De Spille 2020-3

Afgiftekantoor 8000 Brugge 1 – 2de afdeling - De post: P3A8171

Natuurpunt Brugs Ommeland

De Spille

Pieter Boussemaere tu Coronaverhalen tu Biodiversiteit Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Brugs Ommeland en haar afdelingen en werkgroepen - Jaargang 17 nr 3 juli - augustus - september 2020

V.U. Rudi Vantorre - Beenhouwersstraat 7 - 8000 Brugge

Cursussen

Inhoudstafel

De Spille jaargang 17- 3 juli - augustus- september 2020

Een lesje in bescheidenheid 3 Beheerwerken, cursussen, geleide wandelingen Interview met Pieter Boussemaere

4

Business as usual is geen optie meer

7

NP Brugge

33-34 . Op safari in Brugge . Informatieavond voor toekomstige vrijwilligers NP Damme

Waarom de ooievaars in Damme geen maagzweren krijgen

35-37 . Grote hoefijzerneus bezoekt Damme . Wegeniswerken aan de Dammesteenweg

10-11 NP De Haan

38-39

. Weidevogels soms slachtoffer van vroeg maaien

Uit de dagboeken van een vogelaar .

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland N.FBO blijft hoopvol

12-13 NP Gulke Putten

14-15

40-42

. 'Silent spring' in Gulke Putten . Activiteiten in tijden van corona . Nieuw bijenhotel

Vogelwerkgroep Mergus 16-20 . Mergus wint West-Vlaamse birdathon . Kijken en luisteren in Vloethemveld . IFO's

. 50 jaar Gulke Putten . Oproep met een gouden randje NP Jabbeke

43-44

. Shinri-Yoku

Kalender 21-25 Vleermuizenhappening 24 Cursussen 26 Jeugdwerking 27

. Jeff . De gewone brem in het Maskobos NP Knokke-Heist

45-47

. Biodiversiteit in Knokke NP Beernem . Begrazing in het Heideveld-Bornebeek . Hoeve Groot Kerkegoed NP Blankenberge

.

. .

NP Oostkamp

NP Zedelgem

50-53

. 10 jaar runderbegrazing in Doeveren . Natuurgebied Zilleghemveld Steun Natuurpunt vandaag nog

54

Colofon

55

Natuurpunt in tijden van corona

55

Dany Claeysier - N.FBO

Voorpagina: Ronselareweiden in Dudzele - Frank De Scheemaeker

2 De Spille 2020-3

48-49

. CoronareeĂŤn in het Brugse Ommeland 30-32

De Uitkerkse Polder in tijden van klimaatserandering en corona Zomerzoektocht langs het Kievitspad Ga deze zomer mee op kustsafari

Pascal Gilon - N.FBO

28

Marc Teerlynck- N.FBO

Woord Vooraf tu

Een lesje in bescheidenheid Toen jullie de vorige editie van De Spille lazen, stond hij nog vol met aangekondigde activiteiten, het vrijwilligersnetwerk draaide op volle toeren om wandelingen en andere evenementen voor het grote publiek te organiseren. Nu, drie maanden later, is de wereld stilgevallen, ons dagelijkse leven en onze routine werden grondig door elkaar geschud.

En hier staan wij dan als mensheid, wij die denken dat wij mogen beslissen welke dieren nog mogen overleven en welke mogen uitsterven. Wij die beslissen waar nog ruimte voor natuur kan en waar alles onder het beton gegoten mag worden. Wij die denken dat wij voor god kunnen spelen door dieren en planten genetisch te manipuleren, en tenslotte wij die denken dat wij al onze vijanden kunnen uitroeien. Behalve dan het kleinste wezen dat ons en alle dierlijk leven kan bedreigen, het virus. Uiteindelijk moeten wij gaan beseffen dat ook wij deel uit maken van het ecosysteem van onze aarde, en dat wij niet boven de natuur staan. Een lesje in bescheidenheid dus. Hopelijk zal men hier de nodige conclusies uit trekken.

"Meer dan ooit is het belang van voldoende groen en natuurgebieden gebleken."

Iedere gebeurtenis heeft ook altijd een positief kantje, door de lockdown en vooral door het mooie weer hadden de mensen veel vrije tijd en ook veel tijd om te gaan wandelen.

Voor velen bleek het een ontdekking of herontdekking en vooral waardering van onze natuur en parken. Meer dan ooit is het belang van voldoende groen en natuurgebieden ge-

bleken. Op bepaalde momenten was er zelfs sprake van een overbelasting door de vele bezoekers. Stel je voor dat je ergens op een appartement woont en er tot kilometers in de omtrek geen sprankel groen te bespeuren valt, helaas soms een realiteit.

Je kunt natuurlijk geen appelen met peren vergelijken, maar net zoals het bewonderenswaardige werk dat heel de medische sector levert en geleverd heeft, is het vele werk dat door onze vrijwilligers geleverd wordt om onze natuurgebieden in stand te houden en vooral voor het publiek open te stellen op zijn minst gezegd ook bewonderenswaardig, het kan ook tellen als maatschappelijke bijdrage in deze bizarre tijden. Jammer genoeg wordt hier wel iets te weinig aandacht aan besteed.

Hopelijk zullen onze beleidsmakers zich hiervan bewust zijn bij het verder uitstippelen van hun beleid.

Voor de vereniging is het in ieder geval wel een boost dat groen en natuur nu in de kijker staan, ook wij kunnen op die evolutie verder inspelen om onze natuur en vooral de maatschappelijke draagkracht daarvan verder te promoten en vooral de maatschappij leren om deze te koesteren.

Je voorzitter Rudi Vantorre

Beheerwerken, cursussen en geleide wandelingen

Bij de opmaak van dit tijdschrift, eind mei - begin juni 2020, mochten alle cursussen die reeds door Natuurpunt-CVN waren opgestart, weer doorgaan. Ook beheerwerken met vrijwilligers konden weer plaatsvinden. Vanaf 8 juni mogen activiteiten onder begeleiding doorgaan met maximum 20 mensen, dat aantal stijgt dan in juli. Er zijn enkele voorwaarden aan verbonden.

Voor actuele informatie verwijzen we naar de overheidsmaatregelen en de verdere communicatie daarrond. Meer informatie hierover kun je ook lezen op de website van Natuurpunt: www.natuurpunt.be.

Om te kunnen voldoen aan de maatregelen, vragen we om in te schrijven voor onze activiteiten. Dat kan via de activiteitenkalender op de site van Natuurpunt: https://www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken waar je de activiteiten zult terugvinden met een eigen inschrijvingslink. Je kunt ook contact opnemen met de contactpersoon die per activiteit vermeld staat in onze kalender in dit tijdschrift vanaf pagina 21-25.

De Spille 2020-3

3

Pieter Boussemaere: 10 klimaatacties die werken

Pieter Boussemaere is auteur en docent klimaat & wereldgeschiedenis aan de Vives Hogeschool in Brugge. Hij is al jaren een veelgevraagd spreker en fungeert geregeld als adviseur. In zijn laatste boek “Tien klimaatacties die werken” biedt hij acties aan die wetenschappelijk onderbouwd zijn en echt werken en die elk van ons kan toepassen. Naar aanleiding van een infoavond in Loppem konden wij hem enkele vragen stellen.

In de aanhef van je boek spreek je van een opvallende kennisparadox: 70% van de mensen beweert voldoende tot zeer goed op de hoogte te zijn van de klimaatkwestie, maar in werkelijkheid valt dit hard tegen. Zo weet eigenlijk maar 1 op 5 hoe broeikasgassen ons klimaat precies opwarmen. Wat is dat broeikaseffect nu precies?

De zon stuurt energiebundeltjes (fotonen) af, die hier worden omgezet in warmte. Die warmtestraling wordt vervolgens terug de ruimte ingestuurd, wat de planeet afkoelt.

Zolang de inkomende zonnestraling en de uitgaande warmtestraling in evenwicht zijn, blijft de temperatuur op aarde constant.

Maar momenteel houdt de menselijke uitstoot van extra broeikasgassen steeds meer uitgaande warmtestraling vast, zodat de aarde minder makkelijk kan afkoelen. En dus warmt ze op. Er wordt als het ware jaarlijks een extra dekentje om ons heen gelegd.

Ook worden milieu- en klimaatkwesties nog voortdurend door elkaar gehaald.

Inderdaad, zelfs de media halen die zaken wel eens door elkaar, maar het is de laatste

4 De Spille 2020-3

twee, drie jaar wel verbeterd. Belangrijke milieuthema’s, zoals fijn stof, kernafval of het gat in de ozonlaag, leiden op zich niet tot extra opwarming. Dat zijn dus op de eerste plaats milieu- en gezondheidsproblemen. Ze behoren niet tot de essentie van de klimaatproblematiek.

Je schrijft dat de klimaatopwarming in essentie geen milieuprobleem is, maar in de eerste plaats een energieprobleem. Leg dat eens uit? Welke menselijke activiteiten zorgen voor uitstoot van extra broeikasgassen?

Fossiele brandstoffen staan in voor 71% van de menselijke uitstoot van broeikasgassen.

In Europa zijn die zelfs verantwoordelijk voor bijna 80% van de extra uitstoot. Mondiaal zijn fossiele brandstoffen en ontbossing de grootste boosdoeners; daarnaast zijn er een heleboel kleinere factoren die een rol spelen. En de grootste van die kleintjes is met zekerheid afkomstig van herkauwers. Zo staan alleen al de methaanboeren van herkauwers in voor ongeveer 4,3% van de extra uitstoot. En als je de mest van herkauwers meerekent, kom je aan pakweg 6%. Maar gezien de fossiele brandstoffen al-

leen al voor meer dan 70% verantwoordelijk zijn voor onze uitstoot van broeikasgassen, is de essentie van de oplossing inderdaad een energieomslag naar fossielarme energiebronnen. Daar valt de grootste winst te rapen. Daarnaast moeten we ook wel onze vleesconsumptie onder de loep nemen, of toch op z’n minst die van runderen.

Op VRT-nieuws las ik onlangs dat de CO2-concentratie in de atmosfeer, ondanks de positieve gevolgen van de coronacrisis voor het gebruik van fossiele brandstoffen, in april tot een nieuw absoluut record gestegen is sinds het begin van de metingen in 1958. Hoe verklaar je dit?

In tegenstelling tot de meeste luchtvervuilende stoffen zoals fijn stof (milieu/gezondheid), zijn broeikasgassen (klimaat) blijvertjes. Wordt fijn stof soms al na een paar dagen letterlijk uit de atmosfeer gespoeld tijdens een regenbui, dan blijven broeikasgassen 12 (methaan) tot meer dan 100.000 jaar lang (CO2) in de atmosfeer rondhangen. Door deze lange verblijftijd stapelen extra broeikasgassen, en al zeker CO2, zich makkelijk op. Dat betekent dat het gros van de hoeveelheid CO2 die jouw (over)groot-

ouders in de lucht kegelden nu nog steeds aanwezig is, en tot op vandaag het klimaat op aarde mee bepaalt. En datgene wat wij vandaag in de atmosfeer blazen, zal er ook over honderd jaar nog zijn. Deze opeenstapeling van CO2 kan je vergelijken met het maken van een houtstapel. Al 250 jaar lang leg je er elke maand een houtblok bij (= CO2-uitstoot). Maar door het coronavirus leg je dit jaar geen 12, maar slechts 10 extra blokken op de stapel. Dat lijkt een fantastische wending, maar in werkelijkheid blijven er natuurlijk blokken bijkomen. En het verschil is op het einde van de rit nauwelijks zichtbaar: het blijft een gigantische stapel houtblokken (= CO2-concentratie) die alsmaar groter wordt. De CO2-concentratie die we nu hebben, is de hoogste die de mens ooit gekend heeft, en is vergelijkbaar met die van 3,3 miljoen jaar geleden. Terwijl de moderne mens nog maar zo’n 250.000 à 300.000 jaar bestaat.

Voor het klimaat is de coronacrisis zelfs geen druppel op een hete plaat, maar we mogen de hoop niet opgeven. Hoe verder je het laat komen, hoe moeilijker het wordt voor de menselijke beschaving om zich te kunnen aanpassen. We zitten nu al op 1,15°C boven het pre-industriële niveau. En zelfs al zouden we morgen al een wereldwijde netto-nuluitstoot realiseren, dan nog zal de gemiddelde wereldtemperatuur de komende decennia zo’n 0,5 graden doorstijgen ten gevolge van de vele vertragingsmechanismen in het klimaatsysteem. Geen tijd te verliezen dus.

Is de natuur in staat voldoende hernieuwbare energie te leveren om de fossiele brandstoffen in alle sectoren op termijn te

vervangen? En is een transitie naar koolstofarme elektriciteit en een elektrificatie van onze energie als kern van de oplossing realistisch?

Met zekerheid, absoluut ja. We kunnen nu al op een betaalbare manier 4 tot 6 keer meer energie opwekken dan de wereld op dit moment nodig heeft. Wind- en zonne-energie zijn daarin de trekpaarden. Maar daarnaast is er ook nog waterkracht, biomassa en geothermie, om maar enkele te noemen. En als je weet dat elektriciteit vandaag amper 20% uitmaakt van de huidige energiebehoefte, dan kun je stellen dat hernieuwbare energiebronnen nu al op een betaalbare manier 20 à 30 keer de huidige vraag naar elektriciteit kunnen leveren. Een flink hogere vraag naar elektriciteit kan dus zeker opgevangen worden. Enkel voor landen als België met een kleine oppervlakte en grote energiebehoefte zal het moeilijk zijn om volledig op hernieuwbare energiebronnen te draaien. Maar in een Europese eengemaakte energiemarkt is dit ook voor België zeker geen probleem. Om de variabiliteit van hernieuwbare energiebronnen, zoals bv. weersafhankelijkheid, op te vangen, moeten we er wel voor zorgen dat we voldoende opslagcapaciteit en back-upcentrales hebben.

En we moeten tegelijk aan de vraagsturing werken, zeker bij energieslurpende bedrijven.

Als je in de winter 6 weken lang geen zon en wind hebt, moet je ergens kunnen op terugvallen. Daarbij is opslagcapaciteit via bv. batterijen of spaarbekkencentrales het voornaamste. Maar met opslag alleen ga je er, zoals gezegd, niet geraken. Je hebt dus ook back-up nodig. Daarvoor moet je centrales achter de hand houden die kunnen bijspringen als dat nodig is. Momenteel hebben we daarvoor gascentrales, die makkelijk kunnen opstarten

op piekmomenten. Maar dat kan ook met biomassa- of waterstofcentrales. De technologie hiervoor is dus gekend. Er zijn zelfs verschillende opties. Maar er wordt nog gediscussieerd wat de goedkoopste route is, omdat prijsevoluties van technologieën niet altijd makkelijk in te schatten zijn op de langere termijn.

Jouw boek stelt 10 klimaatacties voor die een verschil kunnen maken. Zo breek je een lans om te kiezen voor echte groene stroom en om verstandig om te springen met elektriciteit.

Ik wil benadrukken dat alle 10 acties uit mijn boek even belangrijk zijn. De ene is wel gemakkelijker uit te voeren dan de andere. Kiezen voor de juiste elektriciteitsleverancier is daar één van. Wist je dat niet alle leveranciers die 100% groene stroom verkopen, die ook effectief (groen) produceren? Zij kopen groenestroomcertificaten aan in bv. Noorwegen of IJsland, wat finaal geen extra winst aan groene stroom oplevert. Échte groene stroom in huis halen, betekent dat jouw elektriciteitsleverancier je maandelijkse elektriciteitsfactuur uitsluitend gebruikt om nieuwe groene stroom bij te maken. Enkel wie kiest voor die échte groene stroom werkt mee aan de energietransitie. En het kost je niets extra. Om die juiste leverancier te vinden, surf je naar de website www.mijngroenestroom.be/klassement.

Ook de keuze voor ledverlichting en apparaten met een laag energieverbruik is een kleine moeite en zal je finaal een mooie besparing opleveren. Vriezers, koelkasten en wasdrogers ouder dan pakweg 15 jaar moet je niet weggeven of verkopen. Ze ver-

bruiken zoveel stroom dat je ze beter laat recyclen en vervangen door een superzuinig model.

Voor zij die bouwen of renoveren wijd je een apart hoofdstuk over isolatie en de juiste verwarmingsbron.

Inderdaad, ook daar moeten we af van die fossiele brandstoffen. Aardgas als fossiele brandstof wordt in Vlaanderen nog te veel gepromoot. Uit recente studies komt naar voor dat de CO2-uitstoot van aardgas, als je de hele keten meerekent van bij de ontginning, vergelijkbaar is met die van olieproducten zoals diesel of benzine. Dus dat groen blaadje bij aardgas mag je vergeten.

In principe kunnen warmtepompen elke woning perfect verwarmen. Wel is het zo dat een goede opbrengst van je warmtepomp steeds gekoppeld is aan een goede isolatie van je woning. Enkel zo beperk je het elektriciteitsverbruik tot een minimum.

In jouw boek ga je geen moeilijke kwesties uit de weg. Je boek gaat ook over kernenergie, waterstof, vliegtuigreizen en vlees van herkauwers. Ik wil graag eindigen met een andere actie, die vaak voor-

wedstrijd

werp is van discussie: kies voor de elektrische wagen. Hij is te duur, rijdt niet ver genoeg, er zijn te weinig laadpalen en de ontginning van metalen voor de batterijen is vervuilend en mensonwaardig. Hoe zit het hiermee anno 2020?

De elektrische wagen is zeker een van de cruciale elementen binnen de energietransitie. Belangrijk om weten is dat op de internationale markten de kostprijs van een batterijpakket elk jaar 15% goedkoper wordt. De elektrische wagen zal reeds over 4 jaar even duur of even goedkoop zijn als een fossiele brandstofwagen, als je tenminste ook de lagere verbruiks- en onderhoudskosten in rekening brengt. Wat laadpalen betreft is België wel het lelijke eendje, een blinde vlek in Europa. Omdat Europa vaststelt dat Belgie en Vlaanderen, met haar centrale ligging, achterblijven, is het nu zelf bezig om langs onze autosnelwegen een netwerk van snellaadpalen uit te rollen. Die voorzien in een ‘tankbeurt’ van 20 minuten voor 300 kilometer. Grondstoffen zijn vaak een discussiepunt, en dit moeten we zeker goed opvolgen. Maar vergeet ook niet dat dezelfde grondstoffen momenteel in vergelijkbare mate gebruikt

Win het boek: 10 klimaatacties die werken

Natuurpunt Brugs Ommeland schenkt een exemplaar van dit boek weg. Weet je het antwoord op onderstaande vraag, mail dit dan voor 30 augustus naar ans.dewolf@natuurpunt.be. Uit de juiste antwoorden zal een onschuldige kinderhand de winnaar trekken.

Hoe warmen extra broeikasgassen de aarde op?

Er is slechts 1 antwoord mogelijk.

1. De uitgestoten broeikasgassen zijn warm en zo warmt de atmosfeer op 2. De broeikasgassen vernietigen de ozonlaag en zo kan de ultraviolette straling van de zon gemakkelijker doordringen 3. De broeikasgassen vangen de ultraviolette straling van de zon op waardoor de atmosfeer wordt opgewarmd 4. De broeikasgassen doen het poolijs smelten waardoor de aarde opwarmt 5. Broeikasgassen beletten dat de infrarode straling de aarde verlaat 6. Broeikasgassen beletten de vorming van wolken waardoor de zonnestraling ongehinderd kan passeren

6 De Spille 2020-3

worden voor onze gsm, laptop en andere elektronische toepassingen. Er zijn voldoende grondstoffen om de energietransitie mogelijk te maken, dus ook voor het wagenpark. Lithium is bijvoorbeeld één van de meest voorkomende metalen op aarde. Bovendien gaat het hier om metalen en mineralen, en dus zijn ze recycleerbaar.

Al zal er altijd een beperkte ontginning nodig blijven. Voor sommige grondstoffen zijn er momenteel niet voldoende mijnen open, daarom worden ze kritieke metalen genoemd. Vooral om geopolitieke redenen kijkt de Europese Commissie nu uit om ook in Europa terug mijnen te (her)openen. Dat gaat dus wel in orde komen, en intussen kunnen recyclageprocessen helemaal op punt gesteld worden.

Dankjewel Pieter, voor dit gesprek.

Wim Devriendt Wie alle klimaatacties wil lezen, kan zich het boek “Tien klimaatacties die werken” aanschaffen of deelnemen aan de wedstrijd hieronder. Meer tips en interessante links vind je op de website van de auteur: www.10klimaatacties.be.

Business as usual is geen optie meer: we moeten de populatiegroei beperken en de natuur herstellen

Hugo Ketels: N.FBO

Je kan de lente zien, voelen, horen en ruiken. Het lijkt of er niets aan de hand is, de cyclus van de seizoenen gaat door jaar na jaar.

De natuur trekt er zich niets van aan dat een virus onze maatschappij gedeeltelijk lam legt. Planten zullen bloeien, nieuw leven zal geboren worden, of de hele wereld nu in quarantaine gaat of niet.

Door wetenschap en techniek is onze maatschappij zo geëvolueerd dat wij in een soort artificiële cocon leven. Gedreven door een op groei gerichte economie en een groeiende arrogantie door ons technologisch kunnen is er een vaste overtuiging ontstaan dat alles maakbaar is en dat onze regels en wetten gelden. De sky is the limit voor ons technologisch kunnen. We passen de omgeving aan, aan onze behoeften en dan plots dit. Een virus, onnoemelijk klein, is in staat onze volledige maatschappij plat te leggen. Een stuk RNA verpakt in enkele eiwitten dat op zichzelf niets kan. Eens in een cel van de gastheer (de mens) neemt het de controle van de cel over om nieuwe virusdeeltjes te maken die dan weer kunnen verspreid worden naar nieuwe gastheren. Tegenover een dergelijk simpel wezentje staan wij bijna machteloos en moeten nooit geziene maatregelen genomen worden opdat ons medisch systeem niet zou in elkaar storten en de dodentol nog veel en veel groter zou worden.

“It’s all biology”, meer niet. Hoe vredig het lentelandschap er ook uitziet er onttrekt zich een enorm dynamisch netwerk van duizenden soorten aan ons oog, soorten met erg diverse levenscycli: soms heel simpele en soms heel ingewikkelde. Die soorten zijn met elkaar verbonden in complexe voedselwebben en vormen onze ecosystemen. Soorten houden elkaar normaal in evenwicht via complexe interacties zoals

predator-prooi relaties, parasitisme en zo meer. Soms kan een soort zich snel ontwikkelen ten koste van een andere soort, een epidemie in brede zin, maar de natuur zal zich snel aanpassen. De belaagde kan immuun worden en/of de belager kan zelf ten prooi vallen van weer een andere soort. De ruimtelijke schaal zal steeds beperkt zijn.

Dat is het spel van de evolutie dat tot de zeer complexe levensgemeenschappen heeft geleid en het is juist die complexiteit die leidt tot stabiliteit van het systeem. En laat dat nu precies zijn wat door onze activiteiten ondergraven wordt.

