NoordZ Eindejaarseditie 2020

D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

EINDEJAARSEDITIE

‘WIL JE RELEVANT ZIJN IN DE TOEKOMST, DAN MOET JE ZORGEN DAT DIE JE NIET OVERKOMT’ RUTGER VAN ZUIDAM, ODYSSEY PAGINA 33 UITGAVE VAN DE NDC MEDIAGROEP

ADVERTENTIE

‘Vernieuwing is sleutel tot succes bouwsector’ Innovatie, kennisontwikkeling, scholing, industrialisatie en circulariteit zijn de pijlers van Bowinn in Dokkum. Samenwerken in bouw, infra en installatietechniek. De plek waar ondernemers, onderwijs en overheden uit het hele land elkaar ontmoeten. Martin van der Veen over Bowinn, proeftuin en broedplaats. „Ontwikkeling begint met delen en loslaten, niet met het wiel weer uitvinden.”

De economische structuurversterking van Noordoost Friesland leidde eerder tot de Regiodeal met het Rijk. De visie op die versterking benoemt de sectoren die fundamenteel zijn voor de regio, de bouw is er een van. De oprichting van de zelfstandige stichting Bowinn voorziet in de concrete uitwerking. Martin van der Veen is sinds dit najaar directeur van het in Dokkum gevestigde kennis- en ontwikkelingscentrum, proeftuin en broedplaats voor bouw, infra- en installatietechniek. De inzet is het ontwikkelen van toekomstgerichte toepassingen voor de bouwen leefomgeving, van de techniek tot de beschikbaarheid van kwalitatief personeel. Martin van der Veen: „De basis van Bowinn is de triple helix van ondernemers, onderwijs en overheden.

Onze vraag is altijd: hoe kunnen wij jullie helpen?

We zijn de uitvoerder van een van de businesscases van de Regiodeal. We faciliteren kennisuitwisseling en ontwikkeling, we testen en onderzoeken producten en materialen in onze klimaatkamers, zoeken oplossingen voor de arbeidsmarkt, organiseren kennissessies en we zijn een proeftuin voor industrialisatie en circulariteit in de bouw. Want willen we in dit land meer, duurzamer, beter en efficienter huizen bouwen in het kader van de energietransitie, dan moet het anders. Om volumes te bouwen en snelheid te maken bij een afnemende beroepsbevolking, is industriele aanpak noodzakelijk. Tegelijk heb je faciliteiten en inzicht nodig om de krimpende arbeidsmarkt te ondersteunen, om arbeidsmobiliteit en wendbaar vakmanschap vorm en inhoud te geven. De noodzaak tot ketenintegratie en innovatie horen bij elkaar, verduurzaming en circulariteit zijn de toekomst.”

Innovatie betekent anderen uitnodigen Samenwerking in en buiten de regio is daarom noodzakelijk. „De sector is van huis uit behoudend en juist daarom moet je met elkaar aan tafel, inzicht geven in je kennis, je wensen en je dromen. Als je beter wilt worden, moet je de kracht van een ander er bij halen. Dat is vernieuwing. En daarom moeten we niet te benauwd zijn om over onze grenzen te kijken.

Laat Nederland maar kennismaken met het idee dat bouwinnovatie uit Dokkum komt, juist omdat wij de wereld hier samen brengen. De Friese regio heeft bouwbedrijven met een sterke traditie en een goed trackrecord op het gebied van industrialisatie in de bouw, zoals Dijkstra Draisma, Van Wijnen, Heijmans en VDM Wonen.

Onze onderwijspartners NHL Stenden en ROC Friese Poort willen graag mee in die procesmatige aanpak en de rol van de toekomstige werknemer daarin. Bowinn beschikt over robots en software voor studenten die industriële bouwprocessen willen ontwikkelen. Daarnaast werken we samen met Bouwend Nederland voor het geven van kennissessies en met TU Delft en Universiteit Twente. Bedrijven als Inventum en LG komen naar Dokkum omdat wij voor Nederland unieke testfaciliteiten hebben. We kunnen binnen-en buitenklimaat nabootsen en daarmee allerlei producten en systemen testen zoals

Martin van der Veen ventilatiesystemen, warmtepompen, dak- en gevelbeplatingen of innovaties in isolatiemateriaal. Meten is weten, wij maken inzichtelijk of nieuwe en bestaande technische installaties en innovatieve materialen wel doen wat ze beloven. Ik kan je vertellen dat het tot verrassende inzichten leidt.”

Laat Nederland maar kennismaken met het idee dat bouwinnovatie uit Dokkum komt, juist omdat wij de wereld hier samen brengen.

Anders bouwen, anders transporteren „De behoefte om de sector te verbeteren is groot, het besef is er dat niemand dat in z’n eentje kan.

Het gaat niet alleen om nieuwe circulaire materialen en producten, maar ook om veel meer inzicht in de hele keten en de vraag welke mensen we in de sector nodig zijn in de komende decennia. Het inzicht in de hele keten is een voorwaarde om anders te kunnen denken, om andere oplossingen te zoeken. Stel je voor dat we in staat zijn hier een fabriek op te zetten voor het produceren van allerlei modules en elementen voor de bouw, dan is een van de vragen, hoe vervoer je die dan? Doe je dat over de weg omdat ze morgen op de bouwplaats moeten staan, of kies je vanuit verduurzaming voor transport over water en het laatste stuk met elektrische wagens naar de bouwplaats? Dat vraagt een andere benadering. Ander transport vergt meer tijd, maar draagt sterk bij aan minder uitstoot en

minder file. Bovendien kun je dan een deel van de mensen die nu iedere dag honderden kilometers rijden vanuit Friesland naar allerlei bouwplaatsen in het land, hier aan het werk hebben. Veel duurzamer en veel effectiever.”

Delen en loslaten „Een ander interessant punt van studie zijn de faalkosten; ondanks alle mogelijkheden van geautomatiseerde processen in de bouw, lopen die de laatste paar jaar enorm op. Een van de oorzaken daarvan is het gebrek aan samenwerking. Ketenintegratie en open calculatie bieden enorme voordelen en pas dan kun je een Bouw Informatie Model (BIM) optimaliseren en dat is van belang om de kosten in de hand te houden. Daarnaast: alleen al binnen de energietransitie kom je tal van vraagstukken tegen die grote invloed hebben op de bouw, op bouwprocessen, op materialen en producten. Je kunt dat alleen maar in co-creatie oplossen.” „Bij ontwikkelingen in deze tijd van transitie naar verduurzaming en circulair bouwen gaat om kunnen delen en loslaten. Het gaat voor Bowinn om het belang en de toekomst van de regio en de sector. We hoeven het wiel niet uit te vinden, we moeten vooruit. We hebben de mogelijkheden, er is geld beschikbaar, de fysieke ruimte om elkaar te ontmoeten is er. Bowinn begint steeds meer bekendheid te krijgen in heel bouwend Nederland. De eerste stappen hebben we gezet, nu is het een kwestie van met elkaar de schouders er onder en laten zien dat we met elkaar er in slagen om de regio en de sector fundamenteel te versterken.” bowinn.nl

TOEKOMST

J

e moet zorgen dat de toekomst je niet overkomt.

Wat een heerlijke uitspraak om mijn slotstuk als samensteller van deze NoordZ te openen.

Rutger van Zuidam (oprichter van Odyssey – als je geen idee hebt, zoek echt op wat deze man met Momentum voor elkaar kreeg afgelopen november) deed ’m, in een gesprek over zijn, mijn, onze, jouw toekomst.

Want die kunnen we vormgeven. Met z’n allen. Ondernemer of geen ondernemer.

Wetenschapper of geen wetenschapper.

Bestuurder of geen bestuurder. Als mensen.

De tijd van praten is voorbij. Ik schreef het al eerder: never waste a good crisis. Wat een aantal mensen al deed voor corona, maar vooral pijnlijk duidelijk werd voor de grote massa toen het virus kwam: het is klaar met praten en tijd voor actie.

Het citaat op de cover ‘Wil je relevant zijn in de toekomst, dan moet je zorgen dat die je niet overkomt’ is van Rutger van Zuidam, oprichter van Odyssey. Je vindt de quote terug op pagina 33.

Nu is het moment om samen de toekomst vorm te geven. Want hoe willen we eigenlijk dat die eruit ziet? Wat wordt het nieuwe normaal? Ik vind dat we niet meer terug kunnen. En ik weet dat ik niet de enige ben.

mengelmoes van verhalen die eigenlijk allemaal gaan over ondernemers die al actie ondernamen en met de toekomst bezig zijn.

Over het anders doen. Over flexibiliteit en veerkracht. Over samen dingen doen. Want waar een deur sluit, gaan (meestal) nieuwe deuren open. Om er nog maar een open deur in te smijten.

Zo sluit met deze laatste woorden ook één van mijn deuren. Die naar NoordZ: dit is na drie jaar heel veel liefdewerk de laatste editie van mijn hand. Hoewel ik betrokken blijf als schrijver, ga ik me vooral op andere plekken met verhalen vertellen inzetten voor een mooiere toekomst. Eentje waar we beter voor onszelf, elkaar en de wereld gaan zorgen.

Laat die toekomst maar komen.

Ik heb er zin in.

Voor de laatste keer, Namens de redactie,

In deze laatste NoordZ van 2020 vind je een

COLOFON

INHOUD

NoordZ is een bijlage van NDC mediagroep

04

Fintech uit Friesland Met Flow Your Money verdeel je geld automatisch over spaarpotjes

Samenstelling & eindredactie Karlijn ter Horst Roel Snijder

06

High end racerij De simracepedalen van Heusinkveld gaan de wereld over

12

Corona geeft een boost Wie greep kansen in crisistijd?

17

Zupr: Concurreren met Bol.com en Amazon Hoe staat het ervoor met de startup die in NoordZ al eerder de revu passeerde?

18

De zes beste tips om 2021 mentaal gezond te beginnen Herstellen van stress is zo belangrijk

22

‘Wereldreis zette me op het goede spoor’ De Spiegel met Halbe Boersma

29

Complotgekte Column Ronald Mulder

30

We hebben het zelf in handen Drie vooruitkijkers en hun visie

36

China verandert, de grote kansen blijven Waarom je nu de Chinese markt op moet

Vormgeving Alie Veenhuizen Telefoon bijlagenredactie 050-5844229 058-2845477 E-mail bijlagen@ndcmediagroep.nl Advertenties/branded content Multiplus Media, Drachten T: 06 44 91 12 63 E: s.osinga@mulitplusmedia.nl

Volg NoordZ ook online op het blog: www.noordz.nl

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 3

Als banken hun diensten voor klanten niet willen doorontwikkelen, dan gaan anderen ermee aan de haal.

Zo ook de oprichters van Flow Your Money.

Tekst Karlijn ter Horst Foto’s Mariska de Groot

FINTECH UIT FRIESLAND W

De Europese Unie was destijds, in 2017, in de ban van nieuwe wetgeving voor banken: PSD2. Eigenlijk niets meer dan de verplichting dat banken koppelingen met hun systemen (een API) moeten maken voor nieuwe apps van buitenaf. Tot de invoering daarvan hoefden ze dat niet. ,,Banken innoveerden niet, dus dat was voor ons interessant.’’

at hebben een alpacaboerderij, een bank die wel wilde delen en Blendle-oprichter Alexander Klöpping met elkaar gemeen?

Inderdaad, op het eerste oog vrij weinig. Tot je in gesprek raakt met Niels Mulder en Daan van Klinken.

Want het was februari 2018 op een alpacaboerderij in Drenthe waar hun jaarlijkse vriendenhackathon plaatsvond, waar ze van Bunq de API-koppeling kregen zodat hun prototype een werkend platform werd en van waar Van Klinken zijn door Klöpping opgepakte tweet verstuurde, die daarmee het platform in één klap lanceerde. Flow Your Money was geboren.

Maar, hoe start je onderneming zonder ervaring in de financiële sector? ,,Door te freelancen in de financiële sector.’’Bij YOLT, het digitale huishoudboekje van ING, leidden de twee het productteam. Daar leerde het duo hoe ze mensen kunnen helpen met inzicht in hun financiën.

SPAARPOT ,,Vroeger kreeg je van de bank zo’n spaarpot.

Dat is ons altijd bijgebleven. Tegenwoordig is dat niet meer zo en krijgen kinderen ook al jonger met geld te maken. Een simpele app met spaarpotjes om geld te managen zou helpen, vonden we’’, vertelt Mulder. En zo ontstond hun eerste business idee: De Kinderbank.

Met Flow Your Money verdeel je automatisch geld op je bankrekening over verschillende potjes. ,,Dat deden we zelf al, omdat we als freelancers door schade en schande wijs geworden waren. Heel anders dan in loondienst, met BTW afdragen en je inkomstenbelasting die pas anderhalf jaar later komt’’, vertelt Van Klinken. ,,Met Flow kunnen we dat probleem voor de grote groep freelancers oplossen.’’ Of voor ieder ander die meer grip op z’n geldstromen wil.

Het spaarpotjesidee bleef hangen tot de alpacaboerderij-vriendenhackathon. ,,Op het forum van Bunq lazen we dat mensen graag slim hun geld wilden regelen, maar Bunq bouwde dat niet’’, aldus Van Klinken. Bunq was destijds de enige bank die al een koppeling openstelde voordat die wettelijk verplicht werd. ,,Het idee was om daarmee alvast te leren voor onze Kinderbank’’, aldus Van Klinken. Liep dat even anders.

Fintech uit Friesland, zo branden ze het een beetje. Van Klinken verhuisde met zijn gezin een paar jaar geleden van Rotterdam naar Tijnje, terug naar de roots van z’n vrouw. Op zoek naar de rust buiten de stad.

KINDERBANK Freelancen deden Mulder en Van Klinken eigenlijk alleen maar om hun onderneming te kunnen starten. In 2017 vertrokken ze bij het Amsterdamse designbureau waar ze na hun studie beiden werkten als designers. ,,We woonden allebei bij Rotterdam en carpoolden toen iedere dag. In die autoritjes brainstormden we veel over iets voor onszelf’’, aldus Van Klinken. ,,Na een tijdje hadden we zoiets: we hebben voor iedere categorie in de appstore wel iets gemaakt, behalve in de financiële sector.’’ Om maar even wat te noemen: de twee ontwikkelden samen onder meer de tv-interface van Liberty Global, de moedermaatschappij van Ziggo en de apps van Buienradar en Philips.

NIELS MULDER

Binnen een weekend was het prototype werkend. ,,Ik zat gewoon geld te verdelen over mijn rekening.’’ Toch zonde om er dan niets meer mee te doen, besloot Van Klinken en tweette erover. Nadat Klöpping ‘Dit is grappig’ deelde, stroomden de reacties binnen. ,,En toen stuurde Bunq een bericht: ‘De CEO wil over jullie presenteren’. Binnen twee weken zaten we in het publiek van hun congres en liet hij Flow zien. Het idee had zoveel tractie. Dat was het begin.’’

DAAN VAN KLINKEN

4 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

BOOTSTRAPPEN Freelancen deden Mulder en Van Klinken niet alleen om elders kennis op te doen. Ook

DAAN VAN KLINKEN

om hun bedrijf te bekostigen. ,,We wilden bootstrappen, met eigen geld alles betalen tot we winst maken en de omzet groot wordt. Als we freelancen, kunnen we veel meer geld verdienen met minder werken en blijft er meer tijd en geld over voor onze onderneming’’, legt Van Klinken uit.

Ondertussen opereerden ze met Flow Your Money namelijk nog in een vacuüm, omdat de PSD2-wetgeving nog niet door de EU was. ,,Die wetgeving ging al jaren supertraag, dus we dachten: dat duurt nog wel even.’’ Tot het ineens heel snel ging. ,,In december 2018 mochten we naar de zwaarbeveiligde Nederlandse Bank voor een event en daar hoorden we dat de wetgeving snel door zou gaan.

Vanaf dat moment zouden we niet meer live mogen, want dan moet je een zware vergunning hebben.’’

Ter plekke, bij de borrel, zochten de twee uit wat die licentie zou gaan kosten. 500.000

euro. ,,Het werd ons ontmoedigd door al die directeuren. Dat het alleen voor de grote jongens zou zijn’’, vertelt Van Klinken. ,,We hadden al zoveel klanten die wilden dat we live gaan, laten we kijken of er een ander pad is.’’

Van bootstrapping naar investeerders zoeken. Het lukte Mulder en Van Klinken om in hun eerste investeringsronde 600.000 euro op te halen. Onder meer bij hun voormalige ‘bazen’, die samen het kapitaalfonds Runtime Ventures waren gestart. En bij Enigma, de organisatie die ze hielp bij het verkrijgen van de PSD2-licentie. De rest kregen ze van twee angel investors, via de NOM. Inmiddels maken ze zich op voor de tweede investeringsronde.

OP AFSTAND Op moment van dit schrijven is Flow Your Money amper een paar weken live. De afgelopen twee jaar besteedden de heren vooral aan

het bouwen van de basis van hun bedrijf: het opzetten van het team en het inrichten van de processen, aldus Mulder. Alles op afstand, al vóór de coronacrisis. ,,We waren het zat, al dat rijden. Zonde van je tijd. We kunnen qua salarissen niet concurreren met ING, maar wel met een gaaf team, wonen waar je wil werken, werken waar je wil wonen en moderne tools.’’

‘Banken hebben nog niet veel nuttige producten gemaakt voor mensen’

Voorlopig kunnen alleen klanten van Bunq gebruikmaken van Flow Your Money. Mulder: ,,De eerste duizenden klanten stromen binnen. In de eerste vier weken verplaatsten we al 400.000 euro. Duizend klanten in de eerste maand was het doel. Die hadden we al binnen twee weken.’’

En dat is nog maar de start, zegt Mulder. ,,We gaan Nederland sowieso domineren in automatisering voor je financiën. Nu is het zaak om zoveel mogelijk banken te koppelen en dan kan de marketingmachine aan. Daarna Europa en dan wereldwijd.’’

Ze kiezen heel bewust om hun product niet zakelijk (B2B), maar aan consumenten (B2C) te verkopen. ,,Er is zakelijk heel veel animo voor onze technologie, om in te kopen of als white label (software van een ander onder je eigen merk gebruiken, red.). Omdat we de licentie hebben waarmee je kan zien wat op een rekening gebeurd én betalingen kunnen doen, zijn we heel gewild’’, legt Van Klinken uit.

