Science News 04/2011 - Service éducatif MNHN Luxembourg

fir

Jonker vun 11 bis 18 Joer

SCIENCE-CLUB.LU News 4/2011

..

Info: ➪ Science live Säit 4 a 5 ➪ Cyber Science Säit 6 bis 7 ➪ Wat ass en Tsunami?

Säit 8 bis 9 ➪ Science Quiz Säit 10 ➪ Opléisung vum leschte Quiz Säit 11 ➪ Jonk Fuerscher Säit 11

A n d e s e.m News . fenns du: ➪ Aktivitéiten vun Säit 16 bis 30 ➪ Umellungsziedel Säit 31

Info

Science live iwwert Ba. . s s d u

u W e s s e n ­s c h a f t a n Te c h n i k i n t r e s s e--i e r t ?

Hu e s

du iwwer 11 Joer?

W.e. lls du nei

Leit kenne l eieren, dei- d ei selwecht Intressen hu wei s du?

d‘ganzt Joer !

Wa jo, da kuck der

den neie Programm vum „Science Club“ genee un.

De „Science Club“ bitt dir nämlech vill flott Akti­vi­ téi­ten, wéi zum Beispill ­verschidden technesch a wëssen­schaftlech Work­ shopen an Experimenter, intressant wëssenschaftlech Ausstellungen am In- an Ausland, „Science Camp“, ….

Wann s

du un Aktivitéite wëlls deelhuelen, da mell dech beim „Science Club“ per Post (mam Umellungsziedel op der leschter Säit), per E-mail

(science-club@ mnhn.lu) oder per Internet

(www.science-club.lu) un. Mee denk drun, d‘Zuel vun deenen, déi kënne mat­maachen ass limitéi­ert.

Duerfir, wann s du wierklech un enger Aktivitéit intresséiert bass, da mell dech esou fréi wéi méig­lech un.

an Zesummenaarbecht mat der

(www.uni.lu)

De Science Club ass Member vu ProScience, lëtzebuerger Réseau fir d'Promotioun vun der Wëssenschaftskultur. www.proscience.lu

Science-Club 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel.: 462233-450 Rép. - Fax: 462233-451

(www.science-club.lu) De „Science Club“ ass eng Initiativ vum „natur musée“

(w w w . m n h n . l u )

mat de „Jonk Fuerscher Lëtzebuerg“

( www.a j sl .l u )

Mir hunn zesummen dë­sen intressante Programm op d‘Bee gestallt a soen dem „Fonds National de la Recherche“ merci fir seng finanziell Ënner­­stëtzung.

ce en ci rS be Cy e e b c y n C ie c S r e b e y nc C cie rS be Cy e c n ie c S Cyber yscience

Tr

(op ville Sprooche) Léier déi verschidde Science Centeren op der Welt kennen a maach selwer online Experimenter. www.tryscience.org

Futura Sciences (op Franséisch)

E wëssenschaftlechen online Magazin mat de leschten Infoen aus Wëssenschaft an Technik. www.futura-sciences.com/

erScience

Cy bcee ceberSrScicienence

c n ie c S en ci r e rS b be y Cy C e c ce e ce n ien e en ie Sc c ci c er n rS S yb C ie r be c e Cy e S b eCyrberSciencCy

eCyberScience Cea

(op Franzéisch) Flott Animatiounen an Informatiounen iwwer Radioaktivitéit, Atomenergie an alternativ Energien. www.cea.fr/jeunes

Deutsches Luft und Raumfahrt Zentrum (op Däitsch)

Op dëse Säite fënns du vill Interessantes zu Rakéiten, Weltraum … www.dlr.de/next

Dës Linken an nach vill méi fënns du och op der Internetsäit vum Science Club:

en ci rS be c Cy n ie c S r e b y C e e e ce nc nc e e c en cie cie c ci n rS rS n be be rS ie Cy Cy ie c be c S Cy S r r e ybe 7 www.science-club.lu

Wat

D’W uert .... „Tsuna mi“ kënnt ....aus dem Japaneschen a bedeit „Well am Hafen“. Japanesch Fëscher hunn dësen Numm benotzt, wa si vum Fëschen zréck komm sinn an dunn hier Dierfer total zerstéiert erëmfonnt hunn, obwuel si um Mier keng Well gesinn oder gespiert hunn. Wouhier kënnt dës mysteriéis Well?

