Puur natuur herfst 2014 - Blader editie

nummer 3 - 2014

Laat je verwonderen door de herfst

22x

Op zoek naar paddenstoelen

Herfst

seizoen voor

OVERLEVERS

Groot wild

& muizenspul

puur natuur nummer 3 - 2014

overvloed

Heerlijkheid in

Welkom HERFST

Hoger en hoger “We gingen een paar jaar geleden met ons team naar Diepholz in Duitsland om de komst van tienduizenden kraanvogels mee te maken. We zagen en hoorden ze, terwijl de zon onderging. Dat was betoverend. Als ik eraan terugdenk krijg ik weer kippenvel. Met oostenwind kun je ze soms ook in Oost-Nederland zien op hun reis tussen het Middellandse Zeegebied en Scandinavië. Afgelopen we staan kijken naar een prachtig schouwspel van rondcirkelende en roepende kraanvogels. Ze gingen steeds hoger en hoger, tot ze uit het zicht verdwenen.”

Rob Meulenbroek boswachter Twente

Statige kraanvogels, gefilmd in het Fochteloërveen.

PUUR

2

natuur

FOTO: david pattyn/hollandse hoogte

voorjaar vlogen driehonderd kranen boven ons kantoor in Haaksbergen. Met open mond hebben

Colofon Puur Natuur valt elk kwartaal op de mat van 735.000 leden en vrienden van Natuurmonumenten.

Puur Natuur Postbus 9955, 1243 ZS ‘s-Graveland puurnatuur@natuurmonumenten.nl ISSN: 2213_218X Redactie hoofdredacteur: Marianne Nouwens eindredacteur: Frans Bosscher bladmanager: Mariëtta Nollen beeldredacteur: Stefan Claessens redactieleden: Wieger van Beek, Tim van den Broek, Marjolein van der Linden, Claudia Majoor, Jeanine van der Velden, Codyn Woerde Art direction & vormgeving Media Mind Creative BV Dinq media BV Prepress Dinq media BV Druk, papier en biofolie Habo Da Costa drukt Puur Natuur CO2-neutraal op PEFC® gecertificeerd papier. Indien nodig wordt Puur Natuur verpakt in biofolie. Werp deze wikkel in de gft-afvalcontainer, voor een minimale milieubelasting.

Verzending PostNL vervoert Puur Natuur en compenseert de volledige CO2-uitstoot hiervan.

Vragen over uw lidmaatschap?

Stel ze aan de Ledenservice via T (035) 655 99 11, of op nm.nl/vragen Cover Geschubde inktzwam Foto: Jaap Schelvis

Herfst, jazzy en blues N iets zo jazzy als de uitbundige kleuren, paddenstoelen, mistige ochtenden en zonnige namiddagen van de herfst. En dan genieten van een wandeling door wat Frans Buissink een ‘tintelfris herfstbos’ noemt. Burlende herten in de lens van je kijker, warme chocolademelk bij knapperend haardvuur met een – nu ik toch bezig ben – stuk kastanjetaart naar het recept van Pierre Wind verderop in deze Puur Natuur. Heerlijk! Maar dan ineens overvalt het me… de herfstblues.

Het sterven van het bos is volgens Frans ‘niet echt’, maar ik voel de melancholie van het einde van de zomer en de vergankelijkheid van schoonheid, want die prachtige rode en gele bladeren gaan vallen. Het is dan ook meer bezorgdheid, want ik vraag me af: komt de natuur de winter weer door? Zal het niet te koud worden? Of juist te warm, te droog of te nat? Zullen al die dieren, die zich zo ijverig voorbereiden op de donkere dagen, de winter goed overleven? En keren de kraanvogels, die nu in v-formatie ons land verlaten, volgend jaar terug op hun nesten in het Fochteloërveen en Dwingelderveld?

Kortom, hoe kwetsbaar is de natuur? Precies daarover gaat ook de Grote Natuur Enquête, via nm.nl/praatmee. Gelukkig kan de jazz van de herfst de blues weer snel verdrijven. Want juist in het najaar laat de natuur zien hoe mooi ze is. Ik ga naar buiten en genieten. Gaat u mee?

