Magazine 1 Stad 19 Boeken 2021

1 Stad 1 City, 19 Books

1 Ville, 19 Livres

INTERVIEWS Alejandra Castro Nico Deblauwe Victor Goemaere Tarik Haru Michiel Janssens Chloé Martinache Ange-Vanessa Nsanzineza Maren Vandenhende Bas Van den Hout

BOEKENTIPS

Aaron • Ben Gijsemans Barracoon • Zora Neale Hurston De geheugenpolitie • Yoko Ogawa Het mysterie van kamer 622 • Joël Dicker Kruimeldief • Hind Eljadid Tropismen • Nathalie Sarraute ...

BRUSSEL

1 STAD, 19 B OEKE N

Boeken 19

• Stilte in de stad • Pop-up bibs en leesterrassen (Brusselse bibliotheken naar buiten) • Doe-het-zelf-wandeling ‘In de luwte’

1

INHOUD “Je doet iets, en je geeft het aan de wereld, en dan wordt het iets universeels.” -“Ja, dat is iets heel speciaals: iets doorgeven voorbij tijd en ruimte.”

Interview Bas Van den Hout en Tarik Haru 3 Activiteitenoverzicht

8

‘Waarom was mijn houden van haar niet genoeg om haar ook van zichzelf te laten houden?’

Interview Ange-Vanessa Nsanzineza 10 “J’ai toujours une liste floue de livres en tête, que je partage avec des gens” Interview Chloé Martinache 13 Quiz-filippine

15

Doe-het-zelf-wandeling ‘In de luwte’

17

Pop-up bibs en leesterrassen

22

1 STAD, 19 B OEKEN

“Het blijft nooit oppervlakkig als je over boeken praat” Interview Maren Vandenhende 24

2

“Graphic novels are classy” Interview Alejandra Castro, Michiel Janssens en Nico Deblauwe

26

De straat, een bibliotheek Column Sulaiman Addonia

30

“Heel veel mensen hebben de neiging heel luid hun eigen verhaal te verkondigen. We verliezen het luisteren naar elkaar.”

Interview Victor Goemaere

33

Dag lezer 1 Stad, 19 Boeken gaat over mensen. Zonder inwoners is een stad een verzameling lege gebouwen. Zonder lezers blijft een boek dode letter.

Gelukkig vonden wij in en om Brussel opnieuw 19 mensen die graag hun boekentip delen en hun verhaal vertellen. Zij zijn de stemmen, de sterren, de cast van dit magazine – onze personages, zo je wil. Want zoals schrijver Sulaiman Addonia constateert in zijn column op pagina 30: “De straat is een bibliotheek, de mensen zijn boeken.”

De Brusselse bibliotheken trekken dit jaar ook de straat op, met leesterrassen en pop-up bibs. Meer info op pagina 22. En wil je de Brusselse straten nog verder verkennen, op zoek naar onvermoede luwteplekken, doe dan de doehet-zelf-wandeling op pagina 17.

Lees de stad, lees de mensen, lees de boeken. Veel plezier, geniet ervan!

COLOFON © Muntpunt Verantwoordelijke uitgever: Roel Leemans, Munt 6, 1000 Brussel Hoofd- en eindredactie: Pieterjan Moeys Tekst: Babs Verblackt, Catherine Vanheusden, Erien Withouck, Frederika Van Wing, Freya De Coster, Jurgen Waegeman, Lizet van de Kamp, Maren Moreau, Rik Sturtewagen Vertaling en proeflezing: Tradas Grafische vormgeving: Katleen Poelmans Quiz-filippine: Denksport Puzzelbladen Wandeling: Brukselbinnenstebuiten Fotografie: Saskia Vanderstichele Illustratie: Levi Jacobs

Tussen de boekenrijke muren van de bibliotheek van SintGillis ontmoet Erien Withouck (EW), publiekswerker aldaar, de twee leesambassadeurs Bas Van den Hout (BVdH) en Tarik ‘Abu Ruman (Father of the Pomegranate)’ Haru (TH). Beiden houden van kunst en schrijven. Samen reflecteren ze over woorden: schrijven als kunst, schrijven over kunst, en het maken van kunst over geschreven woorden.

Tarik is geboren in Willebroek, maar woont al sinds 2014 in Brussel. Momenteel heeft hij een pauze genomen van zijn professionele carrière om gezinswetenschappen te studeren aan hogeschool Odisee.

Daarnaast onderzoekt hij taal als tool, om jezelf en de buitenwereld te leren kennen.

Bas is oorspronkelijk van Nederland, maar trok in 2017 naar Brussel om zijn master Vrije Kunsten aan LUCA School of Arts te behalen. Hij is al een tijdje afgestudeerd, maar is blijven plakken in Brussel, waar hij als beeldend kunstenaar de Brusselse kunstscene kaapt vanuit zijn atelier op de Anspachlaan.

INTERVI EW

“Je doet iets, en je geeft het aan de wereld, en dan wordt het iets universeels.”

“Ja, dat is iets heel speciaals: iets doorgeven voorbij tijd en ruimte.”

BVdH — Ik voel me hier op mijn plek. Het is een interessante stad. In tegenstelling tot Nederland, waar alles vrij georganiseerd is, heeft Brussel iets chaotisch. Je loopt constant tegen ‘kartelrandjes’ aan, en dat vind ik mooi. Het voelt op een gewone dag soms alsof je in het buitenland loopt, je kan gewoon anoniem zijn.

TH — Ik ben in Vlaanderen geboren, maar mijn hele familie woont in Brussel. Ik kan volledig volgen: we kunnen ons hier echt anoniem voelen. Het is een beetje village, maar ook city. Het heeft de voordelen van beide: klein en groot.

BVdH — Ja, ik dacht in het begin dat Brussel een metropool was, maar als je er dan eenmaal woont, dan kom je erachter dat het helemaal niet zo gigantisch is. Het is heel gek opgebouwd. Soms kom je ergens

1 STAD, 19 B OEKE N

3

INTERVI EW

een hoek om, en dan denk je: “Ha! Hier zijn we weer!”

TH — Hoe voelt het voor jou om als Nederlandstalige in Brussel te wonen?

BVdH — Ik begeef me vooral in de kunstwereld. Ik heb een studio in centrum Brussel: ‘Level 5’. Daar zitten echt mensen van over de hele wereld. Dus ik red me vooral met Engels – mijn Frans is petit peu.

TH — Wat voor kunst maak je daar?

BVdH — Beeldende kunst. Ik werk met verschillende media: sculpturen of bestaande objecten, maar ook 2D. Het is soms moeilijk om de juiste woorden te vinden om het te beschrijven omdat mijn werk vrij divers is in de uitwerking.

EW — Dat klopt, maar thematisch heeft het wel veel samenhang. Het gaat vaak over herinneringen en teruggrijpen naar de dingen die je vroeger kende als kind of als jongvolwassene. Daarom vind ik het ook interessant dat je Kindertijd koos als boek.

1 STAD, 19 B OEKEN

BVdH — Ja, ik werk vaak rond het gegeven van herinneringen. Ik vind het altijd interessant hoe je eigen geschiedenis ook je identiteit deels bepaalt. Maar ook hoe je die kan herschrijven. Kindertijd leunt daar inderdaad op aan.

4

Het is deel van een autobiografische trilogie geschreven in de jaren ‘30 door Tove Ditlevsen, als eerste in de reeks vóór Jeugd en Afhankelijkheid. In dit boek beschrijft ze haar kindertijd alsof ze een kind is. De kinderstem komt echt heel overtuigend over. Ik heb een kleine quote gemarkeerd – ik plak altijd plakkertjes in mijn boeken als ik iets vind: “Dat is het ergste van volwassenen, vind ik. Ze zullen nooit toegeven dat ze zich ook maar één keer in hun leven lichtzinnig of fout hebben gedragen. Ze staan heel snel klaar met een oordeel over anderen, maar ze houden zichzelf nooit een spiegel voor.”

De terloopsheid vind ik echt interessant.

Als kind dacht ik altijd dat volwassenheid een soort stadium is dat je bereikt. Maar naarmate ik ouder werd, merkte ik dat volwassenen zich vaak net heel kinderlijk of kinderachtig gedragen. En dan besefte ik dat er helemaal geen eindpunt is, of een stadium waar je nooit zal geraken.

Dat vind ik het mooiste aan boeken. Dat iemand ineens iets kan beschrijven dat al fragmentarisch in je hoofd zat, maar hoe de juiste woorden van die losse fragmenten een geheel kunnen maken. Een soort intens gevoel van herkenning.

“Dat is het ergste van volwassenen, vind ik. Ze zullen nooit toegeven dat ze zich ook maar één keer in hun leven lichtzinnig of fout hebben gedragen. Ze staan heel snel klaar met een oordeel over anderen, maar ze houden zichzelf nooit een spiegel voor.”

EW — Hoe beïnvloedt literatuur jouw artistieke werk? Kan je bijvoorbeeld wat meer vertellen over je werk I feel certain that I am going mad again (2017)?

BVdH — Ik heb ooit eens een boek gelezen dat ging over gekte in de literatuur. Tove Ditlevsen schreef haar trilogie toen ze onder mentaal toezicht stond. Virginia Woolf heeft ook heel haar leven lang gekampt met depressies. Toen ik haar afscheidsbrief las, was ik enorm aangegrepen. Ik was meteen ontroerd over hoe iemand zo veel liefde kan beschrijven, maar er dan toch nog een einde aan maakt. Ik heb daar uiteindelijk een werk over gemaakt. Het werk ziet er relatief eenvoudig uit, maar het heeft echt wel een jaar gekost om haar woorden te vertalen naar beeld. Uiteindelijk kwam ik uit op een doorzichtige regenjas met stenen in haar zakken langs beide kanten.

Het werk zelf is geïnspireerd door Virginia Woolf, maar uiteindelijk begint het dan ook zijn eigen leven te leiden, door de ogen van andere mensen. Het wordt dan iets dat buiten jezelf staat. Je doet iets, en je geeft het aan de wereld, en dan wordt het iets universeels. Dat is wat een goed werk moet doen, zowel kunst als literatuur.

EW — Tarik, wat vond jij van Tropismen?

TH — Het was vooral de titel die mij aantrok, maar het is echt een ervaring geweest om het te lezen. Ik heb het verschillende keren gelezen: eerst in het Nederlands, maar daar miste ik iets, dus las ik het nog eens in zijn oorspronkelijk Frans. Het boek zelf is uitdagend, maar na een paar keer begon ik echt in het ritme te komen. Het leest als een soort ritmische ervaring, een soort dans. Er is geen verhaallijn, geen rode draad. Het boek bestaat uit vierentwintig korte verhaaltjes die heel willekeurige momenten of een bepaald gevoel beschrijven. Het is geschreven door Nathalie Sarraute, en had een vrij nieuwe literaire stijl toen het uitkwam, vrij experimenteel. Het werd omschreven als nouveau roman. Dit was de eerste keer dat ik van deze schrijfster hoorde.

Het is geschreven in de jaren ‘30, en werd niet goed ontvangen toen het voor het eerst verscheen. Ik las dat dit bij Ditlevsen ook zo was.

BVdH — Ja, haar boek is ook pas later ontdekt. Als vrouw in die tijd was het moeilijk. Nu nog steeds, een vrouw moet twee keer zo hard werken om iets te bereiken.

EW: — Zijn er bepaalde boeken die voor jullie heel belangrijk zijn geweest? Of boeken die je zeker zou aanraden?

TH — Ik heb niet meteen een specifiek boek in gedachten. Maar ik herinner mij wel het eerste boek dat ik ooit heb gekocht: The Picture of Dorian Gray van Oscar Wilde. Ik begreep er toen niet echt veel van, maar dit boek was voor mij wel een openbaring, over wat je allemaal kan doen met taal. Het vormde een aanzet tot meer lezen en heeft mij gemotiveerd om te beginnen schrijven. Ik voelde gewoon dat dit boek iets had dat voorbij tijd en ruimte ging. En dat is iets heel speciaals, om dat te kunnen doen als mens: iets doorgeven voorbij tijd en ruimte.

BVdH — Als je mij vraagt: welk boek heeft je leven veranderd, dan is het toch wel Op aarde schitteren we even van Ocean Vuong.

Ik ben best een moeizame lezer, maar ik wil altijd per se boeken lezen, en dan voel ik een soort voldoening als ze uit zijn. Dit was een van de weinige boeken waar ik echt zoiets had van: ‘Shit, hij is uit! Ik wil meer!’.

TH: — Ja, ik heb ook een heel sterk gevoel bij sommige boeken. Als ik die vastpak, leven ze precies. Het voelt dan heel speciaal om die eerste pagina’s te lezen, bijna iets ceremonieels. Je bewustzijn is dan anders, lezen wordt geestverruimend. Door het lezen ervaar je een ontmoeting met jezelf via de persoon die het boek heeft geschreven. Dat gebeurt niet vaak, maar als het gebeurt, dan is dat wel heel speciaal.

Bas

Van den Hout “Een van de eerste dingen die mijn ‘artistieke vader’ tegen mij zei, was: ‘Je moet veel lezen!’ En dan ben ik maar veel beginnen te lezen. Ik ben hem daar ontzettend dankbaar voor. Het heeft mij echt geholpen met hoe je dingen kan verwoorden. Daarom plak ik altijd plakkertjes in mijn boeken, om terug te kunnen grijpen op woorden van andere mensen die ik in het verleden heb gelezen.”

In het dagelijkse leven kunstenaar Woonachtig te Schaarbeek Met Nederlandse nationaliteit muntpunt.be/bas Tipt ‘Kindertijd’ / Tove Ditlevsen

Ik ben best een moeizame lezer, maar ik wil altijd per se boeken lezen, en dan voel ik een soort voldoening als ze uit zijn.

EW: Lees je ook veel voor aan je kinderen?

TH — Ja, met onze eerste zoon zijn we onmiddellijk beginnen te lezen. Ik vind kinderboeken geweldig. Het is echt een hele ontdekking geweest. Want als volwassene ga je niet meteen voor jezelf een kinderboek lezen. Soms is het zelfs meer een plezier voor mij. Als hij bijvoorbeeld geen verhaaltje heeft verdiend omdat hij niet flink is geweest, dan denk ik op het einde van de dag toch nog van: ‘Allé kom, we lezen toch iets voor.’

BVdH — Dan maar voor papa zelf!

EW — Tarik, misschien kan je ons wat meer vertellen over je project ‘POZEE’?

TH — Ja, graag. Ik ben in België geboren, maar ik ben van Marokkaanse origine. Ik

Barndom • Tove Ditlevsen

Vertaler: Lammie Post-Oostenbrink Das Mag Uitgeverij B.V., 2020 143 p.