De weg van een leven als jager-verzamelaar, waar we in relatief kleine groepen verspreid over enorme gebieden leefden,

“Als mens zijn we verantwoordelijk voor heel wat van de problemen waarmee we geconfronteerd worden.” naar onze moderne maatschappij met megasteden die wereldwijd verbonden zijn, is gekenmerkt door een toenemende technische complexiteit: van pijl en boog naar moderne wapensystemen, van medicinale kruiden naar hoogtechnologische geneeskunde, van veredeling naar genetische manipulatie van gewassen etc. Die toege-

nomen technologische complexiteit hebben we in belangrijke mate gebruikt om het complexe ecosysteem dat de aarde is, te versimpelen en aan onze noden aan te passen. De zeer biodiverse en complexe levensgemeenschappen werden vervangen door steeds simpelere landbouwecosystemen waar slechts enkele soorten op grote schaal gekweekt worden. Onze rivieren werden aangepast om water sneller af te voeren of net om water achter stuwdammen te houden en om scheepvaart mogelijk te maken. De complexe vlechtende of meanderende rivieren verbonden met moerassen en grote alluviale vlaktes werden simpele rechte kanalen vastgelegd tussen dijken. Bovendien hebben we met onze steeds complexere industrieën meer en meer (afval)stoffen in het milieu gebracht. De gevolgen zijn bekend uiteraard, een sterke achteruitgang van de biodiversiteit. Hierdoor leveren de ecosystemen ook steeds minder en minder ecosysteemdiensten, dat zijn de directe en indirecte voordelen van de natuur voor de mens. Dit omvat heel wat zogenaamd regulerende diensten zoals bescherming tegen overstromingen door bufferen van water in moerassen en overstromingsgebieden, het zuiveren van water en lucht en het bufferen van extremen maar ook het reguleren van populaties van ‘pestsoorten’ en pathogenen. Complexe ecosystemen zijn dus essentieel om een leefbare omgeving te creëren waarin wij leven. Gedegradeerde, De Spille 2020-3

7

Henk De Loose: N.FBO

inherent minder complexe ecosystemen leveren minder diensten en bufferen minder de omgeving waarin we leven, wat tot steeds grotere problemen leidt.

Als mens zijn we dus verantwoordelijk voor heel veel van de problemen waarmee we momenteel geconfronteerd worden, zo ook voor heel wat epidemies, zowel bij onze medemens als bij plant en dier. Bij de kolonisatie van andere werelddelen brachten Europeanen ziektes mee die bij verschillende bevolkingsgroepen tot massale sterfte geleid heeft. Door het aanleggen van grote monoculturen in zowel de landals de bosbouw maken we uitbraken van heel wat ‘pestsoorten’ mogelijk, uitbraken die we dan te lijf gaan met massale hoeveelheden pesticiden. Maar ook megastallen zijn als het ware monoculturen en de uitbraak van sommige epidemies werd tegen gegaan door massaal preventief gebruik van antibiotica of door massale slachtingen, denk maar aan de varkenspest en de gekke-koeien-ziekte. Daarnaast zorgen we ook voor de wereldwijde verspreiding van planten en dieren wat vaak ook weer tot epidemies met belangrijke gevolgen leidt, de fameuze buxus-mot is maar één voorbeeld van de vele honderden. Nu zijn we zelf de target van een organisme.

Maar ook onze maatschappij is als het ware een monocultuur. Tegen midden deze eeuw zullen we de kaap van 10 miljard ronden, dat is ongeveer 2.3 miljard meer dan vandaag en is het dubbele van de populatie in 1990, of 30 jaar terug. Daarvan wordt verwacht dat tegen de 7 miljard mensen in megasteden zullen wonen.

Hoewel de overdracht van ziektes van dier

8 De Spille 2020-3

naar mens een natuurlijk verschijnsel is dat altijd plaats gevonden heeft, is de kans dat dit nu gebeurt toegenomen. Steeds meer mensen dringen dieper door in ongerepte gebieden die stelselmatig omgevormd worden in landbouwgrond, waardoor contact met dieren toeneemt en dieren dichter op elkaar gedreven worden door het

“We zijn niet meer dan een klein schakeltje in het grote systeem van leven op aarde.” verlies van hun natuurlijk habitat. Het ganse voedselweb wordt verstoord, waardoor natuurlijke mechanismen die soorten, inclusief pathogenen, in evenwicht houden minder efficiënt worden. Breng dan ook nog eens een groot aantal verschillende soorten in grote aantallen levend samen op markten en je hebt de ideale condities voor de sprong van virussen van dier naar mens. Hoewel de kans klein is, werken we de statistiek door alle factoren hierboven samen een beetje in de hand. Door de enorme populatiedichtheden en de ongeziene mobiliteit maken we het pathogenen dan ook bijzonder makkelijk om zich razendsnel te verspreiden en een epi- of pandemie te vormen. Het was enkel wachten op een geschikte mutatie of overdracht van dier naar mens. Door wetenschappers werd dan ook reeds lang gewaarschuwd, dat er vandaag of morgen een nieuwe pandemie zou uitbreken, dat lag, dan ook in de lijn der verwachtingen.

Wat nu gebeurt, toont ons heel duidelijk de kwetsbaarheid en de nietigheid van ons als mens en maatschappij, en zou ons moeten doen beseffen dat wij niet meer zijn dan een klein schakeltje in het grote systeem van het leven op aarde. We hebben wel als geen enkele andere soort een disproportionele impact op de aarde, maar daardoor hebben we de veerkracht van het systeem drastisch aangetast waardoor we steeds gevoeliger zijn voor externe verstoringen en de gevolgen ervan steeds groter zijn. Dat geldt zowel voor een uitbraak van een virus zoals we nu meemaken, maar evenzeer voor de opwarming van het klimaat als voor het verlies aan biodiversiteit.

De veerkracht tegen verstoringen wordt kleiner waardoor de impact groter wordt.

Wanneer we de externe verstoringen ook nog eens vergroten zoals door de klimaatwijziging en habitat-verlies, geraken we in een vicieuze cirkel. Hier regeren de wetten van de biologie en de fysica, en daaruit moeten we lessen trekken voor de toekomst.

De kans is echter zeer groot dat, wanneer deze pandemie voorbijgaat, we snel zullen terugkeren naar “business as usual”. Er is een grote consensus dat men nu drastische maatregelen moet nemen, maar dat we zo snel mogelijk daarna de economie een doorstart kunnen geven. Het is evenwel duidelijk dat er fundamentele wijzigingen nodig zijn, willen we niet van de ene ramp naar de andere sukkelen. Daar waar een paar decennia terug de groeiende wereldbevolking een belangrijk issue was, krijgt dat nu amper aandacht en, op China na, waar een tijdlang een één kind per gezin politiek werd gevoerd, is er geen

enkel beleid gericht op het verminderen van de groei van de wereldpopulatie. Bewust geboortes beperken is een belangrijk ethisch probleem, maar het is geweten dat er een zeer duidelijk verband is tussen het geboortecijfer en het gemiddeld inkomen.

Het verminderen van de armoede en daarmee samengaand een verbetering van het onderwijs is dan ook cruciaal en de meest adequate manier om de bevolkingstoename te beperken, wat absoluut essentieel is om de wereld leefbaar te houden. Het is onbegrijpelijk dat nu plots vele miljarden kunnen vrijgemaakt worden om de economie te ondersteunen, maar dat die niet konden vrijgemaakt worden om de armoede te bestrijden, een maatregel die de economie op termijn zeker ten goede zou komen! Daarnaast heeft het natuurlijk veel andere voordelen. Een kleinere wereldbevolking zal een kleinere druk uitoefenen op de omgeving en een rijkere bevolking zal vermoedelijk minder afhankelijk zijn van het eten van wilde dieren gekocht op de “wet markets”. Uiteraard moet de ecologische voetafdruk ook bij een kleinere wereldbevolking beperkt blijven anders wordt de winst van minder mensen teniet gedaan door een grotere voetafdruk.

Naast het beperken van de bevolkingsgroei en het bestrijden van de armoede is het even cruciaal om het verlies aan biodiversiteit en natuurlijke habitats om te zetten in het behoud en uitbreiding van natuurlijke ecosystemen. Daar waar we onze omgeving omgevormd hebben tot monoculturen, moeten we terug naar complexe landschappen waar natuur, landbouw en cultuur geïntegreerd zijn. Dit zal leiden tot een grotere veerkracht waardoor de impact van externe drukken zoals stormen, overstromingen, droogtes en ziektes sterk gebufferd worden. Het is meer en meer duidelijk dat de menselijke gezondheid in belangrijke mate gekoppeld is aan gezonde ecosystemen.

Onze maatschappij is in heel belangrijke mate geworden door de groei van wetenschappelijke kennis als cruciaal onderdeel van het WTK-bestel (wetenschap, technologie en kapitaal), zoals beschreven door wijlen Prof. Vermeersch. Wetenschappelijk onderzoek wordt door de overheid gestimuleerd als driver voor innovatie, waardoor we steeds meer kunnen. Helaas wordt door diezelfde overheid wetenschappelijke kennis over het functioneren van het globale ecosysteem waar we inherent deel

van uitmaken, al te weinig vertaald in beleid. In deze crisis vormen wetenschappelijke inzichten de basis voor de getroffen maatregelen, wat een goed gevoel geeft in vergelijking met een beleid gebaseerd op een buikgevoel wat in sommige landen gevoerd wordt. Jammer genoeg is dit echter de manier waarop we vele andere crisissen aanpakken waar we als mens voorstaan, de bevolkingsgroei, de opwarming van de aarde en het verlies aan biodiversiteit. Willen we evolueren naar een duurzame en stabiele maatschappij dan is het beperken van de wereldbevolking, het herstellen van onze ecosystemen en een adequaat klimaatbeleid, dit alles gebaseerd op de beste wetenschappelijke kennis, een conditio sine qua non, naast uiteraard vele andere socio-economische maatregelen die eveneens nodig zullen zijn.

Patrick Meire Antwerpen, 31 maart 2020

Katelijnestraat 140 8000 Brugge Tel. 050 33 23 40 www.huyzeparrent.be

Persoonlijke begeleiding via natuur coaching of therapie Begeleiding van teams en professionelen www.clairemeire.be 050 60 56 26

Natuurvlees van boer tot bord Elke dag open van 7u30 tot 13u00 en van 14u00 tot 18u30.

Zaterdag open tot 18u00.

Gesloten op zondag en woensdagmiddag

De Spille 2020-3

9

Waarom de ooievaars in Damme geen maagzweren krijgen

Ooievaars - Rudy Deplae

Nooit gedacht dat wij bij het lezen van dit artikel allemaal geconfronteerd worden met de wereldwijde coronacrisis. Deze bijzondere situatie leidt bij velen onder ons tot een groot verlies op vele fronten. Onze werk- en gezinssituaties zijn op korte tijd drastisch veranderd. De nabije toekomst is onvoorspelbaar. Het virus vormt een bedreiging voor onszelf en onze betekenisvolle relaties. We worden door het leven uitgedaagd om hiermee te leren omgaan. Covid-19 en de maatregelen bepalen op dit moment ons leven.

Dit creÍert stress op een manier dat ons voordien niet bekend was. Dit artikel, geschreven voor de lockdown, gaat over de impact van stress op de mens en de herstellende rol die de natuur hierin speelt. We vliegen even mee met onze ooievaars‌ Wanneer dieren stress ervaren, bijvoorbeeld omdat zij bedreigd worden door een predator of in concurrentie staan met een soortgenoot, reageren zij onder invloed van het stresshormoon cortisol met een versnelde ademhaling en hartslag. Terzelfdertijd verhoogt de bloeddruk en neemt de spierspanning toe. Dit stelt hen in staat om te reageren door eventueel te vluchten of zich te verdedigen door zelf in de aanval te gaan. Deze stresstoestanden zijn bij dieren (en dus ook bij ooievaars) meestal van korte duur, het stressniveau piekt dan even en keert na korte tijd terug naar een normaal niveau.

Ook ons menselijk lichaam kent dit soort stressreacties, maar bij mensen zijn stressfactoren van een heel andere aard. Het gaat om relatieconflicten tussen partners of tussen ouders en kinderen, verlieservaringen of spanningen op het werk. Vandaag de dag is die spanning voor sommige mensen bijna voortdurend aanwezig. Niet alleen op het werk, maar ook in hun vrije tijd en niet in het minst door de voortdurende druk om aanwezig te zijn op sociale media. De constante stroom aan prikkels in de stad en de druk om altijd overal bij te zijn, YOLO (You only live once) en FOMO

10 De Spille 2020-3

onschuldig is."

verliep. Bij een variant op het onderzoek van Glaser werden de proefpersonen door Cohen besmet met neusdruppels die vijf verschillende verkoudheidsvirussen bevatten, met als doel te kijken wie er verkouden werd.

Mensen met de hoogste stresswaarden werden het snelst verkouden. Het is zonneklaar dat stress ons herstellend vermogen en ons afweersysteem ondermijnt. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat te veel en te lang stress ervaren negatieve gezondheidseffecten met zich kan meebrengen. Dat kan gaan van spierpijn, hoofdpijn, maagproblemen, concentratieproblemen, geen oplossingen meer kunnen vinden voor schijnbaar makkelijke vraagstukken, irritatie en frustratie.

Wanneer de spanning extreem lang aanhoudt zijn de gevolgen zo mogelijk nog ernstiger. De conclusies zijn duidelijk: langdurige blootstelling aan stress maakt ons ziek. Het is niet zo dat stress onvermijdelijk tot ziekte of psychische problemen leidt, maar wel dat ons lichaam reageert op stress en dat dit bij sommigen leidt tot ziektes en psychische problemen.

kleine wondjes aan op de arm van de deelnemers en gingen zij na hoe snel deze wondjes genazen. Hieruit bleek dat hoe hoger het stressniveau was, hoe trager het herstel

Naast de negatieve effecten die stress ons geeft, wil ik hier ook aandacht vragen voor de positieve kant van stress. Elke Van Hoof beschrijft dat het ervaren van stress ook

(fear of missing out) achtervolgt hen. Daardoor wordt de druk voor sommige mensen onhoudbaar. Dit zorgt voor een nooit aflatende belasting van hun stresssysteem en daarin onderscheiden wij ons van dieren (en dus ook van ooievaars).

Het wordt steeds duidelijker dat deze aanhoudende stress lang niet onschuldig is. Prof.

Verhaeghe vermeldt in zijn boek "Intimiteit" (2018) twee vrij eenvoudige experimentele onderzoeken. In beide onderzoeken werden de deelnemers eerst getest op de hoeveelheid stress die ze op dat moment ervaarden.

Meer bepaald werd de concentratie van het stresshormoon cortisol in hun bloed gemeten. Vervolgens brachten de onderzoekers

"Het wordt steeds duidelijker dat deze aanhoudende stress lang niet

kansen biedt om onszelf beter te leren kennen. Stress komt naar boven als er zich iets voor doet waar je om geeft, als er voor jou iets op het spel staat. Stress is de motor die ons voortstuwt en ons (bewust en onbewust) laat weten dat we maar beter actie kunnen ondernemen. Zonder stress is er geen innovatie, vooruitgang, zelfinzicht en zelfontwikkeling. Mensen worden uitgedaagd om elk op hun eigen manier te leren omgaan met stress zodat het niet ziekmakend wordt.

Er zijn natuurlijk allerlei manieren waarop we negatieve stress kunnen te lijf gaan.

De ene sport en de ander mediteert.

Weer anderen vinden ontspanning in een avondje sauna of vinden rust in een hobby. Er is intussen echter ook voldoende wetenschappelijke evidentie voor de positieve invloed van de natuur op ons stressniveau. Een natuurlijke omgeving zou ons meer ontspannen, gezonder en productiever maken en ons zelfs kunnen helpen bij de grote beslissingen in ons leven. Het is wetenschappelijk aangetoond dat de natuur ook een therapeutisch effect kan hebben bij mensen die chronisch onder spanning leven. Een grootschalige Nederlandse studie uit 2016, uitgevoerd door Wageningen Environmental Research en het Trimbos Instituut (DE VRIES, 2016) bevestigt dat de hoeveelheid groen in iemands nabije omgeving samenhangt met het ervaren welzijn. Als mensen voldoende groen in hun directe leefomgeving hebben, herstellen ze sneller van stress en mentale vermoeidheid. We ervaren in

deze coronatijd ook hoe belangrijk natuur in onze directe omgeving is.

voor een nieuwe dimensie in de natuurbeleving binnen Natuurpunt.

De weidsheid van de polders in onze streek is in Vlaanderen vrij uniek en zorgt voor natuurlijke rust. Het wandelen langs de natte graslanden ontspant ons, terwijl de lijnstructuren van de kanalen en de populieren toch ook zorgen voor perspectief. Er is (nog) geen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het therapeutische effect van de combinatie van een ondersteunend gesprek en een wandeling in onze polders. Het is mijn persoonlijke ervaring dat mensen tijdens het wandelen makkelijker praten over wat hen op de maag of op het hart ligt. Het spreken met een coach over piekergedachten, gevoelens en het verwoorden van hun zorgen tijdens het stappen, lucht hen op. Nicky Koopmans heeft

Ik heb ervaren dat het al wandelend begeleiden in het groen helpt om te ontstressen. Het laat mensen op adem komen, stoom afblazen en verlaagt de drempel om over hun beleving en hun moeilijkheden te spreken. De spanning neemt af en hun hartslag en ademhaling komen terug op een normaal niveau. Het helpt hen ook om zich beter te concentreren en te focussen om zo sneller tot de kern te komen. De natuur brengt hen dichter bij hun eigen natuur. Dit is bijzonder waardevol. Ik geloof in de helende kracht van de natuur en in de toegevoegde waarde van een groene omgeving. Tijdens het wandelen zoeken we dan samen naar handvaten om negatieve stress te leren hanteren in het dagelijkse leven.

“De weidsheid van de polders zorgt voor natuurlijke rust.�

Claire Meire www.clairemeire.be

het over het belang van het verlangzamen naar het tempo van de natuur. Om letterlijk even stil te staan onderweg bij een kleiner of groter natuurwonder moeten we vertragen en dit helpt ons om te ontstressen en om ons even te deconnecteren van onze digitale media. De nieuwe baseline waarmee Damme uitpakt: 'Damme geeft tijd' (en bij uitbreiding het Brugse Ommeland geeft tijd) is in dit verband zeer betekenisvol en kan misschien inspirerend werken

Ooievaars - Rudy Deplae

De Spille 2020-3

11

Uit de dagboeken van een vogelaar

Nest kluut - René Vermeirsch

Overstroomde weiden Westkapelle - René Vermeirsch

Uit de oude dagboeken van een vogelaar: In het Brugs Ommeland is al vele decennia een opvallend groot aantal vogelkijkers aanwezig. Dit is vooral te danken aan de vele leden van de toenmalige BJN die sinds midden jaren 1960 actief waren. Uit die periode stammen de eerste echte tellingen en broedvogelinventarisaties. Voordien waren er ook enkele actieve vogelkijkers, al dan niet leden van de Brugse afdeling van de Wielewaal. Eén van hen was Réné Vermeirsch uit Blankenberge, die vanaf 1930 zijn waarnemingen noteerde. Na zijn overlijden in 1987 kreeg ik van zijn dochter een stapel dagboeken met zijn notities. Tot voor kort lagen die bij mij veilig opgeborgen. Tot mijn oog er op viel, dankzij de coronacrisis: eindelijk eens de tijd om ze door te nemen.

De notities in zijn dagboeken blijken allesbehalve saaie opsommingen te zijn van waarnemingen: uitgebreide beschrijvingen en bedenkingen betreffende soorten, weersomstandigheden en vergelijkingen met vroegere gegevens vullen de bladzijden.

Hieruit blijkt al gauw dat in die vroege jaren het bedrijven van ornithologie niet zo eenvoudig was. Goede vogelgidsen waren niet voorhanden, twee ervan die hij vernoemd zijn “Name this bird” uit Engeland en “Oiseaux observations en Belgique”. Contacten met andere vogelliefhebbers, correspondentie met onder meer John Baker van het Department Zoology van de Universiteit van Oxford (Réné Vermeirsch was leraar Engels wat die contacten ongetwijfeld vergemakkelijkte) en het gaan bekijken van verzamelingen opgezette vogels, o.m. in Spa Pouhon en bij vogelopzetters, zijn andere hulpmiddelen (“In de omgeving van Blankenberge geschoten vogels worden opgezet door meester Pyck: die heeft een verzameling met o.m. velduil, lepelaar, hop, pijlstaart, bergeend, kleine plevier, kemphaan en drieteenmeeuw.”). Pas na 1960 vermeldt hij “Wat vliegt daar” als eerste echte Nederlandstalige vogelgids, gevolgd door de alombekende Peterson. Dat eerste boekje, met de kleine vierkante getekende plaatjes, was overigens ook mijn eerste vogelgids.

Het gebrek aan goede determinatieliteratuur uit zich ook in de oudste dagboeken: aanvankelijk alle, en nadien meestal de nieuwe soorten die hij waarneemt, beschrijft hij uitgebreid. Een paar voorbeelden uit de vroege jaren 1930:

12 De Spille 2020-3

• “roodstaartjes: nu duidelijk roestrode borst en buik bemerkt; dat is het mannetje van het eigenlijke roodstaartje of muurnachtegaal. Het zwarte roodstaartje heeft grijszwarte borst en op iedere vleugel een wit vlekje.”

• Eerste waarneming tapuit: “als die in de zon staat toch een mooi vogeltje, met zwarte oogstreep, grijze rug en zijn beige borst, witte stuit en zwarte staartveren ook heel duidelijk”.

• Nachtegaal: “Hoor krachtig, zuiver geroep van vogel, die ik van op 5-tal meter kan waarnemen: bruine bovenzijde, grijze onderzijde, staart waarvan middengedeelte roestbruin lijkt. Terwijl ik hem door kijker waarneem zie ik snaveltje wijd open gaan en hoor ik nog zuiver, krachtige tonen. Onbetwistbaar de nachtegaal.”

Soms zijn beschrijvingen vermeld uit Engelse literatuur, bijvoorbeeld bij de waarneming van een bonte strandloper: “volgens de vogelgids ( The commonest of our smal waders): beak, legs and feet black, (Gibs – Hill) vermeldt: straight or slightly decurved bill.”

De aantallen van de waargenomen vogels worden zelden vermeld. In latere jaren noteert hij die gelukkig wel van een aantal broedvogels. Daardoor zijn die gegevens vergelijkbaar met de aantallen in latere periodes. Wél gebruikelijk is het vermelden van het aantal waargenomen soorten: aanvankelijk na elke maand, later na elke 6 maanden (in de zogenaamde “zomer”- en “winterlijst”). Tot 1960 gebruikt hij veelal

oude vogelnamen, bijvoorbeeld. “blauwmees” voor pimpelmees, “roodpootruiter” als letterlijke vertaling uit het Engels van tureluur, “duikhaantje” voor dodaars, “haagmusch” voor heggenmus en de hierboven vermelde “muurnachtegaal” en “roodkraagje” voor gekraagde roodstaart.

