken watercrassula, zie het kaartje uit www.waarnemingen.be.

Duidelijk is ondertussen dat watercrassula zich niet zomaar laat wegzetten en in het Heideveld-Bornebeek, in het Bulskampveld en nu al in nabijgelegen natuurgebieden een blijver is. Of wij ingrijpen, en zo ja de manier waarop, gaan wij in de toekomst sturen vanuit de vraag of waardevolle planten acuut bedreigd worden. Dat is in de nabijheid van onze vennen het geval. Alertheid blijft daar zeker nodig tot de gewenste vegetatie de naakte bodem heeft ingeno-

men en de concurrentie met watercrassula aankan. Om deze periode te overbruggen, lijkt het alvast een noodzaak om tot 2022 begrazing van de vennen weg te houden.

Dan zullen we ook weten of de folie effect heeft gehad. Wordt dus vervolgd.

Tekst en foto’s : Luc Vanpaemel Conservator Heideveld-Bornebeek Kaart: gegenereerd uit www.waarnemingen.be

Welkom in onze coĂśperatieve biowinkel

Open op di 15u-18u, vr 14u-19u & za 9u-13u Lokaal: voor

Ecologische

Eerlijke prijzen

Participatief

Ontmoeting van

en door mensen

en biologische

voor boeren en

project: klant is

buren, bioboeren

uit de buurt

producten

klanten

mede-eigenaar

en bewoners

Bezoek onze winkel in de Reigerlostraat 10 | 8730 Beernem, op domein PC St-Amandus

32 De Spille 2020-4

www.biobes.be BES Beernem

Natuurpunt Blankenberge tu

Vrijwilligen

Gezocht!

bij Natuurpunt Blankenberge?

Vrijwilligers onthaal en cafetaria bezoekerscentrum In juni heropende Natuurpunt Blankenberge het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, met vaste openingsuren op woensdag, donderdag, zaterdag en zondag, van 13.30 tot 17.30 uur. Bij aanwezigheid van voldoende vrijwilligers is het bezoekerscentrum ook op andere namiddagen open.

Wim Dirckx

Nu hebben we nog enkele vrijwilligers te weinig die het infopunt en de cafetaria kunnen open houden. Heb jij zin om de bezoekers van het natuurgebied te verwelkomen en te verwennen met een drankje? Je bent meer dan welkom in ons team! Ervaring in de horeca is geen must, maar komt van pas. Bij de start krijg je van de vrijwilligers een korte opleiding. Je kiest zelf hoeveel en op welke dagen je komt meehelpen. De coronamaatregelen worden nauwgezet opgevolgd, zodat je op een veilige manier kunt werken.

Neem vrijblijvend contact op met coördinator Anneleen Lybeer: • e-mail: uitkerksepolder@natuurpunt.be • telefoon: 050/42.90. 40 (telefonisch bereikbaar op dinsdag, woensdagnamiddag, donderdag en vrijdag) Vier redenen om vrijwilliger te worden bij Natuurpunt Blankenberge: 1. Je doet wat je kan en wat je graag doet, op eigen tempo.

2. Je leert nieuwe dingen.

3. Je maakt vrienden.

4. Je werkt mee aan zichtbare vooruitgang in het behoud van de natuur in je buurt.

Natuurpunt Blankenberge is een onafhankelijke vrijwilligersvereniging met meer dan 400 leden (gezinnen).

Met meer dan 60 vrijwilligers zorgen we voor de bescherming van de natuurgebieden Uitkerkse Polder en De Fonteintjes.

Het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder is de ontmoetingsplaats voor bezoekers en vrijwilligers met een hart voor de natuur.

VAKANTIEWONING 14 personen

in een natuurpark van 12.000 hectare

Katelijnestraat 140 8000 Brugge Tel. 050 33 23 40 www.huyzeparrent.be

Natuurvlees van boer tot bord

Viroinval

chantemerle.be

33 De Spille 2020-2

0478 21 03 45

Elke dag open van 7u30 tot 13u00 en van 14u00 tot 18u30.

Zaterdag open tot 18u00.

Gesloten op zondag en woensdagmiddag

De Spille 2020-4

33

Broedvogels in de Uitkerkse Polder in 2020

Blauwborst - Marc Nollet

We schreven het al in het vorige nummer van De Spille: de weidevogels waren in 2020 aanvankelijk talrijk aanwezig, maar begonnen door de toenemende droogte het gebied in mei al te verlaten. In vergelijking met de al zeer lage aantallen van vorig jaar gingen de waadvogels (grutto, kievit, scholekster en tureluur) er gemiddeld nog eens 12 % op achteruit en bij de eenden was de achteruitgang gemiddeld zelfs 19 %. Dit is vooral alarmerend voor de slobeend, een stilaan zeldzame, echte weidevogel, het aantal was jarenlang vrij stabiel tussen de 75 en 80 broedparen, vorig jaar waren er als gevolg van de droogte maar 44 en dit jaar verminderde het aantal nog eens met meer dan de helft tot 21. Een beperkt aantal weidevogels, voornamelijk waadvogels, kon zich verplaatsen naar de kerngebieden waar we het water konden opstuwen. Ook dat bleek helaas maar een tijdelijke oplossing: de weidevogels die bleven, brachten nauwelijks jongen groot.

De meeste zangvogels hielden wel stand: rietzangers en blauwborst vestigden zelfs een nieuw record met respectievelijk 396 en 66 zangposten, kleine karekiet en roodborsttapuit gingen er lichtjes op achteruit. Van de zangvogels die tot de echte weidevogels behoren bleef het aantal graspiepers ongeveer gelijk. De veldleeuwerik nam opnieuw licht in aantal toe, tot nu al 140 paartjes. Andere zangvogels die het opmerkelijk goed deden, waren grasmus (record van 16), sprinkhaanrietzanger (4), en de zuidelijke soorten cetti’szanger en graszanger. Die eerste is al enkele jaren opnieuw aanwezig (1 of 2 koppeltjes) maar vertoonde nu een piek van zomaar eventjes 22 zangposten. De graszanger kwam enkele jaren geleden al enkele keren tot

broeden, maar was de vorige jaren afwezig. Nu telden we 7 zangposten.

Zoals elk jaar waren er ook nog andere verrassingen: 2 koppeltjes geoorde fuut en een kleine kolonie van 10 koppels aal-

“De veldleeuwerik nam opnieuw licht in aantal toe.”

Geen probleem...

Wij leveren:

-

GEWApEnd GlAs MAt GlAs GEWoon GlAs GElAAGd GlAs GlAs in lood duBBElE BEGlAZinG

Algemene Glasonderneming

E. Blomme en Zonen

Marktverkoop: woe en za: Knokke vrij: Biomarkt Gent zon: Veemarkt Brugge Thuisverkoop:

woe en za: 14u-18u 34 De Spille 2020-4

Namens de tellers, John Van Gompel

scholvers nestelden in de kleiputten, de kokmeeuwen en visdieven bleven er dit jaar echter afwezig. Een koppel velduilen vestigde zich in het noorden van de polder, maar verliet de nestplaats rond half mei.

Ruit gebroken?

Eind mei werd een tweede nestplaats ontdekt op een andere plaats helemaal in het zuiden. Het mannetje vertoonde er het spectaculaire alarmgedrag door de vleugels onder het lichaam met een luide klap tegen elkaar te slaan. Mogelijk was dit een tweede koppel: het was niet duidelijk of dit het eerste koppel was dat zich verplaatst had of dat het een tweede koppel betrof.

Ontmijnerstraat 7 8370 Blankenberge Tel. 050 41 40 31

Alle glaswerk aan uurlonen

Doe het zelf

Tjoens B.V.B.A

Alles voor de doe-het-zelver - sanitair - verwarming - electriciteit - hout - verven - lijmen Sergeant De Bruynestraat 87 8370 BLANKENBERGE (op de markt) Tel. 050 41 13 18

Natuurpunt Brugge tu

er 22 oktob ! schrijven in

Vrijwilligen

bij Natuurpunt Brugge?

Informatieavond voor toekomstige vrijwilligers Regelmatig bereikt ons de vraag: wat kan ik als lid van Natuurpunt meer doen voor de natuur in en om Brugge ?

Daarom hebben we besloten hierover informatie-avonden te organiseren, waarbij je kennis maakt met 2 vrijwilligers die al een tijdje meedraaien in de actieve groepen van Natuurpunt Brugge. Zij brengen niet alleen hun eigen verhaal, maar bieden je vooral een kijk op het werk achter de schermen. En ze leggen uit dat het vooral de toffe vriendengroep is, die bindt.

De tijd die ze investeren in Natuurpunt is dus niet alleen nuttig, maar vooral heel plezierig! Nieuwsgierig geworden?

Kom eens langs: Donderdagavond 22 oktober om 20 uur (onder voorbehoud van de coronamaatregelen op dat moment) Plaats: Beenhouwerstraat 7, 8000 Brugge.

Graag even inschrijven op voorhand: natuurpuntbrugge.secr@gmail.com of 050/31.51.85 (Helly).