Ensteeung 90% vun den Tsunamië ginn duerch staark Äerdbiewe verursaacht, déi am Buedem vum Mier stattfannen.

Déi aner 10% enstinn

duerch Vulkanausbréch, ënnerierdesch Äerdrutscher oder a ganz seelene Fäll duerch Meteoritenaschléi.

Geschwindegkeet D’Vitess vun engem Tsunami hänkt vun der Mieresdéift of: wat d’Mier méi déif ass, wat den Tsunami sech méi schnell virubeweegt, wat et méi flaach gëtt, wat e méi lues gëtt. Dëst kann ee mat folgender Formel berechnen: . c = d’Vitess vun der Tsunamiwell, g = d’Äerdunzéihungskraaft (9,81 m/s2), h = Waasserdéift.

Beispill: D’Geschwindegkeet

an engem Ozean (+/- 5000 m déif) ass +/- 800 km/h. Dat ass enorm schnell, ongeféier déi selwecht Geschwindegkeet wei e Fliger. D’TsunamiWelle kënne sou an e puer Stonne ganz Ozeaner duerchqueren a sech bis zu 20.000 km ausbreeden.

Wellelängt Eng typesch Wellelängt vun engem Tsunami läit zwëschen 100 a 500 km. Vum Wand gebilte Wellen hunn z.B. just eng Wellelängt vun 100-200 m. Dëst erkläert, firwat d’japanesch Fëscher um Mier keng Well bemierkt hunn.

t ass eigentlech een Tsunami?

Wa t

ge s ch i t t ,

w

n an

.. . .

....en Tsunami op eng Küst trëfft?

D’Gesamtenergie vun enger Well setzt sech zesummen aus der Beweegungsenergie (ofhängeg vun der Vitesse vun der Well) an der Héichtenenergie (ofhängeg vun der Héicht vun der Well). Bei enger Küst hëlt d’Mieresdéift of. Wa mir eis d’Formel vun der Geschwindegkeet vun der Well hei driwwer ukucken, huet dëst zur Konsequenz, datt d’Well méi lues gëtt an d’Beweegungsenergie vun

eiser Well soumat ofhëllt.

Vereinfacht gesinn bleift d’Gesamtenergie vun der Well konstant. Dëst huet zur Konsequenz datt d’Héichtenenergie eropgeet, a soumat d’Well méi héich gëtt. Dëst erkläert, firwat de japanesche Fëscher hiert Duerf konnt duerch eng enorm héich Well zerstéiert ginn.

Typesch Wellenhéichten vun Tsunamiën op enger Küst sinn +/- 10 Meter. De 24.

Abrëll 1971, gouf bei der japanescher Insel Ishigaki eng Rekordhéicht vu 85 Meter op

flaachem Terrain gemooss.

Wann en Tsunami an e Fjord leeft kann eng Well sech bis iwwer 100 Meter opstauen.

9

Woumat moosst een den Drock a Flëssegkeeten an a Gasen?

Science QUIZ

A) Mam Manometer B) Mam Hygrometer C) Mam Tachometer D) Mam Potetometer Schreif deng Äntwert op d’Umellung, oder schéck eis se per Post oder per E-mail.

D’Gewënner gi gezunn a kréien e schéine Präis.

10

Opléisung

vum leschte

Science Quiz

An eisem leschte Science News hate mir Iech gefrot, wéivill Aen eng Méck huet.

2 % hu „5“ geäntwert an hunn domat Recht! Si huet déi zwee grouss, lénks a riets vum Kapp, déi dir och bestëmmt scho gesinn hutt. Déi si jeeweils mat 500 Facetten besat, déi dem Gehir verschidden Informatioune weiderleeden. Dann huet se awer och nach dräi kleng Aen op der Stier, déi dat wat d’Méck gesäit, vervollstännegen.

62 % hu gemengt d’Mécken hätten nëmmen zwee Aen, wat leider falsch ass.

6 % hun „502“ geäntwert wat leider och net richteg ass.

20 % soten “1234” wat definitif och net stëmmt. Verwiesselt d’Facetten net mat den Aen. D’Aen sinn aus deene Facetten zesummegesat!

Aus ären Äntwerten hu mir 2 Gewënner gezunn: * Annouk Seyler (13 Joer) * Liz Weiler (13 Joer)

11

:

Concours Jonk Fuerscher an EXPO-Sciences

? Wäit gefeelt pes fir Nerds a Streber entéierfreedeg? ëp en mm në s as t af rim expe Wëssensch 21 Joer ? Firwëlzeg an Du bass tëscht 12 an oder an der Grupp !

