De Spille 2021-3

Afgiftekantoor 8000 Brugge 1 – 2de afdeling - De post: P3A8171

Natuurpunt Brugs Ommeland & Middenkust

De Spille

Na�ht van de Vleermuis tu Vri��illigers ge�o�ht tu Stiksto�beleid Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Brugs Ommeland & Middenkust en haar afdelingen en werkgroepen - Jaargang 18 nr 3 juli - augustus - september 2021

V.U. Rudi Vantorre - Dammesteenweg 2 - 8340 Damme De Spille 2021-2

1

Inhoudstafel

Licht aan het einde van de tunnel

De Spille jaargang 18 - 3 juli- augustus- september 2021 3

NP Brugge

Beleid 4 . Worden onze natuurgebieden nieuwe recreatiegebieden? . Trendbreuk in het Vlaamse stikstofbeleid biedt ademruimte

voor mens en natuur . Over natuur in de zandige kustzone

40-42 . M&F De Scheemaeker Fietsengroothandel

financiert uitbouw Rode Dopheidereservaat . Vroegmorgenwandeling in domein d’Aertrycke . Kolonie oeverzwaluwen langs Boudewijnkanaal

met succes verplaatst NP Damme

Algemeen nieuws 9-14 . Von Humboldt in het Brugse Ommeland 9 . Geringde broedvogels in de Uitkerkse Polder 10 . Natuurpunt betrokken bij heropbouw 12-14

nationaal park in Senegal

Vogelwerkgroep Mergus . IFO’s . Corona-archeologie

15-19

43-44 . Fietsploeg de Damse zevenster zette een tandje bij . Bubbelwandeling: nieuw initiatief NP De Haan

NP Gulke Putten

49-50

. De Gulke Putten in woord en beeld NP Jabbeke

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland . N.FBO gaat terug op stap

45-48

. 33 jaar natuurbeheer in de Zandpanne deel2

20

51-52

. Robert . Alleen ga je sneller, samen kom je verder

Kalender 21-35 . Beheerdagen 21 . Excursiekalender 22-33 . Op safari in Brugge 23 . Vleermuizenhappenings 25 . Grote heidefietstocht in Brugge 27 . Wildebuitendag

29 . Schatten van Vlieg

31 . Kustsafari in de Uitkerkse Polder 31 . Feest in ‘t Bos in Doeveren 33 . Cursussen 34 . Jeugdwerking 35

NP Knokke-Heist

NP Middenkust

55-57

. Verdere voorstelling van de afdeling en natuurgebieden NP Oostkamp

58-59

. Opendeurdag in de natuurgebieden van Oostkamp . Rondwandeling in de Warandeputten opnieuw mogelijk

langs het spoor

. Hooidagen in de Leiemeersen NP Zedelgem

NP Beernem 36 . Het coronavoorjaar in het Heideveld-Bornebeek

53-54

. Conservator gezocht

61-62

. Doeveren: ingrepen voor een betere natuur . Woonwagen krijgt nieuw leven, help je mee? . Hoogveld breidt opnieuw een beetje uit

NP Blankenberge

. . . .

37-39

Voorzichtig optimisme in de Uitkerkse Polder Heropening bezoekerscentrum Gezocht: onthaal- en cafetariamedewerkers Gezocht: wormentellers

. Fuikenonderzoek in de Zedelgemse natuurgebieden Help ons levend patrimonium

Colofon

Bruno Verhulst - N.FBO

Dany Claeysier - N.FBO Marc Nollet -N.FBO

Voorpagina: Hugo Ketels (N.FBO)

2 De Spille 2021-2

63

in kaart te brengen 63

Marc Teerlynck- N.FBO Eric Lamoot -N.FBO

tu

Voorwoord Licht aan het einde van de tunnel Heb ik deze titel al eens niet gebruikt? Ik bedoel hiermee het licht aan het einde van de coronatunnel, want wanneer ik dit voorwoord schrijf, is het al een verschrikkelijke lange tunnel geweest. Maar er is hoop; een groot deel van de bevolking is ingeënt en de gevolgen van een besmetting zijn vooral bij oudere mensen niet zo catastrofaal meer. Met de nu (in mei) reeds aangekondigde versoepelingen zien wij eindelijk weer licht aan de horizon. Bij het verschijnen van dit tijdschrift staan we nog een stapje verder.

Mathematisch gezien heeft de coronacrisis onze natuur en Natuurpunt wel in de kijker gezet.

Nooit eerder bezochten zoveel mensen onze en andere natuurgebieden, met als gevolg een spectaculaire toename van onze ledenaantallen (meer dan 15.000 nieuwe gezinnen: we klokken begin 2021 af op bijna 125.000 leden). Het zal er nu natuurlijk op aankomen om al deze nieuwkomers bij ons te houden. Maar geen nood, eenmaal de crisis bezworen is, kunnen wij (de vrijwilligers) weer ongeremd aan de slag. Excursies en

“Een mens mag al eens beginnen te dromen, he." geleide wandelingen zonder beperkingen voor het grote publiek, werkdagen in onze natuurgebieden, cursussen voor geïnteresseerden en andere activiteiten zoals vroeger. Ja, een mens mag al eens beginnen te dromen hé.

Wat ik het meest heb gemist, is ons sociaal contact, het goede gevoel als we na een activiteit samen kunnen napraten met een drankje, op een terrasje of op de weide. Dat maakt het af, dit is wat ons nog meer voldoening geeft. Onderschat dus de impact van het verenigingsleven op onze moraal niet. Het gaat niet alleen om de inzet voor je doelstelling of passie, je bouwt ook een groot sociaal netwerk en een vriendenkring op, waar je samen vele leuke tijden mee beleeft.

Het komt wel weer goed. Terwijl ik hier zit te schrijven, met zicht op mijn tuin, merk ik hoeveel merels op mijn gazon foerageren, zelfs ook enkele zanglijsters. Enkele jaren geleden was ons merelbestand (en lijsterbestand) bijna gedecimeerd door het usutuvirus. Het zag er echt niet goed uit, op een gegeven moment kon ik bijna geen exemplaren meer bespeuren.

Nu, enkele jaren later, lijkt de populatie volledig hersteld en zijn deze blackbirds weer een vast onderdeel van onze tuinen. Jullie zullen het ondertussen ook wel gemerkt hebben.

goed zijn, kan het soms snel beter gaan met bedreigde soorten. En als de natuur dergelijke virusaanvallen overleeft en ervan herstelt, dan zullen wij dat coronabeestje ook wel klein krijgen en ons oude leventje weer kunnen hervatten. Ik kijk er al naar uit om jullie weer in levende lijve te ontmoeten.

We hebben ook heuglijk nieuws te melden.

Voor de coronamaatregelen konden bezoekers ons secretariaat vinden in de Beenhouwersstraat in Brugge. Maar nu is het zover. Na een jarenlange zoektocht naar een nieuw onderkomen zijn we recent verhuisd naar het domein van het (toekomstige) Natuurpuntbezoekerscentrum De Pulse in Damme. In een eerdere editie van dit tijdschrift kon je al lezen dat de hoeve zelf knap verbouwd werd. Voor het bezoekerscentrum zelf, dat gebouwd wordt op de gronden van de stallen en loods, zijn de plannen getekend. Over verdere stappen houden we je zeker op de hoogte.

Was je de voorbije maanden ook zo onder de indruk van de mooie natuur in jouw buurt of in Vlaanderen? Heb je ook zo genoten van de coronauitstapjes? Dankzij vele vrijwilligers kunnen we deze natuur voor jou openstellen.

Maar naast tijd en energie kost dit ook geld.

Dit geldt ook voor het bezoekerscentrum dat we in Damme willen opstarten. Wil jij ons helpen?

Doe een gift op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588. Vermeld “Gift Natuurpunt” en de naam en het projectnummer. Met projectnummer 4007 stort je voor alle natuurgebieden van onze koepelvereniging.

Voor een lijst met de aparte projectnummers verwijzen we je deze keer naar de website: http://www.natuurpuntbrugsommeland.be/ over-ons-2/5253-2/ Jullie optimistische voorzitter Rudi Vantorre

We mogen de herstelkracht van de natuur niet onderschatten, als de omstandigheden De Spille 2021-2

3

tu

Beleid

Worden onze natuurgebieden de nieuwe recreatiegebieden?

Foto genomen vóór de coronacrisis.

De coronapandemie heeft ingrijpende gevolgen gehad voor onze samenleving. Eén van die gevolgen, die allerminst voorspeld werd, was de plotselinge, massale belangstelling voor onze natuurgebieden. De vraag is maar of dat wel zo positief was? En als dat niet zo is, hoe moeten we dan als beheerders van natuurgebieden met die nieuwe situatie omgaan?

Het is al langer bekend dat de aanwezigheid van een groene omgeving een positief effect heeft op zowel de fysieke als mentale gezondheid van mensen. Dat kunnen bossen, duinen, strand of rivieren zijn, maar ook stadsparken of gewoon woonstraten met bomen, kleine hoekjes met wat groen, bloemen en een zitbankje. Het is in die optiek niet toevallig dat in stadsparken veel bomen en veelal ook grote vijvers worden aangelegd. In zo’n stadsnatuur vestigen zich spontaan ook wilde planten, vogels, kleine zoogdieren en tal van insecten. Het gaat hierbij meestal om een relatief beperkt aantal algemene soorten, die niettemin door hun aanwezigheid de belevingswaarde van natuur voor bezoekers sterk verhogen. Die komen er dan ook vooral om te genieten van de rust of om er te wandelen of te fietsen.

Voor alle duidelijkheid: het gaat hier dus om door mensen gecreëerde natuur en allesbehalve om echte wilde natuur. Die laatste is zonder toedoen van mensen ontstaan en is in Vlaanderen eigenlijk nergens meer aanwezig. Als zo’n woeste, wilde natuur er wel nog zou zijn, zou ze waarschijnlijk ook weinig recreanten aantrekken, wegens het

4 De Spille 2021-2

mogelijke gevaar van aanwezige beren, lynxen of wolven.

Onze huidige natuurgebieden nemen een tussenpositie in: kleinere bossen die we doelbewust lieten ‘verwilderden’, moerasgebieden die werden hersteld en waarin menselijke activiteiten werden stopgezet, eeuwenoude historische poldergraslanden die weliswaar door menselijk toedoen ontstonden, maar waar door de eeuwen heen specifieke levensgemeenschappen (ecosystemen) konden ontwikkelen. Die natuurgebieden hebben in vergelijking met stadsnatuur belangrijke meerwaarden: ze zijn ruimer, ze zijn landschappelijk mooier en er bevinden zich authentieke natuurwaarden, zoals oude bomen, speciale planten en vogels. Voor bezoekers is het gevoel zich in echte natuur te bevinden er dus veel meer aanwezig.

Natuurliefhebbers en leden van een grote vereniging zoals Natuurpunt kennen die gebieden al langer, velen zijn ook als vrijwilligers actief en weten dat op aangeduide wandelpaden rust en stilte moeten gerespecteerd worden. Het ruimer publiek had wellicht ook wel weet van het

bestaan van die gebieden of had er op zijn minst al van gehoord, maar kende ze niet echt. Dat de algemene bevolking die nu ontdekte, was niet meer dan logisch. Na vele maanden een lang gevoel van opsluiting en nauwelijks sociale contacten snakte iedereen naar open ruimte en natuur, ook de mensen die er voordien weinig of geen contact mee hadden. Bovendien bleken veel van die natuurgebieden dan ook nog niet al te ver van de eigen woonplaats te liggen, waardoor ze gemakkelijk bereikbaar waren.

Voor sommige van die nieuwe bezoekers ging die kennismaking gepaard met oprechte verwondering over de aanwezigheid van zo’n rijke natuur in de eigen streek én appreciatie voor het werk van de vrijwilligers die dit tot stand hadden gebracht. Dit uitte zich onder meer in een sterk gestegen aantal nieuwe leden bij Natuurpunt. Helaas zijn de meeste natuurgebieden in Vlaanderen relatief klein en niet berekend op grote aantallen bezoekers. De zogenaamde ‘draagkracht’, dat wil zeggen het aantal bezoekers dat zo’n gebied zonder nadelige gevolgen kan ontvangen, wordt dan ook gemakkelijk over-

schreden. Dat was ook nu in ruime mate het geval, met als directe oorzaak dat de grote meerderheid van die nieuwe bezoekers die natuur op een enigszins andere manier apprecieerde dan de oorspronklijke natuurliefhebbers: als weliswaar aangename plaatsen in het groen, groter en mooier dan de hun bekende stadsnatuur, maar velen gingen er van uit dat de natuurgebieden, net als die stadsnatuur, ter beschikking staan voor recreatie, spelende kinderen, loslopende honden en diverse buitensporten. Veel lawaai en verstoring, kapotgelopen paden en vertrappelde begroeiing waren er het gevolg van.

Daar bovenop kwam dan helaas ook nog het onaangepast gedrag van veel bezoekers: betreding buiten de aangeduide paden, beschadigde afsluitingen en massa’s zwerfvuil.

Hoe moeten we daar in de toekomst mee omgaan? Wij zullen als vereniging extra aandacht moeten besteden aan het meedelen van een aantal gedragsregels voor bezoekers: folders, bordjes, publicaties in tijdschriften, affiches in bezoekerscentra en vogelkijkhutten en communicatie naar overheden. Sommige lokale en regionale spelers en overheden die zich toeleggen op recreatie en toerisme oefenen in toenemende mate druk uit voor het inplanten van op recreatie- of cultuurgerichte infrastructuur. Sommige lokale politici sluiten zich daarbij aan, omdat zo’n nieuw massapubliek voor hen een signaal van een aan-

wezig ‘draagvlak’ is en een opportuniteit waarop ze willen inspelen. Daarbij vergeten of negeren ze het feit dat natuurgebieden in de eerste plaats dienen voor het veiligstellen van zeldzame en bedreigde natuurwaarden.

Het is dus belangrijk dat Natuurpunt de regie van het beheer van natuurgebieden in handen houdt. We moeten zorgen dat een natuurgebied zijn eigen sfeer van ‘aanwezigheid in de natuur’ bewaart. Dat betekent o.m. dat infrastructuur enkel in functie van natuurbeleving kan, bijv. vogelkijkhutten en eigen bewegwijzering, met uitzondering van fietsknooppunten zijn extra borden, wegwijzers en andere infrastructuur gericht op allerlei recreatie-

“Natuurgebieden dienen in de eerste plaats voor het veiligstellen van zeldzame en bedreigde natuurwaarden.” vormen ongepast, verstorend en overbodig in een natuurgebied. Eigenlijk zijn ze net als andere storende elementen zelfs een vorm van landschapsvervuiling.

In grotere natuurgebieden kan ook met fasering worden gewerkt: het grote publiek wordt daarbij opgevangen in een beperkt deelgebied met aangepaste wandelpa-

den, bijvoorbeeld in de omgeving van een bezoekerscentrum. Verder afgelegen terreinen worden dan beschouwd als rustgebieden met geen of beperkte toegang.

In die visie passen ook grotere eenheden, zoals landschapsparken: een opwaardering van onze landschappen met meer natuur- en kleine landschapselementen waarin mooie dorpskernen, historische sites en natuurgebieden hun plaats hebben.

Die zijn aantrekkelijk voor recreanten en bieden ook plaats voor aanvullende recreatieve elementen en horeca, waardoor de natuurgebieden zelf ontlast worden.

De opmerking “er zijn niet te veel natuurliefhebbers, maar te weinig natuurgebied” is niettemin ook juist: het aantal echte natuurliefhebbers zal ook stijgen en de oppervlakte natuurgebied en de daaraan verbonden draagkracht mag best wel toenemen.

In die zin zal de coronapandemie ook voor het natuurbehoud een belangrijke les geweest zijn: de toekomst zal niet meer zijn zoals vroeger en er zullen nieuwe uitdagingen ons pad kruisen, niet in het minst door de zich in versneld tempo ontwikkelende klimaatcrisis. In die optiek zullen er voor het natuurbehoud ongetwijfeld ook nieuwe opportuniteiten ontstaan, waarvan we gebruik zullen kunnen maken om onze doelstellingen verder te verwezenlijken.

John Van Gompel

VERTOMMEN

BVBA

VERWARMING & SANITAIR

TEL 0486 67 45 71 EMAIL INFO@BVBAVERTOMMEN.BE

BVBAVERTOMMEN.BE

De Spille 2021-2

5

tu

Beleid

Trendbreuk in het Vlaamse stikstofbeleid biedt ademruimte voor natuur en mens

Dit berkenbos in het Vloetemveld zou normaal een heide-achtige ondergroei moeten hebben, maar is volledig overwoekerd door een dikke laag bramen.

Met een uitstekende luchtkwaliteit zou het plaatje links er zo kunnen uitzien: een soortenrijke levensgemeenschap van heide en berken boordevol korstmossen.

Eind februari 2021 vernietigde de Raad voor Vergunningsbetwistingen de vergunning voor uitbreiding van een pluimveebedrijf in het Limburgse Kortessem. Dit gebeurde op basis van een arrest van het Europese Hof van Justitie dat stelt dat vergunningen moeten rekening houden met de draagkracht van de beschermde natuur in de omgeving. Stikstof en natuur gaan immers moeilijk samen (zie kadertekst pg. 7) en wat stikstofemissies en deposities betreft, staan alle lichten in Vlaanderen al vele jaren op donkerrood.

De gerechtelijke uitspraak, die al lang in de lucht hing, heeft grote gevolgen voor het vergunningenbeleid in zowel de industrie-, mobiliteit-, bouw- als landbouwsector. Om te verhinderen dat de Vlaamse economie op slot gaat, zoals in 2019 in Nederland gebeurde, vaardigde Vlaams Minister Zuhal Demir begin mei een ministeriële instructie uit.

In afwachting van een definitieve regeling voorziet de ministeriële instructie vooral in een strengere beoordeling van de vergunningen voor uitbreiding van veestallen. Bestaande stallen die niet emissiearm zijn, zouden slechts tot 2030 vergund kunnen worden en er wordt ook gewerkt aan een verstrenging van het Mestdecreet. Het betekent een trendbreuk met de halfslachtige regeling uit het verleden, waarbij de intensieve veeteelt ongebreideld kon blijven groeien zonder veel rekening te moeten houden met de milieuhinder en de impact op gezondheid van mens en natuur. Dat de landbouwsector in verhouding tot andere sectoren strenger wordt aangepakt, heeft alles te maken met het feit dat 78% van de in Vlaanderen geproduceerde stikstofdepositie uit de landbouw afkomstig is. Terwijl inspanningen in verkeer en industrie de voorbije jaren reeds resulteerden in een gestage structurele afname van de stikstofemissies viel er voor de stikstofemissies vanuit de landbouw de voorbije jaren geen significante verbetering te noteren. Efficiëntere luchtwastechnieken in veestallen slaagden er niet in om de groeiende veestapel bij te benen. Bijkomende maatregelen ten aanzien van de landbouwsector waren daarom onafwendbaar.

6 De Spille 2021-2

Een definitieve regeling zal nog ambitieuzer moeten zijn. De stikstofbelasting zal niet alleen afgeremd, maar ook drastisch omlaag moeten. Zonder structurele oplossingen, zoals een inkrimping van de veestapel, bengelt het stikstofprobleem als een zwaard van Damocles boven de hele economie. De natuurbeweging rekent ook op een krachtig

“Een definitieve regeling zal nog ambitieuzer moeten zijn.” natuurherstelbeleid om de impact van stikstof te milderen. Zo kan minder of geen bemesting en ontwatering in natuurgebieden de impact van stikstofemissies beperken.

Het worden nog verhitte discussies in de Vlaamse Regering om tot een definitieve oplossing te komen. Daarbij komt onvermijdelijk ook de vraag op tafel welke soort landbouw toekomst heeft in Vlaanderen.

Kris Decleer

Hotspots voor ammoniakdepositie in Vlaanderen in 2019 vallen samen met de regio’s met veel intensieve veeteelt.

De concentraties tonen sinds 2008 nauwelijks verbetering. Bron: https://www.vmm.be/data/verzuring-en-vermesting

Stikstof: sluipmoordenaar van onze natuur De lucht die we inademen, bestaat voor het grootste deel uit stikstofgas en is op zichzelf niet schadelijk voor mens of natuur. Dat ligt anders bij de gasvormige stikstofverbindingen die ontstaan bij reactie met zuurstof of waterstof. Stikstofoxiden (NOx) komen vooral in de lucht terecht door verbranding van fossiele brandstoffen, zoals de uitlaatgassen van het verkeer en de uitstoot van de industrie. Ammoniak (NH3) komt voornamelijk vrij in de landbouw door verdamping uit dierlijke mest. De verspreidingspluim van NH3 is erg lokaal, terwijl die van NOx een veel ruimere regio bestrijkt, met dus een meer ‘verdund’ effect tot gevolg.

De uitstoot van stikstof in Vlaanderen behoort tot de hoogste van de wereld. De stikstofoxiden en ammoniak in de lucht komen uiteindelijk in de bodem terecht.

Na omzetting in nitraat (NO3) of ammonium (NH4), wordt de stikstof er opgenomen door planten. Die stikstofdepositie komt er boven op de stikstof die reeds in het milieu aanwezig is door bemesting en afvalwater dat via grond- en oppervlaktewater verder kan verspreid worden. Ook verdroging leidt tot meer stikstofbeschikbaarheid door afbraak van organisch materiaal en verminderde denitrificatie (omzetting nitraat in onschuldig stikstofgas).

Hoewel stikstof een voedingsstof is voor planten (en voor landbouwteelten in het bijzonder) is te veel stikstof dramatisch voor de natuur. Een kleine groep planten die van stikstof houdt, zoals bepaalde grassen, brandnetels en bramen, worden bevoordeligd en verdringen de van nature aanwezige plantensoorten. Insecten, vogels en andere dieren die afhankelijk

zijn van deze planten verdwijnen daardoor ook. Met uitzondering van natuurtypen van voedselrijke standplaatsen (bv. voedselrijke klei) zijn alle natuurtypen in meer of mindere mate kwetsbaar voor te veel beschikbare stikstof, in het bijzonder alle levensgemeenschappen van voedselarme zand-, lemig zand- of veenbodems en alle watertypes. Open, soortenrijke vegetaties groeien dicht met forse grassen en verruigen. Heides worden monotone pijpestrootjevegetaties. De kruidlaag van onze bossen wordt vervangen door een eentonige dichte laag van bramen. Klimaatverandering zorgt bovendien voor een verlenging van het groeiseizoen, wat de snel groeiende stikstofminnende soorten nog meer bevoordeligt.

Ammoniak uit mest leidt niet enkel tot eutrofiëring, maar ook tot verzuring. Belangrijke mineralen als calcium, kalium en magnesium lossen op en spoelen weg. De balans aan voedingsstoffen en mineralen in de bodem raakt dus ernstig verstoord.

Planten kunnen niet de juiste voedingsstoffen opnemen en kiemplanten sterven af. Schimmels en bacteriën in de bodem verdwijnen en het typische bodemleven en de ervan afhankelijke soorten planten en dieren verdwijnen ook. Op voedselarme zandgronden komen toxische aluminiumverbindingen vrij. Eiken sterven af. Het voortplantingssucces van insecten vermindert. In extreme gevallen zien we dat de eierschalen van vogels te dun zijn en dat kuikens hun pootjes al in het nest breken door gebrek aan kalk voor hun botten.

Te veel stikstof is niet alleen slecht voor de natuur. Door het verdwijnen van soorten komt ook onze voedselproductie in gevaar.

We hebben insecten, zoals bijen en vlinders, hard nodig voor de bestuiving van landbouwgewassen. Bovendien zorgen ammoniak en stikstofoxiden voor luchtvervuiling en een toename van de hoeveelheid fijn stof die we inademen. Hierdoor tasten ze ook de gezondheid van de mens aan.

De Spille 2021-2

7

Beleid tu

Over natuur in de zandige kustzone

Onze kust is al decennia lang een geweldige aantrekkingspool. Mensen willen de zee zien, zo simpel is het. Mensen willen het slagveld zien, proeven en voelen, waar 2 giganten het tegen elkaar opnemen, een onmetelijke watervlakte versus een voor velen onoverwinnelijke landmassa. En als mensen precies op die locatie willen vertoeven, ontstaat in de kortste keren een ongebreidelde ‘dienstverlenende service’. Talloze ongetwijfeld prachtige duingebieden gingen op de schop en werden vervangen door villa’s, saaie appartementsgebouwen of kleurloze vakantieparken. Verschillende families werden er stinkend rijk van.

En de mens bleef op de kust inhakken. Het overgebleven duingebied werd geteisterd door twee vreselijke oorlogen met de constructie van talloze bunkers, die zeker aan de middenkust, een harde en vaak blijvende stempel hebben gedrukt op de kwaliteit, gebruik en vorm van deze gebieden. Ook de zee liet zich geregeld flink gelden, 1953 was een duidelijke waarschuwing dat water, wind en getij niet met zich laat sollen.

Ondertussen is er heel wat veranderd.

Een deel van de duingebieden die niet aan verkaveling ten prooi gevallen zijn, werden via het gewestplan meestal natuurgebied. In 1993 kwamen daar 1100 ha bij door het Duinendecreet, een ongezien prachtige maatregel. Het gebruik van het strand werd deels geregeld door de Provincie en door de Vlaamse Overheid. Naast de duingebieden werden in 2009 ook strandgebieden aangeduid als natuurgebied.