‘Het laatste voorjaar van mijn kin~ dertijd is koud en winderig. Het smaakt naar stof en ruikt naar pijnlijke breuken en verandering.’ In Kindertijd beschrijft Tove Ditlevsen hoe het is om op te groeien als buitenbeentje in het Kopenhagen van na de Eerste Wereldoorlog. Er brandt iets onbestemds, iets groots in haar. En ze weet dat ze op een dag moet ontsnappen uit de omgeving van haar kindertijd.

1 STAD, 19 B OEKE N

Sindsdien heb ik een ‘on-and-off’ relatie met boeken. Ik koop boeken en dan heb ik momenten waarop ik lees, en momenten waar ik minder lees. Maar als er momenten zijn waarbij ik onmiddellijk dit soort magie ervaar, dan is dat een heel unieke en speciale ervaring. Ik vind het ook bijzonder hoe je door woorden een inzicht krijgt op hoe mensen denken en leven op andere plaatsen en in andere tijden.

Ik schrijf ook. Het is begonnen als een hobby. Ik documenteer mijn innerlijke processen in een soort dagboekvorm. Ik verstop me graag in kleine verhaaltjes.

Als ik die dan achteraf teruglees, dan kan

ik mijzelf bekijken door een verhaal. Op deze manier kan ik beter plaatsen wat er bewust of onbewust met mij gebeurt, en hoe ik dingen ervaar. Intussen heb ik al een hele collectie verhalen bij elkaar geschreven.

5

INTERVI EW

weet niet of het daardoor komt, maar ik heb altijd het gevoel gehad dat ik een taalachterstand heb. Daardoor ben ik pas laat beginnen te lezen. Mijn ideeën voor dit project zijn begonnen door een soort relatie op te bouwen met woorden. Ik word op een abnormale manier aangetrokken tot bepaalde woorden. De klank, hoe ze van betekenis veranderen tussen andere woorden… Om dat te verkennen ben ik poëzie beginnen te schrijven. Poëzie… misschien zijn het eerder zinnen die rijmen, zonder dat ze enige betekenis hebben.

Woorden hebben mij geholpen om een brug te bouwen tussen het binnen en het buiten.

mij geholpen om een brug te bouwen tussen het binnen en het buiten. Zo ben ik bijvoorbeeld aangetrokken tot een bepaald woord, maar naar de buitenwereld heeft dat misschien een geheel andere betekenis dan hoe ik het woord persoonlijk ervaar. Daarom hou ik van archetypische beschrijvingen, een soort versimpeling van iets heel complex om dingen beter te begrijpen. Je leert dan veel doen met beperkte woorden. In mijn schrijfprocessen leerde ik zowel de betekenis van het woord in mezelf als naar de buitenwereld kennen.

Ik had het idee om dit methodisch uit te werken voor andere jongeren die met dezelfde soort problemen zitten. Het kan hun liefde voor taal aanwakkeren en een brug bouwen om tot zichzelf te komen.

BVdH — Als kind las ik nooit, en soms kende ik bepaalde moeilijke woorden niet. De rest van mijn familie was hoogopgeleid, en ik voelde mij als rebels kindje soms heel dom als ik niet op een bepaald woord kon komen.

TH — Ik snap wat je bedoelt, zo van: ‘Ah, ge kent da woord nie ofwa?’

Er zijn veel impressies die van de buitenwereld naar binnen komen. Als kind was dat voor mij soms te veel. Woorden hebben

BVdH — Ja, dan kan je je heel stom voelen.

Als je voorleest voor je zoontje, is dat mis-

schien ook vanuit een persoonlijke onzekerheid? Dat je dit meer wil stimuleren bij hem?

TH — Ja, sowieso. Mensen vragen mij bijvoorbeeld vaak waarom ik geen Arabisch spreek met mijn kinderen. Ik wil dat ze zich eerst een taal volledig eigen maken, omdat ik dat zelf net gemist heb. Ik moest met verschillende talen mijn plan trekken. Ik ben getrouwd met een Belgische, mijn kinderen hebben het Nederlands als moedertaal. Ik spreek ook Nederlands met hen. Thuis en in de crèche kregen ze dat mee als basis. We kozen voor een Franstalige school, met immersieonderwijs.

Zo leren ze ook goed Frans. Mijn zoon is zelf niet echt nieuwsgierig naar Arabisch.

Misschien is dat bij mijn dochter later anders, dan zal ik het haar eerder aanleren.

Maar ik merk dat de woordenschat van mijn zoon op vijfjarige leeftijd is wat ik had op twaalfjarige leeftijd, dat geeft mij een heel trots gevoel.

BVdH — Ja, daarom is het gewoon belangrijk om te lezen. Ik heb een grootnonkel die schilder is. Ik heb die opgezocht op het moment dat ik kunst ben gaan studeren op 26-jarige leeftijd. Hij is voor mij een soort ‘artistieke vader’. Maar een van de eerste dingen die hij tegen mij zei was: ‘Je moet veel lezen!’ En dan ben ik maar veel beginnen te lezen. Ik ben hem daar ontzettend dankbaar voor. Het heeft mij echt geholpen met hoe je dingen kan verwoorden. Daarom plak ik altijd plakkertjes in mijn boeken, om terug te kunnen grijpen op woorden van andere mensen die ik in het verleden heb gelezen.

1 STAD, 19 B OEKEN

Erien Withouck

6

Tarik

Olaf

Kim

“Ik heb een heel sterk gevoel bij sommige boeken. Als ik die vastpak, leven ze precies. Het voelt dan heel speciaal om die eerste pagina’s te lezen, bijna iets ceremonieels. Je bewustzijn is dan anders, lezen wordt geestverruimend. Door het lezen ervaar je een ontmoeting met jezelf via de persoon die het boek heeft geschreven. Dat gebeurt niet vaak, maar als het gebeurt, dan is dat wel heel speciaal.”

“Op de middelbare school heeft mijn leraar Nederlands mijn lezen gestimuleerd. Niet door te zeggen: ‘Lezen is belangrijk’, maar door voor te lezen.

Hij las het boek Lijmen/Het been van Willem Elsschot voor, en moest er zelf van lachen. Ik zag hoeveel plezier hij had en dat werkt heel aanstekelijk. Ik dacht: iets wat zo leuk is, waar iemand zo veel plezier aan beleeft, dat lijkt mij ook wel wat.”

“Je moet helemaal in een boek gezogen worden. Het moet je een bepaald gevoel geven en je aan het denken zetten. Het moet meer met je doen dan gewoon ontspannen. Sommige mensen zeggen tegen mij: “Jij zou altijd lezen!” – en dat klopt eigenlijk wel een beetje. Lezen is erg belangrijk voor me. Het ontspant me én tegelijk leert het me veel bij.”

In het dagelijkse leven student gezinswetenschappen Odisee

In het dagelijkse leven publieksvoorlichter Europees Parlement

Haru

Woonachtig te Sint-Gillis “Belgian-Flemish branches / Moroccanberber trunk / human roots”

Schneider

Woonachtig te Watermaal-Bosvoorde Met Nederlandse nationaliteit

muntpunt.be/tarik

muntpunt.be/olaf

Tipt ‘Tropismen’ / Nathalie Sarraute

Tipt ‘De ontdekking van Urk’ / Matthias M.R. Declercq

Tropismes • Nathalie Sarraute

Vertaler: Kiki Coumans Uitgeverij Vleugels, 2021 128 pagina’s

taferelen, in ieder hoofdstukje staat een ander personage centraal, vanuit wiens perspectief wordt geschreven. De band tussen taal en werkelijkheid is niet vanzelfsprekend, zoals in conventionele romans.

We lezen geen verhaal, maar táál.

Matthias M.R. Declercq Podium Uitgeverij, 2020 269 pagina’s

De Belgische schrijver en journalist ~ Matthias Declercq woont als vreemdeling in het hart van het dorp (óp Urk, niet ín Urk!) en gaat mee vissen, bidden en drinken.

Stap voor stap openbaart zich de werkelijkheid. Declercq observeert een minzaam en godvrezend volk, maar ontdekt ook een schimmige en tragische wereld, met jeugdige baldadigheid, visfraude en drugs. Een wereld waarin niks is wat het lijkt.

In het dagelijkse leven studente geschiedenis VUB Woonachtig te Oudergem Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/kim Tipt ‘De geheugenpolitie’ / Yōko Ogawa

Hisoyaka na kessho • Yōko Ogawa Vertaling: Luk Van Haute Cossee, 2021 224 pagina’s

Yoko Ogawa reflecteert op totalitarisme ~ en stil verzet, evenals op wat ons nog menselijk maakt als steeds meer van wat wij kennen, verdwijnt. Een meesterlijk verhaal over het houvast dat literatuur kan bieden, over de kracht van het geheugen en de verwoesting die wordt veroorzaakt door het verlies ervan – van een van Japans grootste schrijvers.

1 STAD, 19 B OEKE N

Tropismen is de eerste nouveau roman. ~ Het boek beschrijft schijnbaar alledaagse

De ontdekking van Urk •

Gutierrez

7

AGE NDA

DO 17.06

1 Stad, 19 Boeken LIVE MUNTPUNT

Leesambassadeurs Alejandra, Atieh, Bas, Mahima, Maren en Reza gaan in gesprek met elkaar en met gastvrouw Selma Franssen, over hun boek voor 1 Stad, 19 Boeken. Woordkunstenaar Hind Eljadid en haar even creatieve zus Zahra sluiten de gezellige avond af met een poëtisch-artistieke performance rond hun boek Kruimeldief, de tip van Ange-Vanessa (p. 10).

DO 17.06 • 19:00 - 21:00 Muntpunt Munt 6, 1000 Brussel gratis inschrijven verplicht muntpunt.be ______

Samenlezen: Treinen en kamers (Annelies Verbeke) BIBLIOTHEEK SINT-GILLIS

Duik samen in het boek Treinen en kamers van Annelies Verbeke en geniet achteraf van een lekkere lunch.

WOE 14.07 • 10:00 - 12:00 Bibliotheek Sint-Gillis Emile Feronstraat 173, 1060 Sint-Gillis gratis inschrijven verplicht, in de bib zelf, via de website van Sint-Gillis, via mail naar bibliotheek@stgilles.brussels of via sint-gillis.bibliotheek.be

Bespreek samen de graphic novel Dragman van Steven Appleby (tip van Alejandra, p. 26) en geniet achteraf van een lekkere lunch.

WOE 11.08 • 10:00 - 12:00 Tuin Bibliotheek Sint-Gillis Emile Feronstraat 173, 1060 Sint-Gillis gratis inschrijven verplicht, in de bib zelf, via de website van Sint-Gillis, via mail naar bibliotheek@stgilles.brussels of via sint-gillis.bibliotheek.be ______

DI 24.08

Leesclub rond De eerste vrouw van Jennifer Nansubuga Makumbi, met journaliste en recensente Catherine Vuylsteke.

WOE 08.09 • 20:00 - 22:00 Bibliotheek Sans Souci Sans Soucistraat 131, 1050 Elsene €7 / 5 (voordeeltarief) inschrijven verplicht passaporta.be ______

We bespreken 1 van de 19 boeken met de leden van de leeskring. Wees welkom!

DI 24.08 • 14:00 - 16:00 Leesterras Bib Ukkel De Broyerstraat 27,1180 Ukkel gratis inschrijven verplicht ukkel.bibliotheek.be ______

VR 27.08

Leesclub: De jaren (Annie Ernaux)

Leesclub rond De jaren van Annie Ernaux (tip van Chloé, p. 13), met bevoorrechte getuige Rokus Hofstede, vertaler van Annie Ernaux.

______

PASSA PORTA, PÉPITE BLUES, BIBLIOTHEEK SANS SOUCI & MUNTPUNT

BIBLIOTHEEK UKKEL

VR 16.07 Meet-and-greet met Matthias M.R. Declercq

VR 16.07 • 17:30 - 18:30 Bibliotheek Boekelberg Dapperenstraat 20, 1081 Koekelberg gratis inschrijven verplicht koekelberg.bibliotheek.be

Leesclub: De eerste vrouw (Jennifer Nansubuga Makumbi)

Leeskring

PASSA PORTA & MUNTPUNT

Auteur Matthias Declercq gaat met lezers in gesprek over zijn boek De ontdekking van Urk. Aperitiefmoment met gezellige babbel

1 STAD, 19 B OEKEN

BIBLIOTHEEK SINT-GILLIS

______

BIBLIOTHEEK BOEKELBERG

8

DIY Bookclub: Dragman (Steven Appleby)

WOE 08.09

© Bart Dewaele

WOE 14.07

WOE 11.08

VR 27.08 • 20:00 - 22:00 Passa Porta Antoine Dansaertstraat 46, 1000 Brussel €7 / 5 (voordeeltarief) inschrijven verplicht passaporta.be ______

DO 09.09

Lezing van Michael Kestemont

BIBLIOTHEEK SINT-PIETERS-WOLUWE De auteur heeft het over zijn spannende boeken waarin fictie en historische feiten, met een knipoog naar het koningshuis, versmelten.

Waar werd de werkelijkheid vervormd? En waar overtreft de waanzin van de historische realiteit onze eigen, eerder burgerlijke verbeelding?

DO 09.09 • 20:00 - 21:30 Bib de Lettertuin Grote Prijzenlaan 63, 1150 Sint-Pieters-Woluwe €5 inschrijven verplicht via bibdelettertuin@gmail.com sint-pieters-woluwe.bibliotheek.be ______

DI 21.09

DO 30.09

BRUSSELS OUDERENPLATFORM & MUNTPUNT

BIBLIOTHEEK BRUSSEL-LAKEN & MUNTPUNT

Leeslamp: Kindertijd (Tove Ditlevsen) © Lyse Ishimwe

Een geweldig boek, een boeiende discussie en het aroma van verse koffie. Dat is het recept van Leeslamp. Bij de start van het nieuwe leesseizoen bespreken we Kindertijd van Tove Ditlevsen.

Leesclub: Bewaar de zomer (Alma Mathijsen) Leesclub rond Bewaar de zomer van Alma Mathijsen, met leesambassadeur Maren Vandenhende (p. 24).

DI 21.09 • 14:00 - 15:30 Muntpunt Munt 6, 1000 Brussel gratis inschrijven verplicht muntpunt.be

DO 30.09 • 19:00 - 20:30 Bibliotheek Brussel-Laken Emile Bockstaellaan 107, 1020 Brussel gratis inschrijven verplicht, via mail naar info.bibliotheek@brucity.education of via telefoon 02 423 53 20 muntpunt.be

PASSA PORTA, BIBLIOTHEEK SANS SOUCI & MUNTPUNT

______

______

Literaire avond met een aantal gasten rond Sulaiman Addonia n.a.v. Stilte is mijn moedertaal.