Ondanks dat die licentie zakelijk gezien veel waard is en ze er veel geld mee kunnen verdienen, is de potentie op de consumentenmarkt volgens de twee nog groter. Hoewel het daar om volumes gaat en je alleen kunt domineren als je een groot marktaandeel pakt.

Mulder: ,,We kunnen zo sneller naar de markt.

Banken zijn niet heel snel in schakelen. Wij zijn productontwerpers. We maken nuttige dingen die mensen helpen, gewone mensen.

En financiën gaat iedereen aan. Banken hebben nog niet veel nuttige producten gemaakt voor mensen.’’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 5

Wat ooit begon als zolderkamerhobby groeide uit tot een bedrijf met een miljoenenomzet. Heusinkveld maakt pedalen voor racesimulatoren. Ze gaan vanuit Groningen de hele wereld over en worden gebruikt door ’s werelds snelste autocoureurs.

Tekst William Zijlstra Foto Mariska de Groot

HIGH END RACERIJ I SVEN VAN DER VLUGT

Door corona schoot de populariteit van simracen door het dak 6 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

NIELS HEUSINKVELD

n 2012 begon Niels Heusinkveld uit frustratie zijn eigen simracepedalen te ontwerpen. De pedalen die hij destijds in huis had kwamen niet in de buurt van hoe het voelt om in een raceauto te remmen. Dat moest beter, vond hij. Als afgestudeerde in werktuigbouwkunde had Heusinkveld genoeg kennis om zelf te ontwerpen. Vanwege de hoge kostprijs van zo’n 1000 euro per stuk, liet hij er tien lasersnijden om de rest door te verkopen. Hij zette de pedalen op een forum voor simracers en de volgende dag zat z’n mailbox vol met geïnteresseerden die ruim 1000 euro over hadden voor een setje pedalen.

Uiteindelijk zeggen beiden hun banen op en richtten de twee zich volledig op het bedrijf Heusinkveld.

Wat is simracen eigenlijk? Kort door de bocht is het een game die autoracen zo nauwkeurig mogelijk probeert na te bootsen. Dat kan niet met een controller of met een toetsenbord. De meeste simracers hebben in ieder geval een stuur, pedalen en bijvoorbeeld een schakelpook in huis. Al die apparatuur zit vast op een ‘rig’ waar ook de stoel en het beeldscherm aan vast zitten.

Alles bij elkaar lijkt op de binnenkant van een raceauto. Liefhebbers simracen grotendeels voor de lol, maar autocoureurs gebruiken de simulatoren daadwerkelijk om te trainen voor races.

BEKENDE COUREURS Wie kopen die pedalen dan? Vooral raceliefhebbers. Het zijn gamers die de meest realistische ervaring willen meemaken. Maar ook bekende autocoureurs zijn klant. Heusinkveld: ,,Oud Formule-1-coureurs Felipe Massa, Robert Kubica, vijfvoudig Le Manswinnaar Frank Biela en vijfvoudig IndyCarkampioen Scott Dixon racen met onze pedalen.’’ De twee kunnen het soms nauwelijks geloven. Op de website van Heusinkveld staan tientallen namen van coureurs die ook met de pedalen racen.

HOBBY Begin 2013 haakt Sven van der Vlugt bij het project van Heusinkveld aan. De twee kennen elkaar uit hun studententijd. Heusinkveld ontwerpt een nieuwe set pedalen, Van der Vlugt regelt de website en commercie.

De pedalen zet Heusinkveld in elkaar op een zolderkamer. Wanneer de productierun van 2013 in oktober is afgerond, zetten de heren de 48 sets pedalen online. De volgende ochtend zijn er nog maar drie over. Via het pakjespunt van de supermarkt worden de dozen verstuurd. Wanneer de huizen van Van der Vlugt en Heusinkveld vol gaan staan met dozen vol pedalen, realiseren ze zich dat het tijd is om een pand te huren.

Van der Vlugt : ,,Het was een hobby. We dachten, van de winst kunnen we zeker een keer per jaar uit eten met onze vriendinnen.’’ Nu gaan er honderden sets pedalen per jaar vanuit Groningen de hele wereld over. In het magazijn staan keurig de orders opgestapeld. Op de labels staan landen als Engeland, Zwitserland, maar ook in Japan en Koeweit kennen ze Heusinkveld. Nederland betreft maar 5 procent van de totale afname.

Tijdens dit interview bieden Van der Vlugt en Heusinkveld ondergetekende aan om een paar rondjes te maken in een simulator die Heusinkveld zelf heeft gebouwd. Even testen hoe dat voelt. Wanneer je op het gas trapt voel je het gespin van de achterbanden door het stuur heen. Om te remmen moet je zo’n 60 kilo wegdrukken. Dat stelt niets voor, want de pedalen kun je afstellen tot een remdruk van meer dan 100 kilo, vergelijkbaar met de meeste raceauto’s en Formule 1. Heusinkveld: ,,Veel mensen onderschatten echt hoe fit Formule 1 coureurs zijn.’’

Het feit dat grote namen uit de racerijwereld met Heusinkveld pedalen rijden, geeft

‘We dachten: van de winst kunnen we een paar keer per jaar uit eten met onze vriendinnen’

De coronacrisis betekende voor de racesportwereld dat veel evenementen werden geschrapt. Die races werden opgevangen door virtuele events waarin coureurs tegen elkaar raceten. Zelfs de fameuze 24 uur van Le Mans race werd volledig virtueel verreden. Aan die race en aan vele andere simraces doen talloze professionele simraceteams mee. De populariteit van simracen schoot dit jaar door het dak. Konden ze dat bij Heusinkveld aan?

Van der Vlugt: ,,Ja en nee. Ja, want ons bedrijf was er qua magazijn, software, assemblage en opslagruimte op voorbereid. Daartegenover staat een verdubbeling van vraag. In onze pedalen zitten sensoren en die halen we uit China. Eerst had je daar al corona. Daarnaast duurt het soms 3 of 4 maanden voordat je die sensoren binnen hebt. Op zo’n verdubbeling kan je dan niet anticiperen.’’

het duo het vertrouwen en bewijs dat hun techniek van topkwaliteit is. En dat is ook precies wat de twee ondernemers willen verkopen. Heusinkveld: ,,Wij zijn een van de eersten die zo’n high end product maken voor de simracerij. Daarnaast bieden we goede support en snelle levering. Toen we begonnen bestond dat nog niet.’’

VERDUBBELING Een rondleiding door het bedrijfspand brengt ons langs een testkamer. In een doorzichtige kast staan allemaal pedalen die continu ingedrukt en losgelaten worden. Een van de pedalen heeft er al meer dan 2,2 miljoen bewegingen opzitten. Van der Vlugt: ,,Dat is gelijk aan 5500 Grand Prix-afstanden.’’ Op deze manier kunnen ze bij Heusinkveld prototypes testen en zien welk boutje, moertje of welke sensor het als eerst begeeft. Vervolgens wordt het ontwerp bijgeschaafd.’’

GEZOND Heusinkveld groeide dit jaar van 15 naar 29 medewerkers, inclusief vaste freelancers.

De omzetprognose stond op 3 miljoen euro.

Dit jaar gaat het bedrijf uit Groningen over de 5 miljoen heen. ,,Dat gaat elke verwachting die ik ooit had te boven’’, zegt Van der Vlugt.

Hoeveel groter gaat Heusinkveld worden? ,,De ambitie is niet om alleen maar groter en groter te worden. Wij zijn liever een gezond bedrijf die topkwaliteit blijft leveren. We maken gebruik van 20 verschillende leveranciers per set pedalen. Die leveranciers zitten grotendeels in Nederland. Dat kan goedkoper, maar wij willen de kwaliteit waarborgen en bij problemen direct contact hebben met onze leveranciers.’’

De basis voor de toekomst is gelegd zeggen de twee. De focus ligt nu op nieuwe producten. Want een ding is zeker: ,,We moeten en willen blijven innoveren.’’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 7

ADVERTENTIE

Het kraakt en piept… en veert Dorpshuizen hebben grote zorgen, de culturele sector wankelt, een deel van de ondernemers zoals de horeca kijkt benauwd naar wat nog verder komt. Tegelijk is er hoop, klinkt moed houden, leren we nieuwe inzichten en steunen we elkaar. Hoe is het met ons, hoe leefbaar is Fryslân nog, hoe veerkrachtig zijn we? Vijf ondernemers en twee gedeputeerden blikken terug en kijken vooruit.

Klaas Fokkinga: ”Sociale cohesie moet overeind blijven” Blijven omkijken naar elkaar. De boodschap van gedeputeerde Klaas Fokkinga, terugkijkend op dit onverwachte jaar. Het belang van leefbaarheid zegt hij, moeten we onderstrepen met verbinding en steun vanuit de provincie. „We geven nog steeds onze welvaart in Fryslân een 8, maar door corona staat veel onder druk. De dorpshuizen, de cultuur, sportverenigingen.

Leefbaarheid is zo belangrijk, dus moeten we er alles om doen om naar elkaar te blijven omkijken.

We proberen met de steunmaatregelen vanuit de provincie daar zo goed mogelijk aan bij te dragen.

Want het is van groot belang dat de sociale cohesie overeind moet blijven, dus moeten we ook goed kijken naar wat corona doet met bijvoorbeeld eenzaamheid, kijken wat er gebeurt met jongeren, met studenten. Waar het kan, moet de overheid stutten.” „We zijn gemiddeld gesproken, in Fryslân goed af.

We hebben meer ruimte dan veel mensen elders.

En ik zie na die eerste moeilijke periode van lockdown, ook weer dat mensen proberen om dingen op te pakken, de weerbaarheid komt langzaam terug. We zijn door corona terughoudender geworden, maar met wat steun zie je ook dat het heel geleidelijk weer wat in beweging komt. Dat is heel belangrijk, want de structuren in wijk, dorp en stad moeten overeind blijven. Laten we proberen de balans te bewaren, en daarom is het zo belangrijk dat er weer wat van die oude veerkracht en creativiteit terugkomt.

Laten we het goede van corona ook vasthouden: de ontdekking van recreatie en toerisme in Fryslân en de geruststelling dat ons fundament van landbouw ook in deze crisis een stabiele factor gebleken is.”

Klaas Fokkinga Sietske Poepjes: Pleidooi voor het Fryske living lab ”We gaan door, we laten ons niet tegenhouden.”

Corona mag er zijn, zegt gedeputeerde Sietske Poepjes, maar we vinden onze veerkracht terug.

Sietske Poepjes We zien de voordelen van rust en ruimte, van gemeenschapszin. Alle reden om daar wat mee te doen. Geef het Frysk Living Lab de ruimte. „De voordelen van de grote steden zijn door corona weggevallen en de rust en ruimte van het platteland zijn weer op het netvlies gekomen.

Geef ons juist daarom de ruimte om er mee te experimenteren, laat ons onze open ruimte en kracht van mensen benutten. Samen met de wethouders hebben we bij de Raad voor de Cultuur en het kabinet gepleit om te kijken wat dat voor uitgangspunten biedt om de leefbaarheid te vergroten. Kijk naar de openluchtspelen, die

Hendrika Wedzinga: “Het kan zo mooi zijn!”

Je grijpt de kans voor een nieuwe uitdaging aan om beheerder en uitbater te worden van Dorpshuis Y’ne Mande in Tytsjerk. Je zet je handtekening in februari en gaat op 1 mei beginnen. „Het is wel heel anders geworden dan we van te voren dachten”, zegt Hendrika Wedzinga terugkijkend. „Ja, we mochten van de zomer even proeven van hoe het kan zijn. Maar ja, daarna hield het weer op. Want een Dorpshuis zonder horeca, is geen dorpshuis. Biljarten zonder wat te mogen drinken, vergaderingen zonder koffie, dat werkt niet, mensen blijven weg. Alleen de snackbar draaien we om toch wat te hebben. Ik leef van wat de horeca opbrengt…” Het is sneu, het is triest erkent ze, de functie van het dorpshuis is weg, de mensen uit het dorp balen er ook van. Als het veel langer duurt, houdt het voor Hendrika op, hoe jammer ze dat ook zou vinden. „Daarom kijk ik vooruit, hoop ik dat we straks weer beetje bij beetje open mogen. Dat de mensen uit het dorp weer de weg vinden naar ons. We hadden al zoveel moois op de agenda staan, ik hoop zo dat dat straks wel kan en mag! We doen wat we nu wel kunnen doen. Met Kerst gaan we samen met de slager uit het dorp wild op bestelling doen, met Oud & Nieuw oliebollen.

Brengen we toch een beetje de mensen bij elkaar, want dat is wat je graag wilt.”

‘Netflix is niet genoeg om je geluk te vinden’ Sietske Poepjes

kleinschaligheid, de gezamenlijke wil het te mogelijk te maken. Vraag een boer of je 100 auto’s op zijn weiland kunt parkeren en het is geregeld. Het kan zo eenvoudig zijn. We hebben overal in Fryslân de open ruimten, de laagdrempeligheid, de structuren. Dat moeten we versterken, we hebben met corona de waarde er van in gezien. Ik merk het in gesprekken.

Natuurlijk kun je niet iedereen helpen, maar de wil om verder te komen is zo groot. ‘We gaan door Sietske, we laten ons niet tegenhouden door wat tegenslag.’ „Het belang van cultuur is groter dan ooit.

Daarom zie ik uit naar de Triennale als opvolger van Culturele Hoofdstad 2018. Ruimte blijven bieden aan culturele inspanning. Daar hebben wij een taak met de gemeenten: een ieder moet zijn eigen smaak in het cultuurdomein kunnen vinden. Blijf je daarvan verstoken, dan krijg je onrust en armoede zoals je elders ziet. Netflix is niet genoeg om je geluk te vinden.”

Hendrika Wedzinga Sjerp Jaarsma: “Genieten aan de IJsselmeerkust” Met pijn in je hart zien dat een prachtig speelpark in Rijs dreigt te verdwijnen. Met financiële steun van donateurs en een lening van de gemeente het overnemen en even verderop weer opbouwen. Sjerp Jaarsma over een wonderlijk jaar: corona en de verhuizing van Sybrandy’s Speelpark naar Oudemirdum.

Sjerp Jaarsma nam het misschien wel mooiste speelpark van Nederland over van de Sybrandy’s in Rijs. Hij kent de familie al lang en heeft zelf al veertien jaar de uitspanning De Hege Gerzen aan de IJsselmeerkust bij Oudemirdum. Toen de

ADVERTENTIE

Sybrandy’s wilden stoppen, dacht Sjerp “Nee, dat is echt zonde! Wat een prachtige attracties, wat een plezier voor kinderen en ouders!” Met steun van honderden particulieren en bedrijven en de welwillende gemeente De Fryske Marren, kocht Sjerp het speel- en attractiepark en bouwde het park weer opnieuw op. Op 20 juli kon hij open. „Natuurlijk is het door de Corona een lastig jaar geweest, maar die zomerweken met horeca waren geweldig. Stralende kinderen, lachende ouders.

een zaaltje, dat werkt niet. Het kan niet uit en, onze manier van spelen draait ook om de interactie met de zaal, met je publiek.”

Ze zijn er nuchter onder. „Hoe vervelend het ook is. Wij redden het wel, fondsen en subsidiegevers als de provincie hebben er alle begrip voor. Maar voor veel anderen in dit vak en ook in bijvoorbeeld de horeca en andere sectoren, hou je je hart vast. Onze geluidstechnicus werkt nu in een crematorium en bruiloften en verzorgt livestreams, dat is niet uit luxe. En zo zijn er veel.”

De gedwongen rust ervaren ze positief. „Nu we geen drukte hebben en planning van repeteren, voel je de ruimte, de vrijheid, de rust, het stimuleert enorm”, vertelt Marijke. „Stukken lezen, nadenken, boeken lezen, inspiratie opdoen, nieuwe gedachten op papier zetten, je verbeelden wat er straks weer kan. Moed houden!”

Sjerp Jaarsma Familiepret, heerlijk toch?!” Sjerp bouwt nu zijn park uit met een leerzaam blote-voeten-pad vol natuureducatie. Alles met uitzicht over het IJsselmeer. Bovenaan de dubbele glijbaan van 10 meter kijk je van Lemmer tot Stavoren en 6 meter boven de grond fiets je over de monorail, door het bos en langs het strand. Daarna naar het spookhuis en natuurlijk de draaischijf, die bijna 100 jaar Gaasterlands speeltuinplezier vertegenwoordigt. Kindvriendelijke balans tussen vermaak en veiligheid. Sjerp: „Ik hoop echt dat komend jaar vanaf Goede Vrijdag iedereen weer volop mag komen genieten hier aan de kust!”

Jan Arends en Marijke Geertsma: “Moed houden en inspiratie opdoen” De creativiteit en de beleving van kunst en cultuur moeten we voor veruit het grootste deel missen dit jaar. Wat doet het de makers?

Theaterdieren Jan Arendz en Marijke Geertsma missen het podium en hun publiek, maar het jaar brengt ook weer goeds. „We hebben de knoop doorgehakt en alles doorgeschoven naar januari 2022, dan gaat onze voorstelling ‘Echt Wier’, geschreven door Bonne Stienstra, op tournee. Ook de schouwburgen en dorpshuizen zijn blij, want dan staat het maar in de agenda’s.” Jan Arendz en Marijke Geertsma weten nu voor zichzelf waar ze aan toe zijn en dat geldt ook hun gastspeler in het stuk, tekenaar en muzikant Frâns Faber. „Het is niet anders, we kunnen niet weer een paar maanden uitstellen en dan nog een keer. En met zo weinig mensen in

Titus Vogt Titus Vogt: “Chapeau voor medewerkers en klanten” Hij werd begin van het jaar die man van de spatschermen in zijn winkel. Het werd een flow van actief oplossingen zoeken om de veiligheid in de winkel voor medewerkers en klanten te garanderen. „Ons geluk is dat we open mogen zijn, maar laten we niet vergeten dat we veel vragen van elkaar.”

Een ingeving, noemt hij het terugkijkend. „Hoe bescherm ik mijn medewerkers aan de kassa?