Marianne Nouwens hoofdredacteur

Natuurmonumenten is een van de 85 Goede Doelen van de Nationale Postcode Loterij.

Natuur­monumenten voert het CBF-keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving

PUUR

3

natuur

Ook online zijn we Puur Natuur

Wolvarkens Rondom het Fort bij Abcoude (Ut.)

Collecteren voor Natuurmonumenten

scharrelen tegenwoordig vijf wolvarkens

Loop je graag in de natuur? Loop dan

op hinderlijke planten als berenklauw en

ook eens vóór de natuur! De collecte van

brandnetel. nm.nl/FortAbcoude

rond. Ze kunnen tegen stekels en zijn dol

Natuurmonumenten is gepland van 9 tot 14 februari 2015 en daarbij kunnen we alle

Wandelen, fietsen of kanoën zonder te Vind ik leuk

Reageren

Delen

hulp gebruiken. Meld je nu aan als coördinator of collectant via nm.nl/collecte

Vind ik leuk

Reageren

Delen

vóór vertrek en ga zonder batterijenver-

Layar-en

slindende wifi of 3G op pad. En onderweg

Zie je dit icoontje ergens

vertellen onze boswachters je prachtige en

in een hoekje op een

interessante verhalen. nm.nl/routeapp

verwond Laat je

Vind ik leuk

symbool van Layar. Als je

2014

verdwalen? Kies via onze gratis routeapp een route in je buurt. Download deze route

pagina? Dat is het NUMMER 3 -

Routeapp

Reageren

Delen

de Layar-app downloadt

fst r de her eren doo

en met je smartphone de pagina scant,

22x

Op zoek naar paddenstoelen

wacht je een verrassing. Al die filmpjes,

Herfst

seizoen voor

OVERLEVERS

linkjes en extra informatie zijn dan direct

D GROOT WIL enspul & muiz

overvloed

beschikbaar via je telefoon of tablet.

Heerlijkheid in PUUR NATUUR

nm.nl/natuur

2014 NUMMER 3 -

02-09-14 13:29

erfst_cover.indd

PR3_2014_BW_H

1

foto:Timo Jansen

Puur Natuur op tablet Bladerend door Puur Natuur kom je overal linkjes en icoontjes tegen. Deze verwijzen naar websites, geluidsfragmenten en filmpjes. Deze extra’s kun je meteen aanklikken als je Puur Natuur leest op je tablet.

Achterbanraadpleging

#NatuuropInstagram

Download nu de gratis app via de App Store

Moeten we de natuur beschouwen als een

Volg ons @Natuurmonumenten op Insta-

of Google Play en log in met je lidmaat-

museum of is het een ruimte waar we ons

gram. Daar kom je deze leuke eekhoorn

schapsnummer. Aanrader!

moeten kunnen uitleven? Wat vindt u over

tegen, en nog veel meer fascinerende

Meer info: nm.nl/tablet

de relatie tussen recreatie en natuurbe-

beelden van onze boswachters en leden.

scherming. Laat het ons weten!

instagram.com/natuurmonumenten

Vind ik leuk

Reageren

Delen

nm.nl/praatmee

PUUR

Vind ik leuk

4

natuur

Reageren

Delen

In dit nummer 40

Overleven in

10

hoog water

13

Sharon Dijksma heeft haast

Drenthe: herten en

35

zwijnen zijn welkom

39

Locatie Marker Wadden bepaald

Geschenk in het land van heimwee

46

16

Oogsten van historische muren

21

42

Op zoek naar herten en zwijnen in de Heerlijkheid

Help de otter aan

43

meer ruimte om te leven

Column van

Plant zelf je boomcadeau

Vincent Bijlo

32

verder

6 Licht in het herfstbos 8 Vragen staat vrij 22 Webwinkel: voor de haard 24 Voorbereiden op de winter 26 Spreeuwenwolken 36 Het web als kunstwerk 47 Het mysterie van een vallend foto: Gerrit Rekers