Boekbabbel: De jaren (Annie Ernaux)

VR 10.09

Boekvoorstelling: Stilte is mijn moedertaal (Sulaiman Addonia)

______

WOE 15.09

Leesclub: Kindertijd (Tove Ditlevsen) PASSA PORTA & MUNTPUNT

MUNTPUNT

Grote verhalen, kleine gevoelens en leesplezier in alle maten! Samen wisselen we van gedachten over een goed boek en over de dingen des levens. Bij de start van het nieuwe leesseizoen bespreken we De jaren van Annie Ernaux.

VR 24.09 • 10:00 - 12:00 Muntpunt Munt 6, 1000 Brussel gratis inschrijven verplicht muntpunt.be

ZA 02.10

______

BIBLIOTHEEK SINT-GILLIS

Leesclub rond Kindertijd van Tove Ditlevsen (tip van Bas, p. 3) met de Nederlandse schrijfster Persis Bekkering.

ZA 25.09

WOE 15.09 • 20:00 - 22:00 Passa Porta Antoine Dansaertstraat 46, 1000 Brussel €7 / 5 (voordeeltarief) inschrijven verplicht passaporta.be

BIBLIOTHEEK SANS SOUCI

______

DO 16.09

Boek Apéro

BIBLIOTHEEK OUDERGEM We sluiten de leeszomer af met een babbel- en ontmoetingsavond voor lezers. Op ons terras wisselen we leestips en leeservaringen uit. Alle boeken en alle genres zijn welkom – de 19 boeken zijn de rode draad. En oh ja, een apéro wordt voorzien.

DO 16.09 • 18:00 - 19:30 Leesterras Bibliotheek Hertoginnedal de Wahalaan 17, 1160 Oudergem gratis inschrijven verplicht oudergem.bibliotheek.be ______

© Alex Salinas

VR 10.09 • 20:00 - 22:00 Muntpunt Munt 6, 1000 Brussel €7 / 5 (voordeeltarief) inschrijven verplicht passaporta.be

VR 24.09

Literaire wandeling met Sulaiman Addonia Een literaire wandeling met Sulaiman Addonia langs lees-en schrijfplekken in Elsene die belangrijk waren tijdens het schrijven van zijn boek Stilte is mijn moedertaal. Met voorleesmomenten en poëtische performances onderweg.

Achteraf te herbeluisteren als audiowandeling.

Meet-and-greet met Annelies Verbeke Auteur Annelies Verbeke gaat met leesambassadeur Reza Farnoud en andere lezers in gesprek over haar roman Treinen en kamers.

ZA 02.10 • 19:00-20:30 Bibliotheek Sint-Gillis Emile Feronstraat 173, 1060 Sint-Gillis gratis inschrijven verplicht, in de bib zelf, via de website van Sint-Gillis, via mail naar bibliotheek@stgilles.brussels of via sint-gillis.bibliotheek.be ______

ZA 25.09 Bibliotheek Sans Souci Sans Soucistraat 131, 1050 Elsene (startpunt) gratis inschrijven verplicht elsene.bibliotheek.be ______

9

INTERVI EW 1 STAD, 19 B OEKEN

10

‘Waarom was mijn houden van haar niet genoeg om haar ook van zichzelf te laten houden?’

De Antwerpse Ange-Vanessa Nsanzineza (23) zit op kot in Etterbeek voor haar studies Social Science aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en haar stage bij UN Migration.

Tijdens afgelopen Black History Month screende ze samen met 4 andere residenten de collectie van Bib Sophia op gaten, miskopen, onevenwicht, inconsequenties en andere obstakels.

Een boost voor leven en lezen “In 2013-2015 deed ik mee met ‘Boost’ van de Koning Boudewijnstichting, een programma voor jongeren met een moeilijke achtergrond maar met veel potentieel. We kregen workshops maar ook een beurs om zo vlot te kunnen doorstromen naar het hoger onderwijs. Er was een workshop rond lezen en we mochten zelfs praten met een auteur over boeken en literatuur.

Dankzij die beurs kon ik ook boeken kopen – ik had er eindelijk geld voor – en kon ik onderzoeken wat ik wilde lezen. Zo is lezen voor mij begonnen.

Ik lees om mijn brein bezig te houden, nieuwe info binnen te krijgen, maar vooral om mijn perspectief te verbreden. Als ik iets lees, dan wil ik een dieper perspectief krijgen op dingen die mensen meemaken, zowel in mijn omgeving als buiten mijn omgeving. Je zal mij nooit een fantasieboek zien lezen. Een goed boek heeft voor mij zowel context als een persoonlijk verhaal, en dus altijd een onderliggend thema. Achter droge info moet altijd wel een persoonlijke touch zitten.

Er zijn veel verhalen die gelezen moeten worden.

Zelfs gelijkaardige verhalen zijn nooit identiek aan elkaar.

Het is mooi om te zien dat er mensen hun verhaal naar buiten brengen, zodat anderen dit boek kunnen gebruiken om zich niet zo alleen te voelen.

Nsanzineza “Ik lees om mijn brein bezig te houden, nieuwe info binnen te krijgen, maar vooral om mijn perspectief te verbreden.

Als ik iets lees, dan wil ik een dieper perspectief krijgen op dingen die mensen meemaken, zowel in mijn omgeving als buiten mijn omgeving. Je zal mij nooit een fantasieboek zien lezen. Een goed boek heeft voor mij zowel context als een persoonlijk verhaal, en dus altijd een onderliggend thema. Achter droge info moet altijd wel een persoonlijke touch zitten.”

In het dagelijkse leven studente Social Science VUB Op kot in Etterbeek Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/ange-vanessa Tipt ‘Kruimeldief’ / Hind Eljadid

Kruimeldief • Hind Eljadid Epo, 2021 148 pagina’s

Herkenning in Hind en anderen “Poëzie is nooit echt mijn genre geweest, maar omdat Kruimeldief een mix is, wilde ik het toch lezen. Ik ben vooral geïnteresseerd in kunst gemaakt door mensen met een migratieachtergrond, omdat ik mezelf daar vaak in herken. Ik ben mijzelf nog aan het zoeken, hoe ik mezelf wil zien bewegen in deze samenleving. Dit boek gaat over het leven van schrijfster Hind Eljadid en haar familie, en ik herken mezelf heel erg in hoe Hind haar leven leeft in dit boek.

In Kruimeldief worden zaken als huiselijk geweld aangekaart en hoe kinderen ermee omgaan wanneer een van de ouders wordt weggenomen. Maar ook over de kracht van die mama, als kinderen opgroeien in een drukke stad en reflecties over wat een kind zelf ook ziet als persoon. Het is belangrijk om het over die dingen te hebben, vooral huiselijk geweld. Het wordt op een heel subtiele, maar ook pijnlijke manier beschreven. En het komt zo vaak voor,

Een ziekte verteert het lichaam van de ~ moeder van Hind en Fatima-Zahra Eljadid.

Het is een traag en pijnlijk aftakelingsproces en het komt bovenop de vechtscheiding van haar agressieve ex-man, en bovenop de angst en de armoede. Kruimeldief is een poëtische maar ook rauwe elegie over moederkeszalf, afscheid nemen, terugblikken en herinneren. Maar ook over witte gangen, liefdeloze lakens en … zusterliefde.

1 STAD, 19 B OEKE N

Door de stichting kon ik ook in het buitenland studeren en zo belandde ik in New Mexico, Verenigde Staten. Slechts 3 % van de inwoners daar is Afro-Amerikaans, dus via boeken heb ik me verdiept in teksten van onder andere James Baldwin. Ik lees graag autobiografische verhalen, of toch een mix. Zoals Born a Crime van Trevor

Noah. Dat leest super vlot, heeft humor en zit vol feiten. Het gaat over hoe hij in tijden van apartheid als mixed race, met een zwarte moeder en witte vader, opgroeide in Zuid-Afrika. Zelfs gelijkaardige verhalen zijn nooit identiek aan elkaar.”

AngeVanessa

11

INTERVI EW

niet alleen fysiek maar ook verbaal. Je zou schrikken hoeveel mensen met huiselijk geweld te maken hebben. Het is mooi om te zien dat er mensen hun verhaal naar buiten brengen, zodat anderen dit boek kunnen gebruiken om zich niet zo alleen te voelen.”

Het is niet per se omdat je een bepaalde levensstijl, gewoonte of karaktereigenschap van een persoon niet hebt, of wanneer je het oneens bent met iemand, dat je daarom diegene niet moet respecteren.

Representatie en respect “Er zijn heel veel verhalen die gelezen moeten worden, niet enkel over huiselijk geweld. Verhalen van personen die in de minderheid zijn in de samenleving. Van iemand die doof is, iemand die is moeten vluchten, iemand die uit een specifieke familie komt; unieke profielen die je niet zomaar tegenkomt in het dagelijks leven.

Mensen die niet evenveel gerepresenteerd worden als een gemiddelde Vlaming of Brusselaar, maar die waarschijnlijk toch meer gelijkenissen hebben dan verschillen. Door te lezen kan je je beeld verbreden. Het is niet per se omdat je een bepaalde levensstijl, gewoonte of karaktereigenschap van een persoon niet hebt, of wanneer je het oneens bent met iemand, dat je daarom diegene niet moet respecteren. Ik denk dat door enkel al erkenning te tonen aan het feit dat er zoveel verschillende verhalen en gezichten zijn, dat dat al een begin is van respect te kunnen tonen.

En dat er op die manier ook meer sociale cohesie kan ontstaan.”

Lizet van de Kamp

1 STAD, 19 B OEKEN

12

Martinache “La lecture et la littérature m’aident à me libérer, à créer de nouvelles possibilités quand je suis coincée, à réfléchir différemment à l’adversité. La lecture vous fait sortir de vous-même, de vos propres idées rouillées. Les livres viennent à moi à certains moments de ma vie, et assurent aussi la connexion avec mon environnement. Je ressens quand lire quel livre ou quel auteur. La lecture change quelque chose en moi et est vraiment un mode de connexion avec autrui.”

Au quotidien travailleur culturel Habitant à Ixelles De nationalité belge muntpunt.be/chloé Recommande ‘Les années’ / Annie Ernaux

Moederliefde, eigenliefde?

Ange houdt het boek omhoog, vol markeringen en post-its. “Op pagina 66 staat een citaat van Hind van toen ze 6 jaar was: ‘Waarom was mijn houden van haar niet genoeg om haar ook van zichzelf te laten houden?’. Dat doet me heel hard denken aan míjn mama. Ze heeft veel meegemaakt, heeft haar land van herkomst, Rwanda, moeten verlaten na een brutale oorlog en een genocide. Vervolgens kwam ze terecht in een onbekende plek met een onbekende taal, maar ze heeft ons altijd de energie, kracht en geld gegeven om een stapje verder te zetten. Ik ben altijd zo positief over mijn mama tegen iedereen, maar zelf twijfelt ze aan haar eigen capaciteiten en voelt ze zich alsof ze tekortkomt, alsof ze ons zelfs tekortdoet.

Ik denk dus hetzelfde als Hind over mijn mama: ze is super powerful, maar het is jammer om te zien dat ze dat zelf niet doorheeft.”

Chloé

De jaren •

Annie Ernaux Vertaler: Rokus Hofstede de Arbeiderspers, 2020 232 pagina’s

BONUS Ange haar ideale zomerdag in Brussel “Brussel is voor mij begonnen als mijn studentenstad, maar inmiddels is het gegroeid naar een thuis weg van thuis.

Ik heb het gevoel dat ik hier al jaren leef, ook al heb ik nog niet elke wijk ontdekt.

Vooral in de Matongewijk voel ik me in mijn sas. Ik weet dat ik daar alles kan vinden wat ik nodig heb. Ik hoor er vaak allerlei levensverhalen, omdat de mensen daar gewoon een praatje met me beginnen. Ook het eten dat ze verkopen, de haarwinkels, de muziek… Ik ben daar precies thuis. In de zomer ga ik graag naar het Warandepark om een drankje te kopen bij het kioskje, wat mensen tegenkomen hier en daar. Ik heb daar altijd het gevoel dat ik precies heel veel vrienden rondom me heb, ook al ken ik de mensen daar niet.”

Au travers de photos et de souvenirs ~ laissés par les événements, les mots et les choses, Annie Ernaux donne à ressentir le passage des années, de l’après-guerre à aujourd’hui. En même temps, elle inscrit l’existence dans une forme nouvelle d’autobiographie, impersonnelle et collective.

Chloé Martinache est une Bruxelloise francophone de 25 ans. Elle a étudié Langues et littératures françaises et romanes et la linguistique à l'Université libre de Bruxelles (ULB), et travaille en tant que coordinatrice pour le tout nouveau festival de récits Brussels City Of Stories. Chloé a opté pour ‘Les années’, d'Annie Ernaux.

INTERVI EW

“J'ai toujours une liste floue de livres en tête, que je partage avec des gens”

1 STAD, 19 B OEKE N

13

“Une amie m’a prêté l’œuvre complète d’Annie Ernaux et je me suis complètement plongée dedans au cours des dernières années. Son œuvre apporte du réconfort et nous accompagne dans de nombreuses expériences, en particulier le temps qui passe. Les années est une autobiographie collective des huit dernières décennies. Il mêle les expériences quotidiennes de l’auteure aux grands faits historiques du 20e et du début du 21e siècle. À travers des points de vue très intimes et personnels, elle exprime l’histoire universelle”, explique Chloé.

Mon choix est largement influencé par des recommandations de lecture de mon entourage.

Une écriture blanche

1 STAD, 19 B OEKEN

“Il faut lire ce livre pour ressentir que le temps n’est pas linéaire. Le temps existe à des lieux différents et à des moments différents. Il y a une dislocation du temps : une femme âgée est à tout moment une petite fille, une fille, une mère... Annie Ernaux m’a appris que l’expérience humaine du temps est cyclique. Les années ne forment pas une ligne continue, mais un cercle dans lequel passé et présent se chevauchent constamment. De plus, le temps intime de sa propre vie n’est pas séparé de l’époque historique, des problématiques de genre et entre les classes sociales. Les années contient beaucoup d’observations intemporelles, comme: ‘Insensiblement juillet se mettait à ressembler au précédent avec son emploi du temps filandreux de lecture et de disques, de débuts de poème’ Annie Ernaux parvient à raconter ce dialogue entre l’individu et la société dans une écriture claire, sobre. Une écriture blanche. Ça paraît simple, mais c’est vraiment sensationnel.”

14

“La lecture est plus que de la détente pour moi” “Ma formation transparaît dans ma lecture : je cherche souvent des références et des liens avec la théorie littéraire, et j’essaie de comprendre le fonctionnement de la littérature.