8 De Spille 2021-2

Voor de middenkust gaat het over delen van de Oosteroever, het strand tussen Mariakerke en Raversijde, tussen Raversijde en Middelkerke en tussen Westende en Lombardsijde. Maar de aanduiding als natuurgebied betekent helaas niet dat alles in kannen en kruiken is. Uiteraard en logisch kunnen alle ingrepen die nodig zijn voor de kustverdediging ook in deze

“De eenzijdige bulldozeroplossing moet een uitzondering zijn.” gebieden uitgevoerd worden. Maar dat is het zowat. Toch worden deze gebieden, net zoals de ‘toeristische’ stranden, vaak machinaal gereinigd en geëgaliseerd, wat uiteraard volstrekt uit den boze is. Vaak wordt gesteld dat dit nodig is om de dijk/ tramweg van zand vrij te houden. En hier-

voor heeft men dus maar één oplossing: kraan en bulldozer, met als gevolg dat alle natuurstranden met embryonale duinvorming stelselmatig vernietigd worden.

Dit moet stoppen. De eenzijdige bulldozeroplossing moet een uitzondering zijn.

Tussen Mariakerke en Raversijde werd ondertussen een mooi testproject opgestart van helmaanplant, duin voor dijk.

En op de Oosteroever loopt een kleinschalig helmaanplant-testproject met permanente metingen. Kustverdediging en natuurontwikkeling, een win-win. De geesten rijpen.

Paul Lingier

Von Humboldt in het Brugse Ommeland

Alexander von Humboldt

Georg Forster

In de vorige De Spille (K. Decleer, 2021, nr. 2) lazen we het boeiende relaas van het bezoek van de Schotse Horticultural Society aan het Kanaal Gent-Brugge. Uit dat relaas mocht de uitstekende waterkwaliteit blijken, met een soortenpallet om van te watertanden. Dit herinnerde mij aan een ander hoog bezoek dat het Kanaal ooit te beurt is gevallen. Niemand minder dan Alexander von Humboldt, immers, heeft de kanaalbermen ooit aanschouwd. Von Humboldt is zowat de grondlegger van de ecologie, en van daaruit ook van de natuurbescherming.

Het begint bij Georg Dit weinig bekende feit zit verstopt in de reisnotulen van een andere natuurvorser, Johann Georg Adam Forster genaamd. Forster was geboren in Pools-Pruisen (°1754), en bleek uitzonderlijk getalenteerd. Hij werd als 17-jarige opgenomen in het reisgezelschap van de Brit James Cook, op diens tweede reis rond de wereld. Forster was er in dienst als biologisch tekenaar. Die rol typeert de nauwgezette blik en kritische geest van Forster, die ook tot uiting kwam in zijn werk als academicus, journalist, verlichtingsdenker en revolutionair. Zijn indrukwekkende palmares ten spijt overleed Forster op amper 39-jarige leeftijd.

Door de Lage Landen In zijn onophoudelijke drang om te reizen en te beschrijven, ondernam Forster in 1790 een reis door de Lage Landen. Het resultaat werd in boekvorm opgetekend. Forster was 35 jaar en op dat moment vooral begeesterd door politieke en sociale thema’s. Het aandeel natuurhistorische observaties in dit werk is dan ook beperkt. Toch zitten er enkele interessante passages in.

Om er eentje mee te geven: “We reisden over land [van Oostende] naar Brugge. [...]

Tussen Gistel en Jabbeke wisselen grote gebieden met heide en eiken- en beukenbossen elkaar af naast enkele sparren en een

ruime voorraad [brem], meer in de buurt van Brugge wordt het eikenbos dichter.”

In goed gezelschap Forster begeleidt tijdens die reis een toen 20-jarige jongeling, Alexander von Humboldt. Beide mannen hadden elkaar eerder ontmoet, waarbij Alexander met grote bewondering naar Forster moet hebben geluisterd. Want hoewel dit voor hem zijn eerste grote reis was, was von Humboldt één en al Wanderlust en Fernweh. Met name bij de aanblik van Londen, waar de toenmalige wereld op de Theems bijeen lag “als een Zwarte Woud van bootmasten”, was er voor von Humboldt geen houden meer aan. Hij moest en zou de wereld verder verkennen en beschrijven.

En verkennen deed hij. Von Humboldt doorkruiste met name Zuid-Amerika, zoals dat nooit eerder was gebeurd. Hij doorkruiste regenwouden en pampa’s, en beklom wat toen bekend was als de hoogste berg ter wereld. Hij schreef in monumentale werken alle beschikbare kennis neer (over het werk met de veelzeggende naam Cosmos deed hij 25 jaar) en voegde er tal van eigen inzichten aan toe. Hij introduceerde nieuwe velden, zoals de vegetatiekunde en de biogeografie.

Hij was daarbij ook de eerste om wetenschappelijk te beschrijven hoe maatschappelijke expansie het milieu degradeert. Dat

kaartte hij meteen ook aan bij de wereldleiders van toen, zoals de toenmalige president van de Verenigde Staten. Von Humboldt inspireerde zo velen na hem. Onder andere Charles Darwin was een bewonderaar. Met het huwelijk tussen de ecologie (von Humboldt) en de evolutie (Darwin) was de moderne biologie geboren.

De Barge Forster en von Humboldt reisden van Brugge naar Gent met de barge en hebben duidelijk van hun trip op het Kanaal genoten. “Hier vergaten we de ongemakken van de reis tot dusverre, want Cleopatra heeft op de Cydnus niet comfortabeler gevaren [...] De vaart is zeer breed en goed onderhouden. [...] Vijf paarden trokken ons door de stille wateren van deze vaart zonder dat we ook maar de geringste beweging bespeurden. [...]”.

Het is een aangename gedachte dat, waar zich nu wielrenners en bromfietsen langs het water haasten, ooit grote inzichten werden gedeeld. Keuvelend, maar opmerkzaam, omgeven door slechts het geluid van waterlelie en plomp, die ‘op bevallige wijze’ boven en onder het water krulden en doken.

Bram D’hondt zedelgem@hotmail.com

De Spille 2021-2

9

Geringde broedvogels in de Uitkerkse Polder

Grutto - Geert De Clercq

Bij het begin van de lente is er heel wat te beleven in de Uitkerkse polder. De laatste overwinterende ganzen en smienten hebben voldoende tijd gehad om hun vetreserves op te bouwen, zien het voor bekeken en vertrekken richting het noorden naar hun broedgebieden. Intussen zien we heel wat vogels opduiken, die de winter doorgebracht hebben in warmere zuiderse gebieden.

Het horen van de typische roep “guddeGrut-too, gudde-Grut-too” van de eerste grutto’s, de trots van onze weidevogels in de polder, is voor mij de echte voorbode van de lente. De grutto keert als één van de eerste soorten die in Afrika (Senegal, Mali ...) overwinteren terug naar de broedgebieden, bestaande uit vochtige graslanden in de lage landen (Vlaanderen, Nederland ...).

Door de klimaatopwarming stellen we echter vast dat heel wat grutto’s de laatste jaren kiezen om te overwinteren in Portugal en Spanje. Tijdens hun overwintering schakelen ze vooral over naar plantaardig voedsel, waarbij rijst, die ze vinden in de vele drassige rijstvelden, het hoofdmenu uitmaakt. In de loop van maart kunnen grote groepen doortrekkende grutto’s gespot worden tijdens hun korte foerageerstops in de drassige en ondergelopen graslanden. Vanaf dan zijn ze met hun lange bek, die op het uiteinde voorzien is van zeer gevoelige tastorgaantjes, in de zachte bodem op zoek naar regenwormen en insectenlarven, vooral emelten, de larven van de langpootmuggen.

Soms zie je tot je verwondering vogels (bijvoorbeeld steltlopers, reigerachtigen …) voorzien met ringen in allerlei kleuren of ringen met een goed afleesbare code (letter, cijfers ...). Dit heeft geen decoratieve reden en is niet bedoeld om de vogels lastig te vallen, het is in dienst van de wetenschap. Het

10 De Spille 2021-2

is de bedoeling om de gedragingen van deze vogels te kunnen opvolgen. Welke trekroute volgen ze, waar overwinteren deze vogels en waar zijn ze te vinden in het broedseizoen?

De laatste jaren wordt gekozen voor het aanbrengen van weliswaar dure zendertjes, maar met uiteraard de luxe dat men deze individuen permanent kan volgen. Voor de vogels voorzien van kleurringen of goed afleesbare codes wordt er beroep gedaan op ieder van ons, de vogelspotters. Het is belangrijk dat iedereen zoveel mogelijk gegevens online ingeeft of doorstuurt naar de verantwoordelijke van de ringprojecten. We kunnen het burgerwetenschap noemen.

se polder. Hij was op weg naar zijn vast broedgebied in Duitsland, waar hij in 2019 trouwens geringd werd en ook dit jaar opnieuw aan het broeden is. Mooi is dat we al twee jaar na elkaar een broedende grutto met kleurringen code WNR/WY(A) (zie foto rechts) verwelkomen op dezelfde locatie aan de gruttokijkhut. Het mannetje werd in februari 2019 geringd in zijn overwinteringsgebied in de rijstvelden van Extramadura, Spanje. Boven hun broedplaats voeren grutto’s acrobatische baltsvluchten uit, waarbij ze met gespreide staart hoog in de lucht achter elkaar aan vliegen en herhaaldelijk hun karakteristieke roep laten horen.

“We kunnen het burger-

Het gaat echter niet goed met de grutto. De voornaamste oorzaak van de achteruitgang van deze typische weidevogel, waarvan de grootste populatie in Nederland broedt, is de intensieve landbouw. Kruidenrijke vochtige graslanden zijn meer en meer vervangen door vlakke, sterk gedraineerde weiden, waar snelgroeiend eiwitrijk gras het voedsel uitmaakt voor de koeien. Deze graslanden bevatten veel te weinig insecten voor de jongen en hebben een te laag waterpeil, waardoor de volwassen vogels in de uitgeharde bodem moeilijk voedsel vinden. Bovendien wordt het gras vroeg in het jaar met grote zware machines gemaaid, net wanneer de kleine kuikens er rond lopen, zich van geen kwaad bewust. Zelfs in

wetenschap noemen.”

Heel wat info over hoe je het kan doen en bij wie je terecht kan, is te vinden op de website www.cr-birding.org.

Het is leuk als er onder de broedvogels gemerkte vogels aanwezig zijn. Het opvragen van de life history van deze vogels kan soms leuke info opleveren. Zo leren we dat bepaalde vogels zeer plaatstrouw kunnen zijn aan hun broedgebied. Vorig jaar hield een gezenderde grutto met kleurringen, afkomstig van zijn overwinteringsgebied in Portugal, een korte pitstop in de Uitkerk-

Gezenderde grutto - Geert De Clercq

Geringde grutto- Rudi Baetslé

Foeragerende grutto - Geert De Clercq

de Uitkerkse Polder, waar de oppervlakte beheerde kruidenrijke graslanden uitgebreid is tot meer dan 600 ha, gaat de grutto sterk achteruit. Door de klimaatopwarming hebben we meer en meer te maken met droge voorjaren. Cruciaal in het beheer is bijgevolg het hoger brengen van het waterpeil tijdens het broedseizoen. Dat er meer en meer mislukte broedpogingen zijn, zorgt ook voor een internationaal probleem. De vogels vertrekken daardoor veel vroeger naar de overwinteringsgebieden in Afrika.

Dat brengt de Afrikaanse boeren in serieuze problemen, want zo komt hun broodwinning op het spel te staan. Kwamen de grutto’s vroeger pas in augustus terug, dan arriveren ze nu al in juli, net op het moment dat de boeren hun rijst ingezaaid hebben, en net die zaairijst verdwijnt steeds vaker in de gruttomagen.

Een andere vogel, de kluut, die ook zijn naam te danken heeft aan zijn roep, is een belangrijke broedvogel in de Uitkerkse polder. Kluten zijn een pionierssoort en broeden meestal in kolonies langs slik- en waterrijke zones in een vegetatiearme omgeving.

Door het ringwerk weten we dat er regelmatig kluten zijn die de weg terugvinden naar hun vertrouwde stekje in ons natuurgebied. Een kluut als jong geringd in 2006 op het eiland Île d’Oléron in de Franse regio Charente Maritime was als broedvogel al te spotten in 2009, in 2017 aan de kleiputten van Wenduine, in 2020 aan de Neptunuslaan en dit jaar mogen we onze habitué terug verwelkomen op nagenoeg dezelfde locatie. Een andere kluut, als pulli geringd in 2018 op het eiland Île de Ré, eveneens in de Charente Maritime, werd zowel vorig

Grote zilverreiger - Geert De Clercq

Geringde kluut - Geert De Clercq

jaar als dit jaar in april gespot aan de Neptunuslaan.

Onder de grote zilverreigers zijn er ook ringprojecten. Zo hadden we de laatste twee winters een gekleurringd exemplaar, geringd als jonge vogel op nest in 2019 in Besné (omgeving Saint-Nazaire), die heel de periode als overwinteraar te spotten was in de Uitkerkse polder. Een andere overwinteraar was een vogel met een wit-

“Dat er meer en meer mislukte broedpogingen zijn, zorgt ook voor een internationaal probleem.” te ring met code P787. Dit is een vogel die deel uitmaakt van een ringproject in Litouwen, waar hij als jonge vogel in het nest geringd werd en 1600 km verder, in onze polder, kwam overwinteren. Dit leert ons dat onder de overwinterende grote zilverreigers zowel vogels vanuit het noorden, maar ook vanuit het zuiden hier komen overwinteren. Eind april had ik nog een andere Litouwse vogel in De Blankaart met witte ring waarop code P 296 te zien was.

Uitkijken naar gemerkte vogels loont altijd de moeite. De life history van geringde vogels kan ons interessante informatie opleveren en het is altijd leuk om te zien dat heel wat vogels plaatstrouw zijn aan hun overwinteringsgebied of broedgebied.

Geert De Clercq

De Spille 2021-2

11

Natuurpunt betrokken bij heropbouw nationaal park in Senegal

Visarend - Dirk Vanhoecke

Vzw Tougoupeul (Oostende) had al verschillende projecten in Noord-Senegal, vooraleer ze betrokken werd bij de heropbouw van het Nationaal Park ‘Langue de Barbarie’ (PNLB) ten zuiden van de oude hoofdstad Saint-Louis. In het dorp Tougoupeul (waarnaar de vzw werd genoemd) werd vanaf 2007 een basisschool gebouwd, waar er vandaag een 100-tal leerlingen ingeschreven zijn.

In 2011 zijn we gestart met de bouw van een veldhospitaal in Mouït, een dorp van een 5000-tal mensen. Dit veldhospitaal ligt aan de ingang van het Nationaal Park Langue de Barbarie. Vandaag valt dit veldhospitaal onder de ‘nationale parken’ (niet meer onder het ministerie van volksgezondheid), waardoor de overheid de lonen van het verplegend personeel en de medicatie op zich neemt. Dit was voorheen niet het geval.

We werken ook samen met de lokale scouts van Noord-Senegal. We bouwden voor hen een lokaal in 2014. De scouts organiseren nu elke zomer sinds 2015 een

12 De Spille 2021-2

kamp in het PNLB, ze helpen er mee met de aanplant van boompjes (mangrove en filao), maken nestbescherming voor de zeeschildpadden op het strand en de helpen met de opkuis van de oever van de rivier ‘de Senegal’.

Langue de Barbarie Het nationaal park ‘Langue de Barbarie’ ligt ten zuiden van Saint-Louis en omhelst het gebied van de monding van de rivier de Senegal. Tot in 2003 liep de monding van de rivier evenwijdig met de oceaan over een 30-tal kilometer. Tussen de oceaan en de rivier lag een landtong van maximaal 400 meter breed. Op deze land-

Rosse waaierstaart - Dirk Vanhoecke

Bonte ijsvogel - Dirk Vanhoecke

tong of Langue komen heel wat visarenden uit Noord-Europa overwinteren. Het park is ook belangrijk voor heel wat andere vogelsoorten, zoals sterns, steltlopers, lepelaars, grijskopmeeuwen, dunbekmeeuwen en pelikanen, en ook voor 4 soorten zeeschildpadden en Nijlvaranen.

In 2003 werd echter een bres geslagen in de Langue, net ten zuiden van Saint-Louis en ten noorden van het nationaal park. De bres was oorspronkelijk 4 meter breed en bedoeld om het oude deel van de stad Saint-Louis (voormalige hoofdstad van de Franse kolonie Senegal), dat op een eiland in de rivier ligt, te beschermen, en tevens om een kortere weg te creëren voor de vissers naar de oceaan.

Vandaag is de bres ongeveer 9 kilometer breed. Toen de bres werd gerealiseerd, had men helemaal geen rekening gehouden met de kracht van het oceaanwater. Zo ontstond er een nieuw systeem van stromingen. De originele monding van de rivier is vandaag helemaal verzand en de Langue valt steeds meer ten prooi aan de oceaan, in zuidelijke richting. Vanuit het noorden groeit de Langue dan wel weer opnieuw aan, maar niet met dezelfde snelheid. Dit betekent dat de achterliggende dorpen steeds meer gevaar lopen voor overstromingen. De klimaatopwarming (hogere zeewaterstanden en meer

Koningsstern - Dirk Vanhoecke

stormen) versterkt dit risico. Lokale vissers zijn met hun kleine bootjes (pirogues) niet opgewassen tegen de krachtige golven van de oceaan.

Visserij In de rivier is ook het visbestand gewijzigd.

Het brakke water is vandaag meer zout (meer oceaanwater). Heel wat Afrikaanse overheden, ook de Senegalese overheid, hadden hun visrechten voor een periode van een aantal jaar “verkocht” aan China,

“In 2003 werd echter een bres gaslagen in de Langue.” tot groot misnoegen van lokale vissers.

De visserij zorgt in deze regio voor het belangrijkste inkomen. Maar vanaf 2012 ging het visbestand sterk achteruit. Deze West-Afrikaanse kusten behoren tot de beste visgronden ter wereld, maar sedert 2012 had de visserij het er bijzonder moeilijk. Vandaag wordt het gebied niet meer door Chinese vissers leeggevist, laat ons hopen dat dit zo blijft.

Monitoring Het ecosysteem van het nationaal park ‘Langue de Barbarie’ verandert vandaag

heel snel. De beheerplannen zijn niet meer afgestemd op de huidige situatie.

Vzw Tougoupeul kreeg een contract van de Senegalese overheid om de beheerplannen van het Nationaal Park ‘Langue de Barbarie’ te herwerken. Maar een plan zonder accurate gegevens is geen plan, dus zijn we in 2015 gestart met het monitoringswerk.

We stuurden 2 Spaanse biologen naar de Langue om er de lokale parkwachters bij te staan bij het monitoren: hoe, waar en wanneer moeten vogels worden geteld, hoe kunnen de zeeschildpadden best geteld worden, enz. De telgegevens werden gedigitaliseerd, en vooral, we leerden de lokale medewerkers van het park hoe deze data in te voeren, en daarna te analyseren.

Eénmaal de data waren ingevoerd en geanalyseerd, werden doelsoorten voor het gebied gedefinieerd (planten en dieren).

Onder andere visarend en de 4 soorten zeeschildpad haalden logischerwijs de shortlist van doelsoorten. Samen met de universiteit ‘Gaston Berger’ van Saint-Louis werden ook de vissoorten gemonitord, tijdens de verschillende seizoenen, over 2 jaar. In functie van deze doelsoorten werden actieplannen opgesteld en kan het nationaal park een nieuwe toekomst tegemoet. De lokale bevolking wordt uiteraard

De Spille 2021-2

13

betrokken bij dit project, want zonder hen is er geen draagvlak om dit project uit te werken.

Toekomst In het beheerplan zijn er heel wat actieplannen opgenomen. Zo moet het broedvogeleiland (voor reuzenstern, koningsstern, grijskopmeeuw en vooral dunsnavelmeeuw) beter worden beschermd tegen overstromingen en krijgen kokkelvissers een nieuwe (verdere, maar ook betere) locatie. De bevolking (vooral de vissers en kokkelvissers) wordt regelmatig gesensibiliseerd, al blijft dit een

14 De Spille 2021-2

werk van lange adem. Mangrove en Filao worden jaarlijks aangeplant. De lokale scouts en ook heel wat jongeren uit de aanliggende dorpen, helpen bij deze aanplantingen.

tal als in aantal soorten. Enkele afdelingen van Natuurpunt steunen dit project regelmatig. Deze middelen worden vooral gebruikt om mangrove en filao aan te kopen en om de scoutskampen te financieren.

Vissers stellen vast dat er de laatste jaren opnieuw heel wat vis aanwezig is in de Langue en de aanwezigheid van (meer) mangrove is daar niet vreemd aan: mangrove biedt met haar wortelstelsel een beschutting en is zo een kraamkliniek voor vissen. Ook de werkgroep van de lokale universiteit constateerde een sterke toename van vis in de Langue, zowel in aan-

Meer informatie over alle projecten van vzw Tougoupeul en hoe ze te steunen, vind je op www.tougoupeul.be.

Dirk Vanhoecke

tu

Vogelwerkgroep Mergus

IFO’s: maart, april en mei 2021

Groenpoortruiter - Filip De Ruwe

In de eerste week van maart was het weer uitstekend. Niet minder dan 247 vogelaars waren op stap in ons Mergusgebied en die voerden samen bijna 4600 waarnemingen in. Op 6 maart werden er aan ’t Pompje niet minder dan 289 grutto’s geteld! De eerste twee purperreigers werden gezien in Zeebrugge. Vier lepelaars smulden hun buikje vol aan de Schorreweiden. De zomertaling was onderweg, net als een baardman, maar deze laatste is wel een standvogel. Vele kemphanen namen een rust- en eetpauze vooraleer noordwaarts verder te vliegen. Een eerste groenpootruiter was te zien in de Uitkerkse Weiden.

Er was heel wat beweging in het luchtruim, onder andere door enkele overvliegende kraanvogels en ook een verrassende rouwkwikstaart. Helemaal in de zin van de lente was de aanwezigheid van de eerste blauwborst op 3 maart in Sint-Michiels. Andere

se strandloper, geelpootmeeuw, kerkuil, bosuil, velduil, kleine bonte specht, middelste bonte specht, zwarte specht, boomleeuwerik, Cetti’s zanger, blauwborst, boompieper, waterpieper, kruisbek, goudvink en grauwe gors.

“Helemaal in de zin van de

De week daarop was een week met veel regen en wind, met weinig zonneschijn maar met toch een paar nieuwe soorten.

Voor het eerst dit jaar werden 3 ijseenden gezien aan de kust in Wenduine. Een mannetje topper was ook van de partij net als de mooie middelste zaagbek. Langs de kust werd een Jan-van-gent gezien. Twee soorten meeuwen, de pontische meeuw en de geelpootmeeuw, lieten zich opnieuw bewonderen. De kuifleeuwerik en de boomleeuwerik deden ons verlangen naar het gezang en er waren ook de capriolen van de gekende veldleeuwerik. Die

lente was de aanwezigheid van de eerste blauwborst.” zeldzame vogels in die week waren kwartel, roodhalsgans, wilde zwaan, middelste zaagbek, parelduiker, roodkeelduiker, roodhalsfuut, geoorde fuut, roerdomp, koereiger, grote zilverreiger, zeearend, rode wouw, bruine kiekendief, blauwe kiekendief, havik, smelleken, slechtvalk, waterral, bokje, IJslandse grutto, paar-

De Spille 2021-2

15

IJseend - Johan en Karin

week zagen we ook regelmatig de rouwkwikstaart en zowel aan Het Zwin als aan de Fonteintjes werd er een goudvink gemeld. Er werden 164 soorten genoteerd.

Midden maart werden er heel wat nieuwe waarnemingen en soorten ingevoerd met als uitschieter een zeer zeldzame tortel nl. de “Oosterse tortel, ondersoort Meenatortel”. Dit is een heel forse zomertortel, met een diep donker roze bruine buik met opvallende donkere centra van de dekveren. Wel honderden vogelaars zijn gaan kijken. Het was ook een week met veel voorjaarstrekkers, zoals grote groepen kemphanen, grutto’s, kieviten, spreeuwen e.a. Ook dwerggans, kleine zwaan, zomertaling, regenwulp, rietzanger, grote stern, parelduiker, roodkeelduiker, zeekoet, blauwborst, frater en nog andere soorten werden genoteerd, zodat we die week bij 182 soorten uitkwamen.

Naar het eind van maart toe konden we vaststellen dat de testosteron bij onze vrienden de vogels gevoelig toenam. Sommige begonnen al te paren, andere startten met de bouw van een nest of waren reeds aan het broeden. ‘s Morgens kon men genieten van hun zang, iets wat ons in deze coronatijd toch enigszins opfleurde. De eerste boerenzwaluwen en enkele oeverzwaluwen werden gespot. Grote lijster en zanglijster zongen hun keel schor. Tjiftjaf en fitis genoten al eveneens van de vroege morgenstond. De gele kwikstaart en de vele tapuiten pronkten met hun mooie kleuren.

Na een zomerse periode kregen we de laatste dagen van maart opnieuw de winter op bezoek, maar toch werden er

16 De Spille 2021-2

verscheidene nieuwe soorten genoteerd.

Een steppekiekendief vloog over de Hoge Noen. Dit was heel uitzonderlijk, want sinds begin april 2020 werd er geen enkele “steppekiek” meer gezien in onze regio. Een steltkluut bracht een vluchtig bezoek aan Weiden ’t Pompje. Een eerste visarend vloog over het Zwin, net als een rode wouw. Sinds eind maart werd de purperreiger regelmatig gezien. Ook een beflijster werd genoteerd. Bij de kleinere vogels noteerden we als nieuwkomers de gekraagde roodstaart, de sprinkhaanzanger, de huiszwaluw, de Europese kanarie en een appelvink.

De sterren van de eerste week van april waren de twee rosse franjepoten op de “Kleyne Vlakte” van Het Zwin in Knokke.