Specialiteit Minibussen 8 + 1 Onbeperkt aantal km

0478/326797

VERTOMMEN

BVBA

VERWARMinG & sAnitAiR

tEl 0486 67 45 71 EMAil inFo@BVBAVERtoMMEn.BE

piet.kindt@telenet.be

BVBAVERtoMMEn.BE De Spille 2020-4

35

Leren vogels kijken Toen mijn grootvader in de jaren 60 van de vorige eeuw verhuisde van een ’bovenhuis’ (lees: appartement) in centrum Amsterdam naar een wolkenkrabber aan de rand van de stad, kocht hij een verrekijker om de torens van Utrecht te kunnen zien.

De verrekijker is bij mij beland, ik liet hem herstellen en ging mee met de wandelingen van Natuurpunt.

En toen gebeurde het: ik werd gebeten door de microbe. Inmiddels bungelt er een kleinere nieuwe kijker rond mijn hals, en grootvaders exemplaar staat thuis bij het raam. En ik maar kijken, fascinerend! Maar als beginneling zie je echt geen verschil tussen een buizerd of een kiekendief. Voor mensen zoals ik, maakte Paul Saagers filmpjes, waarin hij verteld over de vogels die hij ziet. De filmpjes zijn gemaakt in de Nederlandse natuurgebieden, de meeste biotopen vinden we hier in Brugs Ommeland ook wel. Ook technische informatieve filmpjes staan erbij, zoals: hoe stel je een verrekijker goed in.

Paul zelf zegt erover: "Het zijn filmpjes van doorgaans de meer algemene vogels, die ik film op mijn fietstochten. Ze duren meestal iets korter dan 10 minuten en er worden elke keer tussen de 2 en 5 vogels behandeld. De nadruk ligt op laagdrempelig vogelen, alsof je met me meefietst."

Zalig ontspannend, meefietsen met Paul, en toch informatief! https://www.youtube.com/channel/ UCIvnPYTwIhNfUjyFsNB14Dw/videos https://limosahollandbirding.nl/mijn-vlog/

Expeditie Natuurpunt Brugge: 27 en 28 juni 2020

Nadat het bericht kwam dat de grote expeditie van Natuurpunt niet doorging omwille van Corona, bleven we bij NP Brugge niet bij de pakken zitten en organiseerden we zelf een expeditie. We vonden dat we dat toch aan onze milde sponsors verschuldigd waren. We haalden immers de som van 3.377 euro op, wat niet min is. Koen kwam al direct met het idee om zeker de Blankaart aan te doen en er zat ook een klein verlangen naar het mooie krekengebied. Ik probeerde voor de twee geplande dagen een tochtje in elkaar te boxen, want voor de rest van de groep leek dit ook wel een goed idee.

Zaterdag 27 juni 2020 Het team van NP Brugge, dat nu ondertussen al een tijdje mee gaat onder de naam “De Vlaamse Primitieven”, fietste onder begeleiding van Paul naar zijn huis om daar de officiële start te ondernemen richting de Blankaart. Het team bestond aanvankelijk uit Wim, Koen, Russ, Karel en ikzelf maar helaas moest Karel verstek geven omwille van manoeuvers in zijn tuin waar van hij de dag nadien ontdekte dat hij wel

36 De Spille 2020-4

degelijk bij de primitieven hoort en niet bij de jonge veulens. Hardnekkige rug en knie-

"Na 108 km en zo’n 8u30 uur stoempen zijn we naar huis gestrompeld." pijn beletten hem jammergenoeg om de expeditie mee te maken.

Dus vertrokken we met ons vier richting Aartrijke, waar we de eerste bergen op klommen. Ja, lach maar, de Kezelberg, Aartrijkeberg, het plateau van Wijnendale en verder de Ruidenberg, waar we zelfs de Kemmelberg in de verte aanschouwden, waren de molshopen die we met tegenwind moesten overwinnen. We moesten alles trotseren dat in een deftige ronde aanwezig is. Zware wind, regen, kasseien om u tegen te zeggen (de lievelingen

van Wim), het waren allemaal elementen waardoor de expeditie de naam “Expeditie” waard was. Toch waren er ook mooie elementen in onze koers aanwezig, zoals heel wat bruine kiekendieven, ijsvogel, wulpen en zelfs een grote plas vol van bloeiende watergentiaan, prachtig en dat in ons eigen West- Vlaanderen.

Elk jaar hebben we een leuze en dit jaar was het een woord in ons sappige dialect, namelijk “een ullewupper”. Russ had het er eerst wat moeilijk mee om dit bizarre woord uit te spreken, maar toen hij van ons te horen kreeg dat de betekenis een “flessenopener” was, ging het al veel beter. Ik beloofde aan de groep dat we vanaf onze middagstop in De Blankaart de wind in de rug zouden hebben, maar dat duurde toch tot na het doorkruisen van het Blankaartbekken waar de veldleeuweriken kwetterden tot bijna tegen de wolken. Via de IJzer en Oud Stuivenkenskerke, liep het langs de bloemrijke Frontzate tot in Nieuwpoort om dan langs de Schuddebeurze uiteindelijk uit te komen op het kanaal Oostende -Brugge. Na +/- 8u fietsen en zo'n 150 m bereikten we onze aankomst.

Zondag 28 juni 2020 Omdat het deze keer de andere richting uit ging, startten we onze tocht bij Karel. Koen trakteerde ons op pakketjes die we van Natuurpunt kregen als dank en steun voor onze inspanningen. En wat stak daar in? Een badge als aandenken waarop staat “mijn expeditie 2020”, nog een paar spulletjes en warempel een “ ullewupper”. Aangezien de tocht noordwaarts liep richting Leopoldskanaal, verliep deze als een snelheidstrein met de wind mee. De wind was nog meer toegenomen en stond op het punt te veranderen van

naam, namelijk “storm”. Heel veel vogels zagen we niet, vogels zijn zo zot niet om in een storm te vliegen. Maar wij dus wel en boven de kreken vlogen wel een paar Visdiefjes.

Diverse kreken passeerden de revue zoals de Boerenkreek, de Vrouwkeshoekkreek, de Oostpolderkreek en de Grote Geul en nog een paar van die soort. Mooie natuurpareltjes. Bij het aperitief dachten we eraan om de weg wat in te korten, want we beseften alle vier dat de terugweg heftig zou worden met een windsnelheid van +/60 km/uur.

Toch hielden we het vol om met volle moed de geplande weg af te werken zonder aan de afstand te knabbelen. Na de picknick in Boekhoute waar een mooi spandoek hing om ons, helden, te bedanken (of was dat niet een spandoek van de organisatie?) ging de tocht terug zuidwaarts. De heftige zuidwesterwind deed onze gemiddelde snelheid zo fel zakken, dat ik het hier niet wil neerpennen. De wattage die we nodig hadden om een beetje vooruit te geraken was wel om trots op te zijn en waar Remco Evenepoel ferm zou bij verbleken.

Persoonlijke begeleiding via natuur coaching of therapie Begeleiding van teams en professionelen www.clairemeire.be 050 60 56 26

Het was heftig en ook vandaag was onze tocht weer de naam “Expeditie” waard.

Na 108 km en zo’n 8u30 uur stoempen zijn we allen naar huis gestrompeld om dan na een deugdoende douche, ’s avonds gezellig in onze bubbel te genieten van een lekker etentje en te klinken op een geslaagd weekend. Met dank aan de Vlaamse Primitieven en aan de vele sponsors.

Stefaan Verplancke

De Spille 2020-4

37

Natuurpunt Damme tu

Expeditie 2020: met de fiets

Reeds in augustus 2019 vatten we het plan op om in juni 2020 voor de derde maal deel te nemen aan de Natuurpuntexpeditie. Het enthousiasme was groot. Tot corona roet in het eten gooide. Natuurpunt kwam tot het besluit dat de expeditie onder de bekende formule, waarbij aan de meet enkele honderden mensen samen kwamen, onuitvoerbaar werd. Een koude douche, maar niet getreurd. We zouden lokaal gaan.

Enerzijds was er het enthousiasme voor het fietsen, anderzijds was er de uitdaging om door een sponsoractie steun te mobiliseren voor het nieuw uit te bouwen bezoekerscentrum in Damme.

Op 27 juni zouden we (Dirk, Geert, Philip en Jan, gesteund door onze coaches An en Rudy) een eigen parcours van 160 km

“Het duurde tot midden 2019 voor aan de werken begonnen werd.” fietsen. Niet zonder hindernissen echter.

Enkele weken voordien overkwam Dirk een pijnlijk fietsongeval met een complexe sleutelbeenbreuk en enkele gebroken ribben tot gevolg. Noodgedwongen zouden we dan met ons drieën de expeditie aanvatten. We waren enthousiast en organiseerden een feestelijke start aan het

38 De Spille 2020-4

bezoekerscentrum in Damme op 27 juni ’s morgens. An en Rudy zorgden voor een deugddoend koffietje en voorzitter Patrick Meire sprak ons de nodige moed in om het doel te bereiken. We reden een tocht langs de kanalen door het Meetjesland en een stukje Zeeland.

Onze eerste halte hielden we in St.Jan-inEremo aan de kerk. De coaches trokken alle registers open en etaleerden een ruime keuze aan rijsttaartjes, broodjes, bananen, kersen, koffie, cola, … We reden verder en belandden via Boekhoute in Philippine en Sluiskil waar we een gevarieerde picknick kregen. Tot er plotseling 2 motards afgereden kwamen. Het bleken 2 supporters van Natuurpunt Damme, Donald en Erwin,

die ons kwamen aanmoedigen. Na de middag kregen we toenemende wind op kop te verwerken en dat is net wat we konden missen. We reden verder van Sas-vanGent via Assenede, Oosteeklo, Lembeke, het Leen en Balgerhoeke naar Maldegem.