La lecture inclut aussi un aspect social pour moi. Je lis souvent des livres qui font

le tour de mes amies et connaissances.

Mon choix est largement influencé par des recommandations de lecture de mon entourage.

Avant même de savoir lire, les livres m’attiraient en tant qu’objets. J’ai commencé à lire à 5 ans, avec ma grand-mère, avant d’entrer à l’école. Elle vit à Dunkerque, dans le nord de la France, et y était enseignante, bibliothécaire et libraire ! Elle est passionnée de littérature, mais sans y mettre de la prétention. Pendant les vacances, elle nous emmenait toujours à la bibliothèque locale. Encore maintenant mes grands-parents prêtent tous deux leur voix pour des livres audio en tant que bénévoles”, déclare Chloé.

La lecture et l’écriture assurent la connexion avec l’autre “La lecture et la littérature m’aident à me libérer, à créer de nouvelles possibilités quand je suis coincée, à réfléchir différemment à l’adversité. La lecture vous fait sortir de vous-même, de vos propres idées rouillées. Les livres viennent à moi à certains moments de ma vie, et assurent aussi la connexion avec mon environnement.

Je ressens quand lire quel livre ou quel auteur. J’ai toujours une liste floue de livres en tête, notamment des recommandations d’amis ou de connaissances, ou les coups le cœur de la librairie TULITU (dans la Rue de Flandre). La lecture change quelque chose en moi et est vraiment un mode de connexion avec autrui.

D’ailleurs, lecture et écriture sont aussi liées chez moi. Je fais partie d’un collectif

“Insensiblement juillet se mettait à ressembler au précédent avec son emploi du temps filandreux de lecture et de disques, de débuts de poème” de création textuelle. Nous écrivons des textes que nous partageons les unes avec les autres. Nous lisons et retravaillons mutuellement nos textes, et le voyons aussi comme un processus de création collective. Nous nous voyons chaque semaine et parlons également de nos lectures. C’est un mouvement.”

Brussels City Of Stories “Lire des livres ensemble crée un cadre de référence commun. Cela crée une nouvelle langue, de nouveaux mots, de nouveaux récits que nous pouvons partager les uns avec les autres. Ce n’est pas un hasard si c’est aussi l’ambition de Brussels City Of Stories, un projet culturel que je coordonne. Ce festival de récits fait ressortir de nombreuses histoires bruxelloises, dans différents lieux publics de la ville, dans le but de connecter les gens.

Les livres, mais aussi les récits oraux, peuvent vous plonger totalement dans le point de vue d’un personnage. Un livre permet de découvrir toute l’altérité (le fait d’être différent) de l’autre.

Nous racontons à nos enfants les histoires les plus fantastiques, où tout peut réellement arriver !

D’ailleurs, nous sommes habitués depuis l’enfance à entendre des récits extraordinaires. Nous racontons à nos enfants les histoires les plus fantastiques, où tout peut réellement arriver ! La littérature est donc un moyen accessible à tous d’adopter la perspective de l’autre.”

Jurgen Waegeman

PUZZE L

Quiz-filippine Gelijke cijfers zijn gelijke letters.

Bij juiste invulling verschijnt in de gekleurde balk de oplossing.

1

2

3 4 5 6 7 8 9 10 11

12

13 14

15 16 17 18

7

6

9

3 20

13

11 6

1

15

4

4

8 10 11 12

17

5

4

2

8

3

9

3

11

8

5

19

2

2 14 3

11

17

19

2

10

8

5

13

19

3

12

7

11

5

5

12

2

1

2

15

4

9

3

2

14

15

17

10

9

9

13

13

17

3

9

19

18

8

9

5

13

2

11

13

17

5

12

18

4

8

2

7

5

2

20

19

19

5

14

14

16

15

13

2

19 17

6

19

4

7

13

9

13

19

16

14 15

16

14

5

19

5

8

2

11

3

19

18

15

1 STAD, 19 B OEKE N

19

Deze graphic novel van Steven Appleby vertelt het verhaal van August Crimp, een man die superkrachten krijgt wanneer hij vrouwenkleding aantrekt.

In dit boek belicht de Brusselse beeldverhalenmaker Ben Gijsemans de problematische gevoelens van een jongeman voor jonge kinderen.

Aan welk ‘wezen’ werden zetfouten in de (vroegere) boekdrukkunst al grappend toegeschreven?

Hoe heet de gelauwerde stripjournalist die voor Terug aan het land naar de Northwest Territories in Canada afreisde?

Eerste afdruk van een prent of tekst In deze duivelse en adembenemende roman sleept Joël Dicker de lezer mee in een onopgeloste moordzaak: Het ... van kamer 622.

Cryptisch: een ongeschreven voorschrift?

Wat is de titel van het eerste deel uit de Kopenhagen-trilogie van Tove Ditlevsen?

Hoe luidt de spitsvondige naam van de gemeentelijke, openbare, Nederlandstalige bibliotheek van Koekelberg?

Deze functie wordt door Van Dale ietwat archaïsch omschreven als ‘boekverluchter’.

We zoeken de achternaam van de schrijfster die met De eerste vrouw een moderne geschiedenis van vrouwen in Oeganda schetst.

Deze bibliotheek in Elsene wil haar naam eer aandoen en een zorgeloze ontmoetingsplaats zijn tussen mensen, talen en culturen.

Gedenkschrift.

Welke Japanse auteur van romans, novellen, kortverhalen en essays kreeg in 2020 de American Book Award voor De geheugenpolitie?

Kleine letters.

Met welk boek schreef Annie Ernaux een collectieve autobiografie van onze tijd, over de periode van 1941 tot 2006?

Met dit persoonlijke boek schreef Hind Eljadid een elegie, een klaagdicht voor haar overleden moeder.

In deze bundel vervlecht Annelies Verbeke ruim vier millennia aan literatuur uit de hele wereld: Treinen en ....

En nog een laatste cryptische omschrijving om af te ronden: ‘zo’n boek is ambtshalve voor de echtgenoot verplicht.’

1

15

Reza

Mahima

Sally

“Ik heb boeken nodig. Het is niet zo dat ik dol ben op lezen, het is gewoon een deel van mijn leven. Net als slapen, eten en drinken. Soms eten we iets maar smaakt het niet, andere momenten kunnen we ten volle genieten van een maaltijd. Zo is het ook met lezen. Maar ik kan me in ieder geval geen leven of dag inbeelden zonder.”

“I regard a book as a task, to be done and dusted. I read three to four times a week and I try to read 30 pages in one sitting. I’ve never read a book twice.

I’ve been reading books like that since my early twenties. When I look back at some of the books I read then, I often don’t remember what they were about.

Since living in Belgium, I write a short summary of every book so I can recall what it was about later down the track.

I don’t want to lose the data that’s already processed in my mind.”

“Toen ik jong was, heb ik mijn zomers doorgebracht in de openbare bibliotheek van mijn geboortestad Derby in het Verenigd Koninkrijk. Ik was toen vrij verlegen maar daar heb ik tussen de boeken veel vrienden gevonden.

Als buitenlander in België is het dan weer leuk om over je nieuwe thuisland te lezen.”

Met Belgische nationaliteit, oorspronkelijk uit Iran

In daily life senior software test engineer

Woonachtig te Watermaal-Bosvoorde

muntpunt.be/reza

Living in Etterbeek

Met Britse én – sinds kort – Belgische nationaliteit

Tipt ‘Treinen en kamers’ / Annelies Verbeke

With Indian nationality

muntpunt.be/sally

muntpunt.be/mahima

Tipt ‘De witte weduwe’ / Michael Kestemont

Farnoud

In het dagelijkse leven medewerker Huis van het Nederlands Woonachtig te Sint-Gillis

Treinen en kamers • Annelies Verbeke de Geus, 2021 288 pagina’s

1 STAD, 19 B OEKEN

Geïnspireerd door bekende en minder ~ bekende klassieke meesterwerken van

16

vóór 1900 schreef Annelies Verbeke vijftien verhalen, die in hun vormexperiment essay, theatertekst, droom of meditatie vermengen. Het gaat om westerse hoogtepunten als de liederen van Hadewijch, Don Quichot of Moby Dick, maar bijvoorbeeld ook ‘Het hoofdkussenboek’ van de Japanse Sei Shonagon en ‘De verheerlijking van Inanna’, dat de Soemerische Enheduanna rond 2260 vóór onze jaartelling schreef.

Sharma

Recommends ‘The First Woman’ / Jennifer Nansubuga Makumbi De eerste vrouw • Jennifer Nansubuga Makumbi Vertaling: Josephine Ruitenberg Uitgeverij Cossee, 2021 528 pagina’s

As Kirabo enters her teens, questions ~ begin to gnaw at her – questions which the adults in her life will do anything to ignore.

Where is the mother she has never known?

And why would she choose to leave her daughter behind? Inquisitive, headstrong, and unwilling to take no for an answer, Kirabo sets out to find the truth for herself. Her search will take her away from the safety of her prosperous Ugandan family, plunging her into a very different world of magic, tradition, and the haunting legend of ‘The First Woman’.

Chambers

In het dagelijkse leven Digital Humanities onderzoekscoördinator UGent én projectcoördinator KBR

De witte weduwe • Michael Kestemont Lannoo, 2020 356 pagina’s

In een Antwerps museum vindt een ~ merkwaardige inbraak plaats. Een vitrine met een kostbare ring werd geopend, maar er zijn geen braaksporen en het object ligt er nog, vergezeld van een Latijnse boodschap op een origamizwaantje. Gealarmeerd door dit nieuwsbericht stort Anna, docente in klassieke talen, zich op het onderzoek aan de zijde van de norse inspecteur Eleonora Châtellerault.

© Sien Verstraeten

WANDE LING

Doe-het-zelf-wandeling ‘In de luwte’

* De tekst hieronder is een exclusief voorproefje. Ontdek de volledige wandeling vanaf 11.07 bij Muntpunt.

1 STAD, 19 B OEKE N

Deze wandeling van Brukselbinnenstebuiten verkent hoe je luwte kunt ervaren in de drukke Brusselse binnenstad. Stadsbewoners en bezoekers staan voortdurend bloot aan allerlei prikkels. Middenin het lawaaierige verkeer, mensenmassa’s, schermpjes en beslommeringen groeit de behoefte aan rust en stilte. Waar kan je die in de stad ervaren? En hoe kan de stad meer luwteplekken creëren? We verkennen enkele mogelijkheden vanaf de Zavelwijk, via het Centraal Station en het toeristische centrum tot aan het Sint-Katelijneplein.

17

WANDE LING

© Sien Verstraeten

STARTPLAATS: METROHALTE LOUIZA AANKOMSTPLAATS: METROHALTE SINT-KATELIJNE AFSTAND: 4,5 KM PUBLICATIEDATUM: ZOMER 2021 EEN INITIATIEF VAN: BRUKSELBINNENSTEBUITEN VZW EN MUNTPUNT

→ Neem in metrostation Louiza de uitgang Poelaertplein/Waterloolaan. Steek de Grotehertstraat over en wandel langs exclusieve winkels en The Hotel aan je linkerkant. Net voorbij het tankstation zie je op nr. 31 een portiek met een grijze houten poort. Wandel naar binnen.

1

MILAANDOORGANG

Met elke stap verdwijnt het geraas van de Kleine Ring stilaan naar de achtergrond. De groene doorgang fungeert als een sluis van druk naar luw. De kasseien dragen bij tot een intieme sfeer. En de onderdoorgang met rondbogen aan het eind maakt nieuwsgierig: wat wacht je daar?

Achter de lange rechtergevel van de steeg huist er een centrum voor hedendaagse kunst van de Franstalige Gemeenschap. Op de ramen prijken citaten van kunstenaars. De Franse avant-gardeschilder Francis Picabia zet je op weg voor deze luwtezoektocht: ‘Seules les choses inutiles sont essentielles’.

→ Sla aan het eind van de doorgang linksaf en wandel door het hek het park binnen. Neem het eerste pad rechts.

1 STAD, 19 B OEKEN

2

18

EGMONTPARK

Elke stadsmens voelt wel eens de nood om zich even uit het gewoel terug te trekken.

Sinds de jaren 1960 worden de gerenoveerde salons en zalen (rechts achter het hek) gebruikt door de Belgische diplomatie; de bijhorende tuinen werden al na WO I een publiek park. Het is aangelegd in Engelse landschapsstijl, met romantisch kronkelende paadjes, verborgen hoekjes en standbeelden. Iets verderop links ligt een heerlijk terras rond de voormalige oranjerie (wintertuin). Onder de eeuwenoude bomen zou je bijna vergeten dat de Kleine Ring vlakbij is. Hun kruinen filteren het zonlicht én het stadslawaai.

Brusselse stadsweefsel, dat in de tweede helft van de 20ste eeuw vooral op autoverkeer afgestemd werd. Wandelaars kunnen zo even ontsnappen aan het dominante straatbeeld van verkeerslichten, voet- en zebrapaden.

Opgepast dus als je straks mijmerend de straat oversteekt!

→

→

Wandel links omheen het terras van brasserie La Fabrique. Volg het pad tot aan een opmerkelijke rode beuk en enkele zuiltjes rechts.

Neem daar het dalende pad links.

3

DOORGANG GROTEHERTSTRAAT

Luwe doorgangen tussen gebouwen, zoals dit pad, maken het aangenamer om als voetganger de stad te doorkruisen. Ze perforeren het

Ga rechts in de Grotehertstraat en aan de Wolstraat linksaf. Steek die meteen rechts over via het zebrapad.

4

HÔTEL DE MÉRODE

Onder de platanen staan enkele bankjes, gericht naar de voorbijrijdende auto’s en trams. Ze worden, wellicht om die reden, zelden gebruikt. → Wandel langs het Britse oorlogsmonument

en steek via het zebrapad de drukke Regentschapsstraat over. Wandel verder tot aan de balustrade.

5

PANORAMA POELAERTPLEIN

Aan de voet van het monument voor de gesneuvelde infanteristen staan enkele wél goed georiënteerde banken. Ze bieden een uitzicht over de Zennevallei, helemaal tot aan het Pajottenland in het westen. Op plaatsen als deze, met een weids uitzicht over de stad, kan je luwte ervaren. Overzicht biedt rust.

Het panorama aan het Justitiepaleis is een van de zeldzame vrij toegankelijke uitzichtpunten van Brussel, waar je bij helder weer kan genieten van de zonsondergang. → Volg de dalende Ernest Allardstraat naar

rechts. Steek over naar het brede voetpad aan de rechterkant.

Steek de Van Moerstraat over en blijf rechtdoor wandelen tot aan de Grote Zavel. Rechtsboven op het plein staat de Onze-Lieve-Vrouw-terZavelkerk met wat bomen en banken rondom.