Een kuifduiker in zomerkleed en 14 geoorde futen aan Roksem Put trokken de aandacht. Een zwarte wouw vloog over de Wilgenbroeken in Oostkamp. Nieuw voor deze periode en hoopgevend voor een

“hoopgevend voor een mooie lente was het geluid van de eerste koekoek en de eerste nachtegaal.” mooie lente was het geluid van de eerste koekoek en de eerste nachtegaal. Enkele strandplevieren en heel wat kleine plevieren waren eveneens op het appèl. Een Engelse kwikstaart bracht heel wat leven in de brouwerij. Een mooie bonte vliegenvanger vervolledigde de lijst van de hier opsomde nieuwe soorten voor 2021.

Midden april kwam de voorjaarstrek goed op gang en dit bracht dus andere soorten naar of over onze streken. Een hop werd in de vlucht gezien en gefotografeerd. De kwak liet zich horen en zien in Knokke aan de kleiputten van de “Nieuwe Vrede”. De heel zeldzame porseleinhoen en de beter bekende brilduiker lieten zich ook bewonderen. De zwarte ruiter was veelal in de Achterhaven van Zeebrugge of ook in het Zwin te zien, sommige waren al in zomerkleed. ‘s Morgens en ook tijdens de avonduren konden we genieten van de leuke melodietjes van rietzanger, kleine karekiet, fluiter, vink, merel, graspieper en vele andere. Een uiterst zeldzame alpengierzwaluw werd gezien in Brugge (Sint-Michiels) en in De Haan. Aan de Fonteintjes telde men op 25 april 314 gewone gierzwaluwen. Draaihals en morinelplevier waren eveneens van de partij. Er werden veel sternen gemeld: lachstern, reuzenstern, dwergstern, grote stern, Noordse stern en zwarte stern kon men vooral zien langs de kustlijn. Opmerkelijk was de melding van een groep van 21 kraanvogels die op zondag 25 april in de late namiddag over het AZ Sint-Jan vlogen om dan via de Brugse haven NNO uit het beeld te verdwijnen De laatste week van april was een leuke week met heel veel waarnemingen. Op 28 april telde men zelfs 177 soorten! Een citroenkwikstaart werd gezien op de Velduilweiden van Uitkerke. Dit is een zeer zeldzame vogel die overwintert in Z. en ZO Azië.

Er waren ook nog andere kwikstaarten, zoals de Noordse kwikstaart, de Engelse en de rouwkwikstaart. In het Zwin werd een grauwe klauwier gespot, een heel zeldzame soort voor dit gebied. Een zeearend en een heel vroege wespendief vlogen daar over.

Kleine bonte specht - Antoine Cornelis

Begin mei telde men op de Zwinvlakte 180 visdieven. Een witwangstern werd gemeld tussen Wenduine en Blankenberge. Er werden nog tal van andere soorten gezien, zoals de hop die 2 dagen na elkaar gemeld werd in het centrum van Zeebrugge. Er liepen ook meldingen binnen van andere zeldzame soorten: zwarte ooievaar, wespendief, rode wouw, zwarte wouw, grijze wouw, steppekiekendief, morinelplevier, reuzenstern, zomertortel, draaihals, bijeneter, wielewaal, grote karekiet, fluiter, Orpheusspotvogel en roodkeelpieper.

Op zaterdag 8 mei 2021 was het Birdathon.

Het doel was om op één dag zoveel mogelijk vogels te vinden in het werkingsgebied van elke West-Vlaamse vogelwerkgroep.

Begin mei was het ideale moment om dit te organiseren. Op het einde van de dag stond onze vogelwerkgroep Mergus op de eerste plaats met 171 soorten, 2de was Natuurpunt Westhoek met 160 soorten

en 3de de vogelwerkgroep Westland met 150.

De dag nadien beleefden we dan een schitterende trekteldag aan de Fonteintjes. Een ongelooflijke stroom aan vogels trok voorbij met onder andere een dagrecord van rode wouw met 5 exemplaren, een 2de plaats van purperreigers met 26 ex. en een 3de plaats voor bruine kiekendief met 82 ex. Verder nog 3 zwarte wouw, 9 zomertortel, 5 wielewaal, 2 velduil, 1 bijeneter en 1 morinelplevier. In die drukke week waren er in ons gebied 293 vogelaars op stap om vogels te tellen. Er werden 9668 waarnemingen en 229 soorten ingevoerd.

De meest opvallende waarneming midden mei was de melding van een zeldzame Balkanbaardgrasmus die gezien en gehoord werd aan de Sashul in Heist. De grote karekiet is ook een zanger die men zelden ziet maar wel af en toe hoort. Hij broedt bij voorkeur in dichte uitgestrekte rietvelden.

De grasmus en braamsluiper zijn beter bekend en vrolijken allerlei gebieden op.

Ook Orpheusspotvogel en spotvogel waren van de partij, net als de graszanger die zeldzamer is dan de twee vorige soorten.

We sluiten deze IFO’s af met twee roofvogels die opvielen door hun aanwezigheid nl. een visarend in Zeebrugge, overvliegend noordoost aan de Fonteintjes, en een Wespendief zowel boven de Zwinvlakte als aan de Fonteintjes.

Gebaseerd op de wekelijkse “Blikvangers” van Machteld Kaesemans, te vinden op www.mergus.be en samengeraapt door Marc Nollet

Welkom in onze coöperatieve biowinkel

Open op di 15u-18u, vr 14u-19u & za 9u-13u Lokaal: voor

Ecologische

Eerlijke prijzen

Participatief

Ontmoeting van

en door mensen

en biologische

voor boeren en

project: klant is

buren, bioboeren

uit de buurt

producten

klanten

mede-eigenaar

en bewoners

Bezoek onze winkel in de Reigerlostraat 10 | 8730 Beernem, op domein PC St-Amandus

www.biobes.be BES Beernem De Spille 2021-2

17

Corona-archeologie

Jan Swimberghe

Rond 1878 begon de Brit A. J. Evans een site op Kreta op te graven, hij vermoedde namelijk dat op deze plaats ooit het paleis van koning Minos had gestaan. Het paleis werd opgetrokken in 4000 B.C. en werd in de antieke literatuur bekend door het legendarische labyrint waar de monsterlijke stier Minotaurus opgesloten zat.

Na enkele intense jaren van graafwerken werden prachtige mozaïeken, fresco’s en tal van artefacten blootgelegd. Vlug kreeg men een impressie van het enorme paleis dat hier ooit stond en van zijn bevolking.

Een onopgelost raadsel bleken de duizenden platte kleine drinkschalen in klei die overal over het terrein verspreid lagen, net als ontelbare oesterschelpen en afgekloven botten. Na lang speurwerk en gissen kwam men tot de conclusie dat het in deze Minoïsche cultuur de gewoonte was dat de bevolking na het verorberen van de maaltijd hun restanten gewoon weggooiden.

In 2406 ploegde landbouwer Joris Vander Mergussche per toeval in de IJzervlakte nabij Fintele een verroest tonvormig voorwerp met een restant van een buis naar boven. De archeologen stonden hier voor een raadsel: welk voorwerp zag hier het daglicht? Aan de onderzijde kon men na lang speurwerk het getal 2018 ontcijferen.

Na lang zoeken in de archieven vond men de oplossing van dit raadsel: het bleek een afvalbak uit deze periode te zijn. Plots leek alles in een stroomversnelling te gaan. Archeologen uit het ganse land doken in de archieven en beeldbanken, en alle kaartmateriaal uit deze periode werd grondig uitgevlooid. Oude teksten rapporteerden dat er in 2020 een tsunami had plaatsgevonden die deze streek in enkele uren tijd herschapen had tot één grote binnenzee.

Ongetwijfeld waren hierbij duizenden slachtoffers gevallen. Na het terugtrekken

18 De Spille 2021-2

van het water werd deze vlakte bedekt met een dikke laag sediment variërend van één tot drie meter. Ook las men in deze archieven dat in deze periode een dodelijk virus zich razendsnel had verspreid over de ganse wereld, een ware pandemie.

Na verdere vondsten stroomden archeologen uit alle hoeken van de wereld toe om proefsleuven te delven. Na korte tijd kreeg men een nauwkeurig zicht op het toenmalige landschap. Tussen Diksmuide en Nieuwpoort vond men het tracé van de IJzer terug, tal van restanten van bruggen, dorpjes en andere nederzettingen. Duizenden voorwerpen werden opgegraven, en ook honderden menselijke en dierlijke restanten. Alles werd zorgvuldig gesorteerd, opgemeten en gefotografeerd. In talrijke musea en universiteiten probeerde men een beeld te krijgen van de maatschappij rond 2020.

Verspreid op het pad langs de IJzer vond men honderden metalen voorwerpen die bestonden uit twee wielen verbonden met een ijzeren of carbon frame. Men onderscheidde twee soorten : de eerste waren uitgerust met een metalen bakje, dat op een batterij deed denken en de andere hadden een stuur met koehoorns. Na lang gissen en speuren kwam men tot de conclusie dat de eerste soort “elektrische fietsen” en de tweede “koersfietsen” waren.

Blijkbaar moest in deze pandemieperiode dit fietspad langs de IJzer een zeer recre-

atieve route zijn geweest. Bij het onderzoek van de stoffelijke overschotten kwamen de forensische artsen eveneens tot merkwaardige vaststellingen. Vijfendertig procent bleken hondenkadavers te zijn, bij vijftien procent was geen spoor van een leiband te vinden.

In onderling overleg werd beslist om tweehonderd meter kanaaldijk meticuleus op te graven. Het gros van de vondsten bleken ca. honderdvijftig ronde blikken te zijn met een inhoud variërend van 25 tot 33cl.

Sommigen hadden nog fragmenten van een opdruk zoals Jupiler, Corona, Coca-Cola en Red Bull. Nader onderzoek bracht aan het licht dat deze laatste een energiedrankje was: dit kon dus geliëerd worden aan de “koersfietsen”. Over een lengte van ongeveer tien meter was blijkbaar aan de wateroever een verdiepte zone ingericht als rust- of hengelplaats. Men vond in de bodem ook restanten van een zitbank en twee verroeste, overvolle afvalbakken.

Rond de afvalbakken lagen tientallen blikken en enkele glazen flessen met een Wodka-opdruk. Blijkbaar hadden hier indertijd Polen op karper gehengeld.

De volle, verroeste vuilnisemmers werkten als een magneet op de archeologen. Na weken grondig labo-onderzoek gaf de tot brij geworden inhoud langzaam haar geheimen prijs. Deze overtrof alle verwachtingen. Men vond er luiers, lege zakken chips, blikken, plastiek zakjes met een brui-

ne substantie, die bij microscopisch onderzoek hondendrollen bleken te zijn. De functie van tientallen rechthoekige stoffen lapjes met aan de uiteinden vier rafelige draadjes bleef een mysterie.

Toevallig was er ook een Italiaanse groep archeologen aan het werk. Bij een werkvergadering liet Dr. Astra Modena haar oog vallen op deze lapjes en bijna onmiddellijk legde ze de juiste link met de pestmaskers uit het Venetië van de veertiende eeuw.

Inderdaad, men had dit volledig over het hoofd gezien: uit teksten bleek dat in de periode van deze pandemie het dragen van een mondmasker overal werd verplicht .

In 2420, precies veertien jaar na de eerste “spadesteek” en vierhonderd jaar na de tsunami kwam men tot de eerste conclusies: • In 2020 werd deze streek overspoeld door een tsunami en werd de bevolking getroffen door een wereldwijde pandemie ten gevolge van het Covidvirus .

• Door het sluiten van bepaalde economieën ontstond er een rush van de bevolking naar de natuur, die bijna werd overgeconsumeerd.

• Bijna één op de drie personen was hondenliefhebber. Vele honden waren niet aangelijnd en liepen bijgevolg los in de natuur.

• Er was blijkbaar een stormloop op de fietsenhandelaars: elektrische fietsen en koersfietsen bleken schaars goed.

• De bevolking dronk voornamelijk uit blikken en vond chips een delicatesse.

• Het dragen van een mondmasker was verplicht.

• De huisvesting was veelal ordentelijk en netjes, wat bleek uit de vaststelling dat enorm veel afval in de natuur werd gedumpt.

• Het was een hoog ontwikkelde maatschappij, echter met een dun laagje beschaving.

Jan Swimberghe

DE NATUURVERFWINKEL Je interieur of gevel opfrissen? Bij Tintelijn zetten we in op gezonde verf en duurzame producten. Je vindt alles wat je nodig hebt in onze winkel in Gent of online via de webshop!

Bestel je producten online via www.tintelijn.com Wij leveren bij je thuis!

NOOD AAN ADVIES OF INSPIRATIE? Onze experten zijn van alle markten thuis.

Neem contact op via info@tintelijn.be of 09 219 09 60

www.tintelijn.com

Specialiteit Minibussen 8 + 1 Onbeperkt aantal km

0478/326797

piet.kindt@telenet.be

VAKANTIEWONING 14 personen

in een natuurpark van 12.000 hectare

Viroinval

chantemerle.be

0478 21 03 45

De Spille 2021-2

19

tu

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland

N.FBO gaat terug op stap

Kevin Verhaeren - N.FBO

Wat waren we bij N.FBO blij toen we hoorden van een versoepeling. Vlug consulteerden we de maatregelen en aanbevelingen van Natuurpunt op haar website. We lazen dat vanaf zaterdag 8 mei buiten georganiseerde activiteiten mochten doorgaan met een maximum van 25 personen, exclusief een begeleider.

Ons bestuur besliste de maandelijkse uitstappen opnieuw op te starten. De gewone ledenvergaderingen ter voorbereiding van die excursies konden tot nu toe echter nog niet doorgaan. Het was immers niet mogelijk de “social distance” van anderhalve meter te respecteren in ons te kleine lokaal op de eerste verdieping van het kasteel Beisbroek.

Ondertussen waren we eind mei al samen op stap in het Disveld, een deelgebied van de Gulke Putten. De natuurfoto’s die tijdens die uitstap genomen werden, zullen zeker de volgende editie van De Spille opfleuren. Zij die niet kunnen wachten, kunnen nu al surfen naar onze website www. nfbo.be of sommige foto’s bekijken op de persoonlijke pagina’s van onze leden op Facebook.

Op zondag 27 juni gaan we weer op stap.

We gaan dan fotograferen in de natuureducatieve heemtuin van het kasteelpark

20 De Spille 2021-2

Ryckevelde. We komen samen om 8 uur ’s morgens op de parking van de hoofdingang, Holleweg in Assebroek. De leden krijgen nog een persoonlijke uitnodiging, niet-leden die eens willen kennis maken met ons en onze werking dienen zich aan te melden via de contactpagina op onze website www.nfbo.be. Steeds worden de opgelegde covidmaatregelen sterk gerespecteerd.

Tijdens de zomermaanden juli en augustus zijn er normaal geen uitstappen. Ook nu zijn er dus nog geen excursies gepland.

Maar misschien komen die er wel, want wat is nu wel het normale? We houden jullie in elk geval via de sociale media op de hoogte.

Tot gauw!

Marc Nollet Voorzitter N.FBO

KALENDER Excursies voor het grote publiek

Thema-excursie

Wetenschappelijke excursie

Langere wandeltocht

Werkdag

Film- of dia-avond, lezing

Daguitstap

Fietstocht

Foto-excursie Inschrijven verplicht De Grote Vlindertelling

Schemer- of avondwandeling

Activiteit

van

Vogelwerkgroep

Mergus Algemene Vergadering

ONVERWACHTE WIJZIGINGEN in het programma worden op onze website gemeld. Ga daarom geregeld een kijkje nemen op de acti viteitenpagina van Natuurpunt Brugs Ommeland & Middenkust: www.natuurpuntbrugsommeland.be.

Deelname: Enkele van onze acti viteiten zijn grati s voor Natuurpuntleden, maar betalend voor niet-leden. Vraag dit even aan de gids!

Coronamaatregelen We volgen de actuele coronamaatregelen.

Ins�hri�ven: We vragen geïnteresseerden om in te schrijven via de acti viteitenkalender: www.natuurpunt.be/acti viteiten/zoeken of contact op te nemen met de contactpersoon vermeld bij de acti viteit.

tu

BeHeerDAGen Zaterdag 3 juli: beheerwerkdag in Damme

Zondag 26 september: werkweekend in Park 58

Afspraak aan het bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2, Damme. Er wordt gewerkt van 9 tot 16.30 uur.

Meebrengen: werkhandschoenen, stevig schoeisel of laarzen, lunchpakket.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Afspraak om 10 uur aan het Kwelmpad, Heist.

Meebrengen: werkhandschoenen, lunchpakket voor wie de hele dag komt (voor een natje zorgt Natuurpunt).

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: conservator Chantal Jacobs: 050/61.42.10.

Natuurpunt Damme beheert bijna 300 ha natuurgebied. Het overgrote deel daarvan zijn weiden die weinig onderhoud vragen. De reservaatpercelen die op de Stadswallen van Damme liggen eisen wat meer aandacht op.

Rasters herstellen en wandelpaden maaien, zijn maar enkele van de vele zaken die op geregelde tijdstippen moeten gebeuren.

Zaterdag 10 juli: hooidag in de Leiemeersen Afspraak van 9 tot 18 uur ter plaatse; ingang van het gebied zo’n 500m stroomopwaarts van Moerbruggebrug langs het kanaal Gent-Brugge in Oostkamp (volg het jaagpad richting Beernem).

Meebrengen: laarzen bij vochtig weer, picknick. Natuurpunt Oostkamp verwent je met taart en drank en zorgt voor werkmateriaal.

Info en inschrijven: NP Oostkamp: https://valleivandezuidleie.be.

Lekker gezellig maaisel bijeen harken in een uniek laagveenmoeras? Bijzondere planten en dieren van zeer nabij ontdekken? Andere vrijwilligers met een passie voor natuur ontmoeten? Bijleren over natuurbeheer in de praktijk? Of gewoon de zintuigen verwennen?

Zaterdag 17 juli: hooidag in de Leiemeersen Zie zaterdag 10 juli.

Zaterdag 7 augustus: beheerwerkdag in Damme Zie zaterdag 3 juli.

Zaterdag 4 september: beheerwerkdag in Damme Zie zaterdag 3 juli.

Zondag 5 september: beheerwerkdag in De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, zie Natuurpuntvlag langs Kustlaan Blankenberge (gratis parkeren).

We gaan aan de slag in het Bosfonteintje, tot 16 uur. Alle hulp welkom, ook voor één of een paar uur!

Meebrengen: werkkledij, laarzen, picknick.

Gratis drankje en versnapering na de werkdag.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 11 september: beheerwerkdag in de kleiputten van Wenduine Afspraak om 10 uur aan de picknickplaats in de Uitkerksestraat in Wenduine, t.h.v. de kijkwand aan de kleiputten van Wenduine, tot 17 uur. Alle hulp welkom, ook voor één of een paar uur!

Meebrengen: werkkledij, laarzen, picknick.

Gratis drankje en versnapering na de werkdag.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 18 september: hooidag in de Leiemeersen, met barbecue Zie zaterdag 10 juli.

Vanaf 17.30 tot 20 uur is er een gratis barbecue voor al onze vrijwilligers in basisschool ‘De Vaart ‘ Patersonstraat of in openlucht.

Inschrijven verplicht bij ibens.s@skynet.be met vermelding van aantal volwassenen, kinderen en eventuele voorkeur voor vegetarisch.

De Spille 2021-2

21

tu

Activiteiten

juli Donderdag 1 juli: bijenfietstocht Afspraak om 14 uur aan het Heldenplein, Heist.

Meebrengen: fiets, fietspomp en fietsslot.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Johan Beyne: johan.beyne@telenet.be.

Zaterdag 3 juli: rijke natuur op de Oosteroever van Oostende Afspraak van 10 uur tot 12 aan kruispunt Buskruitstraat met Vuurtorendok-west, Oostende.

Meebrengen: verrekijker, wandelschoenen.

Info en inschrijven: NP Middenkust: Christine Petras: np.middenkust@gmail.com.

Zondag 4 juli: zomer op d’Heye Bredene Afspraak van 10 tot 12 uur aan hoek Batterijstraat en Heideweg, Bredene.

Meebrengen: verrekijker, wandelschoenen.

Info: NP Middenkust: Mark Decloedt: np.middenkust@gmail.com.

Zondag 4 juli: de Kleiputten van Heist Afspraak om 14 uur aan het Sociaal Huis, Heulebrug, Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Chantal Jacobs 050/61.42.10.

Zondag 4 juli: open reservaatnamiddag in Damme Afspraak tussen 14 tot 16.30 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme, doorlopend. Wandel op eigen houtje door het normaal gesloten gedeelte van het natuurgebied (de hoek tussen de Dammesteenweg en de Damse Vaart West met de Schellemolen). Ter plaatse geven gidsen uitleg over fauna en flora en het tot stand komen van de stadswallen als cultuurlandschap met zijn interessante wallen en grachten. Honden niet toegelaten. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg

22 De Spille 2021-2

steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zondag 4 juli: wandeling in het De Kijkuit Afspraak van 10 tot 12 uur aan de parking van het Zeepreventorium, Koninklijke baan, De Haan.

Info en inschrijven: inschrijven is verplicht via de website van NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken Zondag 4 juli: op safari in Brugge Zie pg. 23.

Woensdag 7 juli: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: loepje, verrekijker.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 7 juli: zomer in de Baai van Heist Afspraak om 10 uur aan het Kleine Vuurtorentje, einde Zeedijk-Heist (huisnr 64).

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39.

Donderdag 8 juli: zomerwandeling door de Stadswallen van Damme Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2, Damme, tot 16.30 uur. Onder leiding van een gids verkennen we het normaal voor het publiek afgesloten gedeelte van het reservaat. Met aandacht voor fauna en flora en de ontstaansgeschiedenis van de stadswallen.

Honden niet toegelaten. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Donderdag 8 juli: ontdek De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, t.h.v. tramhalte Duinse Polders, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Vrijdag 9 juli: het nachtleven beleven in het Plaisiersbos Afspraak om 20.30 uur tot 22.30 uur aan het Kruispunt Bergenstraat-Bosdreef, Veldegem.

Meebrengen: aangepaste kledij, eventueel nachtkijker.

Info en inschrijven: Miguel Depoortere: miguel.depoortere@telenet.be of 0497/31.94.32. Inschrijven verplicht via www.natuurpuntzedelgem.be.

Er is heel wat te beleven ‘s nachts in het bos. Tussen de bomen gaan o.a. vossen en marters op jacht en de lucht wordt doorkruist met nachtvlinders en vleermuizen.

Het is moeilijk voor ons om ze in levende lijve te zien, maar met behulp van wildcamera’s en batdetectors is het toch mogelijk ze te spotten.

Zaterdag 10 juli: watermonsters in Damme: plaatsen van de fuiken Afspraak van 15 tot 17 uur op de site van het Verbrand Fort, einde van de Romboutswervedijk (tegen het Schipdonkkanaal aan) in Damme. We verkennen de ringgracht van dit gereconstrueerde fort om de plaatsen te bepalen waar we het best professionele of zelfgemaakte fuiken kunnen uitzetten. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be. Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zondag 11 juli: zomer in de Paelsteenpanne, Bredene Afspraak van 10 tot 12 uur aan tramhalte Bredene renbaan, Koninklijke baan, Bredene.

Info: NP middenkust: Serge Allein: np.middenkust@gmail.com.

Op safari

twee om de weken

in Brugge

Startplaats: aan de luifel aan het Bargeplein, bij de rode brug, Brugge Wanneer: tweewekelijks op zondagmorgen om 10 uur, 4 en 18 juli, 1, 15 en 29 augustus, 12 september.

Deelname: Alle natuurliefhebbers, jong en oud zijn welkom voor slechts 3 euro per persoon, kinderen tot 12 jaar gratis, mits begeleiding van een ouder. Inschrijven verplicht!

Kindersafari: Heb je kinderen tussen 6 en 10 jaar? Dan kunnen ze dit jaar mee op een kindersafari! Op een speelse manier ontdekken de kinderren wat er leeft, groeit en bloeit in de stad op 25 juli 22 augustus.

Verplichte begeleiding van minstens 1 ouder/voogd.

Groepen: Safari op aanvraag voor een groep kost 60 euro.

Contacteer Wim Jans: wjans566@gmail.com Dirk Pottier: dirk.pottier@telenet.be

tu

tu

tu

National Geographic om de hoek tu

dankzij Brugse natuurgidsen tu

Wim Jans tu Lieve Maeckelbergh tu Dirk Pottier tu Heidi Rau tu Heide Verstraete tu Een organisatie van Natuurpunt Brugge

Zondag 11 juli: watermonsters in Damme: vondsten determineren

aantreffen. Deze wandeling is ook geschikt voor kinderen.

Zie 10 juli. Afspraak van 9.30 tot 11.30 uur.

Zondag 11 juli: wat bloeit daar na de straffe herinrichtingswerken in Park 58

Zondag 11 juli: we zwermen uit Afspraak om 14 uur op de parking van de begraafplaats aan het Maskobos, Aartrijksesteenweg, tot 17 uur voor een fietstocht langs bijenvriendelijke tuinen en bermen, met bezoek aan een imker en met een honingzoete versnapering als afsluiter.

Meebrengen: fiets.

Info en inschrijven: NP Jabbeke: erikblauwet@gmail.com of 0494/34.85.96.

Zondag 11 juli: vlinderexcursie in Ryckevelde Afspraak om 14 uur aan nieuwe parking langs de Holleweg, Brugge, tot ongeveer 17 uur.

Meebrengen: insectenpotjes, stevige wandelschoenen.