Langs het kanaal wachtten Donald en Erwin ons andermaal op en vuurden ons aan. In Sijsele, bij Dirk die niet had kunnen meefietsen, hielden we onze laatste bevoorradingspost vooraleer we in Damme

de eindmeet bereikten. Dirk was blij onze verhalen te kunnen horen. Samen met hem en onze partners hielden we ’s avonds een gezellige BBQ en smeedden al plannen om er ook in 2021 te staan. Onze dank gaat uit naar de vele sponsors die ons gesteund hebben en het mogelijk hebben gemaakt ongeveer 6000 euro te verzamelen voor het bezoekerscentrum in Damme.

Huiszwaluwtellingen in Damme

Hierboven vind je een grafiekje met de resultaten van de huiszwaluwtellingen op het grondgebied Damme. Toch wel heel mooi dat dit aantal al het 4de jaar op rij aan het stijgen is! De tendens blijft zich verderzetten, hoewel we nog ver verwijderd zijn van het recordjaar 2008.

Emmanuel Crul

De Spille 2020-4

39

Natuurpunt Damme ringt jonge ooievaars

Voor het derde jaar op rij werden met behulp van een hoogtewerker, begin juni, de jonge ooievaars geringd op de nesten in Groot-Damme. Op 5 juni om 7 uur ’s morgens ging de hoogtewerker de eerste keer omhoog om de jonge ooievaars op het rusthuis Oud Sint-Jan naar beneden te halen. Eenmaal op de begane grond worden ze voorzien van een wetenschappelijke ring die op afstand afleesbaar is met behulp van een verrekijker of telescoop. Door de jonge ooievaars te ringen hopen we, via terugmeldingen, een zicht te krijgen op de verplaatsingen en verblijfplaatsen die ooievaars maken.

Dit jaar waren er in Groot-Damme 13 bezette nesten, waarvan er 12 koppels gingen broeden. Het 13e koppel koos blijkbaar voor een “proefjaartje”. De 12 broedende koppels zorgden voor 27 jongen waarvan er tenslotte 23 uitvlogen, dit zijn er 5 meer dan vorig jaar. Van de 23 jonge vogels zijn er 16 geringd.

en door te geven, verkrijgen we wetenswaardige info.

• Het koppel in Oostkerke broedt dit jaar voor de eerste keer. We weten ondertussen dat M6063 (een ooievaar geringd in 't Zwin in 2003) een mannetje is en dat Y0152 (een ooievaar geringd in 't Zwin in 2018) een vrouwtje is. Het is uitzonderlijk dat een jonge ooievaar nu reeds tot broeden overgaat. Het koppel is bovendien succesvol en heeft 2 jongen in het nest.

• Eén jonge ooievaar, Y0212, geringd in Damme, doet dit jaar een broedpoging in het Zwin Natuur Park, met een Nederlandse ooievaar (geringd: NLA 5E191).

Op de grafiek hierboven zie je het verloop van het aantal uitgevlogen ooievaars sinds het eerste jaar, nl. 2013. De laatste 2 jaar kunnen we echt wel spreken van een “boerenjaar”. Door de ringnummers af te lezen

Dit jaar waren er in Groot-Damme 12 bezette nesten, waarvan er uiteindelijk eentje niet tot broeden overging. Alles samen broedden de 11 broedlustige koppels 28 jongen uit. Van deze 28 zullen er normaal

Wist je dat het grootste probleem om jonge ooievaars te ringen het overwinnen van de nesthoogte is? Eenmaal de hoogtewerker en de “ophaler” de rand van het nest bereiken, houden de jonge ooievaars zich “doodstil”. Op deze manier proberen ze eventuele belagers een rad voor de ogen te draaien.

40 De Spille 2020-4

gezien 21 jonge ooievaars uitvliegen. Van de 21 jongen die uitvlogen, werden er 16 geringd met metalen, wetenschappelijke ringen met de inscriptie “Brussels Y9601 tot en met Y9616”.

Als je dus in de toekomst een ring van een ooievaar kan aflezen ,mag je dit gerust laten weten. Zelfs als het geen Damse ooievaar is proberen we toch de gegevens te achterhalen (zie info hierboven).

Natuurpunt De Haan tu

Geheimen in de mosduinen

Een harkwesp zoekt een ideaal plekje om een nestgang te graven in de mosduin.

De harkwesp is al duchtig aan het graven in het zand.

De harkwesp heeft zopas een prooi gebracht naar de enige larve in de broedkamer. Na het deponeren van de prooi sluit de harkwesp de ingang terug af.

De sabelsprinkhaandoder heeft een gang gegraven in de mosduin. Er zijn een tot meerdere broedkamers, elk wordt voorzien van een groene sprinkhaan als voedsel voor de uitkomende larve.

Daar komt de sabelsprinkhaandoder aangevlogen met een verdoofde groene sprinkhaan. Seffens sleurt hij de verdoofde sprinkhaan de gegraven tunnel in naar een broedkamer.

De werkster steenhommel komt aangevlogen met volle stuifmeelkorfjes aan de achterpoten naar het ondergronds nest in de mosduinen: voeding voor de larven.

Deze zomer heb ik eens de mosduinen gedurende langere periode in ons Natuurpuntreservaat De Kijkuit geobserveerd. Het leest bijna als een thriller: de geheimen in de mosduinen. Het begon eind juni, begin juli met het waarnemen van harkwespen (Bembix rostrata) in de buitenrand van De Kijkuit op het overvloedig bloeiend koninginnenkruid.

Bij het bekijken van de mossen in een bepaald gedeelte mosduinen zag ik opeens hoe meerdere harkwespen duchtig aan het graven waren in een geliefkoosde mosduin. Niet alleen harkwespen, maar ook de langsteelgraafwesp, Sphex funerarius, die zijn Nederlandse naam van sabelsprinkhaandoder zeker niet gestolen heeft, was te observeren.

mosduin zeker mogelijkheid is om een stevige ondergrondse nestkamer te bouwen.

Toch niet zo dom deze graafwespen en langsteelgraafwespen. Blijkbaar stoorden ze zich ook niet aan elkaar.

Uitgezochte mosduin Beide soorten waren actief op dezelfde mosduin: een kleine hellingsgraad, voldoende begroeiing met mos, kleine open zandplekjes en hier en daar een grassprietje met zandvasthoudende worteltjes. Er was geen interesse in andere steilere onbegroeide duinen die met hevige regenval uitspoelen, neen, alleen deze uitgezochte mosduin. Er was ook geen belangstelling voor een echte grasduin waar je niet kan graven. Deze graafwespen weten dat er in deze ideale

heeft blijkbaar een

Harkwespen (Bembix rostrata)

"Deze langsteelgraafwesp turbo in de vleugels.”

Er is nog geen grote kolonie van harkwespen in De Kijkuit, maar ze zijn er. De vrouwtjes harkwespen waren in juli nogal actief met graven, terug afdichten en terug openmaken. Maar waarom doen ze dat? In een broedkamer legt de harpwesp slechts één larve die ze voedt met insecten zoals De Spille 2020-4

41

De Sphex funerarius of sabelsprinkhaandoder. - Marc Janssens

zweefvliegen. Elke keer de harkwesp haar larve een prooi bracht, werd de nestingang weer afgesloten, opdat de larve niet zou gevonden worden door predatoren. Na bijna twee weken is de nestcyclus voorbij, het nest wordt definitief afgesloten en de larve kan verpoppen, de winter ongehinderd doorbrengen en als volwassen harpwesp uitvliegen in de maand juni. het vrouwtje harkwesp start in de zomermaanden een vijftal ondergrondse nesten na elkaar. De harkwesp is zeldzaam, daarom is het zo belangrijk dat de mosduinen die de harpwespen gebruiken, afgebakend worden tegen betreding. Van even groot belang is de buitenrand van De Kijkuit met zijn talrijk voorkomend koninginnekruid.

Sabelsprinkhaandoder (Sphex funerarius) Opeens vliegt er een groot insect met iets groen tussen de poten. Het landt neer op

42 De Spille 2020-4

de mosduin in de omgeving waar harpwespen aan het graven waren: de beruchte sabelsprinkhaandoder, Sphex funerarius.

Deze langsteelgraafwesp heeft een turbo in de vleugels, als je ziet hoe zij haar zware last deponeert op een stukje vrij zand op de mosduin. Amper is de sabelsprinkhaandoder geland of het graafwerk begint. Een raar geval is deze langsteelgraafwesp: ze zoekt een sprinkhaan, verdooft die, neemt het weerloze beestje mee tussen de poten en vliegt ermee naar de befaamde mosduin. Ze maakt een gangetje en sleept de sprinkhaan erin. Het is een nestgang van ongeveer 15 cm met één of meerdere broedkamers. De verdoofde sprinkhaan wordt er gedeponeerd: per broedkamer eentje. Het vrouwtje Sphex funerarius legt een eitje en zo heeft de larve bij het uitkomen een leuke maaltijd. Deze langsteelgraafwesp is sinds de eeuwwisseling vanuit

het zuiden aan een migratie naar onze streken begonnen.