Wat muss e maachen?

Da ma ach mat, aleng 1. E wëssenschaftlech fundéierten Exposé iwwert : en Thema wat Dech interesséiert oder zu deems Du Dir Froe gestallt hues, sief et an der Bio, Bionik, Chimie, Physik, Astronomie, Economie, Ecologie, Geologie, Geografie, Geschicht, Archeologie, Botanik, Informatik, Musek, Media, Medezin, Néi Technologien oder wat och ëmmer Dech passionéiert ... en Dispositif, en Experiment oder eng Saach, déi's Du erfonnt hues oder wëlles hues ze maachen oder ze bauen 2. Eng visuell Präsentatioun vun Denger Arbecht : zB. Fotoën, e Film, e Modell, e Prototyp, eng Simulatioun ...

Wieder Infoen op: www.jonk-fuerscher.lu info@jonk-fuerscher.lu

Wichteg : Wann een am Concours matmécht muss een seng Aarbecht zousätzlech engem Jury virstellen ! - an der Expo brauch een dat net !

Wat bréngt et?

• Präisser an d'Méiglechkeet aaner Jonker oder Wëssenschaftler ze treffen.

• Reesen, Stagen an Ateliers am In- an Ausland fir all déi di am Concours matgemaach hunn.

• Serious FUN !

Wieder Infoen op: www.jonk-fuerscher.lu info@jonk-fuerscher.lu

m u v en o t o F n a rs u r o e c Con Fuersch s e k c n n o e i J c S O EXP ee 2011 15. M

-

Aktiviteiten: tëschent 11 an 13 Joer ..

Sait 16-26

tëschent 13 an 15 Joer ..

Sait 27-28

tëschent 15 an 18 Joer ..

Sait 29-30

6 Euro

Planzefaarwen

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Chantal KERSCHEN

Guide vum "natur musée"

Dënschdes, den 19. Juli 2011- Only for girls Donneschdes, den 21. Juli 2011 Rendez-vous: um 11:00 Auer (zréck 15:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn

M

ir stellen aus Planze Faarwen hier fir Schofswoll ze fierwen. Aus Faarfpigmenter a Geméis stelle mir Faarwen hier fir Aquarellen ze molen.

Wéi muss een do virgoen? Dat wëlle mir zesummen am Atelier erausfannen.

www.naturmusee.lu

4 Euro

Fossilien am Koralleriff Mëttwochs, den 20. Juli 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Claude HEIDT

Biolog

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

M

ir siche no Verstengerunge vu Schleeken, Muschelen an Tëntefësch an engem Koralleriff.

www.naturmusee.lu

15 Euro

MS Gesondheetsfuerschung Dënschdes, den 2. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Claude HEIDT

Biolog

Rendez-vous: um 08:30 Auer (zréck 17:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

S

elwer Experimenter op engem Schëff man fir erauszefanne wéi d'Gehir funktionéiert, nei Medikamenter entwéckelt ginn, Krankheeten erkannt ginn a wéi operéiert gëtt. Mëttes besiche mir nach d'Wëllef zu Merzig.

www.naturmusee.lu

25 Euro

Reptilien Zoo Donneschdes, de 4. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Maria Ursone

Biologin

Rendez-vous: um 08:00 Auer (zrĂŠck 18:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

S

chlaangen, Echsen, Deckelsmouken, Krokodilen, Fräschen a Mouke vu ganz no gesinn an esouguerdierfen upaken.

www.naturmusee.lu

25 Euro

Gräifvullenzoo Méindes, den 8. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Maria URSONE

Biologin

Rendez-vous: um 07:30 Auer (zréck 20:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

A

n enger super GräifvullenShow fléie Gräifvigel iwwert eis Käpp; vill aner exotesch Vulle kënne mir am Zoo observéieren.