Info en inschrijven: NP Brugge: Wim Jans: 0498/29.61.26 of wjans566@gmail.com.

Ryckevelde bezit talrijke biotopen en dus kunnen we er heel wat vlindersoorten

Afspraak om 14 uur aan de Pergola Elizabethlaan, Duinbergen.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Chantal Jacobs: 050/61.42.10 Maandag 12 juli: het strand na vloed, wat laat de zee achter?

Afspraak van 10 tot 12 uur aan infokantoor Dienst Toerisme Wenduine, Leopold II-laan,tramstation voor strandvondsten en zeeleven op het strand van Wenduine.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken Dinsdag 13 juli: avondnatuurwandeling in het Dir. Gen Willemspark Afspraak om 20 uur aan De Raan, Zeedijk, Heist Knokke.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Woensdag 14 juli: zomer in de Baai van Heist Afspraak om 10 uur aan het Kleine Vuurtorentje einde Zeedijk-Heist (huisnr 64).

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39.

Woensdag 14 juli: strandvondsten tussen eb en vloed Afspraak om 10 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info en inschrijven: Natuurpunt Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 14 juli: strandvondsten en doe-activiteiten Afspraak om 12 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 16 uur.

Meebrengen: laarzen, loepje.

Info en inschrijven: Natuurpunt Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

De Spille 2021-2

23

Woensdag 14 juli: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Donderdag 15 juli: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Hoofdthema van de avond zijn de nachtvlinders. Hoe kunnen die veilig gelokt, gevangen, op naam gebracht en weer vrij gelaten worden? Neventhema’s worden vleermuizen en de sterrenhemel.

Zaterdag 17 juli: wandeling in de Oosthoekduintjes, Zwinduinen en Groenpleinduinen

Donderdag 15 juli: via strand en duin door het duinbos Afspraak van 14u tot 16u aan het Infokantoor, Toerisme De Haan Centrum, tramstation De Haan voor strandvondsten en zeeleven op het strand van De Haan.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken Donderdag 15 juli: bijenfietstocht Zie 3 juli.

Vrijdag 16 juli: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Zaterdag 17 juli: zilte planten in Ter Doest Afspraak om 14.30 uur aan de kerk van Lissewege, Willem van Saeftingestraat, Lissewege, tot 17 uur.

Meebrengen: laarzen of stevige schoenen, plantengids, verrekijker.

Info en inschrijven: NP Brugge en NBO: Geert De Clercq: 0478/36.51.94 of geert.de.clercq1@proximus.be .

In het historische landschap van de polders rond Lissewege ligt een natuurgebied dat een aantal zeer bijzondere natuurwaarden omvat, gebonden aan zoute ondergrond.

Dankzij een aantal ingrepen ontstonden specifieke omstandigheden waardoor planten, eigen aan de kust en kustpolders, de kans kregen zich te ontwikkelen.

Zaterdag 17 juli: nach�laddercafé in bezoekerscentrum Damme Afspraak van 19.30 tot 23 uur aan het bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2, Damme. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

24 De Spille 2021-2

Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Luc Lierman: 050/61.19.56.

Zondag 18 juli: botanische pareltjes in de Oosthoekduintjes

II-laan,tramstation.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Strandvondsten en zeeleven ontdekken op het strand van Wenduine.

Woensdag 21 juli: plantengemeenschappen en hun bewoners in Zwinduinen en Polder Afspraak om 14 uur Oosthoekplein Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman en Chantal Jacobs: 0473/59.96.04.

Woensdag 21 juli: ontdek De Fonteintjes

Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Marc Delatere tel: 050/61.27.36

Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, t.h.v. tramhalte Duinse Polders, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 18 juli: zomer op d’Heye (Bredene)

Donderdag 22 juli: bijenfietstocht Zie 3 juli.

Zie 4 juli.

Zondag 18 juli: insectensafari in Damme

Donderdag 22 juli: wat staat er op het menu voor de zoogdieren?

Afspraak van 14 tot 16.30 uur aan het bezoekerscentrum, Dammesteenweg 2, Damme.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Afspraak van 19 tot 21 uur aan het Infokantoor, Toerisme De Haan Centrum, tramstation De Haan.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken

Van netjes en potjes voorzien, trekken we onder leiding van de gidsen door bloemige weilanden. We nemen ons voor tal van dagvlinders, libellen, bijen, wespen, vliegen en kevers op naam te brengen en er wetenswaardigheden rond op te steken.

Donderdag 22 juli: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder

Zondag 18 juli: op safari in Brugge Zie pg. 23.

Maandag 19 juli: wat groeit er op het strandhoofd?

Afspraak van 14 tot 16 uur aan het infokantoor Dienst Toerisme Wenduine, Leopold

Donderdag 22 juli: zomerwandeling in de Stadswallen van Damme Zie donderdag 8 juli.

Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: loepje, verrekijker.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 24 juli: waterexperimenten voor kinderen Afspraak tussen 14 tot 16.30 uur aan het bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme (doorlopend).

Vleermuizen 21 stus augu 2021

• • • • •

Start: 19 uur (tot 22 uur).

Afspraak op de parking van het domein Zorgvliet, Kortrijksestraat 512, 8020 Oostkamp.

We wandelen en zoeken naar vleermuizen, met een hapje en drankje tussendoor.

En nog te bevestigen: een inkijk in de vleermuizenkelder!

Inschrijven bij dirk.sierens@gmail.com tot 20 augustus.

27 stus augu 2021

• • • •

in Zorgvliet, Ruddervoorde

in Oostende

Start: 21 uur (tot 23 uur).

Afspraak in het Vesaliusinstituut, Leffingestraat 1, Oostende.

Vergeet je zaklamp en wandelschoenen niet!

Inschrijven bij Serge Allein: np.middenkust@gmail.com.

28 stus u a gu 2021

in de Stadswallen van Damme

• • • •

Start: 20 uur (tot 22.30 uur).

Afspraak aan bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2, Damme.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving via mail naar stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

• Vleermuizen blijven bijzondere dieren. Wat wist Jacob van Maerlant er al over te schrijven? Wat weten wij ervan?

We gaan in op wetenschappelijke informatie en de culturele achtergrond. We vernemen welke soorten in de vleermuizen-’poterne’ van Damme overwinteren. We gebruiken vérstralers en batdetectoren om enkele vleermuizen te spotten. We brengen alles in twee presentaties binnen en één excursie buiten.

4 r mbe t sep e 1 202

in de Gulke Putten

• Start: 20 uur.

• We starten de activiteit met een woordje uitleg over vleermuizen aan de hand van een grappige powerpoint van Bob Vandendriessche en Joost Vandenberghe.

• Daarna nemen gespecialiseerde vleermuizengidsen je mee in het donker op zoek naar vleermuizen in en rond de Gulke Putten tijdens een nachtelijke wandeling van 1,5 uur met batdetectors (toestellen om de signalen van vleermuizen te ontdekken); een hele belevenis!

• Graag sluiten we zoals elk jaar af bij een vuurmand en drinken samen een glas.

• Aangeraden: stevige schoenen, aangepaste kleding en een zaklamp.

• Gezinnen met kinderen zeer welkom! Het aantal deelnemers is beperkt, vooraf inschrijven via de website van Natuurpunt of christine.verscheure@scarlet.be is dus verplicht.

De Spille 2021-2

25

Deelname: gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per volwassen persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Niets is voor kinderen boeiender dan spelen met water. Maar spelen met water kan ook inzichten meegeven over de mogelijkheden van water. Het water in rivieren is belangrijk als transportmiddel voor schepen. Hoe kunnen boten een sluis passeren? Hoe worden meanderende beekjes gevormd in een vlak landschap? Hoe werkt de automatische afvoer van oppervlaktewater in een getijdenrivier of naar de zee? Hoe verplaats je water: met een hevel, een scheprad of met een schroef van Archimedes?

Zaterdag 24 juli: zomer in de Paelsteenpanne (Bredene) Afspraak van 10 tot 12 uur aan tramhalte Bredene renbaan, Koninklijke baan, Bredene.

Info: NP middenkust: Serge Allein: np.middenkust@gmail.com.

Zondag 25 juli: bakken in de Sashul Afspraak om 14 uur aan het Kleine Vuurtorentje, einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Norbert Pauwaert: 0473/59.96.04.

Zondag 25 juli: laagwaterexcursie op het strand van Raversijde Afspraak van 8.15 tot 11 uur t.h.v Roze Villa, Zeedijk 366 Raversijde, Oostende.

Info en inschrijven: NP middenkust en Strandwerkgroep: np.middenkust@gmail.com.

Zondag 25 juli: natuurhistorische wandeling op de Schuddebeurze Afspraak van 10 tot 12 uur aan kruispunt Bamburgstraat met Schuddebeurzeweg, Middelkerke.

Info: NP middenkust: Wim Boydens: np.middenkust@gmail.com.

Zondag 25 juli: open kijkhutnamiddag in Damme Afspraak aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme. Doorlopend van 14 tot 16.30 uur. Wandel op eigen houtje

26 De Spille 2021-2

naar de kijkhut in het gesloten gedeelte van het reservaat. Gidsen geven ter plaatse uitleg over de vogels en het landschap. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zondag 25 juli: op zoek naar dagvlinders Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 17 uur.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 25 juli: kindersafari in Brugge Zie pg. 23.

Maandag 26 juli: via het strand naar het ontstaan van het duin Afspraak van 10 tot 12 uur aan het infokantoor Dienst Toerisme Wenduine, Leopold II-laan,tramstation.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Strandvondsten en zeeleven ontdekken op het strand van Wenduine Woensdag 28 juli: ontdek De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, t.h.v. tramhalte Duinse Polders, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 28 juli: zomer in de Baai van Heist Afspraak om 10 uur, Kleine Vuurtorentje ,einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39 Donderdag 29 juli: bijenfietstocht Zie 3 juli.

Donderdag 29 juli: wat laat de zee achter op het strand?

Zie 12 juli. Afspraak van 14 tot 16 uur.

Donderdag 29 juli: strandvondsten tussen eb en vloed Zie 14 juli.

Donderdag 29 juli: strandvondsten en doe-activiteiten Zie 14 juli.

augustus Zondag 1 augustus: vlinders in de buik

Afspraak om 14 uur op de parking van de begraafplaats aan het Maskobos, Aartrijksesteenweg 91, Jabbeke, tot 16 uur.

Info en inschrijven: NP Jabbeke: 0476/45. 40.89 of geert.backers@telenet.be (max. 20 personen).

Vlindergids Geert Backers maakt je wegwijs in de grote verscheidenheid aan vlinders en leert je de vlinders herkennen.

We geven onze waarnemingen door aan Natuurpunt en zo helpen we samen mee om de natuur in Vlaanderen in kaart te brengen.

Zondag 1 augustus: volle zomer in de Sint-Donaaspolder Afspraak om 14 uur oude grenspost SintAnna-ter Muiden.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman en Dirk Vantorre: 0473/59.96.04.

Zondag 1 augustus: zomer op d’Heye Bredene Zie 4 juli.

Zondag 1 augustus: open reservaatnamiddag in Damme Zie zondag 4 juli.

Zondag 1 augustus: op safari in Brugge Zie pg .23.

Woensdag 4 augustus: ontdek de Uitkerkse Polder Afspraak om 10 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 12 uur.

Grote Heidefietstocht in Brugge

11 ber m e t sep 2021

De heidebiotopen zijn erg belangrijk voor de biodiversiteit en op het grondgebied van Brugge zijn er een aantal waardevolle heidegebieden bewaard gebleven. We realiseren voortdurend aankopen om deze gebieden uit te breiden, want het behoud van de biodiversiteit gaat hand in hand met de oppervlakte die beschermd en beheerd wordt. tu

Maak kennis met de heidegebieden in het Brugse Ommeland u

F���������: 18 �� 38 �� ���� �� ������������� �� ��� B����� O������� u

u

Start om 14 uur, inschrijven verplicht bij wjans566@gmail.com.

K������������� u

u

Start vanaf 11 uur.

G������ ��������� �� �� ������������� ��� T���������� u

u

tu

Tussen 14 en 17 uur, inschrijven verplicht via e-mail aan wjans566@gmail.com.

E��� �� ������� u u u

Bar geopend vanaf 11 uur.

Aperitief om 18 uur.

Gevolgd door een barbecue, vegetarisch alternatief mogelijk.

Prijs bbq volwassene: 25 euro, kind: 15 euro (drankje inbegrepen) Inschrijven voor de bbq via pauldecoene@telenet.be, met vermelding aantal volwassenen/kinderen, vlees/vegetarisch.

De inschrijving is slechts geldig na betaling op het bankrekeningnummer van Natuurpunt Brugge: BE10 7775 9578 6204.

De opbrengst gaat naar onze heidegebieden!

Plaats van afspraak: De Karmel - Torhoutse steenweg 406, St. Michiels Parking Tillegembos - de Torhoutse steenweg.

Meer info: Natuurpunt Brugge: Wim Jans: 0498/29.61.26.

De Spille 2021-2

27

Meebrengen: loepje, verrekijker.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 1 augustus: geleide wandeling in De Kijkuit Zie 4 juli.

Maandag 2 augustus: wat groeit er op het strandhoofd?

Afspraak van 14 tot 16 uur aan het infokantoor Dienst Toerisme Wenduine, Leopold II-laan,tramstation.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Norbert Pauwaert: 0473/59.96.04.

Zaterdag 14 augustus: natuursafari door stad Damme

Zondag 8 augustus: waterexperimenten voor kinderen

Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme. Tot 16.30 uur. Een historische stad als Damme is rijk aan oude muren. Dit zijn ideale plaatsen voor vogels als ooievaar, slechtvalk, kauw en huiszwaluw en voor planten als muurviolier, stinkende gouwe, muurvaren en muurleeuwebek. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zie 24 juli.

Maandag 9 augustus: wat laat de zee achter op het strand?

Zie 12 juli.

Woensdag 11 augustus: strandvondsten tussen eb en vloed Zie 14 juli.

Woensdag 4 augustus: zomer in de Baai van Heist

Woensdag 11 augustus: zomer in de Baai van Heist

Afspraak om 10 uur Kleine Vuurtorentje einde Zeedijk-Heist (huisnr 64).

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39:

Afspraak om 10 uur Kleine Vuurtorentje einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39

Donderdag 5 augustus: bijenfietstocht

Donderdag 12 augustus: bijenfietstocht

Afspraak om 14 uur aan het Heldenplein, Heist.

Meebrengen: fiets, fietspomp en fietsslot.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39 Donderdag 5 augustus: via het strand naar het ontstaan van het duin.

Afspraak van 19 tot 21 uur aan het Infokantoor, Toerisme De Haan Centrum, tramstation De Haan.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Donderdag 5 augustus: fietstocht naar de kleiputten van Wenduine Afspraak om 10 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: fiets, verrekijker.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 8 augustus: natuurwandeling in De Sashul Afspraak om 14 uur Kleine Vuurtorentje einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

28 De Spille 2021-2

Zie 5 augustus.

Zaterdag 14 augustus: zilte planten in Ter Doest Zie 17 juli.

Zaterdag 14 augustus: natuurwandeling in de Oosthoekduintjes, Zwinduinen en Groenpleinduinen Zie 17 juli.

Donderdag 12 augustus: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder

Zondag 15 augustus: plantengemeenschappen en hun bewoners in de Zwinduinen en Polder

Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: loepje, verrekijker.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Afspraak om 14 uur, Oosthoekplein Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman en Chantal Jacobs: 0473/59.96.04.

Donderdag 12 augustus: zomerwandeling door reservaat in Damme Zie donderdag 8 juli.

Donderdag 12 augustus: stilte op het strand, vroeg leven in het duin Afspraak van 7 tot 9 uur aan het Infokantoor, Toerisme De Haan Centrum, tramstation De Haan.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Zondag 15 augustus: excursie in de Oude Schaapskooi in Damme Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2, Damme. Tot 16.30 uur. Onder leiding van een gids verkennen we het voor publiek toegankelijk gedeelte van de stadswallen, bekend als ‘Oude Schaapskooi’. Deze site is in zijn 17e eeuwse staat hersteld en toont mooi de opeenvolging van wallen en grachten, bastions en bedekte wegen, ravelijnen en halve manen. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

26 ber m e t sep 2021

Wildebuitendag

in de Uitkerkse Polder Ben jij een speelvogel?

Afspraak aan het Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder.

Zondag 26 september tussen 13.30 en 17.30 uur.

Voor gezinnen met kinderen vanaf 3 jaar.

Trek ravotkledij en laarzen of stevige schoenen aan. puur ravotplezier en natuurplezier uitdagende wildebuitendingen met de natuurgids kruidenworkshop met Middeleeuws Collectief Via Nobilis tu

tu

tu

tu

tu

tu

Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Kuiperscheeweg 20 - Blankenberge uitkerksepolder@natuurpunt.be

Info en inschrijven vanaf augustus: www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder

i.s.m. Stad Blankenberge en Natuurpunt Brugs Ommeland & Middenkust

Proef de wildebuitensfeer via www.natuurpunt.be/50dingen

De Spille 2021-2

29

Zondag 15 augustus: zomer op d’Heye (Bredene) Zie 4 juli.

Zondag 15 augustus: op safari in Brugge Zie pg. 23.

Maandag 16 augustus: wat laat de zee achter op het strand?

Zie 12 juli, van 14 tot 16 uur.

Woensdag 18 augustus: zomer in de Baai van Heist Afspraak om 10 uur aan het Kleine Vuurtorentje, einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39.

Woensdag 18 augustus: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Donderdag 19 augustus: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Donderdag 19 augustus: vroege vogelwandeling met ontbijt Afspraak om 7 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 9 uur, met aansluitend ontbijt in het bezoekerscentrum.

Meebrengen: verrekijker.

Prijs per persoon (incl. ontbijt): 9 euro, kinderen van 4 tot en met 12 jaar: 5 euro, kinderen van 0 tot en met 3 jaar: gratis.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be, inschrijven kan vanaf één maand vooraf: www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder.

Donderdag 19 augustus: bijenfietstocht Zie 5 augustus.

Donderdag 19 augustus: het menu voor de zoogdieren Afspraak van 19 tot 21 uur aan het Infokantoor, Toerisme De Haan Centrum, tramstation De Haan.

30 De Spille 2021-2

Dinsdag 24 augustus: avondwandeling in het Dir. Gen Willemspark Heist

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Vrijdag 20 augustus: kustsafari Uitkerkse Polder Zie pg. 31.

Zaterdag 21 augustus: vleermuizenhappening in Zorgvliet Zie pg. 25.

Zaterdag 21 augustus: op zoek naar sporen van het Zwin Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum Dammesteenweg 2 in Damme. Tot 17 uur. De Damse Vaart is midden de oude Zwinbedding aangelegd. Het is onvoorstelbaar op hoeveel plaatsen nu nog nog restanten van die bedding en sites van oude havenstadjes te zien zijn. Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Meebrengen: fiets.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zaterdag 21 augustus: wandeling in de Oosthoekduintjes, Zwinduinen en Groenpleinduinen Zie 17 juli.

Afspraak om 19.30 uur aan de ingang van De Raan, Zeedijk, Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04 Woensdag 25 augustus: zomer in de Baai van Heist Afspraak om 10 uur Kleine Vuurtorentje einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Jeff De Groote: 050/53.92.39.

Donderdag 26 augustus: bijenfietstocht Zie 5 augustus.

Donderdag 26 aug: zomerwandeling door reservaat in Damme Zie donderdag 8 juli.

Vrijdag 27 augustus: Nacht van de Vleermuis in Oostende Zie pg. 25.

Zaterdag 28 augustus: Nacht van de Vleermuis in Damme Zie pg. 25.

Zondag 22 augustus: botanische pareltjes in de Oosthoekduintjes

Zaterdag 28 augustus: avondwandeling in de Zwinduinen en Polders

Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Marc Delatere tel: 050/61.27.36

Afspraak om 19 uur Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Zondag 22 augustus: open kijkhutnamidddag in Damme

Zondag 29 augustus: wat bloeit daar al na de straffe herinrichtingswerken in Park 58

Zie zondag 25 juli.

Zondag 22 augustus: kindersafari in Brugge Zie pg. 23.

Zie 11 juli.

Zondag 29 augustus: zomer op d’Heye (Bredene) Zie 4 juli.

1 juli us gust 31 au 21 20

Schatten van Vlieg

Z�� ��� ��� �� ��� ?

in de Uitkerkse Polder Ga op schattenjacht met Vlieg langs het Kievitspad (1 km). Families met kinderen tussen 3 en 12 jaar kunnen de hele zomervakantie meedoen. Volg de fotozoektocht met uitdagende natuuropdrachten, kraak de code, open de schat en krijg een leuke beloning. Sla twee vliegen in één klap en maak kans op de Schatten van Vlieg-hoofdprijs: een familieweekend in Villa Plage in Oostende!

© Publiq

Meebrengen: • uitprint van het opdrachtenparcours (zie website eind juni) • schrijfgerief • fototoestel • loepje • verrekijker is handig Deelnemen kan van 1 juli tot en met 31 augustus, maar enkel tijdens de openingsuren van het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder! Onze vrijwilligers bewaken er de schat.

Afspraak in het bezoekerscentrum: Kuiperscheeweg 20, 8370 Blankenberge.

Open maandag tot en met zaterdag van 13u30 tot 17u30 en zondag van 10u tot 17u30.

Opgelet! Wegens de coronamaatregelen kunnen openingstijden afwijken door afwezigheid van voldoende vrijwilligers voor onthaalpermanentie.

Print het opdrachtenparcours (vanaf eind juni) en check de openingsuren via onze website: www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder.

Contact: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

j uli 5 ,16 14, 1 9, 20 18, 1 tus s augu 0 2 21

Kustsafari

in de Uitkerkse Polder

Deze zomer kun je aan de kust opnieuw met de fiets op safari.

Geniet in de Uitkerkse Polder van weilanden tot aan de horizon, omzoomd met rietkragen en een overvloed aan water. Het uitgestrekte polderlandschap is een trekpleister voor vele vogels. Ontdek deze natuurpracht en kom helemaal tot rust. Laat je onderweg verrassen door de geschiedenis van dit unieke natuurgebied.

Wanneer kan je mee op Kustsafari in de Uitkerkse Polder?

• JULI: woensdag 14/7 - donderdag 15/7 - vrijdag 16/7 • AUGUSTUS: woensdag 18/8 - donderdag 19/8 - vrijdag 20/8 Praktische info: • Afspraak om 9.45 uur aan bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge; start stipt om 10 uur.

• Meebrengen: fiets, mondmasker (verplicht om te dragen tijdens elke tussenstop).

• Kinderen kunnen mee vanaf 12 jaar.

• Totale fietsafstand en duur: 16 km – ca. 2.30 uur.

INSCHRIJVEN VERPLICHT (mogelijk vanaf 1 maand vooraf) via www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder De Kustsafari in de polders maakt deel uit van een reeks begeleide zomerfietstochten naar de mooiste en stilste plekjes tussen De Panne en Knokke. Een overzicht van alle data en startlocaties vind je op www.dekust.be/kustsafari

Fietsen in de Uitkerkse Polder © Natuurpunt Blankenberge De Spille 2021-2 31 Fietsen in de Uitkerkse Polder © Natuurpunt Blankenberge

Zondag 29 augustus: dagtocht door de Romboutswervepolder in Damme

Zondag 5 september: natuurwandeling in De Kleiputten van Heist

Afspraak om 10 uur aan bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2, Damme, tot 16 uur. We verkennen een groot deel van dit natuurgebied van 300 ha, dat NP Damme in beheer heeft. We trekken vanaf het bezoekerscentrum dwars door de weiden richting Mikhem om terug te keren via de Vriezeganzenstraat. We hebben oor naar de vele weidevogels en oog voor de diversiteit aan bloeiende planten en waterbeestjes. Aspecten van natuurbeheer en grondwatertafelbeheersing komen zeker ook aan bod.

Meebrengen: laarzen of stevig schoeisel en een picknick.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Afspraak om 14 uur aan het Sociaal Huis, Heulebrug, Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Chantal Jacobs 050/61.42.10

Zondag 29 augustus: op safari in Brugge Zie pg. 23.

september Zaterdag 4 september: zoogdieren in de polder en uilenbraakballen pluizen

Zondag 5 september: stootvogelwandeling en braakballen pluizen in Damme Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2 in Damme.

Dan vertrekken we voor een korte wandeling in de hoop torenvalk, slechtvalk, sperwer of buizerd te zien. De kans dat we overdag een kerkuil kunnen zien, is klein, maar dat zal ons niet beletten om vanaf 15 uur braakballen van deze uil uit te pluizen.

Het is ongelooflijk hoeveel informatie over haar prooidieren daaruit kan afgeleid worden. Tot 16.30 uur.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zondag 5 september: via het bos voor de wetenschap naar de heidetoren in Vloethemveld

Afspraak om 20 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 23 uur.

Meebrengen: laarzen bij regenweer.

Honden niet toegelaten.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Afspraak om 14 uur tot 17 uur aan parking speelzone Vloethemveld (aan de zendmast), Diksmuidse Heirweg, Zedelgem.

Info en inschrijven: NP Zedelgem: Rony Jacobs, 0498/92.18.80, of rony@natuurpuntzedelgem.be.

We verkennen het gebied in het noordoosten van Vloethemveld, met een rijke geschiedenis (land- en bosbouw, militair) en een bos met internationale bekendheid.

Zaterdag 4 september: vleermuizenhappening Gulke Putten

Zaterdag 11 september: heidefietstocht

Zie pg. 25.

Zie pg. 27.

Zondag 5 september: cultuurmarkt

Zaterdag 11 september: familiezoektocht in Damme

Afspraak om 10 uur aan het Verweeplein, Knokke-Heist.