Een moeilijker geval is een waarneming op 19 juni 1941 in de Fonteintjes: “een uit het riet opvliegende vogel met zwart, witte en geel gekleurde vederen, die verder langs de duinhelling boven het riet wegvliegt, volgens Mr Deslypere een rietgaai. Hij was inderdaad zo groot als een gaai.” Mogelijk ging het hier om een woudaapje, tot in 1972 broedvogel in de Fonteintjes.

De gebieden die hij het regelmatigst bezoekt zijn in de jaren 1930 vooral de omgeving van Oostende tot Middelkerke en de polders van Leffinge-Slijpe. Vanaf 1936, toen hij leraar werd in Blankenberge, zijn dat de Fonteintjes tussen Blankenberge en Zeebrugge, de duinbossen tussen Wenduine en De Haan, de Uitkerkse Polder, het Leopoldskanaal tussen Heist en Ramskapelle (waarvan hij in mei 1939 schrijft dat langs het kanaal ratelaars groeien in geweldige hoeveelheden), het Boudewijnkanaal enz. In januari 1960 bezoekt hij de toen pas opgespoten terreinen in de voorhaven van Zeebrugge in de luwte van de havendam, het gebied dat tussen 1965 en 1975 voor een nieuwe generatie vogelliefhebbers dé leerschool werd voor het herkennen van waadvogels.

Tijdens de tweede wereldoorlog zijn er minder waarnemingen: “1941-1944: weinig waarnemingen wegens niet geraadzaam om met verrekijker rond te lopen”.

Op 22 februari 1944 beginnen de Duitsers de polders onder water te zetten, o.m. in Uitkerke via het Blankenbergs vaartje. Hij ziet er dan 2 ijsvogels. In juli staat ook de hele polder van Westkapelle bij Knokke onder water, “als gevolg van militaire maatregelen door de Duitsers”: samen met de heer Copman bezoekt hij in juli de plaats waar de heer Copman kluten had gezien.

Er blijkt een hele kolonie te zitten: ze tellen 29 nesten met vier eieren en 28 nesten met drie eieren, er zijn ook nesten van tureluur, kievit, kleine plevier en bergeend.

Op 15 augustus noteert hij: “sinds een 8-tal dagen trekken te Blankenberge grote vluchten sternen heen en weer vanuit zee landinwaarts naar de overstroomde gebieden, onder meer veel grote sternen.”

9 september: “er marcheert een eerste Britse kolonne vanuit Brussel naar onze kust, excursies per fiets zijn nu niet aangeraden want Duitse wegtrekkende troepen hebben veel fietsen nodig.” 20 september 1944: “de afleidingsvaarten te Heist zijn niet meer te bereiken: de Canadezen zitten aan de ene kant, de Duitsers aan de andere kant: die moeten de dijken hebben opgeblazen want de overstromingen hebben een enorme uitbreiding genomen, ook de bewoonde delen van Zeebrugge en Ramskapelle zijn overstroomd.”

Een andere boeiende periode is de harde winter van 1962-63. Begin december begint het al te vriezen. Op 18 januari is het bijzonder koud en bevriest de zee: ”op het strand te Blankenberge tot 500 meter in zee liggen brede ijsschotsen en drijfijs”. In de haven en vaargeul zitten nu veel noordelijke eenden, zoals middelste en grote zaagbekken, nonnetjes, toppereenden, futen, tientallen kuifeenden en eidereenden. Hij beschrijft het prachtige beeld van 2 mannetjes nonnetje op een drijvende ijsschots en hoe de duikeenden het moeilijk hebben: “van zodra ze boven komen worden ze aangevallen door meeuwen.” In de bebouwde kom zoeken nu ook kuifleeuweriken naar voedsel. Pas vanaf 6 maart begint het te dooien.

Interessant zijn de notities over een aantal soorten die nu zeldzaam zijn of verdwenen: veldleeuwerik, geelgors en roodborsttapuit zijn overal talrijk: “het wemelt van de leeuweriken” in de omgeving van de Gistelse steenweg en in de regio Mariaker-

ke-Raversijde (1932-1934). Geelgorzen en roodborsttapuiten zijn tot in de jaren 1960 overal talrijk in de duinen, langs kanalen en in hagen in de polders, bijvoorbeeld tussen Oostende en Raversijde (veel), Blankenberge-Wenduine (3 à 4 geelgorzen en 5 roodborsttapuiten), het duinbos tussen Wenduine en De Haan (elk een 10-tal), de Fonteintjes (meerdere) en verderop tussen de havendam van Zeebrugge en Zeebrugge-dorp, langs de Afleidingsvaarten te Heist (meerdere), het Boudewijnkanaal (minimum 5). Ook langs de baan van Blankenberge naar Brugge en in de polder naar Lissewege zitten er in de hagen meerdere koppels. Nadien gaat het snel bergaf: vanaf 1966 nog maar 3 of 4 geelgorzen en roodborsttapuiten in de duinbossen Wenduine-De Haan, 2 of 3 van elk in de Fonteintjes en daar nog maar 1 geelgors vanaf 1968 tot begin jaren 1970, geen enkele meer langs de zeereep tussen Blankenberge en Wenduine en hooguit nog 2 langs het Boudewijnkanaal en het Schipdonkkanaal (waar er voordien 5 zaten). Roodborsttapuiten houden het wat langer uit: nog 1 of 2 koppels in de zeereepduinen en de Fonteintjes tot 1978 waar er af en toe ook één overwintert. Kuifleeuweriken zijn minder talrijk maar komen overal langs de kust voor

“Een andere boeiende periode is de harde winter van 1962-63. ”

ste in 1963 en 1964), langs het Boudewijnkanaal, bij het Schipdonkkanaal en bij de internationale dijk aan het Zwin. Nog zo’n verdwenen soorten zijn paapje en de grauwe gors: die eerste zijn tot in de jaren 1960 op meerdere plaatsen in de polders en langs dijken in klein aantal aanwezig, grauwe gorzen verdwijnen pas na 1980.

Tenslotte zijn er nog de talrijke waarnemingen van, soms zeldzame, vogels op trek: veel waarnemingen van hop, baardmannetjes en klapekster, één keer zag hij een klapekster bidden zoals een torenvalk. De draaihals zag hij regelmatig, onder meer in zijn tuin waar een exemplaar tijdens de trek meerdere jaren een vaste halte had.

Uitzonderlijke waarnemingen zijn die van een kleine vliegenvanger op 21 september 1960 in Wenduine, een bruinkopgors op 30 maart 1968 in de Fonteintjes en eveneens in de Fonteintjes een grote pieper op 2 juni 1975.

De laatste keer dat ik op stap ging met Réné Vermeirsch, was naar een plasje naast de vaargeul waar een rosse franjepoot zat (21 oktober 1981). In zijn dagboek: “de vogel zit er nog als we toekomen om 14 uur, hij pikt rustig voort. Lichtblauwe rug, donkere strepen op schedel en zijkant hoofd, op borst nog wat oranje kleur van zomerkleed, waarneming vanop 10 à 12 meter. 21e soort op winterlijst.

John Van Gompel

langs steenwegen en langs de tramsporen, soms ook bij bunkers en midden in de stad.

Huiszwaluwen broeden in de jaren 1930 tot 1960 nog vrij talrijk op de dijken van Oostende en Blankenberge, de grote karekiet in 1965 en later nog eens in 1985 in de Fonteintjes. Tot begin jaren 1970 zitten er ook 3 koppels in de Damse vaart. Ook de Europese tortel is dan nog vrij talrijk in de duinbossen van Wenduine-De Haan en meer verspreid op andere plaatsen. Ook opvallend: bonte kraaien zijn tot in de zeventiger jaren elke winter van oktober tot maart algemeen aanwezig.

Dat de grauwe klauwier tot de jaren 1960 geen zeldzame broedvogel is in de kuststreek, zoals Réné Vermeirsch al in 1939 noteert, lijkt nu onvoorstelbaar: vaste broedplaatsen zijn in 1937 en 1938 de dijk bij de spuikom in Blankenberge (waar er dan geen bebouwing is), in Wenduine langs de kustbaan, in de Fonteintjes (laatDe Spille 2020-3

13

tu

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland

N.FBO blijft hoopvol

De voorbije maanden waren ook voor de leden van onze werkgroep niet aangenaam om te beleven. “Blijf in je kot” is nu net iets wat je moeilijk van een natuurfotograaf kan verwachten. Toch hielden ze zich zonder morren aan de opgelegde regels. Een wandeling of fietstochtje in de nabije omgeving van de woonst was voor hen voldoende om toch met de camera aan de slag te gaan.

Onze ledenvergaderingen en uitstappen van maart, april en mei werden zoals alle andere activiteiten uitgesteld. Vandaar dat we deze keer geen overzicht geven van de voorbije uitstappen, maar we tonen je wel enkele foto’s van tijdens deze moeilijke periode.

14 De Spille 2020-3

Omdat we in juli en augustus verlof nemen, hopen we elkaar terug te zien op 9 september 2020 voor een ledenvergadering om onze uitstap naar Vloethemveld van 20 september voor te bereiden. Jullie zijn altijd welkom, mits een berichtje op nfbo.be.

Marc Nollet, Voorzitter N.FBO

De Spille 2020-3

15

tu

Vogelwerkgroep Mergus

IFO’s: maart, april, mei 2020

Koekoek - Marc Nollet

In de eerste week van maart viel de regen met bakken uit de hemel. De meeste vogels storen zich daar echter niet aan en vooral ’s morgens zingen ze uit volle borst. De zanglijster en de grote lijster zetten al flink hun keel open. De tjiftjaf die zijn eigen naam zingt, de vink met zijn prachtige luide stem en de groenling met zijn tjurururu en psjuuit … zaten ook in onze tuinen. We hoorden of zagen ook putter en sijs.

In Vloethemveld hoorden onze Mergussers een prachtig zingende boomleeuwerik. De veldleeuwerik deed op meerdere plaatsen zijn best, zoals in de Zwinvlakte en in de Uitkerkse Weiden. We vermelden ook de vijf zomertalingen aan de Assebroekse Meersen en de aanwezigheid van vele grutto’s en van enkele mooie IJslandse grutto’s. Een groep van 13 kraanvogels vloog over aan de Fonteintjes, in noordoostelijke richting naar hun broedgebied.

Aan de Fonteintjes en het Graaf Visartpark was men opnieuw aan het trektellen. Op 15 maart vlogen er 101 kemphanen over, een soort die men trouwens ook kon bewonderen aan de Schorreweiden. Op 18 maart werd er één vlugge oeverzwaluw geteld, op 20 maart 427 kanoeten. De bonte strandlopers deden het nog beter met 1983 stuks, pijlstaart met 574 en de tureluurs waren met 11. Op 22 maart werden er 221 kleine mantelmeeuwen gemeld.

De dreiging van het coronavirus maakte het ons moeilijk: op 17 maart werd beslist tot een zogenaamde lockdown light: alle niet-essentiële verplaatsingen werden verboden. We konden enkel nog in de onmiddellijke omgeving van onze woonst naar vogeltjes kijken. Zo werd op een paar plaatsen de blauwborst, een schitterend lentevogeltje, gehoord en/of gezien. Een zeer vroege boerenzwaluw vloog over Roksem Put en een oehoe - ontsnapt of niet - maakte de omgeving van St.-Kruis onveilig. Er werden toch nog heel wat nieuwe soorten gemeld o.a. bij de steltlopers, zoals kemphaan, kluut, rosse grutto, witgat, zwarte ruiter, tureluur, groenpootruiter en kleine plevier. We telden 4 soorten uilen, meerdere reigers, kraanvogels, bruine en blauwe kiekendieven.

In de laatste week van maart werden heel wat leuke soorten gemeld. Blijkbaar waren onze trekvogels niet bang van het coronavirus. Er waren twee zeearenden, een eerste vloog over de Fonteintjes en later over het Zwin. Deze imposante vogel werd later ook gezien in Breskens waar hij de Westerschelde overstak. Later werd deze “vliegende deur” nog gezien boven Middelburg.

Een tweede zeearend was vermoedelijk de vogel die eerst gezien werd aan Graaf Visart en wat later in Hoeke. Ook deze vogel werd nog gezien in Breskens, maar die stak de Westerschelde niet over. Het was wellicht deze vogel die in Terneuzen werd gezien. Een andere mooie vogel, een porseleinhoen, werd genoteerd aan de Reigersweiden in Uitkerke. Purperreiger werd ook gespot, net als smelleken, rode wouw,

16 De Spille 2020-3

havik en slechtvalk. Een Noordse stormvogel vloog over zee in Blankenberge. De blauwborst deed bij de kleine vogeltjes zijn best om al zingend de aandacht te trekken.

De Europese kanarie werd ook vermeld en ook de mooie sijs mocht niet ontbreken.

In de eerste week van april werden er verschillende nieuwe soorten gespot. De voorjaarstrek was flink op gang gekomen, maar door de coronapandemie mocht er niet geteld worden aan de Fonteintjes. Een topper was natuurlijk een mannetje steppekiekendief die in het Zwin overvloog in noordoostelijke richting. Visarend, zwarte wouw en opnieuw zeearend werden gespot. Een kraanvogel was ook op weg naar zijn broedplaats, ook in het noordoosten.

Op 5 april werden er in de ochtend 35 beflijsters geteld. Koperwieken en zanglijsters waren massaal onderweg. De eerste bosruiter liet zich zien en de zwarte ruiter was ook van de partij. Een eerste graszanger en dito snor werden in die week gemeld.

Ook in de week daarna werden heel wat nieuwe soorten gemeld; waarschijnlijk lag het mooie weer hier aan de basis. Het was volop trek naar de broedplaatsen in het noorden terwijl andere hier in onze gewes-

Porseleinhoen - Patrick Bussche

ten terug thuis kwamen. Een griel werd gezien in Damme, Hoekevaartweiden en ook een in de achterhaven van Zeebrugge. Dit is een zeer zeldzame vogel die zich heel goed kan verschuilen en vooral ’s nachts actief is. De elegante steltkluut werd ook genoteerd, vooral aan Weiden 't Pompje. Een reuzenstern is zeker het vermelden waard, maar nog veel zeldzamer was een hop in zijn prachtige tooi. Een bonte vliegenvanger liet zich even zien. Andere vogels trokken de volle aandacht met hun roep of zang. We hoorden en/of zagen de koekoek, nachtegaal, baardman, sprinkhaanzanger, kleine karekiet, Engelse kwikstaart, zwartkop, tuinfluiter e.a. We zagen ook Engelse kwikstaart, een baardman, huiszwaluwen en oeverzwaluwen. Het bleek dat velen onder ons door de coronamaatregelen meer tijd hadden om te gaan vogelen.

“Een zeer zeldzame cirlgors werd gezien in Vloethemveld.”

Ook midden april bleef het spetters regenen. Een tweedejaars havikarend vloog op 17 april over Loppem. Blijkbaar droeg deze vogel een zender op zijn rug. Uit onderzoek bleek dat er in 2019 18 jonge vogels uitgerust werden met een GPS-baken. Meer info hierover is terug te vinden in de Blikvangers op mergus.be. Een grauwe kiekendief vloog over de Assebroekse Meersen. De wespendief was ook van de partij net als de visarend, purperreiger, een late koereiger, rode en zwarte wouw en smelleken.

De eerste draaihals van 2020 werd genoteerd en een bokje liet zich lange tijd bewonderen. Een groep regenwulpen liet luid hun “biebiebiebiebiebiebie”-roep horen.

Kleine karekiet - Marnix Vyncke

Meer en meer oever- en huiszwaluwen deden hun intrede, terwijl ook de gierzwaluw voor het eerst dit jaar werd gezien. De eerste paapjes, tapuiten en Groenlandse tapuit lieten zich opmerken, net als sprinkhaanzanger, graszanger, snor, braamsluiper en zoveel andere.

Bleven we echt in ons kot? We werden overspoeld met nieuwe waarnemingen, met meldingen van zeldzame vogels en met aanmeldingen van nieuwe waarnemers! Een zeer zeldzame cirlgors werd gezien in Vloethemveld. De poelsnip, ook zo’n zonderling, verbleef in de achterhaven van Zeebrugge en de lachstern was eveneens van de partij. Reuzenstern, grote stern, dwergstern en zwarte stern zagen we ook.

Ook een zeldzame poelruiter en meerdere Bosruiters waren aanwezig de laatste weken van april en ze lieten zich mooi fotograferen. Bij de kleinere vogels was het ook feest. Zo noteerden we de wielewaal, een klapekster, roodstuitzwaluw, grote pieper en een mooie roodkeelpieper.

Op maandag 27 april werd het eerste ooievaarsjong geboren in het Zwin. 13 nesten waren toen bezet. In Brugge broedde een totaal andere soort en wel op de Onze-Lieve-Vrouwekerk: de slechtvalken. Dankzij de inzet van onze vogelwerkgroep, met in het bijzonder bestuurslid Paul Martens, konden vanaf dan via een webcam de lotgevallen van dit mooie koppel live gevolgd worden (surf vlug naar mergus.be). Andere vogels die we begin mei graag in het daglicht plaatsen, zijn de strandplevier, kleine plevier en bontbekplevier. De komst van de kleine strandloper en van de Temmincks strandloper ontging ons zeker niet. Er werden ook nog een paar nieuwe zangvogels genoteerd: de fluiter, de bosrietzanger en de spotvogel.

Op 9 mei deed onze vogelwerkgroep mee aan de eerste West-Vlaamse Birdathon. In ons Mergus-gebied werden niet minder dan 171 aanvaarde vogelsoorten gezien.Onze vogelwerkgroep behaalde daarmee de eerste plaats (zie volgend artikel). Uitschieters waren een breedbekstrandloper aan de Weiden ’t Pompje en een citroenkwikstaart in de Achterhaven en in Damme, beide twee zeldzame vogels. Eerder die week werd nog een andere zeer zeldzame vogel gezien: een kortteenleeuwerik in de voorhaven van Zeebrugge. De waarnemers zagen ook morinelplevier, woudaap, zomertortel, bijeneter, kuifaalscholver, grote karekiet, roerdomp, roodstuitzwaluw en vele andere.

Bij de roofvogels noteerden we nog de steppekiekendief en de grauwe kiekendief, ook twee zeldzame vogels.

Midden mei hoorden we vooral veel vogels van de familie Acrocephalus, rietzangers, zoals de kleine karekiet, de rietzanger en de bosrietzanger. Bij de familie Sylvia waren het vooral zwartkop, tuinfluiter, braamsluiper en grasmus. Een ding is zeker: een vroegmorgen- of laatavondwandeling kan in deze moeilijke tijden zeker wat afleiding en ontspanning brengen. Doen!

Gebaseerd op de wekelijkse “Blikvangers” van Machteld Kaesemans, te vinden op www.mergus.be en samengeraapt door Marc Nollet

De Spille 2020-3

17

Mergus wint West-Vlaamse Birdathon

Eind vorig jaar kregen we de uitnodiging van Olivier Dochy en Wim Bovens om deel te nemen aan de eerste West-Vlaamse Birdathon, een dag waarop de vogelaars in eigen regio zoveel mogelijk vogelsoorten proberen te noteren. Gezien het een combinatie van fun en toch een beetje competitie (officieel geen vogelrace) inhield en het betreden van kwetsbare gebieden verboden was, zagen we dat spelletje wel zitten. Mogelijks werden nieuwe gebieden bezocht en/of nieuwe soorten ontdekt?

Corona dreigde even roet in het eten te strooien, maar in een tweede oproep werd beslist de dag toch te laten doorgaan, maar dan zoveel mogelijk met de fiets en te voet en in de onmiddellijke omgeving van je woonplaats.

Via de elektronische Nieuwsbrief, website en facebookpagina van Mergus werd een oproep tot deelname verspreid en kregen we van heel veel vogelaars te horen dat zij hun beste beentje zouden voorzetten. De hoofdsponsors van Mergus, Sight of Nature – Kite en Raleigh Fietsen, beloofden iedereen die een soort aanbracht die door geen enkele andere vogelaar gezien werd, een prachtig stootvogelboek van Eddy Gadeyne.

De resultaten: Het leukste van de dag was zeker dat we nog eens ongedwongen vogels konden kijken en het uitstekende weer en het weinige autoverkeer zorgden voor een unieke sfeer. Heel veel vogelaars lieten me weten een unieke dag beleefd te hebben en sommigen raakten zelfs niet in alle door hen geclaimde gebieden, omdat er zoveel te zien was in hun eerste gebieden. Dat we met 171 aanvaarde soorten in de rangschikking Westland (152 soorten) en Westkust (150

soorten) ruim vooraf gaan is geen toeval, maar een beloning voor jaren opleiding, excursies, weekends, reizen, voordrachten, nieuwsbrieven, motivatie, respect voor de natuur en elkaar, plezier en vriendschap.

Johan en Valerie waren het sterkste team met 105 soorten en krijgen een prachtig stootvogelboek aangeboden. We noteerden twee absolute topsoorten: een breedbekstrandloper in Oudenburg en een citroenkwikstaart in Damme. Deze soorten werden - in opvolging van de coronaregels - vervaagd om een toeloop van vogelaars te vermijden. Verdere toppers waren een groepje Morinelplevieren in Oudenburg, een zingende grote karekiet in Oostkerke en een kuifaalscholver op zee voor Blankenberge.

gans in Jabbeke en twee langs vliegende middelste Zaagbekken en eiders in Zeebrugge. De grote afwezigen waren middelste bonte specht en visarend, die alle dagen voor de Birdathon waargenomen werden in de regio.

Dankwoord - prijsuitreiking We danken alle vogelaars voor hun deelname en vragen iedereen die meent een gratis stootvogelboek van Eddy te mogen claimen -– wegens het zien van een unieke soort - een mailtje naar fds4022@gmail.com te sturen zodat deze kan zien of die soort op de lijst van de Birdathon staat. Volgend jaar opnieuw paraat?

Verder steeds leuke waarnemingen: kwartel, snor, rode en zwarte wouw, velduil, goud- en appelvink en strandplevier. We noteerden ook late wintergasten: een kol-

Overzichten, kaartjes en duiding op http://www.natuurwerkgroepdekerkuil.be/index.php/birdathon

18 De Spille 2020-3

Frank De Scheemaeker

Kijken en luisteren in Vloethemveld

Zicht vanop de heidetoren richting het zogenaamde stiltegebied. -

’t Zijn rare tijden nu we met het coronavirus worden geconfronteerd. Gelukkig mogen we nog wandelen en/of fietsen, iets wat met het goeie weer van de laatste weken zeker te doen is. Wie nog nooit in het natuurdomein het Vloethemveld is geweest, moet dat zeker eens doen, want het is één van de mooiste Vlaamse natuurparels.