Flamingoen, Papageien; mir trëppelen och duerch kleng asiatesch Dierfer a kucken eis e grousst Schëff vu bannen un.

www.naturmusee.lu

25 Euro

Dynamikum Dënschdes, den 9. August 2011

vun 11 - 13 Joer

do

g

|

omm mat an de Science Center "Dynamikum" op Pirmasens (Däitschand) fir selwer z'experimentéieren an esou mat vill Spaass verschidde wëssenschaftlech Theme méi no kennen ze léieren.

lk le in

K

om .c pix at e tr

ax

Responsabel: João MARTINS

Chemiker

Rendez-vous: um 09:00 Auer (zréck 17:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

www.dynamikum.de

6 Euro

Robo-Biene Donneschdes, den 11. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Patrick DELHALT

Biolog

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:30 Auer) am 'natur musée' am Gronn

M

ir bauen eng RoboterBei zesummen, déi anhand vun enger einfacher Elektromechanescher Steierung fonktionéiert. Si gëtt mat 2 Motoren ugedriwwen a wiesselt d'Richtung, wann d'Füleren en Hëndernes beréieren.

www.naturmusee.lu

6 Euro

Vitarium Luxlait Méindes, den 22. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: João MARTINS

Chemiker

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:30 Auer) Luxlait zu Bissen

K

omm mat an de "Vitarium" vun der Luxlait. E spannend Erliefnes: vill Experimenter an interaktiv Spiller erwaarden dech, eng Zäitrees (3D-Film).

Entdeck de Wee, deen d’Mëllech vun der Kou bis an eist Glas mécht. Kach selwer en Dessert am Kachatelier.

www.naturmusee.lu

4 Euro

Op de Spuere vun den Tudor Batterien Dënschdes, den 23. August 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: João MARTINS

Chemiker

Rendez-vous: um 09:30 Auer (zréck 16:30 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)

E

xperimenter mat Stroum maachen, Batterien am Henri-TudorMusée bastelen an de lëtzebuerger Fuerscher Henri Tudor kenne léieren. A Mëttes d'Rosporter Quellewaasser kucke goen.

www.musee-tudor.lu

4 Euro

Bluejeans

Dënschdes, den 30. August 2011

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn

Responsabel: João MARTINS

Chemiker

vun 11 - 13 Joer

A

n dësem Atelier gi mir op d'Spuer vum Chemiker deen déi éischt IndigoSynthèse entwéckelt huet an esou déi typesch blo Faarf vun de Jeans erméiglecht huet. Mir widderhuelen d'Synthèse vun deemools an extrahéieren den Indigo deen dir duerno kënnt mat heem huelen.

www.naturmusee.lu

4 Euro

Déck Loft?

Datum: Freides, den 2. September 2011

vun 11 - 13 Joer

Responsabel: Claude HEIDT

Biolog

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn

M

ir ënnersiche Flechten (Champignonen, déi mat Algen zesummeliewen) fir erauszefannen, wéi propper d'Loft am Gronn ass.

www.naturmusee.lu

5 Euro

Rondrëm professionell a Sportfligerei Dënschdes, den 19. Juli 2011

vun 13 - 15 Joer

Responsabel: Jean Birgen

Aerosport

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 18:00 Auer) Parking Aviation Générale

W

ëlls du hannert d'Kulisse vun enger Flugschoul enger Flugschoul gesinn oder Pilot(in) gesinn ginn? oder Pilot(in) Mir besichen d'Maintenance, ginn? Mir besichen selwer gebaute d'Maintenance, Fligeren, Konschtflugfligeren selwer gebaute an historesch Fligeren, Fligeren.

Du Konschtflugfligeren léiers e puer Grondkenntnësser an historesch vum Fléien, Fligeren. vum Du Kaartenliesen a léiers vun eden puer Instrumenter am Grondkenntnësser Fliger kennen. vum Fléien, vum

d' Wann aabt, r et erl e d ie W selwer, u och d s n n ka ngem mat e n. tor fléie Instruk .

0 Euro Präis: 5

www.aerosport.lu.lu

4 Euro

Bioseef

Datum: Dënschdes, de 16. August 2011

vun 13 - 15 Joer

Responsabel: João MARTINS

Chemiker

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:30 Auer) am 'natur musée' am Gronn

M

aach deng eege parfüméiert Seef, déi s du kanns mat heem huelen.

Mir maachen dës Seefen aus Déierefett, verschidden Alkoholen, Basen a Faarfstoffer.

Mir benotzen dobäi d'originaalt Rezept vum "Savon de Marseille". Du gëss hei awer och alles iwwert d'Chimie vun de Seefe gewuer.

www.naturmusee.lu

0 Euro

Wéi ginn nei Materialien hiergestallt?

