Naober zomernummer 2022

TROTS op het Oosten

16e jaargang no.3 Zomer 2022 naober.nl

Extra veel Zomerse Eropuit-tips

Tuintrend 2022 Stapel op stapelmuurtjes Zonnepanelen in de wei: Vloek of zegen?

Annemarie Haverkamp Over het verlies van haar kind

BP 8 710966 157077

PRIJS € 6,95

02203

Sterrin Smalbrugge:

“Ik voel me meer Twents dan Nederlands”

62

24 12

Post Gait Social Media Hebbedingen

06 07 09 11 12

Kuier’n met Sterrin Smalbrugge Al woont ze voor de helft in Spanje, reptielendeskundige Sterrin voelt zich thuis in het Twentse Rijssen, waar ze opgroeide. Ze was behoorlijk mensenschuw maar dankzij Expeditie Robinson overwon ze haar angst.

Column Sabine Uitslag Natuurmoment Een bijzondere verhuizing van een eekhoornmoeder en haar twee jongen.

Column Hendrik Jan Bökkers

17 19 23 24

Doo’t zelf: Stapelmuurtjes Hoe maak je stapelmuurtjes in je tuin? Zo’n stoer stenen element past helemaal in de natuurlijke tuin en in de recycletuin. Het is bovendien een voedselbank voor vogels en kleine zoogdieren.

Pottenborders vol zomerbloeiers Aartje Klaassen en Johan van Straaten tuinieren

4

I

naober zomer 2022

29

het liefst in potten. Rondom hun woonboerderij maken ze er kleurrijke borders mee.

Column Arie Eropuit De leukste uitjes in Naoberland

35 38 42

Hanna van Hendrik Naober nam een kijkje achter de schermen van dit theaterspektakel en sprak met twee toneelspelers en een koorlid.

‘Gouddelven’ op Hollandsche veld Albert Metselaar (uit Hoogeveen) is historicus en bosmens. Hij vindt dat de Drentse veenkoloniën thuishoren op de werelderfgoedlijst van Unesco.

Paardrijden, buitenrit in Lochem.

Pareltje van het oosten: Groenlo Er is volop vertier in de Achterhoekse vestingstad Groenlo. Naober zoomt in op de vijf leukste plekjes.

46 52 56

Inhoud

56 46

80 Boelaarts Waar staat deze boerderij, ook wel lös hoes genoemd?

38

68

Pracht van de Streek: Breckelenkamp

Interview Annemarie Haverkamp Hoe maak je van elke dag weer een mooie dag, als je kind is overleden? Schrijfster Annemarie Haverkamp uit Nijmegen over haar zoektocht.

Boekenpagina Portfolio Danny Slijfer is natuurfotograaf. Hij woont vlakbij de Veluwezoom en maakt prachtige foto’s van onder meer kleine insecten.

Plattelandsvraagstuk Zonnepanelen in het weiland: vloek of zege?

Met noabers de boer op Een foto-impressie van het eerste Naober-dagje uit.

Kokkepot De lekkerste theekoekjes naar oud familierecept.

Column Hennie Wibbeling

62 68

Potdeurmekare Prijswinnaars en nieuwe Harsenkrakers Streektaal Colofon en volgend nummer

96 102 102 103 104 106

75 80 Elke dag Naober bij Naober online

87 91 92

www.naober.nl is de website voor Naoberlezers. Met elke dag een nieuwe streekspreuk, tips om erop uit te gaan, smakelijke recepten, natuurfilmpjes en extra foto’s en informatie over artikelen in Naober. Kijk naar dit symbool bij het artikel.

Gratis de Naober nieuwsbrief in uw digitale brievenbus. Met leuke abonneevoordelen en winacties. De lekkerste recepten, natuurmomenten en de beste tips voor het weekend. Ga naar de website www.naober.nl en meld u aan. www.facebook.com/naobermagazine www.instagram.com/naober.nl

zomer 2022 naober

I

5

Reptielendeskundige Sterrin Smalbrugge:

“Thuis in Rijssen was er ruimte voor mijn passies: dieren en de natuur”

12

I

naober zomer 2022

Kuier'n met Tekst: Judith van der Steeg Fotografie: Trui Heinhuis

Ze maakt televisieprogramma’s, theatershows en schrijft boeken.

Alles om de wereld een betere plek maken voor dieren. En dat is best een opgave voor iemand die eigenlijk heel introvert is. Vorig jaar nam ‘reptielengek’ Sterrin Smalbrugge deel aan het televisieprogramma Expeditie Robinson en rekende ze af met haar angst voor mensen.

Al woont ze de helft van het jaar in Spanje bij haar vriend Óscar, écht thuis is ze in het Twentse Rijssen.

“I

k voel me meer Twents dan Nederlands. Ik spreek zelf niet goed Twents, maar vind het fijn als mijn familie het spreekt. Voor mijn werk moet ik vaak in Amsterdam zijn. Daar ben ik als een vis op het droge.

Laatst liep ik daar door de drukke stad en scheurde mijn papieren tas kapot. Alle boeken die erin zaten, vielen op de grond, maar niemand die me hielp bij het oprapen.

Iedereen liep gewoon door. Ik weet zeker dat hier de eerste persoon die langskwam, gestopt was om te helpen.

Het gedag zeggen tegen elkaar, de kleinschaligheid. Dat mis ik in de Randstad. En natuurlijk de natuur. Ik ben heel graag in het Haaksbergerveen. Daar zitten veel adders en levendbarende hagedissen.

Op jonge leeftijd was ik al bezig met de natuur. We woonden vlakbij de bosrand, dichtbij mijn pony Nora en oma Dien. Bij mijn oma was ik altijd te vinden. Ik lunchte elke dag bij haar. Ze vertelt vaak een verhaal over mij als klein meisje in het tuincentrum. Ik was nog geen twee en liep daar met mijn ouders en riep: ‘Kijk, zo’n bonte Salix heeft Oma ook!’ ‘Wat een wieze henne!’, zeiden de mensen.

Mijn oudste neefje is overigens al net zo. In het park eikeltjes oppakken en blaadjes bekijken. Het zit gewoon in ons DNA. Ruimte voor dieren Ik ben behoorlijk streng christelijk opgevoed. Maar het geloof is misschien tien procent van mijn jeugd. Er was thuis veel ruimte voor mijn passie voor dieren en de natuur. Zo had ik als kind een konijnenfokkerij in de achtertuin. Met mijn vader bouwde ik de hokken en samen reisden we heel Europa door om raskonijnen op te halen.

Mijn dierbaarste jeugdherinneringen zijn toch wel de buitenritten die ik maakte op pony Nora, terwijl mijn vader meeging op de mountainbike. Nora aan het briesen, mijn vader met een big smile ernaast. Fantastisch!

Leren op school vond ik leuk, maar het omgaan met andere kinderen lastig. Hoe hard ik ook mijn best deed, ik voelde me altijd de rare, het buitenbeentje. Ik was stil

en introvert en las liever De Gebroeders Leeuwenhart dan dat ik met anderen ging spelen.

In mijn pubertijd heb ik hard geprobeerd om mee te doen en dingen als uitgaan leuk te vinden. Maar ik had geen gevoel voor ritme, ik kon niet dansen. En een gesprek voeren, elkaar verstaan boven de muziek uit, lukte al helemaal niet. Wat doe ik hier? dacht ik dan. Maar ook: Waarom kan ik niet normaal zijn?