Nest van steenhommels (Bombus lapidarius) In de omgeving van deze druk bewoonde mosduin was er ook een ondergronds nest van steenhommels. De werksters vlogen af en aan. Hommels voeden zich immers met nectar en stuifmeel. Het stuifmeel van bloemen wordt door de steenhommel verzameld in een zgn. stuifmeelkorfje aan de achterpoten en is bestemd voor de larven. Nectar is er nodig voor de koningin, de werksters en de mannetjes. Op het einde van de zomer sterft het nest langzaam uit en vliegen de jonge koninginnen uit Foto’s en artikel Marc Janssens

Natuurpunt Gulke Putten tu

Jonge onderzoeker aan het werk in de Gulke Putten

De sluipwesp Piogaster pilosator met een maatstaafje van 1 mm - Augustijn De Ketelaere

Malaiseval voor insectenonderzoek Christine Verscheure

Sinds begin dit jaar staan er in de Gulke putten 2 vreemde installaties, die meer dan eens werden aanzien als een tentje: het zijn malaisevallen. Het doel van deze tuigen is insecten vangen. De insecten worden niet gelokt, maar vliegen toevallig tegen het scherm van de val en volgen het gaas verder naar het hoogste punt, richting de zon. Daar belanden ze in een verzamelpot met een alcoholoplossing. Die pot wordt geregeld geleegd en alle insecten worden gesorteerd. Zo krijg je een duidelijk beeld van de insectenpopulatie in het gebied.

Om een zo volledig mogelijk beeld te kunnen vormen, blijven de vallen een volledig ‘insectenjaar’ staan, van begin maart tot eind oktober, zolang de insecten vliegen.

Ikzelf houd mij bezig met wespen en bijen, ik prik ze op met fijne naalden en ze worden bewaard in insectendozen. Kleine exemplaren worden opgekleefd. Alle exemplaren worden voorzien van een label, waarop de datum, soort, vangplaats, verzamelaar, unieke code, ... wordt vermeld. Voor vele soorten is een determinatie slechts mogelijk met een stereomicroscoop. Momenteel is er nog niets spectaculairs gedetermineerd, dit komt vooral omdat eerst alles per groep (vliegen, kevers, bijen, wespen, mieren, wantsen, ...) moet gesorteerd worden. Weinig mensen weten het, maar in België zijn in totaal al zo een 4.000 soorten hymenoptera of vliesvleugeligen (bijen, wespen en mieren) waargenomen, waarvan het overgrote deel evenwel sluipwespen en schildwespen zijn. Sinds vorig jaar zijn 6 verschillende soorten gevonden in de Gulke Putten, die nog niet eerder in België werden waargenomen, waaronder een soort sluipwesp die wereldwijd nog maar een 20-tal keer is gesignaleerd. Het was tevens ook één van de mooiste en spectaculairste wespen die ik ooit vond. De soort heet Piogaster pilosator en parasiteert op springspinnen, wat wil zeggen dat zij haar eitjes legt in de eizakjes van de spinnen.

Bij het uitkomen leven de sluipwespenlar-

ven ectoparasitair (uitwendig) op de spin, waardoor de larven uiteindelijk de spin verorberen. Deze ontdekking, alsook de

"Vanaf mijn 5 jaar was ik present op de werkdagen in de Gulke Putten." andere 5 zeldzaamheden hebben me geïnspireerd voor het plaatsen van de malaisevallen. We merken nu al dat het onderzoek meer dan de moeite is, aangezien het aantal gevangen insecten opmerkelijk hoog is.

Elke maand hebben we intussen 7 (confituur)potten vol met insecten. De keuze van de locatie van de vallen is gemaakt op basis van het gevarieerde habitat. We wilden verschillende biotopen en hebben dus gekozen voor het Disveld, een open ruimte met veel heide en naaldhout en de Predikherenbossen met schraal grasland met aan de rand gemengd loofhout.

Vanaf mijn 5 jaar was ik present op de werkdagen in de Gulke Putten onder de bezielende leiding van Christine en Eckhart en ik bleef terugkomen. Niet alleen de werkdagen, maar ook de vleermuizenwandeling, de orchideeënwandeling én de paddenstoelenwandeling met Mieke Verbeken als fantastische gids waren jaar na jaar iets om naar uit te kijken. Mijn va-

der begon zich in te zetten als vrijwilliger voor vleermuizenmonitoring, waarbij ik de sonogrammen van de detectoren mocht controleren. Zo was het determineren van vleermuizen mijn dagelijkse vrijetijdsbesteding tot mijn 11 jaar. Nadien liet een gekregen vogelgids me kennismaken met de gevederden, maar ook met verschillende vogelaars, die intussen vrienden zijn geworden, zoals Lowie Lams, met wie ik nog steeds bijna elk weekend vogels ga kijken.

Tussenin zette ik graag af en toe mijn vlinderbak in onze tuin om nachtvlinders te vangen. Vorig jaar leerde ik Fons Verheyde kennen op de duizendsoortendag rond het Wingense. Hij liet me de fascinerende wereld van de wespen kennen. Het is verslavend, voortdurend kennis verwerven van de voor velen onzichtbare wereld.

Ik heb het geluk om omringd te zijn met gelijkgestemden zoals Fons, Lowie, Eckhart, Christine, ... Ook dank aan Wouter Dekoninck van het KBIN die me de malaisevallen in bruikleen gaf. Als 17-jarige wordt het wel steeds moeilijker om de balans tussen schoolwerk en hobby te vinden, wat soms frustrerend is voor mijn ouders. Ze vinden het echter wel fantastisch dat ik geïnteresseerd ben in natuur. De Gulke Putten blijft daarbij tot op de dag vandaag een uitdaging!

Augustijn De Ketelaere

De Spille 2020-4

43

Goud voor de Gulke Putten, maar geen jubileumfeest

Coronavrij plaggen. - Eckhart Kuijken

Een halve eeuw is niet niks. Of toch? Wie kijkt naar historische kaarten kan vaststellen hoe de evolutie van onze landschappen in de laatste 300 jaar getuigt van een opeenvolging van zware ontginningen. Uitgestrekte 'woeste gronden' ten zuiden van Brugge, en van Torhout tot Aalter en Maldegem waren getuigen van de economisch achtergebleven zandstreek uit de late Middeleeuwen.

Zo vermeldt de kaart van Blaue (1662) onder het 'Bulscamp velt' naast 'Wildenborgh' de toponiem 'Gullicke Pitten' bij twee van de vele visvijvers. Een eeuw later staat op de kaart van Ferraris (1777) de naam 'Capelleken bij de Gulke Putten' op de grens van Wingene, Ruiselede en Maria-Aalter. Het betreft nog altijd een groot kerngebied met wastines en talrijke waterpartijen, met wat bebossing aan de rand van de woeste gronden.

Deze visvijvers (vrijdagse vis!) zouden in enkele decennia verlaten worden, toen in de grote ontginningsperiode ten tijde van Napoleon het landschap rigoureus werd aangepakt. Bebossing van heiden en wastines of omzetting tot hakhout, grasland en akkers gebeurde in vierkante blokken, omgeven door dreven. Dit dambordpatroon is tot op vandaag een kenmerk van de vroegere wastines of 'velden' (zoals Bulskampveld, Sint-Pietersveld, Lindeveld e.a.). De kaarten van Vandermaelen (1845-54) en DĂŠpot de la Guerre (1910) geven hiervan een gedetailleerd beeld, een waardevolle referentie over de toestand van de natuur.

Nog een eeuw later, na de twee wereldoorlogen, kwam een nieuwe ontginningsgolf in beweging, veel sneller en met nieuwe technieken. Vooral toenemende bebouwing en intensivering van landbouw knagen dan irreversibel aan dit historische relictlandschap. De daarmee gepaard gaande algehele achteruitgang van de milieukwaliteit (vervuiling, versnippering, verzuring, vermesting, verdroging enz) bracht echter een tegenbeweging op gang. Aarzelend eerst, maar na 1968 en de 'flower power', sterk gesteund door de rapporten van de Club van Rome en vooral het Europees Natuurbeschermingsjaar 1970. Dit betekende een echt keerpunt, waarvan het belang niet kan onderschat worden.

44 De Spille 2020-4

Vanuit deze nieuwe tijdsgeest konden ook in het Brugs Ommeland een in aantal gebieden door groene bestemmingen, uitbouw van Provinciale domeinen of inrichting van natuurreservaten belangrijke natuurwaarden en kernen van biodiversiteit behouden blijven. Wetenschappelijke inzichten over de noodzaak van ecologisch onderbouwd beheer kregen gehoor en opvolging. Een groeiend aantal praktijkervaringen, met beheer en herstel van kwetsbare soorten en habitats, leverden vaak verrassende en hoopvolle resultaten.

In deze evolutie heeft de oprichting van het reservaat Gulke Putten eind december 1969 mee gestalte gegeven aan deze kentering. De Brugse bioloog Herman Stieperaere kon toen voor ĂŠĂŠn perceeltje venige heide in het Zendstation in Wingene een beheercontract laten opstellen met de RTT, ondertekend door de toenmalige voorzitter van BNVR, de nu bejaarde maar steeds alerte Edgar Kesteloot. Deze concessie van 1,5 ha werd geleidelijk uitgebreid tot het hele Domein Zendstation (ca 70 ha, sedert 2001 in eigendom van Defensie).