Geen idee hoe het in me opkwam, maar ik dacht aan een scherm.” Diezelfde avond heeft glashandel Nicolai in Dokkum alles ingemeten, de volgende dag hingen ze in de winkel en daarna stond Titus van Jumbo Dokkum in het landelijke Algemeen Dagblad. „En zo ging de flow door, want ik ben actief in het willen beschermen van medewerkers en klanten. Apparaten om winkelwagens en handen te desinfecteren, looproutes, mensen buiten om alles te begeleiden, mondkapjes, ik heb ze al in juni besteld. Vanaf september dragen we ze allemaal, dat geeft een signaal af. Duidelijkheid in regels, veiligheid voor alles.”

verantwoordelijkheid neemt, zich betrokken toont, echt, dat is geweldig. Ze krijgen zoveel over zich heen, dat is wat mij betreft echt onnodig. Ik ben trots op ze!” We vragen veel van elkaar en we moeten niet of dat zomaar gewoon is. „Dat moeten we ons blijven realiseren en daarom zeg ik, chapeau voor onze medewerkers en klanten!”

Niels Hoekstra: “Het maakt me trots” Hij opende 24 uur voor de lockdown in maart zijn horecazaak. Vraag nu aan Niels Hoekstra van The Tosticlub in Leeuwarden hoe het gaat en je krijgt een verhaal over positieve ervaringen en aanpassen aan wat er komt. „We gingen open…en een dag later dicht. Ja, dat was heel spijtig. Ik had even geen idee hoe het verder moest. Een aantal mensen ben ik echt heel dankbaar. Mijn huisbaas die zei dat ik eerst maar moest zorgen dat er geld binnen kwam en we in 2021 wel verder zagen. Mijn adviseur van Credion, die me maanden er voor aanraadde met de crowdfunding meer te vragen dan ik nodig had. Daardoor had ik een buffer, ik ben hem eeuwig dankbaar. Collega’s, vrienden, familie, ze zijn er, ik stond niet alleen. Toen begonnen we met take-away, het liep heel snel heel goed, geweldig. Het voordeel van een franchiseformule, de verpakkingen en alles voor het meenemen van onze tosti’s was direct beschikbaar.

Toen mochten we weer open, de gemeente werkte mee met extra terrasruimte, geweldig. Het werd gekkenhuis, we waren totaal niet voorbereid op die drukte. Twee dagen zweten, toen liep het weer. Wat, we groeiden 100 % per week! En daarna moesten we weer dicht. Inmiddels waren we begonnen we met bezorging via Thuisbezorgd.

Ik begrijp dat er mensen zijn die dat minder vinden, maar het was onze redding, het ging weer lopen, ik had dat nooit zo snel voor elkaar gekregen met extra mensen, dat zou te kostbaar zijn. En nu? Straks in januari weer open? Ik zie het wel, het heeft me geleerd creatief te zijn, hard te werken en door te gaan. Inspelen op wat er komt. We hebben van dit stukje Leeuwarden met elkaar iets moois gemaakt en we draaien quitte, dat maakt me trots.”

Niels Hoekstra

‘Duidelijkheid in regels, veiligheid voor alles’ Titus Vogt

Jan Arends en Marijke Geertsma

Die flow, erkent Titus, die kan ook, omdat zijn winkel met onder andere voeding, al die tijd open mocht blijven. „Dat geluk hebben we. Maar normaal is er niets, het vergt heel veel. Van iedereen, van medewerkers en klanten. Als ik zie hoe de jeugd in mijn winkel als medewerker

ADVERTENTIE

Samen bouwen aan ruimte voor een beter leven „De bouwsector is sterk conjunctuurgevoelig en aan veel trends onderhevig. Ook daarom is het noodzakelijk om ver vooruit te kijken. Wat gaan we tegenkomen? Welke obstakels moeten we overwinnen? Wat zijn onze mogelijkheden? Als je een probleem kunt voorspellen, geef je jezelf tijd om na te denken over oplossingen”, zegt Hilbrand Katsma, regiodirecteur Van Wijnen Noord en Oost.

Impressie Fabriek VanWijnen Heerenveen - Alynia Architecten „De crisis die ruim 10 jaar geleden inzette, had een enorme impact op de bouwwereld. Voor ons betekende het een keerpunt. De conjunctuur zal wel weer stijgen, zeiden we tegen elkaar, maar een aantal onderliggende problemen blijven bestaan. Hoe kunnen we daar proactief een antwoord op geven?”

De scholen bleven leeg In de crisis zeiden veel arbeidskrachten de bouw, gedwongen, vaarwel. „We zagen vervolgens dat de technische scholen ‘leeg’ bleven; ook toen het in 2016 weer beter ging met de bouw. Dat was één van de problemen die we adresseerden.

Daarnaast verwachtten we een schaarste in grondstoffen en materialen . Het gevolg daarvan zou achterstand betekenen in de bouw en dat zorgt weer voor stijgende prijzen. Dat zagen we als de ene kant van de medaille. De andere kant is de maatschappelijke context en verantwoordelijkheid die we voelen. We willen samen bouwen aan ruimte voor een beter leven.

Dat gaat ook over toekomstige generaties, dat gaat over duurzaamheid. Dat gaat ook over betaalbaarheid van een woning en dat zonder in te boeten aan comfort en kwaliteit.”

Inmiddels houdt de werkelijkheid gelijke tred met deze verwachting. Het klimaatakkoord van Parijs is getekend in 2015. Ook de schaarste aan grondstoffen, de energietransitie van fossiel naar herbruikbaar en regelgeving rondom PAS en PFAS, eisen een andere aanpak. In 2030 moeten er circa een miljoen woningen gebouwd zijn. Het woningtekort is op veel plaatsen schrijnend en vooral voor starters op de koopmarkt en voor sociale huurwoningen is er een bouwachterstand.

Wat is de weg die Van Wijnen heeft gekozen?

Op weg naar bouwen zonder ecologische footprint Personeelsgebrek los je op door minder arbeidsintensief te werken, dus zoveel mogelijk prefabricage. „Als we kijken naar puur het werk op de bouwplaats dan kunnen we de bouw van een huis reduceren van de oorspronkelijke 110 dagen naar 1 dag. Je zou nu kunnen denken: ‘één

Hilbrand Katsma

dag, daar zullen wel concessies gedaan zijn op kwaliteit’, maar dat is juist niet zo. We werken met componenten die in een geconditioneerde omgeving worden geproduceerd. Dat zorgt voor een grote mate van kwaliteit en precisie, je hebt geen hinder van slechte weersomstandigheden en de CO2 uitstoot wordt tot een minimum beperkt.

Het eindresultaat is ons woonproduct Fijn Wonen voor zowel grondgebonden woningen als hoogbouw, dus appartementen.”

‘Met het slimme Fijn Wonen platform, kunnen onze klanten samen met onze accountmanagers en architecten met eindeloos veel mogelijkheden, mooie projecten samenstellen’

Het produceren van componenten lost ook andere problemen op. „In onze fabrieken zijn we in staat om overtollig materiaal als schone reststroom terug te sturen naar de fabrikant wat weer als grondstof wordt gebruikt. Hierdoor ontstaat er veel minder restafval. In 2019 hebben we in Groningen, de Loskade, een proefwijk gerealiseerd met 48 woningen. Zowel de zeer korte bouwtijd als de afvalreductie hebben we

ADVERTENTIE

hier aangetoond.” Na dit bewijs zijn we Fijn Wonen gaan doorontwikkelen en zijn we in oktober gestart met de bouw van een nieuwe fabriek in Heerenveen met een capaciteit van circa 4.000 woningen per jaar.

Hilbrand legt uit dat de fabriek all-electric wordt verwarmd en gekoeld en de energie CO2-neutraal wordt opgewekt. „Ook dat is een bewuste stap naar onze doelstelling om in 2030 per saldo geen footprint achter te laten. Let wel, dit doen we zonder rekentrucjes. Onze kernwaarden zijn: oprecht, gedreven en grensverleggend. Alles wat we doen, houden we tegen dit licht.”

De fabriek die begin 2022 haar deuren opent, ondersteunen deze woorden. Hier worden de onderhoudsvriendelijke componenten vervaardigd in een gedigitaliseerde en gerobotiseerde productielijn. „Met het slimme Fijn Wonen platform, kunnen onze klanten samen met onze accountmanagers en architecten met eindeloos veel mogelijkheden, mooie projecten samenstellen. Vervolgens zorgt de automatisering in onze fabrieken ervoor, dat we voor iedereen betaalbaar wonen kunnen aanbieden. Daarbij lost het voor een groot gedeelte het arbeidsvraagstuk op, maar geeft ook de zekerheid op levertijden. Afspraak kan afspraak blijven. Bovendien zorgt de capaciteit ervoor dat we, met onze 24 bedrijven die door het hele land gevestigd zijn, een substantiële bijdrage kunnen leveren aan het tekort aan woningen. Overigens zorgt de landelijke opschaling ervoor dat we de komende jaren alsnog meer dan 300 nieuwe werknemers nodig hebben. De wervingscampagne hiervoor, gaat in de loop van volgend jaar van start. Het feit dat de fabriek in Noord-Nederland komt geeft een belangrijke impuls aan de werkgelegenheid. In deze onzekere tijd is het mooi dat er ook goed nieuws is voor de Noordelijke economie.”

Geen sloopwerkzaamheden meer „Wij faciliteren duurzaam wonen, ook voor komende generaties. Circulariteit, dus het sluiten van kringlopen, is daarin een sleutelbegrip.

Grensverleggend is daarbij het bouwen met modulaire componenten die re-montabel zijn gemaakt. Mocht een gebouw op een andere locatie moeten komen te staan, of geen functie meer hebben in de toekomst, dan is het mogelijk om deze te demonteren en te hergebruiken. Niet te verwarren met tijdelijke huisvesting, want de woningen zien er exact zo uit als traditioneel gebouwde huizen. Samen met het feit dat wij de meeste woningen energieneutraal kunnen aanbieden, hoort dat ook bij een prettige, onbezorgde en comfortabele woonbeleving. Jouw huis is mooi, betaalbaar, toekomstbestendig en duurzaam. De ecobutler is bijvoorbeeld een dienst die wij in veel energieneutrale woningen leveren, geeft de bewoner op leuke wijze inzicht in het

gebruik en verbruik van de woning en voorziet ons van data die we kunnen gebruiken om ons concept te verbeteren.” „Naast de schaalsprong in de woningbouw, blijven wij natuurlijk doen wat we al meer dan 110 jaar doen. Ontwikkelen, bouwen, onderhouden en beheren van gebouwen voor mensen die daar blij van worden. Want ondanks de intrede van technologie in ons bedrijf, blijven we een familiebedrijf, waarbij we het ambacht koesteren en waar de mens voorop staat. We zijn al een heel eind gekomen, maar zijn er nog lang niet. We moeten blijven leren, want stilstaan is geen optie; tenzij het is om vooruit te kijken.” www.vanwijnen.nl

Fijn Wonen Appartementen - Woontoren

Corona treft ons allemaal. Privé sowieso, bedrijfsmatig zijn de verschillen groot.

Dat heeft te maken met pech en geluk, maar ook met kansen zien en pakken.

Kansen die lang niet voor elke ondernemer voor het grijpen zijn, kansen die lang niet elke ondernemer ziet. NoordZ zocht er een paar op die dat wél deden. Het is maar een greep uit Noord-Nederlandse succesverhalen.

Tekst Jean-Paul Taffijn Foto’s Mariska de Groot

CORONA GEEFT EEN BOOST C

zijn bekend als die club vrouwen die van je oude shirt een nieuw boxershort maakt. Maar we willen veel meer en kunnen veel. Dat is niet snel genoeg bekend geworden. En toen kwam de lockdown eroverheen. Een paar van onze vrouwen waren echt bang, orders werden uitgesteld. Ik dacht echt: shit, ik moet de tent sluiten. Totdat we met mondkapjes begonnen.’’

,,Ik heb me behoorlijk zorgen gemaakt begin dit jaar’’, vertelt eigenaar Jolijn Creutzberg. ,,Het kost tijd om jezelf helemaal opnieuw in de markt te zetten. Wij

Dat klinkt logisch, maar voor Jolijn Creutzberg ging er nog wel wat nadenktijd overheen. ,,In het begin had je die discussie over schijnveiligheid. Ik wist niet of ik onze naam wel aan mondkapjes wilde verbinden. Die mening heb ik via LinkedIn geventileerd en prompt belden bedrijven me die vanwege de schaarste de gewone mondkapjes die ze altijd gebrui-

MONDKAPJES UIT GRONINGEN orona is misschien wel de redding geweest van social impactbedrijf Vanhulley uit Groningen.

De ommezwaai naar een meer op B2B-gerichte onderneming afgelopen jaar verliep moeizaam. De reusachtige vraag naar mondkapjes zorgde voor een positieve ommekeer, waar ongetwijfeld meer achter vandaan komt.

ken in de fabriek, of bij de milieudienst niet konden krijgen. Dat was de start.’’

Vrijwilligers kwamen spontaan helpen in het atelier, waar goed afstand kan worden gehouden. ,,Sommigen zijn gebleven, omdat ze het zo leuk vinden. Vanhulpeys noemen we ze.’’ Mondkapje nummer 50.000 ging onlangs naar intensivist en ‘corona-BN’er’ Diederik Gommers. ,,We hebben bijna het verlies van eerder dit jaar weten goed te maken.’’

Belangrijker misschien is dat de toekomst er weer mooi uitziet. ,,Door de mondkapjes met bedrijfslogo’s krijgen we de reputatie waarnaar we op zoek zijn. Inmiddels maken we van alles voor bedrijven en instellingen, meestal van hun oude bedrijfskleding. Sleutelhangers, tassen, schorten, vlaggen en nog veel meer.’’

THUISWERKPAKKETTEN UIT SNEEK

Z

eldzaam druk is het dezer dagen bij Yokado in Sneek, leverancier van relatie- en kerstpakketten. En niet alleen rond de inpaktafels.

Waar de kerstpakketten normaalgesproken (al lijkt ‘normaal’ een eeuwigheid geleden) met pallets tegelijk naar bedrijven gingen, worden de meeste pakketten dit jaar per stuk hufterproof verpakt en aan de bezorgdienst overhandigd voor de levering aan huis. ,,Ik denk dat we uitkomen op zo’n 50.000 kerstpakketten dit jaar. Op topdagen vullen we er 2000 per dag’’, zegt eigenaar Louke Koopman. Dat zijn er niet meer dan vorig jaar, maar toch is veel anders.

De voucher Yobedankt bijvoorbeeld, een top corona-idee. Koopman: ,,Daarmee stellen mensen hun eigen pakket samen bij de lokale middenstand die ze zo dus steunen. Uitkiezen kan gewoon via de webwinkel. Daar is zo veel vraag naar, dat we de inlevertermijn hebben verlengd om drukte in winkels te voorkomen.’’

Echte hardlopers zijn de ‘thuiswerkpakketten’, kerstpakketten met erin typische producten die thuiswerkers kunnen waarderen. Een laptoptafel, relax-artikelen, lekkernijen voor tijdens het netflixen. ,,En spelletjes. Die gaan als de brandweer.’’ En dan zijn er nog de brievenbuspakketten, ook een typische uitvinding van nu. ,,Die passen door de bus.

Zit zelfs een flexibel flesje wijn.’’

JOLIJN CREUTZBERG

Koopman merkt dat bedrijven meer geld over hebben voor een mooi gevuld pakket. ,,De zomerbarbecue ging niet door, de kerstborrel ook niet. Dus wordt dat budget in een mooi pakket gestoken, een extra bedankje in dit moeilijke jaar. Ook in de zomer vlogen de pakketten al de deur uit.’’ >>

12 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

LOUKE KOOPMAN

‘De zomerbarbecue ging niet door, de kerstborrel ook niet. Dus wordt dat budget in een mooi pakket gestoken’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 13

ADVERTENTIE

Voor Worketeers heeft iedereen talent Zeg je Jan Wierenga, dan zeg je mensen en arbeidsmarkt, uitzenden en detacheren.

In Worketeers combineert hij zijn kennis en ervaring om het maximale uit mensen en organisaties te halen. Innovatie is de sleutel. Aan de Leeuwarder Sophialaan lopen ze voorop in het creëren en leveren van vernieuwende arbeidsmarktoplossingen.

Welkom bij de talenten van Worketeers.

Worketeers is een professioneel, gecertificeerd uitzend- en detacheringsbureau tot en met functies op MBO-niveau, zoals productiemensen, chauffeurs, monteurs, timmerlieden en operators.

Jan Wierenga startte zijn bureau dit voorjaar, zocht er de juiste mensen bij en inmiddels werken inmiddels een paar honderd mensen via Worketeers bij diverse bedrijven in NoordNederland. Wierenga heeft zijn 20 jaar ervaring en kennis van uitzenden en detacheren bij een grote inlener gecombineerd met digitale slagkracht en een team van jonge specialisten. „De basis moet op orde zijn, digitalisering maakt daar onlosmakelijk deel van uit, is voorwaardelijk om snel te kunnen schakelen en de juiste mensen te kunnen vinden. Worketeers is de optelsom van gedegen kennis en ervaring in de uitzendwereld, een goed team, lekkere sfeer, up-to-date automatisering en goede papieren. Een uitzendbureau moet gecertificeerd zijn. Daar hebben we dus meteen werk van gemaakt en sinds begin augustus zijn we NEN 4400 gecertificeerd, hebben we ons SNA-keurmerk en zijn we lid van de ABU. Daarmee garanderen we werkgevers en werknemers dat Worketeers de zaken altijd op orde heeft.Je werkt met mensen, vertrouwen is cruciaal.”

E-learning „Welke oplossing kunnen wij een werkgever bieden om zijn of haar arbeidsmarktprobleem op te lossen en hoe kunnen we zo goed mogelijk de juiste mensen vinden. Het begint natuurlijk met de vraag wat er nodig is? en hoe wij onze opdrachtgevers meenemen in het proces. Wat

wordt er gevraagd op de werkvloer en hoe gaan we zorgen dat we die mensen vinden? Dat is een kwestie van luisteren en de juiste vragen stellen, dat is de ervaring hebben om te ontdekken wat er speelt, wat de werkelijke vraag is. Daarna kun je een campagne bedenken om de juiste mensen te zoeken. In dat deel van het proces zit bij ons veel digitale innovatie, de kracht zit er in dat we onze uitzendervaring combineren met digitale slagkracht. Natuurlijk is het in ons voordeel dat we alles nieuw hebben opgezet, we hebben geen last van verouderde systemen.