Oma Dien was er altijd voor mij. Ook als ik dikke tranen had vanwege het ‘anders zijn’. Ze is zelf gepest in haar jeugdjaren, maar had schijt aan alles. Dat doorzettingsvermogen, het trouw blijven aan wie je bent en je passie volgen, dat heb ik van haar. Als ik in Nederland ben, eet ik elke maandag bij haar. Ze is zó lief en zorgzaam. Dan maakt ze speciaal mijn lievelingsmaaltje, witlof in bladerdeeg. Als verrassing heb ik mijn nieuwe boek aan haar opgedragen.”

In de geest van Steve Irwin “Met mijn vader keek ik naar de programma’s van Steve Irwin (bekend als The Crocodile Hunter, red.). Door Steve ging ik nog meer van reptielen houden. Maar het hek was pas echt van de dam na een bezoek aan het Noorder Dierenpark, in de eerste klas van de middelbare.

Kinderen van een andere school mochten daar een slang vasthouden. Een koningspython. Toen zij weggingen, ben ik naar die verzorger toegerend om te vragen of ik dat ook mocht. ‘Dat is niet geboekt’, zei hij. ‘Maar meneer, u snapt het niet! Ik móet die slang vasthouden’, riep ik.

Het mocht gelukkig. Ik was meteen verliefd. Voelde het in mijn hele lichaam, in elke vezel. En ik wist intuïtief direct hoe ik met haar moest omgaan.

Ik wilde alles over reptielen weten. Ik las heel veel en keek documentaires. Helaas mocht ik geen reptielen van mijn ouders. Dat stond te ver van hun bed. Maar mijn vader ging wel met me mee naar mensen die slangen te koop hadden bijvoorbeeld. Die vond ik via Marktplaats.

De dag dat Steve overleed, herinner ik me nog goed. Ik was twaalf. Dit kan niet waar zijn, dacht ik. Hij was mijn

zomer 2022 naober

I

13

A

nneke: “Het eekhoornkastje hing al een jaar of drie leeg aan de boom in de voortuin van onze buren. Mijn buurvrouw had het bewust zó opgehangen dat ook wij konden meekijken, mocht er een eekhoorn intrekken. Helaas gebeurde dat maar niet. Grappend zeiden we tegen elkaar dat de woningnood onder de eekhoorns blijkbaar nog niet zo hoog is. Tot ik afgelopen voorjaar ineens een belletje kreeg van de buurvrouw: ze had een eekhoorn bij het huisje gesignaleerd. Het dier was druk in de weer met gras en mos. Ik heb meteen mijn camera gepakt en de eerste foto’s genomen. We wisten toen nog niet of het een hij of een zij was en wat er met het eekhoornhuisje ging gebeuren.

Het schijnt dat eekhoorns verschillende ‘huizen’ of ‘nesten’ hebben.

Het ene nest gebruiken ze om te slapen, het andere om een voedselvoorraad aan te leggen en een derde om er jongen in te krijgen. Ik vond deze eekhoorn vrij chubby (dik), dus we hoopten wel dat ze drachtig was. Dagen achtereen was ze druk in de weer. Geweldig om te zien.

Het gebeurde met een fanatisme dat ik vroeger wel eens bij konijnen en een keer bij een egel had gezien. In mijn eigen achtertuin heb ik allerlei vogelmoeders met kroost gehad, ze gevolgd en van dag tot dag gefotografeerd. Hier in de buurt heb ik ook heel veel jonge dieren en hun moeders gezien. Een eekhoorn met kleintjes zat daar nog niet bij.

Toen moeder eekhoorn het nest klaar had, zagen we haar een tijdje niet meer. Natuurlijk vroegen buurvrouw en ik ons af waar ze was gebleven.

Was het ‘huis’ toch niet naar haar zin? Of had ze zich teruggetrokken om te baren?

Voorjaarsstorm Ondertussen kregen we hier in Drenthe te maken met een flinke voorjaarsstorm. Een boom naast de boom waarin het eekhoornkastje zat dreigde ’s nachts om te waaien. Dat zorgde natuurlijk voor een enorm tumult op straat. De brandweer was aanwezig, want als de boom zou omvallen, liep het huis van de buren of ons eigen huis gevaar. Toen de rust weergekeerd was, wisten we vrijwel zeker dat we ‘onze’ eekhoorn – vooral vanwege het lawaai – niet meer zouden zien. Tot die mooie dag in april. Mijn buurvrouw zag het het eerst: er keek een klein eekhoorntje naar buiten. Daarna zag ze steeds vaker niet één, maar twee nieuwsgierige koppies uit het nest komen. Elke keer als dat gebeurde, appten we elkaar en snelde ik met de camera naar de voortuin. Geweldig om vanaf die tijd deze alleenstaande moedereekhoorn met haar jongen te volgen.

De kleintjes hadden helemaal geen zin in de verhuizing Verhuizing De eekhoornmoeder vond het kastje blijkbaar niet veilig genoeg, want ze sleepte met mos en groen naar een gat, iets hogerop in de boom.

Het was voor ons in eerste instantie een compleet mysterie wat ze precies in haar schild voerde. Tot ze op een dag haar tweeling bij zich nam en verhuisde van het eekhoornkastje naar een hoger gelegen gat in de boom. Een eekhoornverhuizing. Voordat wij de stap zetten om te verhuizen, bellen we makelaars, ouders, vriendinnen… Dit beestje bouwt gewoon een nieuw nest en verhuist haar jongen, omdat ze weet dat dat nodig is. Ik besefte meteen: dit is een heel uniek moment. Eentje die niet veel fotografen hebben vastgelegd. De kleintjes hadden in eerste instantie helemaal geen zin in de verhuizing. Ze klampten zich met hun pootjes vast aan het kastje, totdat ze uiteindelijk wel mee móesten met hun moeder.

20

I

naober zomer 2022

Dr. Spock Met z’n drieën hebben de eekhoorntjes zeker nog een tijdje boven in de boom geleefd. Ik zag hoe moeder eten haalde voor haar kroost, hoe ze ze het klimmen over de takken aanleerde een hoe ze haar jongen beschermde tegen de kraaien van een paar bomen verderop. Bijzonder hoe het moederschap de meeste dieren ogenschijnlijk makkelijk lijkt af te gaan. Ze weten precies wat ze moeten doen. Lezen niet, zoals wij, boeken van Dr. Spock of Oei, ik groei! Er zijn geen kraamhulpen en er is geen advies van deskundigen.

Toch gaat het vrijwel altijd goed. Dit nieuwe nest was dieper en beschermde beter tegen roofdieren en kraaien vermoedden wij. Helaas vond ik op een ochtend toch één van de twee kleine eekhoorntjes dood onder de boom. De ander was spoorloos verdwenen. Geen idee of deze is ‘uitgevlogen’ en nu ergens op zichzelf woont of toch ook die eerste cruciale weken niet heeft overleefd. De moeder daarentegen huppelt nog altijd rond in onze voortuinen. Misschien wel weer zwanger… Toen de jongen namelijk nog klein waren, had ze op een namiddag twee heren op bezoek. Het was feest in de boom. Twee mannetjes die al rennend alles uit de kast haalden om dit vrouwtje te imponeren. Ik heb gezien dat ze gepaard heeft, dus… We hopen dat ze opnieuw drachtig is en deze zomer voor de tweede keer een nestje heeft in ‘onze’ eekhoornboom. Mijn camera ligt in elk geval klaar om alles weer vast te leggen.”