Iedereen heeft wel al eens gehoord van het Vloethemveld, maar door allerlei redenen was dit schitterend natuurgebied tot enkele jaren geleden ontoegankelijk. Nadat het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) het voormalige militaire domein in 2012 kocht, kwam er toch enige verandering en werd het Vloethemveld jaar na jaar toegankelijker voor het grote publiek.

Het door Natura 2000 gesteunde beschermd gebied is een dikke 338ha groot en bestaat eigenlijk uit twee delen, namelijk een boszone domein van 140ha dat bestaat uit wandel- en fietspaden en een afgebakend gebied van ongeveer 200ha dat ook nog eens in twee stukken is verdeeld, namelijk een erfgoedzone en een volledig afgeschermd natuurgebied, het zogenaamde stiltegebied. Wie de gedetailleerde geschiedenis over het ontstaan van het Vloethemveld wil lezen raad ik aan om te surfen naar Team Vloethemveld - Natuur en Bos. Op 7 maart werden zo’n 25 Mergusleden onder de deskundige leiding van Dirk Pottier onder de arm genomen. Ze waren bevoorrechte getuigen van een geleide

wandeling in het fameuze stiltegebied. De wandeling was nauwelijks gestart of enkele pientere Mergusogen ontdekten zowaar een koppel kleine bonte spechten die zich mooi lieten aanschouwen. Enkele waren toch wel verbaasd over de grootte van de kleinste der spechten, want groter dan een huismus is hij/zij zeker niet, vandaar.

Met de wetenschap dat er vijf soorten spechten voorkomen in Vloethemveld was iedereen zeer alert. Naast de lach van de groene, de roep van de middelste bonte en het geroffel van de grote bonte specht werden even later nog drie soorten aangevinkt. Ondertussen werd hier en daar een overstekende ree gespot, wat niet verwonderlijk is als je weet dat er enige tijd geleden meer dan 40 reeën werden geteld binnen het afgebakend gebied. Ook de vos is een zekere bewoner van dit prachtig stukje natuurgebied, maar die kregen we jammer genoeg niet te zien.

In het Vloethemveld kan je niet alleen vijf spechtensoorten bewonderen, maar ook tal van roofvogels worden er met de regelmaat van een klok gespot. De buizerd is er de meest voorkomende, maar naast

torenvalk en sperwer werd ook nog een havik waargenomen. Tel er dan ook nog de boomvalk en de wespendief bij en je krijgt er al een mooi aantal roofvogels die in het Vloethemveld broeden.

Neen, grote aantallen vogels werden er die bewuste zaterdagmorgen niet gespot.

Daarvoor was het tijdstip te vroeg op het jaar, maar toen we de typische zang van een zeldzaam geworden grote lijster hoorden en even later konden zien in een hoge

"We hoorden de typische zang van een zeldzaam geworden grote lijster.” populier klaarden alle Mergusgezichten op.

Onze alerte voorzitter Frank vond er even later hoog in de lucht enkele ooievaars op trek en toen we dan ook nog een zingende boomleeuwerik mochten aanschouwen, kon onze voormiddag al niet meer stuk.

Ondertussen zijn we al enkele weken later dan die fameuze 7 maart en als in-

De Spille 2020-3

19

De kleine bonte specht hoor en zie het je het meest in maart en april.

De zwarte specht is één van de vijf aanwezige spechtensoorten in Vloethemveld.

ventariseerder van broedvogels van het Vloethemveld, samen met Marc Merckx, kan ik verzekeren dat er al heel wat vogels teruggekeerd zijn uit het zuiden naar hun verschillende broedterritoria. Tjiftjaf, zwartkop, zanglijster, fitis, koekoek en wielewaal zijn ondertussen weer op post. Ook de vijfde spechtensoort, de zwarte specht met name, is de laatste weken meermaals gezien en gehoord en is net als zijn andere soortgenoten heel waarschijnlijk reeds aan het broeden.

Ondertussen staat de teller op 45 gespotte vogelsoorten, waarvan er ongetwijfeld enkele doortrekkende soorten tussen zitten, die daarom niet minder interessant zijn, integendeel zelfs. Op dinsdagvoormiddag 21 april bijvoorbeeld was ik samen met Geert Carette mede-getuige van de waarneming van zowaar een cirlgors (pas de vijfde waarneming voor België!). Vanop de heidetoren, met zicht op het stiltegebied, werd deze voor België uitermate zeldzame soort eerst gehoord en daarna ook gespot.

Vanop diezelfde uitkijktoren kan je bijna dagelijks buizerd, boompieper, boomleeuwerik of boomvalk horen en/of zien… kijken en luisteren in het Vloethemveld loont altijd de moeite.

Tekst en foto’s Filip De Coster

Welkom in onze coöperatieve biowinkel

Open op di 15u-18u, vr 14u-19u & za 9u-13u Lokaal: voor

Ecologische

Eerlijke prijzen

Participatief

Ontmoeting van

en door mensen

en biologische

voor boeren en

project: klant is

buren, bioboeren

uit de buurt

producten

klanten

mede-eigenaar

en bewoners

Bezoek onze winkel in de Reigerlostraat 10 | 8730 Beernem, op domein PC St-Amandus

20 De Spille 2020-2

www.biobes.be BES Beernem

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Door de maatregelen vragen we geïnteresseerden om in te schrijven via de activiteitenkalender: www.natuurpunt.be/activiteiten/zoeken of contact op te nemen met de contactpersoon die bij de activiteit vermeld staat.

Excursies voor het grote publiek

Afspraak om 9 uur aan de ingang van het gebied, Dammesteenweg 3, Damme, tot 16.30 uur.

Meebrengen: werkhandschoenen, stevig schoeisel en lunchpakket.

Info: NP Damme: Rudy Deplae: rudy.deplae@telenet.be.

Wetenschappelijke excursie

Sportieve wandeltocht

Werkdag

Zaterdag 4 juli: hooidag in de Leiemeersen

Film- of dia-avond, lezing

Daguitstap

Fietstocht

Foto-excursie Inschrijven verplicht

In het kader Vlindertelling

van

Activiteit

Vogelwerkgroep

van

juli

Zaterdag 4 juli: beheerwerken in de Stadswallen van Damme

Thema-excursie

de

Kalender

Grote

Mergus

ek!

Ontd Enkele van onze activiteiten zijn gratis voor Natuurpuntleden, maar betalend voor niet-leden.

Vraag dit even aan de gids!

ONVERWACHTE WIJZIGINGEN in het programma worden op onze website gemeld. Ga daarom geregeld een kijkje nemen op de activiteitenpagina van Natuurpunt Brugs Ommeland: www.natuurpuntbrugsommeland.be.

Carpooling vergoeding = 0,06 euro/kilometer

Afspraak doorlopend van 9 tot 18 uur aan de ingang van het gebied, stroomopwaarts van Moerbruggebrug: volg het jaagpad op de linkeroever van kanaal Gent-Brugge richting Beernem.

Meebrengen: stevige schoenen of laarzen en eigen picknick voor ’s middags. NP Oostkamp verwent je met taart en drank en zorgt voor het nodige werkmateriaal.

Info: NP Oostkamp: 0476/50.50.11 of www.valleivandezuidleie.be.

Lekker gezellig maaisel bijeen harken in een uniek laagveenmoeras? Bijzondere planten en dieren van zeer nabij ontdekken? Andere vrijwilligers met een passie voor natuur ontmoeten? Bijleren over natuurbeheer in de praktijk? Of gewoon uw zintuigen verwennen? Dat kan tijdens de jaarlijkse hooidagen in onze bloedmooie Leiemeersen.

Waarom hooien? Zonder maaibeheer zouden de Leiemeersen snel hun bloemenpracht verliezen. De aanwezige soortencombinatie en uitbundige bloei van talrijke zeldzame of bedreigde plantensoorten maakt dit laagveenmoeras uniek in de Benelux. Alleen met jouw hulp kan deze parel behouden blijven.

Dinsdag 7 juli: op stap met Greta Afspraak om 19.30 uur aan de Stuivenbergstraat 2, Brugge, tot 21 uur.

Info: NP Zedelgem: Greta Aelter: greta@natuurpuntzedelgem.be of 0474/80.25.65.

Greta neemt ons mee naar het Magdalenagoed-Smisjesbos. We zoeken naar dierensporen, de eerste paddenstoelen en de laatste bomen langs de bospaden.

Woensdag 8 juli: strandvondsten tussen eb en vloed Afspraak om 10 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 8 juli: Mergus' zomeravond wandeling Maldegemveld Afspraak om 18.50 uur aan randparking Boogschutterslaan (achter Studiohall), Brugge of 19.30 uur aan ANB-parking, Drongengoedweg ,Ursel (300m ten westen van taverne ‘Het Jagershof’. Zie ook: http:// www.natuurpuntmaldegemknesselare.be Info: vogelwerkgroep Mergus: marc.de.ceuninck@skynet.be.

Donderdag 9 juli: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: verrekijker, loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Donderdag 9 juli: zomerwandeling in Damme Afspraak om 10 uur op de Markt van Damme, tot ongeveer 12.30 uur.

Meebrengen: stevig schoeisel.

Deelname: 3 euro per volwassen persoon voor niet-leden van Natuurpunt.

Info: NP Damme: Guido De Laender: guido.de.laender@telenet.be.

Op deze wandeling verkennen we de leuke plekjes van het deel van de Stadswallen dat alleen onder begeleiding van een gids toegankelijk is.

De Spille 2020-3

21

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Zaterdag 11 juli: hooidag in de Leiemeersen Zie zaterdag 4 juli.

Zaterdag 11 juli: zilte plantenwandeling in Ter Doest Afspraak om 14.30 uur aan de kerk van Lissewege, Willem van Saeftingestraat, Lissewege, tot 17 uur.

Meebrengen: laarzen of stevige schoenen, plantengids, verrekijker.

Info: NP Brugge en NBO: Geert De Clercq: 0478/36.51.94.

In het historische landschap van de polders rond Lissewege ligt een natuurgebied dat een aantal zeer bijzondere natuurwaarden omvat, gebonden aan zoute ondergrond. Dankzij een aantal ingrepen ontstonden specifieke omstandigheden die planten eigen aan de kust en kustpolders de kans gaf zich te ontwikkelen. We bezoeken uiteraard de monumentale schuur van Ter Doest, een uniek bouwwerk dat 800 jaar geleden gebouwd werd.

Zondag 12 juli: safari in Brugge Zie pg. 32.

Zondag 12 juli: vlinders in de omgeving van Vloethemveld Afspraak om 14 uur aan de nieuwe parking van Vloethemveld, Diksmuidse Heirweg, Zedelgem.

Info: NP Jabbeke: Geert Backers: 0476/54.40.89 of geert.backers@telenet.be.

Vlindergids Geert Backers dwarrelt met ons mee.

Woensdag 15 juli: ontdek De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, t.h.v. tramhalte Duinse Polders, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

15, 16 en 17 juli: kustsafari Zie pg. 32.

Zaterdag 18 juli: wandeling in Gevaerts-Noord Afspraak van 14 tot 16 uur aan de ingang van Gevaerts-Noord, thv Gevaerts-Noord 11, Beernem.

Meebrengen: stevige stapschoenen, verrekijker. info: NP Oostkamp: Hugo Boden: 0478/56.46.86 of boden.h@skynet.be.

Zaterdag 18 juli: vlinderwandeling in de Miseriebocht Afspraak om 14 uur aan de hoek van de VaartZuid/Smissestraat, Sint-Joris, tot 16.30 uur.

Info: NP Beernem: Filip Jonckheere: f.jonckheere@skynet.be.

Woensdag 22 juli: ontdek De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, t.h.v. tramhalte Duinse Polders, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 22 juli: zomeravondfietstocht Weiden ’t Pompje

We bekijken een vlindervriendelijk natuurbeheer als inspiratie voor wat je in je eigen tuin kan doen.

Afspraak om 17.30 uur aan de Kalsijdeweg, Stalhille.

Meebrengen: fiets.

Info: vogelwerkgroep Mergus: marc.nollet4@telenet.be.

Zondag 19 juli: vlinderwandeling in de tuin van Chris Ghyselen

Donderdag 23 juli: strandvondsten tussen eb en vloed

Afspraak om 10 uur, tot 12 uur aan de Tinhoutstraat 36, Oostveld-Oedelem.

Info: NP Beernem: Filip Jonckheere: f.jonckheere@skynet.be.

Afspraak om 10 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

We bezoeken een tuin met vlinderlokkende planten en een vlindervriendelijke inrichting en beheer, als inspiratie voor de eigen tuin.

Zondag 19 juli: vlinderexcursie in Ryckevelde Afspraak om 14 uur, nieuwe parking langs de Holleweg, tot ongeveer 17 uur.

Meebrengen: eventueel vlindernet, insectenpotjes, stevige wandelschoenen.

Info: NP Brugge: Wim Jans 0498/29.61.26.

Ryckevelde bezit verschillende biotopen, er is dus kans op 12 verschillende vlindersoorten. Ook geschikt voor kinderen.

Dinsdag 21 juli: natuurhistorische wandeling in Zeebrugge Afspraak om 9 uur aan het Saint-Georges Daymonument, op het kruispunt van de zeedijk en de Baron De Maerelaan, tot 12 uur.

Meebrengen: stevig schoeisel, evt. verrekijker.

Info: NP Brugge: Franky Bauwens: 0486/87.13.02.

Op deze wandeling komt het ontstaan van Zeebrugge aan bod, alsook de kustveiligheid, het belang van embryonale duinen,

22 De Spille 2020-3

de bedreiging zoals door het machinaal reinigen van het strand en boeiende info over het leven op het strand.

Zondag 26 juli: Safari in Brugge Zie pg. 32.

Zondag 26 juli: op zoek naar dagvlinders Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 17 uur.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 29 juli: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: verrekijker, loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Donderdag 30 juli: ontdek De Fonteintjes Zie 22 juli.

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

augustus Zaterdag 1 augustus: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Zie 4 juli.

Zondag 2 augustus: Galloway-wandeling in Heideveld-Bornebeek Afspraak om 14.30 uur op de parking het Aanwijs, kruising Reigerlostraat-Heirweg, Beernem, tot 16.30.

Info: NP Beernem: Luc Vanpaemel: luc.vanpaemel@skynet.be.

Woensdag 5 augustus: zomeravondautotocht naar Sophiapolder en omgeving

Zaterdag 9 augustus: bijen- en hommelwandeling in de Warandeputten

Afspraak om 18.45 uur aan randparking L. Coiseaukaai Brugge of om 19 uur aan de parking aan de grensovergang St.-Anna ter Muiden (NL).

Info: vogelwerkgroep Mergus: anseeuw.stefaan@hotmail.com.

Afspraak om 14 uur aan parking Warandeputten, Westdijk, Moerbrugge, tot 16.30 uur.

Meebrengen: stevige stapschoenen, verrekijker, evt. fototoestel.

Info: NP Oostkamp: Hugo Boden: 0478/56.46.86 of boden.h@skynet.be.

Inschrijven verplicht.

Donderdag 6 augustus: strandvondsten tussen eb en vloed

We zoeken de kudde op en geven alle uitleg over het waarom van koeien in het bos.

Afspraak om 10 uur aan de hoek van de Gadeynehelling met de Zeedijk, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje.

Info: Natuurpunt Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 5 augustus: ontdek de Uitkerkse Polder

Zaterdag 8 augustus: zilte plantenwandeling in Ter Doest

Afspraak om 10 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 12 uur.

Meebrengen: loepje, verrekijker.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Uitgestelde activiteit in kader van de ‘Week van de Bij’ omtrent kennismaking met de soorten bijen en hommels, hun levenswijze en link met bepaalde planten, begeleid door Tim De Blanck van Aculea, de bijenwerkgroep van Natuurpunt.

12, 13 en 14 augustus: kustsafari Zie pg. 32.

Donderdag 13 augustus: zomerwandeling in de Stadswallen van Damme

Zie 11 juli.

Info: Wim Jans: 0498/29.61.26 of wjans566@gmail.com.

Zondag 9 augustus: safari in Brugge

Zie 9 juli.

Zie pg. 32.

De Spille 2020-3

23

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

september Donderdag 3 september: wandeling rond Vloethemveld Afspraak om 19 uur aan de parking langs Diksmuidse Heirweg 6, Zedelgem, tot 22 uur.

Info: NP Zedelgem: Erwin Derous: erwin@natuurpuntzedelgem.be of 0478/64.22.46.

We volgen de gele wandelroute van 8 km rond Vloethemveld, met een ommetje naar de waterhut. We leren meer over diersporen en het avondleven van dieren.

Zaterdag 5 september: uilenbraakballen pluizen Afspraak om 20 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 23 uur.

Meebrengen: laarzen bij regenweer.

Honden niet toegelaten.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 5 september: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Donderdag 13 augustus: sfeervolle avondwandeling in de Uitkerkse Polder Afspraak om 19 uur aan het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge, tot 21 uur.

Meebrengen: verrekijker, loepje.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 15 augustus: fietstocht doorheen het Beverhoutsveld Afspraak om 14 uur aan de parking Warandeputten, Westdijk, Moerbrugge tot 16 uur.

Meebrengen: fiets en evt. verrekijker.

Info: NP Oostkamp: Romain Deloof: 050/82.57.70.

Zaterdag 22 augustus: excursie in de Assebroekse Meersen Afspraak om 14 uur aan de picknickzone achter Het Leenhof (kruising Kerkdreef en Kerklaan), Assebroek, tot 16.30 uur.

Meebrengen: laarzen, verrekijker.

Info: NP Brugge: Eric Hermy: 050/66.01.98 of eric.hermy@proximus.be.

24 De Spille 2020-3

In elk jaargetijde kom je in de Assebroekse Meersen voor een verrassing te staan.

Zondag 23 augustus: safari in Brugge Zie pg. 32.

Vrijdag 28 augustus: vleermuizen en andere nachtdieren in Zorgvliet Afspraak van 21 aan parking Zorgvliet, Kortijksesteenweg (thv huisnr. 512), Ruddervoorde, tot 23 uur.

Meebrengen: stevige stapschoenen, gepaste kledij, zaklamp.

Info: NP Oostkamp: Bob Vandendriessche: 0477/75.74.91.

Een avondwandeling in het gemeentelijk domein Zorgvliet met aandacht voor natuur, vleermuizen en andere nachtdieren.

Gezinnen met kinderen zijn welkom.

Zaterdag 29 augustus opendeur in Gulke Putten Zie pg 41.

Zie 4 juli.

Zaterdag 5 september: genieten tussen duin en polder Afspraak om 19 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Zaterdag 5 september: Vleermuizenhappening in Gulke Putten Zie hierboven.

Zondag 6 september: safari in Brugge Zie pg. 32.

Zondag 6 september: beheerwerkdag in De Fonteintjes Afspraak om 10 uur aan de ingang van het natuurgebied, zie Natuurpuntvlag langs Kustlaan in Blankenberge (gratis parkeren).

We gaan aan de slag in het Bosfonteintje, tot 16u. Alle hulp welkom, ook voor ĂŠĂŠn of een paar uur!

! We volgen de actuele coronamaatregelen !

Meebrengen: werkkledij, laarzen, picknick.

Gratis drankje en versnapering na de werkdag.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zondag 6 september: cultuurmarkt Tussen 10 uur en 12 uur.

Info: Cultuurraad Knokke-Heist.

Zondag 6 september: eerste tekenen van herfst in de Sashul

Info: NP Brugge: Wim Jans: 0498/29.61.26.

We fietsen langs de Oostendse vaart tot aan het pompje, een schitterend natuurgebied en keren over de schorreweiden en Stalhille naar Brugge terug. Kans op veel verschillende soorten vogels.

Zondag 13 september: vogels op trek in de kleiputten van Wenduine

Afspraak om 14 uur aan het kleine vuurtorentje, einde Zeedijk (thv nr 64), Heist.

Info: NP Knokke-Heist: Norbert Pauwaert: 0473/59.96.04.

Afspraak om 14 uur op de parking van de begraafplaats, Uitkerksestraat 1, Wenduine, tot 17 uur.

Meebrengen: verrekijker of telescoop.

Honden niet toegelaten.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Woensdag 9 september: ledenvergadering N.FBO

Zondag 13 september: de duinen in herfsttooi

Afspraak om 20 uur in ons clublokaal in het kasteel van Beisbroek, Zeeweg 96, Brugge.

Voor leden en deelnemers aan de uitstap naar Vloethemveld van 20 september.

Info: N.FBO: www.nfbo.be.

Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info: NP Knokke-Heist: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Zaterdag 12 september: werkdag in de kleiputten van Wenduine Afspraak om 10 uur aan de picknickplaats in de Uitkerksestraat, t.h.v. de kijkwand aan de kleiputten van Wenduine, tot 17 uur. Alle hulp welkom, ook voor één of een paar uur!

Meebrengen: werkkledij, laarzen, picknick.

Gratis drankje en versnapering na de werkdag.

Info: NP Blankenberge: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

Zaterdag 12 september: werkvoormiddag in de Vaanders Afspraak om 9 uur aan de Veldschuur aan nieuwe fietstunnel (kruising Vijverstraat/ Maria-Aaltersteenweg/Vaanders-weg), Beernem/Aalter, tot 12 uur.

Meebrengen: handschoenen.

Info: NP Beernem: Rony Van Houdenhove: 0475/55.81.19 of natuurpuntbeernem@gmail.com.

Gevarieerde beheerwerken: we verkennen al werkend en wandelend het gebied.

Zondag 13 september: de natuurontwikkeling rond Stalhille Afspraak om 13.30 uur aan de Scheepsdalebrug, kant Steenkaai, tot ongeveer 18 uur.

Meebrengen: goede fiets, verrekijker.

Zaterdag 19 september: deelname aan World Cleanup Day Afspraak om 9 uur (vrije deelname tot 17 u) aan parking Warandeputten, Westdijk, Moerbrugge Info: NP Oostkamp: Hugo Boden: 0478/56.46.86 of boden.h@skynet.be.

Meebrengen: kledij die tegen een stootje kan, potjes en loep. Ook geschikt voor kinderen!

Info: NP Knokke-Heist en de Strandwerkgroep Natuurpunt: Stefaan Brinckman: 0473/59.96.04.

Zondag 20 september: foto-excursie naar Vloethemveld Afspraak om 8 uur op de grote parking aan de Diksmuidse Heerweg, Brugge.

Info: N.FBO. Inschrijven via “Contact” op www.nfbo.be.

Zondag 20 september: bos- en bessenwandeling Afspraak om 14 uur aan tramhalte ‘Konijnenpad’, Nieuwe Rijksweg N34, De Haan.

Meebrengen: goede stapschoenen.

Info: NP De Haan: Hilde Goossens: 0494/54.62.14 of natuur.dehaan@gmail.com.

Zondag 20 september: landschapskenmerken en natuurparels overbruggen 7 eeuwen geschiedenis Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info: NP Knokke-Heist: Luc Lierman: 050/61.19.56.