‘De waarde van begeleiden, opleiden en het bieden van ontwikkelkansen is heel groot; dat is wat mensen perspectief biedt’

We hebben de technieken en we hebben de digitale specialisten in huis op het gebied van strategie, marketing en communicatie. Een voorwaarde om snel te schakelen en heldere afspraken te maken. We hebben er voor gekozen om niet alleen digitaal te werven, maar de mensen ook al de eerste fase van hun werk digitaal te laten doorlopen. De kennismaking met het bedrijf, een rondleiding, uitleg over hun nieuwe werk en het werkproces, alles via elearning nog voor ze fysiek in het bedrijf aan de slag gaan.”

Waardering en perspectief „We zien door corona enorme verschuivingen op de arbeidsmarkt. Hele sectoren zijn stil gevallen, mensen zijn hun baan kwijt, studenten verloren hun bijbaan. Andere sectoren kunnen het werk niet aan. Er gaan dus heel veel mensen op zoek naar iets anders. Tegelijk is het voor werkgevers van groot belang om op het juiste moment de juiste mensen te hebben en te kunnen behouden.

Daarom werken we goed samen met zowel UWV als gemeente, kijken we hoe we studenten kunnen behouden voor de regio door hen te begeleiden naar werk. De regio strekt zich uit over Friesland, Groningen en Drenthe. We doen al veel in de foodsector, in de techniek (lassers en montage) en in de zakelijke dienstverlening. Het zijn sectoren waar het belangrijk is om mensen te kunnen behouden, dus is het een kwestie van flexibele krachten goed begeleiden en blijven opleiden.

Ontwikkeling is belangrijk, mensen hebben perspectief nodig. Het gaat er om continue te blijven leren, op die manier kunnen ze in de foodsector blijven werken. Wij nemen die zorg voor begeleiding en opleiding op ons, zodat werkgevers voortdurend goed geschoolde en gemotiveerde mensen ter beschikking hebben.”

Dit coronajaar heeft weer eens duidelijk gemaakt dat flexibele arbeidskrachten fundamenteel deel uitmaken van onze arbeidsmarkt. De politiek wil daar van tijd tot tijd van alles van vinden, maar zo werkt het niet. Bedrijven hebben die flexibele schil nodig. Sterker nog, die flexibele schil helpt je veel sneller uit een crisis als deze. Alleen daarom al zouden we wel eens meer waardering mogen hebben voor de rol en betekenis van de uitzendkracht.”

Menselijke maat „Het erkennen van de waarde van uitzendkrachten voor de economie, betekent dat je goed voor ze moet zorgen en fatsoenlijk moet belonen. De waarde van begeleiden, opleiden en het bieden van ontwikkelkansen is heel groot; dat is wat mensen perspectief biedt. Bedrijven willen goede mensen, mensen willen perspectief en fatsoenlijk betaald werk. Wij zijn er goed in dat bij elkaar te brengen en het vergt van alle kanten inzet en bereidheid. Iedereen heeft talent, het gaat er om dat je dat talent ontdekt, het wilt zien en helpt ontwikkelen. Dat je een relatie wilt aangaan met elkaar, met de werkgever en de flexibel inzetbare werknemer, omdat het altijd gaat om de lange termijn. Dat is wat Worketeers onderscheidt: we hebben de ervaring, kennis en kunde in huis op het gebied van flexibele arbeidsmarktoplossingen. Wij zijn betrokken, we willen helpen, we regelen het voor de bedrijven en voor onze mensen. Dat is wat het vak zo mooi maakt, snel kunnen denken, digitaal kunnen schakelen en de menselijke maat nooit uit het oog verliezen. Je doet het voor elkaar.” www.worketeers.nl

Sandra van Geffen (links) en Marcin Rachula van Worketeers

KUCHGLAS UIT FRANEKER

Webinarstudio op Gronings evenemententerrein Creativiteit was altijd al de tweede naam van Willem Straat. Hij heeft het nodig dit jaar. Zijn Stadslab op het voormalige Suikerunieterrein in Groningen verloor de core business: optredens. ,,Binnen een dag was alles geannuleerd.’’ Zijn omdenken (een woord dat Straat wel zat is intussen) mondde uit in de bouw van een webinarstudio, die lekker loopt.

Pubquizzen komen er ook vandaan. Zijn festival in sit down-stijl was deze zomer een schot in de roos. En nu staat er een commerciële coronatester op het terrein en barst tegelijkertijd de kerstbomenactie los. ,,Dit gaat niet alleen om inkomsten, maar vooral om het gemotiveerd houden van het team.’’

D

e crisis die in maart ontstak, hakte er stevig in bij ondernemers. Ook Gerlof Reijneker, directeur en mede-eigenaar van vlakglasbewerker Steinfort Glas in Franeker, kreeg te maken met uitdagingen. ,,Al snel hadden we een behoorlijke reductie van orders en productieaantallen. De export naar Amerika kwam min of meer stil te liggen en ook in eigen land werden orders doorgeschoven of geannuleerd.’’

Reijneker denkt in oplossingen. ,,Wij zagen al snel dat er een behoefte ontstond aan kuchschermen. En dan niet van die plastic gevallen, maar echte kwaliteit. Dus bedachten we met een houtbewerker uit de buurt mooie producten, glazen scheidingswanden voor in schoollokalen, kantoren, winkels, noem maar op. Die verkochten we via ons online platform voor particulieren, Glazz.nl. Ging meteen leuk.’’

Drents desinfectiemiddel Watter uit Assen was al expert desinfecteren.

De Drenten bouwen machines die met zout, stroom en water milieuvriendelijke en uiterst effectieve desinfectievloeistof maken, en de hele wereld over gaan. De uitbraak van corona betekende een kleine revolutie binnen het bedrijf. Eigenaren Alfred en Arjen Koop besloten vanuit Assen ook het desinfectiemiddel zelf in de markt te zetten, in de vorm van handgel. Dat betekende een ongekende stroom orders en ook het aanboren van een nieuwe markt: de gezondheidszorg, waar de focus voorheen altijd op de agrarische sector lag.

Toen zag hij dat het OV een dik probleem had. ,,De buschauffeurs moeten beschermd zitten, maar een goed product was daar nog niet voor.

Het ging nog een beetje met plastic en plakband. Interactie met de chauffeur was niet optimaal, de betaalautomaat voorin niet goed bruikbaar. Daar hebben we dus wat op bedacht.’’

‘De dynamiek die ermee terugkeerde.

Die geeft een enorme boost aan iedereen’ Hij nam contact op met Arriva, toog de volgende dag met karton en een stanleymes naar de remise, en maakte in samenspraak met opdrachtgever en chauffeurs een mal. ,,We hebben ’s nachts nog een proefproduct van glas gemaakt en de volgende dag kon er al mee worden testgereden. Arriva nodigde een groep chauffeurs uit en de RDW om er iets van te vinden, drie dagen later hadden we het definitieve product klaar.’’

Eén van de belangrijkste USP’s van Steinforts kuchglas voor het OV is dat het materiaal antireflecterend is. Die stap kan nog wel eens een positief staartje krijgen voor het bedrijf. ,,Hebben we zo gemaakt omdat chauffeurs last hebben van al het spiegelende glas om hen heen. Ze zijn zo blij met dit materiaal, dat het zo maar kan zijn dat we meer elementen in bussen en trams gaan maken dan alleen het kuchscherm.’’

Inmiddels heeft Steinfort meer dan 200 verschillende OV-kuchschermen in het assortiment, afgestemd op alle merken en types bus.

Van alle bussen in Nederland heeft zo’n 85 procent een Fries kuchscherm, ook trams worden er mee uitgerust en over de grens is ook interesse. ,,Ja, we hebben dat initiële verlies weten te compenseren. Weet je wat misschien wel het belangrijkste was voor het bedrijf? De dynamiek die ermee terugkeerde. Die geeft een enorme boost aan iedereen. Ook omdat we weer extra mensen hebben kunnen aannemen.’’

GERLOF REIJNEKER

Fries eventbureau laat nog altijd samenkomen, maar dan online Heidagen, cursussen, trainingsdagen, inspiratiesessies. PlusNauta in Sneek bedenkt en organiseert al een kwart eeuw bijeenkomsten en campagnes op de mooiste locaties. Dat kan sinds maart niet meer. ,,We hebben razendsnel geschakeld naar online’’, zegt eigenaar Bram Nauta. Hij bouwde twee studio’s waar trainers, sprekers en coaches online interactief met hun publiek bezig kunnen. ,,Je hebt te maken met andere uitgangspunten. Een voorbeeld? Hoe houd je de focus van iemand die thuis achter zijn beeldscherm zit? Wij zien dit niet als een beperking, maar als een verrijking.

Vanaf nu zal de component online vaak een toevoeging zijn als live weer kan. De interactieve mogelijkheden zijn groot.’’ Door de snelle ommezwaai kon PlusNauta een flink deel van het verlies door corona goedmaken.

Groningse desinfectiezuil In een dag was het model klaar, in drie dagen een bedrijf opgericht en in een week de hele productielijn gereed. Sanigo kan nu duizend desinfectiezuilen per week produceren. De zuil is een idee van de gebroeders Hendriks van dozengroothandel Bonsema Verpakking in Kolham en technische groothandel Delftechniek uit Delfzijl. Sanigo maakt van karton verschillende zuilvarianten en levert ook de bijbehorende desinfectie- en beschermingsmiddelen.

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 15

ADVERTENTIE

‘Altijd op zoek naar inventieve oplossingen’ Hij kan het niet vaak genoeg herhalen:” Zorg dat de structuur van je bedrijf op orde is.” Bij Van Braak Accountants (VBA) hebben ze in het afgelopen jaar weer regelmatig gezien dat ondernemers onvoldoende voorbereid zijn op slechte tijden. “De omvang en het soort problemen dat wij zijn tegengekomen was niet serieus anders dan in voorgaande jaren, maar ze hadden grotendeels wel kunnen worden voorkomen”, geeft Hennie van Braak van het gelijknamige accountantskantoor aan.

Je moet altijd rekening houden met tijden waarin het minder gaat. Dat heeft de situatie in dit jaar nog maar weer eens bewezen. Volgens Van Braak gebeurt dat dus te weinig. “Of ondernemers worden niet goed geadviseerd of ze denken dat het zo’n vaart niet zal lopen, waardoor ze geen oog hebben voor het feit dat bijvoorbeeld de structuur van het bedrijf niet de beste is.” Ook ziet hij regelmatig éénmanszaken in de problemen komen. “Als de risico’s groot worden is het verstandig om je zaak in een BV onder te brengen, dan kun je een hoop problemen ondervangen.”

In slaap Van Braak heeft soms wel eens het idee dat ondernemend Nederland de afgelopen jaren een beetje in slaap gesust is. “En dus niet door adviseurs is wakker geschud.” Het is niet voor niets dat Van Braak Accountants groeit. Deze

adviseurs staan bekend als nuchter, pragmatisch en direct, oftewel ze zeggen waar het op staat en gaan vervolgens op zoek naar een inventieve oplossing voor de klant. “We staan niet langs de zijlijn en brengen ervaring en visie mee.” In Noord-Nederland doet Van Braak Accountants dit vanuit de vestigingen in Marum, Drachten, Zuidbroek en Emmen. “Elk jaar aan de klant vertellen hoe goed het gaat is niet zo moeilijk. We hebben dit jaar allemaal ondervonden wat er mis kan gaan, wanneer het tegenzit. Daar moet je altijd op voorbereid zijn, vinden wij en daar helpen we onze klanten mee. Eens temeer wordt dan duidelijk dat de prijs niet meer leidend is, maar een goed en inventief advies wel.”

Fiscaal Inventief is bijvoorbeeld de structuur van een bedrijf fiscaal zo gunstig mogelijk in te richten.

Van Braak geeft een voorbeeld.

“De vennootschapsbelasting gaat volgend jaar naar 15 procent over de eerste 250.000 euro winst. Als je met jouw BV nu 500.000 euro winst denkt te maken, dan is het verstandig een tweede BV op te richten. De winst verdeel je dan over beide BV’s, waardoor je over elke 250.000 euro 15 procent belasting betaald, in plaats van 15 procent over de eerste 250.000 euro en 25 procent over de tweede 250.000 euro.”

Het is een gevleugelde uitspraak van Hennie van Braak: ’Ondernemers moeten nadenken over hoeveel belasting er moet worden betaald als hij gisteren dood zou gaan.’ Hij komt nog te vaak ondernemers tegen die het weliswaar heel goed doen, maar onnodig veel inkomstenbelasting betalen. Laatst had ik nog een ondernemer met een BV, waar hij winst in maakt en belasting over betaald. Bleken de aandelen van die BV ook op de balans van zijn éénmanszaak te staan, waardoor hij over de waardestijging van die aandelen geen 26 procent, maar 52 procent belasting moest betalen. Hij klaagde al jaren, omdat hij vond dat hij zoveel belasting moest betalen. Voor dit jaar was het te laat om daar nog iets aan te doen, maar volgend jaar gaat deze ondernemer echt minder belasting betalen. Hij had ook wel adviseurs, zo gaf hij aan, maar hij is nu klant bij VBA geworden.”

Vakkennis Het geheim van Van Braak is vakkennis. “We adviseren de klant over onderwerpen waar hij daadwerkelijk iets aan heeft, de rest is bijzaak.

Dat betekent bijvoorbeeld dat we op een correcte manier de fiscale verplichtingen proberen te drukken, dat we de structuur van een bedrijf zo optimaal mogelijk inrichten en dat we altijd, samen met de klant, proberen in te spelen op toekomstige ontwikkelingen. Je moet altijd klaar zijn voor het onbekende, hoe moeilijk dat soms ook is.”

Noem het meedenken, omdenken, vooruit lopen in de markt. Van Braak onderstreept het nog maar eens met het geven van een tip. “Als je een ouder bent van rond de vijftig jaar, met twee kinderen en een paar miljoen vermogen, dan is schenken aan je kinderen heel aantrekkelijk. Die schenking betaal je vervolgens niet uit, waardoor je een schuld opbouwt bij je kinderen. Daarover betaal je jaarlijks 6 procent rente. Stel, dat je nog twintig jaar te leven hebt, dan betekent dit twintig keer 6 procent = 120 procent. 120% van 125.000 euro is 150.000 euro. Bij overlijden krijgen de kinderen 275.000 euro, maar betalen ze schenkbelasting over die 125.000 euro, wat neerkomt op ongeveer 4 procent. Dat scheelt behoorlijk.”

Voor 2021 heeft Van Braak nog een belangrijke tip, met name voor de éénmanszaken. “Neem voorzorgmaatregelen en neem een BV in oprichting. Mocht het heel slecht gaan met de zaken, dan kun je je zaak altijd onderbrengen in die BV. Dat is juist in deze tijd erg interessant.” www.vanbraakaccountants.nl

Hennie van Braak

Slechts 1 op de 10 start-ups wordt een succesvol bedrijf. In de afgelopen jaren passeerden een aardig aantal de revue van NoordZ. Hoe staan ze er nu voor? In aflevering 12: Zupr in Groningen.

Tekst Wigger Brouwer Foto Mariska de Groot

MICHIEL VOS

CONCURREREN MET BOL.COM EN AMAZON Wat doen jullie ook alweer?

Michiel Vos, oprichter en eigenaar van Zupr: ,,Wij zorgen ervoor dat consumenten via nieuwe en bestaande online kanalen kunnen zien welke producten in de buurt te koop zijn, bij lokale winkels. Dat doen we door het aanbod van lokale winkels in kaart te brengen en te delen met bijvoorbeeld merken. Dat heeft een aantal voordelen: de kleine winkeliers worden beter online gevonden, het merk heeft meer inzicht in lokale vraag en aanbod en er wordt meer lokaal gewinkeld, wat beter is voor het milieu en de lokale economie” Hebben jullie de route gaandeweg bijgesteld? ,,In eerste instantie waren we vooral gefocust op het verbeteren van de digitale samenwerking tussen merken en retailers om zo lokale winkels online zichtbaarder te maken. In 2018 kwamen we zijdelings in gesprek met de gemeente Groningen en de Groningen City Club. Die waren ook geïnteresseerd, vanwege de mogelijkheden op het gebied van lokale leefbaarheid, werkgele-

genheid en duurzaamheid. Met hen hebben we Warenhuis Groningen opgezet, een online warenhuis met de producten van lokale winkels.

Ook logistieke partijen raakten gaandeweg geïnteresseerd. Nu is het vaak nog zo dat fietskoeriers pakketjes vervoeren die de stad in of uit moeten. Maar als de bewoners van een stad hun producten kopen bij lokale winkels en laten bezorgen door fietskoeriers neemt het lokale verzendvolume toe, dalen de kosten en krijg je een gezondere stadslogistiek. Wij stellen ze in staat dat te doen, omdat wij weten welke producten er in de winkels liggen. Dus daar liggen ook kansen.”

‘Iedereen doet wat de buurman doet, terwijl de echte vooruitgang ergens anders ligt’

Wanneer is de grote doorbraak? ,,Het is niet zozeer een kwestie van één grote doorbraak. Het is meer een soort vliegwielidee: je geeft het steeds een flinke zwieper en komt zo steeds een stukje verder. Je past continu het systeem aan, stapje voor stapje.

De echte doorbraak zou zijn als consumenten producten ook op lokaal niveau kunnen krijgen. Als ze denken: wacht eens even, dat product kan ik ook bij een lokale winkelier

Wat hebben jullie de afgelopen jaren geleerd? ,,Wat vooral opvalt, is hoe vaak het aan echte kennis ontbreekt over de werking van de interneteconomie. Bij alle partijen: retailers, merken en ambtenaren. Ze denken dat het beginnen van een webshop of het aansluiten bij platforms als Amazon of Bol.com het antwoord is. Maar dat is in de meeste gevallen niet de oplossing. Dat zijn alleen maar

krijgen. Dat is nu nog niet zo, maar daar werken we naartoe.”

schakels in de keten die geld wegtrekken bij de winkeliers en uit de lokale economie.

Henry Ford zei eens: ‘Als ik aan mensen vraag wat ze willen, zeggen ze: een sneller paard’. Maar hij wist wel beter, dus hij ging een auto voor ze ontwikkelen. Het is een beetje hetzelfde bij deze groep: iedereen doet wat de buurman doet en begint een webshop of sluit zich aan bij een online marktplaats, terwijl de échte vooruitgang heel ergens anders ligt.”