Wist je dat…

• Eekhoorns niet alleen als de beste kunnen klimmen en springen, maar ook uitstekend zwemmen?

• De eekhoorn er lieflijk uitziet, maar vaak vol vlooien en ander ongedierte zit en heel hard kan bijten?

• De eekhoorn niet inzet op één nest, maar naast een ‘hoofdnest’ ook wat reservenesten heeft? Zoals een rustnest, een slaapnest, voorraadnest of een vluchtnest. Handig ook qua vlooien. Zit het ene nest er ’s zomers vol mee, dan verkast hij naar een ander nest.

• Zijn voedsel vooral bestaat uit noten (tamme kastanjes, hazelnoten, beukennoten en aan het eind van het seizoen ook eikels), zaden, bessen – en uiteraard eekhoorntjesbrood.

Maar hij eet ook rupsen, en af en toe vogeleieren of zelfs jonge vogeltjes. Een echte omnivoor dus.

• Truffels het lievelingseten van eekhoorns zijn?

• Eekhoorns geen winterslaap houden, maar zich bij slecht weer rustig een paar dagen verstoppen in hun nest?

• Eekhoorns twee keer per jaar jonkies kunnen krijgen?

• Eekhoorns het verstopte voedsel vaak niet terug kunnen vinden? Dat gebeurt zeker zes van de tien keer.

• De eekhoorn zo’n zeven jaar oud wordt?

• De soort in de afgelopen 10 jaar met 34% achteruit is gegaan?

• Het een beschermde diersoort is? Je mag ’m dus niet verontrusten, vangen of doden.

• Een eekhoornmoeder haar kroost alleen opvoedt?

zomer 2022 naober

I

21

In deze stapelmuurtjes zijn verschillende insectenhotels verwerkt. De beplanting is geselecteerd op stuifmeel, zodat insecten hier volop.

24

I

naober zomer 2022

Doo 't zelf Tekst: Mirjam Enzerink Fotografie: GAP pictures, Robert Mabic,

Stapel op stapelmuurtjes

Sietske de Vries.

Stapelmuurtjes passen helemaal in de natuurlijke tuin en de recycletuin. Bouwmaterialen als stoeptegels en dakpannen worden daarbij zonder cement op elkaar gestapeld. In de naden en kieren kunnen zich plantjes maar ook dieren nestelen. Een stoer tuinelement én een voedselbank voor vogels en kleine zoogdieren.

S

tapelmuurtjes komen overgewaaid uit de rotstuin.

De meeste ‘rotsplanten’-plantjes groeien van nature in de bergen. Ze houden dan ook van een kalkrijke voedingsbodem. Liefhebbers bootsen dat klimaat na door keien en stenen te verwerken in de tuin, maar ook met het bouwen van muurtjes van kalkhoudende materialen. In landen als Ierland, Engeland en Zweden zie je de muurtjes bovendien al eeuwenlang als erfafscheiding in landerijen staan. De keien en leien in deze ‘dry stone walls’ worden koud op elkaar gestapeld, zonder voegmiddel.

De laatste jaren zijn stapelmuurtjes ook in opkomst in natuurlijke tuinen. Materialen als stoeptegels, (holle) bakstenen, dakpannen en trottoirbandjes krijgen op deze manier een tweede leven. Een groene keuze dus. Praktisch ook, want het voorkomt een hoop gesleep en dure stortkosten.

Met de uitstraling van een stapelmuurtje kan het alle kanten op: de een houdt van nette, strakke stapels, de ander verwerkt zelfs hele brokken puin in een muurtje, voor een stoere, rotsachtige sfeer.

Vlinders en hagedissen Stapelmuurtjes kunnen allerlei functies hebben in de tuin.

Veelal geven ze als keerwand stevigheid aan opgehoogde borders. Ook kun je een muurtje opwerpen tussen twee verschillende tuinkamers, als begrenzing of afscheiding.

Of maak er zitmuurtjes van bij een terrasje. Stapelmuurtjes hebben nog een andere belangrijke functie in de tuin.

Er komt namelijk een hoop leven op af. Vlinders maar ook hagedissen en zelfs kleine slangen komen zonnebaden op de warme stenen. Insecten schuilen en nestelen in de kieren. Daar komen dan weer allerlei vogels op af om van

1

Deze kruidenspiraal bestaat uit eenvoudige, op elkaar gestapelde klinkers.

2

Lily de Boer bouwde zelf stapelmuurtjes en een bankje van sloopafval in haar ‘In de tuin van Dorth’ in Kring van Dorth.

1

2

zomer 2022 naober

I

25

Tuinieren in potten

28

I

naober zomer 2022

Tuinen Tekst:Mirjam Enzerink Fotografie: Trui Heinhuis

In de schaduw van boerderij Polhuis aan de rand van Ermelo staan honderden uitbundige zomerbloeiers en kleurrijke bladplanten in terracotta potten en zinken teilen. Bijzondere salvia’s, hangbegonia’s en siernetels zijn er zorgvuldig geschikt op vorm en kleur. Tuiniers Aartje Klaassen en Johan van Straaten genieten volop van hun originele pottenborders.

A

artje Klaassen en Johan van Straaten staan de hele week tussen de hortensia’s. Johan op de kweekvelden van zijn familiebedrijf in Ermelo, Aartje in de verkoopkas in Harderwijk. Na werktijd duiken ze met plezier hun eigen tuin in, rondom een woonboerderij aan de rand van Ermelo. Op 3500 m2 zandgrond verzamelden ze honderden niet-alledaagse vaste planten en bijzondere heesters. De lege plekken in de borders vullen ze ieder voorjaar op met vrolijke eenjarigen. “Een mooie volle tuin zonder eenjarigen is niet te doen”, vindt Johan. “Of het wordt heel saai. We zijn gek op dahlia’s, salvia’s en Plectranthussen. Die passen eigenlijk overal tussen.”

Maar niet alleen in de volle grond, want vrijwel elk vrij plekje rondom boerderij en bakhuis benut het stel voor het maken van originele pottenborders. Net als in de tuin zijn dit sprekende, kleurrijke composities, maar dan in pot. Het aandeel vaste planten is hier klein. Het zijn vooral uitbundige eenjarigen, maar ook vorstgevoelige bladplanten en niet-winterharde kuipplanten die hier de sfeer maken. “Zodra de IJsheiligen het land uit zijn, gaan de meeste kuipplanten uit de oranjerie en kas geleidelijk naar buiten”, schetst Aartje. “We hebben bijvoorbeeld heel veel verschillende salvia’s en begonia’s die dan allemaal al uitlopen. Ook alle exotische en aparte planten die we verzamelen krijgen dan weer een plekje, waaronder de Kaapse Fuchsia, Isoplexis en onze citrusbomen.” Potten met wintergoed als violen en Helleborus worden leeggekiept en gevuld met verse zomerbloeiers. “Ieder jaar zitten daar wel weer witte Euphorbiaatjes bij. Dat zijn echte favorieten omdat ze eindeloos bloeien. Ook nieuwe soorten begonia’s, minipetunia’s en verbena’s kunnen we niet weerstaan. Die kopen we vaak al in bloei, zodat we direct kleur rondom het huis hebben.”