Info: NP Knokke-Heist: Luc Van Rillaer: 050/62.35.69.

Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2 in Damme. Tot 16.30 uur. Deze familiezoektocht in en rond Damme richt zich op gezinnen met (lagere)schoolkinderen en wil

32 De Spille 2021-2

op een speelse en actieve manier iets vertellen over de natuur en de geschiedenis van Damme. Via een aantal eenvoudige vragen en praktische opdrachten onderweg, wandel je met je gezin op je eigen tempo het parcours. Goed voor een gezellige namiddag samen.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden betalen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zaterdag 11 september: combi-excursie met de mensen van de Strandwerkgroep naar de jachthaven van Zeebrugge Afspraak om 10 uur, Oomokaai 1, Zeebrugge (de jachthaven).

Meebrengen: kledij die vuil mag worden, bekers/potjes om een en ander te bekijken (ideaal voor kinderen).

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Hans De Blauwe en Manu Dumoulin: 0473/59.96.04.

Zondag 12 september: trekvogels aan De Sashul Afspraak om 14 uur aan het Kleine Vuurtorentje, einde Zeedijk (huisnr 64), Heist.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Norbert Pauwaert: 0473/59.96.04.

Zondag 12 september: wandeling in de Doeverense heide Afspraak van 10 uur tot 12 uur aan dehoofdingang Sijslostraat, Waardamme. Als je van Loppem komt: vóór de brug over de E403 rechtsaf.

Info en inschrijven: NP Zedelgem: Erwin Derous: 0478/64.22.46: www.natuurpuntzedelgem.be of doeveren@natuurpuntzedelgem.be.

Zondag 12 september: familiezoektocht in Damme Zie 11 september.

Zondag 12 september: op safari in Brugge Zie pg. 23.

9-10 ber okto 2021

Feest in ‘t Bos Doeveren Meer informatie op www.natuurpuntzedelgem.be

Zondag 19 september: vogels op trek in de kleiputten van Wenduine Afspraak om 14 uur op de parking van de begraafplaats, Uitkerksestraat 1, Wenduine, tot 17 uur.

Meebrengen: verrekijker of telescoop.

Honden niet toegelaten.

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 18 september: vruchten en bessen in het Duinbos Afspraak om 14 uur aan de tramhalte Konijnenpad/ Nieuwe Rijksweg, Wenduine.

Info en inschrijven: NP De Haan: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken.

Zaterdag 18 september: bijen en zweefvliegen in Damme Afspraak om 14 uur aan bezoekerscentrum De Pulse, Dammesteenweg 2 in Damme.

Tot 16.30 uur. Op deze wandeling wijden de gidsen ons in in de boeiende leefwereld van bijen en zweefvliegen.

Gratis voor Natuurpuntleden, niet-leden be-

talen 3 euro per persoon of 6 euro per gezin.

Info en inschrijven: NP Damme: raadpleeg steeds de website www.natuurpuntdamme.be.

Verplichte inschrijving op: stadswallenvandamme@natuurpunt.be.

Zaterdag 18 september: natuurwandeling in de Oosthoekduintjes, Zwinduinen en Groenpleinduinen Zie 17 juli.

Zondag 19 september: trekkers in de Zwinduinen, op zoek naar de tjakkers Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Zondag 19 september: dagfietstocht naar de Zwaanhoek en ‘t Pompje

Brugge, tot 17 uur.

Meebrengen: rijklare fiets, verrekijker, picknick .

Info en inschrijven: NP Brugge en NBO: Wim Jans: 0498/29.61.26 of wjans566@gmail.com De Zwaenhoek en het Pompje zijn twee schitterende natuurgebieden, beheerd door NP Middenkust en ANB en we gaan ze graag verkennen. Rond deze tijd is er al heel wat trek zodat we mooie waarnemingen kunnen doen.

oktober Zondag 3 oktober: vroeg najaar in de Sint-Donaaspolder Afspraak om 14 uur oude grenspost SintAnna-ter Muiden.

Info en inschrijven: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman en Dirk Vantorre: 0473/59.96.04

Afspraak om 10 uur aan de Scheepsdalebrug, kant Steenkaai, Scheepsdalestraat,

De Spille 2021-2

33

tu

Cursussen

Steltlopers: 28 augustus en 4 september Datum: 28 augustus en 4 september van 9.30 tot 16.30 uur.

Plaats: natuurcentrum Beisbroek, Zeeweg 96, Sint-Michiels.

Lesgever: Wim Jans, NP CVN, Natuurcentrum Beisbroek, NBOM, Stad Brugge en NP Brugge.

Info en inschrijven: natuur@brugge.be of 050/32.90.17.

Deelname: 30 euro voor leden Natuurpunt, 40 euro voor niet-leden.

Betalen: vooraf op rekening BE10 7775 9578 6204 van Natuurpunt Brugge. Bij de mededeling geef je jouw naam en die van de cursus.

De cursus omvat twee delen: ruiters en strandlopers, in de voormiddag wordt er theorie gegeven en in de namiddag gaan we op excursie om waarnemingen te doen. We eten onze picknick in het centrum op of in de cafetaria als je iets drinkt.

Cursus Sprinkhanen: 7 en 12 september Datum: 7 september van 19.30 tot 22.30 uur; 12 september van 13.30 tot 17.30 uur.

Plaats: theorie (7 septemberp): zaal OC de Boeie, Kerkstraat 35,

34 De Spille 2021-2

Oostende, praktijk (12 september): nog te bepalen.

Lesgever: Joeri Cortens, NP CVM, NP Middenkust.

Info en inschrijven: NP middenkust: Christine Petras: np.middenkust@gmail.com.

Deelname: 10 euro voor leden Natuurpunt, 15 euro voor niet-leden.

Paddenstoelen voor beginners: 13 oktober

Datum: 13 oktober van 9.30 tot 16.30 uur.

Plaats: natuurcentrum Beisbroek, Zeeweg 96, Sint-Michiels.

Lesgever: Hans Vermeulen, NP CVN, Natuurcentrum Beisbroek, NBOM, Stad Brugge en NP Brugge.

Info en inschrijven: natuur@brugge.be of 050/32.90.17.

Deelname: 15 euro voor leden Natuurpunt, 25 euro voor niet-leden.

In de voormiddag wordt er theorie gegeven, in de namiddag gaan we op stap in Beisbroek en determineren paddenstoelen. Picknick kan je opeten in het centrum of in de cafetaria als je iets drinkt.

tu

JeuGDWerKinG

JNM: ��������� �� ���� Minstens twee keer per maand spendeert JNM Brugge met de leiding en al de enthousiaste leden tijd in en rond de prachtige Brugse natuurgebieden. Het is een ideale manier om meer plaatsen te leren kennen en te leren appreciëren dicht bij huis.

De natuur bracht ons dit schooljaar alvast heel erg veel leuke momenten mee met toffe soorten, mooie landschappen en leerrijke momenten. Deze zomer trekken we erop uit naar Brakel. Van 5 tot 10 juli verwelkomen we de leden om samen plezier te maken en de natuur in deze streek te verkennen. Het thema van het zomerkamp is de straatmuzikanten van gistermorgen. De kampplaats is gelegen midden in de Zwalmvallei aan

het natuurcentrum van Natuurpunt in de Vlaamse Ardennen. Vanaf dit punt vertrekken er vier aangeduide wandelroutes van natuurpunt en zijn er verschillende wandelknooppunten terug te vinden.

Na wat opzoek werk zagen we al snel dat er hier ook verschillende supermooie soorten terug te vinden zijn, zoals de vuursalamander, de eikelmuis, de gele

kwikstaart, de paarse schubwortel en de wilde hyacint. Hiernaast verwachten we de meer algemene soorten ook goed te kunnen waarnemen. Het is de perfecte locatie. We kijken er alvast naar uit om op kamp te mogen gaan in dit mooie stukje natuur!

Meer info: https://www.jnm.be/afdeling/brugge

BLANKENBERGE: N����� ��� ���� / K��� ��� ������ Zondag 10 oktober: schattenjacht op het strand en (indien mogelijk) kruien Afspraak om 14 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 16 uur.

Meebrengen: laarzen, loepje.

Vanaf 8 jaar, begeleidende (groot)ouders welkom!

Info en inschrijven: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Vakantiewoning van Belgen voor liefhebbers van vogels en natuur in Spanje Tussen Sevilla en de Atlantische Oceaan ligt de vakantiewoning van Belgische natuur- en vogelliefhebbers. Met een tuin die grenst aan het Nationaal Park Coto Doñana spot je er de meest fotogenieke vogels, bomen en beestjes. info: Nicholas Endriatis (Mergus)

www.casadellince.be

8

6

2

2

TV

De Spille 2021-2

35

tu

Natuurpunt Beernem

Het coronavoorjaar in het Heideveld-Bornebeek Covid-19 deed ons allen massaal naar de wandelschoenen grijpen. Als onderdeel van het Bulskampveld ging dit ook voor het Heideveld-Bornebeek niet onopgemerkt voorbij: we telden een veelvoud van het aantal bezoekers. Zij zagen dit voorjaar o.a. de boomleeuwerik, boompieper, boomklever en de vijf soorten spechten in het natuurgebied baltsen.

De reguliere beheerwerken (maaien en afvoeren, rasters, poortjes en knuppelpaden onderhouden) kenden een coronaveilig verloop. Bijzonder was er de plantactie die we in maart ondernamen, om een aantal plekken met dominante berkenopslag aan te vullen met meidoorn, sleedoorn, sporkehout en hondsroos. Het doel is nectar te voorzien voor bijen en vlinders, extra nestgelegenheid te bieden en in de herfst voedsel voor de vogels te voorzien.

De meimaand is traditioneel de maand waarop we onze vertrouwde kudde ‘fluffy’ viervoeters welkom heten. Dit jaar grazen er tot diep in het najaar 6 volwassen Gallowayrunderen en twee kalfjes. De kalfjes zijn resp. op 15 januari en 7 februari 2021 geboren en zogen nog bij hun moeder. De twee moederdieren zijn de oudste dieren in de kudde, beide geboren in 2014. De kudde trekt vrij rond binnen het raster en doet al grazend nuttig werk. Zo verhinderen de dieren dat pijpenstrootje en andere grassen de heide overwoekeren.

Hun uitwerpselen zijn het territorium van allerhande mestkevers en deze larven het voedsel van snippen. De rui van hun wintervacht is ideale grondstof voor de mezen die er hun nestjes mee stofferen.

Een vaste waarde in de hulp bij het beheer zijn de leerlingen van het LTI-Oedelem. In het laatste semester hielpen zij met het weghalen van obstakels uit de bedding van de Bornebeek, hanteerden zij de treepoppers en volgden een snoeiles hoogstamfruit in de boomgaard.

Luc Vanpaemel

36 De Spille 2021-2

tu

Natuurpunt Blankenberge

Voorzichtig optimisme in de Uitkerkse Polder

Kievit - Geert Declercq

In het vorige nummer van De Spille gaven we een overzicht van een aantal initiatieven die we namen in een poging een einde te maken aan de daling van het aantal broedende weidevogels. Deze daling is namelijk al enkele jaren bezig, als gevolg van de toenemende droogte door de klimaatverandering.

Het ziet er naar uit dat de uitgevoerde beheerwerken (terreinaanpassingen en het op punt stellen van de zonnepaneelpompen) toch al - bescheiden - resultaten opleverden: voor het eerst zijn de aantallen grutto’s, kieviten, tureluurs en scholeksters niet verder gedaald, kieviten en scholeksters zijn waarschijnlijk zelfs wat in aantal toegenomen. Vooral voor de kievit, waarvan het aantal vorig jaar een scherpe duik nam, is dat goed nieuws. Bovendien zagen we dit jaar, in tegenstelling met vorig jaar, ook weer wat meer jongen.

Dat beeld komt overeen met vroegere ervaringen: op percelen waar graafwerken werden uitgevoerd, blijken kieviten zich snel te vestigen. Voor grutto’s is dat pas twee of drie jaar later het geval, wanneer ook de begroeiing zich hersteld heeft. Dat positieve nieuws is nog enigszins onder voorbehoud, want nog niet alle resultaten zijn binnen en bovendien blijken heel

wat broedvogels zich verplaatst te hebben naar andere percelen. Bij de eenden is de evolutie van de aantallen voorlopig ook veel minder duidelijk. De volledige gegevens komen aan bod in de volgende De Spille.

Af en toe zorgt de trekperiode in het voorjaar ook voor andere verrassingen. Ook dit jaar was dit het geval: vanaf begin april tot in mei waren op meerdere plaatsen groepen van meerdere tientallen regenwulpen aanwezig, soms vergezeld door kleine groepjes rosse grutto’s. Beide soorten zijn noordelijke broedvogels die we meestal alleen horen of zien overvliegen. Wellicht waren het de lage temperaturen die deze vogels noopten tot een langere tussenstop, ze leken het in elk geval zeer naar hun zin te hebben in de Uitkerkse Polder.

John Van Gompel

De Spille 2021-2

37

Heropening bezoekerscentrum

Veerle Raes

Hoewel het bezoekerscentrum gedurende de coronaperiode gesloten was, hebben vele honderden mensen het natuurgebied én het bezoekerscentrum ontdekt: de afgelopen maanden stond de parking elke dag stampvol auto’s. Meer dan ooit bewezen de buitenborden bij de parking, waarop de wandelroutes zijn aangeduid, hun nut. Het valt dus te verwachten dat ook na de coronacrisis het aantal bezoekers sterk zal toenemen.

Op 8 mei werd het bezoekerscentrum heropend, toen wel nog met beperkingen.

Op het moment dat we dit schrijven was alleen het terras geopend. De bezoekers mochten er vrij gebruik maken van de tafels en banken. Bezoekers mochten de binnenruimte enkel betreden om gebruik te maken van de toiletten, om af te rekenen of aankopen te doen in de winkel.

Stapsgewijze verwachten we verdere versoepelingen. Waarschijnlijk zijn die op het moment dat je dit leest al van kracht.

Onze vrijwilligers staan alvast paraat om bezoekers te ontvangen. Die kunnen weer genieten van een van onze heerlijke biologische fruitsappen, een biobier, een stevige trappist of een lekker warme koffie of soep, al dan niet met een van de diverse

versnaperingen. En dat in het prachtige groene decor bij de vijver, temidden van het natuurgebied van de Uitkerkse Polder.

Meer info vindt je ook op de website van de Uitkerkse Polder. Iedereen welkom.

Patrick Vrielinck

Vrijwilligen

A C VA E TUR bij Natuurpunt Blankenberge?

Gezocht: onthaal- en cafetariamedewerkers Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder- Natuurpunt Blankenberge Ben jij beschikbaar op WOENSDAG, ZATERDAG of ZONDAG, VAN 13.30 TOT 17.30 UUR? (planning na afspraak)

Wim Dirckx

Taken: ● verwelkomen en informeren van bezoekers en groepen ● open houden van de cafetaria ● verkopen van artikelen uit de winkel Kennis en ervaring: ● geen voorkennis vereist; horeca-ervaring komt van pas ● korte opleiding bij de start Interesse?

Contacteer Anneleen Lybeer via uitkerksepolder@natuurpunt.be of bel 050/42.90.40 (telefonisch bereikbaar op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag).

38 De Spille 2021-2

Gezocht: wormentellers

OPROEP

De weidevogels in de Uitkerkse Polder hebben het de laatste jaren moeilijk. De klimaatverandering gaat gepaard met langdurige droogteperiodes, voornamelijk in het voorjaar, wanneer de weidevogels broeden. De uitdrogende kleibodem wordt daardoor zo hard als beton, waardoor waadvogels niet meer bij hun voedsel kunnen komen. Regenwormen trekken zich dan bovendien ook dieper in de grond terug, omdat de bodem daar zachter en vochtiger is. Een tweede gevolg van de verdroging is dat de vegetatie verruigt: de laagtes vallen niet alleen droog, maar ze worden ook ingepalmd door dichte rietvelden, waardoor ook die laagtes ongeschikt worden als voedselgebied. Als gevolg daarvan zien we de laatste jaren niet alleen het aantal weidevogels verminderen, maar ook hoe ze hun vaste broedplaatsen verlaten en op zoek gaan naar andere percelen.

Voor weidevogels als kievit, grutto en tureluur zijn in de bodem levende wormen en emelten (larven van langpootmuggen) het belangrijkste voedsel. Kieviten eten met hun korte snavels vooral wormen die dicht bij de oppervlakte zitten of ’s nachts aan de oppervlakte komen. Grutto’s en scholeksters hebben langere snavels, waarmee ze tot een tiental cm diep de wormen uit de grond kunnen halen. En tureluurs zoeken hun voedsel vooral in het dunne slib van poelen en sloten.

Wormen en insectenlarven zijn dus cruciaal voor weidevogels. Daarom willen we dat grondig onderzoeken, en daarvoor hebben we de hulp van vrijwilligers nodig.

Hoe pakken we dit aan?

Op een aantal percelen met verschillende graslandtypes, zoals natte of droge hooilanden, hoog gelegen graasweiden, percelen met zilte vegetaties, plaatsen op verschillende afstanden van sloten …, gaan we telkens enkele blokjes van 25 op 25 cm en 10 cm diepuitsteken. Die brengen we naar het bezoekerscentrum, waar we ze uit elkaar halen en alle wormen en larven die erin zitten tellen. Nadat ze geteld zijn, brengen we ze netjes terug naar buiten.

Het is een leuk werkje dat ons waardevolle informatie zal opleveren over welke percelen het meeste voedsel bevatten voor de weidevogels.

Praktisch We willen dit onderzoek uitvoeren vanaf juni (na het broedseizoen). Het uitsteken van de bodemstalen gebeurt door de conservators. Het tellen van de wormen doen we in het bezoekerscentrum, conform de coronamaatregelen: in kleine groepjes, op afstand van elkaar en met masker.

Kandidaten mogen zich melden bij Anneleen in het bezoekerscentrum: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

John Van Gompel

Ruit gebroken?

Geen probleem...

Wij leveren:

-

GEWApEnd GlAs MAt GlAs GEWoon GlAs GElAAGd GlAs GlAs in lood duBBElE BEGlAZinG

Algemene Glasonderneming

E. Blomme en Zonen Ontmijnerstraat 7 8370 Blankenberge Tel. 050 41 40 31

Alle glaswerk aan uurlonen

Marktverkoop: woe en za: Knokke vrij: Biomarkt Gent zon: Veemarkt Brugge Thuisverkoop: woe en za: 14u-18u De Spille 2021-2

39

tu

Natuurpunt Brugge

M&F De Scheemaeker Fietsengroothandel

Vroegmorgenwandeling in domein d’ Aertrycke Om 5 uur stonden we klaar om de tien deelnemers te verwelkomen op de parking. Elk jaar is anders en elk jaar vergelijk ik het ontwaken van het bos met het muziekstuk “de bolero van Ravel” waar het prachtige stuk start met één trommeltje om dan stilaan het ene na de andere instrument toe te voegen, tot het geheel bereikt wordt. Dit jaar hebben we geen uilen gehoord en was het de roodborst die als eerste zijn zang begon.

Lag het nu aan de driekwart maan die heel mooi scheen, ik weet het niet, maar het was toch een ander gevoel dan anders.

Het was helemaal niet pikdonker, waardoor de vogels snel in actie schoten. De merel zong als tweede, snel gevolgd door de lijster waarbij de deelnemers duidelijk het verschil in zang konden opmerken.

Vanop de vijver hoorden we de dodaars, maar we zagen hem nog niet direct, omdat de nevel over het water hing. Iets dieper in het bos hoorden we de tjiftjaf, de zwartkop, winterkoning, houtduif en nog wat andere bosvogels.

40 De Spille 2021-2

Achteraan, in de buurt van het speelbos, zagen we een nest van de winterkoning en hoorden we het roffelen en tegenroffelen van twee wrote bonte spechten. Ook de groene specht, met zijn typische roep, was aanwezig. Koolmees, pimpelmees en boomkruiper waren van de partij en ondertussen kwam de opkomende zon prachtig als een rode bol bovenop de nevelslierten uit piepen. Kuifeenden en wilde eend zagen we op de kleine vijver en op het einde van de wandeling hoorden we de vink en de fitis hun zang demonstreren als tijdens een educatief momentje.

fi nanciert uitbouw Rode Dopheidereservaat De naam van het natuurgebied het Rode Dopheidereservaat verraadt welke plant hier de hoofdacteur is. In ons land heeft de paars gekleurde rode dophei (Erica cinerea) een erg beperkt verspreidingsgebied. Ze komt voor op enkele heidevelden ten zuiden van Brugge, en op enkele plekken in de oostelijke Kempen. Rode dopheide behoort samen met het heidegebied Zevenkerken en de nabijgelegen domeinen Beisbroek, Tilleghem-Valkenbosch en Vloethemveld tot de belangrijkste groeiplaatsen van deze (Vlaamse Rode Lijst-) plant in ons land. Deze heidevelden herinneren ons aan een verleden waarin de Brugse zandstreek meerdere omvangrijke heidegebieden telde.

Voor meer informatie over samenwerking met Natuurpunt Brugge: wim.hogie@gmail.com

Wij willen de omvang van weleer herstellen.

De percelen behorende tot het reservaat liggen ten zuiden van de E40 en beslaan nu reeds een oppervlakte van 15 ha. Onze doelstelling is de uitbreiding en verbinding van deze percelen in beheer. Een voldoende groot en aaneengesloten gebied heeft een goede weerbaarheid, een grote biodiversiteit en biedt meer overlevingskansen voor gewenste fauna en flora. Dit betekent ook een veel efficiënter beheer omdat het systeem zichzelf makkelijker in stand kan houden en menselijke hulp of ingrepen minder nodig zijn.

M&F De Scheemaeker, groothandelaar in één van de duurzaamste transportmiddelen tot op vandaag - de fiets - onderschrijft deze doelstelling en onze visie op natuurbehoud.

M&F De Scheemaeker engageert zich finan-

cieel bij de uitbouw van Rode Dopheide, al zeker voor één jaar (2021-2022), en heeft ook de intentie om in een post-covid-19tijdperk het engagement te verlengen én te vergroten. Ook voor ons zal het dan mogelijk zijn om een grotere diversiteit aan commerciële wederdiensten te voorzien.

We zijn De Scheemaeker M&F Fietsengroothandel heel dankbaar en hopen dat naar hun voorbeeld nog méér Brugse bedrijven zich achter de werking en visie van Natuurpunt Brugge willen scharen. De andere natuurprojecten Ter Doest, De Wulgenbroeken en Polders Koolkerke-Dudzele zullen ook aanzienlijke financiële ondersteuning nodig hebben. 1 adres: wim.hogie@gmail.com.

Het was een gidsbeurt die weer eens uitliep tot bijna 7.30 ipv 7 uur, omdat de deelnemers heel geïnteresseerd waren, ook in de bomen van het park. De wandeling eindigde met een dodaars die zich eventjes liet zien, al duikend op de ondertussen nevelloze vijver.

Deze vroegmorgenwandeling op 1 mei is traditie geworden en elk jaar is het anders. Maar deze keer, met die mooie maan en opkomende zon, was er zeker eentje om in te kaderen. Dat vonden de deelnemers ook.

Stefaan Verplancke

De Spille 2021-2

41

Kolonie oeverzwaluwen langs Boudewijnkanaal met succes verplaatst

Oeverzwaluw - Patrick Keirsebilck

In enkele dagen tijd graafden de vogels ongeveer 80 holen. - Paul De Graeve

In het kader van de werken voor de ring rond Antwerpen zullen de elementen voor de nieuwe Schelde tunnel in Zeebrugge worden gemaakt. Spijtig genoeg moeten er hiervoor in Zeebrugge grote graafwerken uitgevoerd worden en verdwijnt de noordelijke tip van de Dudzeelse polder met nog enkele mooie authentieke natte permanente graslanden definitief. Ook de kanaaloever met de grootste oeverzwaluwkolonie uit onze streek is ondertussen afgegraven en samen met de kanaalberm verdween een strook waar orchideeën en andere flora voor een kleurrijk spektakel zorgden.

In de tijd van het openbaar onderzoek heeft Natuurpunt Brugge gewezen op de aanwezigheid van deze beschermde soorten. Er werd ons beloofd dat een nieuwe steile zandige berm voor de oeverzwaluwen zal aangelegd worden en dat de orchideeën zouden verplaatst worden naar de westelijke oever.

In maart hebben we de bevoegde diensten moeten wakker schudden om hen op hun belofte te wijzen. Net op tijd werd er langs het kanaal een stuk steile oever gecreëerd, voordat de oeverzwaluwen arriveerden. Het was het bang afwachten of deze afgraving onze zwaluwen zou kunnen verleiden. Het was ongelofelijk, maar in enkele dagen tijd graafden de pas aangekomen vogels ongeveer 80 holen in een stukje van deze aangelegde strook. Dit is een echte meevaller voor alle vogelliefhebbers.

42 De Spille 2021-2

Deze zwaluwsoort is de kleinste en ook de meest zeldzame van onze zwaluwen. Van onderen is hij wit en hij heeft een grijsbruine bovenzijde waardoor hij goed te onderscheiden is van onze huiszwaluw. Hij is watergebonden en heeft steile zandige oevers nodig heeft om zijn nest te maken.

Hij foerageert meestal boven water. Voor zijn nest graaft hij een horizontale gang tot een meter diep.

Wij hopen dat deze nieuwe broedplaats succesrijk zal zijn, zodat het aantal oeverzwaluwen zo op peil kan gehouden worden.

Paul De Graeve

tu

Natuurpunt Damme

Fietsploeg de Damse zevenster zette een tandje bij

Teamfoto

Op 26 en 27 juni ’21 gaat de Natuurpuntexpeditie door. Al fietsend, kanoënd of wandelend nemen 150 equipes deel aan deze krachttoer, ingericht door Natuurpunt.