De rest van de Zavel is een door platanen omzoomde openluchtparking. Steek over aan het linkerzebrapad en laveer tussen de auto’s in de richting van de roze luifels van patisserie Wittamer aan de overkant.

6

GROTE ZAVEL

Ondanks de prestigieuze allure van de gebouwen rondom oogt de Grote Zavel als plein vol auto’s erg rommelig. We gaan dus op zoek naar andere pleinen met een beter luwtegevoel.

→ Neem tussen de nrs. 14 en 16 de Sinte-Annastraat. Dit smalle straatje fungeert opnieuw als een sluis van druk naar luw. Wandel verder tot aan het eind en sla linksaf naar de Ruisbroekstraat.

Wandel naar de onderdoorgang, voorbij de vlakke rotonde, in het verlengde van de bankjes. Ga door de onderdoorgang naar het Gerechtsplein.

De trappen rechts leiden ons naar de drukte van de Keizerslaan. Ga boven rechtsaf langs de gebouwen van de Koninklijke Bibliotheek. De ‘vintage’ leeszalen en vooral de vernieuwde cafetaria met dakterras (vijfde verdieping) behoren tot Brussels beste luwteplekken.

Steek aan de verkeerslichten links twee zebrapaden over. Ga naar rechts en daal het Albertinaplein af tot aan de Sint-Jansstraat, waar je linksaf slaat. Stop ter hoogte van nr. 17-19.

7

BORTIERGALERIJ

Onder het glazen dak staan kunstige bankjes die je uitnodigen om even te verpozen. De architectuur op mensenmaat draagt bij tot een gevoel van geborgenheid. Ondanks de gewijde stilte in de gespecialiseerde antiquariaten en (vooral Franstalige) tweedehandsboekhandels, voel je je hier niet eenzaam.

→ Loop de galerij door en ga aan het eind linksaf. Steek de Duquesnoystraat over en ga de kapel aan de overkant binnen.

8

MAGDALENAKAPEL

Ook voor niet-gelovigen kunnen religieuze gebouwen een rustplek zijn. Het contact met gebouwen en voorwerpen uit een ver verleden relativeert de dagelijkse besognes.

→ Sla bij het verlaten van de kapel linksaf en neem het zebrapad naar het stenen pad, afgeboord met rotsblokken. Onder de bomen van dit plantsoen staan afgeschermde nissen met stenen en houten banken. Weinig toeristen of pendelaars verpozen in deze doorgangszone, die vooral een ontmoetingsplek is voor daklozen en vluchtelingen. Neem de linkerdoorgang in de rode wand voor je en ga even verder links onder het ronde daklicht staan.

9

CENTRAAL STATION MAGDALENAGANG

Kijk even omhoog: het zenitale licht zorgt voor een aangename sfeer in de ondergrondse gang.

Enkele winkels en cafés nodigen je uit om even aan de drukte te ontsnappen.

→ Neem de gang links van de dalende roltrap.

Aan je linkerkant kom je langs een verborgen wachtzaaltje. Bestijg even verder de brede trappenpartij naar de Stationshal. Neem boven rechts de uitgang richting Kantersteen en meteen daarna de witte gang naar links.

Neem de tweede uitgang met trap aan je linkerkant. Ga boven aan de Wings Tavern naar links en daal de Putterij af langs de bushaltes. Steek de Keizerinlaan over via het dubbele zebrapad en wandel rechtsaf, langs de taxistandplaatsen.

Neem de eerste doorgang in het zwarte metalen hek aan je linkerkant. Daal rechts van het toegangsgebouw van Interparking de trappen af en wandel tot in het midden van het plein.

Wandel om het voetstuk van het standbeeld heen en neem daar de vier treden naar beneden, naar de doorgang onder het gebouw.

Onderweg biedt het charmante ‘Niña (meisje) van Benalmádena’ (Jaime Pimentel, 1975) je een slokje water aan uit een schelp. Ga in de Bergstraat rechtsaf en steek aan de verkeerslichten de Keizerinlaan over, naar het plantsoen aan de voet van de kathedraal.

10

GROEN VOORPLEIN

Dit groene voorplein is een unieke luwteplek.

Veel pendelaars nemen hier hun middagpauze; misschien in hun eentje, maar niet eenzaam.

De boomkruinen creëren een sfeervolle ruimte, die afgeschermd maar niet afgesloten is. De strak geritmeerde stammetjes bieden doorkijkjes naar de wereld rondom. Het witkalken beschermt de bomen tegen strenge vorst en insecten, maar heeft hier vooral een rustgevend effect.

Er is goed nagedacht over de plaatsing van het uitnodigend vormgegeven zitmeubilair in donker hout. Probeer zeker de ligstoelen even uit. Het voelt eerst wat vreemd aan om de benen te strekken en de blik op de boomkruinen te richten, terwijl het verkeer boven- en ondergronds voortdendert. De opmerkzame luwtezoeker voelt het hout van de ligstoel zachtjes mee vibreren telkens wanneer er een metro langskomt.

© Sien Verstraeten

Verlaat daarna het plantsoen in de richting van de zittende bronzen vrouw op de hoek van de Collegialestraat. Steek die over, en daarna ook de Berlaimontlaan, die je rechtsaf neemt. Daal links de brede trappartij af naar de Komediantenstraat, die luw maar niet erg verwelkomend

1 STAD, 19 B OEKE N

→ Je kan even de trappen naar de kathedraal beklimmen: ze vormen een ideale observatieplek.

De 11de-eeuwse Romaanse crypte onder de kathedraal is wellicht de stilste plek in de buurt.

19

N LAA A.M

AX

AN

A AT S ST R

AT

RAA T

IN L A

CMA

N ST

AT

N

MA

TRA

AT

AA T

UW S

TRA

ZI LV

ERS

EINDE

LSS

11

NIE

BROUCKÈREPLEIN

TR

HIE

TRA

MIC

LEI

ST -

KS

R.

RSP

TST

OE

ELS

BR

ER

LAA

VA N D

RT E

AAI

13

12

TRA

.

UW S

TR

NIE

OLK

FS

AT

HO

→

Neem de Sint-Michielsstraat en sla aan de Nieuwstraat linksaf. Laat je even meedrijven, maar sla ongeveer 50 meter verder rechtsaf naar de Noorddoorgang.

EME

UIS STR .

E JA

JN

B R U ID

NKO

GI

E M IL

BE

BLO

GROOTG OD SH

ST E E

Dit homogene plein is een zeldzaam voorbeeld van architecturale luwte in de Brusselse kakofonie. De evenwichtige verhoudingen en de visuele rust zorgen voor een behaaglijk gevoel.

Je kan even stilvallen op de ruime banken en trappen. Niets doet vermoeden dat hier net om de hoek de drukste winkelas van Brussel loopt.

AT

MARTELAARSPLEIN SE ST R A

11

LA K EN

WANDE LING

is. Steek de Broekstraat over naar de Kreupelenstraat en volg het brede voetpad rechts. Sla aan de Zilverstraat rechtsaf naar het Martelaarsplein.

KOM

EDI

ANT

ENS

TRA

AT

N IN LA A K E IZ E R

KEI

SLA

EE ST ER NT KA

ALBERTINAPLEIN

RA AT

AN

NA

ST R

.

RO

AN

ISB EKS TR

S

EINT

RU

Meer info: • silence.brussels • anchor.fm/stilteruimte • facebook.com/stilteruimte

ZER

9

7

SIN T-J AN SST

In tussentijd kan je bij de pakken blijven ZITTEN (zie zitten.eu) of luisteren naar de stilteruimte-podcast.

N

8

AT

.

6

AT ST

TR

PS NT

WO

SC

LS

HA

RD LA AL

RE

GE

ST NE ER

AA T

RA

.

ST R

Brukselbinnenstebuiten 02 218 38 78 onthaal@brukselbinnenstebuiten.be www.brukselbinnenstebuiten.be

5

2

4

3 T RAA

Deze wandeling werd geschreven door gidsenorganisatie Brukselbinnenstebuiten. De gidsen hebben een groot hart voor Brussel en willen je de stad tonen in al haar veelzijdigheid. Ze hebben oog voor positieve en negatieve ontwikkelingen en vertellen fabeltjes noch pr-verhalen.

TS T

1 STAD, 19 B OEKEN

AT

TRA

ER

Einde: metro Sint-Katelijne

OYS

EH

→

DU

SN QUE

START

LLE

GIA

LES

TR

AA T

SINT-MICHIELS EN SINT-GOEDELKATEDRAAL

PU TT ER IJ

OT

Velen dromen ervan de Zenne hier en daar weer bovengronds te zien stromen. Water in de stad zorgt namelijk voor rust, reflectie, speelsheid en verkoeling. Allemaal kwaliteiten die we in deze hectische tijden meer gaan waarderen. In de winterperiode worden de bassins leeggepompt, maar in warmere seizoenen is het hier heerlijk mijmeren met de voeten in het water.

RG

GROTE MARKT

GR

20

VISMARKT

Na een succesvolle Growfunding-actie is dat exact wat stilte/ruimte vzw gaat doen. Een prikkelvrije plek creëren voor ongestoorde bezinning en rust. In het voormalige postsorteercentrum naast het Zuidstation (Le Tri Postal) maken ze een ‘inventieve analoge anti-coworkingspace’ waar je kan rusten, lezen, mediteren, piekeren, tekenen of simpelweg even niks doen.

BE

ST R

10

T AA

A AT’

13

Geef ruimte aan stilte

ST R E E UW WAT T

Verlaat het plein via de Begijnhofstraat. Achter de tweede metalen poort aan je rechterkant creëerden de bewoners een meditatief tuintje met waterpartij. Sla aan het eind linksaf naar de Grootgodshuisstraat.

Steek de Steenkoolkaai over en wandel tot aan de waterpartij.

RA

→

ST

Deze kerk is een unieke luwteplek voor vluchtelingen en mensen zonder papieren.

Ze kunnen er even rusten, eten, op krachten komen of zich organiseren om hun dagelijkse strijd verder te zetten. Ga gerust even binnen om meer te weten te komen.

RG

BEGIJNHOFKERK

CO

BE

12

EN

Neem dwars op het hoofdportaal van het Groot Godshuis de Fermerijstraat tot op het voorplein van de kerk.

AR

Loop verder rechtsom langs de gevel van Hotel Continental en neem in de Emile Jacqmainlaan de tweede straat links: de Vander Elststraat.

Sla in de Lakensestraat rechtsaf en neem het zebrapad links om over te steken naar de Grootgodshuisstraat. Wandel tot aan het fonteintje in het midden van het plein.

DE

BE

RL

AIM

ON

TL

AA

N

Ga bij het verlaten van de Noorddoorgang linksaf en wandel tot op de hoek met het De Brouckèreplein, net voorbij het paviljoen met roltrap.

1

Samira

Gaby

Anneleen

“Ik hou van boeken of verhalen die imponeren door een klaarblijkelijke eenvoud in de vertelling. Afknappers zijn boeken die te veel proberen en dus het dromen beletten. Ik lees om stil te staan bij de dingen des levens. Lezen is voor mij een alternatieve manier om te reizen. Ik neem er ook graag mijn tijd voor.”

“Lezen is belangrijk omdat het een manier van reizen is ... in andere levens, andere werelden. Het is verrijkend én gewoon een plezierig tijdverdrijf. Helemaal kunnen opgaan in een boek is een van de leukste dingen die ik weet. Ik lees al van kinds af aan. Ik hou gewoon van die fantasiewereld van boeken.”

“Ik denk dat ik als kind mijn grote zus na-aapte, een echte boekenworm! Mijn grootouders lazen ook boeken met hopen. Mijn opa had zijn eigen ‘bibliotheek’. Drie muren gevuld met boeken in het Nederlands, Engels, Frans en Spaans. Bij elk bezoek stopte hij een boek in mijn handen. Ik voelde mij als tiener gevleid dat hij me oud genoeg achtte voor verhalen vol seks, haha.”

Zaïbat

In het dagelijkse leven projectmanager Jeugd, Onderwijs en Cultuur EU

Geysens

In het dagelijkse leven yogalerares Woonachtig te Sint-Jans-Molenbeek

Woonachtig te Vorst

Met Belgische nationaliteit

Met Franse nationaliteit

muntpunt.be/gaby

muntpunt.be/samira

Tipt ‘Daar waar de rivierkreeften zingen’ / Delia Owens

Tipt ‘Een vrouw apart. En de stad’ / Vivian Gornick

Where the crawdads sing • The odd woman and the city • Vivian Gornick Vertaling: Caroline Meijer Nijgh & van Ditmar, 2019 208 pagina’s

bestaan, met alleen literatuur en de stad als constante metgezellen. Vivian Gornick beschrijft het ritme van de stad, de toevallige ontmoetingen, de steeds veranderende vriendschappen en de voortdurende worstelingen, die net zo hardnekkig zijn als het gevoel dat er elders een beter feestje is waar je niet voor bent uitgenodigd.

In het dagelijkse leven taalleerkracht/taalcoach CVO Brussel Woonachtig in Anderlecht Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/anneleen Tipt ‘De bijenhouder van Aleppo’ / Christy Lefteri

The beekeeper of Aleppo • Christy Lefteri Vertaler: Ernst Bergboer Mozaiek, 2019 336 pagina’s

Kya Clark is in haar eentje opgegroeid ~ in het moeras van Barkley Cove in North

Als ze alles hebben verloren wat hun ~ lief is, vlucht bijenhouder Nuri samen met

Carolina, afgesloten van de bewoonde wereld. Ze voelt er zich thuis, beschouwt de natuur als haar leerschool. Om zichzelf te onderhouden ruilt ze vis, en groenten uit haar moestuin voor andere levensmiddelen.

Maar als ze in aanraking komt met twee jongemannen uit de stad ontdekt ze dat er ook een andere wereld is. Wanneer een van hen dood wordt gevonden, valt de verdenking onmiddellijk op Kya.

zijn vrouw Afra weg uit Aleppo. Het enige wat hen op hun reis door een gebroken wereld op de been houdt, is de wetenschap dat Nuri’s neef en zakenpartner Mustafa op hen wacht in Groot-Brittannië, waar hij opnieuw is begonnen met het houden van bijen.

Want: ‘Waar bijen zijn, zijn bloemen, en waar bloemen zijn, is nieuw leven en hoop.’

1 STAD, 19 B OEKE N

Het verhaal van een vrouw die kiest ~ voor een ongebonden en onafhankelijk

Delia Owens Vertaling: Mariette van Gelder The House Of Books, 2020 381 pagina’s

Willems

21

P OP- UP BI B S EN LEE STER RASSEN

Pop-up bibs en leesterrassen Het is zomer, we trekken naar buiten, de straat op of het park in.