Fluweelzacht blad En dan kan het schikken en schuiven beginnen. Kleur is daarbij altijd leidend, net als in de borders. “Maar we houden allebei niet zo van bont”, legt Johan uit. “Heel leuk om bij een ander te zien, maar voor

zomer 2022 naober

I

29

1. Varen in een labyrint

Het klinkt misschien cliché, maar eens in je leven moet je met een fluisterbootje gevaren hebben door Nationaal Park Weerribben-Wieden. En daarvoor hoef je echt niet naar het drukke Giethoorn. Je kunt een fluisterboot huren in Kalenberg, Ossenzijl of Belt-Schutsloot. Of stap op de boot in Giethoorn-Noord. Het park bestaat uit een labyrint van sloten, meren en vaarten, omzoomd door riet. Bewonder de idyllische, rietgedekte boerderijen vanaf het water, vaar onder bruggetjes en door de smalle sloten. Fluisterstil, zodat je ook nog een glimp opvangt van de blauwe of zilverreiger, zwanen, aalscholvers en misschien zelfs lepelaars. Neem lekkers mee voor onderweg en meer aan op een eilandje voor een ontspannen tussenstop.

38

I

naober zomer 2022

Eropuit De leukste uitjes in de regio geselecteerd door Marleen Brekelmans van Bijzonder Plekje

Tekst: Marleen Brekelmans Fotografie: Eigen beeld

2. De historische moestuin van Koning Willem III

Tussen Wageningen, Renkum en Bennekom ligt het Renkums Beekdal, een natuurgebied met bos, weilanden en drasland. Trek je wandelschoenen aan om dit stukje Gelderland te verkennen en wandel binnen bij De Ommuurde Tuin op Landgoed Oranje Nassau's Oord. Zodra je door de poort de moestuin instapt, voelt deze historische plek (waarvan de oude muur nog intact is) als het paradijs. In de biologische tuin wordt groente en fruit gekweekt: ruim 400 verschillende eetbare gewassen. Ze zijn te koop in het tuinwinkeltje, net als de stekjes. Op het theeterras, met stoeltjes in de boomgaard, ben je welkom voor taart, quiches, soep en salade. www.ommuurdetuin.nl

3. Logeren en dineren bij Ludiek

Daar waar veel restaurants in Drenthe nog authentiek ingericht zijn, met al jaren hetzelfde interieur, springt LUDIEK eten-slapen er tussenuit. LUDIEK is een hip, eigenzinnig, speels en stoer hotel met restaurant in het Drentse Havelte.

Een plek waar iedereen welkom is en waar je dineert en logeert onder één dak.

Met slechts negen kamers ben je hier verzekerd van persoonlijke aandacht. Én de leukste tips voor de omgeving. De kamers zijn kleurrijk en fris ingericht, net even anders. Op een zonnige dag strijk je neer op het terras en ga je niet meer weg. Proef de verfijnde Nederlandse keuken met invloeden uit Azië en de Méditerranée. De keukenbrigade kookt gepassioneerd en legt je graag in de watten. Hoe heerlijk dat je na afloop van je diner alleen maar de trap op hoeft. www.ludiekhavelte.nl

zomer 2022 naober

I

39

Hanna van Hendrik Achter de

schermen

Deze zomer keert het theaterspektakel Hanna van Hendrik terug naar Vliegveld Twente. Journalist Elke Agten nam een kijkje achter de schermen en sprak met twee toneelspelers en een koorlid.

42

I

naober zomer 2022

Streektheater Tekst: Elke Agten Fotografie: Trui Heinhuis

Cisca van Neijhof Woonplaats: Hengelo (O.) Leeftijd: 76 Rol: Moeder van Gerrit Hanna van Hendrik “Het is geweldig dat ik hierbij mag zijn! Iets mooiers bestaat niet. Na de eerste keer, in 2019, was het ook niet zo dat na afloop alles direct ophield. We zochten elkaar telkens weer op. In december hebben we de voorstelling met z’n allen teruggekeken en ik weet nog dat Johanna (ter Steege, red.) zei: ‘Misschien moeten we toch…’

Toen riep ik direct: ‘Dan wil ik ook weer meedoen!’ Haha.

Het is zó leuk. De vorige keer heb ik 48 voorstellingen meegespeeld. Dit keer probeer ik er weer zoveel mogelijk bij te zijn.”

Dialect “Ik spreek het wel. Ben ik met familie en praten zij plat, dan doe ik dat ook. Hetzelfde geldt voor telefoongesprekken. Maar ik kan ook ABN. Mijn man was een Hagenees en toen we gingen trouwen, ben ik van Vroomshoop, waar ik ben geboren, naar Den Haag verhuisd.

Voer je overigens iets in dialect uit, dan zorgt dat voor zoveel verbinding. Tijdens de vorige voorstellingen heb ik niet één keer gezien dat er iemand uit het publiek niet huilde. Dat heeft te maken met erkenning en herkenning.

Je ziet mensen denken: ‘O, ging dat vroeger zo?’ Je kunt alles vertellen, maar zie je iets voor je, dan is het duizend procent anders.”

Het dialect zorgt voor zoveel verbinding Locatietheater “Ik heb ook veel musicals gezien, maar theater op locatie is toch anders. Ik herinner me dat ik de laatste keer, tijdens de begrafenis van Hendrik aan het einde van het stuk, verschrikkelijk heb gehuild. Mijn man overleed in 2008 en op een of andere manier deed die scène iets geks met mij. Dat wil je op zo’n moment natuurlijk helemaal niet, maar ik kon er niets aan doen. Het heeft ook wel iets moois. Dat een theaterstuk dat los kan maken.”

Noaberschap “Daar ontbreekt het in deze tijd een beetje aan. Mensen kijken niet meer naar elkaar om. Iedereen heeft het te druk. Toch zijn er gelukkig nog steeds buurten waar no-

aberschap heel belangrijk is. Zelf woon ik in Hengelo en sommige wijken daar vormen nog steeds een gemeenschap met elkaar. In ons kringetje zit niemand op elkaars lip, maar we staan wel voor elkaar klaar op momenten dat het nodig is. Je hoeft de deur niet bij elkaar plat te lopen, maar je moet er wel staan als het moet. Dat is voor mij noaberschap. Wat mot dat mot!”

Platteland “Ik heb alles gehad, stad en dorp. Toen ik wegging uit Vroomshoop zei ik: ‘Ik kom er nooit weer’. Dat onderlinge gekonkel en iedereen weet alles van iedereen. Maar goed, dan praat ik wel over 56 jaar geleden. Ik werd er helemaal dol van. En kijk me nu eens; ik woon toch weer aardig in de buurt. In Hengelo voel ik me heel erg thuis en ik vermaak me hier prima. Ik doe vrijwilligerswerk én line-dancing. Het podium is wel mijn plek, haha.”

Ambitie “Tot drie jaar geleden wist ik niet dat ik zo’n passie had voor theaterspel. Ik had het nog nooit gedaan. Gek hé?