Voor Natuurpunt Damme vormen Geert, Dirk, Philip en Jan de fietsploeg “de Damse Zevenster”. Rudy en An zullen als coaches zorgen voor ravitaillering en hulp in nood.

De eerste dag zullen we 160 km fietsen vanuit Gent (vertrekpunt natuurcentrum De Bourgoyen) tot Kortenberg. De tweede dag rest ons nog 100 km tot Diepenbeek (Limburg).

Onvoorbereid begin je best niet aan zo’n expeditie. Daarom ondernamen we op 1 mei een oefentocht die ons 175 km op de fiets hield. We fietsten vanuit Brugge tot Oudenaarde en terug een prachtig parcours. Naarmate we Oudenaarde en

“Je begint best niet onvoorbereid aan zo’n expeditie.” de Zwalmstreek naderden, ontplooiden zich meer en meer vergezichten vanop de glooiingen in het landschap. We genoten van onze picknick in Sint-Blasius-Boekel.

Deze toplocatie is misschien iedereen bekend, maar voor ons was het eerder onbekend; wat een openbaring. Berna wachtte ons op met heerlijke soep, belegd stokbrood en rijsttaart. Vijf spitse hellingen en een snedige noorderwind zorgden er verder voor dat de pauzes op het einde steeds meer gewaardeerd wer-

den. Het was telkens een tandje bijzetten, maar we haalden het.

Het is onze bedoeling om een flink sponsorbedrag bijeen te sprokkelen voor de uitbouw van het bezoekerscentrum De Pulse aan de Dammesteenweg in Damme.

Door corona kon de beoogde spaghettiavond in april/mei niet doorgaan. Maar we hopen eind oktober, in het weekend van de overgang naar het winteruur, deze draad terug te kunnen opnemen. Opgeven willen we niet.

Doe je mee? Wil je ook een tandje bijzetten om de opbouw van het bezoekerscentrum mogelijk te maken? Een financieel steuntje zou daarbij een grote steun zijn. Dank je!

Ons steunen kan via: https://expeditie.natuurpunt.be/project/26238 of via rudy.deplae@telenet.be

De Spille 2021-2

43

Bubbelwandeling: nieuw initi ati ef

Iedereen zal al gemerkt hebben dat wandelen populairder is dan ooit tevoren. Je komt overal wandelaars tegen, alleen, koppels, gezinnen, kleine groepjes. Sommige gekende wandelroutes zijn letterlijk kapot gewandeld.

We zagen dit ook in Damme en omstreken. De vrij toegankelijke natuurgebieden werden frequenter dan ooit bezocht en bepaalde landelijke wegeltjes leken op zondag even druk als bepaalde winkelstraten tijdens de week in Brugge. De wandelaarsteller op de Oude Stadswallen telde het afgelopen jaar in totaal 61.755 bezoekers. Tijdens de eerste lockdown zagen we een echte piek, toen mensen massaal hun herfstvakantie in eigen land gingen doorbrengen.

Natuurpunt Damme lanceerde dit jaar daarom een nieuw concept: bubbelwandelingen. Zoals de naam het zegt, zijn het wandelingen die je coronaveilig in je bubbel kan doen, maar uiteraard zullen de wandelingen

Jouw advertentie

in dit tijdschrift?

Dat kan!

Vraag gerust onze advertentievoorwaarden op bij Ans: ans.dewolf @natuurpunt.be 44 De Spille 2021-2

ook na corona nog bruikbaar zijn. Om het een beetje aantrekkelijk te maken, hebben we er een kleine eenvoudige zoektocht aan gekoppeld. Lagereschoolkinderen zullen er zich zeker mee amuseren en met een klein beetje hulp van papa of mama lukt het om ook de kleinsten te boeien. In de wandeling zijn een aantal natuurweetjes verwerkt en ook de geschiedenis komt aan bod. Aan de hand van een fictief historisch figuur wordt een bepaald facet van de rijke geschiedenis van Damme belicht.

Zo kan je op stap met Juan Lambico, een Spaanse krijgsgevangene van Napoleon, met Wiske, een herderinnetje die haar schapen hoedt in de Zwinvlakte tijdens de

Katelijnestraat 140 8000 Brugge Tel. 050 33 23 40 www.huyzeparrent.be

Natuurvlees van boer tot bord Elkedag dag open van 8u tot tot 13u00 13u Elke open van 7u30 en 14u00 14u tottot18u. en van 18u30.

Maandag tot18u00.

18u30.

Zaterdag open open tot Gesloten op en Gesloten op zondag woensdag en zondag. woensdagmiddag

middeleeuwen of met Manuel Cortez, een Spaanse soldaat die je meeneemt langs de historische stadswallen van het 17de eeuwse Damme. De wandelingen variëren in lengte. Je kan kiezen voor de afstanden 1, 2 of 7 km of voor een combinatie van meerdere wandelingen.

De begeleidende brochures zijn te koop in het bezoekerscentrum De Pulse (Dammesteenweg 2, Damme) aan 2 euro per wandeling. Daarin is een gratis consumptie begrepen. Het centrum is meestal op zaterdag- en zondagnamiddag open. Raadpleeg daarvoor de website www.natuurpuntdamme.be.

tu

Natuurpunt De Haan

33 jaar natuurbeheer in De Zandpanne /2

Vroeg voorjaar in duinvallei - Filip Vanhee

In de vorige De Spille werden de historiek en het habitat van het reliëfrijk binnenduin (mosduin en duingraslanden) van het natuurreservaat de Zandpanne toegelicht. In dit tweede deel bespreken we de resterende habitats in het reservaat. We eindigen met enkele praktische bedenkingen omtrent beheer en een toekomstig lichtpunt.

2. Secundaire natte/vochtige duinvalleie In het afgesloten deelgebied van de Zandpanne bevinden zich twee duinvalleien op de grens tussen de halfopen duingraslanden en het bos. De grootste vallei was voor de inbeheername gedurende lange tijd toegegroeid met grauwe wilg. Bij de beheermaatregelen werd de vallei in meerdere stappen opnieuw opengemaakt. Via een beheerinrichting werd een deel uitgegraven met wisselende diepte en glooiend profiel

"Dit deelgebied valt onder het Europese habitattype ‘Grijze Dunen H2120.” (dus gradiëntrijk). Dit deelgebied bevat, in wisselende oppervlakte, permanent water. De rest heeft het karakter van natte tot vochtige duinvallei. De begroeiing wordt sinds een 15-tal jaar volledig gemaaid en afgevoerd (voorheen gedeeltelijk). Door de decennialange depositie van bladeren en takken van de grauwe wilgen en bomen op de omringende hellingen is hier wel een

zeer dikke humuslaag ontstaan. Het jaarlijkse maaibeheer zorgt voor een langzame afname van de voedselrijkdom, die wellicht vertraagd wordt door het neerslaan van stikstof. Dit zorgt voor een begroeiing die matig voedselrijk (mesotroof) moerasland typeert: moeraszegge, zomprus, waternavel, moerasvergeetmijnietje, moeraswalstro, grote wederik, watermunt, penningkruid, vijfvingerkruid … Dit zijn dus niet echt de soorten die men in voedselarmere situaties in duinvalleien aantreft, want daar is de humuslaag te dik voor. Daarom wordt sinds enkele jaren op kleine schaal telkens een stukje humuslaag afgeplagd tot op het mineraalrijk wit duinzand, een beheermethode die o.a. in Nederland in gelijkaardige situaties tot goed resultaat heeft geleid. Bovendien zien we op die manier over verschillende jaren de evolutie en kunnen we die goed opvolgen. Een wat vreemde eend in de bijt is aardbeiklaver.

Van deze soort hebben we sinds enkele jaren een licht uitbreidende groeiplaats. Dat is vreemd, want dit is eigenlijk een zilttolerante soort die meer in begraasde kwelders of zilte weilanden, zoals de Uitkerkse polder, voorkomt. Hoe die hier groeit, is ons een

De Spille 2021-2

45

Duinvallei in het najaar na beheer - Filip Vanhee

raadsel, vermits elke vorm van ziltheid op deze groeiplaats is uitgesloten. Onder onze duinen zit namelijk een zoetwaterlens, die door de jaren heen gevormd wordt door de regenval. Pas daaronder zit het zilte water dat soms in de polders weer aan de oppervlakte komt (cfr. zilte weilanden). Op de helling van de valleien treffen we kruipwilg aan.

Het permanente water zorgt voor een rijk amfibieënleven van de ‘gewone’ soorten als bruine kikker, gewone pad, kleine watersalamander. In de jaren 1950 waren er nog waarnemingen van rugstreeppad, maar deze soort werd sinds lang voor de start van het reservaat niet meer waargenomen. We hopen nog steeds op een terugkeer, maar omdat het gebied geïsoleerd ligt ten opzichte van de andere populaties is een natuurlijke hervestiging moeilijk. Dit laatste geldt ook voor de kamsalamander.

In het zomerhalfjaar is er een gezoem van insecten. Vlinders vallen daarbij natuurlijk erg op. Daaronder heeft vooral het groot dikkopje een flinke populatie. Door de droogte in het voorjaar en de zomer van de laatste 5 jaar, heeft de poel in die periode nog nauwelijks water, en toch blijft ze een belangrijke rol innemen als drinkplaats voor vogels. In de vallei zelf en in het omringende struweel van de helling zijn de mooi geweven slaapnesten van de dwergmuizen talrijk.

3. Natuurlijk evoluerend duinbos Het meest zuidwestelijke deel van het gesloten rustgebied bestaat uit opgaand bos. Hier gaat echter een hele geschiedenis aan vooraf, die ook opgaat voor het deelgebied van de begrazingsraster waarvan het habitat toegelicht wordt onder het hieropvolgende punt 4.

Bij nader toezien blijkt hier namelijk een abrupt einde te komen aan het authentieke duinreliëf. Alles is vlak en wordt slechts onderbroken door ondiepe greppels. In een ver verleden werd hier namelijk zwaar ingegre-

46 De Spille 2021-2

pen. Op het einde van de 19de en in het begin van de 20ste eeuw stak het kusttoerisme de kop op. Dit werd een economische realiteit voor de kustbewoners, die hier steeds meer tewerkstelling en inkomen in vonden. Voor die periode loosden de kustdorpen hun afvalwater/riolen vrijwel ongezuiverd in zee. Men kan zich voorstellen dat dit voor de baders niet direct appetijtelijk moet geweest zijn.

Naar verluidt zou dit deel van het duingebied tussen De Haan en Wenduine toen, onder initiatief en impuls van toenmalig vorst Leopold II, vergraven en geëgaliseerd zijn.

Hij zou namelijk, vanuit zijn kennis van geologie, geweten hebben dat duinzand zeer poreus, maar ook zeer filterend is. Het afvalwater van Blankenberge werd via een grote rioolbuis naar hier gebracht. Deze rioolbuis ligt nu nog steeds onder het centrale wandelpad, dat tussen de verschillende reservaatsdelen doorloopt. Van daaruit werd de specie via betonnen geultjes uitgevloeid die overliepen en zich via de greppels over het gebied verdeelden. Met als resultaat een serieuze aanrijking van de bodem. Een waterzuiveringsproject avant la lettre dus. Gelukkig is dit reeds lange tijd geleden stilgelegd.

"Het permanente water zorgt voor een rijk amfibieënleven van de ‘gewone’ soorten.”

Dit deel werd volledig en vrij dicht met loofbomen aangeplant, in hoofdzaak populier; abeel (witte en grauwe), en in mindere mate es, wilg en uitzonderlijk lijsterbes.

Door de voedselrijkdom was hier een explosieve groei met een dichte ondergroei van struikgewassen (meidoorn, sleedoorn, vlier, kardinaalsmuts, dauwbraam ...). In het zomerhalfjaar is dit echt een ondoorzichtbare ‘jungle’. Hoewel het niet de meest waardevolle boomsoorten betreft, zien we

een interessante evolutie naarmate het bos ouder wordt. We treffen niet alleen nogal wat korstmossen en paddenstoelen op het hout aan, natuurlijke sterfte en stormschade zorgen voor steeds meer (staand en liggend) dood hout en open plekken, waardoor er enige vorm van verjonging kan ontstaan.

De najaarsstorm van eind september 2020 zorgde zelfs voor een heuse corridor midden in het bos, vermoedelijk veroorzaakt door een valwind. Hier stelden we een beheer van nietsdoen in, met uitzondering van het terugplaatsen van de bosrand, ter bescherming van het duingrasland tegen depositie van blad en het scheppen van een zoom.

Wat betreft de flora treffen we hier niet meteen de meest opwindende soorten aan. In het vroege voorjaar zijn een aantal soorten, die we kunnen plaatsen onder de zogenaamde stinzengroep (oa sneeuwklokje, maarts viooltje, Italiaanse aronskelk en speenkruid), het meest opvallend. Winterpostelein valt daar dan weer niet onder. Later in het voorjaar kleurt de lagere begroeiing geel, onder een zee van stinkende gouwe en geel nagelkruid. Look-zonder-look zorgt dan weer voor de wat schaarse aanwezigheid van het oranjetipje. Er zijn talrijke saprofytische paddenstoelen en schimmels te vinden op het ondertussen massaal aanwezige dood hout. Eén van de meest voorkomende en opvallende soorten is het judasoor.

In het voorjaar en in de zomer is het opgaande bos met zijn weelderige ondergroei een ondoordringbaar lijkende jungle, een eldorado voor gewone zangvogels als tjiftjaf, fitis zwartkop, staartmees, zanglijster, boomkruiper …. De ontwikkeling tot ouder bos met talrijke dode opstaande bomen en doormidden gespleten stronken en holtes zorgde voor een duidelijk zichtbare toename van spechtensoorten. Groene en grote bonte specht en sinds dit jaar ook de kleine bonte specht. Sinds vele jaren maken een paar buizerds gebruik van de geboden rust in deze

Voorjaarsaspect in bos met dichte struweellaag - Filip Vanhee

Afstervende zwarte dennen in begrazingsraster - Filip Vanhee

oase, met elk jaar een geslaagd broedseizoen. Sperwer (het hele jaar door) en boomvalk (tijdens de najaarstrek) maken hiervan gebruik als jachtterrein. Sinds twee jaar hebben we zelfs een territoriaal koppel bosuil.

De bosuil is wellicht niet zeldzaam dieper het binnenland in, maar is zeker niet algemeen langs de Vlaamse kust. In de winter zijn de houtsnippen de meest opvallende vogels.

Het zijn noordelijke broedvogels die hier in de dichte jungle een prima schuilplaats vinden en ’s avonds in de schemering uitvliegen om in de omgeving voedsel te zoeken. Deze winter waren het er zelfs een 15-tal.

Tot slot bevindt zich in het bos ook nog een open plek. Hier was ooit nog een kleinschalig akkertje, waarschijnlijk mogelijk gemaakt door de voedingsstoffen die uit het bezinkende afvalwater waren achtergebleven. Toch moet het op de droge zandgrond niet eenvoudig zijn geweest om hier een schamele opbrengst te bewerkstelligen.

Op oude luchtfoto’s is het patroon ervan nog te zien. Ondertussen heeft de natuur dit al lang overgenomen en zijn ook hier het duinsterretje, de eerder genoemde rendiermossen, echt walstro, walstrobremraap, muurpeper … weer van de partij.

4. Begrazingsraster met mozaïek van droog duingrasland – struweel, aangeplant bos en recent aangelegde duinpoelen Ten noorden van het doorgaande centrale wandelpad (De Haan-Wenduine) situeert zich ten slotte het laatste habitat, dat het voorwerp uitmaakte van de laatste onderhandelingen tot uitbreiding van het reservaat. Het is het dichtst tegen de zee gelegen en de dynamiek is hier dan ook merkbaar groter. Ook hier was de hierboven besproken vroegere omvorming tot uitvloeizone van huishoudelijk afvalwater uit Blankenber-

Aardbeiklaver in vochtige duinvallei - Filip Vanhee

ge. Toen we het begin deze eeuw in beheer namen, was het zwaar verwaarloosd door gebrek aan enig beheer: recreatie en verruiging troef. Bovendien was deze zone ook zwaar aangetast door vroegere ingrepen.

Om hier zinvol te starten met beheer werd dit gedeelte voorzien van twee begrazingsrasters. Om de recreatie te kanaliseren, werd voor wandelaars via klappoortjes toegang gegeven op een natuurlijk pad (en enkel daarop) dat in lengterichting de rasters doorloopt en werd het eerste jaar een stootbegrazing en erna extensieve begrazing met Galloways ingesteld. Na enkele jaren moeten we vaststellen dat de verruiging spectaculair is teruggedrongen. De typische begroeiing van droge duingraslanden hersteld zich wonderlijk en de verschraling heeft zich duidelijk ingezet.

De staatsduinen op het grondgebied van De Haan (170 ha) zijn natuurlijk ook een druk recreatiegebied. Wandelpaden lopen in lengterichting door de deelgebieden van het reservaat en ook een zeer druk belopen pad van de campingzone en Centerparcs loopt in de breedte naar het strand. Daarnaast waren er ook de ruiters en was er ook nog druk om een mountainbikepad toe te staan. Dat is allemaal wel wat veel voor die beperkte oppervlakte.

Dankzij een constructieve houding, goed denkwerk en goeie planning zijn we er in toch geslaagd die sectoren een plaats te geven: we zorgden ervoor dat de wandel- , ruiter- en mountainbikepaden geclusterd werden als een corridor met ertussen telkens een smal strookje bos/struikgewas. Zo zorgden we ervoor dat de druk op de andere delen enigszins beperkt en gekanaliseerd werd en kregen we de appreciatie van de andere gebruikers.

Ondertussen ontwikkelt zich hier een mozaïek van halfopen landschap. Verspreid in de begrazingsrasters staan clusters van opgaand

(aangeplant) bos, bestaande uit witte abeel, zwarte den en in mindere mate zeeden. De coniferen beschouwen we als exoten. Lokaal doet zich in de staatsbossen van De Haan echter een bijzonder fenomeen voor in de bestanden van zwarte den. Ze sterven namelijk massaal en in een uitdeinende cirkel af. Ook in de Zandpanne doet zich dit voor.

De afgestorven stammen zijn doorzeefd van pikgaatjes, naar we vermoeden van de aanwezige spechtensoorten (opzoek naar de larve of kever?). Het Agentschap voor Natuur en Bos ondernam in de omringende bestanden een poging om duidelijkheid te krijgen over de oorzaak, blijkbaar nog steeds zonder resultaat. Door de extensieve begrazing van de Galloways hopen we dat de open gekomen ruimtes het duingrasland herstellen. Plaatselijk vinden we er ook ruigtes van struikgewas. Hier is nog een mooie cluster van wilde liguster, een authentieke duinheester, verder ook kardinaalsmuts, meidoorn met ertussen hondsroos. Het droge duingrasland is hier minder ontkalkt dan het eerst besproken habitat van het binnenduin. De ingestelde begrazing zette de verruiging weer in gang en zorgt voor een langzaam voortschrijdende verschraling. De verschillende soorten rendiermos zijn terug en er is een sterke uitbreiding van het waardevolle duinlangbaardgras. In een sterk begraasd stuk is een mooie groeiplaats van het duinviool teruggekeerd, vermoedelijk door de dynamiek van de begrazing en betreding door de runderen. Andere voorkomende planten zijn oa wilde asperge, muizenoor, kruipend stalkruid, echt walstro, hazepootje, cypresswolsmelk … In 2019 was er hier in een uithoekje plots een geslaagd broedgeval van boomleeuwerik. In 2020 was het paartje niet meer aanwezig. Had het te maken met de drukte op de wandelpaden die zich dat (corona)jaar voordeed?

De Spille 2021-2

47

Galloways zoeken door de zomerwarmte afkoeling in duinpoel - Filip Vanhee

Om de grazers te voorzien van drinkwater werden er ook twee poelen aangelegd. Dat waardevolle duinvalleien er nog mogelijk zijn, werd na enkele jaren duidelijk toen we in de jaarlijks droogvallende oeverzone een mooie begroeiing met strandduizendguldenkruid, bleekgele droogbloem en waterpunge opmerkten. Dit houdt een grote belofte in, want in het kader van de uitvoering van het goedgekeurde natuurbeheerplan voor dit er-

"We zijn volop bezig met het bijeenbrengen van de restfinanciering. Help ons: BE56 2930 2120 7588, projectnummer 5516.” kende reservaat, kende de bevoegde minister recent een flink budget toe. We zijn volop bezig met het bijeenbrengen van de restfinanciering. Daarmee gaan we aan de slag om bij uitbreiding van de 2 poelen telkens een natte/vochtige duinvallei te herstellen, én per begrazingsraster. Het grondverzet zal verwerkt worden in het gebied als een soort nieuwe duinreconstructie (naar voorbeeld van Nederlandse projecten). Op die manier herstellen we een deel van het vroegere duinenprofiel van voor de inrichting tot uitvloeigebied voor afvalwater (einde jaren 1800).

Praktische bedenkingen inzake beheer en toekomstige opties • De laatste vijf jaar werden we geconfronteerd met een zeer droog jaargedeelte.

Zeker aan de kust was er vanaf april tot na augustus (in sommige jaren zelfs nog langer) slechts een minimale hoeveelheid regenval. Gecombineerd met steeds meer oplopende zomertemperaturen was er gedurende die periode echt sprake van echte droogte. Ik laat het aan de exper-

48 De Spille 2021-2

ten of dit structureel wordt en een lokaal neveneffect is van de klimaatopwarming.

Feit is dat dit niet zonder gevolgen bleef.

Het peil van de afgescheiden zoetwaterlens onder de duinen getuigt danig van inkrimping. Dit is merkbaar aan het niveau van de poelen in het reservaat, waar nauwelijks nog water is. In die optiek moeten we de grazers regelmatig voorzien van vers water in drinkbakken. Dat dit ook zo zijn gevolgen heeft voor de biodiversiteit in de poelen, is onvermijdelijk. De duinvalleien evolueren van nat naar vochtig, naar droogte. Ook in de drogere delen merkten we, in vergelijking met vroeger, in deze periode echt een ‘verdorring’. Bloeiende planten zijn er dan nog nauwelijks. Met de aanwezigheid van recreanten op de paden loert brand dan ook steeds om de hoek. Dit gevaar wordt ook steeds aangeduid op de borden, maar toch treffen we zeer regelmatig weggeworpen sigarettenpeuken aan in het droge duingrasland langs de paden. Gelukkig hadden we de laatste twee winters toch een aanzienlijke neerslag, waardoor de reserve toch wel enigszins werd aangevuld. Door het plagwerk in de grote duinvallei wordt het maaiveld wat verlaagd, wat in geringe mate soelaas brengt en dus een win-winsituatie wordt: verwijdering van de voedselrijke toplaag – verlagen van de bodem (dus wat langer vochtig ).

• Slechts een deel van het reservaat is volledig rustgebied en dus niet vrij toegankelijk (ong. 10 ha). In de overige 15 ha werd er bewust gekozen voor toegankelijkheid op paden tussen en langs de verschillende delen van het reservaat en zelfs via klappoortjes op paden in de begrazingsrasters. Dit gebeurt volledig binnen het beleidskader van Natuurpunt om natuur zo veel mogelijk toegankelijk te maken voor mensen. Ook de ruiters en moun-

tainbikers kregen hun plaatsje. Met bordjes worden bij herhaling een klein aantal simpele regels aangekondigd: blijf op de paden, hou honden aan de leiband en ga er niet mee in de begrazingsrasters. Dat is niet alleen bij ons, maar ook in de andere delen van het duinengebied die door andere instanties beheerd worden. Tot onze spijt moeten we vaststellen dat loslopende honden, ook in de begrazingsrasters, schering en inslag zijn. Ook het verlaten van de paden in de begrazingsrasters, komt veelvuldig voor, zeker in deze coronaperiode wanneer er tijdens de weekends honderden bezoekers langskomen.

We kunnen gerust stellen dat dit een druk legt op de natuurwaarden. Het is best dat hierdoor een herhaling van het broedgeval van boomleeuwerik niet doorging.

• Stikstofdepositie heeft zeker in de duingraslanden en valleitjes zijn effect, bv de druk door dauwbraam vanaf de rand in de duingraslanden. Met een jaarlijks maaibeheer houden we dit nu in de hand, maar het vergt een bijkomende investering van tijd en middelen.

• Exoten zijn in de Vlaamse duinen alom tegenwoordig: vooral rimpelroos neemt hele oppervlaktes in beslag, en ook tamarisk, olijfwilg, zwarte den, tuinliguster, bezemkruiskruid ... Sommige gedragen zich zeer agressief-invasief. Ook dit eist beheermatig de nodige aandacht en opnieuw bijkomende moeite. In het bijzonder rimpelroos scheert daarin hoge toppen en kan nauwelijks zonder inzet van grote middelen worden onderdrukt.

• Anderzijds houdt het toekomstig project tot inrichting van twee natte duinvalleien en herstel van het duinreliëf toch wel een verwachting in voor dit vroeger zwaar beschadigde deelgebied. We kijken dus uit naar wat de toekomst brengt!

Filip Vanhee

tu

Natuurpunt Gulke Putten

Gulke Putten in woord en beeld Het voorjaar van 2021 was fris en extreem wisselvallig, en na meer dan een jaar waren er nog steeds beperkte publieksactiviteiten wegens de maatregelen tegen coronapandemie. We hopen om terug volop te starten na de zomer met als eerste de vleermuizenwandeling (zie pg 25.). Tijdens de zomer worden ad hoc zomerwerkdagen gepland in kleine groep, afhankelijk van de noden in het natuurgebied. Laat het zeker weten als je zou willen deelnemen.