Zaterdag 26 september: fietsen op de nieuwe Zwindijk

We gaan op jacht naar zwerfvuil in onze natuurgebieden en langs het verbindend jaagpad langs beide zijden van het kanaal Gent – Brugge. Als je niet kan deelnemen aan de hooidag in de Leiemeersen op dezelfde dag ben je hier ook meer dan welkom.

Afspraak om 14 uur aan het Oosthoekplein, Knokke-Zoute.

Info : Johny Vanacker en Johan Beyne: 0473/59.96.04.

Zaterdag 19 september: hooidag in de Leiemeersen gevolgd door barbecue

Zaterdag 26 september: werkdag in de Rode dopheide, kant Snellegem

Zie zaterdag 4 juli.

Vanaf 17 uur tot 20 uur is er een gratis barbecue voor al onze vrijwilligers in basisschool ‘De Vaart ‘ Patersonstraat of in openlucht. Inschrijven bij ibens.s@skynet.be met vermelding van aantal volwassenen, kinderen en eventuele voorkeur voor vegetarisch.

Zaterdag 19 september: bijzondere fauna in de marina Afspraak om 10 uur aan Omooikaai 1, Zeebrugge.

Afspraak om 9 uur aan de ingang van de waterwinning(groene poort), Boekhoutestraat te Snellegem. Je bereikt de Boekhoutestraat door de Doornstraat te nemen, over de E40 richting Snellegem, voor de boerderij rechts inslaan(Boekhoutestraat) en 50 meter verder vind je de ingang, tot 16 uur, er is middagpauze van 12 tot 13 uur.

Meebrengen: picknick, werk- (+ regen-) kledij en handschoenen.

Info NP Brugge: Stefaan Verplancke: 050/38.21.50 of verplancke-de.neve@skynet.be of Karim De Spille 2020-3

25

Neirynck: 050/67.59.29 of karim.neirynck@gmail.com.

Zondag 27 september: open-kijkhut-voormiddag in Damme Afspraak tussen 10 uur en 11.30 uur aan de ingang van het natuurgebied, Dammesteenweg 3, Damme. Volg de pijlen en wandel door naar de kijkhut, waar de gidsen je vertellen wat er te zien is.

Info: NP Damme, Rudy Deplae: rudy.deplae@telenet.be.

oktober

Sinds de ingrijpende herinrichtingswerken van VLM en in het kader van een Life-project, zijn meer plas-dras toestanden gecreëerd waardoor de vogelrijkdom indrukwekkend is toegenomen.

Zondag 27 september: op verkenning in de Sint-Donaaspolder Afspraak om 14 uur aan de parking aan de oude grenspost, Sint-Anne Ter Muyden (tgo het benzinestation).

Info: NP Knokke-Heist: Luc van Rillaer: 050/62.35.69.

Zaterdag 3 oktober: beheerwerken in de Stadswallen van Damme Zie 4 juli.

Weekend 3 en 4 oktober: werk-weekend in Park 58 Afspraak om 10 uur aan het Kwelmpad, Knokke-Heist.

Meebrengen: werkhandschoenen noodzakelijk, lunchpakket voor wie de ganse dag komt is nuttig (voor een natje zorgen wij).

Info: NP Knokke-Heist: Chantal Jacobs: 050/61.42.10.

Cursussen Libellen: 22 augustus

Natuurgids Oostende: vanaf 3 oktober

Datum: 22 augustus van 9.30 tot 16.30 uur.

Plaats: natuurcentrum Beisbroek, Zeeweg 96, Sint-Michiels.

Lesgever: Wim Jans, NP CVN, Natuurcentrum Beisbroek, NBO, Stad Brugge en NP Brugge.

Info en inschrijven: natuur@brugge.be of 050/32.90.17.

Deelname: 15 euro voor leden Natuurpunt, 20 euro voor niet-leden.

Betalen: vooraf op rekening BE10 7775 9578 6204 van Natuurpunt Brugge. Bij de mededeling geef je jouw naam en die van de cursus.

Datum: op zaterdagvoormiddag van 9 tot 12 uur vanaf 3 oktober 2020 tem 30 oktober 2021.

Plaats: Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Oostende Nieuwpoortsesteenweg 642, Oostende.

Info: https://www.natuurpunt.be/agenda/cursus-natuurgids-oostende-41962

In de voormiddag wordt er theorie gegeven en in de namiddag gaan we op zoek naar libellen.

V O L G EEN OP L EI D I NG

NAT UURMANAG EMENT IN BLEND ED LEREN. • Leer online, waar en wanneer je wil • In groep, met persoonlijke begeleiding • Aangevuld met live webinars

© Inverde

• En drie boeiende excursies in Vlaamse topnatuur.

26 De Spille 2020-3

Surf naar Inverde.be/Natuurmanagement-Blended en word # TRAINED BY INVERDE

Jeugdwerking Lieveheersbeestjes

Lieveheersbeestje - Danny Claysier

Piepebontje, pieternel, hemelbeestje, kukeluutjen, oliebeestje, zonnekoekje, engelbeestje, pimpampoentje. Het zijn allemaal bijnamen voor de Coccinellidae, ofwel het lieveheersbeestje. Met hun rode schild zien ze er klein en onschuldig uit, maar zijn ze dat wel?

Om te beginnen is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de inheemse en uitheemse soorten. Er zijn er een dertigtal in Nederland en België, waarvan de bekendste het zevenstippelig lieveheersbeestje is, omdat ze algemeen voorkomt.

Het veelkleurige Aziatische lieveheersbeestje daarentegen, komt eigenlijk uit Azië, zoals de naam al aangeeft. Ze werd naar hier gehaald om bladluizen te bestrijden in de bio-tuinbouw. Er is echter niet aan gedacht dat het een invasieve soort kon zijn. In België en Nederland worden de inheemse beestjes nu bedreigd door deze sterkere soortgenoot. De Aziatische soort nemen niet alleen het eten af, maar bij voedseltekort eten ze ook andere (inheemse) lieveheersbeestjes, rupsen en vlindereitjes op.

Het Aziatische diertje is niet altijd even gemakkelijk te herkennen; het schild gaat van bleekrood tot zwart, en ook de kleur van en het aantal stippen verschilt. Toch verschillen ze in een paar kenmerken van de inheemse soorten. Zo zijn ze iets groter, hebben hun schilden een deukje aan de achterkant en vaak zie je een zwarte ‘M’ op hun kop.

Wat kunnen we ertegen doen? Niet zoveel, helaas. Het invasieve diertje verspreidt zich immers erg snel. Toch kan het helpen om de dieren in de herfst geen schuilplaats te bieden in huis; sluit de ramen en plak eventuele gaatjes af. Zonder overwinteringsplaats wordt het voor hen al heel wat moeilijker. Let wel op; de inheemse beestjes zijn beschermd en laat je dus best wel zitten, van hen heb je normaal gezien ook geen last.

Een feitje om mee af te ronden: de naam ‘lieveheersbeestje’ komt uit de tijd van de Germanen. Zij noemden het ‘Freyafugle’, naar de godin Freya. Toen het christendom zijn intrede deed, werd deze religieuze naam uiteraard vervangen.

Nel Top

JNM - Brugge • JNM-lokaal: Peterseliestraat 100, Brugge • Piepers: kinderen die geboren zijn in 2008, 2009, 2010, 2011 of 2012 • Ini's: kinderen die geboren zijn in 2004, 2005, 2006 of 2007 • Gewone leden: kinderen die geboren zijn in 2003 of vroeger

Vakantiewoning van Belgen voor liefhebbers van vogels en natuur in Spanje Tussen Sevilla en de Atlantische Oceaan ligt de vakantiewoning van Belgische natuur- en vogelliefhebbers. Met een tuin die grenst aan het Nationaal Park Coto Doñana spot je er de meest fotogenieke vogels, bomen en beestjes. info: Nicholas Endriatis (Mergus)

www.casadellince.be

8

6

2

2

TV

De Spille 2020-3

27

Natuurpunt Beernem tu

Begrazing in het Heideveld-Bornebeek

Op maandag 18 mei 2020 zijn de Galloways naar het Heideveld-Bornebeek (Bulskampveld) teruggekeerd uit de winterstal in Kalken. De kans is groot dat je het groepje van zes koetjes ontmoet tijdens jouw wandeling doorheen het gebied. De dieren lopen er namelijk vrij rond op 30 ha heide, grasland en bospercelen.

Al grazend houden zij het dichtgroeien en de vergrassing van de heide tegen. Drinken doen ze uit de vennen, de poelen en bij aanhoudende droogte uit de neuspomp.

Leuk is dat ook Mathilde en haar mama er opnieuw bij zijn. Mathilde is het kalfje dat vorig jaar op 24 augustus in het natuurgebied geboren werd, haar moeder herken je makkelijk aan de witte bles in de staart. In het voorbije half jaar is Mathilde hard gegroeid en ze heeft nog steeds haar fluffy vacht.

Dier 1 5275 2 8032 3 8059 4 8077 5 8078 6 8107

28 De Spille 2020-3

M/V V V M V V V

Wij zijn blij dat ze het samen goed stellen en gaan er plezier aan beleven om Mathilde op haar geboortegrond verder te zien opgroeien. Ga dus zeker ook een kijkje nemen.

Nieuwsgierig naar de leeftijd en geslacht van de zes? hieronder vind je het overzicht. Individueel van elkaar te onderscheiden door het oornummer, dat je met een verrekijker kan aflezen. In de tabel staat M voor os.

Geboortedatum Kleur 01/12/2014 ZW 02/02/2015 ZW 29/10/2017 ZW 03/05/2018 ZW 05/04/2018 DBR 21/08/2019 LBR

Moeder Huidbeslag 5042 Kalken 4560 Kalken 5160 Kalken 3450 Kalken 5100 Kalken 5275 Kalken

Weidenaam Heideveld-Bornebeek Heideveld-Bornebeek Heideveld-Bornebeek Heideveld-Bornebeek Heideveld-Bornebeek Heideveld-Bornebeek

Hoeve Groot Kerkegoed: groene oase in Beernemse woestijn

Links: de Merlebeek ter hoogte van Hoeve Groot Kerkegoed. Rechts: natuurstreefbeeld voor de Merlebeek: een smal, stromend beekje met Klimopwaterranonkel en andere zeldzame waterplanten. De Merlebeek is één van de weinige beekjes in onze streek waar het Europees beschermde habitattype ‘3260’ (beken met zeldzame waterplanten) aanwezig is.

Toegegeven, de titel is fel overdreven. Maar in deze vierde, ongewoon droge en warme lente is een bezoek aan de historische hoeve langs de Merlebeek een ware verrassing. Water in de beek, en veel!

Het Groot Kerkegoed is een historische hoeve op de grens van Oostkamp en Beernem. Die grens wordt gevormd door de Merlebeek, een kleine ‘pruts’beek die ter hoogte van de autosnelweg ontspringt en zo’n 2 km verder al uitmondt in het kanaal Gent-Brugge. Natuurpunt vzw heeft in de beekvallei een 10-tal ha natte graslanden in eigendom. De percelen van de hoeve sluiten hier op aan. De eigenaars, Thijs en Célien, persen hier onze appels tot Houtlandse fruitsappen. Maar ze hebben vooral ook een groot hart voor de natuur.

In 2004 werd het terrein een eerste maal grondig ingericht door de vorige eigenaar.

De weilanden werden omringd door houtkanten en de beek verfraaid met enkele kronkelende bochten. Toen Thijs en Celine de hoeve overkochten in 2015, kreeg de site een tweede landschappelijke opwaardering. De bochten van de beek werden afgeschuind tot zacht hellende oevers, er werd een hoogstamboomgaard met meer dan 100 fruitrassen aangeplant en het grasland voor de hoeve werd omgetoverd tot bloemenweide.

De bedding van de Merlebeek is door de waterbeheerder over haar ganse loop heel diep uit gegraven, om de landbouwgronden uit de omgeving vlot te kunnen afwateren. Hierdoor wordt het regionale grondwater afgevangen en versneld afgevoerd. In combinatie met de buisdrainage van de landbouwgronden zorgt dit in droge perioden voor watertekort in de beek en uiteindelijk ook in de landbouwgronden zelf. Dit is ook nadelig voor de ontwikkeling van de zeldzame, Europees beschermde natuurtypes in en langs de beek die van mineraalarme kwel afhankelijk zijn, zoals veldrusgraslanden en beekvegetaties met Klimopwaterranonkel.

Het negatieve effect van dit hydrologisch beheer wordt de laatste jaren steeds duidelijker en vraagt om een structurele oplossing. De beekbedding moet terug omhoog. Zo ver is het nog niet. Een tussenoplossing is de waterafvoer vertragen door de beek lokaal op te stuwen. Bij wijze van experiment en In afspraak met de provincie mag Thijs de beek opstuwen. Voorwaarde is dat er geen wateroverlast komt op de landbouwgronden stroomopwaarts en dat

hij de beek op zijn terrein zelf onderhoudt.

Thijs plaatste een eenvoudige plastieken plaat waar de beek zijn eigendom verlaat, wat resulteert in ca 80 cm peilverhoging.

Het effect spreekt tot de verbeelding: de beek is nu vele meters breed.

In Coronatijd, maar ook daarbuiten, zitten Thijs en vrienden hier urenlang op de uitkijk, verrekijkers in aanslag. Het water en de groene omgeving trekken heel wat vogels aan. Ijsvogel en grote en kleine zilverreiger zijn hier vaste gasten. Met trots wijst Thijs op het koppel dodaars dat in het wilgenstruweel broedt. Kerkuil, torenvalk en grote gele kwikstaart huizen ook op de site. Tussen de hoogstambomen staat een ooievaarspaal, met kunstnest. Euforie toen een echte ooievaar hier in het voorjaar neerstreek voor een tussenstop.

Pauwel Bogaert PS. Fietstip: hoeve Groot Kerkegoed en het Natuurpuntgebied langs de Merlebeek zijn vanop de Halvemaanstraat te bezichtigen.

Natuurpunt vzw heeft een actief aankoopbeleid van (laag gelegen) gronden in beekvalleien zoals de Merlebeek, Bornebeek, Vaanders, Wantebeek,…. Hierbij streven we naar zo natuurlijk mogelijke beekstelsels, die opnieuw als een spons het water kunnen vast houden. Dat kan door de beken minder uit te diepen, de groei van waterplanten toe te staan en natuurlijke meandering en overstromingen mogelijk te maken. Op die manier valt een beek niet voortijdig droog en zijn kunstingrepen, zoals het plaatsen van stuwtjes, niet nodig. Deze hebben immers ook grote nadelen, zo veranderen ze de typische beeklevensgemeenschap, verhinderen ze een vrije passage van vissen en kunnen ze in droge perioden tot het droogvallen van het benedenstroomse beeksysteem leiden.

De Spille 2020-3

29

Natuurpunt Blankenberge tu

De Uitkerkse Polder in tijden van klimaatverandering en corona

Kievit - Marc Nollet

Je zou het niet zeggen als je het grote aantal wandelaars en fietsers ziet dat in deze coronatijden van het mooie landschap komt genieten, maar het zijn geen gemakkelijke tijden voor de natuur en al evenmin voor de beheerders van natuurgebieden.

De weidevogels in de Uitkerkse Polder kregen voor het derde jaar op rij weer rake klappen. De vorige twee jaren werden ze geconfronteerd met een uitzonderlijke droogteperiode waardoor poelen en plassen al in mei droogvielen. Dit jaar was het weer zo, maar nog erger: de droogte begon nu nog een maand vroeger, met een schrale wind en nauwelijks regen. Tegen half april begonnen grutto’s al droogvallende graslanden te verlaten.

Voor weidevogels is droogte een ramp, omdat ze daardoor niet meer aan hun voedsel kunnen geraken. Uitgedroogde klei wordt namelijk zo hard als beton en ondoordringbaar voor hun snavels. Dat geldt in de eerste plaats voor soorten met lange snavels zoals de grutto en de scholekster. Kieviten hebben daar in theorie minder last vast omdat ze met hun korte snavels en hun scherp zicht dankzij de grote ogen, vooral ’s nachts aan de oppervlakte komende wormen kunnen eten.

Het is niettemin de kievit, in Uitkerke traditioneel de talrijkste broedvogel met meer dan 500 broedparen, die de laatste jaren de grootste klappen krijgt. Dat is niet alleen in Uitkerke zo, maar in heel Noordwest-Europa. De reden is, verbazend genoeg, dat kieviten het slachtoffer zijn van

30 De Spille 2020-2

hun eigen aanpassingsvermogen: door het massaal verdwijnen van de graslanden zijn kieviten namelijk steeds meer gaan broeden op akkers. Daar gaan echter bijna alle broedsels verloren, omdat de eieren en jongen verpletterd worden door de landbouwmachines. Als daarenboven door de droogte ook in de weidegebieden weinig of geen jongen meer opgroeien, wordt het helemaal een ramp. Dat is precies wat we nu meemaken: er groeien te weinig jongen op om de natuurlijke sterfte te compenseren met als gevolg een pijlsnelle daling van de populaties.

Die droogteperiodes in het voorjaar zijn eigenlijk al langer bezig: we maakten er 4-5 jaar geleden al gewag van in De Spille. Het wordt echter elk jaar erger en het staat nu wel vast dat het alles te maken heeft met de klimaatverandering. In de Uitkerkse Polder zijn we met het beheerteam al drie jaar aan het experimenteren en zoeken naar oplossingen. Het aanleggen van dammetjes op afvoersloten om het water langer vast te houden en het plaatsen van zonnepaneelpompen waren de eerste concrete acties. Daarbij kunnen we ook gebruik maken van de ervaringen van onze Nederlandse collega’s die in hun weidereservaten met dezelfde problemen

geconfronteerd worden. Dat mogelijke oplossingen er wel degelijk zijn, blijkt uit recente positieve resultaten in Nederland: in sommige gebieden nemen de aantallen weidevogels weer toe en er worden ook weer meer jongen grootgebracht. Bij ons is dat tot nu toe helaas niet het geval, door een aantal beperkingen die ze in Nederland niet hebben.

Een verhoging van het waterpeil in de broedgebieden is de meest logische en belangrijkste maatregel: in Nederland wordt dit afgesproken met de ‘waterschappen’ (het equivalent van onze polderbesturen).

De koeien van de landbouwers, die ook daar de gronden gratis mogen gebruiken, grazen er op weiden waar het waterpeil tot een tien à twintig cm onder het maaiveld staat zodat de gronden nooit kunnen uitdrogen. In meer reliëfrijke gebieden gebruiken ze aanvullend ook zonnepanelen en windmolens. Bij ons staat het waterpeil in de sloten tot meer dan een meter onder het maaiveld en is zo’n algemeen waterpeilbeheer vooralsnog onbespreekbaar. Daardoor kunnen we enkel op kleine schaal, in de laag gelegen kerngebieden, gebruik maken van zonnepaneelpompen.

Die pompen zijn duur, vergen jaarlijks onderhoud en we kunnen er maar kleine

oppervlaktes mee opstuwen. Ze zijn dus ideaal voor het creëren van relatief kleine, natte kerngebieden, maar niet geschikt om grote oppervlaktes veilig te stellen voor weidevogels.

Door de droogte verruigen ook de graslanden: er groeien ruigtekruiden en vooral riet, waardoor ze voor weidevogels, maar ook voor het vee, minder aantrekkelijk worden. Landbouwers in Uitkerke beseffen steeds beter dat een hoger waterpeil ook voor hen voordelig is en dat de wortels van gras ook water nodig hebben. Op één van de grotere reservaatsblokken waar elk jaar een 25-tal koeien grazen, werden deze vroeger telkens begin augustus verplaatst naar een andere weide omdat het gras in de eerste weide op was. Vorig jaar plaatsen we er een zonnepaneelpomp: in juni was het gras er een halve meter hoog en mooi grasgroen, terwijl het gras op de omgevende, niet-opgestuwde percelen nauwelijks 20 cm hoog was en verdord door de droogte. De kudde kon het hele seizoen, tot november, op de eerste weide blijven!

Er is nog een maatregel die zowel voor weidevogels als voor het vee voordelig is, nl. het gebruik van stalmest. Stalmest is mest van de koeien die in de stal gemengd wordt met het strooisel, door het trappen van de koeien. Na het verwijderen uit de stal wordt dat mengsel dan een tijdje opgestapeld.

Doe het zelf

Tjoens B.V.B.A

Alles voor de doe-het-zelver - sanitair - verwarming - electriciteit - hout - verven - lijmen Sergeant De Bruynestraat 87 8370 BLANKENBERGE (op de markt) Tel. 050 41 13 18

We wisten al lang dat stalmest veel beter was dan verse drijfmest (zonder strooisel) of kunstmest, maar recent onderzoek in Nederland heeft aan het licht gebracht waarom dat precies zo is. Door het gebruik van stalmest blijkt dat, door het hoger koolstofgehalte van het stro, vooreerst de bodem sterk verbetert, met een veel rijkere bodemfauna van minstens een zestal soorten wormen en talrijke insekten en hun larven.

Door het gebruik van verse drijfmest wordt het merendeel van die wormen en insekten vernietigd door de giftige ammoniak uit die drijfmest. Bovendien levert het gebruik van stalmest ook een hoger eiwitgehalte van het gras op, wat dan weer voor de boer

“Bij ons is in natuurgebied momenteel geen enkele bemesting toegelaten.” voordelig is. Een win-winsituatie dus. In Nederland is het gebruik van stalmest de regel in weidevogelgebieden. Bij ons is tot nu toe in natuurgebied geen enkele bemesting toegelaten, een maatregel van de Vlaamse overheid (Mestbank) die gericht is op de verbetering van de waterkwaliteit en het streven naar bloemrijke vegetaties die inderdaad een schrale bodem nodig hebben.

Voor weidevogels is dat echter onnodig en zelfs een nadeel.

Theoretisch weten we dus stilaan exact hoe we het beheer van de Uitkerkse Polder moeten sturen als antwoord op de klimaatverandering. Praktisch gezien moeten we ons voorlopig beperken tot lokale maatregelen, zoals het gebruik van zonnepaneelpompen. Die worden vanaf volgend jaar het belangrijkste onderdeel van het reservaatsbeheer. Daarnaast worden ook de inspanningen opgedreven om de verruiging tegen te gaan: extra werkdagen en nauw overleg met de landbouwers zijn daartoe de oplossing. Ondertussen wordt het gebied voortdurend verder uitgebreid en zullen er binnenkort nieuwe grootschalige natuurontwikkelingwerken worden uitgevoerd: zo kunnen we grotere en robustere kerngebieden vormen waar we ook de noodzakelijke voorwaarden voor weidevogels én voor het vee in eigen handen kunnen nemen.

Ook voor de talrijke natuurliefhebbers die de Uitkerkse Polder bezoeken, is dat een meerwaarde: om het met de woorden van de Nederlandse auteur Jan Brokken te zeggen: “voor mij zijn er twee soorten gebieden: de goede, dat zijn die met veel vogels, en de slechte, dat zijn die zonder vogels.”

John Van Gompel

Ruit gebroken?