Vanaf 2002 volgden aankopen door Natuurpunt van aanliggende bossen en graslanden. Verdeeld over vier deelgebieden (Zendstation, Disveld, Predikherenbos-

sen, Mostveld) beslaat het natuurgebied nu zo'n 120 ha. Vanaf de eerste jaren tot op vandaag groeide het gebied geleidelijk tot een soort openluchtlaboratorium voor natuurbeheer. Met jaarlijkse kampen, weekends, excursies en stages kwamen generaties jongeren hier via beheerwerk en onderzoek in contact met de natuur, vaak een stempel voor hun verdere leven.

"Als gevolg van corona kregen we ook hier een sterke toename van fietsers en wandelaars."

Reeds een halve eeuw biedt het gebied een onvergetelijke natuurervaring aan wie met verwondering openstaat voor de grote variatie van dit kerngebied in het 'Landschapspark Bulskampveld', dat langs bewegwijzerde paden en knooppunten rustig ontdekt kan worden.

Corona brengt nieuwe tijden Graag hadden wij die honderden die hier ooit gewerkt, gestudeerd, gewandeld en genoten hebben, samengebracht op een Gouden Feest van 50 jaar Gulke Putten, gepland op 29 augustus 2020. Na lang aarzelen en aanhoudende corona hebben wij

In de poel vertoeven piepkleine kikkertjes. - Christine Verscheure

Mottenvangers Hogeschool Gent. - Christine Verscheure

moeten beslissen om deze unieke herdenking helemaal te schrappen. Geen uitbundige ontmoetingsdag voor een beperkte groep, zonder knuffels, op afstand en maar half herkenbaar met mondmasker, zonder gezellig samenzijn rond oude foto's, bij drukke bar, life muziek of vuurmand. Jammer.

We hebben dit voorjaar ook de jaarlijkse publiekswandelingen van mei (poelen) en juni (orchideeën) afgelast, evenals de werkdagen. Vanaf maart zijn de stages van Hogeschool Gent weggevallen, en LTI Oedelem moest haar bijna tweewekelijkse beheerpraktijk in het gebied schrappen.

Jammer voor onze goeie persoonlijke contacten met enthousiaste jongeren en voor het niet-geleverde beheerwerk. Met de -uitgebreide- terreinploeg van Natuurpunt konden na de Covid-piekperiode de meest essentiële beheerwerken gerealiseerd worden. Een groep hechte oude vrienden ('de Hertsberge boys') heeft op zijn jaarlijkse reünie gelukkig opnieuw waardevolle plagwerken uitgevoerd in de venige heide.

Enkele zomerwerkdagen voor de vrijwilligers konden voorzichtig plaatsvinden.

Studenten van HoGent kwamen éénmalig nachtvlinders vangen. Er staan twee malaise vallen voor insectenonderzoek (zie pg.

43) en er loopt de jaarlijkse monitoring van vlinders.

Prachtige motten en wespen in de val. - Eckhart Kuijken

Het gebied stond deze zomer op zijn mooist, met heide in volle bloei, vlinders en wilde bijen alom. Door de aanhoudende en rampzalige droogte was het waterleven in vele poelen en droge sloten zowat stilgevallen. De schapenbegrazing werd ingekort bij gebrek aan drinkwater. Gelukkig konden enkele veedrinkputten en poelen door kraanwerk van Natuurpunt in augustus deskundig verdiept worden. Door de hittegolf begonnen vele beuken en zelfs berken vroegtijdig hun bladeren te verliezen en massaal lieten de eiken hun onvolgroeide vruchten vallen: herfst avant-la-lettre.

Als gevolg van corona kregen we ook hier een sterke toename van fietsers en wandelaars, die kwamen genieten van het afwisselende landschap van bossen en dreven, graslanden en heiden. Bezoekers uit heel Vlaanderen, en ook steeds meer bewoners uit de nabije omgeving, keken met bewondering op naar de voor hun onbekende en onverwachte rijkdom van de eigen groene omgeving.

Zo krijgt de natuur (en Natuurpunt) extra aandacht en vooral een erkenning als maatschappelijk functioneel en onmisbaar fenomeen. Dat is het voordeel van het nadeel.

Eckhart Kuijken en Christine Verscheure

De Spille 2020-4

45

Natuurpunt Jabbeke tu

De Boekhoutestraat

Reebok - Marc Vandamme

Levendbarende hagedis - Marc Vandamme

De Boekhoutestraat, het klinkt als een klok. Maar of die naam in Jabbeke, zelfs in Snellegem, bij veel mensen een belletje laat rinkelen, dat betwijfel ik. Natuurpunt, de Vlaamse Gemeenschap en hopelijk ook het gemeentebestuur van Jabbeke kunnen daar verandering in brengen.

Rode dopheide is een beetje dé soort van het Vloethemveld. Maar ook langs de E40 in de omgeving van de Diksmuidse Heirweg (Sint-Andries) en de Bosweg (Snellegem) is rode dopheide een pareltje van de natuur.

Zo’n topper verdiende al in 1978 een eigen natuurgebied: het Rode-dopheidereservaat. Stukje bij beetje groeide dit natuurgebied van 2,4 ha tot nu ongeveer 14 ha.

Zowat de helft is in bezit van Natuurpunt.

Het ander deel behoort toe aan de Watergroep en er is een beheerovereenkomst met Natuurpunt. De laatste aankopen waren vooral kleine stukjes bos en weide in Snellegem. Zo ligt tegenwoordig ongeveer 1/3 van het gebied op Jabbeeks grondgebied aan de Boekhoutestraat in Snellegem.

De verkopers van de gronden danken wij voor hun sympathie voor Natuurpunt.

De omgeving is ingekleurd als natuur, maar ooit kwamen mensen er een buitenverblijfje knutselen, waarschijnlijk in de hoop dat hun stekje ooit volwaardige bouwgrond werd. Vele jaren geleden al konden wakkere natuurminnende burgers er onze gemeentelijke overheid tijdig op attent maken dat het geen zin had de eigenaars van die kavels de aansluiting op nutsvoorzieningen te beloven. Op die manier werd er een stukje natuur gevrijwaard. Natuurpunt wil het gebiedje opwaarderen tot een interessante uitbreiding van het natuurgebied.

Het verwaarloosde monotone dennenbos

46 De Spille 2020-4

wordt over lange tijd omgevormd zonder verlies van het bosgevoel tot een gemengd bos. Vorige winter was er al een dunning en in het najaar worden groepjes loofbomen, kloempen noemen ze dat, geplant.

Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en de Universiteit Gent zijn bezig met de inventarisatie van insecten. Het onderzoek loopt nog en er zijn al zeer interessante soorten gevonden. De moeite dus om verder in te zetten op een doordacht beheer en bijkomende gronden aan te kopen.

Onze Zilvervossen hebben al afsluitingen, een stal en een bouwvallig chalet afgebroken. Er staan er nog twee te wachten op de sloop en wie nog een wrak van een caravan wil: we hebben er ook nog twee in de aanbieding.

Het hoeft geen betoog dat in het kader van de klimaatproblematiek en de roep naar gezonde open ruimte, Natuurpunt Jabbeke rekent op een constructieve samenwerking met ons gemeentebestuur om samen van dit project iets moois te maken voor alle Jabbekenaren. Zo wordt de Boekhoutestraat met zijn fijne natuur een lust voor velen.

Kris D’hondt

Gierzwaluwen aan de kerk van Varsenare

Boudewijn De Graeve

Boudewijn De Graeve

Je kent ze zeker, de luidruchtige troep zwaluwen met sikkelvormige vleugels die mekaar gierend achtervolgen. Het zijn heel speciale gasten! Vooreerst zijn gierzwaluwen geen echte zwaluwen, maar eerder familie van de kolibries.

Gierzwaluwen leven vrijwel bestendig in de lucht. Ze happen per dag honderden insecten in de vlucht. Bij slecht weer trekken ze honderden kilometers verder op zoek naar voedsel. Ze slapen met één hersenhelft tegelijk, zodat ze half slapend blijven rondvliegen. Ze kunnen zelfs moeilijk op de grond voortbewegen. Wel kunnen ze zich vlot aan verticale wanden vastklampen. Eigenlijk zijn het vogels die broeden in holten van rotswanden: hoge gebouwen bij ons zijn voor de giertjes net rotsen. Ze zoeken er naar holten om er te broeden.

Helaas zijn veel nestgelegenheden verdwenen door het isoleren van gebouwen . Er komen dan ook minder gierzwaluwen voor dan vroeger.

ook voor torenvalk of kerkuil. Ze kregen in elk geval de toelating van de kerkfabriek.

Natuurpunt zorgde voor de kasten. Onze

Het was de actieve werkgroep ‘Leefbaar Varsenare' die op het idee kwam om in de kerktoren nestkasten te plaatsen voor gierzwaluwen. Later komen ze er misschien

In de zomermaanden zijn er in Varsenare meerdere waarnemingen geweest van rondvliegende gierzwaluwen. Soms werden ze aangetrokken door lokgeluiden in

"Gierzwaluwen zijn geen echte zwaluwen." voorzitter Joeri timmerde 6 nestkasten die perfect pasten in het raampje aan de zuidkant van de toren. Het gemeentebestuur beloofde een subsidie voor elk bezet nest.

