Preview Lesmap De kosmos van het bosmos Musicaklassen 2011-2012

Musicaklassen DE KOSMOS VAN HET BOSMOS Schooljaar 2011-2012

Colofon

Auteurs Kaspar König Hans Van Regenmortel (red.)

Projectcoördinatie Bart De Vos

© 2011 © 2012 herziene versie Musica, Toekomstlaan 5b, BE-3910 Neerpelt Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

2

INHOUD

04

De Kosmos van het Bosmos

10

Inleefdag leerkrachten

14

Klankkunstexperimenten

23

Klankenbosavonturen

23

00 – Op verkenning in Klankenbos

26

01 – Het geheim van Horst

29

02 – Kanariestudio

31

03 – Houses of sound

34

04 – Springtime in a small town

38

05 – Konversation

41

06 – Radio Forest

42

07 – De oorsprong

45

08 – Tacet

47

09 – Willow hut

49

10 – Wind Zylinder

51

Expressie en communicatie

56

Muzikale experimenten

67

Een nieuwe installatie voor Klankenbos

75

Weekschema

3

KLANKKUNSTEXPERIMENTEN Waar beweging is, is geluid. En waar geluid is, is beweging. In de volgende experimenten richten we ons op de expressieve eigenschappen van klank. Zelfs zonder deel uit te maken van een muzikale structuur, doet klank iets met ons. Hij heeft een onmiddellijke expressieve waarde en bevat een schat aan informatie over het materiaal dat klinkt, de richting van waaruit hij komt, de afstand, de intensiteit waarmee het materiaal tot klinken gebracht wordt…

KLANKMASSAGES (30’) (binnen) Geïnspireerd op de ideeën van Thierry Madiot en Pascal Battus Meer info: http://soundmassage.free.fr/

Beschouw de klankmassages als een soort wellness voor trommelvliezen, of een intiem concert door één persoon voor één persoon? Het lijkt alsof we met een vergrootglas luisteren. In deze oefening scherpen we de aandacht voor klanknuances en klankeigenschappen aan. Omdat de klankmasseur de klanken niet even sterk ervaart als de gemasseerde, is het eveneens een oefening in inlevingsvermogen (empathie).

Materialen • Allerlei kleine objecten uit verschillende materialen: metaal, hout, kunststof, stof…

Bijvoorbeeld: schelpjes, kralen, kettinkjes, blik, isolatiemateriaal, sponsjes, papier, snoeppapiertjes…

• Eenvoudige stoelen, evenveel tafeltjes Bij voorkeur in een licht verduisterde ruimte.

Verdeel de groep in twee.

Plaats voor de eerste groep stoelen in een kring met de rugleuning naar het midden.

Maak de kring eerder wijd en plaats telkens een tafeltje tussen de stoelen. Verdeel de materialen gelijkmatig over de tafeltjes. Zorg voor voldoende diversiteit aan materialen.

De ene groep neemt plaats op de stoelen. De kinderen van de andere groep zijn de masseurs. Zij nemen plaats achter de rug van de persoon op de stoel.

Voor het begin van de massage maken we het gedurende één minuut zeer stil en sluiten de kinderen op de stoel de ogen.

De eigenlijke massage gebeurt vlak bij de gehoorgang maar zonder aanrakingen.

Geluiden die we normaal gezien niet eens zouden opmerken, klinken door hun nabijheid ineens kraakhelder in al hun details.

Op de tafeltjes liggen objecten gemaakt van diverse materialen. Elk materiaal heeft zijn eigen textuur, gewicht, dichtheid enz. maar eveneens zijn unieke klankeigenschappen.

Het kan op diverse manieren tot klinken gebracht worden: tussen de vingers wrijven, klapperen, je hand toeknijpen, enzovoort.

Begin met eerder zachte geluiden dichtbij het oor.

Speel daarna met ruimte, beweging, richting, klanksterkte, manier van ‘bespelen’, combinaties van klanken enzovoort.

Algemene spelregel Tijdens de eigenlijke massages maak je het absoluut stil. Er wordt vooral niet gesproken.

14

Spelregels voor gemasseerden ‐ zorg ervoor dat je comfortabel en ontspannen zit ‐ wie veel haar heeft steekt dit zo veel mogelijk achter de oren ‐ sluit eventueel je ogen, het maakt de beleving intenser Spelregels voor klankmasseurs ‐ raak de persoon voor je in geen geval aan ‐ breng je handen niet voor het aangezicht van de persoon ‐ neem je tijd: de gemasseerde persoon heeft een andere tijdsbeleving ‐ begin de massage met gelijkaardige klanken langs beide oren ‐ let op voor te luide klanken ‐ speel geleidelijk aan met horizontale afstand (symmetrisch/asymmetrisch), klanksterkte (zelfde of verschillend), materialen (zelfde of combinatie), verticale beweging (bewegingen over en achter het hoofd), manieren van ‘bespelen’ van het materiaal (vingertippen, volle hand, wrijven, knijpen…) ‐ laat structurele elementen achterwege: geen ritmes, motieven enz. maar alleen klank ‐ bepaal zelf wanneer de massage afgelopen is en laat dit rustig tot de gemasseerde doordringen ‐ wissel dan van rol

Afbeeldingen met toestemming van Thierry Madiot

Tips Brief de kinderen op voorhand over de fragiliteit van het menselijk oor. Een plots luid geluid vlakbij iemands oor is absoluut uit den boze. Onze oren hebben zich ontwikkeld 15

5 – KONVERSATION

Babbelrobots?