Ondertussen heb ik naast Hanna van Hendrik ook meegedaan aan Borne Bevrijd en De Hongertocht. Grappig dat je zoiets nog op latere leeftijd ontdekt.”

zomer 2022 naober

I

43

ijs was gesmolten. Hij lag een paar duizend jaar onder vochtig drab, totdat de wijk ernaast het gebied ontwaterde en de turf werd afgegraven. Hij prikkelt sindsdien de fantasie van generaties veldbewoners.

Stenen mysterie uit de ijstijd Volgens Albert hebben de veldbewoners het mysterie van dit kolossale stenen relict uit de IJstijd nog steeds niet opgelost; een mythe wordt zo in stand gehouden. “Je kunt goed zien dat de kei is gebarsten, maar is-ie echt gebarsten of liggen er toch twee grote keien op elkaar?

Zou maar zo kunnen zijn dat het een hunebed is. Misschien dat hier ’s nachts bepaalde rituelen plaatsvinden”, fluistert Albert, terwijl hij wijst op een paar waxinelichtjes onder de gebarsten kei. Er zijn volgens hem al meerdere pogingen ondernomen om de reusachtige kei weg te halen. “Uitgraven met een schop is onbegonnen werk, maar een graafmachine kan hier niet komen. Ja, dan moet er een breed pad worden aangelegd dwars door het bos en zouden veel bomen moeten worden gekapt. Daar zit de boseigenaar niet op te wachten”, grijnst Albert.

Een mooie route, te voet of op de fiets door het Hollandsche Veld, is de (Oude) Kerkhoflaan. Over deze bosweg zijn in het verleden veel veldbewoners, die het land der levenden hadden verlaten, naar hun laatste rustplaats gebracht, het kerkhof, dat aan het begin van het bospad ligt. De dodenakker herbergt zowaar een ‘toeristische at-

Herinnering aan boerenopstand In het dorp Hollandscheveld ligt nóg een gigantische kei, afkomstig uit het oude veengebied. Over de kolossale steen langs de Boswijk doen allerlei verhalen de ronde. De kolos prikkelt de fantasie. De vertelling die bij de kei aan het Hollandscheveldse Opgaande hoort herinnert echter aan een pijnlijke en bittere geschiedenis.

Die gaat terug naar het jaar 1963 toen drie boeren in het dorp uit principe weigerden heffingen van het Landbouwschap te betalen; op last van dat schap werden de gezinnen uit hun woningen gezet.

Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Duizenden zogeheten ‘vrije boeren’ uit heel Nederland, aanhangers van hun voorman Hendrik Koekoek, trokken naar Hollandscheveld om te proberen de ontruiming te voorkomen. Dat liep uit op een veldslag met een politiemacht van ruim 200 man. De politie dreef de mensen met traangas en wapenstok weg van de boerderijen. Een van de ontruimde boerderijen ging ’s nachts in vlammen op. De brandstichters zijn nooit gevonden. Deze boerenopstand werd ook de Opstand der Braven genoemd. De Hollandschevelder Bertus ten Caat was destijds als elfjarige jongen getuige van de opstand en heeft er een boek over geschreven.

‘De steen des aanstoots’ die herinnert aan de boerenopstand, werd in 1993 geplaatst op de plaats waar de boerderij van Klaas Hartman, een van de opstandige boeren, afbrandde. Zeven jaar geleden kwam er een informatiebord bij te staan. Volgend jaar is het 60 jaar geleden dat de rellen in Hollandscheveld plaatsvonden.

48

I

naober zomer 2022

tractie’. Niemand minder dan de wereldberoemde kunstschilder Vincent van Gogh heeft in 1883 over de Kerkhoflaan gekuierd. Albert heeft uitgezocht dat Van Gogh op de begraafplaats ook nog een tekening heeft gemaakt.

“Op deze schets staat een kerktorentje waarvan sommigen beweren dat het de kerktoren en begraafplaats in Pesse is, een dorp ten noorden van Hoogeveen. Er zijn echter veel meer aanwijzingen en historische gegevens die voor Hollandscheveld pleiten.”

Drentse dorpen koesteren oude veenkolonie Op het kerkhof staat sinds een aantal jaren een monumentje in de vorm van een grafzerk met daarop de tekst: Hier werkte Vincent van Gogh, 15 september 1883.

De Kerkhoflaan begint aan de oostkant van het dorp Hollandscheveld en eindigt kilometers verderop op de Johannes Postweg in Nieuwlande. Dichtbij deze locatie is nog een andere bezienswaardigheid die de moeite van een bezoekje waard is. Goed kijken, want het historische herkenningspunt bevindt zich onder de grond. Het is een onderduikershol – vorig jaar nog gerenoveerd door militairen van de Prinses Margrietkazerne in Wezep – waar in de oorlog verzetslieden zich schuilhielden voor de Duitsers. Een van de bekendste is Johannes Post uit Nieuwlande, die overigens in het bos, op een steenworp afstand van zijn boerderij, verborgen zat. “Er waren meer van deze onderduikersholen in deze omgeving”, zegt Albert, die in 2021 uitgebreid heeft gepubliceerd over Nieuwlande in oorlogstijd. Voor wie inmiddels dit punt heeft bereikt, loont het ook de moeite om even door te rijden of te lopen naar het centrum van Nieuwlande. Daar bevindt zich in een voormalige school aan de Julianalaan het Onderduikersmuseum De Duikelaar. Daar worden de verhalen verteld van de (Joodse) onderduikers die bij gastgezinnen in het dorp een veilig heenkomen hadden gezocht. Daarvoor heeft Nieuwlande in 1985 een onderscheiding ontvangen van Yad Vashem, het Israëlische instituut voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden.

Cultuurhistorisch erfgoed Kenmerkend voor het veengebied waren de vele veenwijken die het landschap doorsneden. Een groot aantal van deze waterwegen is nog steeds te zien. Ze werden tijdens de vervening gebruikt voor het vervoer van de turf uit het veld naar de Hoogeveensche Vaart. De veenwijken zijn cultuurhistorisch erfgoed, maar ze liggen er al tientallen jaren heel beroerd bij door achterstallig onderhoud.

Ze zijn overwoekerd geraakt en langzaam dichtgeslibd.

Sinds 1958 is er niet meer naar omgekeken. Onderhoud van de oude wijken is niet alleen hard nodig voor een

De stuw in een van de veenwijken in het Hollandsche Veld.

Mistbanken hangen boven de varens en de ‘witte wieven’ geven het bos een mystieke sfeer. zomer 2022 naober

I

49

- Naober in samenwerking met KNHS -

52

I

naober zomer 2022

Paardrijden Tekst: Carolien Staal Fotografie: Carolien Staal, Mirjam Enzerink, Jolanda Hofland

Paardrijden rondom de Lochemse berg Journalist en paardenliefhebber Carolien Staal ontdekt te paard het coulisselandschap, de bijzondere natuur, spannende legendes en gezellige sfeer rondom Zwiep (buurtschap bij Lochem).

O

p een vroege lenteochtend parkeren we de paardentrailer in het gras bij Camping De Heksenlaak in Barchem. Het is maar goed dat we gisteren belden met de vraag of we hier konden parkeren, want Annemiek van Dijk, uitbaatster, vertelde ons dat de Lochemseweg was afgesloten. De camping was tijdelijk alleen te bereiken via Zwiep. De Heksenlaak ontleent haar naam aan het stroompje dat achter het terrein stroomt. Het watertje aan de voet van de stuwwal wordt gevoed met kwelwater dat uit de grond omhoog komt en is daarmee ecologisch van groot belang.