Zo ook de Brusselse bibliotheken. Ontdek hier waar ze deze zomer allemaal te vinden zijn.

Etterbeek

(LEES)TUIN • Permanent toegankelijk, 9 tot 21 uur • Leestuin tijdens openingsuren bib (zomersluiting bib 2 t.e.m. 15 augustus) Zomersproetjes: animatie, ambiance en fijne ontmoetingen.

• Samen met GC Maalbeek • Maandag 16 t.e.m. zaterdag 21 augustus, 14 tot 18 uur (slotavond tot 21 uur)

Jette

LA LEESTERRASSE

Altijd open

Hertoginnedal

Brussel-Laken

Muntpunt

POP-UP BIB

1 STAD, 19 B OEKEN

Tournée Kadee: boeken lezen uit de bakfiets.

• Elke vrijdagnamiddag vanaf 14 uur • Elke week ander park of plein: — 9 juli Park L28 — 16 juli Cité Model — 23 juli Au bord de l’eau Laken — 30 juli Leopoldsquare — 6 augustus Bockstaelplein — 13 augustus Speelstraat Sobietski — 20 augustus Park van Laken

22

Tweetalig voorleesuurtje Neder-OverHeembeek • Samen met Franstalige bib • Living en Ville, Peter Benoitplein • Woensdag 7 juli en woensdag 4 augustus, 14 tot 15 uur

LEESSTRAAT

Altijd open Speel- en knutselplek voor kinderen • Elke woensdag- en zaterdag, 14 tot 18 uur

Sans Souci

POP-UP BIB

Park Stories: voorleesuurtjes, buitenspellen en boeken lenen.

• Viaductpark • Samen met Kuumba vzw • Zaterdag 10 en 24 juli, 7 en 21 augustus, 11 tot 14 uur

LEESTERRAS

• Open tijdens openingsuren bib • Creatief speelgoed en gezelschapsspelletjes voor alle leeftijden Voorleesterras Exclusief voorlees- of luidop-lezen-oefen­ moment voor je kinderen (max. 30 min.).

• Elke woensdagnamiddag in juli • Reserveer op oudergem.bibliotheek.be of telefonisch Boek het Terras Exclusief leesterrasmoment voor jezelf en je gezin of vriendenbubbel (max. 60 min.).

• Elke dinsdag- en donderdagnamiddag in juli • Reserveer op oudergem.bibliotheek.be of telefonisch

Tijdens openingsuren bib bij goed weer

Sint-Gillis BIBTUIN TE LEEN

LEESTERRAS • Met op zaterdag een tafel voor Scrabble • Open tijdens openingsuren bib (zomersluiting bib 19 juli t.e.m. 1 augustus)

Voor bijvoorbeeld DIY leesclubs • Open op aanvraag • sint-gillis.bibliotheek.be/tuin-zkt-leesclub

Activiteiten in het Wolvendaelpark.

• Zaterdag 14 augustus, Babycarrousel: activiteiten voor baby’s en peuters • Zaterdag 28 augustus, Nacht van de Wolvendael: animaties, concerten, theater

Boekenmolen

Vorst

LEESTERRAS Tijdens openingsuren bib bij goed weer

Joske

POP-UP BIB Boeken lenen en lezen in de tuin.

• In de tuin naast de bibliotheek • Woensdag 23 juni t.e.m. zaterdag 14 augustus • Elke woensdag, 14 tot 18 uur en elke zaterdag, 10 tot 14 uur

LEESTERRAS Hele zomer open tijdens openingsuren bib

POP-UP BIB Boeken lenen tijdens Camping Josée.

• Tuin van Overvloed, Overvloedstraat • Vrijdag 9 en 16 juli, 20 en 27 augustus, 15 tot 21 uur

Sint-Lambrechtsbib POP-UP BIB Boeken lenen tijdens activiteiten.

• Zondag 4 juli, Literaire Picknick • Zaterdag en zondag 21 en 22 augustus, Wonderlijk Woluwe: activiteiten voor baby’s en peuters • Roodebeekpark (grasplein aan Villa Montald en de kinderboerderij) (zomersluiting bib 19 juli t.e.m. 8 augustus)

LEESTUIN Tijdens openingsuren bib (zomersluiting bib 17 t.e.m. 31 juli)

Watermaal-Bosvoorde LEESTERRAS Open tijdens openingsuren bib en op aanvraag

Cercle Brussel draait om jou!

Trek naar buiten deze zomer. Leen gratis spellen als Kubb, Jianzi en Giant Jenga op plekken waar je ze direct kan gebruiken: • • • • • • • • • • • • •

Allee Du Kaai Bibliotheektuin van Bib Vorst Camping Josée Guinguette André in het Park van Laken Guinguette Emile in het Dudenpark Guinguette Henri in het Georges Henripark Guinguette Maurice in het Jubelpark La Leesterasse van Bib Jette Leesstraat van Muntpunt Plazey in het Elizabethpark Speelstraten Andromeda Viaductpark Zomerterras van Bib Ukkel

Tour deze zomer langs alle locaties van Cercle Brussel en ontdek nieuwe plekken én nieuwe spellen. Daag je vrienden en familie uit en speel spelletjes in eigen kring. Opgepast: het blijft zelden bij één rondje!

Meer info: muntpunt.be/Cercle-Brussel

1 STAD, 19 B OEKE N

De Lettertuin

U R B

POP-UP BIB

L

E SS

E

LEESTERRAS

Ukkel

CE RC L

Sint-Agatha-Berchem

23

INTERVI EW 1 STAD, 19 B OEKEN

24

“Het blijft nooit oppervlakkig als je over boeken praat” Overal waar ze komt, laat Maren Vandenhende een spoor van boekentips na. Als medewerker in de bibliotheek van Brussel-Laken brengt ze Brusselaars aan het lezen en op haar Instagrampagina ‘Vers Fruit’ deelt ze leestips met haar volgers. Voor 1 Stad, 19 Boeken tipt Maren ‘Bewaar de zomer’ van Alma Mathijsen.

Kan je iets vertellen over dat boek?

Bewaar de zomer is een autobiografisch boek over Alma’s zomers in Noord-Italië, waar haar ouders een oude ruïne hebben opgeknapt als vakantiehuisje. In korte fragmenten beschrijft ze haar levensloop tijdens die zomers, sinds ze een paar maanden oud was tot in 2020. Er komen zware onderwerpen als verlies en misbruik aan bod, maar ze schrijft daar op een heel mooie en toegankelijke manier over. In het boek gaat Alma op zoek naar een manier om opnieuw een taal te geven aan deze gebeurtenissen, die toch vaak moeilijk in woorden te vatten zijn. Zo probeert ze deze herinneringen een plaats te geven in haar leven.”

Achter de zomerse titel en boekomslag schuilt dus een rauw verhaal. Waarom raad je dit aan als zomerboek?

“Ik heb het zelf in de winter gelezen, wat niet echt ideaal was. Het boek heeft zon en warmte nodig om de zware thema’s een beetje te counteren. Dat is ook het mooie aan het boek, dat de donkere stukken worden afgewisseld met passages over Noord-Italië en tegen een achtergrond staan van zomervakantie, de warmte binnen een gezin, verliefdheid en geluk. Die tegenstelling geeft het boek een heel speciale touch. Het is niet het zoveelste boek over rouw en verdriet.

Wat ik vooral sterk vind aan het boek, is dat het haar hele leven beslaat en je als lezer echt meegroeit met het personage.

Ze heeft heel goed nagedacht over de belevingswereld van een kind en heeft die heel mooi neergeschreven. Het mooie van het boek zit eerder in de ervaringen en het schetsen van een leefwereld dan in een bloemige taal vol metaforen. De schrijfstijl is eenvoudig maar verrassend goed.”

Bewaar de zomer is een autobiografische roman. Lees je veel binnen dit genre?

“Ik heb wel een voorkeur voor ‘autofictie’ van vrouwen omdat ik mij daar heel erg in kan herkennen. Als ik een boek lees en ik leer iets bij over mezelf, dan geeft mij dat een heel grote voldoening. Dan kan ik dat boek ook echt nog een paar dagen op mijn nachtkastje laten liggen alsof dat een onderdeel van mezelf is geworden dat ik moeilijk terug in de kast kan zetten.

Daarnaast ben ik in een boek ook altijd op zoek naar een bepaald soort van wrijving waardoor je nieuwe dingen ontdekt over jezelf en over de wereld. In autofictie kan ik mij vaak heel verbonden voelen met een boek. Tove Ditlevsen, die ook getipt wordt in ‘1 Stad, 19 Boeken’, heb ik daarom ook heel graag gelezen.”

Wat zijn voor jou nog meer criteria voor een goed boek?

Waar kunnen we jou al eens met een boek treffen?

“Tijdens de lockdown las ik heel veel in parken, zoals het park van Laken, de Tuinen van de Bloemist en het Boudewijnpark. Maar ik heb graag mensen rondom mij en vind het toch leuker om op een terrasje te zitten met een glas rosé en een goed boek. Ik schrijf zelf ook af en toe kortverhalen en vind het wel tof om inspiratie op te doen door gewoon te kijken en de personages te zien rondlopen.”

Sinds kort deel je ook je boekentips op je Instagrampagina Vers Fruit.

Waarom ben je hiermee gestart?

“Ik werk in de bibliotheek en vind het supertof om daar met mensen te praten over boeken. Op Instagram kom je ook in contact met mensen met diezelfde interesse. Zo kan je al vrij snel een heel diep gesprek met iemand voeren. Het blijft nooit oppervlakkig als je over boeken praat. Dat vind ik ook leuk aan boekentips geven, dat je een deel van je persoonlijkheid aan iemand anders cadeau geeft. Soms krijg ik een reactie van iemand die een boek dat ik aanraad op zijn of haar boekenlijstje heeft gezet. Dan vind ik het heel tof om nadien te vragen hoe zij het hebben ervaren. Je hebt heel snel iets heel mooi om over te praten. Zeker in coronatijden geeft dat veel voldoening.”

Maren

Vandenhende “Als ik een boek lees en ik leer iets bij over mezelf, dan geeft mij dat een heel grote voldoening. Dan kan ik dat boek ook echt nog een paar dagen op mijn nachtkastje laten liggen alsof dat een onderdeel van mezelf is geworden dat ik moeilijk terug in de kast kan zetten.

Daarnaast ben ik in een boek ook altijd op zoek naar een bepaald soort van wrijving waardoor je nieuwe dingen ontdekt over jezelf en over de wereld.”

In het dagelijkse leven bibliotheekmedewerker Bibliotheek Brussel-Laken Woonachtig te Laken Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/maren Tipt ‘Bewaar de zomer’ / Alma Mathijsen

Bewaar de zomer • Alma Mathijsen De Bezige Bij, 2020 192 pagina’s

Catherine Vanheusden

BONUS Maren haar ideale zomerdag in Brussel “Ik vind het heel leuk om de dag vroeg te beginnen met een bezoek aan een rommelmarkt, zoals de markt op het Vossenplein. Daarna een kleine pauze in een koffiebar of brunchbar om dan gewoon door de straten van Brussel te lopen met mijn zonnebril op. Ik vind het heel tof om onderweg naar mensen te kijken om te zien hoe ze met elkaar omgaan. Ik zorg ook dat ik altijd een boek in mijn tas heb, zodat ik op een mooie plek kan gaan neerzitten en het boek gewoon kan openslaan. En afsluiten doe ik liefst met een spontane barbecue bij vrienden.”

Alma Mathijsen neemt de lezer mee ~ naar de zomers in het huis in Noord-Italië waar ze haar rouw leerde verstoppen tussen de spleten en waar ze ontdekte hoe ze zichzelf moest laten vallen van de hoogste brug in de vallei. Op verschillende momenten in Alma’s leven liet de taal haar in de steek, nu wendt ze juist die taal aan om grip op de gebeurtenissen te krijgen. In dit zinderende en openhartige autobiografische boek reflecteert Mathijsen op verlies, volwassen worden, taal en liefde.

1 STAD, 19 B OEKE N

“Ik lees vaak debutanten en jonge schrijvers. Elk boek dat je daarvan vastneemt, voelt vaak nieuw aan omdat je merkt dat ze nog heel erg uitdaging zoeken in hun schrijven. Bij Alma Mathijsen is dat ook zo. Ze heeft al een roman geschreven en een novelle waar zo veel in zit en die heel outside the box is. Nu brengt ze een autobiografisch boek dat veel zwaarder is. Op dat vlak kan ze mij nog heel erg verrassen.

Ik vind het heel tof als een schrijver op zoek gaat naar een manier van vertellen die bij het boek past. Een schrijver die elk boek op dezelfde manier aanpakt, daar vind ik niks aan.

Ik hou ook van afwisseling en lees naast

romans graag kortverhalen, poëzie en literaire tijdschriften. En na een wat zwaarder, filosofisch werk lees ik vaak een wat luchtiger boek.”

25

INTERVI EW 1 STAD, 19 B OEKEN

“Graphic novels are classy”

26

For this edition of ‘1 Stad, 19 Boeken’ (1 City, 19 Books), three reading ambassadors chose a graphic novel. Alejandra Castro is a 26-year-old visual artist and graphic designer from Colombia, Michiel Janssens a 47-year-old civil servant from Kraainem and Nico Deblauwe a 41-year-old European subsidy advisor from Saint-Josse-ten-Noode. We invited them for a talk at Grafik, the meeting place, bookstore and gallery specialising in illustration and graphic arts in Schaerbeek, then crossed the street to the terrace of Le Barboteur.

Why did you choose the book you chose?

Alejandra: I chose Dragman by Steven Appleby, first of all because the cover caught my attention. It really appealed to me. Also, it was one of the few books in English on the list. I speak a bit of French and Dutch, but I can’t read it fluently. In English, that’s way better.

Michiel: I’m the biggest comic book consumer they have at the library (of WoluweSaint-Pierre, ed.), so I felt morally obligated to pick a graphic novel. To be more specific, I chose Aaron by Belgian author

The waiter interrupts us to bring our drinks.

Waiter: Alors, deux “tantekes”. Comme vous préférez (to Michiel) – j’ai celle-là qui est fraiche, qui est une bière sans alcool, sinon j’ai une eau pète. Michiel takes the beer.

I've seen comics that are very open about sexuality, transvestism, gender issues… Comics can deal with a variety of topics.

All three graphic novels have challenging themes: Dragman is a take on the superhero genre, in which the hero is based on the author’s own drag experience as a man wearing women’s clothes. Aaron talks about what it’s like to discover as a young adult that you’re sexually attracted to children.

And Paying the Land is a journalistic novel about indigenous people who live close to nature and are forced to use up its resources, thus destroying their world. What does this say about comics nowadays?