Geen probleem...

Wij leveren:

-

GEWApEnd GlAs MAt GlAs GEWoon GlAs GElAAGd GlAs GlAs in lood duBBElE BEGlAZinG

Algemene Glasonderneming

E. Blomme en Zonen Ontmijnerstraat 7 8370 Blankenberge Tel. 050 41 40 31

Alle glaswerk aan uurlonen

De Spille 2020-3

31

acoron proof

Zomerzoektocht langs het Kievitspad Ga op schattenjacht langs het Kievitspad (1 km) in de Uitkerkse Polder. Families met kinderen tussen 3 en 12 jaar kunnen de hele zomervakantie meedoen met de zoektocht. Volg jij ook het geluidenparcours en kan jij de schatkist openen? Kraak de code met luisterrijke opdrachten, open de schat en krijg een leuke beloning!

Meebrengen: • smartphone: om QR-codes te scannen onderweg • uitprint van het opdrachtenparcours (zie website) • schrijfgerief om sleutelvragen te beantwoorden • 5 verschillende materialen uit de natuur (per persoon): nodig voor opdracht 4! (meer info, zie website) Handig: verrekijker.

Deelnemen kan van 1 juli tot en met 31 augustus, maar enkel tijdens de openingsuren van het bezoekerscentrum Uitkerkse Polder! Onze vrijwilligers bewaken er de schat.

Inschrijven verplicht via de website.

Afspraak in het bezoekerscentrum: Kuiperscheeweg 20, 8370 Blankenberge Open woensdag, donderdag en zaterdag van 13u30 tot 17u30 en zondag van 10u tot 17u30.

Opgelet! Wegens de coronamaatregelen kunnen de openingstijden afwijken door afwezigheid van voldoende vrijwilligers voor onthaalpermanentie.

Schrijf je in, download het opdrachtenparcours en check de openingstijden via onze website: www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder Contact: uitkerksepolder@natuurpunt.be.

acoron proof

Ga deze zomer mee op kustsafari Deze zomer ontdek je vanop de fiets de mooiste en stilste plekjes van de kust. De Kustsafari biedt in juli en augustus gratis begeleide zomertochten aan tussen Knokke en De Panne. Een kustgids leidt je langs verborgen natuurpareltjes en vertelt enkele verhalen over het woelige verleden van het hinterland.

Geniet in de Uitkerkse Polder van weilanden tot aan de horizon, omzoomd met rietkragen en een overvloed aan water. Het uitgestrekte polderlandschap is een trekpleister voor vele vogels. Ontdek deze natuurpracht en kom helemaal tot rust. Kom onderweg alles te weten over de geschiedenis van dit unieke natuurgebied.

Wanneer kan je mee op Kustsafari in de Uitkerkse Polder?

• JULI: woensdag 15/7 - donderdag 16/7 - vrijdag 17/7 • AUGUSTUS: woensdag 12/8 - donderdag 13/8 - vrijdag 14/8 Praktische info: • Afspraak om 9u45 aan bezoekerscentrum Uitkerkse Polder, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge; start stipt om 10u.

• Breng je eigen fiets, verrekijker en dorstlesser mee.

• Kinderen kunnen mee vanaf 12 jaar.

• Totale fietsafstand en duur: 16 km – ca. 2.30 uur.

• Maximum 15 deelnemers per fietstocht.

INSCHRIJVEN VERPLICHT (mogelijk vanaf 1 maand vooraf) via www.natuurpunt.be/bezoekerscentrum-uitkerkse-polder De Kustsafari is een organisatie van de provincie West-Vlaanderen i.s.m. de bezoekerscentra Duinpanne, Raversyde, Uitkerkse Polder (Natuurpunt Blankenberge), Zwin Natuur Park en Westtoer. Bekijk het volledige aanbod en de coronamaatregelen op www.dekust.be/kustsafari.

32 De Spille 2020-3

Natuurpunt Brugge tu

Op safari in Brugge

pril van a mber epte tot s e e twe om d en wek

coronaproof

tu National Geographic om de hoek tu tu tu

Wim Jans

tu

met Brugse natuurgidsen

Lieve Maeckelbergh

tu

Dirk Pottier

tu

tu

Heidi Rau

tu

Heide Verstraete

tu

Startsplaats: de luifel aan het Bargeplein, vlakbij de rode brug, Brugge

Wanneer:

tweewekelijks op zondagmorgen om 10 uur 12 en 26 juli, 9 en 23 augustus en 6 september

Deelname:

Alle natuurliefhebbers, jong en oud zijn welkom voor slechts 3 euro per persoon, kinderen tot 12 jaar gratis, mits begelei- ding van een ouder. Inschrijven verplicht!

Groepen: Safari op aanvraag voor een groep kost 60 euro.

Contacteer

Wim Jans: wjans566@gmail.com

Dirk Pottier: dirk.pottier@telenet.be

Een organisatie van Natuurpunt Brugge De Spille 2020-3

33

tus 26 augus er 22 oktobn! inschrijve

Vrijwilligen bij Natuurpunt?

Informatieavond voor toekomstige vrijwilligers

Regelmatig bereikt ons de vraag: wat kan ik als lid van Natuurpunt meer doen voor de natuur in en om Brugge ?

Daarom hebben we besloten hierover informatie-avonden te organiseren, waarin je kennis maakt met 2 vrijwilligers die al een tijdje meedraaien in de actieve groepen van Natuurpunt Brugge. Zij brengen niet alleen hun eigen verhaal, maar bieden je vooral een kijk op het werk achter de schermen. En ze leggen uit dat het vooral de toffe vriendengroep is, die bindt.

De tijd die ze investeren in Natuurpunt is dus niet alleen nuttig, maar vooral heel plezierig! Nieuwsgierig geworden?

Kom eens langs (afhankelijk van de overheidsmaatregelen omtrent corona): • Woensdagavond 26 augustus • Donderdagavond 22 oktober Plaats: Beenhouwerstraat 7, 8000 Brugge.

Graag even inschrijven op voorhand: natuurpuntbrugge.secr@gmail.com of 050/31.51.85 (Helly).

34 De Spille 2020-3

Natuurpunt Damme tu

Grote hoefijzerneus bezoekt Damme

Grote hoefijzerneus - Nils Bouillard

In tijden van corona de aandacht vestigen op een vleermuis is not done. Dat we dat hier toch durven doen komt omdat er verleden jaar toch wel een speciale soort waargenomen werd langs het Schipdonkkanaal in Damme.

De laatste kolonie van de grote hoefijzerneus verdween in Vlaanderen in 1995 bij de renovatie van de schuur waar ze onderdak vonden. Sindsdien werden ze niet meer waargenomen.

De Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt voert op verschillende plaatsen in Vlaanderen onderzoek uit met automatische vleermuisdetectoren. Deze toestellen registreren de geluiden van alle voorbijvliegende vleren.

Bij de analyse van de gegevens afkomstig van Damme blijkt dat er op 11 juli 2019 3 opnames gemaakt zijn van een grote hoefijzerneus. Dat dit op onze Vlaamse feestdag gebeurde moet ons echter nog niet laten dromen van de terugkomst van deze soort in Vlaanderen, daarvoor is het veel te vroeg. Waarschijnlijk was deze vleermuis trouwens Franstalig want de dichtste populaties situeren zich in WalloniĂŤ en Noord-Frankrijk. Vermoedelijk be-

trof het eerder een rondzwervend exemplaar dat gebruik maakte van kanalen om zich over grotere afstanden te verplaatsen.

Robrecht Pillen

Marktverkoop:

woe en za: Knokke

vrij: Biomarkt Gent

zon: Veemarkt Brugge Thuisverkoop:

woe en za: 14u-18u

De Spille 2020-3

35

Wegeniswerken aan de Dammesteenweg: lasten en baten voor Natuurpunt

Het eerste overleg Begin 2012 vond een eerste vergadering plaats waarop aan NP Damme werd gevraagd haar medewerking te verlenen aan het verbeteren van het fietspad langs de Dammesteenweg in Damme tussen de Pompestraat en de brug over de Damse Vaart. Dit initiatief kaderde in het realiseren van een veilige Groene Fietsgordel rond Brugge. Toegegeven, het bestaande fietspad daar was te smal en onveilig. Stad Damme drong daarom aan op het vrijgeven van een strook van 5 m grond bezijden de weg om daarop een nieuw fietspad te kunnen aanleggen. Natuurpunt was voor 95 % eigenaar van die beoogde strook. Na raadpleging in Mechelen kreeg onze afdeling groen licht om die gronden af te staan mits de nodige compensaties.

Het vraagt zijn tijd De eerste optie 'aanleg van een fietspad' evolueerde naar een 'herinrichting van de Dammesteenweg', inclusief het visueel aantrekkelijker maken van de doorgang met de wallen en het verkeersveiliger maken van deze drukke invalsweg. Daardoor kregen naast het stadsbestuur en Natuurpunt nog andere instanties medezeggenschap in het dossier zoals VLM, de Provincie West-Vlaanderen, ANB, het polderbestuur van de Oostkustpolder en Onroerend Erfgoed.

Door de complexiteit van de opdracht en het niet direct beschikbaar komen van de 5 % niet NP-grond, duurde het tot midden 2019 voor effectief aan de werken kon begonnen worden. Om zo weinig mogelijk oponthoud te krijgen bij de eigenlijke werken werd vooraf veel archeologisch onderzoek gedaan. Bij het graven van een sleuf van 800 m zijn veel interessante vondsten gedaan.

Toppunt was een vuurstenen werktuig uit de oude steentijd (14.000 jaar geleden!), verder nog aardewerkscherven, grondves-

36 De Spille 2020-3

ten van woningen en stroken kasseien van wegen uit diverse perioden variërend van de 10de tot de 15de eeuw.

mogelijk op te volgen, fouten te signaleren, oplossingen te helpen vinden en gemaakte afspraken te doen nakomen.

Moeilijke klus Het stond in de sterren geschreven dat bij de werken zelf ook nog wel onverwachte vondsten zouden aangetroffen worden

Uiteindelijk werd in mei 2020 de herinrichting van de Dammesteenweg als uitgevoerd beschouwd. Na 7 maanden onderbroken geweest te zijn, kon die invalsweg van Damme weer voor het verkeer worden opengesteld. Tussen de Pompestraat en de Romboutswervedijk wordt een snelheidsbeperking van 70 km/u opgelegd, tussen de Romboutswervedijk en de brug over de Damse Vaart verder teruggebracht op 30 km/u. Fietsers krijgen op dat eerste stuk een vrijliggend pad van 2,5 m breed om in het tweede stuk weer op de baan geleid te worden.

“Het duurde tot midden 2019 voor aan de werken begonnen werd.” met ongewenste werkonderbrekingen tot gevolg. De aannemer had de pech ook met allerlei technische problemen te kampen en van onvoldoende historisch onderbouwde plannen uit te gaan. Door een gebrek aan dossierkennis en aan toezicht op de werken, worden meerdere inbreuken gemaakt volgens het bestek. We prijzen ons gelukkig dat Rudy Deplae bereid en in staat was wekelijks de werken zo goed

Baten voor NP Voor NP Damme was het beter visualiseren van de doorgang van de Dammesteenweg met de 17de eeuwse wallen, een belangrijk punt. Komende uit de richting Koolkerke of Dudzele moeten achtereenvolgens

een buitengracht, tussenwal, binnengracht en hoofdwal gepasseerd worden. Beide grachten werden verder tot tegen de weg uitgegraven. Regelbare stuwen stellen ons in staat het waterniveau van beide grachten gecontroleerd te doen afvloeien in de baangracht.

De tussenwal is nu zichtbaar gemaakt met een betonnen doorsnede van de 'bedekte weg' aan beide zijden van de weg. Een bedekte weg is een aarden talud van goed 2 m hoog met aan de binnenkant een verhoogje van waarop de vijand onder vuur kon genomen worden. De 5 m hoge hoofdwal is duidelijk te herkennen door schuine doorsneden (met gras of lage struiken begroeid) links en rechts van de weg. Ter hoogte van de ingang van het reservaat (dat alleen onder begeleiding toegankelijk is) en de doorsteek naar de publiek toegankelijke Oude Schaapskooi, is een oversteekplaats voorzien voor voetgangers. Ongeveer op die plaats zijn ook twee kokers onder het wegdek voorzien die dienst doen als amfibieĂŤntunnel.

Met de grond die is overgebleven bij de herinrichtingswerken is de bedekte weg

(die in het gedeelte van de Oude Schaapskooi al lag) verder gereconstrueerd in het reservaatgedeelte.

Tussen de Pompestraat en de Romboutswervedijk biedt het geĂŻsoleerde fietspad een goed uitzicht op de vochtige weiden van de Romboutswervepolder. Halverwege wordt nog een licht verhoogd platform voorzien dat als fietsrustpunt kan dienen.

Over de gehele lengte is een nieuwe gracht gegraven tussen fietspad en reservaat, waarin riet tot ontwikkeling kan komen. In deze polder heeft NP Damme een nieuw perceel kunnen verwerven als compensatie voor het verlies aan eigendom door de aanleg van het fietspad.

Veiligheid is een prioriteit De Dammesteenweg heeft de reputatie dat er (te!) snel gereden wordt. Hopelijk dragen de snelheidsbeperkingen en de asverlegging ter hoogte van de Romboutswervedijk (en het geplande Bezoekerscentrum!) bij tot een grotere veiligheid voor fietsers en voetgangers. De flessenhals tussen d'Oude Schaapskooi en de Kristoffelhoeve blijft een probleem. We hopen dat het uitroepen van de hele strook tussen de Romboutswerve-

dijk en de burg tot 30 km zone, tot een veilige situatie zal leiden. De uitvoering van het wegdek daar in platte kasseien mag dan al authentieker ogen en kan de snelheid drukken maar geeft ook geluidsoverlast.

Er is nog een veilig wandelpad voorzien in dit deel zodat de wandelaars zonder problemen de kleine rotonde met rustbanken aan de brug over de Damse Vaart zullen kunnen bereiken.

Een volledige evaluatie van het project zal pas na enige tijd kunnen gemaakt worden.

Voorlopig kan gezegd worden dat de inkom van Damme via de Dammesteenweg fraai oogt en het fietspad aangenaam is. De aanpassingen aan de stadswallen lijken geslaagd. Het is afwachten hoe de problemen op vlak van veiligheid (snelheid voertuigen) en geluidsoverlast (kasseien) evolueren.

Natuurpunt Damme heeft alvast gedeeld in de lasten en de baten van dit herinrichtingsproject.

Robrecht Pillen, Rudy Deplae en Guido De Laender

Natuurpunt De Haan tu

Weidevogels soms slachtoffer van vroeg maaien

Beheergebieden weidevogels: Dit zijn de gebieden in onze regio waarvoor een premie kan aangevraagd worden voor allerlei beheerovereenkomsten met betrekking tot bescherming van weidevogels (bron: geopunt)

Historische graslanden en veeteelt In deze tijd heb ik de polders van Klemskerke – Vlissegem met extra aandacht geobserveerd. Het is een gebied dat sinds de 11e eeuw ontwikkeld werd tot primair landbouwgebied, met eerst voornamelijk schapen in de nu vele historische poldergraslanden, later veeteelt met koeien. Gaandeweg was er ook hier en daar akkerbouw, oorspronkelijk graangewassen voor het meel. Met de verkenningen overzee werden er allerlei andere gewassen gereduceerd, zoals tot op heden in deze regio voornamelijk aardappelen en maïs. Tijdens mijn trage tochtjes over de buitenwegen heb ik ervaren dat er dit jaar in deze polders vrij veel broedgevallen van kieviten, scholeksters en grutto’s zijn.

Wie zich hier door de kleine wegen verplaatst, ervaart al vlug dat er veel grote melkveebedrijven gevestigd zijn. Gelukkige koeien mogen buiten grazen en moeten niet op stal blijven, zoals dikwijls nog te veel in sommige Nederlandse landbouwgebieden. Voor het welzijn van de koeien probeert men in Nederland de landbouwers te stimuleren om de koeien minstens 6 uur per dag in de weide te zetten. De grote ophaler van de melk FrieslandCampina geeft daarvoor zelfs een premie van 1,5 cent per liter melk (in 2018). Het mag gezegd worden: FrieslandCampina wil dat de melkveehouderij energieneutraal wordt en geeft daarom aan de landbouwers ook bij ons een premie op de melkafname per liter voor het plaatsen van windmolens voor eigen gebruik.

Grazende koeien en weidevogels Het zijn gelukkige koeien die in de weide

38 De Spille 2020-3

niet goed voor weidevogels.”

niet op nesten van broedende vogels.

Eens de eieren uitgebroed zijn, is het klein grut, nestvlieders zoals grutto, kieviten en scholeksters nogal vlug ter poot om zich te verschuilen. Vogelobservators weten maar al te goed hoe de ouders hun kroost nauwlettend in het oog houden en allerlei alarmseinen kunnen geven aan de vlugge kleintjes als er bv. wat mensen passeren op de wegen langs de weilanden. En daarmee komen we aan de kern van dit artikel: vroeg maaien in de niet-begraasde maaigraslanden is niet goed voor weidevogels.

zeldzamere leeuweriken, graspiepers, ..., want door de aanwezigheid van vee is er meer voedsel voor de vogels. Deze vogels maken hun nesten in het grasland, sommige ook wel eens op akkers, zoals de scholekster. Op weiden met niet te veel koeien stappen deze tijdens het grazen

Vroeg maaien nefast voor weidevogels De melkveehouder is natuurlijk ook geïnteresseerd in de melkproductie van zijn koeien, vandaar dat er door de landbouwers veel belang gehecht wordt aan het “VEM”, het zo geroemde “Voeder Eenheid Melk” bij de melkveehouders. Immers hoe hoger deze waarde, hoe meer melkproductie. En

mogen grazen, en het mag gezegd dat ze al grazend de nesten van weidevogels meestal ongemoeid laten. Koeien zijn het gewoon dat allerlei vogels rondom hen in de lucht en op de grond foerageren in de lente- en zomermaanden: gele kwikstaarten, kievieten, grutto’s, scholeksters,

"Vroeg maaien in de niet-begraasde graslanden is

Een fiere grutto in de Klemkerkse polders, er waren kleintjes verscholen in het gras. De ouders waren steeds op wacht. In de loop van de maand mei zijn ze weggetrokken.

ja, jong gemaaid gras dat 2 Ă 3 dagen verder droogt en dan ingekuild wordt, levert een hoge VEM-waarde. Inkuilen betekent dat men het maaisel op een hoop doet en aanrijdt. Het wordt dan vastgelegd met plastiek erover. We weten dat weidevogels naast de graslanden ook kunnen broeden op deze maaigraslanden zonder vee, speciaal gereserveerd en soms heringezaaid voor het maaisel. Een vogelnest met eieren heeft ongeveer vier weken broedtijd nodig en dan komen de kleintjes, nestvlieders dus, die na vier weken vliegklaar zijn. Dan zijn ze volledig veilig.

Beheerovereenkomst met allerhande premies Indien er op de maaigraslanden heel vroeg gemaaid wordt, is dit nefast voor de weidevogels. Een oplossing is mogelijk door afbakening van nesten (vierkant van stokken, soort open ijzeren kooi over het nest ) en

In de polders nabij Vlissegem, een historisch grasland met een beperkt aantal koeien, vinden we zoals op andere plaatsen in deze polder ook broedgeval van scholekster, in de omgeving van de educatieve poel. Ja : jong geleerd is oud gedaan.

erom heen rijden of uitzonderlijk door het verplaatsen van de nesten. Merk op dat de eerste legsels de beste rekruten opleveren!

Voor een vijftal weidevogels kan de landbouwer een premie aanvragen indien hij deze nesten beschermt door afbakening en een stuk grasland voorlopig niet te maaien.

De premie kan aangevraagd worden voor: velduil, bruine kiekendief, grauwe kiekendief, kwartelkoning en grauwe gors.

GeĂŻnteresseerde landbouwers kunnen een beheerovereenkomst sluiten via de Vlaamse Landmaatschappij, waarbij er bv. vastgelegd wordt niet te maaien of te klepelen voor 22 juni. Ook andere beheerovereenkomsten zijn mogelijk, zoals het aanleggen en onderhouden van een vluchtstrook en dit allemaal met allerlei premiestelsels.

Foto’s en artikel Marc Janssens

De Spille 2020-3

39

Natuurpunt Gulke Putten tu

'Silent Spring' in de Gulke Putten

Veilig wandelen en ontspannen in de dreven - Eckhart Kuijken

Troost en ontspanning in coronatijden - Eckhart Kuijken

Over de hele wereld werd het dagelijkse leven vanaf dit voorjaar sterk bepaald door maatregelen om de verspreiding van corona te vermijden of af te remmen. Hartverscheurende taferelen van menselijk verlies lieten niemand onberoerd; wij bleven wekenlang massaal 'in ons kot'.

Onverwachte effecten volgden en zetten ook aan tot nadenken. We durven het bijna niet zeggen, maar dankzij een 'stille lente' konden velen de natuur in eigen streek herontdekken, niet alleen in de Gulke Putten. Het wegvallen van vliegtuig- en verkeersgeraas liet toe om terug boomleeuwerik en boompieper, roodborsttapuit, bonte vliegenvanger en de kneutjes te horen. Boven de bossen baltsten buizerd en wespendief, maar ook zwarte specht, havik en slechtvalk konden van op de fiets gespot worden. De vogelgeluiden waren van een ongehoorde helderheid. Maar ook het ervaren van ‘menselijke stemmen in de verte’ deed ons denken aan de goede oude tijd toen er bijlange niet zoveel lawaai was.

Bij gesprekken met wandelaars kwamen gelijkaardige deugddoende ervaringen naar boven. Velen hopen dat de zachte recreatie en de stiltebeweging blijvend aan kracht wint.

40 De Spille 2020-3

Natuurpunt Gulke Putten voelt zich overigens meer dan ooit gewaardeerd voor het uitbouwen en openstellen van het natuurgebied. De aansluiting bij diverse fiets- en wandelnetwerken betekent daarbij een verbindend element in deze nog groene regio.

Zeker nu de natuur herbeleefd wordt, moet Natuurpunt meer dan ooit zorg dragen voor de sociale functie. De toenemende interesse van een breed en nu vaak lokaal publiek sterkt ons tegelijk in de overtuiging dat kwetsbare natuurgebieden voldoende gebufferd moeten worden om recreatiedruk te kunnen opvangen. De realisatie van grotere eenheden natuur met voldoende draagkracht vergt een actieve zoektocht naar gebiedsuitbreiding en ecologisch verantwoord natuur- en bosherstel.