Spektakel in de Slinge De paarden zijn enthousiast en een tikje ongeduldig.

Er waait een frisse bries en de zon schijnt volop. Vol verwachting stappen we rechtsaf de weg op. Ieder jaar in augustus ben ik hier om de beroemde Paarden4daagse Barchem te rijden. Vier dagen lang paardrijden en gezelligheid in de omgeving van Lochem, Barchem, Vorden en Ruurlo. De dag waarop de deelnemers door de Slinge rijden is een waar spektakel, waar veel dagjesmensen op af komen om het gespetter te aanschouwen en stuntelaars met applaus aan te moedigen.

Vandaag rijden we een ronde van 12 kilometer aan de zuidoost kant van Lochem. Geen waterpret, dat is alleen aan de Paarden4daagse voorbehouden. Desalniettemin is het erg mooi. Het eerste deel van de route voert over

de Kale Berg, waar we tussen de frisgroene lijsterbessen doorrijden. Aan de andere kant van de Lochemseweg groeien enorme grove dennen en imposante beuken.

Magie van witte wieven Het glooiende landschap van de Kale en Lochemse Berg is een van mijn favoriete stukjes Nederland. Buurtschap Zwiep omvat 40 huizen en 100 bewoners, de hele omgeving ademt magie. Volgens de legende wonen hier witte wieven, die overdag één zijn met het zand en in de nacht tevoorschijn komen. Ze stijgen op uit de diepe kuil op de noordelijke flank van de Kale Berg, de Witte Wievenkoele.

De Heksenlaak - PaardenWelkom De Heksenlaak is een camping annex manege en tevens PaardenWelkom bedrijf. Je kunt je paard na de rit drenken, lekker afspoelen en laten rusten in de paddock, terwijl je zelf een drankje nuttigt op het gezellige terras. Vooraf bellen is noodzakelijk. Overnachten met je paard behoort ook tot de mogelijkheden.

zomer 2022 naober

I

53

Genieten in de streek Tekst: Marjolein Rietman Fotografie: Ingrid Sweers en Arjan Almekinders

Wie Groenlo zegt, zegt Vestingstad. Dat is ook de manier waarop het Achterhoekse stadje zich graag profileert. Een kennismaking met 5 pareltjes van nu én in de sfeer van 1627.

1

Verdedigingseiland Het is een oase van rust, het eiland op de Halve Maan in Groenlo. Een rustiek wit houten bruggetje leidt naar een ruime open plek die gedomineerd wordt door een reusachtige treurberk. Een prima omgeving om verstoppertje te spelen of een picknick te houden. Langs de rand een rijtje vogelhokken, met tamelijk gangbare vogels.

Twee vrouwen zoeken een plekje aan de waterkant van de omringende gracht. Een wandelaar loopt een rondje.

Grollenaar Bjorn Koldeweij komt graag op deze plek en heeft ludieke ideeën om het er nog aantrekkelijker te maken. “Het is hier zo idyllische. Hoe mooi zou het zijn als hier een theehuis zou staan, dat je met een trekpont vanuit het centrum zou kunnen bereiken.”

Het eiland is een overblijfsel uit de 80-jarige oorlog. Het vormde een ravelijn, een verdedigingseiland in de gracht.

Het wordt nog altijd gebruikt als kampement tijdens De Slag om Grolle. Dit meerdaagse evenement, dat inmiddels duizenden deelnemers en bezoekers uit binnen- en

56

I

naober zomer 2022

buitenland trekt, wordt eens in de twee jaar gehouden op het nabijgelegen slagveld. Ook dit jaar staat het op de planning op 21, 22 en 23 oktober. Re-enactors spelen de belegering van Groenlo in 1627 na. Op het strijdtoneel treffen de legers van Nederland en Spanje elkaar tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648). De slag wordt met verve nagespeeld. Niet alleen in het veld, maar ook in de kampementen die her en der in de stad zijn opgeslagen. En in de straten van het centrum, die dan helemaal in de sfeer van die tijd zijn ingericht. www.slagomgrolle.nl

2

Brouwersnös Ooit bouwde Theo de Groen, toen baas van de Grolsch brouwerij een villa voor zijn echtgenote. Het huis kreeg haar naam: Adriana. Die naam prijkt nog steeds op de gevel en het lijkt bijna logisch dat het pand tegenwoordig het onderkomen is van het Brouwersnös, een am-

bachtelijke bierbrouwerij. Niet ver er vandaan, aan de Kevelderstraat, brouwde Peter Kuijper het eerste Grolsch biertje in wat nu café-restaurant De Lange Gang heet. Op die plek is het mogelijk een virtuele tour te maken door de ontstaansgeschiedenis van de brouwerij.

Pareltje van het Oosten

Wie liever in het echt ziet hoe bier wordt gebrouwen, kan terecht bij Brouwersnös. Opgezet door twee nazaten van eerdergenoemde Theo, de neven Frans en Andries de Groen. De leiding is momenteel in handen van Rob Porskamp die vol verve vertelt over de open vergisting waarmee hier de bieren (inmiddels al vijftien verschillende soorten) worden gebrouwen. Achter een glazen wand op de bovenverdieping kan de bezoeker een blik werpen in de brouwerij, waar het bier ligt te borrelen in wat wel enorme stalen badkuipen lijken. Open vergisting is niet per se de makkelijkste manier van brouwen, aldus Porskamp. “Je moet extra veel aandacht hebben voor de hygiëne, maar open vergisting is wel beter voor de smaken.” Drie keer wordt het vergistingsproces herhaald en na de derde keer wordt alle zuurstof eruit gehaald.

“Daardoor blijft ons bier wel twee jaar houdbaar. Hoeft niet, maar kan wel”, zegt hij lachend.

Brouwersnös betrekt zijn grondstoffen zo veel mogelijk van lokale leveranciers, in ieder geval uit Nederland. Het restproduct van het brouwen, de bierbostel, wordt niet weggegooid, maar deels gebruikt in de eigen keuken van het Brouwersnös Proeflokaal. De rest gaat naar een boer als veevoeder. www.brouwersnos.nl

3

Varen op de gracht Ontspannen op het water kan in Groenlo op twee manieren: je huurt een kano, waarbij de ontspanning ontstaat door inspanning, óf je laat je varen in een fluisterboot. Ervaar Groenlo verhuurt in het weekend kano’s en kajaks om al peddelend door de Grolse Gracht zelf een ronde om het centrum van de vestingstad te maken.

Fluisterboten met schipper zijn te boeken bij het Brouwersnös Proeflokaal in combinatie met een arrangement bij restaurant Welgelegen. Rob Porskamp, eigenaar van het Proeflokaal, manoeuvreert bij gelegenheid zelf het vaartuig door de gracht en weet onderweg het nodige te vertellen over wat er op de wal te zien is.