Castro

“My relationship with reading is rather strange. I’m very visual and have a short attention span. That’s why I read mostly graphic novels. Information comes to me through images more easily. But there are moments in my life when I really read a lot. I like Latin-American literature because I’m from there myself.

I have to feel a connection, you see.”

In daily life visual artist and graphic designer Living in Evere With Colombian nationality muntpunt.be/alejandra Recommends ‘Dragman’ / Steven Appleby Dragman • Steven Appleby Vertaling: Joost Pollmann Uitgeverij Podium, 2020 336 pagina’s

August Crimp can fly, but only when he ~ wears women’s clothes. Soaring above a gorgeous, lush vista of London, he is Dragman, catching falling persons, lost souls, and the odd stranded cat. After he’s rejected by the superhero establishment, where masked men chase endorsement deals rather than criminals, August quietly packs up his dress and cosmetics and retreats to normalcy – a wife and son who know nothing of his exploits or inclinations.

1 STAD, 19 B OEKE N

Ben Gijsemans, because I knew it dealt with paedophilia and I was curious about the approach.

Nico: I read Aaron as well, without knowing beforehand it covered this topic. I chose Paying the land, a graphic novel

by Joe Sacco. I’m a big fan of everything Scandinavian, and the story by Sacco takes place in Canada, which has a similar atmosphere and nature as the north of Europe. It combined my love for comics and my preference for a Nordic background. But I’ve read work by Joe Sacco before and didn’t really like it because of his harsh style, which is sometimes difficult to get into. But I wanted to give him another try – luckily. The nice thing about this book is that the tone is a bit softer and it reads more like a story than as a dense piece of journalism.

Alejandra: I’ve seen comics that are very open about sexuality, transvestism, gender issues… Comics can deal with a variety of topics. I was really happy that Dragman covered those issues because, as a reader, you might be struggling with your own sexuality and this novel can help you to understand yourself better.

Michiel: The graphic novel sure lends itself to making complex issues more approachable. There’s more leeway in handling certain things, as compared to a novel or non-fiction literature. Also, graphic novels have a specific audience – people who go for graphic novels are generally open-minded.

Nico: It’s interesting: as a kid almost everybody reads comics. But then, at a certain point most kids stop reading comics and few of them make the bridge to reading graphic novels afterwards. I wonder why.

Alejandra: To me, the feeling of a graphic novel and a comic book are very different.

A graphic novel is constructed more like

Alejandra

27

Nico

Deblauwe “Boeken en strips bieden nieuwe inzichten, perspectieven. Laten je op reis vertrekken. Maar tonen even goed aan dat ‘anders’ in de praktijk van de kleine menselijke beslommeringen en dagelijkse worstelingen vaak heel hard ‘hetzelfde’ is. Zo vond ik bijvoorbeeld in Teleurstellen vergt lef (over opgroeien in Turkije) verrassend veel elementen terug uit m’n eigen jeugd in de Brusselse rand.”

In het dagelijkse leven adviseur Europese subsidies Woonachtig te Sint-Joost-ten-Node Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/nico

a novel with more focus on the narrative, while comics might have a different narrative span because they’re often made as a series, for journals and magazines.

Nico: Since when have you been living in Belgium?

Alejandra: I’ve been in Brussels for two years now – I’m from Colombia.

Nico: Aha – because for me there’s a clear link between comics for kids and graphic novels. Graphic novels are an extension of comics. Have you looked at some of our older (Franco-Belgian, ed.) comics?

Alejandra: I know some of them. What’s the one again where everybody who’s speaking Spanish ends their words on “-os”?

Nico: Jommeke! (both Nico and Michiel laugh) That’s one of the few comics I never liked though. I think comics is essentially a medium, and you can touch on basically any genre. I know cookbooks that are

It's interesting: as a kid almost everybody reads comics. But then, at a certain point most kids stop reading comics and few of them make the bridge to reading graphic novels afterwards.

ture and I enjoy the books, but generally afterwards. With a graphic novel, I really look forward to the fun of reading itself.

Maybe also because you can have a peek inside in advance, so you know what to expect.

Nico: I read my ‘normal’ books almost exclusively on an e-reader, but not graphic novels. There’s the touch, the smell... That adds a nice dimension to it.

Alejandra: I don’t see a future for graphic novels on e-readers. The cool thing about a graphic novel is that you can only access it by actually opening the book. This also has something very personal and intimate.

I’m in my own space with the object, which I can’t get from reading it on a tablet.

Michiel: Usually the editions are really nice, very beautiful. Nice paper, an attractive cover. They pay particular attention to this. It’s very rare to see a pocket edition of a graphic novel, for instance. They are getting classy.

There’s a big evolution indeed: comics used to be produced cheaply, whereas nowadays the edition itself is almost a work of art. Where do you get your comics?

Michiel: I never buy them; I always go to the library in Woluwe-Saint-Pierre.

Alejandra: I do an internship here at Grafik, where I can discover new work. I also often go to Muntpunt.

Nico: For me, the local library is also the place to go. Fnac has a great selection, but I’m lucky to have a librarian in Saint-Josse who’s into comics and graphic novels. I’m not picky and he always gives me new stuff to read.

Rik Sturtewagen

Tipt ‘Terug aan het land’ / Joe Sacco

1 STAD, 19 B OEKEN

Paying the land • Joe Sacco Vertaling: Maaike van Helden Concertobooks, 2020 262 pagina’s

28

Voor zijn nieuwste project reisde gel~ auwerd stripjournalist Joe Sacco af naar de Northwest Territories in Canada, waar het ’s winters min veertig graden wordt. In dit gebied zijn de gevolgen van de wereldwijde honger naar fossiele brandstoffen direct voelbaar. De Dene zijn de inheemse bewoners die hier al generaties lang leven. Ze zijn bijna zonder uitzondering in dienst van de oliemaatschappijen in het gebied…

graphic novels. For people who like variation, like I do, comics – or graphic novels – are an ideal medium.

Michiel: ‘Graphic novel’ is on the one hand a fashionable way to introduce people to comics, but on the other, comics as such would probably never deal with very sensitive topics. Maybe there’s a bigger social dimension to graphic novels than there is to regular comics.

Is there a difference in the reading experience between graphic novels and ‘real’ novels?

Alejandra: For me, yes. When reading a novel you create your own images. In a graphic novel, there’s already a certain setup.

Michiel: Comics and graphic novels are easier to read. I read quite a lot of litera-

WHERE TO GO FOR COMIC BOOKS & GRAPHIC NOVELS? • Bibliothèque de Laeken, Avenue Emile Bockstael 246, 1020 Brussels • Grafik, Avenue Louis Bertrand 30, 1030 Schaerbeek • Librairie Flagey, Place Flagey 29, 1050 Ixelles • Librairie Galerie BRUSEL, Boulevard Anspach 100, 1000 Brussels • Library De Lettertuin, Avenue des Grands Prix 63, 1150 Woluwe-St.-Pierre • Library Joske, Rue de la Limite 2, 1210 Saint-Josse-ten-Noode • Muntpunt, Place de la Monnaie 6, 1000 Brussels

Michiel Janssens

“Lezen is voor mij een manier om te kalmeren en me terug te trekken uit de wereld; wanneer ik een boek open, gaat de deur naar de echte wereld even toe.

Ik heb een zeer onrustige geest en lezen geeft me de mogelijkheid om mijn gedachten stil te leggen en mentale rust te vinden. Ik heb steeds een boek bij me en een van de ergere dingen die me kan overkomen, is dat ik ergens moet wachten zonder lectuur.”

In het dagelijkse leven ambtenaar Woonachtig te Kraainem Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/michiel Tipt ‘Aaron’ / Ben Gijsemans

Aaron • Ben Gijsemans Oogachtend, 2020 206 pagina’s

De twintigjarige Aaron spendeert zijn ~ zomer thuis. Hij moet voor zijn herexamens studeren, maar heeft andere dingen aan zijn hoofd. Zijn voelen en denken lijken met elkaar in conflict te staan. Hij begrijpt zichzelf niet. Hij vindt zijn plek in deze wereld niet. Hij besluit om naar buiten te gaan.

Aaron ontdekt wat hij ontkent, en ontkent wat hij ontdekt. Zijn innerlijke worsteling belandt in een stroomversnelling.

Iedereen heeft een verhaal.

Brussel, met al zijn talen en culturen, gonst ervan.

Laat je verrassen door grote en kleine verhalen, bijzondere ontmoetingen en tal van activiteiten in de straten van Brussel.

Ontdek het programma CITYOFSTORIES.BRUSSELS

De straat, een bibliotheek COLUMN IN DE STANDAARD, 24 APRIL 2021 SULAIMAN ADDONIA

Atieh

Asadollahi “Reading saves me from the pressure of everything. It’s an escape, but also a way of empowering and encouraging.

When you don’t receive enough encouragement from people in the real world, books indirectly tell you it will be alright.”

In daily life student Cultural Studies KU Leuven Living in Ixelles With Iranian nationality muntpunt.be/atieh Recommends ‘Silence is My Mother Tongue’ / Sulaiman Addonia

Stilte is mijn moedertaal • Sulaiman Addonia Vertaling: Irwan Droog Uitgeverij Jurgen Maas, 2021 272 pagina’s

1 STAD, 19 B OEKEN

With this cast of complex, beautifully ~ drawn characters, Sulaiman Addonia de-

30

tails the textures and rhythms of everyday life in a refugee camp, and questions what it means to be an individual when one has lost all that makes a home or a future. Intimate and subversive, Silence is My Mother Tongue dissects the ways society wages war on women and explores the stories we must tell to survive in a broken, inhospitable environment.

T

ijdens de wandeling van mijn appartement in Elsene naar de school waar ik Nederlands leer, in hartje Brussel, moet ik glimlachen. Vandaag is de eerste les. De maartse lucht is verfrissend. Mijn borst zwelt en ik drijf mijn tempo op. Ik maak me weinig zorgen, merk ik. Tot nog toe ben ik terughoudend geweest om Nederlands te leren, vanwege mijn geschiedenis: ik heb talen geleerd en heb talen afgeleerd, toen ik moest migreren of werd achtergelaten door mijn ouders. Dan daagt het me: ik sta op straat, de plek waar ik tot rust kom, waar ik het zorgeloost ben, waar ik het meest geïnspireerd word.

Voor wie wees is, verbannen en zonder familie, is de straat niet gewoon een plek voor huizen en verkeer, of om te kuieren en de tijd te verdrijven. Ze heeft een diepere betekenis.

Een paar maanden nadat mijn broer en ik waren aangekomen in het Verenigd Koninkrijk, in 1990, als niet-begeleide minderjarige vluchtelingen, trokken we weg uit Londen, weg van het veilige gemak van de andere immigrantengemeenschappen, zodat we snel Engels zouden leren. We wilden onszelf ook uitdagen, deel uitmaken van een nieuwe gemeenschap. Maar de Engelsen in de buitenwijken van Londen kozen ervoor ons niet te zien, om niets met ons te maken te hebben. Het was hard, zo ver van onze eigen gemeenschap en zonder een nieuwe. We zaten op ons eigen eilandje. Omdat ik me niet welkom voelde in de maatschappij, ging ik vaak wandelen. Mijn zorgen en grieven vervlogen zodra ik op straat was, alsof ik mijn hoofd neerlegde op de schouder van een echte

mens, die me kon troosten door alleen maar te luisteren naar hoe ik me voelde.

Mijn band met de straten, met de lucht en de natuur werd zo sterk dat hij me behoedde voor de wanhoop toen ik in 2009 Londen verruilde voor Brussel, en ik opnieuw terechtkwam in een nieuw land met talen die ik niet begreep.

In die eerste donkere jaren in Brussel werd ik steeds eenzamer en droeviger, terwijl ik mezelf opsloot om mijn tweede roman te schrijven, Stilte is mijn moedertaal. Ik zocht troost op straat, net als in Londen. Ik dwaalde doelloos rond en kwam terecht in buurten die ik niet kende, alsof ik in de voetstappen van Lorca trad: ‘Ik heb mezelf vaak verloren om de brandwond te vinden die alles wakker houdt.’

Mezelf verliezen in de straten van Brussel troostte me en pepte me op. Ik heb geleerd om Brussel te zien, omdat ik ook voelde hoe de stad mij zag toen ik diep zat. De natuur heeft oren en een hart. Als ik in de straten van Elsene een vrouw zie die tegen zichzelf praat, denk ik dus niet dat ze gek is, maar dat de mensen het dichtst bij haar misschien niet meer luisteren, en ze dus heeft besloten om tegen de dingen rondom haar te praten. Dat ze, net als ik, een verbeeldingskracht heeft die weet hoe ze warmte en vriendschap kan vinden in de straten en in de dingen die ze herbergen.

Wanneer ik de Zavel bereik, op nog maar een paar minuten van de school, glijden mijn ogen van een chocoladewinkel naar een kunstgalerie. Ik denk na over hoe de straat me anders heeft leren te kijken naar het leven, maar ook naar hoe ik schrijf, en hoe ik niet alleen liefde en steun heb leren te vinden op straat, maar ook kennis.

Het is daarom dat ik, nu ik schrijver ben, vind dat het advies van gevestigde auteurs aan beginnende schrijvers om ‘te lezen, lezen, lezen’ nuance en verbeeldingskracht mist. Het is blind voor de realiteit van mensen met een achtergrond van schaarste, repressie en oorlog, zoals ikzelf.

Op de cassettes, die ze samen met een cassettespeler opstuurde, beschreef mijn moeder in detail het leven in het paleis waar ze werkte als dienstmeid. Zo voelde ik haar afwezigheid des te meer, maar de kracht van haar verhalen was zo groot dat ze me ogenblikkelijk kon meevoeren naar haar wereld. Dankzij haar beschrijvingen kon ik me voorstellen waar ze woonde en kwam ik dichter bij haar. Haar verhalen maakten mijn verbeeldingskracht groter.

Haar anekdotes sijpelden door tot in mijn aders, ze gaven me de kracht van empathie. Haar woorden maakten mijn woordenschat groter. Vele tientallen jaren later gebruikte ik haar beschrijvende stijl in mijn romans. Ik heb van haar geleerd net zoals van andere grote romanciers.

Het zijn niet alleen mensen in conflictgebieden die lijden onder een gebrek aan materiaal, zoals boeken. Toegang hebben tot boeken is evengoed een uitdaging voor mensen uit minder bevoorrechte gemeenschappen in de westerse wereld. Nu in veel landen bibliotheken dichtgaan, krijgen ze nog minder kansen om een boek te lezen.

Het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld, heeft sinds 2010 bijna 800 bibliotheken gesloten. Dat is bijna een vijfde van alle Britse bibliotheken in tien jaar tijd.