Eckhart Kuijken en Christine Verscheure

Activiteiten in tijden van corona Hoe zit het nu met onze beheerwerken en geleide wandelingen? We zijn blij mee te kunnen delen dat beheermomenten met vrijwilligers kunnen doorgaan. De modaliteiten hiervoor zijn door Natuurpunt uitgewerkt en gecommuniceerd. Data zullen afhangen van noodzakelijke beheerwerken. Bij het opmaken van dit tijdschrift hoorden we ook dat de maatregelen voor onze activiteiten versoepelen, gespreid over de komende maanden. Volg de Naturpuntwebsite, die van NBO en sociale media. Voor onze Vleermuizenhappening voorzien we een aangepast programma tov andere jaren. We volgen de maatregelen op om zeker te zijn wat kan en wat niet.

Nieuw bijenhotel

Welkom Edwin - Christine Verscheure

AS Adventure bezorgde ons een nieuw bijenhotel - Christine Verscheure

Langsheen de GR 129 die doorheen de Gulke Putten loopt en daar onderdeel is van ons wandelpad kan je een prachtig nieuw bijenhotel bewonderen. Een mooi cadeau van onze sponsor AS Adventure dat geplaatst werd door de terreinploeg van Natuurpunt; meteen een hartelijk welkom aan Edwin die nu de ploeg Wingene versterkt.

Bijna onmiddellijk kwamen de eerste gevleugelde gebruikers aan en werden gaatjes volgepropt met stuifmeel door de met-

selbijtjes. En nu staan tal van wandelaars even stil te genieten.

Specialiteit Minibussen 8 + 1 Onbeperkt aantal km

0478/326797

VERTOMMEN

BVBA

VERWARMinG & sAnitAiR

tEl 0486 67 45 71 EMAil inFo@BVBAVERtoMMEn.BE

piet.kindt@telenet.be

BVBAVERtoMMEn.BE De Spille 2020-3

41

50 jaar Gulke Putten

29 augustus:

inschrijven!

Deze viering willen we liever niet uitstellen, maar een groot uitbundig feest kan het niet worden gezien de coronamaatregelen.

Toch hopen we deze mijlpaal op een veilige en aantrekkelijke wijze te kunnen uitwerken. Het wordt een lokaal gebeuren dat zich vooral buiten zal afspelen.

In deze bizarre tijden zou het onverantwoord zijn om een grote receptie te organiseren, vrienden intens te begroeten, te omhelzen, te kussen. We buigen dus voor de virologen in de zorg voor ons aller gezondheid, maar willen dit moment toch niet onopgemerkt te laten voorbijgaan.

Daarbij verdient in de eerste plaats de fraaie en kwetsbare natuur zelf in het zonnetje te staan, het resultaat van wat in een halve eeuw bescherming kreeg en in kwaliteit kon hersteld worden, een waar openluchtlaboratorium voor natuurbeheer.

Graag nodigen we onze achterban uit, al wie ooit in een ver verleden of recent zijn steentje heeft bijgedragen; groot of klein, jong of oud, zovelen die geraakt werden door dit unieke gebied.

Een wandelhappening met vrije start, ook voor gezinnen met jonge kinderen toegankelijk, is een voorstel van oplossing,

mogelijk met info en een circulatieplan doorheen en omheen het gebied van 120 ha. Ontmoetingen buiten bij een biertje of koffie - vooraf of achteraf - worden verzorgd door de JNM. We genieten natuurlijk ook mee van life muziek tussendoor en we kregen al fijne aanbiedingen van folk naar de avond toe. Heb je zelf een idee, dan horen we dit graag via e-mail.

Welkom dus in 't Haantje in Doomkerke (Ruiselede) op onze opendeurdag van 29 augustus 2020, doorlopend vanaf 14 uur tot in de vooravond. Volg de sociale media en NBO website voor actuele informatie.

We vragen wel om vooraf in te schrijven!

Groot is uiteraard ook onze erkenning voor de professionele terreinploegen van Natuurpunt, de koepel NBO, de trekkers van de LIFE-projecten, de ambtenaren van ANB, VMM en VLM, het personeel van het Zendstation, Regionaal Landschap Houtland en Westtoer, de Gemeenten Wingene en Ruiselede, de onderzoekers van INBO, Natuurpuntwerkgroepen, Hogescholen en Universiteiten en last not least de meewerkende lokale landbouwers. Zij allen gaven ons vleugels in de uitbouw van de Gulke Putten. Op naar de volgende 50!

Eckhart Kuijken en Christine Verscheure

Natuurpunt Gulke Putten is bijzonder dankbaar en mag fier zijn voor de vele vrijwilligers, gewapend met draagberries en rakels, met zeisen, bosmaaiers, kappers of plagspade en die hier vaak onvergetelijke momenten hebben meegemaakt.

50

Oproep met een gouden randje Ligt het natuurgebied Gulke Putten je nauw aan het hart?

Wil je onze werking ondersteunen?

Dan kun je dit halve eeuwfeest misschien aangrijpen om een speciale duit in het zakje te doen?

Een gift is zeer welkom met vermelding ‘project 5540 – Gulke Putten’ op BE56 2930 2120 7588 tav Natuurpunt Coxiestraat 11 2800 Mechelen; zo ontvang je ook een forse belastingaftrek!

Info en contact: christine.verscheure@gmail.com

42 De Spille 2020-3

Natuurpunt Jabbeke tu

Shinrin-Yoku

Voor mijn verjaardag kreeg ik het boek ‘Shinrin-Yoku , de kunst en de wetenschap van het bosbaden, of hoe bomen je kunnen helpen gezond en gelukkig te worden. Een boek van 300 blz. dat ik in twee avonden heb uitgelezen. Het moet gezegd dat er zeer veel grote foto’s in staan en dat ik van de gelegenheid gebruik maakte om me te oefenen in diagonaal lezen. Ik vertelde erover aan onze zoon Maarten aan de telefoon. ‘En, je hebt niet veel bijgeleerd zeker?’ De toon waarop hij dit zei, liet mij niet echt een andere keuze dan hem gelijk te geven.

De ‘blijf-in-je-kot-weken’ voerden me nog meer dan voordien naar het Maskobos en ik was nooit alleen. Meer nog, het was wennen om ook op weekdagen overal mensen, alleen of in familieverband, te ontmoeten, al stappend, lopend, fietsend of gewoon al wandelend. Ik ontmoette mensen die elke dag van uit hun huis het bos zien en er nu voor het eerst kwamen.

En ze blijven komen, net als ik. In het begin met ‘ons land op slot’ was mijn motto: bewegen, bewegen, bewegen terwijl het nog kan. Hoe meer weken met de rem op onze actieradius, hoe minder doelgericht ik stapte. Stappen werd wandelen, slenteren, stilstaan, kijken, luisteren, op mijn stappen terugkeren. Zien en denken gaat beter als je het rustig aan doet. En er is veel voortdurende verandering te zien in en rond het Maskobos.

De werken voor de heraanleg en de uitbreiding van de site en de inrichting van de

Bosbegraafplaats zijn volop aan de gang.

Bij de voorbereiding van de plannen hadden we ter plekke een overleg met mensen van de gemeente en de ontwerpers. Volgens de plannen zou een deeltje van het bos, eigendom van Natuurpunt, ingericht worden als Bosbegraafplaats. Natuurpunt Jabbeke heeft gepleit voor een natuurbegraafplaats, maar dat zou een brug te ver geweest zijn voor de Jabbekenaar. Nu zal het er meer als een parkbegraafplaats uitzien waar afbreekbare (houten?) urnen begraven worden langs paden onder grote eiken in een bramenloze bodem. En zoals dat gaat met onderhandelen op zijn Belgisch: compensatie. Misschien was er wel plaats in de uitbreiding voor een natuurlijk ogende poel? Ook hier kregen we niet echt wat we in gedachten hadden, maar we gaan niet klagen. Een strakke vijver van 40 op 40 meter, meer moet dat niet zijn om de natuur haar werk te laten doen.

Intussen is de nieuwe wandellus doorheen het in 2017 aangeplante stuk bos in gebruik en van op het pad zijn de vijver en de andere werkzaamheden aan de begraafplaats goed te zien. De imposante lindendreef zal voor het najaar zijn. Dat wordt mooi. De wandellus is langer dan voorheen en er zijn 2 paden afgesloten. De bedoeling is om in het centrum van het bos zo’n 7 ha rustgebied voor flora en fauna te creëren.

Ik ben afgedwaald en ik blader nog eens in mijn ‘Bosbaden’ om op het rechte Shinrin-Yokupad te komen. Ja, ik zal nog wat moeten studeren en oefenen voor ik het bosbaden onder de knie heb.

Loslaten, slenteren, stilstaan en op mijn stappen terugkeren, laat ik daarmee beginnen.

Kris D’hondt

De Spille 2020-3

43

Jef ‘Dag Kris, het is weer ’t zelfde waarvoor ik kom als verleden jaar’. Hij deed de kofferdeur van zijn auto open: een nestje met 9 dode meesjes, nog blutsekakkers.

Jef had verleden jaar nochtans zijn buurman kunnen overhalen om niet langer de buxusmot te bestrijden toen hij voor de tweede keer in het broedseizoen een nest mezen verloor. Nu was het misschien die stekker waarmee hij de sperwer bedoelde, die de ouders voor zich had genomen. Als vogelliefhebber en duivenmelker heeft hij een dubbel gevoel bij die prachtige vogel.

We maken onze tuinen veel te proper. Hij ziet mensen hagen vervangen door houten panelen en gazon door dolomiet. Steeds meer weiden veranderen in maïsakkers.

Op de boerderij vlakbij, die nu 2 jaar leeg staat, zijn de boerenzwaluwen weg. We krijgen mis-

schien meer natuurgebieden maar de natuur verdwijnt meer en meer uit onze onmiddellijke leefomgeving. Waar is de tijd, dat we, als kind, struikelden over de zwaluwen.

Jef heeft zijn hart kunnen luchten. Veel meer kon ik waarschijnlijk niet voor hem doen. ‘Allez, ik zal straks nog eens mijn toer doen om zwerfvuil te verzamelen. Laat ze maar zeggen dat ik zot moet zijn om gratis voor de gemeente te werken. Wie gaat het anders doen?’

Kris D’hondt Marc Vandamme

De gewone brem in het Maskobos

Marc Vandamme

Marc Vandamme

Zoals velen in coronatijd, volg ik geregeld het nieuwe wandelpad in het Maskobos. In de recente aanplanting word ik aangenaam verrast door zoveel gele struiken. Hier tiert de gewone brem van nature welig.Het doet me denken aan een oud lied: “Als de brem bloeit, staat de heide, dag en nacht in vlam en vuur …“. Ja, bij heide hoort brem. Beide struiken houden van de volle zon en groeien het best in droge zure zandgrond.

Om te overleven in droge grond heeft de brem kleine 3-tallige blaadjes zodat ze weinig verdampen. Om te zorgen voor vele nakomelingen heeft de eigenaardig geurende brem verschillende trucjes. Zo wordt ze bezocht door hommels die landen op de onderste bootvormige kroonblaadjes.

Door hun gewicht springt die kiel open, ontspannen de opgerolde meeldraden zich en wordt de hommel met een laag stuifmeel bedekt. Het zijn explosieve bloemen!

44 De Spille 2020-3

Na de bloei verschijnen eerst groene, later zwarte peulen. Bij het uitdrogen op het einde van de zomer, maken de kleppen van de peul een schroefvormige beweging en slingeren zo de zaden in het rond. Aan elk zaadje hangt een oranje aanhangseltje, het bekende mierenbroodje, dat de mieren lekker vinden. Ze verslepen de zaden en zorgen zo voor de verspreiding van de brem.

Komt er nog bij dat de zaden van brem nog een 25 jaar lang kiemkrachtig blijven. De brem schakelt dus hommels en mieren in om zich voort te planten. Gelukkig dat we nog kunnen genieten van de wondere natuur in onze omgeving.

Boudewijn De Graeve

Natuurpunt Knokke-Heist tu

Hoe een boompje opzetten voor iets moois kan zorgen

Beelden: Ecopedia

De waarde van natuur vertaald in ecosysteemdiensten Na een felle regendag maakte mr. Huysmans 's avonds met zijn hond Louis nog een ommetje. Het was altijd een plezier om nog eens rond de grote eik te lopen. In de boom zaten nog enkele meesjes te kwetteren voor ze gingen slapen. De hond was blij dat hij op deze plaats nog eens zijn poot kon opheffen en mr. Huysmans kon tot rust komen. Die dag leerde hij onder de boom Marieke kennen. Ze moest even het huis uit.

De felle regenbui had waterlast veroorzaakt en na al dat opruimwerk moest ze toch even haar hoofd luchten.

Wat zich verder met Marieke en mr. Huysmans afspeelde, doet er niet toe. Maar je mag gerust verder je verbeelding zijn gang laten gaan. Toch zitten in dit korte verhaal heel wat zaken waar de natuur om de hoek komt kijken. De boom waar ze langs kwamen, doet meer dan gewoon maar voor boom spelen. De boom geeft beschutting aan de vogels en ook schaduw aan de mensen die even de hitte van de zon willen ontvluchten. Onzichtbaar haalt hij elke dag heel wat fijnstof uit de lucht, afkomstig van verkeer en huisverwarming. De boom kan ook heel wat water vasthouden. Misschien was het een uitzonderlijk harde regenbui waardoor Marieke wateroverlast had. Misschien was het een structureel probleem door te veel verharding in de omgeving. De boom houdt water vast en laat het vertraagd afvoeren, dankzij zowel de wortels als de kruin. Op die manier geraakt de riolering niet overbelast.

De boom fungeerde in het verhaal ook als een sociale ontmoetingsplaats. Maar groen is ook rustgevend. Daar kon Marieke haar hoofd leegmaken. Het zijn zaken waar we niet bij stil staan, maar waarmee de natuur ons ten dienste staat. Deze diensten worden ecosysteemdiensten genoemd.

De mens is onderdeel van het leven op aarde en niet andersom. Vanuit dit besef en vanuit ethisch oogpunt zou men moeten beseffen dat ecosystemen en de bijhorende biodiversiteit van belang zijn.

Helaas werkt dit in de praktijk niet altijd zo. Steeds meer open ruimte gaat verloren aan woningbouw, industrie e.a.. Daarom is het begrip ecosysteemdienst ingevoerd, feitelijk een antropologische term, weliswaar van wezenlijk belang om de natuur te beschermen en een duurzaam leven in onze mensenmaatschappij te behouden Ecosysteemdiensten zijn veelal moeilijk uit te drukken in financiĂŤle meerwaarde. Ingeval van het natuurgebied het Zwin is dat iets makkelijker. Daar zijn mensen bereid inkom te betalen om het gebied te bezoeken.

De boom in de inleiding kan maar een beperkt aantal diensten geven. Een natuurgebied is een ecosysteem dat een dienst kan leveren op een ruimere schaal. En hoe hoger hierin de biodiversiteit, hoe stabieler het ecosysteem. Een gezonde concurrentie houdt enerzijds soorten in evenwicht, anderzijds kunnen nichesoorten bij gewijzigDe Spille 2020-3

45

Beeld: Departement Omgeving

de omstandigheden (bv. een overstroming) de zaken helpen recht trekken. Die komen dan tijdelijk veel voor, om later terug in de marge verder te bestaan. Een ecosysteem is een ingewikkeld kluwen van diverse soorten levende wezens in wisselwerking met hun omgeving. Die omgeving kan zowel levend zijn (bv. impact van de vos op de konijnen), als dood materiaal (bomen die water vasthouden). De impact van minder konijnen kan dan weer impact hebben op de vegetatie, enz. Je kan een ecosysteem heel klein bekijken, zoals de inwendige darmflora waarbij de bacteriën zich tot elkaar verhouden, maar ook heel groot.

Bomen kunnen beter water vasthouden, maar door de continue verdamping zorgen ze ook voor een stabieler klimaat. Bekend is hier het Amazonewoud dat een milderend effect heeft op de ruime omgeving.

Binnen een ecosysteem is bijna elk levend wezen een concurrent van de andere, maar ze kunnen ook weer van elkaar afhankelijk zijn. De naaldbomen zijn concurrenten van elkaar om zoveel mogelijk licht te bekomen. Anderzijds helpen ze elkaar.

Door de dichte groei en verzuring van de bodem door naaldafval is de ontwikkeling van andere planten beperkt.

In een ecosysteem zit tevens een dynamisch evenwicht. Een fikse storm kan een oude boom omver duwen in het bos. Het is een ramp voor de dieren die tussen de takken gehuisvest waren. Maar dit gat, dit tijdelijke onevenwicht, biedt kansen voor kleinere planten die van het licht profiteren. De omgevallen boom kan een pad zijn waar de dieren op lopen. Kevertjes kunnen de boom als voedsel gebruiken, die op hun

46 De Spille 2020-3

beurt de specht helpen bij de groei van de kroost, enz… Na verloop van tijd is er een nieuwe boom in de plaats gekomen. Je kan dan vaststellen dat het ‘onevenwicht’ zich hersteld heeft, en dus ook een waarde had.

Na verloop van tijd kunnen de omstandigheden evolueren, zoals bv. een berkenbos dat in de loop der jaren plaats maakt voor een beukenbos. Dit is een natuurlijke evolutie, waarbij het ecosysteem verandert. Bij een natuurlijk proces gaat dit traag en kun-

“Een ecosysteem is een ingewikkeld kluwen van diverse soorten levende wezens in wisselwerking met hun omgeving.” nen andere soorten zich ook aanpassen of kunnen er zich nieuwe soorten introduceren. In geval van de klimaatverandering gaat het snel en krijgen zelfs de warmteminnende dieren en planten amper of geen tijd om zich noordwaarts te verspreiden.

Een oud bos heeft een stabiel microklimaat. Planten in deze omgeving zijn dan ook niet bestand tegen verstoring. Zo wordt elk jaar opnieuw gewaarschuwd om niet door het bloementapijt te treden in het Hallerbos. Dit tapijt wordt gevormd door de boshyacint. Deze planten zijn geen betreding gewoon en er doorlopen veroorzaakt jarenlange schade.

In de Standaard dd. 15/05/2020 verscheen een artikel waarin stond dat stikstofmin-

nende soorten als netels in opmars zijn, en wel ten nadele van soorten als dalkruid, klaverzuring of gulden boterbloem.

De hoofdoorzaken van de verschraling van de soortenrijkdom zijn stikstof en klimaat.

Professor Lander Baeten van de UGent stelt dat die algemene soorten in een stikstofrijke omgeving goed gedijen en doorgaans sneller groeien, ten koste van de andere soorten. Deze stikstof is afkomstig van verkeer en landbouw. Die stikstofminnende soorten krijgen tevens een extra scheut als het warm is, ten koste van andere soorten. Wanneer het bladerdek van het bos meer licht doorlaat, zullen die soorten andere verdringen en minder koelte geven. Bijkomend zullen bosbeheerders van de overheid of van de natuurorganisaties meer rekening moeten houden met de gevolgen van de klimaatverandering en de om zich heen grijpende droogte.

Het positieve effect van boomsoortenrijkdom op het functioneren van bossen is bijvoorbeeld sterker in bostypes waar waterbeschikbaarheid relatief beperkt is, zoals in mediterrane bossen (Ratcliffe et al.

2017). Dit is een belangrijke vaststelling in de context van klimaatverandering, want het houdt in dat het belang van soortenrijke bossen ook bij ons enkel zal toenemen, bijvoorbeeld als er meer droogteperiodes voorkomen.

Uit verder onderzoek is ook gebleken dat vooral in de kleine gefragmenteerde bossen het ecosysteemfunctioneren sterk toeneemt met het aantal boomsoorten. Algemeen bieden grote bossen met zomereik de grootste ecosysteemdienst. Voor kleinere bossen is dat gemengd zomereik-beuk

(bron: Lionel Hertzog, Daan Dekeukeleire, Dries Bonte, An Martel, Kris Verheyen, Luc Lens, Lander Baeten, 2019). Wie meer wilt weten over dit laatste kan dit vinden op de website van Bos+.

Pioniersoorten zijn soorten die een ‘leeg’ of ‘bijna leeg’ gebied koloniseren. Deze soorten moeten veelal een strijd leveren met fysische elementen als wind en droogte en kunnen in gunstige omstandigheden als pionier een stukje grond bezetten. Die kunnen dan weer wel tegen een stootje.

Een voorbeeld hiervan zijn strandplanten die telkens op overleven zijn aangewezen en daarvoor mechanismen hebben opgebouwd. Zo komt het ook dat bij minder betreding in deze coronatijden de stranden sneller groen worden, door o.a. de zeeraket. Ze zijn echter niet bestand tegen betreding. Maar bij uitblijven van betreding verschijnt de plant snel. Bij langdurige niet-betreding komen er dan meerdere soorten. Dergelijke evolutie is te zien in de Baai van Heist. De kleine begroeiing biedt een beperkte meerwaarde. Als ecosysteemdienst houden ze zand vast, zand dat minder snel kan wegwaaien bij stormen en door een kleine barrière kan zich een miniduintje vormen. Langzaam kan zich dan een echte duin ontwikkelen die dan weer bescherming biedt tegen echte stormen.

Duinen zijn de meest duurzame en goedkoopste manier om ons te beschermen tegen de zee. Daarom is het ook van belang om onze duinen te beschermen en betreding te beperken. Hoe minder betreding hoe meer

vegetatie en hoe beter een duin een sterke storm kan weerstaan. Bij deze moet men in het achterhoofd houden dat wanneer onze zeewering doorbroken wordt het ongehinderd het achterland kan instromen. Het niveauverschil is immers zeer miniem.

Naar het achterland toe bevinden zich in Knokke-Heist nog relatief veel weiden en ander groen. Deze hebben, naast het landschappelijk aantrekkelijke en de recreatieve waarde, ook een rol in de klimaatverandering. Volgens onderzoek capteren natte graslanden meer CO2 dan bossen.

Bij regenval spelen ze ook een rol. Ze kunnen goed water vasthouden en ons beschermen tegen overstroming. Omgekeerd blijven ze bij droogte langer vochtig. In de kustcontreien is dit zeer belangrijk vanwege het zoute water in de ondergrond.

De laatste jaren evolueren we door de klimaatverandering naar droge lentes en zomers. Ingeval door droogte al het zoet water verdampt, komt het zout water naar boven. De meeste vegetatie is hier niet op voorzien en zal dan langzaam afsterven.

Banale zaken als miniduinvorming, een grasland of een stukje bos bieden dus meer dan op het eerste zicht lijkt. Zowel groen in de stad, als groen in de openruimtegebieden hebben een niet te onderschatten meerwaarde. Wie hier nog meer wil over weten, kan informatie vinden op de website van INBO, waar men al verschillende jaren onderzoek over dit onderwerp doet .

Bart Denys

De Spille 2020-3

47

Natuurpunt Oostkamp tu

Coronareeën in het Brugse Ommeland

Geert Vanhulle

Een ontmoeting met een ree tijdens een natuurwandeling is altijd goed voor een kleine adrenalinestoot. Hun gedrag observeren zonder dat ze je opmerken, hun mooie ogen en de sierlijkheid waarmee ze zich uit de voeten maken, zijn perfecte ingrediënten voor positieve vibes. Nooit eerder waren de kansen op de ontmoeting met een ree in onze regio zo groot. Nochtans was het ooit anders.