Hoe ziet de toekomst eruit? ,,We hebben altijd internationale ambities gehad. En er is al vraag vanuit het buitenland, vanuit de VS, België en Duitsland. Maar eerst gaan we gewoon door met uitrollen in Nederland. We zijn onder andere in gesprek met vijf grote winkelgebieden in de grootste Nederlandse steden. Daar willen we in 2021 naartoe. Maar ook de verdere uitrol in Groningen staat op het programma, want het liefst sluiten we alle winkels en hun aanbod aan. Alleen dan kunnen lokale winkels serieus tegenwicht bieden tegen partijen als Amazon en Bol.com.”

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 17

DE zes beste tips OM 2021 MENTAAL GEZOND TE BEGINNEN

De donkere winterdagen zijn dit jaar extra donker. De crisis maakt van wat normaal gesproken een feestelijke periode is een uitdaging voor iedereen. Herstellen van stress is dus extra belangrijk, vandaar deze zes tips om je mentaal op te laden.

Tekst Coen Berkhout Illustratie Job van der Molen

TIP 1: NEEM VRIJ, NEEM AFSTAND Ons werk en de manieren waarop we werken zijn de afgelopen maanden flink veranderd. Omdat we meer thuis werken, zien we daar meer dingen die ons herinneren aan werk. Daardoor vervaagt de grens tussen werk en vrij tijd en kom je thuis minder tot rust. Probeer daarom afstand te nemen van je werk als je vrij bent door al die werkspullen op te bergen. De mentale ‘bagage’ van je werk opruimen is ook belangrijk. De beste manier om dat te doen, is het maken van lijstjes. Je schrijft op wat je gaat doen als je weer aan het werk gaat en zo zet je het tot die tijd letterlijk uit je hoofd.

TIP 2: WAT WERKT VOOR JOU? Herstellen van stress is geen rocket science.

Arbeidspsychologen herkennen zes ‘ingrediënten’ bij goed herstel van stress: afstand van werk, ontspanning, autonomie, iets nieuws leren, betekenisvolle dingen doen, en verbondenheid met mensen om je heen.

Wat je ook graag doet in je vrij tijd: naar de sauna gaan, een wandeling in de natuur maken of bordspelletjes met vrienden of familie, het draagt bij aan een van deze psychologische behoeftes. Sommigen zijn makkelijker in te vullen met vrijetijdsactiviteiten dan anderen, maar de vraag is ook vooral: welke dingen zijn belangrijk voor jou en hoe pak jij ze het liefste aan?

TIP 3: RELAX Het antwoord op die vraag ligt bij jouzelf, maar hierover peinzen levert onderaan de streep misschien alleen maar meer stress op. Een tip is daarom om te mediteren in

18 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

Mensen zijn in de kern sociale wezens, het zit in ons DNA

plaats van te reflecteren. Het doel van meditatie is niet het vinden van een antwoord, maar vooral het nemen van een pauze van het vliegensvlugge leven en de dingen die je bezighouden. Door die ruimte te maken, kom je tot rust en dan komen de inzichten vanzelf. Of niet, maar dat is niet erg, want even op adem komen doet je mentale gestel al goed.

TIP 4: SAMEN STERKER Mensen zijn in de kern sociale wezens, het zit in ons DNA. Door de crisis zijn we allemaal eenzamer geworden en de feestdagen zullen stiller zijn dan ooit, maar we staan er niet alleen voor. Dat je allemaal thuiswerkt betekent niet dat je geen digitale nieuwjaarsborrel kunt doen met alle collega’s. De tip is om sociaal te blijven en als je contact mist om hulp te durven vragen, want dat is nooit een teken van zwakte. En het geven van hulp helpt ook om te ontstressen. Je kunt als vrijwilliger videobellen met eenzame mensen of een extra portie kerstdiner

te koken voor iemand in de buurt (kijk op www.nlvoorelkaar.nl, voor coronaproof vrijwilligerswerk).

TIP 5: VAKANTIE NAAR BALKONIË OF TUINESIË De kunst van het vakantie vieren zit ‘m niet in het zo ver en zo lang mogelijk weggaan van huis. Tijdens een vakantie laad je jezelf weer op, omdat je het werk en de alledaagse beslommeringen voor even achter je laat.

Maar hoe doe je dat als je voor je vakantie, al dan niet door reisrestricties, toch op je eigen huis bent aangewezen? Door zo goed als mogelijk te doen alsof je wél weg bent van huis. Naar Parijs? Laat de Franse keuken thuisbezorgen, haal croissants voor ontbijt, luister naar Franse muziek terwijl je onder kaarslicht bordspelletjes speelt en boek een virtuele tour bij het Louvre. Vergeet ook niet jezelf een klusverbod op te leggen, geen werktelefoontjes te plegen en de post lekker bij de voordeur te laten liggen.

TIP 6: NIKS MOET Je mentale gezondheid is belangrijk en aan tips en goede adviezen om eraan te werken is geen gebrek. Goed eten, genoeg sporten, genoeg slaap, genoeg ontspanning én genoeg werken; het lijkt allemaal broodnodig voor een gezond lichaam en een gezonde geest. Maar als het allemaal een ‘moetje’ wordt, werkt het weer averechts. Bovendien, er zijn al zat dingen in ons leven die we van onszelf moeten optimaliseren.

Daarom de laatste tip: niks moet. Als je rustig met een paar adviezen die goed voelen aan de slag gaat en naar je eigen behoeftes blijft luisteren, dan gaat het ontstressen uiteindelijk vanzelf.

Aan dit artikel werkte mee: Jessica de Bloom, arbeidspsycholoog en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze onderzoekt onder andere de invloed van moderne werkomstandigheden op het welzijn van werknemers.

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 19

ADVERTENTIE

Stabiel en snel internet is een basisbehoefte Zoveel mogelijk thuiswerken is nu het advies. Mark Rutte vraagt het met nadruk. Ook na de coronacrisis zullen we meer vanuit huis blijven werken.

Snel en stabiel internet is daarvoor een voorwaarde. In stedelijk gebied is de infrastructuur daarvoor aanwezig.

Niek Geelhoed Kabelnoord zorgt ervoor dat in Friesland ook de dunbevolkte gebieden bekabeld zijn. Het telefoondraadje wordt vervangen door het meest snelle en betrouwbare alternatief: glasvezel. „In 2018 zijn we gestart met het project van goed internet brengen naar de bewoners in het buitengebied van Friesland. Volgend jaar ronden we het af”, zegt Niek Geelhoed, directeur van Kabelnoord.

Internet in handen van de burgers Tegenwoordig is internet meer dan een bron van informatie en entertainment. „Er gaat veel data via internet: beveiligingsapparatuur, de boekhouding en bankzaken, data over energieverbruik en meer en meer worden programma’s als Teams en Zoom gebruikt als vergadermiddel. Denk niet dat er in de buitengebieden alleen maar ouderen wonen die toch niets met internet doen. Je ziet juist heel veel bedrijvigheid en ook agrarische bedrijven hebben snel en stabiel internet nodig. Bovendien is over een aantal jaren een huis zonder goed functionerend internet ondenkbaar. Kun je zo’n belangrijke voorziening volledig overlaten aan de vrije markt?”

Buitenlandse investeringspartijen rekenen anders Kabelnoord heeft Friesland niet kunnen ontsluiten zonder overheidssteun. „Onze verantwoordelijkheid ligt, zo voelen we dat, bij de

burger. Natuurlijk moeten we onze infrastructuur en aanbod van diensten rendabel maken, maar daarbij voeren we de ouderwetse boekhouding.

De investering moet in 30 tot 40 jaar terugbetaald worden en dat bepaalt de prijs voor de abonnee.

De gemeenten die ons bedrijf in bezit hebben zien daarop toe.”

Niek ziet de laatste jaren buitenlandse investeringspartijen op de Nederlands markt verschijnen. „Zij hebben een ander verdienmodel.

Ze investeren niet voor de burger, maar voor de winst die ze na zo’n 10 jaar gaan behalen bij de verkoop van het netwerk. De koper van het netwerk zal zijn aankoop, waar de winst van de investeerder ook in zit, gaan verhalen op de klant.

Ik verwacht dat in die gebieden de kostprijs van internet flink omhoog zal gaan. Aangezien je als beheerder van een infrastructuur het monopolie hebt op dat internet, kun je er als consument niet veel tegen doen. Ik zie dat als een gevaar waar overheden wat aan zouden moeten doen.”

Niet alleen goed internet, ook goede service „Geld verdienen is niet ons hoofddoel, we willen tevreden klanten.” Niek legt uit dat glasvezel minder storingsgevoelig is dan ‘de kabel’. „De coaxkabel verslapt het signaal. Dat betekent dat er om de zoveel kilometer een versterking moet plaatsvinden. Dergelijke apparaten zijn, uiteraard, storingsgevoelig. Bij glasvezel wordt het signaal

gedragen door licht. Wat je erin stopt, komt er net zo krachtig weer uit, ook al is het een lijn naar de andere kant van Nederland. Met glasvezel kan er nauwelijks storing optreden. Meestal ligt de oorzaak aan de bekabeling bij de mensen thuis.

Goede service is de mensen ook helpen als de oorzaak van storing niet bij ons ligt. Onze servicemonteurs zijn dagelijks op weg om onze klanten te helpen.”

We staan nog maar aan het begin „In de toekomst gaat internet nog belangrijker worden. De consument krijgt steeds meer mogelijkheden om zijn omgeving hiermee naar wens in te richten. Lineaire televisie blijft nog lang aan een behoefte voldoen, maar daarnaast zal er een grotere verscheidenheid komen aan commerciële film-, informatie-, game- en sportprogramma-aanbieders. De trend dat apparatuur internet gaat gebruiken (the internet of things) om het leven comfortabeler te maken is al zichtbaar, maar ook daarin zijn de mogelijkheden nog lang niet uitgeput. Daarom is het van groot belang dat iedereen mee kan doen via een goede internetverbinding.” www.kabelnoord.nl

ADVERTENTIE

CSK en DSM, gedeelde passie voor zuivel en biotech CSK food enrichment in Leeuwarden maakt sinds een jaar deel uit van DSM Food Specialties. Samen zijn ze beter in staat om aan de behoeften van de mondiale zuivelindustrie te voldoen. Die ambitie gaat vol van start na de integratie van de twee bedrijven. Hoe staan ze er voor? Hans Bindels en Dirk Lippits lichten het toe.

Een lange historie, koninklijk, Nederlandse roots, passie voor zuivel, kwaliteit in biotech: CSK en DSM delen passies en genen en maken nu deel uit van één familie. Na de overname eind december 2019 begon de integratie die nu voor een belangrijk deel is afgerond. „Het is mooi om te zien dat wat we delen, al heel snel leidde tot wederzijds enthousiasme over de mogelijkheden voor innovatie,” vertelt Hans Bindels, sinds juni van dit jaar manager van de site in Leeuwarden. „Het samengaan van twee Nederlandse bedrijven met zoveel zuivelhistorie en met zoveel dynamiek en innovatie in biotech, daar mogen we trots op zijn”, zegt Dirk Lippits, Business Unitdirecteur Dairy, Baking & Beverage van DSM Food Specialties.

Het wereldwijd opererende DSM draaide jaren heen om het sterk op Nederland en Europa gefocuste CSK. Vorig jaar volgde de overname.

Terugkijkend zegt Dirk Lippits: „Wij keken vanuit DSM met enige jaloezie naar CSK, een bedrijf met grote kennis en kunde en groot op het gebied van halfharde kazen zoals de Goudse. DSM opereerde wereldwijd, van oudsher misschien iets meer wetenschappelijk dan toepassingsgericht ingesteld, en sterk in zachte kazen zoals mozzarella. We zijn complementair. Bovendien had DSM geen productiefaciliteit in Europa, alleen daarbuiten. De basis van CSK is juist haar prachtige en ultramoderne productielocatie in Leeuwarden en die paste zeer goed bij ons streven naar verdere groei.”

Integratie in coronatijd Bindels en Lippits kijken met plezier terug op het eerste jaar. Dirk Lippits: „De integratie verloopt vlot. Het is iets ingewikkelder gebleken dan we hoopten omdat corona als totaal onverwachte factor wereldwijd bij ons voor veel meer dynamiek zorgde. Door enorme terugval in allerlei markten enerzijds en veel extra vraag naar heel andere producten anderzijds. De vraag naar zuivel in China viel een tijd totaal weg, terwijl elders de pizza’s met mozzarella niet meer aan te slepen waren. Hollen of stilstaan. Voor zo’n integratie van bedrijven moet je juist goed de tijd nemen. Dat het zo voorspoedig verloopt, danken we aan het feit dat we onze cultuur, achtergrond en ambitie delen.” Hans Bindels: „We werken nu aan het laatste deel van de integratie, op de site is dat met name op het toepassen van de wereldwijde standaarden voor de veilig

mogelijkste werkomgeving die we binnen DSM hanteren. Als dat is afgerond, is de basis gelegd voor de volgende stappen.”

Een gedeelde culturele achtergrond in zuivel en zuivelontwikkeling, een sterke research & development-cultuur en uitgesproken groeiambitie. Wat betekent dat concreet? „Zuivel groeit wereldwijd en zuivel is biotech”, verklaart Dirk Lippits. „De vraag naar essentiële producten voor smaak, structuur en karakter van zuivel neemt wereldwijd toe en wordt steeds vaker lokaal bepaald. De smaak van een halfharde kaas in Nederland, is een hele andere dan de smaak en beleving van eenzelfde soort kaas in Brazilie. Daarnaast neemt de aandacht toe voor bijvoorbeeld yoghurts en probiotica voor de gezondheid van de mens, allen gezonde voedingsproducten. Het past in onze bedrijfsfilosofie en activiteiten, waarbij we ons richten op gezondheid, voeding en duurzaam leven. Duurzaamheid is voor ons een kernwaarde, het staat centraal in wat we doen. Verduurzaming van de zuivelketen hoort daarbij, net als die van onze eigen processen en producten. Het begint bij de koe. Die produceert een grote hoeveelheid methaan, een uitstoot die wij met onze diervoedingsproducten met zo’n dertig procent kunnen verlagen. Tegelijk vindt er een verschuiving plaats naar steeds meer plantaardige

voedingsproducten- en ingrediënten. In het noorden, in Friesland en in Groningen, wordt op dat gebied veel ontwikkeld. Enerzijds door startups en Rijksuniversiteit Groningen en anderzijds omdat de grote zuivelbedrijven in de regio werken aan productvernieuwing. De snelle groei op gebied van plantaardig geeft een enorme boost aan wetenschappelijke en toegepaste innovaties en aan nieuwe producten voor DSM. De toenemende aandacht voor milieu maakt ook dat we ons sterk maken om voedselverspilling tegen te gaan en daarom ontwikkelen we natuurlijke ingrediënten voor een betere houdbaarheid van producten in de koelkast van de consument.”

Leeuwarden biedt kansen Hans Bindels: „De aandacht voor vergroening en verduurzaming passen we ook toe op onze eigen locaties en processen. Daarin past dat we hier in Leeuwarden dit jaar zijn overgestapt op groene stroom, net als onze andere DSM-locaties in Nederland. We zijn daar als bedrijf actief in en participeren ook in verschillende Nederlandse windparken. De jongste uitbreiding hier op de site was afgelopen februari met een unieke duurzame vriescel van 2.000 m2, en ook de vernieuwing van de fermentatielijnen past in die verduurzaming en de groei-ambitie.”

Dirk Lippits: „Meer zuivel wereldwijd en meer zuivelproducten maken het voormalige CSK tot een waardevolle toevoeging. Niet alleen omdat het de enige productielocatie voor zuursels van DSM in Europa is, maar ook omdat we Leeuwarden inzetten als logistieke hub om onze grootste afzetmarkt Europa sneller en beter te kunnen bedienen.” „De kwaliteit van de producten voor onze klanten enerzijds en de DSM-standaarden voor veiligheid anderzijds bepalen in grote mate de zorgvuldigheid en daarmee snelheid van het integratieproces van CSK in DSM”, licht Dirk Lippits toe. „Dat is de basis waarop we straks als één team verder kunnen groeien, in duurzame innovaties en in productie.” www.dsm.com

Dirk Lippits

Hans Bindels

DE SPIEGEL Elke ondernemer kent ze: van die momenten waarop je moeite hebt te ontdekken wat de juiste keuze is. Dan is het handig als je een groot voorbeeld hebt, iemand die je inspireert, aan wie je je even kunt spiegelen. Aflevering 14: Halbe Boersma (47) oprichter en eigenaar van Fotocadeau.nl in Kollum.

Tekst Jean-Paul Taffijn Foto’s Mariska de Groot

IETS MET EMOTIE

HALBE BOERSMA

Dit is vast een goed jaar voor je… ,,Zeker. Corona is voor de resultaten van onze bedrijven alleen maar positief. Alleen in de eerste week van de lockdown was het een drama. Mensen wisten even niet wat ze moesten, denk ik. Er werd amper iets besteld. Maar daarna ging het megahard. En nog steeds. Vóór corona groeiden we jaarlijks 30 procent. Sinds de lockdown zitten we op koers richting 60 procent.’’

En dan hebben we het over een trits aan apart bedrijven hè? ,,Fotocadeau is de overkoepelende naam.

Daaronder hangt heel veel. Fotoopglas, Fotoopaluminium, Fotoophout, Canvascompany, Hellodeco, Pimpjedeur, Wereldkaart, Topdoek en nog meer. Met Nederlandse en Duitse extensies. De trend is overal hetzelfde: het gaat goed.’’

‘Mijn opa vond ondernemen geen keuze uit rijkdom’

2 2 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

Hoe begon het? ,,Vijftien jaar geleden hoorde ik van een oud-collega bij Telfort, Debby, dat het afdrukken van foto’s op canvas zo populair was opeens. Ik had er nooit van gehoord, maar ben er toch mee begonnen. Dat was een schot in de roos. Ik haalde in het eerste jaar twintig keer de omzet die ik de bank had voorspeld toen ik mijn eerste lening aanvroeg om een printer te kunnen kopen.

Geweldige tijd was dat. Pionieren, niks te verliezen, gewoon gaan.’’