Maar hoe gaat het ondertussen met onze natuur? De Gulke Putten (120 ha), met de in 2020 vernieuwde kaart van openstelling, kreeg aanhoudend ruime belangstelling en waardering. In de weekends van april en mei ontvingen we nog steeds een stroom van wandelaars in ‘bubbels’ van vier, en later meer. Natuur biedt meer dan ooit troost en ontspanning en ook vooral psychische rust in onzekere tijden. Bij navraag blijkt dat mensen soms van ver komen naar de Gulke Putten, een bekende roepnaam die via internet ruim gepromoot wordt. Ook AS Adventure - sponsor van Natuurpunt - deed mee aan de verspreiding van onze wandelmogelijkheden.

moniak in de lucht, uitzonderlijke temperaturen en extreme droogte met een veel te laag grondwaterniveau, maar ook overmatige betreding. Dit alles verstoort de natuurlijke processen en fragiele soorten kunnen daardoor snel verdwijnen. Daarom zijn een aantal kwetsbare gedeelten van het natuurgebied afgesloten voor het publiek.

In bijgaande foto’s tonen we enkele pareltjes van het sombere voorjaar.

Tot weerziens!

Christine en Eckhart Kuijken beheerteam

Maar planten- en dierengemeenschappen kunnen ook niet zonder rust. Stressfactoren voor de natuur zijn vooral teveel am-

2.

1.

3.

1. Een eerste werkdag in 2021. Wat deed dat deugd.

2. De vondst van een nachtpauwoogvleugel bewijst dat deze typische soort nog steeds aanwezig is ; nu ook in de heide habitats van het Disveld.

3. Gulke Putten met in het voorjaar poelen vol groene kikkers, hier parend in de vlottende bies.

De Spille 2021-2

49

4.

5.

7.

6.

8.

9.

4. Voor de studenten was er eindelijk weer een excursie (18 mei ), al was het met mondmaskers. Hoe bizar.

5. Liggende vleugeltjesbloem reageert positief op natuurontwikkeling en is ontzettend moo; een parel van het heischraal grasland.

6. Heidekartelblad is een prachtige halfparasiet van de vochtige heide, die nu ook op de paden in het hakhoutgedeelte geschikt habitat gevonden heeft.

7. In 2021 waren de orchideeën achterop en klein wegens late nachtvorst en aanhoudend koud weer in april en mei.

8. Toch wel weer een onverwacht bezoek: lepelaar op trek, tankend in ven in een bosrijke omgeving (Predikherenbos).

9. Keitof : ‘Happy Stones’ nu ook in Gulke Putten! We vonden verschillende keren mooie beschilderde steentjes in of naast onze wandel- paden en veelgebruikte folderbakjes. Creatieve en fijne actie.

50 De Spille 2021-2

Natuurpunt Jabbeke tu

Robert Als dichte buur is hij dagelijks op stap in het Maskobos en omgeving, minstens ’s morgens en ‘s avonds. Zijn fijne wandelstok met mooi gekromd handvat geeft de maat aan als een metronoom. Die wandelstok herinnert me aan de tijd dat Robert met varkensberen van hofstede naar hofstede reed om zeugen te laten dekken. Die stok diende dan om dieren aan te wijzen en om wat aan te porren bij het laden en lossen. De megastallen van tegenwoordig kennen die romantiek niet meer.

Reebok - Marc Vandamme

Vroeger was zijn hondje, een ‘rattenpakkertje’, onafscheidelijk tot het ouder wordende beestje zich twee keer niet had kunnen verweren tegen een loslopende loebas van een hond. Dan zijn er ook nog de mountainbikers die zo moeilijk de verleiding kunnen weerstaan om de wandelpaden te verkennen. We zijn met velen die buiten willen en de plaats is krap voor ieders voorkeur en hobby. Robert bekijkt het allemaal een beetje filosofisch. Hij geniet vooral van de schoonheid. Het welzijn van moeder en dochter ezel, Jeanne en Paulien, is zijn bekommernis. En als het nodig is, gaat hij op eigen initiatief met de grasmaaier door de Beukendreef. Toen we er achter kwamen dat hij dat deed, verrasten we hem met een exemplaar van het Maskobosboek. ‘Dankjewel, maar ’t was niet nodig. Ik doe dat graag.’

Na de oogst gaat hij regelmatig behoedzaam over de maïsakker op zoek naar sporen en zijn stok doet dan dienst als detector. Onlangs kwam hij me tegemoet in onze straat. Ik herkende hem van ver aan zijn stap, zijn stok en zijn pet. Met zijn wandelstok schuin in de lucht vroeg hij me even halt te houden: “Ik heb een ree gezien, tweemaal”. Hij glunderde.

Reesporen hadden we al enkele keren gezien, maar Robert heeft de ree met eigen ogen gezien. Overigens heeft een koppel meerkoeten de poel ingepalmd en de kleine bonte specht verraadde zijn aanwezigheid met zijn naaimachinegeluid. Een bunzing vonden we, maar hij was dood.

Slachtoffer van de winterprik?

Kris D’hondt

Alleen ga je sneller, samen kom je verder “Alleen ga je sneller, samen kom je verder.” Dit Afrikaanse spreekwoord vormde de rode draad doorheen de voorbije gebeurtenissen van Natuurpunt Jabbeke.

Marleen Vanden Broucke

Joeri Van Bijlen

Bijenhelden in VBS De Klimtoren Het begon allemaal met Edgar en Rune, twee leerlingen die heel bezorgd zijn over de toekomst van onze planeet en het klimaat. Dat deze jongens van aanpakken weten, was meteen duidelijk toen ze met het plan kwamen om de speelplaats van de school om te bouwen tot een groene oase vol leven. Directeur Rebekka was meteen gewonnen voor de “groene droom” van de leerlingen en Natuurpunt werd erbij gehaald om het plan concreet te maken. Met voorzitter Joeri Van Bijlen en adviseur Erik Blauwet werd een “groenwerkgroep” gevormd en werd na overleg beslist om de voortuin van de school aan te pakken. Het steriele grasveld van 130 m² zou worden

omgevormd tot een bijen- en vlindervriendelijke tuin!

Het grote enthousiasme van Edgar en Rune werkte aanstekelijk. Lander en later ook Jules kwamen de ploeg versterken. De kinderen genieten van de natuur- en groendeskundigheid van Joeri en Erik en geven dit met plezier door aan hun medeleerlingen. Er werd gestart met het grote voorbereidende werk om van het midden van de tuin een bloemenakker te maken. Erik kwam verschillende keren langs om de grond te frezen. Frezen is volgens kenner Erik veel beter dan diep ploegen: het bodemleven wordt minder verstoord en koolstof blijft in de bodem. Eind maart werd er ingezaaid en

De Spille 2021-2

51

Kinderen aan de poel - Luc Simoen

na een koud voorjaar begon alles pas begin mei te kiemen. Ja, met de natuur moet je soms wat geduld oefenen.

Aan de rand van de tuin werden verschillende inheemse vaste planten en struiken aangeplant en tenslotte werden op 11 mei via de actie “Houtland Zoemt” nog extra bijenvriendelijke vaste planten en kruiden in de grond gestoken, zoals onder meer rode zonnehoed, hemelsleutel, kattenkruid, salie, ijzerhard, marjolein, duizendblad en wilde margriet. Het is nu nog wachten op een rijkelijke bloei en een massale opkomst van bijen, hommels, lieveheersbeestjes en vlinders. En ondertussen zit de groenwerkgroep niet zomaar te wachten, want er is nog een lange to-dolijst: een waterschaal met keien voor de dorstige insecten plaatsen, insectenhotelletjes ophangen, een hommelpot ingraven, een egelhuisje maken, enkele nestkastjes ophangen … Edgar, Rune, Lander, Jules, Rebekka, Joeri, Erik en ondertussen kwam Mathieu er bij, ze verdienen een standbeeld voor hun belangeloze inzet om de wereld groener en beter te maken! Een voorbeeld van een topsamenwerking met een prachtig resultaat!

Zwaluwnesten aan VBS De Wassenaard Het burgerplatform Leefbaar Varsenare deed de suggestie om tegen de gevels van de Vrije Basisschool De Wassenaard in Varsenare kunstnesten te plaatsen voor huis- en gierzwaluwen. Diezelfde werkgroep nam vorig jaar reeds het initiatief om nesten voor gierzwaluwen te plaatsen in de kerktoren van Varsenare. Met goedkeuring van de kerkfabriek en met medewerking van onze Natuurpuntafdeling werd dit succesvol ge-

52 De Spille 2021-2

realiseerd. Nu was de keuze gevallen op de gevels van de school De Wassenaard. De directie van de school was bijzonder enthousiast voor het project en wij Natuurpunters stonden meteen klaar om advies te verlenen en de daad bij het woord te voegen. Onze zilvervossen Marcel en Dan staken hun handige handen uit de mouwen om de nesten op een deskundige manier aan te brengen: 6 voor de huiszwaluw en 5 voor de gierzwaluw. De gemeentelijke subsidie (50 euro per gierzwaluwnest met een maximum van 250 euro per aanvraag) was hiervoor meer dan welkom.

Waarom kunstnesten? Door de droge lentes van de voorbije jaren hebben de huiszwaluwen moeite om modder te vinden voor de bouw van hun nesten. Dankzij kunstnesten kunnen de huiszwaluwen toch tijdig starten met broeden. Kunstnesten kunnen zodanig geplaatst worden dat ze voor weinig overlast zorgen voor de bewoners. Een nestje vlak boven de voordeur wordt vaak verwijderd.

Ook voor de gierzwaluwen zijn kunstnesten belangrijk. Door de moderne woningbouw vinden ze nog weinig holtes in de muren en de daken. Er bestaan veel houten varianten om tegen een gevelmuur of onder een dakgoot te plaatsen, maar de meest duurzame oplossing is het plaatsen van inbouwneststenen. Zowel gierzwaluwen als huiszwaluwen zijn kwetsbaar en we moeten er dan ook alles aan doen om de soort in stand te houden. Daarenboven zijn ze zeer nuttig, want ze eten grote hoeveelheden insecten die ze tijdens het vliegen uit de lucht plukken.Geef toe, ook deze samenwerking tussen verschillende organisaties heeft geleid tot een succesvol, natuurvriendelijk resultaat.

Ontdek de poel Met meer dan honderd waren ze! Dit voorjaar kwamen de leerlingen van de tweede graad van VBS De Klimtoren kennismaken met de diertjes die in de poel leven in het Maskobos. Boudewijn, Geert, Annemie en Luc stonden klaar om samen met de kinderen te onderzoeken of er leven in de vijver zat, want vorig jaar was die zo goed als uitgedroogd. Ze begonnen met een test van het water. Volgens de tabel mogen we de poel matig goed noemen. Er werden poel- en posthoornslakken gevangen en die zijn bepalend voor de kwaliteit van de vijver: ze maken de vijver schoon en eten de dode bladeren op. De slakkenpoep is dan weer voedsel voor de planten.

Gewapend met een schepnet vonden de kinderen heel wat diertjes, die ze op naam brachten: alpenwatersalamander, de kleine watersalamander, een bruine kikker, een pad, rugzwemmertjes, waterspinnen, larven van waterjuffers, en, jawel, duizenden dikkopjes.

Ondanks de gutsende regen was dit een ontzettend boeiende natuurbeleving. Zowel de leerkrachten als de leerlingen en de gidsen hebben samen genoten, met de nadruk op ‘samen’ want ook hier kan zo’n samenwerking alleen maar leiden tot een groot respect voor de natuur!

Marleen Vanden Broucke (met dank aan Rebekka, Joeri, Erik en Boudewijn voor de input)

tu

Natuurpunt Knokke-Heist

Conservator gezocht!

VACA TURE

In 1998 heeft onze plaatselijke aankoper en conservator, Luc Van Rillaer, een eerste aankoop gedaan in het historisch hart van het Fort Sint-Donaas. Toch werd deze aankoop zelfs in het plaatselijk bestuur niet door iedereen gesteund. Men dacht dat het beter was om het geld aan Natuurpunt Blankenberge te geven, die het kon gebruiken om er daar een groot gebied van te maken. In Knokke was de grond te duur om veel aankopen te kunnen doen. Maar onze Luc is een doorzetter. hij zag het potentieel van het gebied en kon het hoofdkantoor van Natuurpunt overtuigen.

Het Fort Sint-Donaas was onderdeel van de Staats-Spaanse linies. In 1568 begon de 80-jarige oorlog tussen Spanje en de Noordelijke Nederlanden. Het fort werd opgericht kort na de inname van Sluis door de legers van de Noordelijke Nederlanden, op bevel van de Spaanse veldheer Spinola, als tegenfort tegen Sluis.

De soorten vleermuizen die er al overwinterd hebben zijn: baardvleermuis, grijze grootoorvleermuis, gewone dwergvleermuis, watervleermuis en laatvlieger. De eerste twee vermelde soorten zijn bedreigd of ernstig bedreigd.

Tijdens de Spaanse Successieoorlog (1701-1714) werd het fort nog uitgebreid.

Uit deze tijd stamt de ‘zwaluwstaart’, gebouwd volgens plan van Baron Menno van Coehoorn. Deze vestingbouwer bracht nieuwe methoden in de vestingbouw. Dit deel van het fort is opnieuw zichtbaar gemaakt in het landschap. In 1783 werd het fort veroverd door de Oostenrijkers, die met de afbraak begonnen.

Uit deze tijd komt de nu nog aanwezige grenspaal. De paal heeft aan Nederlandse zijde het wapenschild van Nederland en aan de tegenoverstaande zijde het Oostenrijkse wapenschild: de dubbele adelaar. Andere historische overblijfselen zijn verder de Duitse bunker ‘Stutzpunkt Dora’, opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze bunker dateert uit de Eerste wereldoorlog en is nu ingericht als winterverblijfplaats voor vleermuizen.

hulp kunnen gebruiken.”

“Luc zou dringend wat

In 1908 werden er kleiputten gegraven voor het vervaardigen van bakstenen, die dan werden gebakken in veldovens. Zo ontstonden enorme putten en laantjes in het gebied. Een aantal van deze putten werden gedempt met afval, andere bleven bestaan en vormen nu water- en moerasland met rietranden.

Mede hierdoor kon Luc Natuurpunt overtuigen om van het gebied een project te maken. Er was en is namelijk een groot tekort aan natte weiden voor weidevogels zoals grutto en kievit. Zo kon het gebied gestaag aangroeien door gerichte aankopen. Nadat het gebied erkend werd als natura 2000-gebied konden de Europese subsidies helpen om de duurdere aankopen te rechtvaardigen. Het resultaat is

een ondertussen mooi natuurgebied van 25 ha groot in Knokke-Heist en nog eens 35 hectaren in Lapscheure (deelgemeente Damme). Luc werkte gestaag verder om het gebied uit te breiden en heeft de perimeter nog verlegd richting Damme. Door her en der een mozaïek aan stukken aan te kopen, probeert hij uiteindelijk weer een aaneensluitend gebied te creëren. Nu heel wat oudere boeren stoppen, is het goed om uit te kijken welke stukken passen in een toekomstgerichte uitbreiding.

Natuurlijk blijft de hoge prijs van de grond ons parten spelen. Als je wilt helpen, kan je steeds een schenking doen op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van het projectnummer 5538 met vermelding Sint Donaaspolder of Kreken van Lapscheure.

Luc heeft al een respectabele leeftijd bereikt en zou dus dringend wat hulp kunnen gebruiken om de vele taken van een conservator uit te voeren, vooral nu het gebied steeds groter wordt.

Wat houden die taken in: • Gebruiksovereenkomsten opmaken met verschillende boeren en/of particulieren om stukken (gratis) in bruik-

De Spille 2021-2

53

leen te geven om te laten begrazen door koeien of schapen. Andere stukken worden gebruikt als hooiweides.

Aan het gebruik zijn natuurlijk wat voorwaarden verbonden, zoals bijvoorbeeld niet bemesten. Het is dan ook aan de conservator om regelmatig te kijken of de voorwaarden niet geschonden worden en of de boeren de gronden wel gebruiken, zoals in de overeenkomst bepaald.

• De conservator bepaalt ook ieder jaar welke onderhouds– en/of inrichtingswerken er moeten uitgevoerd worden.

De werken die door de ploeg van Natuurpunt kunnen uitgevoerd worden met de eventueel nodige machines, kunnen twee maal per seizoen aangevraagd worden. Andere werken kunnen uitgevoerd worden door de plaatselijke vrijwilligers. Ook die dagen worden door de conservator georganiseerd.

• Het is ook goed dat een conservator (en zijn team) zoveel mogelijk waarnemingen in het gebied doorgeeft en zo bijhoudt hoe het gebied evolueert.

hun trek naar de broedgebieden. In de lente, wanneer de laantjes nog goed drassig zijn, kan je hier allerlei steltlopers en eenden bewonderen die hier foerageren en/of broeden. Kluut, bosruiter, zwarte ruiter, groenpootruiter, steltkluut naast weidevogels zoals grutto, kievit, smient, bergeend, krakeend, slobeend zijn o.a. soorten die hier al waargenomen zijn. De grote zilverreiger is er een regelmatige bezoeker en ook roofvogels als buizerd, ransuil en velduil komen hier hun voedsel zoeken. Zelfs een machtige zeearend kwam het gebied al aanschouwen.

Het mooie natuurgebied is ondertussen gekend als late ganzengebied. Net voor de trek naar de noordelijke gebieden pleisteren grote groepen kolganzen en grauwe ganzen hier nog enkele weken voor een laatste opvetting voor de laatste stap in

Contacteer voorzitter Stefaan voor meer informatie: stefaanbrinckman@gmail.com.

54 De Spille 2021-2

In de nieuw gegraven poelen die rondom aangeplant zijn met braamstruweel konden we de boomkikker al horen kwaken en ook de zeldzame kamsalamander komt hier voor. Dus ben je een vogelaar, een natuurfotograaf of hou je van amfibieën, vleermuizen of muizen; heb je een passie voor alles wat de natuur te bieden heeft, denk er dan eens over na om je steentje bij te dragen als conservator. Voorkennis is niet nodig, Luc en de andere gidsen zorgen voor een goede begeleiding.

tu

Natuurpunt Middenkust

Natuurpunt Middenkust: verdere voorstelling

Lentebeeld Paelsteelpanne

In de vorige De Spille kwam het ontstaan van Natuurpunt Middenkust aan bod. Vandaag willen we onze diverse reservaten belichten. Waar ze liggen, vind je op het kaartje pg. 54 van de vorige De Spille. We splitsen deze voorstelling in twee delen op en zakken daarvoor af van noord naar zuid. En avant …

1. D’Heye D’ Heye, ruim 48 ha, ligt op de grens van Bredene met De Haan. Het betreft één van de drie kalkarme duinterreinen (d’ Heye, Schuddebeurze, Cabourg) aan onze kust.

Doorheen hun 1000-jarige geschiedenis zijn deze duinen door hemelwater en humusvorming ontkalkt, waardoor de flora een heidekarakter kreeg. Natuurpunt kreeg in 1994 eerst 12 ha, en later, in 1997, nogmaals 18 ha in beheer van eigenaar VMW (Vlaamse WaterMaatschappij). Toen VMW in 2006 stopte met de waterwinning in het gebied werd het beheer overgedragen aan ANB (Agentschap Natuur en Bos) die sindsdien ook nog buurgronden aankoopt.

Natuurpunt had in d’ Heye al een traditie van oa wandelingen en blijft betrokken in de overlegorganen, bvb om te plaggen rond verpieterde struikheiperceeltjes, iets wat dikwijls goed uitpakte, maar soms ook niet. Brem breidde ook fors uit in die jaren, tot ze recent een punt bereikte waar ze wat ingeperkt moet worden. Brem als vlinderbloemige bindt in zijn wortels de vrije stikstof uit de lucht, waardoor de bodem te veel verrijkt. Het grasland met vooral schapengras, opgesmukt door oa bloeiende zandblauwtjes, heeft een open structuur, onderbroken door partijen struikhei, brem en bosjes (de zogenaamde “bosschages”).

Deze gevarieerde structuur is een weldaad voor insecten. Onder de vlinders vliegen hier oa de soorten bruin blauwtje en kleine vuurvlinder in mooie aantallen. Ook de le-

vendbarende hagedis en de kamsalamander komen er voor. Door een volgehouden begrazingsbeheer blijven de graslanden in goede conditie wat merkbaar is aan het groeiend aantal soorten wasplaten (11 ondertussen) en satijnzwammen. ANB werkt ook aan de “ontsnippering” van het natuurgebied door het verwijderen van wegeninfrastructuur.

2. De Paelsteelpanne De Paelsteenpanne is een gebied van zowat 9 ha zeeduinen (Spanjaardduin) ter hoogte van ’t Bredens Kapelletje en tramhalte Bredene Renbaan. In tegenstelling tot d’ Heye betreft het hier jong duinzand dat nog vol schelpensnippers heel kalkrijk is. En kalkrijkdom, zo weten de kenners onder ons, staat borg voor een massa plantensoorten. Het reservaat is eigendom van het Vlaams Gewest (MDK), maar Natuurpunt beheert het al sinds 1991. Het gebied bestaat hoofdzakelijk uit duindoornstruweel, afgewisseld met mosduinen en enkele duingraslandjes. Tegen de zeereep is een depressie uitgestoven die elke winter onder water komt en laat dat nu net de definitie zijn van een duinpanne. De twee verlande poelen zijn recent ongenadig onder handen genomen, zodat er weer water te bespeuren valt en de duindoorn een flinke knauw kreeg. Duindoorn is erg lastig te beheersen, want het overwoekert waardevolle graslandjes, legt stikstof vast via zijn wortels en verrijkt dus de bo-

dem. We proberen dus duindoorn in te tomen, maar niet zonder rekening te houden met de levendbarende hagedis en de vele zangvogels die hier elk jaar broeden: sprinkhaanzanger, braamsluiper, grasmus, nachtegaal, kneu, roodborsttapuit … Ook het geelsprietdikkopje, veel zeldzamer dan het ook al achteruit gaande zwartsprietdikkopje, kleine parelmoervlinder, heivlinder, bruin- en icarusblauwtje vlinderen er op los, naast bijen, kevers en spinnen als zilveren fluitje, duinkegelbij, zuidelijke glazenmaker, zandtandklauw, bronzen dwergloper, duinkampoot, kust- en moswolfspin … Sinds we meer graslandjes vrijmaakten, profiteren ook orchideeënsoorten van de extra leefruimte. En planten als geelhartje, fraai en echt duizendguldenkruid, stijve en rode ogentroost met tussenin zomerbitterling, moeraszoutgras, zilte greppelrus, rond wintergroen, addertong, dwergzegge en dwergbloem. De 6 Galloway-koeien zijn een verhaal apart: ze werden er gezet in 2010 en we hebben er, alle paardenfluisteraars ten spijt, dik 5 jaar over gedaan om ze weer weg te vangen. Die beesten konden zich verstoppen als de besten. Ondertussen grazen er in de wintermaanden twee (trek)paarden.

3. ‘t Pompje In 2000 kochten we met Natuurpunt 8 ha in Bredene / Ettelgem. Het beheer wordt uitgeruild met ANB die ons in ruil het be-

De Spille 2021-2

55

Tureluur - Dirk Vanhoecke

heer toespeelt van hun eigendommen in de Zwaanhoek. De “Pomp-weiden” zijn bijzonder waardevolle polderweides waar de koning van onze weidevogels, de grutto nog voorkomt. ANB heeft nog gronden in de omgeving en koopt er nog bij in het kader van compensaties voor verloren habitatgebieden uit de achterhaven van Zeebrugge. Ondertussen is het gebied 107 ha en dankzij oa een Natuurinrichtingsproject (zie ook verder bij Zwaanhoek, Keignaert en Schuddebeurze) is het een topgebied voor tal van bedreigde weidevogels als tureluur, slobeend, zomertaling en rietbewoners als blauwborst, bruine kiekendief tot zelfs al eens een roerdomp.

Ook de kluut doet het goed door volgehouden inspanningen om kale gronden te blijven aanbieden. Natuurpunt Middenkust houdt er al jaren intensieve inventarisaties van broedvogels. In ’t Pompje en omgeving vliegt ook nog steeds de argusvlinder, een soort die in sneltreinvaart uit Vlaanderen aan het verdwijnen is.

4. Oosteroever Oosteroever is een gebied van 4 ha. Dit dossier is in volle beweging, dat is wel het minste wat we kunnen zeggen. Natuurpunt interesseert zich vanzelfsprekend het meest in de duingronden aan de zeezijde en de duingraslanden rond batterij Hundius ea. Als je het goed overweegt zijn dat eigenlijk de enige duinen die Oostende nog heeft, alle andere duinen tot aan Mariakerke zijn verdwenen onder een dikke korst beton en bebouwing. In de meest oostelijke hoek van de Oosteroever, naast de uitloop van Duin en Zee, beheren wij reeds een duinperceel. We maaien er en zorgen voor een kanalisering van de betreding, lees: het onderhouden van

56 De Spille 2021-2

een wandelpad terwijl de rest afgesloten wordt. Dat is nodig als we de plantengroei willen vrijwaren van overbetreding. In de andere duinen willen wij een beheerovereenkomst voor alle duinen van het habitatrichtlijngebied. Maar het is letterlijk en figuurlijk een hobbelig parcours om daar te geraken. Het valt buiten het bestek van dit artikel om gedetailleerder in te gaan op de vele complicaties en plotwendingen. Laat ons zeggen dat wij hopen op een zoet- en een zoutwaterdepressie in de duinen van Halve Maan, een degelijk beheer van mosduin en grasland in de andere duinen, opnieuw afdoend kanaliseren van de toeristische druk en hopelijk nog voldoende los zand, zodat deze duinen kunnen blijven doen wat duinen horen te doen: stuiven. Enkel op die manier blijft er genoeg dynamiek, waardoor planten als zeewinde, kuifhyacint, zeewolfsmelk, blauwe zeedistel … in goeie conditie blijven. Hopelijk geraken heivlinder, kleine parelmoervlinder en argusvlinder hier nog aan voldoende rust en plaats om deze uithoek van Oostende blijvend op te vrolijken met hun aanwezigheid.