blad

48 Leg je eigen verzameling aan 50 Nienke (8) is gek van honden 52 Naar buiten: de mooiste

Ideale bosranden voor hazelmuis

28

Sprookjesachtige paddenstoelen

14

paddenstoelen

54 Van de vereniging

Vliegen in het donker PUUR

5

natuur

44

Tips van Pierre Wind: eten is overleven

PUUR

6

natuur

In oktober komt april weer om aandacht vragen, er is bijna geen verschil met de lentedagen: lentelucht en lentegroen, zonlicht door de blaren, daarvan mocht het laat seizoen iets voor ons bewaren.

Alles is in de natuur door iets nieuws bevangen: ook het late liefdesuur wekt een pril verlangen.

Onze zomer is voorbij, kalmer zijn de zinnen, maar in ‘t najaar zullen wij dieper nog beminnen: in ons hart de overvloed van een rijk verleden, zullen wij het oude land met nieuwe moed betreden.

Alles is in de natuur door iets nieuws bevangen: ook het late liefdesuur wekt een pril verlangen.

Door: Willem Wilmink

PUUR

7

natuur

foto: Geurt Besselink/kina I Gedicht opgedragen aan zijn vrouw Wobke, Uit: VERZAMELDE LIEDJES EN GEDICHTEN (2004) Prometheus/Bert Bakker.

Oktober

Ook leuk: 24 sep, 1, 8,15, 29 okt

16 okt

Watersafari van OERRR,

Klauteren in het Waterloopbos

Nieuwkoopse Plassen (ZH)

(Fl.)

10, 24 okt

17, 24 okt

Ontdek de geheimen van de

Ga mee op zoek naar bronstige

nachtwachter, Dwingelderveld

damherten, Zuid-Kennemer-

(Dr.)

land (NH)

12 okt

19 okt

Vaartocht van OERRR op De

Op zoek naar paddenstoelen op

Wieden (Ov.)

landgoed Snippert (Ov.)

13, 15, 16, 17 okt

19 okt

Zoeken naar paddenstoelen

Duik in een berg met blaadjes,

en beukennootjes, Boekesteyn

Brunssummerheide (Li.)

(NH) 22 okt 15 okt

Voorleesmiddag voor de klein-

Een hele middag vol leuke

tjes, Veluwezoom (Gld)

herfst OERRR-activiteiten op De Slotplaats in Bakkeveen (Fr.)

22 okt

Schilder de natuur van Tienge15 okt

meten (ZH)

Paddenstoelensafari in het Dwingelderveld (Dr.)

24 okt

Haal de braakbal van een uil uit 15 okt

elkaar, Brunssummerheide (Li.)

Spannende excursie door het

Wilde Buiten Dagen Kom ook toveren!

bos, Slot Haamstede (Zld)

Wil je magische toverdrankjes leren maken van een echte heks? Of vliegen op een bezemsteel?

Kom dan naar de Wilde Buiten Dagen bij onze bezoekerscentra of in onze natuurgebieden. < Doe mee met de Menzis Toverrace en leer de kneepjes van het tovenaarsvak.

Meer info: nm.nl/wildebuitendagen

Paddenstoelen en noten zoeken in de Oisterwijkse Bossen en

Herfstvakantie

Vennen (NB)

Je hoeft je in de herfstvakantie geen moment te vervelen.

15, 22 okt

Kijk voor alle activiteiten

Vind de Geheime Bewoner van

bij Natuurmonumenten op

Planken Wambuis (Gld)

nm.nl/herfstvakantie

Op nm.nl/agenda vind je nog veel meer herfstactiviteiten

PUUR

51

natuur

foto: jorrit â&#x20AC;&#x2DC;t hoen

15, 18 okt

Naar buiten

Voor deze herfst selecteerden we een groot aantal mooie paddenstoelen­ excursies uit onze agenda. Meer informatie over deze tochten – en over alle andere excursies, workshops en activiteiten – is te vinden op nm.nl/agenda Bellen met onze Excursielijn kan ook: T (035) 655 99 55

Friesland 11 okt

De Slotplaats, Bakkeveen Ga mee op paddenstoelenexcursie, de één heeft een nog mooiere naam dan de andere.