Voor de begeleiding van het project kregen we deskundige hulp van de zwaluwspecialist van Natuurpunt: Willy Vermeersch. Alles was klaar bij de terugkeer van de zwaluwen uit Afrika in april.

de toren. Ze verbleven hier maar enkele maanden en trokken in augustus al weer weg. Zo kregen ze de bijnaam ‘vogels -van-honderd-dagen’.

We mogen het eerste jaar nog geen broedgevallen verwachten. De gierzwaluwen komen namelijk eerst de nieuwe kasten verkennen en slapen er nog maar af en toe.

Pas het derde jaar broeden ze. Jaar na jaar komt dan hetzelfde koppeltje terug naar hetzelfde nest.

Zo zie je hoe een mooi project tot stand kan komen door samen te werken met meerdere organisaties.

Boudewijn De Graeve

De Spille 2020-4

47

Natuurpunt Knokke-Heist tu

Ter nagedachtenis aan Rita Croes

Natuurpunt Knokke-Heist is in diepe rouw. In augustus, een paar dagen voor de deadline van dit tijdschrift, kreeg ik het bericht dat Rita overleden was. Rita was nog maar net 70 toen het noodlot toesloeg, een vreselijke langdurige ziekte had haar geveld.

Toen ik Rita een 4-tal weken voordien nog een bezoekje bracht, fleurde ze op en vertelde ze samen met Omer vol enthousiasme om over hun reizen naar het verre Afrika. Fotoalbums werden bovengehaald en Rita gaf het nodige commentaar. Ze hadden er deugd van gehad, dat zag je zo.

De natuur met al zijn facetten boeide haar.

Bij ons bestuur zal Rita bijblijven als de vrouw met de zachte stem. Een opmerking van Rita tijdens een bestuursvergadering werd met haar gekende zachtheid naar voor gebracht (iets wat zij alleen kon), waarbij iedereen stil werd en de gemoederen tot bedaren kwamen. Tot zij haar krachten voelde verminderden en de uren durende vergaderingen haar te veel werden. Lang bleef Rita echter niet bij de pakken zitten. Vol moed begon zij aan de cursus Natuurgids. Ze was terecht fier bij de diploma-uitreiking.

Dit was ook de aanleiding voor haar om wat zij geleerd had over natuur naar de jeugd over te brengen. Zij was dan ook ĂŠĂŠn van de initiatiefnemers voor de oprichting van onze jeugdwerking Krabboen. Geen

48 De Spille 2020-4

ander was zo geduldig met die jonge gastjes. De liefde voor natuur bijbrengen was haar passie. Jonge twintigers zullen haar zeker nog levendig herinneren en vertellen hoe Rita hen op het einde van een excursie steeds verraste met een drankje of trakteerde op een ijsje.

Rita was ook een gezinsvrouw en bracht zowel haar kinderen als haar kleinkinderen de liefde voor de natuur met de paplepel

Bij ons bestuur zal Rita bijblijven als de vrouw met de zachte stem. naar binnen. Natuurlijk met de nodige steun van haar man Omer, die dezelfde liefde koesterde. Maar niet alles was koek en ei voor Rita. In haar jonge jaren heeft zij als echtgenote nogal wat bange momenten meegemaakt. Haar man was toen nog zeevisser en ging met de boot van zijn vader in zee. Wanneer het stormde, was Rita altijd ongerust en kwam het gekende radioberichtje, vooraf gegaan door een be-

paald fluittoontje, als een verlossing. Namen werden toen nog niet genoemd. Aan het fluittoontje wist men wel wie het was.

Rita, ik weet het, je heengaan was voor je man en je familie heel hard. Maar ook voor Natuurpunt Knokke-Heist ben je veel te vroeg heen gegaan. We zullen je herinneren als een levenslustige dame: een dame vol vuur en enthousiasme voor de natuur.

Rita, je was een zalig mens en we zijn gelukkig je gekend te hebben.

Luc Van Rillaer

Natuurpunt Oostkamp tu

Klimaatverandering duidelijk voelbaar in de Vallei van de Zuidleie

De vennetjes in Gevaerts-Noord vielen al vroeg in het jaar volledig droog

De recordbranden in Australië, Zuid-Amerika en Californië, het versneld smelten van gletsjers en noordpoolijs en ontdooien van permafrost in Siberië beheersten het voorbije jaar het internationale klimaatnieuws. Bij ons ondervonden we de klimaatverandering aan de lijve door verderzetting van de trend: meer hittegolven en perioden met neerslagtekorten. Terwijl de problemen met de drinkwatervoorziening door voorzorgsmaatregelen van de drinkwatermaatschappijen schijnbaar nogal meevielen, was vooral de droogte in de landbouw het afgelopen halfjaar prominent in het nieuws. Uit de grotere waterlopen (in Oostkamp en Beernem o.a. het kanaal Gent-Brugge) werd door landbouwers massaal water gepompt. Tankwagens reden af en aan van heinde en ver. Dieselpompen werden geïnstalleerd om water naar de omringende velden te verpompen. Grondwater werd massaal opgepompt om de gewassen te beregenen. De impact van de hitte en droogte op natuur bleef in de media, helaas, wat onderbelicht. Aan de hand van een kleine fotoreportage breng ik hieronder een summier en anekdotisch overzicht van enkele vaststellingen uit de Vallei van de Zuidleie.

Door het neerslagtekort in het voorjaar vallen de ondiepe vennetjes in Gevaerts-Noord vervroegd droog. Dit was dramatisch voor de overleving van de larven van kikkers en salamanders en ander waterleven. De ooit vrij grote populatie duizendknoopfonteinkruid is teruggedrongen naar een vlekje in een diepere drinkpoel voor de grazers.

De Bornebeek, Merlebeek en Lijsterbeek vielen in augustus volledig droog met nefaste gevolgen voor het normaal rijke aquatische leven.

Het laagveenmoeras van de Leiemeersen vormt de historische kern van de Vallei van de Zuidleie. Door de lage hoogteliggen en de aanvoer van grondwater is de bodem er het hele jaar door nat, waardoor organisch materiaal niet afbreekt en zich opstapelt onder de vorm van veen. Dat is in het Brugse Ommeland een bijzonder fenomeen. De veenaangroei verloopt aan een snelheid van ongeveer 1mm per jaar. Dit jaar werd echter een historisch lange periode van droogte genoteerd met grondwaterpeilen die op de normaal natste plekken weg-

zakten tot 75cm onder het maaiveld. De voorbije paar jaren kenden we ook droge perioden, maar nooit zakte het waterpeil zo langdurig en zo diep weg. De populatie van duizenden exemplaren van het eenjarige moeraskartelblad (foto 1 volgende pagina), een van de unieke soorten van het gebied, is hierdoor al gereduceerd tot enkele tien-

"Vele planten stonden ter plekke te verschrompelden." tallen exemplaren. De kieming van moeraskartelblad gebeurt vooral in augustus-september, maar door de droogte sterven de kiemplanten en het zaad blijft maar 1 jaar kiemkrachtig. Het is een cruciale soort bij de vorming van trilveen, een uiterst zeldzaam natuurtype in Vlaanderen.

Het grondwater in de Leiemeersen is zeer basenrijk en dat uit zich in het voorkomen van unieke soorten die we vooral kennen van natte duinvalleien, zoals de moeraswespenorchis (foto 3 volgende pagina). In 2019 werd al een achteruitgang van deze zomerbloeier

vastgesteld, maar in 2020 kwamen van de ooit honderden exemplaren nog slechts enkele tientallen in bloei. Vele planten stonden ter plekke te verschrompelden. Ook de duizenden brede orchissen, waarvoor het gebied zo gekend staat, kenden een slecht jaar.

Vele planten kwamen door de droogte niet tot zaadzetting met zichtbaar verschrompelde zaaddozen.

Wanneer een venige bodem langdurig in contact komt met zuurstof, breekt het organisch materiaal af. Dit is precies wat gebeurde op de hoogst gelegen plaatsen in het veenmoeras. Het veen, dat normaal een plastische structuur heeft, verkruimelt en mineraliseert tot stof met vrijstelling van stikstof en fosfor. Dit was goed zichtbaar in bijvoorbeeld molshopen (zie foto 4 volgende pagina). Van de nutriënten profiteren vooral competitieve grassen uit voedselrijkere milieus, zoals de gestreepte witbol, een echte storingssoort die we niet graag zien toenemen, want ze concurreert de lokale typische soorten weg door haar uitbundige groei. Eens het veen ‘veraard’ is, is er geen weg meer terug. Tenzij er De Spille 2020-4

49

1: Moeraskartelblad - Kris Decleer

2: Bloei van blauwalgen - Kris Decleer

3: Moeraswespenorchis - Kris Decleer

4: Veraarding van veen - Kris Decleer

5: Blaasjeskruid - Kris Decleer

langdurig opnieuw actieve veenopbouw plaatsvindt, blijft het voor de aanwezige natuur een permanente en nefaste ‘eutrofiëringsbom’.

In de ondiepe veenpoelen in de Leiemeersen is de uitbundige bloei van blaasjeskruid normaal een jaarlijks terugkerende lust voor het oog (foto 5). Dit was in de afgelopen zomer veel minder het geval. In de minst diepe poelen stond nog nauwelijks water, dat bovendien op de piek van de hoge zomertemperaturen was opgewarmd tot ca. 30 graden.