Zit dat rauwe ondernemen je in het bloed? ,,Dat denk ik wel. Toen ik 15 was zei ik al tegen wie het horen wilde dat ik ondernemer zou worden. Het duurde nog wel een jaar of vijftien voordat ik genoeg zelfvertrouwen had om de sprong te wagen. Dat ondernemen zit wel in onze familie. Opa, ooms, neven, mijn broer, dat zijn allemaal

ondernemers. Mijn opa vond het wel raar dat ik het uiteindelijk ging doen. Hij zei: ‘Je hebt toch een goede opleiding? Neem dan een goede baan!’ Zegt iets over de tijdgeest ook, denk ik. Hij vond ondernemen geen keuze uit rijkdom.’’

Wie heb je nodig gehad om het kwartje te laten vallen en toch ondernemer te worden? ,,Niet wie, maar wat is de vraag. In mijn geval was het een reis door Azië en Australië, samen met mijn vrouw. We zijn een half jaar weggeweest. Toen had ik ontslag genomen en in wezen al besloten te gaan ondernemen. Ik wist alleen nog niet waarin. Ik had een blocnote mee voor ideeën.

Van tevoren had ik gedacht dat ik erop zou krabbelen welke mooie producten ik allemaal zou kunnen importeren of zo. Uiteindelijk bleef dat kladblok bijna leeg. Er stonden twee belangrijke dingen op na dat halve jaar: ik wil iets doen met een product, niet met een dienst. En ik wil iets met emotie. Dat zijn dus foto’s geworden. De eerste was een foto op canvas van onze reis.’’

‘Ik werk nu met een compagnon aan een wereldidee. Dat wordt groter dan alles wat ik in 15 jaar heb opgebouwd’

Hoe is het vijftien jaar en tig bedrijven later met dat echte ondernemen gesteld? ,,Het leukst blijft het verzinnen van nieuwe dingen. Ik merk wel dat ik natuurlijk steeds meer manager wordt. We hebben 130 man op de loonlijst en besteden ook nog veel uit. Dan krijg je dat. Maar ik organiseer alles steeds beter, laat mensen steeds meer specifiek doen wat ze leuk vinden. En zo speel ik tijd vrij voor mezelf.

Ik werk nu met een compagnon aan een wereldidee, waarover ik niks kan zeggen nog. Maar ik denk dat het groter wordt dan alles wat ik nu in die vijftien jaar heb opgebouwd.’’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 2 3

ADVERTENTIE

Proeftuin Noord-Nederland: samen optrekken biedt perspectief Water staat internationaal hoog op de agenda. In Noord Nederland is watertechnologie prominent aanwezig op de WaterCampus Leeuwarden, waar het een wereldwijd bekend innovatie-ecosysteem vormt om innovaties in de watertechnologie te versnellen van idee naar de internationale markt. Hein Molenkamp, directeur van Water Alliance, de business-pijler onder de WaterCampus: „Er is grote behoefte aan integrale visie om de kracht van het noorden beter te benutten.”

Water Alliance bestaat tien jaar in 2020 en er is veel gebeurt, memoreert Hein Molenkamp. „Als onderdeel van de WaterCampus merken we een groeiende impact in de wereld en dat is goed voor de regio. Kennis, kunde, testomgeving, creativiteit, ondernemerschap en maakindustrie verbinden zich. Het aantal aangesloten leden (met name MKB-bedrijven) neemt nog steeds toe en strekt zich uit over het hele land. De vele watervraagstukken lossen wij natuurlijk nooit in ons eentje op, daar is heel veel meer voor nodig, maar we tellen zeker mee!” „ We beseffen steeds vaker dat we niet alleen elkaar nodig hebben om stappen te zetten, maar ook dat we meer vanuit visie moeten nadenken over toekomstige oplossingen, het is te complex om het aan één sector over te laten. Het mooie aan ‘watertechnologie’ is dat het op zoveel terreinen een cruciale of verbindende rol speelt.

Niet alleen bij de productie van schoon drinkwater of het behandelen van ons afvalwater.

Water speelt vaak een cruciale rol in andere sectoren zoals landbouw (toenemende verzilting, droogte, kassenteelt), in diverse industrieën (proceswater, terugwinning van eiwitten en energiebesparing) en de zorgsector (water op maat voor diverse behandelingen, verwijderen medicijnresten). Wereldwijd zijn er uiteraard nog veel meer uitdagingen zoals het voorkomen van migratie en oorlogen door gebrek aan water, verspilling van water en toenemende droogte, waardoor voedselproductie in gevaar komt. En tijdens deze Covid-pandemie is maar weer gebleken hoezeer de beschikbaarheid van schoon water en goede sanitaire omstandigheden van levensbelang zijn.”

Back-up regio is cruciaal „Onze functie is verbindend. Faciliteren, bijdragen aan het versnellen van idee naar product, van concept naar verdienmodel en marktbewerking. Met kennis, met mensen met elkaar in contact te brengen, met het bieden van een goede testomgeving zoals het Waterapplicatiecentrum , diverse demosites die we o.a. met het CEW en de CiVWater in Leeuwarden hebben. Met het koppelen van innovators aan ondernemers in de maakindustrie, die begrijpen hoe je een idee concreet kunt maken. Met focus aanbrengen. De cirkel rondmaken van wetenschap naar toegepaste technologie naar markt. In die tien jaar is de regio gaan zien dat focus op watertechnologie werkt.

Het netwerk is wereldwijd zichtbaar geworden: in het wetenschappelijk onderzoek bij Wetsus werken ruim 100 bedrijven en 65 Phd’s van 23 Europese universiteiten samen om nieuwe doorbraaktechnologieën te ontwikkelen. Van het bedrijvennetwerk van de Water Alliance zijn 115 bedrijven uit het hele land lid. Water Alliance onderhoudt contacten met organisaties en ambassades uit de hele wereld om de leden te helpen in contact te komen met nieuwe klanten en nieuwe markten. We versterken elkaar en overheden zien die toegevoegde waarde, waarbij de back-up van de regio cruciaal is. Lokaal, regionaal, nationaal en internationaal, het een versterkt het ander. Je hebt elkaar nodig om het fundament te blijven versterken.”

Hein Molenkamp „Ik ben hoopvol. Met en dankzij al die verschillende stakeholders zijn we in tien jaar uitgegroeid Europese water Hub met wereldwijd aanzien. We krijgen daardoor toegang tot Europese middelen, de vraag is hoe je daar als regio mee omgaat. Waar neemt de regio een positie in om vanuit gemeenschapszin dat geld binnen te halen? Wat zijn onze sterke punten, wat draagt duurzaam bij aan het fundament van het noorden, wat bindt ons: de maakindustrie, de agro- en foodsector, duurzaamheid, het water?

Wat is het verband tussen die sectoren, hoe kunnen zij elkaar versterken? Dat samenbindende vermogen ontbreekt mijns inziens nog te veel.

Juist door daar keuzes in te maken en het slim samen te brengen, val je op in de wereld, trek je de aandacht naar deze regio.”

Proeftuin Noord-Nederland „Vanuit het topsectorenbeleid komt de visie steeds meer te liggen op samenhang, op crosssectorale aanpak. Daar liggen nieuwe kansen. Kijk naar wat er in het noorden gebeurt in de groene chemie rond de transitie van grondstoffen en duurzame circulaire ontwikkelingen. Dat zijn ontwikkelingen over verschillende sectoren heen met enorme impact. Weet wat je hebt en ga van daaruit verder. Het verbinden van ketens blijft heel ingewikkeld maar is erg belangrijk, omdat een breed gedragen visie ontbreekt. Neem cellulose uit afvalwater. Los van het technisch effectief scheiden van die twee, is de hamvraag natuurlijk, wat doe je in hemelsnaam met dat overschot aan cellulose? De toepassing zit in andere sectoren. Heb je daar het verlossende antwoord op vanuit de markt, dan zet je stappen, zeker als je de productie van die oplossingen hier realiseert.” „De kracht van de noordelijke regio ligt in creativiteit en mentaliteit. Word een proeftuin van innovatieve nieuwe technologie, toegepast in

de regio en bied een podium aan de wereld. Het is aantrekkelijk voor ervaren en jonge mensen met praktische en theoretische kennis en kunde om met elkaar na te denken over complexe vraagstukken en je hebt altijd maakindustrie nodig om het vorm te geven. Kijk naar landbouw en verzilting: het speelt hier en levert een schat aan kennis en kunde op om het overal ter wereld te vermarkten. Proeftuin Noord-Nederland dat een podium biedt aan creatieve innovatieve processen, waarbij het de kunst is niet alleen naar het economische belang te kijken, maar een duurzame toekomst als horizon te nemen. Niet voor een Lelylijn lobbyen vanuit een achterhoedegevecht, maar vanuit een winnende positie”.

Waarde toevoegen „Corona leert ons heel veel, het is verhelderend te zien waar het ons brengt. We zien de waarde van plekonafhankelijk werken. We maken, gedwongen, veel scherpere keuzes om wel of niet te reizen. We vragen ons veel meer af wat waarde heeft in relatie tot wat we gewend zijn. We zien rust en ruimte als belangwekkend onderdeel van onze omgeving, we merken waar we kwetsbaar zijn, we zien dat ons handelen bijdraagt of juist afbreuk doet. Juist vanuit dat verhelderende perspectief kunnen we de volgende stap zetten.” „Waarde toevoegen aan de regio vanuit betrokkenheid bij wat ons bindt, met creativiteit en vakmanschap succes maken, zelf bijdragen aan het oplossen van de uitdagingen hier om de hoek.

Vanuit breder perspectief en betrokkenheid waarde toevoegen. Als we dat in het noorden beter leren doen, dan vestigen we de aandacht van de wereld op onze regio en scheppen we tevens een prachtige toekomstbestendige regio.” wateralliance.nl

ADVERTENTIE

‘Een gedegen vermogensbeheerder’ In roerige tijden is het prettig wanneer je terug kunt vallen op een betrouwbare en solide private bank, die weloverwogen en met oog voor ontwikkelingen in de wereld jouw vermogen beheert. Zo´n private bank is InsingerGilissen in Groningen. „Het gaat om vertrouwen”, zegt directeur Peter van der Meer. „Waarbij we kansen en bedreigingen continu afwegen en daarin ook onze klanten meenemen.” Niet voor niets komen nieuwe klanten vooral via bestaande klanten bij InsingerGilissen. „Vertrouwen moet je blijven waarmaken, elke dag weer en daar slagen we in, gezien ons groeiende klantenbestand.”

InsingerGilissen heeft ondanks alle ontwikkelingen een uitstekend jaar achter de rug, geeft Van der Meer aan. „Het is zelfs het beste jaar ooit geweest, qua groei en klanttevredenheid.

Naast nieuw volume hebben we tevens bovengemiddelde beheerrendementen behaald.

Hoe dat komt? Dat heeft vooral met onze manier van werken te maken, waarbij het er om gaat het vermogen van de cliënt zo goed mogelijk te laten renderen en vooral de verliezen te beperken in slechte tijden.” Overigens richt InsingerGilissen zich op klanten boven de 1 miljoen euro. Dat heeft onder andere met onze dienstverlening en toenemende wet- en regelgeving te maken, geeft Van der Meer aan.

InsingerGilissen gaat gedegen te werk. Naast het beheer en advies biedt InsingerGilissen relaties Estate Planning en Financiële planning aan, via externe partijen. Dit ervaren relaties als zeer prettig, gezien het onafhankelijke advies hierin voor de lange termijn. „Er is momenteel heel veel geld in de markt, maar mensen vinden de negatieve rente vervelend.

Staatsobligaties zijn over het algemeen niet aantrekkelijk, dus kijk je naar kwaliteitsaandelen, maar ook bedrijfsobligaties en beleggen in vastgoed vaak op basis van financiering op residentieel vastgoed. Zeker in onze regio is dat momenteel erg aantrekkelijk.

Omdenken Zo anticipeert InsingerGilissen continu op een veranderende wereld. „Noem het omdenken”, geeft Van der Meer aan, „een strategie die InsingerGilissen jaren geleden al heeft ingezet.

We krijgen dat ook terug van onze klanten. Zij gaan vergelijken en zien de verschillen, met name in de manier waarop wij een portefeuille opbouwen.”

InsingerGilissen biedt tegenwoordig ook een kredietlijn, waarmee cliënten met geld dat onder hun portefeuille zit in bijvoorbeeld commercieel vastgoed kunnen investeren. Zo hebben we onlangs nog op een effectenportefeuille van ruim 9 miljoen, 2 miljoen krediet verstrekt om grond aan te kopen. Bovendien financieren we ook commercieel vastgoed op basis van hypothecaire dekking. Het betreft hier met name residentieel vastgoed. Van der Meer:” Daarmee maken we het verschil en daar groeien we ook sterk in, zelfs sterker dan we zelf hadden verwacht.”

Baken van rust Maar, bovenal vindt Van der Meer het belangrijk dat InsingerGilissen een baken van rust is in roerige coronatijden. „We beleggen over het algemeen neutraal tot gematigd offensief, maar behalen desondanks dit jaar (t/m november) een rendement van tussen de vijf en zeven procent netto. In maart, toen corona uitbrak, stonden veel posities in de min. Je kunt dan heel paniekerig reageren, maar InsingerGilissen heeft daar niet aan mee gedaan. We weten dat we in kwaliteit beleggen en hebben in die tijd onze cliënten uitgelegd waarom we daarin blijven geloven. En

v.l.n.r.: Mark Severien, Rogier Westera, Anita Tan, Peter van der Meer, Richard Janssen en Rolf Kromhout van der Meer.

dan kom je terug bij de kern van InsingerGilissen: het is en blijft een kwestie van lange termijn strategie. Vooral rustig blijven en indien nodig natuurlijk wel bereid zijn de bakens te verzetten.”

Persoonlijke benadering De directeur geeft aan dat hij dit jaar wel de netwerkbijeenkomsten heeft gemist. „Dat proberen we met online sessies te ondervangen, want klanten willen wel op de hoogte blijven, zeker in deze tijden. Daarin zijn we behoorlijk actief. Daarnaast bellen en mailen we regelmatig en sturen updates met concrete adviezen. Die persoonlijke benadering wordt op prijs gesteld, zo horen we telkens weer.”

Deze aanpak kan alleen wanneer je per private banker circa 80 relaties hebt. „Alleen dan kun je pro actief acteren, is onze overtuiging. Dus, groeit het klantenbestand fors, dan nemen we ook weer een nieuwe collega aan. Zo is het team in Groningen ook gegroeid van 3 naar 6 bankers.

Daarnaast is InsingerGilissen laagdrempelig. Niet alleen staat de deur altijd open, we zijn ook 24/7 bereikbaar, zodat we snel kunnen schakelen wanneer daar aanleiding toe is.”

Uniek Uiteraard, zo beseft Van der Meer, wordt ook InsingerGilissen op de netto performance

afgerekend. „We maken het verschil niet alleen dit jaar, maar al veel langer”, geeft hij aan. „Kijk naar het jaar 2018, toen de beurzen behoorlijk onderuit gingen. InsingerGilissen sloot toen in alle profielen positief af en dat was uniek.

Kortom, als de beurs naar beneden gaat, maken wij het verschil. En daar gaat het om. Het is immers niet zo moeilijk scoren wanneer de beurzen stijgen. We zijn er juist voor onze cliënten wanneer het spannend wordt.”

Vooruitkijkend naar 2021 zegt Van der Meer dat in de kern de vooruitzichten voor de financiële markten positief zijn. „Het gaat erom dat je door de brei van allerlei nieuwsfeiten heen kijkt en de focus gefundeerd op de te verwachten ontwikkelingen op de financiële markten richt.

Wat laten de cijfers zien, waar is perspectief en hoe gaat het bijvoorbeeld met de verduurzaming en de digitalisering? Daar passen wij de portefeuilles op aan. Kortom, we blijven ons focussen op hoe de wereld zich ontwikkelt en varen scherp aan de wind. Met die vooruitziende blik is InsingerGilissen in staat het beste resultaat voor haar cliënten te realiseren.” www.insingergilissen.nl | www.quintet.com Verlengde Hereweg 174, Groningen

ADVERTENTIE

Ieder idee, in één dag beschermd U hoeft uw deuren en ramen niet te sluiten om uw idee te beschermen. Daar zijn andere methodes voor. „Ideeën kunnen we niet letterlijk op slot zetten, maar we kunnen er wel voor zorgen dat het een exclusief bezit van de ontwikkelaar blijft.”, zegt Bas-Jan ’t Jong, mede-eigenaar van Inaday. „Als je veel tijd en energie in iets steekt, is het zuur als je een ander met jouw idee ziet opduiken. Innovaties, merken en vormgeving kunnen worden vastgelegd en beschermd met een patent-, merk- en modelrecht. Wij bewandelen die weg naar bescherming op een wijze die aanspreekt bij onze opdrachtgevers.”

Wiepie van den Berg, Jetske Zandberg, Bas-Jan 't Jong Met onderzoek en advies voorkom je problemen „De hele wereld dragen we bij ons in de vorm van een smartphone en internetverbinding. Alle ontwikkelingen, zijn te volgen. Iets geheim houden is een utopie. Sterker nog, een ondernemer wil juist zichtbaar zijn, zijn exclusiviteit etaleren”, zegt Wiepie van den Berg, specialist op het gebied van merk- en modelrecht. „De concurrentie is groter en komt vanuit allerlei gebieden van de wereld. De techniek maakt het mogelijk om alles te analyseren en te kopiëren. De behoefte en de noodzaak om je vindingen te beschermen is gegroeid.”

De globalisering en de technische ontwikkelingen zorgen voor een enorme dynamiek. „Mensen werken aan oplossingen voor dezelfde problemen.