Hij wijst op het Joodse kerkhof dat – tamelijk ongebruikelijk – een plek heeft gevonden binnen de stadsgrenzen. Joodse kerkhoven liggen doorgaans buiten dorp of stad, omdat het Jodendom doden als onrein beschouwt. ”Het kerkhof is de reden dat het noorderbastion er nog is”, weet Porskamp. Op Google Maps is dit goed te zien, links van het Brouwernös. Op het bastion is ook nog een echt kanon te vinden, een erfstuk van de 80-jarige oorlog.

“Het verhaal gaat dat prins Frederik Hendrik het heeft geschonken aan de Grolse bevolking, maar het kan ook goed zijn dat het kapot was en dat hij dacht, red je ermee”, vertelt Porskamp lachend. Het gevaarte heeft inmiddels tien replica’s opgeleverd, die her en der in de stad staan opgesteld.

De vaartocht leidt langs een fraaie muurschildering met een tafereel uit 1627. Langs nieuwe gevels die enigszins aan de oude pakhuizen

zomer 2022 naober

I

57

“P

rachtig is het hier.” Harry Smienk, kenner van de grensstreek in de punt van Twente, hoort het regelmatig als hij een groep op pad heeft gestuurd. Zelf is hij ook onder de indruk. “Nergens vind je zoveel enorme eiken van wel 200 tot 300 jaar oud. En nergens vind je zo’n schitterend en stoer boerencoulisselandschap met eeuwenoude erven, natuur, wandelpaden, beekjes en een riviertje als de Dinkel. Veel van het landschap is hier nog ongeschonden”, vertelt de Twentenaar uit Lattrop. Waarom de toeristen dit deel van Twente nog niet massaal ontdekt hebben, is voor hem een raadsel. Om er direct aan toe te voegen, dat ze best mogen komen, maar niet massaal. Rust is nu een kenmerk van het gebied en dat moet zo blijven.

Mooiste havezate van Twente Dan heeft hij het fraaiste pronkstuk van de streek nog niet eens genoemd: havezate Huis te Breckelenkamp. Jongelui die in de naoorlogse jaren tot 1991 op vakantie gingen, kennen het misschien nog als jeugdherberg. Tegenwoordig is het huis anno 17e eeuw, maar met een geschiedenis die teruggaat tot 1400, particulier bezit. Samen met de tuin is de havezate in oude luister hersteld. Het is niet algemeen toegankelijk, op concerten, open dagen en tuinbezoeken na. Maar gelukkig is het ook vanaf de weg goed te zien. De mooiste havezate van Twente, noemt Harry Smienk het.

Elk naar de eigen kerk De buurtschap Breklenkamp rondom het huis ademt de sfeer van vroeger, de tijd van Karel de Grote. Samen met het al even oude Lattrop vormt het een duo-eenheid. Al was dat eeuwenlang niet het geval. In Breklenkamp woonden namelijk de boerenfamilies die tot de Hervormde kerk behoorden. In Lattrop woonden de katholieken. Lange tijd waren het twee verschillende werelden. Om het nog ingewikkelder te maken: baron Bentinck van Breckelenkamp hing het katholicisme aan en liet in zijn havezate de inwoners van Lattrop naar de kerk gaan. Dat riep zoveel weerstand op, dat hij er een eind aan moest maken. Voor Lattrop betekende het dat de gelovigen in een boerderij (Erve Scholte Lubberink) een soort noodkerk vestigden. Bij de grote feestdagen liepen zij zo’n 11 kilometer naar het klooster in het Duitse Frenswegen om daar

Eropuit Ontdek Lattrop, Breklenkamp en Lage op de fiets of trek de wandelschoenen aan. Bij de VVV in Denekamp aan het Nicolaasplein 8 (in het gebouw van boekhandel Brummelhuis) zijn verschillende routes verkrijgbaar. Het Wandelnetwerk Twente heeft onder meer een lange Dinkelland wandelroute van 58,5 kilometer op de website staan, waarvan een flink deel Lattrop-Breklenkamp aandoet. Wie een kort rondje wil, kan het Klompenpad bij Lattrop volgen. Of fiets bijvoorbeeld de Jongkindroute (35 km) van fietsnetwerk.nl. Neem eens een kijkje in Lattrop bij de kerk uit 1925, met daarachter de pastorie en even verderop de Mariakapel, direct ook voor Kerkenpad N’Weel deels langs de Geele Beek. Fiets rond in Breklenkamp over de Jonkershoesweg en probeer de bakspieker te ontdekken waar een boom door het dak groeit (niet binnen te bezoeken).

64

I

naober zomer 2022

naar de kerk te gaan. De Breckelenkampers gingen via het Domineespad naar Ootmarsum naar de NH Kerk. Ook dat was toch altijd nog bijna 8 kilometer lopen. “Zonder het geld van deze boeren had die kerk er niet meer gestaan”, aldus de Twentenaar die zich heeft verdiept in de historie van zijn streek.

Smokkelen met jenever Twee zandwegen leiden van Breklenkamp naar het Duitse Lage, drie kilometer verderop. Langs het oude Commiezenpad zijn in het bos ingegraven commiezen schuilhutjes te zien, die in oude stijl zijn hersteld. Van daaruit hielden douaniers smokkelaars in de smiezen. Er ging heel wat clandestien over en weer bij de grens. Vee en vooral illegaal gestookte Twentse jenever waren in trek bij de Duitse klanten. Om de commiezen te omzeilen, stopten sommigen de jenever in een varkensblaas, die ze in het riviertje de Dinkel dropten. Van daaruit dreef de blaas met de drank naar Duitsland. Voor pepermuntjes hadden de smokkelaars eveneens een truc. Die verstopten ze in het fietsstuur om vervolgens vrolijk zwaaiend naar de douaniers de grens over te steken. Iets van dat karakter van de smokkelaars is nog bij de inwoners in de grensstreek terug te vinden. “Dingen graag zelf doen. Handel, vrijheid, liever geen pottenkijkers en doe maar gewoon”, merkt Harry Smienk op. Tegelijkertijd onderstreept hij de gemeenschapszin, het samendoen. In Breklenkamp bijvoorbeeld is nog steeds het oude marke-overleg intact, niet meer over de grond, maar over gemeenschappelijke activiteiten.

Ministaatje Lage Lage is een beetje Nederland. Het is in 1346 gekocht door de Utrechtse bisschop Jan van Arkel. Via, via kwam het ruim 300 jaar later in handen van de familie Van Raesfelt, dat in Delden het goed Twickel bezat. Johan van Raesfelt kreeg tien jaar later, waarschijnlijk tot zijn eigen verwondering, met deze aankoop van de Heerlijkheid Lage een zelfstandig land in zijn bezit. Bij de Vrede van Westfalen in 1648, waarbij de grenzen van Noordwest-Europa werden bepaald (ook die van Nederland), vergaten de partijen de ruim 600 hectare van Lage. Het werd zo een eigen landje, met een eigen belasting (de inwoners hoefden nauwelijks iets te betalen) en een eigen rechtspraak. 155 jaar later maakte Napoleon een einde aan die vrijstaat. Twickel is nog sterk vertegenwoordigd in Lage. Het heeft er nog 255 hectare grond, boerderijen – voorzien van de zwart-witte Twickel luiken en andere gebouwen. Het witte kerkje middenin Lage, gebouwd door de Van Raesfelts, is verknoopt aan Twickel. Tot begin vorige eeuw was de preek in het Nederlands en nog veel langer zongen ze er Nederlandse liederen.