Een groep van zeven en een rij van vijf rode kasten schieten als planten uit de grond. Ze wisselen tekens of geluiden uit en converseren. Enkele objecten gebruiken orkestklanken die variëren naargelang men dichter of verder staat terwijl andere objecten stem- of omgevingsgeluiden opnemen. Door toeval ontstaat een verrassend samenspel op basis van het gebruik van de installatie in de loop van de dag.

Erwin Stache (DE) studeerde fysica en wiskunde en volgde piano- en orgellessen. Sinds 1985 is hij actief als muzikant, instrumentenbouwer en componist. Hij ontwerpt vooral installaties voor bijzondere openbare plaatsen.

UNIEKE KLANKEN (buiten) Materiaal • Geen De rode kastjes van Konversation lijken wel robotplanten of geprogrammeerde boompjes die elk hun eigen geluiden fabriceren. Neem even de tijd en onderzoek hoe de kastjes reageren op geluiden in hun buurt.

Ook al lijken de kastjes erg op mekaar, zij onderscheiden zich door de klanken die zij produceren en hoe zij reageren op de buitenwereld. Op die manier lijken zij toch persoonlijke kenmerken te verkrijgen.

Ook mensen onderscheiden zich door hun eigen, unieke stem en manier van praten.

Stel een kind met de ogen gesloten op in de buurt van een kastje. Laat de anderen om beurt iets zeggen in hun buurt, dichtbij fluisteren of van ver roepen. Het kind met de ogen toe moet zeggen van wie het de stem gehoord heeft.

Tip Op www.logosfoundation.org vind je informatie over allerlei muzikale robots die componeren in interactie met menselijke bewegingen.

38

Filosoferen In het bos hebben we inmiddels al verschillende tekens en signalen opgevangen. Maar, communiceren de klankkastjes van Konversation echt met elkaar of met hun publiek?

Waarom wel? Waarom niet?

Wanneer is er sprake van echte communicatie?

Kunnen mensen echt communiceren met hun hond, met vogels (bv. spechten) of mieren? Waarom wel/niet? Op welke manier wel/niet?

UNIEKE SILHOUETTEN (buiten) Echte planten en struiken maken eveneens geluid als gevolg van de wind of de regen.

Hun stammen kunnen piepen of kraken, en zij kunnen elkaar raken.

Bestudeer de bomen in het Klankenbos, hoe zij recht of naar de wind staan. Onderzoek hoe de stam en de takken elke boom een eigen karakter en expressie geven. Let op het verschil tussen bomen van verschillende soort, tussen naaldbomen en loofbomen, hoogstammen en struiken.

Materiaal • Boomwhackers (twee per deelnemer) • Fototoestel Kies een boom of struik waarmee je je wil identificeren. Omdat zijn vorm of uitstraling je aanspreekt of omdat hij volgens jou precies de goeie boom is op precies de goeie plaats.

Zijn er dingen die je opvallen en die deze boom uniek maken?

Neem zijn silhouet met je lichaam over. Neem de tijd tot je voelt dat het goed zit. Help elkaar om zoveel mogelijk het silhouet van de boom of struik weer te geven.

Zoek een geschikte open plek. Stel met de groep een kinderbos samen waarbij niet één boom op de andere lijkt. Elke boom heeft een eigen karakter en vorm. Elke boom staat met beide voeten stevig en diep in de grond. Niets kan hem deren.

Stel je voor dat een zachte bries de bomen rustig laat heen en weer deinen zonder elkaar te raken. Laat het geheel tegelijk beweging en rust uitstralen, net zoals het bos.

Maak een foto van het geheel.

Geef elke boom twee Boomwhacker-takken in de handen.

Wacht op een koele bries die van het kinderbos een klinkende Boomwacker-choreografie maakt.

MUZIKALE POSTKAART - Ssst… Opname!

Klinkende kleuren

●

Materiaal • Fototoestel • Digitaal opnametoestel met windhoes Neem een foto van het Boomwhackerbos en neem de klank op van de takken die elkaar raken door de wind.

Verzend foto en klankopname als een muzikale postkaart naar je school.

Ouders, medeleerlingen en collega’s vangen een klinkende glimp op van de Musicaklassen van die dag.

39