Ook als je iets nieuws ontwikkelt, kan het zijn dat een ander je al voor is geweest. Soms worden er verbanden gelegd met jouw ontwikkeling waar je niet aan hebt gedacht”, zegt Jetske ZandbergFolkertsma, specialist merk- en modelrecht. „Een mooi voorbeeld hiervan heb ik beschreven op ons blog. Het betreft het geschil tussen Adidas en Tesla over de drie strepen die Tesla voerde bij het Model 3. Adidas zag in de drie strepen hun eigen strepen terug en besloot in verweer te gaan. Ook daarom registeren we niet alleen, maar doen we ook onderzoek en geven we advies. We willen ondernemers bijstaan en verder helpen. Advies

hoort daarbij. Het voor de ondernemers eenvoudig maken, hoort daar ook bij.” „We doen registraties voor de nationale en internationale markt. Dat zijn interessante, maar geen eenvoudige procedures. Een net niet adequate beschrijving, kan zorgen voor een negatieve beoordeling. Onze klanten mogen daar geen minuut wakker van liggen, vinden wij. We houden graag de vaart erin. In één dag een registratie, duidelijke, vaste tarieven en een heldere boodschap. Een ondernemer wil duidelijkheid: ‘kan ik verder op de ingeslagen weg?’”

‘We doen registraties voor de nationale en internationale markt.

Dat zijn interessante, maar geen eenvoudige procedures’

Crisis activeert innovatie Inaday opereert in een voor hen zekere markt. „Zowel bij crises als bij hoogconjunctuur zien we aanvragen voor registratie. Elke situatie kent zijn eigen uitdagingen en eigen impulsen. Het laat zien dat wij een belangrijke plaats hebben in het soepele verloop van de economie.”

Ook de coronacrisis is een drijfveer voor vernieuwing. Het kan daarbij gaan om het vastleggen van een vorm mondkapje, een nieuwe merknaam of een high tech oplossing. „Wij kijken met verwondering en respect naar de veerkracht en creativiteit van getroffen ondernemers. Met veel energie slaan zij nieuwe wegen in op zoek naar kansen. Onze werkwijze van eenvoud en snelheid met helder advies sluit hier goed bij aan.

Dat wordt gewaardeerd. Vanaf de oprichting van ons bedrijf in 2009, met vestigingen in Enschede en Heerenveen, zien we een toename van bedrijven die hun vindingen door ons willen laten beschermen. Om de continuïteit van onze kwaliteit te waarborgen, hebben we meer personeel aangetrokken en zijn we twee jaar geleden, in Heerenveen, verhuisd naar een groter pand.” „Dit werk geeft ons voldoening. We kijken over de schouders van onze klanten mee. We zien kleine bedrijfjes met hun innovaties uitgroeien tot belangrijke spelers in de branche. Dat betekent dat wij ons deel van die weg naar succes goed uitvoeren.” inaday.eu

ADVERTENTIE

Oog voor wat gebruikers willen „We doen het samen”, zegt ir. Lolke Wijtsma, architect bij VMEZ. „Wat we daarmee bedoelen is dat we niet voor onszelf bouwen. Of het nu om een ziekenhuis gaat, een school, een woonhuis, een raadszaal of sportzaal, het gaat erom dat de gebruiker zich er thuis voelt.”

Foppe Hoekstra en Lolke Wijtsma Collega ir. Foppe Hoekstra vult aan: „een gebouw is veel meer dan een combinatie van bouwkundige details en een mooie gevel.

Functionaliteit en beleving zijn essentieel voor een geslaagd ontwerp. Een bewegingsruimte moet uitnodigen tot bewegen en een school moet stimuleren om te leren. Het gevoel van welzijn speelt daarbij een grote rol in het ontwerp.” Aan de hand van verschillende transformaties en het ontwerp voor een nieuw bouwdeel voor opleiding en bestuur van het ziekenhuis Nij Smellinghe, laten Foppe en Lolke zien hoe een dergelijk streven geconcretiseerd wordt.

zich goed kan inleven en kan meedenken.” „Zo ontwerpen we in de nieuwe gevels van het ziekenhuis grote vensters die zorgen voor veel daglicht en uitzicht geven op het groen buiten.

Binnen ontstaan mooie werk-, spreek- en onderzoeksruimtes met een ruime, open en lichte sfeer. Dat leidt tot een beter welbevinden en een groter welzijn. Naast de beleving is er ook de technische kant: zo hebben we bijvoorbeeld glas uitgezocht dat warmte van de zon afzwakt waardoor het binnen niet te warm wordt en externe zonwering overbodig is. Dat is dan weer positief voor de onderhoudskosten.”

De school in het ziekenhuis „In de zorg is er een grote vraag naar goed geschoold personeel. Het is prachtig dat we onderwijs voor volwassenen kunnen koppelen aan het ziekenhuis. Dit mooie initiatief om de opleiding Zorg en Welzijn van ROC Friese Poort in het ziekenhuis te vestigen, vraagt wel weer om haar eigen benadering, want een school stelt andere eisen aan het ontwerp. In ons ontwerp vloeien de verschillende aspecten van zorg en leren samen.”

Duurzaamheid van het ontwerp „Duurzaamheid is een wezenlijk en groeiend aandachtspunt. Niet alleen het beperken van energiegebruik, maar ook de zorg voor deze wereld en de komende generaties is een mooi doel.”

Vormen en kleuren die helpen “Als architect heb je een technische en een creatieve rol. Samenwerken is de sleutel. Wij willen een duidelijk beeld krijgen van de wensen van de opdrachtgever en gebruiker. We vertalen hun wensen in het ontwerp. Samen gaan we stapsgewijs door het ontwerpproces met direct al een driedimensionale vertaling, zodat iedereen

In Nederland wordt er nog niet veel in hout gebouwd, maar het heeft een veel lagere CO2voetprint dan beton of staal. „Je zou denken dat houtbouw duurder is dan traditionele bouw en daarom werkten we ons ontwerp uit voor beide.

Om te beginnen hebben we overleg gevoerd over een optimale constructieve opzet die we vervolgens hebben gecombineerd met een goed installatieplan voor lucht, verwarming en licht.

Akoestiek en brandveiligheid komen aan de orde en zo ontstaat een optimale combinatie van keuzes. Uiteindelijk bleek dat houtbouw maar marginaal duurder uitpakt dan traditionele bouw

voor dit ontwerp. Ook weten we dat hout een positief effect heeft op mensen en het kan sfeer en karakter geven aan ruimte.” „Op de overdekte parkeerplaats liggen 9000 zonnepanelen die voor groene energie zorgen. Het huidige ziekenhuis steken we in een nieuwe jas die niet alleen mooi is, maar bovendien een flinke energiebesparing oplevert. De bekende witte gevelplaten van het ziekenhuis worden hierin opnieuw gebruikt. Recycling is immers ook duurzaam.”

Positief naar 2021 Als het zo verteld wordt, lijkt het zo eenvoudig.

Foppe en Lolke leggen uit: „de kennis die nodig is voor een volledig ontwerp, is niet in één persoon aanwezig. Denk aan kennis van materialen, installaties, krachten, constructies, noem maar op. Wij werken met 20 personeelsleden vanuit verschillende disciplines aan de projecten. Dat maakt ons allround, snel en effectief, waardoor we de spil in het ontwerpproces kunnen zijn.” „Wij hebben het geluk dat onze sector weinig last heeft van de coronacrisis. Ook het afgelopen jaar mochten we weer volop bezig zijn met vormgeven.

In heel Noord-Nederland zien we dat onze ontwerpen gerealiseerd worden. Gebruik van digitale vergadermogelijkheden heeft de workflow goed gedaan en zal ook na deze crisis belangrijk blijven. We waren en zijn positief gestemd.” www.vmez.nl

ADVERTENTIE

‘Blijf jezelf ontwikkelen en heb aandacht voor elkaar’ Corona versnelt allerlei processen en dwingt ons klaar te zijn voor onze eigen toekomst. Met de focus op circulariteit, technologisering en maatschappelijke waarden. Zegt Renate Westdijk, die dagelijks adviseert in tal van complexe vraagstukken en groepen met een grote diversiteit. „Laten we focussen op onze toekomst: de aarde, menselijk kapitaal, zorg en aandacht voor jongeren.”

Renate Westdijk Waar ze niet vrolijk van wordt, is dat de wereld die steeds grimmiger wordt, extremer. „Waar is het midden?”, vraagt ze zich hardop af. „Ik heb behoefte aan iets vaker het Gommers-mannetje.

De Diederik Gommers’en van deze wereld die in staat zijn een vraag te stellen, die willen verbinden vanuit de inhoud, hoe komen wij nu samen verder? Laten we dat alsjeblieft vaker doen: stel een vraag in plaats van het geven van een mening. Het is de wijze waarop hij zijn ding verteld en in zijn houding en gedrag contact maakt met de ander, dat spreekt me aan. Daar kunnen we nog veel van leren. En de gedachte dat er mensen zijn die zaadjes planten om de wereld straks een heel klein beetje mooier te laten zijn.”

Helpen zonder er zelf beter van te worden De vraag stellen hoe het toch allemaal zo gaat zoals het gaat, is evenwel verre van eenvoudig te beantwoorden. Maar juist bijdragen zodat het ergens ietsje beter wordt, dat is een voortdurende opdracht aan zichzelf. Voor Renate Westdijk draait het om aandacht en zorg voor elkaar, om gelijke uitgangspunten. Oor en oog hebben voor wat er speelt. Corona drukt ons allen met de neus op de feiten, hoe lastig die ook zijn. „Bij de een laat het diepe sporen na, omdat er mensen ons ontvallen, of omdat iemand zijn baan of bedrijf verliest en daar niets aan kan doen. De ander heeft het juist door corona druk, maar kan zijn dierbare niet zien. Iedereen krijgt zijn portie. De vraag is hoe je er mee omgaat en vooral hoe kun je een ander met jouw aandacht helpen, zonder dat jij er direct beter van wordt? Dat lijkt me wel een mooie gedachte voor 2021, na alles wat we dit jaar weer hebben geleerd.”

In Zwolle kreeg Westdijk vanuit haar opdracht de kans om een pilot op te zetten. „Ik geloof dat het heel goed is geweest dat we heel snel ruimhartig steun hebben opgezet met onder andere de Tozo

en NOW-regelingen. De overheid heeft daarmee een grote klap voorkomen. Met alle steunmaatregelen die er kwamen, heb ik op mijn verzoek voor gemeente Zwolle een pilot opgezet om ondernemers te gaan bellen. Heel simpel eigenlijk: hoe is het met je? Er kwam een hele bak administratie aan, het ging over steun, geld, werknemers die we graag voor de bedrijven wilden behouden, noem maar op. Maar de vraag die eigenlijk niet werd gesteld, was de vraag hoe het voor de ondernemer was, wat hij voelde en dacht, wat de onzekerheid met hem deed. Het heeft heel goed gewerkt, we hebben honderden gesprekken gevoerd met veel positieve waardering. Ik vond het dankbaar om te doen, omkijken naar elkaar.”

De focus zal komen te liggen op circulariteit, technologisering en het toevoegen van maatschappelijke waarden

We moeten keuzes maken „Uit die vele gesprekken put ik ook hoop. Dat we hebben leren inzien dat we sneller klaar moeten zijn voor onze toekomst, corona heeft dat proces versnelt, zeker. Wat is er en wat willen we behouden, welke bedrijven zijn kwetsbaar, welke bedrijven hebben juist kansen om hier doorheen te komen. Want eerlijk is eerlijk, je kunt wel uitstel krijgen van het betalen van belasting, maar op een dag wordt die rekening wel vereffent.

Heeft jouw bedrijf nog perspectief, of laat corona zien dat het eigenlijk al twee voor twaalf was en dat je in moet grijpen in je verdienmodel? Het laat ons nadenken over wat we nodig hebben, waar het kapitaal zit en de kennis. Vanuit dat

perspectief vind ik ook dat de overheid moet bijdragen aan ondernemers om zich weerbaar te maken, om zich te verbeteren. Corona drukt ons met de neus op de feiten: we moeten keuzes maken. De focus zal komen te liggen op circulariteit, technologisering en het toevoegen van maatschappelijke waarden. Help ondernemers en bedrijven om die stappen ook te zetten. Nee, ik vind niet dat je dat alleen aan de markt moet overlaten: corona is ons overkomen, je hebt er geen enkele invloed op, het was niet te voorzien. Dus vind ik het positief dat overheden, koepels, brancheverenigingen en banken met ondernemers om tafel gaan om te kijken wat er moet veranderen om bedrijven te laten voortbestaan. Het is zelfs hard nodig, want ik vind het onheilspellend dat de klap komt als straks de steunmaatregelen en het uitstel van betalingen achter de rug is. Geef ondernemers en hun werknemers zicht op hun toekomst, geef ze het stuur weer in handen.”

Positief doorgaan „En dat geldt eigenlijk voor ons allemaal. Eens en te meer is het duidelijk dat het belangrijk is om jezelf te blijven ontwikkelen. Zorg dat je weerbaarder wordt voor het onverwachte, zorg dat je bijblijft in kennis, kunde en vaardigheden.

Vraag je maar af of je werk nog wel blijft bestaan, en of jij dat werk nog wel wilt blijven doen. De snelheid waarmee veranderingen plaatsvinden zal alleen maar toenemen en het vraagt om een snellere aanpassing en ontwikkeling van ieder van ons. Daar mogen en moeten we elkaar bij helpen.” „Juist die gedachte van aandacht en omkijken naar elkaar, is heel verhelderend. Het zorgt er voor dat we positief kunnen doorgaan en als we dat doen, dan komen we er samen wel.”

COLUMN

D

ankzij corona en de Amerikaanse presidentsverkiezingen is er de laatste tijd gelukkig weer veel aandacht voor complottheorieën. Ik ben gek op complotten. Area 51, de moord op Kennedy, 9/11 en Pizzagate: ik smul ervan.

Hoe gekker, hoe beter. Mijn favoriete categorie complotten is die waarin een geheime wereldelite achter de schermen aan alle touwtjes trekt. De Bilderbergers, de Illuminati, de Vrijmetselaars, de Rothschilds en Reptilians regeren de wereld zonder dat u en ik dat doorhebben. Kijk zelf maar op YouTube.

Het grote probleem met deze theorieën is: als zo’n enorm machtige groep echt zou bestaan, dan zouden we er nooit achter komen. Een geheim syndicaat dat Amerikaanse presidenten kan vermoorden en hele vliegtuigen kan laten verdwijnen zou toch wel raad weten met Lange Frans en zijn filmpjes? Dat is de lakmoesproef. Als je vermoedt dat een bepaalde machtige groep een geheime wereldregering vormt, vraag je dan af: hoe zou de wereld eruitzien als dit waar was, en klopt dat met de werkelijkheid?, en je zult zien dat er niets aan de hand is.

Neem bijvoorbeeld de theorie dat Big Oil, de club van de zes of zeven grootste oliemaatschappijen, feitelijk al meer dan een eeuw de wereld regeert. Hoe zou de wereld eruitzien als dat waar was?

In ieder geval zou je een grote verwevenheid zien tussen oliemaatschappijen en de politiek. Oliemensen zouden minister worden en vice versa. Het zou moeilijk zijn om verschil te zien tussen nationale belangen en bedrijfsbelangen. Er zouden

COMPLOTGEKTE oorlogen worden uitgevochten om olievelden, havens en pijpleidingen.

Verder zouden productie en transport van olie en gas ruim baan krijgen. Als Big Oil zo machtig was, dan zou ze overal mee wegkomen, van milieuschade tot mensenrechtenschending. Als er verdenkingen werden geuit, zou je steeds dezelfde reactie zien van eerst ontkennen, dan vertragen en tenslotte de kosten op de overheid afwentelen.

De producten van de oliemaatschappijen zouden letterlijk alomtegenwoordig zijn. De wereldeconomie zou acuut instorten als er een dag geen benzine, kerosine, plastics en andere olieproducten te koop zouden zijn. En toch zou geen van deze cruciale sectoren genationaliseerd worden. Integendeel: landen die de oliesector zouden nationaliseren, zouden met alle mogelijke middelen op andere gedachten worden gebracht.

In de loop der tijd zou de hele samenleving olieverslaafd worden gemaakt. De mobiliteit zou enorm toenemen, want mobiliteit kost energie en dat is goed voor de olievekopers. Dus je zou aparte woon-, werk- en winkelgebieden krijgen, op netgeen-fietsafstand van elkaar. Op de een of andere manier zouden mensen gestimuleerd worden om allemaal tegelijk de weg op te gaan of juist thuis te blijven, zodat efficiënt openbaar vervoer niet mogelijk is.

Als zo’n groep zou bestaan, zouden we er nooit achter komen

En als de fossiele voorraden op zouden raken, kun je er donder op zeggen dat Big Oil aan zou komen zetten met technologie die ook grootschalige productie en distributie vraagt.

Kerncentrales, waterstof en windparken op zee, bijvoorbeeld.

Maar vooral zouden ze een energietransitie net zo lang vertragen tot de laatste druppel olie is opgestookt.

Dat is allemaal nogal ver gezocht natuurlijk. Niets aan de hand, gekkies.

Ronald Mulder is ondernemer en econoom.

Man van weinig woorden. @ronaldmulder

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 2 9

Voor de één blijft het een ver-van-zijn/haar-bed-show.

Voor de ander kan overmorgen niet snel genoeg beginnen.

Hoe moet de toekomst eruit zien? Drie vooruitkijkers geven hun visie.

Tekst Karlijn ter Horst Foto’s Mariska de Groot en Pepijn van den Broeke

WE HEBBEN HET ZELF IN HANDEN WILBERT VAN DE KAMP moet het huis niet op lockdown, maar gewoontes. We zijn als maatschappij gaan snappen dat wij mensen ook deels de sleutel in handen hebben om te voorkomen dat een lockdown opnieuw hoeft.

WIM DE RIDDER FUTUROLOOG

WILBERT VAN DE KAMP PRAKTIVIST, (MEDE-)OPRICHTER OMAPOST EN MOOIEDINGENMAKERS

‘D

e toekomst laat een grote verandering in de economische orde zien. Naast bedrijven die voluit gaan voor winstmaximalisatie, groeit het aantal bedrijven die maatschappelijke doelen nastreven zonder de belangen van de eigen onderneming te vergeten. De ‘maatschappelijke’ bedrijven spelen in op het veranderende politieke klimaat, waarin onderwerpen als opwarming van de aarde en de groeiende onderklasse steeds urgenter worden.

Jeroen Smit (financieel journalist, auteur van onder andere Het Grote Gevecht over Unilever, red.) - stelt dat je niet kan verwachten dat grote bedrijven op eigen kracht maatschappelijk worden. Dat mag in de tijd achter ons het geval zijn geweest, maar nu zijn het met name de nieuwe generaties werknemers die maatschappelijk relevant werk zoeken. Op de sociale media melden mensen zich om misstanden te signaleren en roepen op tot actie.