Donneschdes, de 14. Juli 2011

vu 15 - 18 Joer

Responsabel: Nathalie Heinz

CRP Henri Tudor

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) Site Technoport/CRP H. Tudor Esch

E

ntdeck, wéi hei zu Lëtzebuerg mat Hëllef vun der Nanotechnologie no neie Materialie gefuerscht gëtt: z.B. gesäis du hei, wéi Uewerfläche mat Plasma (ioniséiertem Gas) behandelt ginn an esou ganz nei Eegeschafte kréien.

www.tudor.lu

5 Euro

Rondrëm professionell a Sportfligerei Dënschdes, den 19. Juli 2011

vu 15 - 18 Joer

Responsabel: Jean BIRGEN

Aerosport

Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 18:00 Auer) Parking Aviation Générale

W

ëlls du hannert d'Kulisse vun enger Flugschoul enger Flugschoul gesinn oder Pilot(in) gesinn ginn? oder Pilot(in) Mir besichen d'Maintenance, ginn? Mir besichen selwer gebaute d'Maintenance, Fligeren, Konschtflugfligeren selwer gebaute an historesch Fligeren, Fligeren.

Du Konschtflugfligeren léiers e puer Grondkenntnësser an historesch vum Fléien, Fligeren. vum Du Kaartenliesen a léiers vun eden puer Instrumenter am Grondkenntnësser Fliger kennen. vum Fléien, vum

d' Wann aabt, e r et rl er, Wiede h selw du oc s n n a k ngem mat e n. tor fléie Instruk . ro 0 Eu Präis: 5

www.aerosport.lu.lu

Hei kriss du Informatiounen iwwer d’Aktivitéiten:

Science Club

Umellung och per Internet:

25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel: 46 22 33 450 Rép./Fax: 46 22 33 451 E-mail: science-club@mnhn.lu

COORDINATEUR AN USPRIECHPARTNER: Patrick Delhalt Tel: 46 22 33-429 E-mail: pdelhalt@mnhn.lu

www.science-club.lu Umellungsziedel

Ech melle mech fir folgend Aktivitéiten un: Musée National d’Histoire Naturelle ...........................................................................

25, rue Münster ..........................................................................

L-2160 Lëtzebuerg

Partner:

www.science-club.lu

Numm:.......................................................................................

Virnumm:.....................................................................................

Adress:.......................................................................................

L-.........................................................................................

Tel.:.............................................Gebuertsdatum:....../....../.......

EMail:.........................................................................................

D’SEKRETARIAT

........................................................................................

Université du Luxembourg Faculté des Sciences, de la ........................................................................................

Technologie ......................................................................................... et de la Communication 6, Rue Coudenhove-Kalergi .........................................................................................

L- 1413 Lëtzebuerg-Kirchbierg .........................................................................................

Jonk Fuerscher Mat arzem schwa Lëtzebuerg Opléisung Bic n e ll fë s Boîte postale 1387 au .g. w.e L-1013 Lëtzebuerg

ScienceQuiz

Wann dësen Ziedel ausgefëllt ass, schéck, fax oder mail e w.e.g. un de: Science-Club - 25, rue Münster - L-2160 Lëtzebuerg Tel.: 462233 450 - Fax: 462233 451 - Mail: science-club@mnhn.lu

www.science-club.lu

D’SEKRETARIAT Hei kriss du Informatiounen iwwer d’Aktivitéiten:

Science Club 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel: 46 22 33 450 Rép./Fax: 46 22 33 451 E-mail: science-club@mnhn.lu

COORDINATEUR AN USPRIECHPARTNER: Musée National d'Histoire Naturelle Patrick Delhalt & João Tel: 46 22 33-429 E-mail: pdelhalt@mnhn.lu

Partner:

Musée National d’Histoire Naturelle 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg

Jonk Fuerscher Lëtzebuerg A.s.b.l.

Boîte postale 1387 L-1013 Lëtzebuerg

Université du Luxembourg Faculté des Sciences, de la Technologie et de la Communication 6, rue Coudenhove-Kalergi L- 1413 Lëtzebuerg-Kierchbierg

Pinscience A.s.b.l.

12, rue de la Gare L-3322 Bivange

.. ..

Mat der finanzieller Ennerstetzung: Fonds National de la Recherche 6, rue Antoine de Saint-Exupéry L-1017 Lëtzebuerg

De science Club ass Member vun:

ProScience: Lëtzebuerger Reseau fir d'Promotioun vun der Wëssenschaftskultur