Dit leidde tot verminderde zuurstofgehaltes en chemische processen in de organische onderwaterbodem, waarbij nitraten en fosfaten vrijgesteld worden. Het stilstaande warme water werd zo een kweekvijver voor giftige blauwalgen (eigenlijk een bacterie) die een fluo-groene drijflaag op het water vormt (foto 2). Die algenbloei zorgt voor nog meer zuurstofarmoede waarbij een groot deel van het natuurlijk waterleven afsterft. Watervogels, vissen en ook de mens worden ziek van de toxines die de bacteriën afscheiden, terwijl ook botulisme kan optreden.

De droogte in de Leiemeersen (groen kader op kaart pg. 51) is natuurlijk een direct ge-

50 De Spille 2020-4

volg van de gewijzigde klimatologische omstandigheden in neerslag en temperatuur.

Maar er speelt ook een indirecte oorzaak, namelijk verminderde grondwateraanvoer.

De geregistreerde lage grondwaterpeilen laten vermoeden dat de voor het gebied cruciale aanvoer van grondwater tijdens de voorbije droogteperiode nagenoeg was

"Luid de alarmbel en ijver mee voor drastische maatregelen." stil gevallen. Normaal is het grondwater vrij goed gebufferd tegen kortstondige perioden van neerslagtekort, maar dit gaat niet langer op wanneer er langdurig ook massaal grondwater wordt opgepompt voor beregening van gewassen, drinkwater voor de grootschalige intensieve veehouderij of industriële toepassingen. Op het kaartje pg.

51 zijn de vergunde grondwaterwinningen in het ruime infiltratiegebied van de Leiemeersen weergegeven (bron: Geopunt).

Hoewel de winningen vaak op de net iets diepere grondwaterlagen gebeuren, heeft dit onvermijdelijk ook een effect op de bo-

venliggende grondwatervoerende laag die van belang is voor onze natuurgebieden. In Vlaanderen weet niemand precies hoeveel grondwater er (vergund of illegaal) opgepompt wordt, noch wat het cumulatief effect is op de voor grondwaterafhankelijke natuur belangrijke grondwaterstromen. Bij gebrek aan systematische controle heerst hier in de praktijk helaas de willekeur.

Slotbeschouwing en oproep Wat we vandaag meemaken is het effect van een gemiddelde temperatuurstijging op aarde met 1,1°C. De klimaatmodellen tonen dat we momenteel op koers zitten voor een gemiddelde temperatuurstijging met 5°C tegen 2100. De effecten van klimaatverandering op onze natuursystemen zijn vandaag al zeer zorgwekkend. Wat we bij planten waarnemen is slechts een topje van de ‘ijsberg’; de effecten op veeleisende typische diersoorten, bijvoorbeeld de vele ongewervelde dieren die het gros van de biodiversiteit uitmaken, blijven vaak verborgen, maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat de effecten hier minder dramatisch zijn. Eenmaal een zeldzame soort uitsterft, is dat door de grote versnippering van onze natuurgebieden vaak ook

Vergunde grondwaterwinningen in het infiltratiegebied van de Leiemeersen (bron: Geopunt)

definitief. Af en toe zien we een mobiele zuidelijke soort die in onze natuurgebieden opduikt (bv. dit jaar voor het eerst zuidelijke glazenmaker in de Leiemeersen), maar dat is niet meer dan een zeer schrale troost. Als we er niet in slagen om de klimaatverandering een halt toe te roepen, zal de impact op onze natuurgebieden en alle inspanningen die we er doen om soorten veilig te stellen, zonder meer desastreus resp. tevergeefs zijn. Hierbij hoort een oproep naar iedereen die biodiversiteit een warm hart toedraagt, om naar de publieke opinie nog sterker de alarmbel te luiden en mee te ijveren voor de dras-

Als we er niet in slagen om de klimaatverandering een halt toe te roepen, zal de impact op onze natuurgebieden en alle inspanningen die we er doen om soorten veilig te stellen, zonder meer de-

tische maatregelenmix die we nodig hebben om de klimaat- en biodiversiteitscrisis het hoofd te bieden. Voor de beheerders van onze natuur is er de uitdaging om de gebieden robuuster te maken en beter te bufferen tegen klimaatverandering. Hopelijk zal ook de Europese Green Deal tot die noodzakelijke koerswijziging bijdragen (waarover in een volgende De Spille meer).

Voor wie nog niet overtuigd was: het is echt alle hens aan dek voor de toekomst van onze natuur.

sastreus resp. tevergeefs zijn.

Kris Decleer

Hier jouw advertentie?

Neem contact op met het secretariaat voor de advertentievoorwaarden: ans.dewolf@ natuurpunt.be

De Spille 2020-4

51

Natuurpunt Zedelgem tu

De opmars van biggenkruid in tijden van klimaatverandering

Het over de lengte gevouwen behaarde blad van het gewoon biggenkruid heeft aardig wat weg van de onderbuik van een zogende zeug. Voor de tegenwoordige mens die niet (meer) vertrouwd zou zijn met het leven op de boerderij illustreert de foto van zogende biggen (speenvarkens) goed de gelijkenissen tussen het groen behaard blad van het gewoon biggenkruid en de roze behaarde onderbuik met spenen van de zeug.

Het biggenkruid openbaarde zich drie zomers terug Het was me opgevallen dat in quasi alle grasperken in de omgeving de laatste jaren een gele bloem was verschenen die aardig wat weg had van de paardenbloem: een composiet die tot voor kort niet echt mijn aandacht had getrokken. Met aan zijn basis een krans van bladeren die zich uitspreidt over het gazon. Rozetbladeren in een gazon zijn iets wat de modale tuinliefhebber doorgaans niet weet te appreciëren. Sommigen hebben er zelf een hekel aan. Het leek me dat deze gele composiet in opmars was. Zou er een verband zijn met opeenvolgende 4 droge jaren vanaf 2017 tot heden en de snelle algemene verspreiding en toename van de plant?

What’s in a name ?

Gele composieten zijn er in overvloed en ze zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen.

Dankzij beeldherkenning is het identifice-

52 De Spille 2020-4

ren van een plant vandaag een fluitje van een cent. Aan de hand van een foto van een bloemhoofd van het (on)kruid dat dit jaar voor de eerste maal was verschenen in ons gazon liet een plantenapp op mijn mobieltje me weten dat ik (hoogst waarschijnlijk) met gewoon biggenkruid te doen had.

Een smartphone die een naam kan geven aan een plant is leuk. Maar heb ik wel goed gekeken naar de bloem, de stengel, het blad? Mogelijks zijn er details die kunnen verbazen, of iets openbaren, die verwondering oproepen. Of zelfs bekoren. En zal ik me de naam van de plant achteraf nog herinneren als ik niet goed heb gekeken welk kenmerk, welk detail juist mijn aandacht verdient. De naam van de plant zal me feitelijk ook wel worst wezen. Met de leeftijd gaat mijn korte termijngeheugen er immers op achteruit.

Het terug grijpen naar de klassieke flora’s van weleer met tal van uitsluitsels bij het determineren kan soelaas bieden bij het leren kijken naar details. Het roept tevens nostalgie op naar de studententijd waar ik een flora moest maken. Efficiënt is anders. De online Heukels flora (van Nederland) weet ik best te appreciëren, toch wanneer ik de tijd neem om stil te staan bij wat me intrigeert of bekoort bij het zien van één of ander (on)kruid dat (on)aangekondigd verschijnt in onze zogenaamde ecologische sier- en moestuin.

Arm, zuur en droog Wat verspreiding betreft, vermeldt De Heukels flora van Nederland dat gewoon biggenkruid een heel algemene soort is.

Deze composiet komt in tal van plantengemeenschappen voor. De klasse der droge graslanden op zandgronden wordt hierbij als eerste vermeld. De grafiek met ecologische parameters trekt mijn aandacht. Ik

meen te begrijpen dat de plant voorkomt op arme, zure en droge gronden. De eerste twee parameters zijn eigen aan onze zandstreek. De laatste, het weinig beschikbare vocht, tegenwoordig ook. De laatste 4 jaar wordt onze streek tijdens het groeiseizoen gekenmerkt door een droogte die sterker is dan normaal.

Mijn buitengewone ervaringen met gewoon biggenkruid “Of ik nu die 3 vierkante meter rozetbladeren die ons gazon bedekte zal aanpakken door de penwortels te verwijderen?”, vroeg ik me af in de vroege lente. Tijdsgebrek of twijfel heeft me ervan weerhouden. In volle lente vroeg ik me af of ik bij de volgende maaibeurt die strook van 5 op 5 meter ontluikende bloemhoofdjes op kale stengels van circa 20 cm zou elimineren. “Die bloemen trekken toch maar op niets”, meende ik vast te stellen. Na de maaibeurt had ik een strook van circa 5 op 1 meter gewoon biggenkruid gespaard van onthoofding. Het was intuïtie, zoals later zou blijken, dat deze composiet me nog in bekoring zou brengen. Ik lichtte mijn partner in, die doorgaans het gras maait, dat ik bewust een strook gras met onkruid had laten staan. Een tweetal weken na het bewust verzaken van het maaien van een strook gazon was het gewoon biggenkruid een vijftal centimeter bijkomend opgeschoten. Op een ochtend ontwaarde ik een strook verlepte gesloten bloemen op kale stengels: ontgoocheling. Op de middag bleken de verlepte bloemhoofden een metamorfose te hebben ondergaan. Ze waren ontloken, ontpopt: een revelatie. In de latere namiddag bleken de planten weer verlept: opnieuw ontgoocheling.