Toen ik in de jaren 1970-1990 de verschillende natuurgebieden in het Brugse Ommeland leerde kennen, was een ontmoeting met een ree uitgesloten. In West-Vlaanderen werd in die periode slechts af en toe in de omgeving van Poperinge-Heuvelland een verdwaald dier uit de Noord-Franse bossen opgemerkt. In 1995 doken plotseling simultaan waarnemingen op in de Vlaamse Zandstreek in het park van Poeke en in enkele kleine bosgebiedjes ten oosten van Sijsele en Maldegem. Bij de waarneming in Maldegem (Boterhoek-St.Jansbos) wordt in de Vlaamse Zoogdierendatabank (cit. www. waarnemingen.be) de opmerking gegeven “gekweekt door jagers”. Dat de kolonisatie van onze streek zo goed als zeker op een zetje van de mens kon rekenen, blijkt ook uit een ontsnapt exemplaar in de bebouwde kom van Veldegem in 1997. Met mondjesmaat worden daarna gedocumenteerde waarnemingen gedaan in de bos- en jachtgebieden van Torhout (Wijnendalebos in 2001 en Groenhovebos in 2002), Knesselare-Ursel in 2002 (Drongengoed) en Wingene in 2006 (Wildenburg-Vagevuurbossen).

Nieuwe gebieden worden gekoloniseerd in Oostkamp in 2008 (Zorgvliet en Kasteel De Hoesten), Sint-Andries in 2009 (Duvelsgat)

48 De Spille 2020-3

en Knokke in 2009 (Koningsbos-Hazegrasduinen). Vanaf 2010 groeit de populatie ree snel en volgen waarnemingen in talrijke andere bosgebieden.

Momenteel is de ree met een stevige populatie aanwezig in alle boscomplexen ten zuiden van de E40 en ten oosten van de N44 Aalter-Maldegem. Een populatie is inmiddels ook aanwezig in Ryckevelde, de Assebroekse Meersen en Steenbrugse bosjes (allemaal mogelijke nazaten van de allereerste dieren in de omgeving van Sijsele) en in de Zwinbosjes (nazaten van de dieren in Koningsbos-Hazegrasduinen?). Op de ‘heatmap’ op de pagina hiernaast voor ree van de website waarnemingen.be valt heel erg op hoe de autosnelwegen E40 en N44 natuurlijke barrières zijn voor de aanwezige reeënpopulaties. Er zijn talrijke meldingen van ree als verkeerslachtoffer langs de E40 en andere belangrijke verkeersassen in de regio. Toch slaagden enkele dieren er wellicht in om de E40 levend over te steken en geschikt leefgebied te koloniseren ter hoogte van kasteel De Cellen-Gruuthuyse in Oostkamp en De Vaanders in Beernem. Dit is in de veronderstelling dat ze daar niet voor de jacht zijn geïntroduceerd. Zeer opvallend is

dat de ree geen vaste voet lijkt te krijgen in de bossen van Beisbroek-Tudor-Tillegem en omgeving, nochtans een zeer geschikt leefgebied. Of zou het toch te maken hebben met het feit dat dit al heel lang domeinen in overheidseigendom zijn zonder belangrijke jachtfunctie? Ook de polderstreek blijft grotendeels vrij van reeën, op enkele waarnemingen na in de Zwinstreek en Kleiputten van Hoeke, hoofdzakelijk ten Noorden en Oosten van de A11.

Het Boudewijnkanaal leek een overbrugbare barrière te zijn, tot op 7 januari 2020 een dode ree gevonden werd in het weidevogelreservaat van Ter Doest. Bij het schrijven van dit stukje is volgens waarnemingen.be enkel nog de polderstreek in de driehoek Oostende-Brugge-Zeebrugge volledig vrij van reeën: geen waarnemingen dus in potentieel geschikte gebieden, zoals de Meetkerkse moeren of Uitkerkse Polder.

Enter Covid-19. Heel Vlaanderen ging in lockdown en het verkeer viel stil. Een deken van rust daalde neer. In de bestaande reeënpopulaties grepen enkele dieren hun kans om nieuw leefgebied te koloniseren. Reeën doken nu plotseling op in gebieden waar ze

voordien nooit eerder gezien werden, zoals de Wulgenbroeken, aan de Warandeputten, in de Leiemeersen (beide zijden van het kanaal), het Beverhoutsveld en de vallei van de Merlebeek. Als de mens in huis is, dansen de reeën: plotseling blijken de E40, de spoorweg en het kanaal geen onoverbrugbare barrière meer. Spectaculair als je het mij vraagt! Het valt natuurlijk nog te bezien of reeën zich in hoger vernoemde gebieden ook in de toekomst definitief zullen kunnen vestigen, want het zijn dieren die erg op rust zijn gesteld. Op waarnemingen.be blijf je op de hoogte.

Naschrift: Momenteel wordt aan beide zijden van de E40 tussen Nevele en Aalter een veeraster geplaatst om verkeersslachtoffers zoals ree zo veel mogelijk te vermijden. Mogelijk wordt dit raster in de toekomst ook nog uitgebreid richting Brugge. Vanuit het oogpunt verkeersveiligheid is dit een positieve zaak, maar functionele ecoducten over de autostrade zijn dan wenselijk om de barrièrewerking niet nog te vergroten.

‘Heatmap’ met de belangrijkste leefgebieden van ree op 23/05/2020 (bron: waarnemingen.be).

Let op de barrièrewerking van de grote verkeersassen.

Sterretjes geven nieuw gekoloniseerde gebieden weer tijdens de coronalockdown in het voorjaar van 2020.

Kris Decleer

VAKANTIEWONING 14 personen

in een natuurpark van 12.000 hectare

Viroinval

chantemerle.be

0478 21 03 45

De Spille 2020-3

49

Natuurpunt Zedelgem tu

10 jaar runderbegrazing in Doeveren

Sinds 2010 helpen runderen bij het beheer van Doeveren.

Een mestkever (links). Runderen dragen plantenzaden met zich mee, zoals dit rund op zijn kop (rechts).

Het begin Op 6 mei 2010 verzamelden de medewerkers van Doeveren zich om de aankomst van de allereerste runderen bij te wonen. Vijf dieren ruilden er de beestenkar in voor een zomer in de natuur. De kar was nog maar net geopend, of de dieren stoven linea recta de weide over en het bos in, uit het zicht van de gegadigden. Dat was niet meteen verwacht. Pas na een kleine wandeling zagen we hen terug, vredig grazend op het meest malse stukje grasland dat we voor hen in het begrazingsblok hadden voorzien.

De eerste les was geleerd: we kunnen de dieren wel sturen, maar temmen alvast niet.

EĂŠn en al experiment?

De inzet van grote grazers in het natuurbeheer kende de afgelopen decennia een grote opmars en is ondertussen een standaardpraktijk. Tegelijk groeide het wetenschappelijke inzicht. Die toont alvast aan dat natuurontwikkeling onder begrazing veel onvoorspelbaarder verloopt dan met andere technieken het geval is. Waar grazers worden ingezet, zijn de processen steeds dezelfde, maar de resulterende pa-

50 De Spille 2020-3

tronen zijn dat zelden. We blikken daarom graag even terug op de lessen die we met 10 jaar begrazing in Doeveren hebben geleerd.

Doeveren is een mozaïek van bossen, dreven, heide, graslanden, voormalige akkers en poelen. Het gebied is 67 ha groot, 41 ha daarvan wordt begraasd door galloway-runderen. Het ene blok (15 ha) wordt ’s zomers begraasd door een vijftal dieren

Een brem- en berkenstruweel (links). De runderen eten volop bast van boswilg, maar deze biedt moedig weerstand. Boswilg krijgt dan een stuntelige vorm (rechts).

2014-04

2015-04 2016-04 2017-03 2018-02 Doeveren - Parkeerweide: Vanuit de lucht is de uitbreiding van duinriet goed zichtbaar.

Bron: geopunt.be Gewoon struisriet = Duinriet

Calamagrostis epigejos

(schraal grasland, heide en bos), het andere blok (26 ha) wordt ’s winters begraasd door een twintigtal dieren (rijk grasland, struweel en bos).

plekken dan ook niet zozeer veroorzaakt door het grazen van struikjes, maar eerder door het niet-grazen van dit ene gras!

Van maïs naar wildernis Een evolutie waar we nieuwsgierig naar uitkeken, was dat op de voormalige maïsakkers nu enkel nog seizoenaal zouden worden begraasd. Deze terreinen startten immers zo goed als blanco.

Wijdse weilanden Tien hectaren begraasd grasland worden jaarlijks aanvullend gemaaid door een landbouwer. Hier hielpen de runderen duidelijk voor een versnelde vestiging van soorten als pinksterbloem, ratelaar en orchideeën.

Deze percelen zijn botanisch nu veel rijker dan gelijkaardige graslanden elders in het gebied, die onder hetzelfde maaibeheer zijn geplaatst maar niet worden begraasd. Het valt niet met zekerheid te zeggen of dit komt omdat de bodem verschraald is. Mogelijk zijn de vele verstoringen (bv. vertrappeling, verhinderen van strooiselopbouw) bepalender voor de vestiging van deze soorten.

Als voornaamste zaadbron verdenken we bovendien het hooi, dat occasioneel wordt gebruikt om de dieren te lokken.

De zes betreffende percelen (8 ha) vertoonden gauw onderlinge verschillen. Op één perceel was de verbossing ingezet vóór de komst van de runderen, die dit niet hebben kunnen tegenhouden. Een ander perceel bleef dan weer halfopen, met brem en berk als hoofdmoot. Lokale zeldzaamheden als levendbarende hagedis en vogelpootje vinden er een stekje.

Op de meeste percelen spelen echter boswilg en duinriet een hoofdrol. Boswilg wordt hardhandig aangepakt door de runderen, maar biedt toch moedig weerstand.

Duinriet wordt niet gesmaakt en profiteert enorm van de vrijgekomen ruimte. De grote, dichte klonen verhinderen de vestiging van andere planten. Het halfopen landschap dat we zien ontstaan, wordt op deze

In bos en hei Op de heide gaan de dieren gretig het pijpenstrootje te lijf, waarvoor dank. Soorten zoals struikhei en dophei worden minder begraasd, en krijgen er betere kansen door, waarvoor ook dank. Hergroei van Amerikaanse eik wordt ook gesmaakt. Maar van

rododendron en lork blijven de dieren dan weer af: voor deze soorten hoeven de beheerders op hun hulp niet te rekenen.

De grootste uitdaging situeert zich in de bossen. De runderen lusten namelijk ook zomereik en hazelaar, of passeren er over dalkruid en salomonszegel. Om de bosverjonging en -flora niet te schaden, moet dus een delicaat evenwicht worden bewaard.

Concreet moeten we daarom de vinger aan de pols houden en bijsturen waar nodig. Dat kan via het aantal dieren dat wordt ingezet, het tijdstip van aankomst en vertrek, of de plaatsing van rasters. Vooral met dit laatste zou het beheer gefinetuned kunnen worden, maar teveel prikkeldraad is dan weer storend. Natuurbeheer is ook keuzes maken...

En nog De runderen dragen ook op heel andere manieren bij aan de natuur. Zo creëert hun mest een heel eigen biotoop. In Doeveren zijn al tien soorten mestkevers gevonden.

We kunnen maar vermoeden dat ook vleermuizen en vogels er hun profijt uit halen. Daarnaast verplaatsen de dieren plantenzaden via hun vacht en mest van de ene uithoek naar de ander, waarvoor, opnieuw, dank.

De Spille 2020-3

51

Jaarlijks worden kalfjes geboren in Doeveren (links). Ook in de sneeuw weten de dieren zich goed te redden (rechts).

Knuffelkoe (links). Maar: kijken mag, aanraken niet (rechts).

Welzijn voor dier…

De Galloway-runderen hebben het voorbije decennium hun zelfredzaamheid al uitgebreid bewezen. Dit ras, dat zijn oorsprong kent in het Schotse laagland, gedijt goed zonder menselijke tussenkomst.

Haast jaarlijks worden in het gebied kalfjes geboren, zonder begeleiding. Het moederdier trekt zich dan spontaan terug in het struikgewas. Verder bewijst het ras zich ook in gure weeromstandigheden, bij regen, wind en zelfs sneeuw (al moet in dit laatste geval wel worden bijgevoederd).

De wolharige dieren hebben zelfs eerder te lijden onder de hitte van de zomer, dan onder winterse condities. … en voor de mens Een niet te onderschatten effect van de dieren, tenslotte, is dat op recreanten. De dieren voegen een gevoel van spontaniteit toe aan een wandeling. Een tikje wildernis, zeg maar. Als beheerders ontvangen we veel vragen over “waar de koeien zitten?”,

of “wanneer de koeien komen?”, en niet zelden blijken de dieren de reden te zijn waarom wandelaars uitgelezen in Doeveren komen wandelen.

Zelf zien?

De ‘groene’ wandeling (3,2 km) in Doeveren loopt dwars door de begrazingsblokken. Zie link onderaan.

Een punt van zorgen blijft natuurlijk dat honden moeten worden aangelijnd, een verplichting waar nog te vaak aan wordt verzaakt.

Dat elke hond in kwestie een uiterst braaf beestje is - afgaande op wat de eigenaars ons vertellen - is geen argument. De anders zo minzame runderen kunnen in de nabijheid van honden best onvoorspelbaar uit de hoek komen, wat tot tal van risico’s leidt.

De beste periode is van oktober tot en met januari. Er zijn geen dieren aanwezig tussen februari en mei. Let op: de dieren kunnen goed verstopt zijn.

Bram D’hondt Foto’s : Erwin Derous, Bram D’hondt

Conclusie Hoewel de dieren ons bij momenten aardig wat werk bezorgen, is het duidelijk dat de dieren een dynamiek aan het gebied toevoegen die op allerlei (rechtstreekse en onrechtstreekse) manieren de natuur van Doeveren ten goede komt. Dat de dieren leuk zijn om gade te slaan, is daarbij mooi meegenomen. Ze mogen blijven.

Breng ons een bezoekje: https://www.natuurpunt.be/natuurgebied/doeveren

52 De Spille 2020-3

Natuurgebied Zilleghemveld, een nieuw begrip ten zuiden van Brugge

De graslanden van Doeveren. - Erwin Derous

Een eikendreef in Hoogveld. - Erwin Derous

Eind vorig jaar maakte minister Demir werk van heel wat hangende erkenningsdossiers. Ze plaatste op die manier in één keer 682 ha onder effectief natuurbeheer in Vlaanderen. Ook in het ‘Zilleghemveld’ werd 30 ha bijkomend erkend.

Het Zilleghemveld is een mozaïek van oude en jonge boskernen, heideveldjes, dreven en graslanden. Het gebied strekt zich uit van Loppem over Waardamme tot in Veldegem en is ontstaan uit relicten van oude adellijke domeinen.

Het natuurgebied is uiteraard niet nieuw.

Het is de fusie van Doeveren, Hoogveld en het Plaisiersbos. Deze natuurgebieden die ten zuiden van Brugge de autoweg naar Kortrijk flankeren, worden beheerd door Natuurpunt Zedelgem en vormen een Noord-Zuidas van 108 ha erkend natuurreservaat. Het was de keuze van de beheerteams en de afdeling om bepaalde technische en administratieve dossiers gezamenlijk aan te pakken en voluit te gaan voor een verbinding van de verschillende kernen. De oude gebieden zullen toch hun eigen naam behouden en ook de beheerteams blijven autonoom verder werken, mét behoud van hun eigenheid. Onze afdeling heeft een vrijwilligerskern die elke woensdag in alle deelreservaten aan de slag gaat en ook voor gemeenschappelijke beheerkwesties zal jaarlijks een overkoepelend beheerteam worden samengeroepen.

Het Zilleghemveld heeft een goedgekeurd beheerplan en zet uiteraard de ingeslagen weg van de deelgebieden verder: de doelstellingen blijven het heideherstel, het behoud van oud bos en de omvorming en opwaardering van homogene bosbestanden.

Daarnaast is vooral rond Hoogveld en Doeveren een significante bijkomende bebossing gerealiseerd én gepland. In alle gebieden is in meer of mindere mate plaats voor de ontwikkeling van bloemenrijk grasland en werden poelen gegraven of onderhouden. In Doeveren en het Plaisiersbos zetten we ook grote grazers in om de doelstellingen te bereiken.

Het visiegebied van Zilleghemveld beoogt de natuurverbinding van de verschillende kernen door de verwerving van corridors en bijkomende percelen. Dit past volledig in de ambitie om de bosgordel van Groenhovebos in Torhout tot aan de Groene Gordel ten zuiden van Brugge te versterken.

Dit streefdoel wordt overigens door de Vlaamse en lokale overheden actief ondersteund. Bovendien zou het een belangrijke impuls kunnen geven aan de aanwezige vleermuissoorten en specifieke relictpopulaties van andere fauna uit de verschillende boskernen.

De erkenningsaanvraag dateert al van 2015, maar werd pas eind 2019 een feit. Intussen is het gebied alweer groter geworden en komen bijna 15ha voor bijkomende erkenning in aanmerking. Het vlaggenschip van Natuurpunt Zedelgem komt dus helemaal nog niet tot stilstand!

Kris Lesage Wim Devriendt

De Spille 2020-3

53

Vat de koe bij de horens en steun Natuurpunt vandaag nog!

Wie al eens in een van onze mooie gebieden gewandeld of gefietst heeft, kan er van meespreken: Natuurpunt doet haar best om de natuur in Vlaanderen te verzekeren.

Hoe doen we dat? Door gronden aan te kopen, natuurgebieden uit te breiden, deze gebieden te beheren,... Onze personeelsleden en vrijwilligers blijven in de weer. Zonder jouw hulp kan dit echter niet.

Wat kun je doen om ons te steunen?

• Stort je gift op BE56 2930 2120 7588.

• Vermeld “Gift Natuurpunt” en de naam en het projectnummer van je favoriete natuurgebied. De projectnummers vind je hieronder.

Heb je geen voorkeurproject? Stortingen op projectnummer 4007 worden verdeeld over alle natuurgebieden in onze regio.

• Dat was het! Proficiat!

Goed nieuws: voor giften vanaf 40 euro krijg je een fiscaal attest!

Project

Projectnummer

Natuurpunt Brugs Ommeland

4007

Natuurpunt Beernem: De Miseriebocht De Vaanders Heideveld-bornebeek Koningsbossen

5508 5579 5559 5581

Natuurpunt Blankenberge: De Fonteintjes De Uitkerkse Polder

5502 5519

Natuurpunt Brugge: Schobbejakshoogte Ter Doest De Wulgenbroeken Zevenkerken Rode Dopheidereservaat polders van Koolkerke-Dudzele

5528 5533 5574 5542 5513 5589

Natuurpunt Damme: De Stadswallen van Damme

5510

Natuurpunt De Haan: De Kijkuit De Zandpanne

5505 5516

Project

Projectnummer

Natuurpunt Jabbeke: De Maskobossen Het Paddengat

5550 5518

Natuurpunt Knokke-Heist: Park 58 Sint-Donaaspolder

5549 5538

Natuurpunt Oostkamp: Vallei van de Zuidleie

5506

Natuurpunt Zedelgem: Doeveren Hoogveld De Pilse ’t Plaisiersbos

5553 5534 5530 5552

Natuurpunt Gulke Putten: Gulke Putten

5540

BE56 2930 2120 7588

Natuurpunt in tijden van corona

Natuurpunt Brugs Ommeland Voorzitter

Rudi Vantorre rudi.vantorre@telenet.be

Secretariaat

Beenhouwersstraat 7, 8000 Brugge - 0492/72 30 40 ans.dewolf@natuurpunt.be www.natuurpuntbrugsommeland.be

Afdelingen en werkgroepen Natuurpunt Beernem

Rony Van Houdenhove: natuurpuntbeernem@gmail.com

Natuurpunt Blankenberge

Kristien Popelier: kristienpopelier@telenet.be

Natuurpunt Brugge

Wim Jans: wjans566@gmail.com

Natuurpunt Damme

Patrick Meire: patrick.meire.np@gmail.com

Natuurpunt De Haan

Marc Janssens: marc.janssens4@pandora.be

Natuurpunt Gulke Putten

Christine Verscheure: christine.verscheure@scarlet.be

Natuurpunt Jabbeke

Joeri Van Bijlen: joeri.van.bijlen@gmail.com

Natuurpunt Knokke-Heist

Stefaan Brinckman: stefaanbrinckman@gmail.com

Natuurpunt Oostkamp

Hugo Boden: boden.h@skynet.be

Natuurpunt Zedelgem

Stefaan De Kerpel: stefaan.de.kerpel@telenet.be

Vogelwerkgroep Mergus

Frank De Scheemaeker: fds4022@gmail.com

Vleermuizenwerkgroep

Bob Vandendriessche: bobvdd@hotmail.com

Natuur.Fotografen Brugs Ommeland

In deze coronatijd kozen heel veel mensen voor een bezoekje aan de natuur. We vragen ons dan ook af welke leuke groene gebieden of plekjes jij hebt ontdekt en of je die met ons wil delen?

Mail ons! Ons redactieteam zal de inzendingen bekijken. Misschien komt jouw foto wel in een van de volgende edities van De Spille!

Marc Nollet: marc.nollet4@telenet.be

Brugse Mycologische Werkgroep

Charlotte Pieters: mycolotje@yahoo.com Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Kuiperscheeweg 20, Uitkerke - 050/42.90.40 uitkerksepolder@natuurpunt.be Open: di - za: 13u30-17u30 - zo: 10u-17u30 Tijdens schoolvakanties ook open op ma: 13u30-17u30

=> ans.dewolf@natuurpunt.be!

Regionaal tijdschrift De Spille

Natuur voor iedereen

Een uitgebreid colofon vind je op de NBO-website www.natuurpuntbrugsommeland.be. Je kunt ook terecht bij de afdelingsvoorzitter.

De auteurs dragen de volledige verantwoordelijkheid voor de inhoud van hun teksten.

Natuurpunt is dé vereniging voor natuur landschap in Vlaanderen.

Lid worden?

Overname van teksten, illustraties of foto’s mag uitsluitend met expliciete bronvermelding.

We danken alle redacteurs, auteurs, fotografen en allen die op een of andere manier meewerkten.

Kernredactie: Ans Dewolf, Wim Jans en Bart Denys

Vormgeving en lay-out: Ans Dewolf

en

www.natuurpunt.be/word-lid

Druk: Graphius Deadline voor het aanleveren artikels: maandag 17 augustus 2020 despille@natuurpuntbrugsommeland.be

Oplage: 5650 exemplaren

Geïnteresseerden uit andere afdelingen kunnen De Spille ontvangen na betaling van 8 euro op rekeningnummer BE26 6528 3308 8929 van Natuurpunt Brugs Ommeland.

Natuurpunt Optiekshop Sights Of Nature Vlamingveld 89 8490 Jabbeke T 050 31 50 01 F 050 31 68 47 www.sightsofnature.be