14 okt

Bezoekerscentrum Schiermonnikoog Maak deze herfst een prachtige paddenstoelen­ wandeling met de boswachter.

Drenthe 20 sep

Bezoekerscentrum Dwingelderveld Wandel mee en ga op zoek naar paddenstoelen.

4 okt

Bezoekerscentrum Dwingelderveld Het is herfst en de paddenstoelen schieten als paddenstoelen uit de grond. Ga mee op speurtocht.

Overijssel 12 okt

Landgoed Eerde Bij het gevarieerd landschap horen veel verschillende soorten paddenstoelen.

Flevoland 22 okt

Harderbos Zwierige hoeden, dophoedjes of speldenknopjes: ze zijn er allemaal in het Harderbos.

22, 25, 29 okt

Waterloopbos Met hele gezin op zoek naar paddenstoelen.

PUUR

52

natuur

Natuurwerkdag: 1 november

Nacht van de Nacht

De jaarlijkse Natuurwerkdag is op zaterdag 1

om de schoonheid van de duisternis te bena-

november. Ook bij jouw in de buurt is alle hulp

drukken. Dit jaar vindt de Nacht van de Nacht

welkom. Op verschillende locaties worden

plaats op 25 oktober. Ook Natuurmonumenten

speciale kinderactiviteiten georganiseerd.

organiseert op diverse plekken in het land activi-

Meld je snel aan op natuurwerkdag.nl, want vol

teiten. Info: nm.nl/nachtvandenacht

De Nacht van de Nacht is een jaarlijks evenement

is vol.

Gelderland

Zuid-Holland

7, 18 en 21 okt

28 sep

19 okt

22 okt

Veluwezoom

Voornes Duin

Ontdek samen met heuse paddenstoelenkenners de

Met de gids op zoek naar paddenstoelen in

paddenstoelen.

Quackjeswater.

BĂśnnink

5 okt

Voornes Duin

Ontdek wintervoorraden van spechten, bijzondere

Onze gids laat je de mooiste paddenstoelen zien in

paddenstoelen en hoe insecten de winter overleven.

het Waterbos.

Bergherbos Ga op stap met de boswachter, er is veel te beleven

Zeeland

in het bos.

19 okt

Slot Haamstede Paddenstoelen schieten uit de grond. In het bos

19 nov

Loohuis

komt die speciale herfstlucht te hangen.

Ontdek de wintervoorraad van spechten, bijzondere paddenstoelen en hoe insecten de winter overleven.

Utrecht 12, 25 okt

Noord-Brabant

Kaapse Bossen

Iedere dag

Bezoekerscentrum Oisterwijk

sep t/m nov

Paddenstoelenexcursie

Ga met het opdrachtenboekje, spiegelkaart en

Van vliegenzwam tot elfenbank, het barst van de

zoekkaart op onderzoek uit.

paddenstoelen.

19 okt

Op zoek naar de wonderwereld van paddenstoelen

Noord-Holland 19 okt

Oisterwijkse Bossen en Vennen en schimmels.

Beeckestijn Op de buitenplaats wandel je van de ene padden-

19 okt

stoel naar de andere.

Stippelberg Op zoek naar de mooiste paddenstoelen van de Stippelberg.

Buitenplaats Boekesteyn Je vindt hier de mooiste paddenstoelen.

7, 12 en 13 okt

Limburg

Zuid-Kennemerland

19 okt

Brunssummerheide

Wandel mee met de boswachter en ontdek allerlei

Beleef de herfst en geniet van de paddenstoelen en

paddenstoelen.

vallende blaadjes.

PUUR

53

natuur

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Paul van Gaalen/kina, ruud knol

4, 5 okt