Het gewoon biggenkruid blijkt noch een ochtend-, noch een avondbloem te zijn.

Op de eerste en laatste uren van de dag

staat de plant er verlept bij. De composiet is een ware middagplant. Zijn glorie straalt hij uit als de zon het hoogst aan het firmament staat. Het gewoon biggenkruid wisselt standvastig en klokslag tussen bloei en verschuilen, tussen praal en verlepping, tussen vitaliteit en neerslachtigheid.

Dit is een ervaring die ik ook heb met de teunisbloem, die vrij verspreid her en der voorkomt in onze sierborders en moestuin.

Het bioritme van deze plant is wel totaal tegengesteld aan dat van biggenkruid. Teunisbloem ontpopt zich bij schemeravond, na er overdag treurig te hebben bijgestaan.

Dit is een schouwspel waarbij bloemen die samen staan quasi synchroon, als in een ballet, na elkaar open ploppen en de fluogele kroonbladeren in de duisterende nacht aanbiedt aan vliegende nachtinsecten zoals motten.

Gewoon biggenkruid als standaard in de klimaatadaptieve ecologische siertuin?!

In het opeenvolgend komen en gaan van de sneeuwklokjes, de krokussen, de kievitbloemen, de pinksterbloemen, de madeliefjes in winter en lente mag er gerust in de zomer, naast klaver en smalle weegbree, ook wat fels in bloei staan in het gazon. Dat kunnen een paar stroken biggenkruid zijn, en in de toekomst misschien wel een hele partij. Het (on)aangekondigd verschijnen van (on)kruiden, het komen en gaan, het ontpoppen en verleppen … met dag en nacht, zon en maan, droogte en neerslag: ook gewoon biggenkruid weet soms gewoon te bekoren!

Wordt deze plant een referentie in een wijzigend klimaat, aangepast aan onze arme zure en zich opdrogende ecologische siertuinen? Zal hij terecht en oprecht de titel klimaatadaptief sier-on-kruid verdienen?

Mathias Vanden Bulcke De Spille 2020-4

53

Hoogveld breidt uit

Naast de aankoop van 3,8 ha in Doeveren eerder dit jaar zijn we erin geslaagd ook Hoogveld met 2,5 ha uit te breiden.

Het betreft een langgerekt perceel langs de Langedijkbeek (blauw omlijnd op de kaart), dat onze percelen langs de E403 verbindt met de rest van Hoogveld. Hoogveld groeit zo uit tot een belangrijke groene stapsteen van 27,5 ha binnen het erkende natuurgebied Zilleghemveld. Het nieuwe perceel wordt in de komende jaren voor de helft bebost. Wat de andere helft betreft, wordt nog gekeken of die in aanmerking kan ko-

men voor waterberging of als bloemrijk grasland of iets daar tussenin. Bovendien konden we ook enkele stukken dreef aankopen. Dat zal ons toelaten om in de nabije toekomst een rechtstreekse toegang te maken voor bezoekers vanuit de carpoolparking en ook de bestaande wandellus een flink stuk uit te breiden.

Wim Devriendt

Speelzone 2.0 in het Plaisiersbos Het is een goed idee om eens een herfstwandeling te maken in het Plaisiersbos in Veldegem. Je vindt er oud bos met onder andere het nattere en zeldzamere eiken-haagbeukentype. Het gebied, met zijn mooie ondergroei en de omliggende graslanden, is erg rustig en doet op de één of andere manier een beetje mysterieus aan. Het Plaisiersbos is 30 ha groot, dus je kan er zeker al eens de beentjes strekken. In het belang van de kinderen, en dat mogen gerust wat grotere zijn, kreeg de bestaande speelzone recent een ferme upgrade!

Rony Jacobs

Rony Jacobs

54 De Spille 2020-4

Een kind heeft genoeg aan een stok om zich bezig te houden, maar wat te denken van een paar ladingen gratis stammen, stokken, planken en blokken? Daar kan je algauw een deftige burcht mee bouwen die bestand is tegen aanvallen van rivaliserende bendes!

De belangrijkste regel is dat er weinig regels zijn, dus bouwen en verbouwen mag, zolang het veilig en natuurvriendelijk blijft!

Je vindt er zeker ook een tafel en een paar zitblokken om een strategische bespreking te houden of je boterhammen op te eten.

Het speelhout werd aangebracht door de terreinploeg van Oostende samen met de Plaisierploeg. Deze vrijwilligers hebben

zelfs trekpaarden ingezet om de grootste stammen ter plaatse te sleuren.

De lokale Chiro hoeft er in elk geval geen gras (of bramen in dit geval) over te laten groeien en kan meteen aan de slag om van dit stukje bos één van hun stekjes te maken.

Aan de bouwsels te zien hebben ook gezinnen uit de buurt het speelbos al gevonden.

De lokale verankering die zo’n eenvoudige ingreep met zich kan meebrengen is een dikke bonus voor de afdeling!

Kris Lesage

Natuurpunt Brugs Ommeland

Natuur in tijden van corona

Voorzitter

Natuur in eigen land

Rudi Vantorre rudi.vantorre@telenet.be

Secretariaat

Beenhouwersstraat 7, 8000 Brugge - 0492/72 30 40 ans.dewolf@natuurpunt.be www.natuurpuntbrugsommeland.be

Afdelingen en werkgroepen Natuurpunt Beernem

Rony Van Houdenhove: natuurpuntbeernem@gmail.com

Natuurpunt Blankenberge

Kristien Popelier: kristienpopelier@telenet.be

Natuurpunt Brugge

Wim Jans: wjans566@gmail.com

Natuurpunt Damme

Patrick Meire: patrick.meire.np@gmail.com

Natuurpunt De Haan

Marc Janssens: marc.janssens4@pandora.be

Natuurpunt Gulke Putten

Christine Verscheure: christine.verscheure@scarlet.be

Natuurpunt Jabbeke

Joeri Van Bijlen: joeri.van.bijlen@gmail.com

Natuurpunt Knokke-Heist

Stefaan Brinckman: stefaanbrinckman@gmail.com

Hoe zag jouw vakantie er uit? Ook genoten in eigen land, van de natuur in je streek of toch iets verder getrokken? Dat onze leden genieten van de natuur dicht bij huis, zo blijkt uit de bovensstaande inzendingen die we ontvangen hebben.

Natuurpunt Oostkamp

Hugo Boden: boden.h@skynet.be

Natuurpunt Zedelgem

Stefaan De Kerpel: stefaan.de.kerpel@telenet.be

Vogelwerkgroep Mergus

Dank aan 1. Johan Mattheus: Brugge 2. Rik Vermeulen: Ruddervoorde 3. Emilie Maréchal: Ename 4. Sofie Vandewalle: Tillet

Frank De Scheemaeker: fds4022@gmail.com

Vleermuizenwerkgroep

Bob Vandendriessche: bobvdd@hotmail.com

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland Marc Nollet: marc.nollet4@telenet.be

Winnaar prijsvraag De Spille 2020-3 Op de vraag: Hoe warmen extra broeikasgassen de aarde op? was het correcte antwoord: Broeikasgassen beletten dat de infrarode straling de aarde verlaat

Brugse Mycologische Werkgroep

Charlotte Pieters: mycolotje@yahoo.com Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Kuiperscheeweg 20, Uitkerke - 050/42.90.40 uitkerksepolder@natuurpunt.be Open: di - za: 13u30-17u30 - zo: 10u-17u30 Tijdens schoolvakanties ook open op ma: 13u30-17u30

Proficiat aan John Schepens.

Je zult van ons het boek thuis ontvangen!

Wil je twee tickets winnen voor het Zwin Natuur Park?

Doe mee aan onze wedstrijdvraag op pg. 8!

Regionaal tijdschrift De Spille

Natuur voor iedereen

Een uitgebreid colofon vind je op de NBO-website www.natuurpuntbrugsommeland.be. Je kunt ook terecht bij de afdelingsvoorzitter.

De auteurs dragen de volledige verantwoordelijkheid voor de inhoud van hun teksten.

Natuurpunt is dé vereniging voor natuur landschap in Vlaanderen.

Lid worden?

Overname van teksten, illustraties of foto’s mag uitsluitend met expliciete bronvermelding.

We danken alle redacteurs, auteurs, fotografen en allen die op een of andere manier meewerkten.

Kernredactie: Ans Dewolf, Wim Jans en Bart Denys

Vormgeving en lay-out: Ans Dewolf

en

www.natuurpunt.be/word-lid

Druk: Graphius Deadline voor het aanleveren artikels: maandag 16 november 2020 despille@natuurpuntbrugsommeland.be

Oplage: 5650 exemplaren

Geïnteresseerden uit andere afdelingen kunnen De Spille ontvangen na betaling van 8 euro op rekeningnummer BE26 6528 3308 8929 van Natuurpunt Brugs Ommeland.

Natuurpunt Optiekshop Sights Of Nature Vlamingveld 89 8490 Jabbeke T 050 31 50 01 F 050 31 68 47 www.sightsofnature.be