5. Zwaanhoek Van het natte weidegebied Zwaanhoek, zijn 150 ha in ons beheer. Daarmee is het ons grootste natuurgebied waar de puzzelstukjes aardig aaneen beginnen te sluiten. Gelukkig maar, want het is pas als we daar zowat alles onder onze vleugels hebben, dat we beter gewapend zullen zijn om het waterpeil te beheersen. En daar draait het om. De Zwaanhoek is immers een laaggelegen kom ten opzicht van zijn omgeving, maar voor de landbouwbelangen wordt er danig ontwaterd en gepompt. Er passeerde een Natuurin-

richtingsproject (NIP Oostendse Kreken) en een Europees LIFE+ project (LIFE+ Oostkustpolders), de planologische en juridische bescherming kan nauwelijks beter, maar toch moeten we vechten met het mes tussen de tanden om het gebied in zijn oude glorie te houden of te herstellen. Na een onderbreking van enkele jaren keerde de grutto dit jaar toch weer terug in de Zwaanhoek, er broedt slechts één koppeltje patrijs, terwijl leeuwerik en bruine kiekendief na vastgestelde aanwezigheid in het verleden momenteel nog steeds ontbreken. Vooral voor die laatste wordt extra gewerkt om een aantrekkelijke broedplaats aan te bieden.

Het vasthouden van water is cruciaal.

Water in de winter lijkt normaal, maar de landbouwbelangen, uitermate gediend door polderbesturen, streven meestal naar een omgekeerde situatie: droogtrekken in de winter, hoge waterstanden in de grachtjes voor het vee in de zomerjaarhelft. Gelukkig is er dankzij het kraanwerk

“Natuurpunt Middenkust houdt er al jaren intensieve inventarisaties van broedvogels.” van Edwin en een principeafspraak met het polderbestuur tgv het NIP Oostendse Kreken al heel wat ten goede gekeerd: wie in deze tijden per trein of op de autostrade door het gebied snelt, ziet grote waterpartijen. Hopelijk versterkt hierdoor de terugkeer van weidevogels en dodaars en leven de eendensoorten verder op.

Door zijn ontstaansgeschiedenis en lage ligging zit er vrij ondiep nog heel wat “fossiel zeewater”, de Zwaanhoek heeft dan ook heel wat zilte troeven. Zo vind je er melkkruid en zeeaster en planten uit de overgang, zoals aardbeiklaver, waterpunge of behaarde boterbloem. En vanzelfsprekend ook planten zonder zouttolerantie, maar andere kieskeurige eisen die ze zeldzaam maken zoals lidsteng, addertong, rondbladig wintergroen, pinksterbloem, echte koekoeksbloem, rietorchis en egelboterbloem.

6. Keignaert Keignaert: 47 ha rondom deze 11 ha grote doorbraakkreek (doorbraak van de zee en door de “recente” insnijding in het landschap kenmerkende steile oevers). Vzw De Kreken slaagde er in de jaren ’80 van vorige eeuw in om de verparkingsplannen van de oevers tegen te houden, maar het scheuren en egaliseren van de weides tot monotone maïsakkers ging wel door. Het water is eigendom van de Middenkustpolder, de 47 ha gronden zijn allemaal in eigendom van de stad Oostende en werden in verschillende etappes (1998, 2003, 2010

en de GR van 23 april 2018) aan Natuurpunt in erfpacht gegeven. Hoe je het ook wendt of keert, onder de naam van voormalig schepen Yves Miroir komen we niet uit: hij was de bezieler van de aankopen in de Keignaert (echter niet alleen hiervan maar ook van de start en verregaande realisatie van het stadsrandbos). En diezelfde schepen lanceerde op die monotone akkers de eerste natuurontwikkeling met vooral het (her)graven van slenken en poelen. De akkers werden weer in weiland omgezet en de natuur kon weer zijn gang gaan. Ondertussen zijn inderdaad enkele successen geboekt: in de uitgediepte en aangelegde grachten vestigde zich het zeldzame lidsteng. In de weides breidde de vrij zeldzame kattendoorn zodanig uit dat het warempel aspectbepalend werd: kattendoorn groeit er bijna net zoals de struikhei in de Kempen. Alleen de uitbreiding van de (in de randen nog schaars aanwezige) pinksterbloem laat pijnlijk lang op zich wachten. Het vogelleven profiteerde ook van het verbeterde habitat. In 2002 een eenmalig (of tweemalig?) broedgeval van woudaapje, in de wintermaanden een groeiend aantal kleine rietganzen en

kolganzen. De groenekikkerconcerten zijn onmiskenbaar geworden voor de wijde omgeving. Ook de weidevogels herontdekten het gebied, maar voor de vestiging van grutto lijkt het nog te vroeg. Aan de overkant van het reservaat wacht een houten uitkijktoren van 7 m hoog op zijn herstel door de stad Oostende. De jarenlang volgehouden amfibieënoverzet aan de Grintweg wijzigde wat sinds in het najaar van 2020 een amfibieëntunnel werd aangelegd. Natuurpunt stak ondertussen de Rubicon over en kocht twee perceeltjes aan de overkant van de Kapittelstraat.

Naast de Grote Keignaert beroeren we nu ook de Kleine Keignaert.

In de volgende De Spille eindigen we dit reservatenoverzicht met de Middelkerkse natuurgebieden.

Johan Broidioi mmv Stéphane Venmans

De Spille 2021-2

57

tu

Natuurpunt Oostkamp

Opendeurdag in de natuurgebieden in Oostkamp

De Bevers trekken op expeditie en laten zich sponsoren voor de Vallei van de Zuidleie door heel wat lekkers aan de man te brengen.

Corona heeft NP Oostkamp niet belet verder te werken aan het onderhoud van onze natuurgebieden, maar de publieksactiviteiten vielen noodgedwongen stil.

Tot we op 9 mei twee tochten voorstelden aan enthousiaste natuurwandelaars.

Op het programma stonden een korte wandeling in familieverband met jongere kinderen door de Warandeputten en een langere wandeling langs beide oevers van het kanaal Brugge-Gent, tot in Beernem en terug. Voor de korte wandeling kregen de families een persoonlijke gids mee en werden er samen met de kinderen diverse activiteiten uitgevoerd, zoals observatieopdrachten en creatieve uitdagingen.

Voor de lange wandeling waren er een tachtigtal enthousiastelingen ingeschreven, die een mooi wandelplannetje kregen, met doortochten door de door ons beheerde natuurgebieden.

58 De Spille 2021-2

We mochten twee nieuwe leden verwelkomen, en onze eigen Bevers (onze terreinploegers) verkochten ambachtelijke producten om hun deelname aan de Expeditie Natuurpunt te verzekeren. De bestuursleden en de Bevers toonden zich ook van hun beste kant door de nieuwe kledij te tonen.

En we blijven verder plannen: naast de werkdagen de komende maanden zijn we nu onze vleermuizenavond op zaterdag 21 augustus vanaf 19 uur in het gemeentelijk domein Zorgvliet aan het voorbereiden, hou deze avond alvast vrij! Zie pg 25.

Rondwandeling in de Warandeputten opnieuw mogelijk langs het spoor Het fraaie moerasbos langs de spoorweg ging spijtig genoeg bijna volledig verloren bij de aanleg van het 3de en 4de spoor.

Het plankenpad doorheen de drijfzomen van een verlande, 150 jaar geleden afgesneden meander van de Rivierbeek verdween en hierdoor was ruim 3 jaar lang geen volledige rondwandeling in gebied meer mogelijk.

Natuurpunt Oostkamp is verheugd te melden dat bezoekers opnieuw rond de ‘Kleine Warandeput’ kunnen wandelen. Net voor het intreden van de lente werden met de financiële steun van ANB de nodige inrichtingswerken voltooid. Op coronaveilige wijze hebben onze vrijwilligers niet minder dan 800 bomen en struiken aangeplant om het natuurherstel te bevorderen. Tevens is een nieuwe kijkwand geplaatst met mooi zicht op de plas en de broedende watervogels, waaronder de dodaars.

In 2018 namen we afscheid van het fraaie moerasbos met drijftillen en plankenpad langs het spoor.

Hooidagen in de Leiemeersen Lekker gezellig maaisel bijeen harken in een uniek laagveenmoeras? Bijzondere planten en dieren van zeer nabij ontdekken? Andere vrijwilligers met een passie voor natuur ontmoeten? Bijleren over natuurbeheer in de praktijk? Of gewoon uw zintuigen verwennen? Dat kan tijdens de jaarlijkse hooidagen in onze bloedmooie Leiemeersen!

Waarom hooien? Zonder maaibeheer zouden de Leiemeersen snel hun bloemenpracht verliezen. De aanwezige soortencombinatie en uitbundige bloei van talrijke zeldzame of bedreigde plantensoorten maakt dit laagveenmoeras uniek

in de Benelux. Alleen met jouw hulp kan deze parel behouden blijven!

In september nodigen we onze vrijwilligers uit voor een gratis barbecue, na de laatste hooidag. Meer informatie op pg. 21.

De Spille 2021-2

59

tu

Natuurpunt Zedelgem

Doeveren: ingrepen voor een betere natuur

Doeveren biedt grote potenties voor kwalitatief bos - Erwin Derous.

Het landschap van het natuurgebied Doeveren (Zedelgem-Oostkamp) mag gerust gevarieerd worden genoemd. Bossen en graslanden wisselen er af met heide en poelen. Toch houden die verschillende biotopen zich niet zomaar staande. Meer zelfs, voor een aantal onder hen dringen zich een aantal ingrepen zich op.

Zo zijn enkele poelen aan een slibruiming toe. In het gebied komen grote aantallen salamanders voor, waaronder de zeldzame vinpootsalamander (cfr. het artikel ‘fuikenonderzoek in de Zedelgemse natuurgebieden’ op pg. 62). Zij hebben er baat bij dat de sliblaag niet te dik wordt.

Ten tweede staan de bossen voor een demografisch probleem. Op een handvol percelen in het gebied na blijft bosverjonging nagenoeg volledig uit. Dit komt doordat de ondergroei van deze percelen louter bestaat uit rododendron, die na haar aanplant als sierstruik (eind 19de eeuw) is beginnen woekeren. Haar uitbundige bloei en speelse groeiwijze hebben hun verdiensten in park- en speelbossen, maar stellen problemen in natuurgebied.

Ze groeit namelijk dens en is altijd groen, waardoor de kruidlaag geen kansen krijgt, met inbegrip van zaailingen van bomen.

Daarmee zit het bos niet op het beoogde traject, namelijk een traject dat leidt tot een gelaagd bos met bomen van verschillende leeftijden dat zelfstandig kan blijven voortbestaan.

Om de bosverjonging terug op pad te krijgen, achten de beheerders het nodig om zogenaamde kloempen in te brengen (groepen van jonge bomen). Dit is slechts duurzaam als tegelijk de rododendron wordt verwijderd en het bos haar oorspronkelijke ondergroei kan herstellen.

De graslanden en heiden, tenslotte, worden grotendeels beheerd door een kud-

60 De Spille 2021-2

de runderen. Dit verlegt de zorgen voor de beheerder naar de infrastructuur die hiermee gepaard gaat: rasters, poorten, klaphekkens, vangkralen ... Een deel van die infrastructuur is ontoereikend of aan vervanging toe. Zeker tijdens de drukke coronaperiode zijn een aantal klaphekkens ‘uitgeklapt’, zeg maar. Om de gevarieerde natuurwaarden van Doeveren veilig te stellen, is er dus wel wat werk aan de winkel. Natuurpunt Zedelgem en Natuurpunt Beheer vzw zijn dan ook verheugd dat hiervoor financiële steun is bekomen, onder de vorm van een zogeheten ‘Projectsubsidie Natuur’ van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). De steun komt van het MINA-fonds van de Vlaamse Gemeenschap en het Europees landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.

In de zomer van dit jaar worden de werken aangevat om poelen te ruimen, rododendron te verwijderen en te vervangen door bosplantsoen (inclusief wildbescherming) en de graasinfrastructuur te optimaliseren. De werken in het bos kunnen plaatselijk en tijdelijk wat hinder veroorzaken. Maar de inzet is niet minder dan een beter en duurzamer bos. Op georganiseerde wandelingen in Doeveren zullen deze werken ook worden toegelicht. Hou hiervoor de kalender in de gaten!

Vinpootsalamander - Erwin Derous.

OPROEP

Woonwagen krijgt nieuw leven: help jij mee?

Natuurpunt Zedelgem heeft het gepaste project voor jou! Als lokale Natuurpunt-afdeling staan we bekend voor het organiseren van evenementen. Daardoor groeide het idee om een mobiele bar te maken. Deze zouden wij dan zoveel mogelijk gebruiken bij evenementen of gelegenheden van Natuurpunt Zedelgem.

De mobiele bar is een idee waar we al meer dan een jaar mee bezig zijn, maar door COVID-19 lag het werk eraan een tijdje stil. Vorig jaar kregen wij een woonwagen cadeau (zie foto) die wij samen met vrijwilligers willen oplappen. Natuurlijk gebeurt alles coronaproof en is het enige virus dat we nodig hebben ‘enthousiasme’. Voor het opknappen van de woonwagen houden wij twee momenten in de maand vrij. Een donderdagavond en een zaterdagvoormiddag om het weekend goed te starten.

Voor het gebruik van elektriciteit denken wij aan zonnepanelen, want deze zijn het

milieuvriendelijkst en het meest toepasselijk voor de woonwagen. Bij het idee om de woonwagen om te vormen tot een mobiele bar hebben wij nog allerhande materiaal nodig. Om de woonwagen te beschermen tegen weer en wind zoeken wij een afdak dat we ook als werkplaats kunnen gebruiken. Liefst in Zedelgem gelegen. Naast al het harde, leuke werk hebben wij ook nood aan sponsors. Elk idee of elke sponsoring is welkom.

Als jij het ziet zitten om ons te helpen, brengt dit ons alweer een stap dichter bij ons einddoel. We zoeken een diversiteit aan mensen die dit project verder helpen

vorm geven. We zoeken: • mensen die materiaal dat kan dienen bij herstel, renovatie en inrichting kunnen aanleveren, • timmerlieden, lassers, elektriciens, loodgieters, carrossiers, schilders, schuurders, poetsers …, • mecenassen of lobbyisten die sponsors aanspreken.

Zin om op één of andere manier aan dit project mee te werken? Neem dan contact op met Maarten Goessaert: 0477/56.80.64 of maarten@natuurpuntzedelgem.be

Hoogveld breidt opnieuw een beetje uit

Naast de aankoop van 2,5 ha vorig jaar konden we dit jaar in Hoogveld opnieuw 1,33 ha bijkopen. Het betreft een partij grasland op het eind van het geasfalteerde baantje op de grens van Zedelgem met Oostkamp (zie kaartje). Hoogveld groeit hiermee uit tot een belangrijke groene stapsteen van 28,8 ha als onderdeel van het erkende natuurgebied Zilleghemveld.

Het grasland is onmiddellijk vrij en komt in aanmerking voor spontane verbossing met aanplant van een bosrand en zoom. Het beheerteam van Hoogveld gaat hier binnenkort mee aan de slag. Intussen wordt werk gemaakt van een nieuw infobord aan de carpoolparking en

een uitbreiding van de bestaande wandellus.

Tegen de aanplant van het nieuwe geboortebos op 4 december zou dit helemaal in orde moeten zijn.

Wim Devriendt

De Spille 2021-2

61

Fuikenonderzoek in de Zedelgemse natuurgebieden

Erwin Derous

In de tweede helft van maart, begin april werden alle poelen in het erkende natuurgebied Zilleghemveld, bestaande uit Doeveren, Hoogveld en Plaisiersbos, onderworpen aan een fuikenonderzoek. Daarnaast werd ook de poel in De Pilse meegenomen in het onderzoek. Het vorige onderzoek was alweer twee jaar geleden en deze keer wilden we enkele zaken beter bekijken. Zo werden in totaal liefst 18 poelen gecontroleerd en in de meeste poelen werd een zgn. Vermandel-fuik in ijzer naast een plastic fuik gebruikt. In het kader van een eventueel translocatieprogramma van vinpootsalamander waren we ook erg nieuwsgierig naar de aanwezigheden van deze soort in Doeveren. Drie vrijdagnamiddagen zijn Erwin, Johan en ik erop uitgetrokken. De avond voordien hadden we telkens de fuiken in het water gelaten.

In Doeveren werden in totaal 425 vinpootsalamanders, 206 alpenwatersalamanders en 11 kleine watersalamanders geteld. We kregen bevestiging dat het oude ven een bijzonder grote populatie vinpoot herbergt en dus als bronpoel zou kunnen dienen mocht er groen licht gegeven worden voor een wetenschappelijk onderbouwde translocatie van deze soort naar poelen in Hoogveld en Plaisierbos, waar de soort afwezig blijft. Er wordt algemeen aangenomen dat vinpootsalamander zich tot 400 meter rond haar voortplantingsplaats ophoudt. Het stemde ons dan ook tevreden om de soort in geringe getale ook aan treffen in de twee poelen dichtbij het oude ven. De oude mestput met haar steile wanden lijkt salamanders niet af te schrikken, hier was de alpenwatersalamander de dominante soort met 68 eenheden. De meeste kleine watersalamanders (10) telden we in het nieuwe ven.

het fietspad). Heel opmerkelijk waren verder de tiendoornige stekelbaarsjes in de oude poel, net zoals twee jaar geleden. De aanwezigheid van stekelbaars is eigenlijk niet zo goed voor salamanders, vermits de vissen zich aan de larven van de salamanders tegoed doen. Gelukkig is de oude poel voldoende groot en troffen we er nog een behoorlijk aantal alpenwatersalamanders aan, hetzij significant minder dan vorige keer. Dit moeten we zeker opvolgen.

In Hoogveld telden we in totaal 98 alpenwatersalamanders en 3 kleine watersalamanders, verspreid over 6 poelen. De kleine watersalamanders troffen we enkel aan in de poel aan de boomgaard, die nochtans wat last heeft van algengroei. De meeste alpensalamanders (38) vonden we in de poel op het Arcadisperceel (dichtbij

In de grote poel in De Pilse werden 29 alpenwatersalamanders geteld en ook hier de tiendoornige stekelbaars.

62 De Spille 2021-2

Voor kleine watersalamander moet je in het Plaisiersbos zijn. Daar telden we het hoogste aantal van deze soort, 29 eenheden, naast 218 alpenwatersalamanders, verspreid over 7 poelen. De verschillen tussen de poelen waren groot. De verste poel aan de Herderinnedreef stak er met 123 eenheden met kop en schouders bovenuit.

Ook de twee verste bospoelen richting Torhout toonden mooie resultaten.

Voornaamste bijvangsten waren in het algemeen bruine kikker, gewone geelrand (kever), bootsmannetjes en kokerjuffer en in Hoogveld ook gegroefde haarwaterroof-

kever. We hadden verwacht dat de dure Vermandel-fuik die op de grond van de poel staat steevast beter zou scoren dan de (veel goedkopere) plastic fuik die aan het oppervlak drijft. Dat was in sommige poelen wel zo, maar in andere poelen dan weer omgekeerd. Een echte conclusie konden we hier dus voorlopig niet aan verbinden, behalve dat de plastic fuiken dus ook heel degelijk zijn.

Dankzij Mathias konden we van de meeste poelen ook de pH-waarde laten meten. Weinig verrassend was dat het oude ven in Doeveren het zuurst was met een pH-waarde van 5,71, gevolgd door de poel in Oost-Doeveren (6,03) en de oude mestput (6,24). De andere poelen situeren zich allemaal rond een pHwaarde van 7. Enkel de grote poel aan de Bergenstraat in het Plaisiersbos kwam een stuk boven de 7 uit (7,91).

Met bijzondere dank aan Erwin, Johan en Mathias.

Wim Devriendt

OPROEP

Natuurpunt Brugs Ommeland & Middenkust

Help ons levend patrimonium in kaart te brengen

VOORZITTER

Rudi Vantorre rudi.vantorre@telenet.be

COÖRDINATOR

De mens heeft over de eeuwen heen sterke impact gehad op het landschap waarbij bomen, hagen, houtkanten, knotbomenrijen werden aangeplant.

Deze aanplantingen hadden bepaalde functies zoals leveren van brand- en geriefhout, erfafscheiding, windscherm of uit traditie. Sinds de jaren 50 zijn de traditionele houtige elementen sterk achteruitgegaan. Met dit project wil men de overgebleven houtige elementen nu in kaart brengen!

Ans Dewolf: 0492/72 30 40 ans.dewolf@natuurpunt.be www.natuurpuntbrugsommeland.be

Maatschappelijke zetel: Dammesteenweg - 8340 Damme Correspondentieadres: Korendragersstraat 4 - 8000 Brugge

AFDELINGEN EN WERKGROEPEN

hout of Zedelgem en heb je interesse voor erfgoed en natuur, kom ons dan helpen!

Natuurpunt Beernem

natuurpuntbeernem@gmail.com

Natuurpunt Blankenberge Kristien Popelier: kristienpopelier@telenet.be

Er is geen voorkennis vereist. Het Regionaal Landschap Houtland voorziet een online cursus en een buiten workshop (naargelang de Covid-maatregels het toelaten) om je op weg te helpen.

Dit voorjaar van 2021 starten Regionaal Landschap Houtland en de Intergemeentelijke Onroerende Erfgoed Diensten Raakvlak en Polderrand een grootschalig project waarbij bomen en struiken met erfgoedwaarde in 10 gemeenten in kaart worden gebracht.

Het betreft markante bomen en struiken die iets kunnen vertellen over de geschiedenis en de oude gebruiken van onze streek. Voorbeelden in het Houtland zijn vrijheidsbomen, welkomstlindes, hoogstamboomgaarden, kapelbomen, (gevlochten) hagen als erfafsluiting…Deze inventaris zal uiteindelijk de basis vormen voor het gemeentelijk beleid inzake behoud, herstel en beheer van dit levend patrimonium.

Natuurpunt Brugge

Wim Jans: wjans566@gmail.com

Natuurpunt Damme

Patrick Meire: patrick.meire.np@gmail.com

Doelstellingen: • Oprichten van gemeentelijke werkgroepen houtig erfgoed met vrijwilligers • In kaart brengen van houtig erfgoed elementen • Minimum 1 herstel of beheerproject per gemeente • Creëren van draagvlak voor dit thema

Natuurpunt De Haan

Antoon Ovaere: natuur.dehaan@gmail.com

Natuurpunt Gulke Putten

Christine Verscheure: christine.verscheure@scarlet.be

Natuurpunt Jabbeke

Joeri Van Bijlen: joeri.van.bijlen@gmail.com

Natuurpunt Knokke-Heist Stefaan Brinckman: stefaanbrinckman@gmail.com

Tijdspanne?

Opstart eerste werkgroepen worden voorzien vanaf eind april- begin mei.

Interesse? stuur ons een mailtje met je naam en je gemeente: Gilles.Paelinck@west-vlaanderen.be of bel naar: Tel: 050/40.70.91 Gsm: 0492/43.80.67

Natuurpunt Middenkust np.middenkust@gmail.com

Natuurpunt Oostkamp Hugo Boden: boden.h@skynet.be

Natuurpunt Zedelgem

Wim Devriendt: wim.devriendt@telenet.be

Vogelwerkgroep Mergus

Om de inventaris tot stand te brengen willen we beroep doen op vrijwilligers.

Ben je een inwoner van Beernem, Damme, Gistel, Jabbeke, Knokke-Heist, Ichtegem, Oostkamp, Oudenburg, Tor-

Frank De Scheemaeker: fds4022@gmail.com

Vleermuizenwerkgroep Bob Vandendriessche: bobvdd@hotmail.com

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland Marc Nollet: marc.nollet4@telenet.be

Regionaal tijdschrift De Spille

Natuur voor iedereen

Kernredactie: Ans Dewolf, Wim Jans en Bart Denys Vormgeving en lay-out: Ans Dewolf Druk: Graphius Oplage: 7300 exemplaren Deadline voor het aanleveren artikels 16 augustus 2021 aan despille@natuurpuntbrugsommeland.be

BEZOEKERSCENTRUM UITKERKSE POLDER

We danken alle redacteurs, auteurs, fotografen en allen die op een of andere manier meewerkten.

Overname van teksten, illustraties of foto’s mag uitsluitend met expliciete bronvermelding.

Foto’s werden genomen volgens de coronamaatregelen geldig bij het fotografiemoment.

Dammesteenweg 2, Damme In volle opbouw!

Kuiperscheeweg 20, Uitkerke - 050/42.90.40 uitkerksepolder@natuurpunt.be Open: di - za: 13u30-17u30 - zo: 10u-17u30 Tijdens schoolvakanties ook open op ma: 13u30-17u30

BEZOEKERSCENTRUM DE PULSE

Natuurpunt is dé vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen.

Lid worden? www.natuurpunt.be/word-lid

De Spille 2021-2

63

Natuurpunt Optiekshop Sights Of Nature Vlamingveld 89 8490 Jabbeke T 050 31 50 01 F 050 31 68 47 www.sightsofnature.be

64 De Spille 2021-2