Twickel in Breklenkamp De hand van Twickel is ook aan de Nederlandse kant zichtbaar. In Breklenkamp beschikt het landgoed nog over vijf boerderijen en 240 ha grond. Even behoorde in het begin van de vorige eeuw ook de havezate tot het bezit, maar dat werd in 1942 verkocht, waarna het later een jeugdherberg werd.

zomer 2022 naober

I

65

“Dit is onze buurt.

Ik moet er niet aan denken om ergens te zijn waar Joran helemaal niet bestaat”

68

I

naober zomer 2022

Interview Tekst: Maartje de Gruyter Fotografie: Trui Heinhuis

Hoe maak je van elke dag weer een mooie dag, als je kind is overleden? Voor Annemarie Haverkamp uit Nijmegen die vorig jaar zoon Joran verloor, is die vraag een zoektocht. “Afleiding betekent niet níet aan Joran denken.”

zomer 2022 naober

I

69

Een kolibrievlinder haalt nectar haalt uit de Verbena bonariensis.

80

I

naober zomer 2022

PORTFOLIO

zomer 2022 naober

I

81

Theekoekjes

Recept voor 4 personen

Ingrediënten 500 gram bloem 230 gram kristalsuiker 150 gram zachte roomboter 125 gram grof gehakte pistachenoten 3 eieren 2 eetlepels losse Earl grey theeblaadjes, ongeveer 7 gram 1 eigeel 1 zakje droge gist 1 mespunt zout Extra nodig: molentje of vijzel, 2 bakplaten, bakpapier, kwastje Let op: De koekjes moeten tweemaal worden gebakken, dus laat de oven ondertussen aanstaan!

Thee

Het woord ‘thee’ is afgeleid van het Chinese woord ‘tê’, dat letterlijk ‘aftreksel van bladeren’ betekent. Telers plukken met de hand de toppen en bladeren van de theeplant Camellia sinensis. Zwarte thee en groene thee komen beide van deze tropische plant. In een Chinees graf uit 400 voor Christus is een porseleinen theekop met nog wat theebladeren erin gevonden. Het duurde nog tot 1610, voordat de eerste thee naar Nederland kwam.

Theebladeren waren toen een luxeproduct. Ze werden in een speciaal kistje met slot bewaard, waarvan alleen de vrouw des huizes de sleutel had. In eerste instantie werd thee gezien als geneesmiddel en wonderdrank. Toen de VOC regelmatig naar Batavia voer, kwamen er grotere hoeveelheden thee van de tropische plantages naar de Nederlandse keukens en werd ze bekend en populair onder het gewone volk. In die tijd is de traditie ontstaan om halverwege de middag samen thee te drinken met iets lekkers erbij. Gelukkig is die theetijd nog steeds een gezellig moment van de dag.

Weetje: In China en Japan wordt thee altijd slurpend gedronken. Door te slurpen zuig je extra lucht naar binnen, waardoor de theesmaak wordt versterkt.

Bie de poomp

Om lekkere thee te zetten is schoon en zuiver drinkwater nodig. Voor ons is het zelfsprekend dat drinkwater uit de

94

I

naober zomer 2022

Bereiding Verwarm de oven voor op 180˚C. Maal de theeblaadjes fijn in een molentje of stamp ze klein met een vijzel. Meng bloem, gist, suiker, boter, gemalen theeblaadjes en zout in een kom gedurende ongeveer 4 minuten goed door elkaar.

Voeg dan eieren en pistachenoten toe en kneed het deeg nog ongeveer 1 minuut. Laat het daarna 20 minuten op kamertemperatuur rusten. Vorm dan van het deeg twee strengen van ongeveer 5 cm breed en 2 cm hoog op een met bakpapier beklede bakplaat en bestrijk deze met eigeel. Zet de bakplaat in de oven en bak de strengen in ongeveer 30 minuten goudbruin. Haal ze dan uit de oven.

Snijd ze vervolgens in plakjes van 2 cm dik en leg ze plat op een bakplaat met bakpapier. Bak ze dan opnieuw 12 minuten in de hete oven. De koekjes moeten mooi bruin kleuren. Laat ze daarna op een rooster afkoelen. Met een kop dampende thee erbij is de theetijd compleet.

Verpak de koekjes in een mooi zakje of blik en doe er een kleurige strik op. Zo vormen ze een leuk geschenk uit eigen keuken.

keukenkraan komt. Toch is dat nog niet zo lang het geval.

Zo werd bijvoorbeeld Diepenheim pas in 1952 op het officiële waterleidingnet aangesloten. Tot die tijd was het heel gewoon om een emmer water uit de sloot achter het huis of uit de regenbak bij de keuken te halen. Dat water was natuurlijk lang niet altijd even schoon. Ook de waterput die bij veel boerderijen midden op de hof was gegraven, raakte snel door bladeren of mest vervuild.

In dorpen en steden waren vroeger meerdere openbare waterpompen waarbij het dagelijks een drukte van belang was. Met lege emmers, schalen en waterketels kwamen

bewoners hier water halen. Vaak moesten ze wachten en zelfs lang in de rij staan, zeker als er die dag veel wasgoed te wassen viel of als het tijd was voor de grote schoonmaak. Tijdens het wachten werden vanzelfsprekend ook de laatste roddels doorgenomen. Overigens is voldoende en schoon drinkwater voor miljoenen mensen nog steeds een dagelijkse zorg.

Tips voor duurzaam theedrinken

- Als je een kopje thee wilt zetten, kook dan alleen de hoeveelheid water die op dat moment nodig is en niet meer. Zo spaar je energie en water.

- Wil je onderweg genieten van een kopje warme thee?

Vul dan thuis een thermoskan met je favoriete thee en neem die mee.

- Kies thee met zo min mogelijk verpakking. Veel thee is in een plastic zakje verpakt. Het is daarom beter om voor losse thee te kiezen.

Uit eigen tuin

Tegenwoordig is er veel aandacht voor kruidenthee. En terecht! Van kruiden, bloemen, fruit en onkruid uit eigen tuin kun je de lekkerste kruidenthee bereiden. Geniet ook eens van verse lindebloesemthee, kamillethee of pepermuntthee. Er zijn allerlei handige attributen om thee te zetten en thee drinken nog leuker te maken: filters, blikjes, thee-eieren, theemutsen en theelepels.

Recept mislukt? Extra toevoeging bedacht? Of mist u een streekgerecht in de kookrubriek? Geef alle tips en vragen door via kokkepot@naober.nl

Honing in de thee

De ultieme zoetmaker in een kop thee is een flinke lepel honing. Dit zuivere en gezonde natuurproduct wordt door bijenvolken gemaakt uit nectar. Bijen halen dit uit bloeiende planten, struiken en bomen.

Terwijl ze nectar verzamelen, helpen ze mee met de bestuiving en vruchtzetting. Veel boeren zaaien daarom naast akkers en weilanden een brede strook in met een mengsel van speciale bijenplanten en -bloemen. Die kleurige bloemenlinten zijn niet alleen goed voor de bijen, maar ook voor andere insecten en vogels.

Deze koekjes blijven in een afgesloten trommel of blik wel twee weken krokant.

Een voorraad zelfgebakken koekjes is altijd handig om in huis te hebben.

zomer 2022 naober

I

95