Het is belangrijk om de uitgeverswereld diverser en inclusiever te maken, maar het is even belangrijk om oog te hebben voor de realiteit van schrijvers uit minder bevoorrechte gemeenschappen. En om niet blind te zijn voor andere bronnen van wijsheid die we overal rond ons kunnen zien, zoals de natuur en de straat.

Wie opgegroeid is in schaarste en er toch in slaagt om uitgegeven te worden, kan gelukkig bevestigen dat er andere manieren zijn dan te lezen om krachtiger te schrijven en je werktuigen te wetten. Je moet je verbeelding de kans geven om te zien dat alles rondom jou – gebouwen, de natuur, mensen – een verhaal heeft, en dat je geduld moet hebben om die verhalen te leren lezen.

Toen ik ongeveer drie was, ging mijn moeder weg uit het kamp om te werken

Wie schrijver wil worden, moet boeken lezen – uiteraard. Maar wie verstoken blijft van literatuur en boeken vanwege oorlog, ballingschap of armoede, mag de moed niet opgeven. Zij kunnen andere manieren vinden om ideeën te verzamelen en verhalen te leren vertellen.

Ze kunnen, met evenveel nieuwsgierigheid en concentratie, afbeeldingen en foto’s leren te lezen, rivieren, muziek, zeeën en bomen, de geschiedenis van gevels en de bloemstukken op begraafplaatsen. Ze kunnen de vormen, texturen en liederen van schilderijen lezen. Ze kunnen naar stomme films kijken en de cinematografie lezen, de belichting, de kostuums en houdingen alsof hun ogen een camera zijn, waardoor ze betere beelden kunnen gebruiken in hun proza. Ze kunnen op straat zitten, de meest toegankelijke, diverse en open bibliotheek, en mensen lezen van elke rang en stand. De gewoonlijke personages die opduiken in veel romans, maar ook andere van wie de verhalen vaak worden weggelaten uit boeken, vanwege vooringenomenheid en vooroordelen in de uitgeverswereld. De straat is een bibliotheek, de mensen zijn boeken.

Er is niet één manier om te lezen, net zoals er niet één manier is om te schrijven.

Het heeft me wat tijd gekost om Brussel te leren lezen, maar nu omvat de stad een paar van mijn lievelingsstraten om te

Sulaiman Addonia

is an Eritrean-Ethiopian-British novelist.

His first novel, The Consequences of Love, shortlisted for the Commonwealth Writers’ Prize, was translated into more than 20 languages. Silence is My Mother Tongue, his second novel, has been longlisted for the 2019 Orwell Prize for Political Fiction, and is currently a finalist for the 2021 Firecracker Awards in Fiction, and for the 2021 Lambda Literary Award. His third novel, The Seers, will be published in 2023 by Canongate UK & Graywolf USA. He currently lives in Brussels where he has launched a creative writing academy for refugees and asylum seekers, and the Asmara-Addis Literary Festival (In Exile). He is a columnist for De Standaard, a Belgian newspaper.

1 STAD, 19 B OEKE N

Dankzij mijn moeder ontdekte ik in ons vluchtelingenkamp manieren om mijn verbeelding te gebruiken, en de kracht van verhalen vertellen. Mijn moeder kan niet lezen of schrijven. Wanneer ik haar noemde als een literaire invloed op mijn werk, samen met Tayeb Salih, Zora Neale Hurston, Clarice Lispector, Fjodor Dostojevski en Virginia Woolf, ging jarenlang hier en daar een wenkbrauw de hoogte in. Maar het is de waarheid.

lezen. Ik ga de school binnen waar ik Nederlandse les volg. Terwijl ik de lift neem naar mijn klaslokaal, denk ik aan de straten achter me en aan de verhalen en ideeën die we allebei hebben geschapen, alsof ik hulp nodig heb om mijn angst voor die nieuwe taal opzij te zetten.

© Lyse Ishimwe

als dienstmeid in Jeddah, Saudi-Arabië.

Ze kon niet schrijven, maar in plaats van mannelijke briefschrijvers te vragen, zoals toen de gewoonte was, besloot ze haar brieven voor haar kinderen op te nemen op cassettebandjes. Die bandjes kwamen mee met gastarbeiders van Jeddah naar Khartoum, en ze gingen door vele handen voor ze uiteindelijk onze afgelegen kampen bereikten.

COLUMN

Er waren namelijk geen bibliotheken of boekwinkels in de vluchtelingenkampen waar ik woonde van mijn tweede tot mijn tiende. Boeiende, diepzinnige literatuur werd bijna altijd verboden in Saudi-Arabië, waar ik opgroeide als tiener. En van mijn uitkering van 17 pond per week kon ik als minderjarige immigrant in het Verenigd Koninkrijk geen fatsoenlijk eten betalen, laat staan boeken.

31

WAT LEES JIJ DIT NAJAAR?

B°°XL is een plek van en voor Brusselse lezers.

Van alle genres, uit alle windstreken, in alle talen.

Deel en ontdek boekentips, nieuws, activiteiten en meer.

Word lid van de Facebookgroep: facebook.com/groups/b00xl

ONTDEK DE LEESCLUBS IN JOUW BUURT.

1 STAD, 19 B OEKEN

GA NAAR (DE WEBSITE VAN) JE LOKALE BIBLIOTHEEK VOOR MEER INFORMATIE.

32

INTERVI EW 1 STAD, 19 B OEKE N

“Heel veel mensen hebben de neiging heel luid hun eigen verhaal te verkondigen. We verliezen het luisteren naar elkaar.”

33

Barman en muzikant Victor Goemaere is “altijd wel iets aan het lezen”. Vooral non-fictie en vaak met een historische context, al hecht hij ook veel waarde aan de menselijke kant van het verhaal. In ‘Barracoon’ van Zora Neale Hurston vallen al zijn interesses samen. Het boek moest bijna 90 jaar op een uitgever wachten. “Het is spijtig dat ze het destijds niet gepubliceerd kreeg en des te belangrijker dat het nu eindelijk wel is gebeurd.”

Victor

Goemaere “Lezen is heel individueel, het is gij en het boek. Het zit in uw hoofd als je het leest. Daarom vind ik het ook belangrijk om het met mensen in mijn omgeving te bespreken. Omdat zij er ook weer hun perspectief op hebben of ook weer andere boeken kunnen aanraden. Zo blijf je elkaar stimuleren meer te lezen.”

In het dagelijkse leven muzikant en barman Woonachtig te Sint-Jans-Molenbeek Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/victor Tipt ‘Barracoon’ / Zora Neale Hurston

Barracoon • Zora Neale Hurston Vertaling: Robert Dorsman de Geus, 2019 272 pagina’s

1 STAD, 19 B OEKEN

In 1860 wordt de negentienjarige ~ Oluale Kossola vanuit West-Afrika naar de

34

Verenigde Staten verscheept, op het laatste – dan al illegale – Amerikaanse slavenschip de Clotilda. De beroemde schrijfster en antropologe Zora Neale Hurston tekende zijn verhaal op in 1931, maar vond geen uitgever voor dit werk. Toen het in 2017 alsnog verscheen, werd het herkend als een uniek historisch document.

Nog voordat Victor Goemaere (25) wist wát hij wilde studeren, wist hij al dat hij in Brussel wilde studeren. De liefde voor de stad kreeg hij van thuis uit mee. “Mijn vader is wel fan van Brussel. Dus gingen we vroeger op zondag soms op uitstap naar de stad.”

Als student begon hij als barman in een café, waar hij nog altijd werkt. Daarnaast is hij vooral bezig met muziek. Hij leerde zichzelf gitaar spelen en zat in verschillende bands. Wat begon met klassieke rockmuziek, evolueerde al snel in experimenteren met verschillende klanken.

Momenteel speelt hij in een band die moeilijk onder een genre te plaatsen valt.

Dat zijn muziek niet in hokjes past, strookt ook met zijn kijk op de wereld.

“Ik zie mensen als een oneindige variatie van kleuren en schakeringen. Mensen in hokjes duwen vind ik heel eng. Als individu wil ik mijn verantwoordelijkheid nemen in een maatschappij die steeds diverser wordt. Ik vind het belangrijk om me bewust te zijn van maatschappelijke kwesties als institutioneel racisme en de privileges die je hebt.”

Laatste slavenschip Ook zijn boekkeuze sluit daarbij aan.

Barracoon is het relaas van Oluale Kossola, overlevende van het laatste slavenschip, opgetekend door schrijfster en antropologe Zora Neale Hurston (1891-1960). In 1927 had ze verschillende gesprekken met de toen 86-jarige Kossola.

Ze schreef zijn indrukwekkende levensverhaal fonetisch op in het persoonlijke Engels-Afrikaanse dialect van Kossola. Ze kreeg het boek oorspronkelijk onder meer niet gepubliceerd omdat niemand het in die taal wilde afdrukken. In 2017, ver na haar dood, gebeurde dat uiteindelijk wel.

“Dat ze consequent niet heeft toegegeven aan de druk het in standaardtaal op te schrijven of uit te geven, toont aan hoe sterk ze moet zijn geweest”, meent Victor.

“Het is spijtig dat ze het destijds niet gepubliceerd kreeg en des te belangrijker dat het nu eindelijk wel is gebeurd.” Ook in de Nederlandse vertaling van het boek staat de originele tekst afgedrukt. Op de linkerpagina de woorden van Kossola, op de rechterpagina de vertaling. “Ik heb bepaalde passages in het Engels gelezen om te ervaren hoe hij werkelijk sprak.”

De witte heteroman zoals mezelf krijgt in de wereld al meer dan genoeg kansen en platformen.

We hebben ook al genoeg witte mensen gehad die spreken over zwarte mensen.

Het is nogal dubbel als de mensen over wie gesproken wordt, daarbij niet zelf aan het woord komen.

Volgens Victor zijn stemmen als die van Kossola en Hurston extra belangrijk om te horen. “De witte, heteroman zoals mezelf krijgt in de wereld al meer dan genoeg kansen en platformen”, zegt hij. “We hebben ook al genoeg witte mensen gehad die spreken over zwarte mensen. Het is nogal dubbel als de mensen over wie gesproken

wordt, daarbij niet zelf aan het woord komen.”

Mensenleven Barracoon herinnert de lezer er ook aan dat geschiedenis meer is dan feiten, jaartallen en cijfers. Boeken en discussies over historie kunnen vaak “nogal abstract en afstandelijk” zijn, met soms weinig oog voor de menselijke impact. “Een boek over het feit ‘slavernij’ is nog iets anders dan een verhaal over slavernij dat zich afspeelt in een persoonlijke context. We mogen niet vergeten dat het altijd om mensen en mensenlevens gaat.”

“Ik kies vaak voor non-fictie omdat ik heel

We zijn allemaal mensen, maar hebben of krijgen niet allemaal dezelfde kansen. De erkenning van die grote ongelijkheid is al een begin. graag lees om te leren”, vervolgt Victor.

“Al is het ook juist dat menselijke verhaal waar ik veel waarde aan hecht. Levensverhalen kunnen je inspireren, zeker verhalen van mensen die in andere of onfortuinlijkere omstandigheden opgroeien dan jijzelf. We zijn allemaal mensen, maar hebben of krijgen niet allemaal dezelfde kansen. De erkenning van die grote ongelijkheid is al een begin. Ook daardoor raak je je meer bewust van je eigen privileges en de verantwoordelijkheden die je daarvoor kan nemen.”

Luisteren Ook in zijn werk als barman ontmoet hij veel verschillende mensen met ieder hun eigen verhaal. Luisteren is “een groot deel” van zijn job. Binnen de sector voelt hij dan ook de frustratie dat tijdens de coronacrises de horeca “louter als economische activiteit” wordt gezien. “Want het is ook een onofficiële vorm van mantelzorg.

Er komen vaak mensen langs die eenzaam zijn en nergens terecht kunnen met hun verhaal.”

De nood aan een luisterend oor is wellicht ook een teken van de tijd. “Op zich is het een simpele handeling om naar iemand te luisteren, maar ik heb het gevoel dat de kwaliteit van het luisteren steeds meer naar de achtergrond verdwijnt. Heel veel mensen hebben de neiging heel luid hun eigen verhaal te verkondigen. We verliezen het luisteren naar elkaar.”

Zelf probeert hij zijn steentje bij te dragen door al luisterend en al lezend open te staan voor nieuwe inzichten en de verhalen van anderen. Waarbij ieder gelezen boek vaak ook weer aanleiding is voor een (goed) gesprek en nog meer luisteren.

“Lezen is heel individueel, het is gij en het boek. Het zit in úw hoofd als je het leest.

Daarom vind ik het ook belangrijk om het met mensen in mijn omgeving te bespreken. Omdat zij er ook weer hun perspectief op hebben of ook weer andere boeken kunnen aanraden. Zo blijf je elkaar stimuleren meer te lezen.”

Babs Verblackt

Nicole

De Ridder “Ik hou van boeken, gans de familie trouwens, mijn drie kinderen lezen, mijn oudste kleinkind ook, zoveel boeken thuis bij ons, bij hun ook, geen van ons vijven kan een boekenwinkel overslaan en we zijn ook allen ingeschreven in een bibliotheek maar houden van papieren boeken thuis in het boekenrek om nog eens te lezen.”

In het dagelijkse leven gepensioneerd en vrijwilligster Woonachtig te Sint-LambrechtsWoluwe Met Belgische nationaliteit muntpunt.be/nicole Tipt ‘Het mysterie van kamer 622’ / Joël Dicker

L’enigme de la chambre 622 • Joël Dicker

Vertaler: Manik Sarkar De Bezige Bij, 2020 576 pagina’s

Aan het begin van de zomer van 2018 ~ verblijft een schrijver in het luxueuze

1 STAD, 19 B OEKE N

Paleishotel in het Zwitserse Alpendorp Verbier. Hij verblijft in kamer 623 en verbaast zich erover dat de kamer naast hem het nummer 621-bis heeft. Langzamerhand wordt duidelijk dat jaren eerder een moord is gepleegd in kamer 622, waarvan het politieonderzoek nooit is afgerond. De schrijver besluit zich volledig op de onopgeloste moord te storten: wat gebeurde er twintig jaar eerder in kamer 622?

35

E E S C

BI

L

G N

NIKS MEEGEMAAKT? ALLES AL GEZEGD? JE GESPREKSSTOF STOFFIG?

LU B

DIY-BOEKENCLUBS V R JOU & JE VRIENDEN MET SPRAAKMAKENDE BOEKEN IN 5 CATEGORIEËN

NIEU WE BOEK EN IN S

1 STAD, 19 B OEKEN

© Levi Jacobs

Meer info www.muntpunt.be/leesclubbing

36

EPTEM BER