Ook de overheid past zich aan. De overheid neemt de regie over grote vraagstukken.

WIM DE RIDDER ‘Samen’ komt terug. De overheid stemt af met bedrijven en regio’s om gezamenlijk krachten te bundelen en meer welvaart te scheppen. Deze ontwikkeling komt in een stroomversnelling door de sterk groeiende digitale technologie, die grootschalige systemen kan besturen en tegelijkertijd gepersonaliseerde dienstverlening mogelijk maakt (de Übers en Airbnb’s van deze wereld, red.).

Door de opkomst van deze netwerken zullen voor veel maatschappelijke problemen ecosystemen worden gebouwd met partners die aan het oplossen hiervan bijdragen. Door deze coalitie creëer je een uitermate efficiënt platform waar de eindgebruiker gepersonaliseerd wordt geholpen. Dat zal de maatschappij een enorme winst opleveren.’’

3 0 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

‘D

e toekomst ziet er wat mij betreft best negatief uit. De klimaatcrisis: we gaan niet in staat zijn om dat af te wenden. Beyond Burgers (plantaardige hamburgers die net echt vlees lijken, red.) eten gaat het verschil niet maken. Mensen moeten radicaal iets anders doen. We zijn ook niet in staat om bedrijven en overheden te dwingen dat voor ons te doen. Ik ben dus niet echt een positieve toekomstdenker.

Als we niets doen, dan hebben we een probleem met z’n allen. Stel dat allerlei dingen ons verboden worden. Of niet meer mogelijk zijn. Verboden om na zes uur ‘s avonds stroom te gebruiken, of vlees te eten, of te vliegen. Wat corona ons leerde is dat we nu in één keer snappen hoe het is als alles in één keer dicht gaat. Voor de klimaatcrisis

De overheid en bedrijven zeggen dat jij als individu de oplossing bent voor het probleem. Daarmee lopen ze weg van hun verantwoordelijkheden. De overheid heeft de verantwoordelijkheid om bedrijven te dwingen om fatsoenlijk bij te dragen en om voor ons allemaal te zorgen. Maar burgers zijn niet heel erg betrokken meer. Dat is ook het probleem van de burger. Er zijn weinig mensen die de overheid aanspreken.

Mensen die dat wel doen, hebben een aanmerkelijk belang. Ondernemers, bijvoorbeeld, hebben er baat bij om de overheid te porren niet al te zware belastingen te heffen.

Geld verdienen is niet erg, maar we moeten het uiteindelijk wel uit de maatschappij slopen. Ik geloof in een einde aan geld als doel. Doel-denken leidde tot ongebreidelde economische groei waar maar een klein deel baat bij heeft. In de toekomst moeten we juist meer dingen samen doen. Geld is dan niet het allerbelangrijkste. Je kunt ook iets hebben aan elkaars uren of bereik. Dan ga je dus ander over waarde denken.

Ik vind dat alle mensen moeten kunnen leven en daar is een ander systeem voor nodig. Democratie is op zich heel goed, maar het onderliggende systeem - kapitalisme - koppelt gewoon niet zo goed. Sinds de jaren tachtig dient kapitalisme met als doel economische groei ons al niet meer. Hele rijke mensen hebben tegenwoordig soms vijf auto’s. Hoe vaak kun je nou in je eentje in vijf auto’s tegelijk rijden?’’ >>

‘Geld verdienen is niet erg, maar we moeten het uiteindelijk wel uit de maatschappij slopen’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 31

ADVERTENTIE

Europese primeur in Harlingen: Spaansen robotiseert bouwproces Metselende robots produceren kant en klare gevels die zo naar de bouwplaats kunnen om te worden gevoegd. Spaansen zet met hun nieuwe fabriek in Harlingen een grote stap in snelheid, efficiency en verduurzaming. Ab Knook licht de Europese primeur toe: „Dit is een prestatie waar we heel trots op zijn.”

Gevelklaar is het concept van Spaansen waarin fabrieksmatig compleet afgewerkte gevels worden toegevoegd aan casco’s. Om het bouwtempo te verhogen, kosten te verlagen en CO2 uitstoot in de bouw te beperken. „We zijn met een projectteam twee jaar bezig geweest. Ik ben er trots op dat we dit met partners en toeleveranciers hebben bereikt, het is een grote stap vooruit.” De snelheid en vastberadenheid waarmee het project werd aangepakt en tot resultaat leidde, tekent het Noord-Hollandse familiebedrijf Spaansen. De directie bestaande uit Johan Spaansen, Rieanne Knook en Ab Knook, doen het zoals de generaties het voordien deden.

Hun lef, ondernemerschap en vermogen tot samenwerken toont wat er kan als je er in gelooft. „Als wij het besluit nemen om de uitdaging aan te gaan, dan gaat het gebeuren, ook al weet je nog niet wat je allemaal tegenkomt.”

Vakmanschap door een robot Het uitgangspunt was de wens van de Nederlandse consument voor een bakstenen huis.

Maar hoe kun je daaraan blijven voldoen als de woningbehoefte enorm groot is, het tempo van bouwen omhoog moet, het aantal bouwvakkers afneemt en tegelijk milieu- en omgevingseisen steeds strenger worden? Industrialisatie van het bouwproces ligt voor de hand, maar ja, probeer maar eens een ouderwets goed bakstenen muurtje door een robot te laten maken met verschillende bakstenen, in mooi verband gemetseld en met de juiste uitstraling. „We wisten dat we een hele serie technische uitdagingen tegen zouden komen. Want een betonnen casco voorzien van hele bakstenen zou veel te zwaar zijn, dus gingen we naar strips.

Maar een baksteen is niet maatvast, terwijl voor een gerobotiseerd proces de toleranties zo minimaal mogelijk moeten zijn, je hebt het over maximaal een paar millimeter. De steen en de voeg moeten natuurlijk zijn in uitstraling, want je wilt geen strak badkameridee. Rechtdoor strips

plakken is één, maar in mooi verband en in een hoek metselen, dat is heel wat anders. En dan heb je nog gewenste variaties om diversiteit in het ontwerp van woningen te krijgen. Die ontwerpvrijheid voor architecten moet overeind blijven en stelt eisen aan kleuren, diktes, structuren, metselpatronen, hoekstrips en neggekanten. Daarnaast heb je nog een paar uitdagingen om in dezelfde handeling een betonnen gevel goed te kunnen isoleren, voor je de steenstrips er op zet. Los van hoe je dat doet, moet de hechting wel voor decennia gegarandeerd zijn. En je hebt de uitdaging van alle andere elementen in en op een gevel, zoals kozijnen. Op de hele gevel moet al die diverse materialen naadloos aansluiten, technisch en kloppend voor het oog. En je moet blijven voldoen aan alle eisen die er nu eenmaal gelden in de bouw.”

Samen investeren „Met onze partners hebben we ons maximaal ingespannen om al die aspecten met elkaar te kunnen verbinden. De basis zijn de keramische steenstrips van Vandersanden, het RoboBricksysteem, waarbij steenstrips van verschillende diktes geautomatiseerd op de isolatielaag van onze casco’s worden aangebracht. Die isolatie is de drager van de strips en stelt hoge eisen aan zowel constructieve stevigheid als isolatiewaarde.

Met Kingspan-Unidek hebben we speciaal voor dit proces een nieuw soort isolatiemateriaal ontwikkeld, dat per gevel in maatwerk, als een puzzel, wordt geleverd. Niet alleen is de isolatiewaarde hoger dan vereist in het Bouwbesluit en garanderen we de hechting met de steenstrips voor twintig jaar, het bespaart enorm op materiaal en reststroom. We hoeven alleen een hele smalle strook te snijden als alles gemonteerd is en ook dat restmateriaal wordt weer verwerkt tot een product. Ze hebben voor ons geïnvesteerd in een nieuw productieproces.” „Er is complete software geschreven om alle onderdelen te kunnen sturen, voor de isolatie, de lijm en de strips. Nu voeren we de gegevens van een gewenste gevel in en de robotstraat voert dat

exact en onder gelijkmatige, volledig geconditioneerde omstandigheden uit. Met 2.000 strips per uur, waar een metselaar ca. 600 stenen per dag metselt. De controle aan het eind van ons proces is weer mensenwerk. Resultaat: een complete gevel inclusief alle instortvoorzieningen zoals elektra en water, voorzien van kozijnen, geheel geïsoleerd en gemetseld. De kant en klare gevel kan zo naar de bouwplaats om te worden gemonteerd. En dat is het laatste stuk waar we nu nog mee bezig zijn: het robotiseren van het voegen. Dat vergt nog meer testen naar vooral de juiste samenstelling van de mortel, de droogtijd en het voldoen aan tal van richtlijnen, maar we zijn er mee bezig en de dag van gerobotiseerd voegen komt echt dichterbij.”

Ketenregie „De nieuwe fabriek in Harlingen heeft zonnepanelen en warmtepompen. We leveren zelfs terug aan het net, dus ook in energie hebben we een forse besparing doorgevoerd. Door de robotisering van kant-en-klare gevels besparen we in het hele bouwproces enorm op materiaal, afval, grondstof, water, energie, transport en arbeid.

Wat wij aan diverse werkzaamheden op één locatie tegelijk doen en in één keer leveren, bespaart op de bouwplaats heel veel activiteit en logistiek, het wordt daar echt rustiger. De factor arbeid wordt minder kritisch en de snelheid van bouwen gaat fors omhoog, wij doen gemiddeld één huis per dag, per montageploeg. Het is ketenregie waarmee we onze klanten comfort bieden. Van grondstof tot en met het totale kant en klare casco, het transport en de montage, we hebben het in één hand.”

In Wieringerwerf zijn inmiddels 37 nieuwe woningen voor Trebbe Wonen gerealiseerd volgens het Gevelklaar-principe van Spaansen. „Hier zijn we trots op. We zijn doeners, dit hebben we bereikt en hiermee dragen wij een steentje bij aan de verbetering, versnelling en verduurzaming van het bouwproces.” www.spaansen.nl

RUTGER VAN ZUIDAM OPRICHTER VAN ODYSSEY; CREËERDE MET MOMENTUM DE GROOTSTE ONLINE MASS COLLABORATION ARENA

‘Z

oveel mensen werken aan de toekomst, maar het is geen vak op school. We kunnen onszelf afvragen hoe we willen dat die toekomst eruit ziet, maar wat gaan we daar zelf aan doen? Als je het hebt over een toekomst waarin je relevant wilt zijn, dan moet je zorgen dat die toekomst je niet overkomt. We kunnen veel meer zelf en in samenwerking vorm en inhoud geven aan die toekomst.

Je ziet dat de complexe vraagstukken waar we voor staan niet goed kunnen worden opgelost door het bedrijfsleven, de overheid of de wetenschap alleen. Door een samenkomst van dat alles, inclusief participatie van inwoners - jong én oud - kan dat wel. Ik vind dat we iedereen die wil helpen zo goed mogelijk in staat moeten stellen om bij te dragen. Gek genoeg benutten we dat potentieel nauwelijks. De tijd van ‘wie het weet mag het zeggen’ is echt wel voorbij. Daar heb je Twitter voor.

Wie het weet mag het bouwen! En het even niet weten, zeker voor bestuurders, wordt een kracht.

Ik denk dat organisaties relevant kunnen blijven voor anderen, vooral de unusual suspects, om ze ook in staat te stellen om mee te bouwen aan hetgeen waar voor die instituten in essentie in het leven geroepen zijn. Inclusiviteit betekent voor mij niet dat iedereen er gebruik van kan maken, maar vooral dat iedereen kan bijdragen aan een betere realiteit voor iedereen.

En wat daarvoor nodig is? Organisaties die erkennen dat die multi-stakeholderaanpak nodig is. De erkenning dat je de ander nodig hebt om überhaupt het probleem te begrijpen, laat staan op te lossen. Dat vergt kwetsbaarheid. Heel lang is het stramien geweest: wij hebben overal een antwoord op. En toch zijn er aardig wat complexe vraagstukken waar we niet uitkomen met elkaar, maar waarvan we allemaal weten dat het echt anders moet. Dan is anders doen het devies en daarbij is het veel belangrijker om vragen te stellen. Dan kun je met experts samen tot nog betere vragen en oplossingen komen. Daarbij hebben we echt iedereen nodig.

Neem vraagstukken in de energietransitie. Je kunt naar elkaar blijven wijzen, maar je kunt het ook samen doen.

Zoals Vattenfall in het Odyssey-programma. Die zeggen: ‘Wij nodigen alle partijen uit om samen met ons na te denken over wat het probleem nou echt is en wie er aan boord moeten om tot betere situatie te komen. Laten we eens prototypes maken van nieuwe mogelijke oplossingen’.

Het Groningse BenCom, speler in de energiemarkt en niet per se een IT-dienstverlener, heeft heel veel kennis van klanten op die markt en willen ook graag innoveren. Ze zien hetzelfde probleem, maar dan vanuit een ander perspectief. Ze kwamen in samenspraak met netbeheerders en energiedata organisaties met de oplossing voor een nieuwe data-infrastructuur voor slimme meters.

Breng iedereen bij elkaar aan dezelfde kant van de tafel.

Niet alleen om te praten, maar juist om samen oplossingen te bouwen. Als jij wordt gevraagd als belanghebbende in een vraagstuk of je wilt bijdragen aan de oplossing en als je daarna ook nog mogelijk gebruik kan maken van die oplossing: Hoe mooi is dat? We zijn hartstikke gek als we dat potentieel niet ten volste benutten.

Dat is in de kern van wat we met Odyssey doen. Wij zijn een incubator voor samenwerking. Een soort nieuw poldermodel voor oplossingen die beter werken voor iedereen, want iedereen van 8 tot 88 jaar kan meehelpen aan ieder vraagstuk.’’

RUTGER VAN ZUIDAM

‘De tijd van ‘wie het weet mag het zeggen’ is echt wel voorbij’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 3 3

ADVERTENTIE

Familiebedrijf DVC maakt bedrijven en merken beter zichtbaar De Dokkumer Vlaggen Centrale, kortweg DVC, is de combinatie van hart voor de zaak en vakmanschap met de kracht van digitalisering en productverbreding. De specialist in vlag, doek en signing groeit als landelijk speler die bedrijven, merken, woningen, musea en straten professioneel aankleedt. Marc de Jager licht de aspiraties toe van dit Dokkumer familiebedrijf.

Marc de Jager Een prachtig bedrijf in de familie en zelf zit je thuis omdat je voor je werk bij de glasvezeldivisie van het grote Nokia niet de wereld mag overreizen zoals je dat tot kort daarvoor gewend was. Het is maart 2020, corona heeft zijn intrede gedaan en bij de Dokkumer Vlaggen Centrale zien ze een spontaan bedachte vlag in korte tijd succesvol worden. De bekende rode ‘Met elkaar, voor elkaar’ vlag wappert overal en brengt saamhorigheid in coronaduisternis. Dan slaat een hacker toe in de computerbestanden van DVC en eist geld. Marc de Jager ziet het met lede ogen aan en neemt een paar weken verlof om met zijn project – en automatiseringservaring de schouders onder het 85 jaar oude bedrijf van de familie van zijn vrouw, Anne-Marie Demes, te zetten. ,,Het was moeilijk, pijnlijk en tergend. Je voelt dat je langs de afgrond loopt, opdrachten lopen gevaar, er wordt geld geëist. Toch hebben we het gered, met dank aan goed advies en loyaliteit in eigen huis. Toen heb ik kennis gemaakt met het bedrijf en de mensen die er voor staan. Toen ging bij mij het knopje om: zo’n prachtig bedrijf wilde ik dienen, dat moest behouden blijven. Na jaren voor grote bedrijven, internationaal, corporate denken en handelen, was dit een mooie volgende stap. Een herkenbaar familiebedrijf, dichtbij, geweldige mensen en producten, potentie en betekenis voor de regio.”

Zeefdruk blijft populair Marc de Jager heeft zijn introductie bij DVC er wel op zitten na een half jaar, nu is het tijd voor meer. Voor groei, voor uitbreiding van activiteiten en producten. Voor synergie. Want DVC omvat behalve de bekende Vlaggen Centrale in Dokkum ook het in Amsterdam gevestigde DVC Sign en Holland Mast in Meerkerk. ,,Dat biedt veel synergievoordeel en dat kunnen we nog beter benutten, daar zit onze groei. Het afgelopen jaar hebben we natuurlijk de omzet van festivals en evenementen volledig zien instorten, bedenk

alleen al wat een machtig evenement als Sail Amsterdam voor ons betekent. Het is ook een jaar met groei bij particuliere klanten. Nederland vlagt graag en dat doet ze in toenemende mate. DVC heeft veel en diverse klantengroepen, van particulieren tot mkb-bedrijven en grote organisatoren. Om hen te bedienen combineren we ervaring en vakmanschap met digitale productie. We hebben als enige in Nederland nog onze grote zeefdrukmachines en die worden alleen maar populairder. Eerlijk is eerlijk, de kwaliteit van de mooie volle kleuren van het met de zeef bedrukken op vlaggen en doek, dat is ongeëvenaard. Ik ben er trots op dat we dat vakmanschap als enige nog in huis hebben. En de vraag naar zeefgedrukte vlaggen stijgt alleen maar, niet alleen uit Nederland maar ook uit het buitenland.”

Totaalleverancier om Nederland aan te kleden ,,Wat we leren van dit jaar is dat we onze dienstverlening nog verder moeten aanscherpen, dat we sneller in moeten kunnen spelen op een vraag. Dit jaar was het al hollen of stilstaan en ik denk dat dat steeds meer het geval zal zijn. Je moet er op voorbereid zijn, het heeft dus vooral met mindset te maken. Wat me daarin gerust stelt, is dat we in de hele lastige periode dit voorjaar, hebben ervaren dat mensen er voor het bedrijf zijn, dat ze willen en kunnen aanpakken.

Dat grote DVC-hart is de kurk van onze dienstverlening. Mee willen denken, schakelen als het nodig is, een flexibele houding. Digitaal hebben we ons versterkt met betere online kanalen en webshops. We breiden ons portfolio uit, met name op het brede gebied van de uitstraling van merken en bedrijven, van gebouwen en hele straten. Van gevelvlag en hoogwaardige kunstuitingen op dundoek tot beursaankleding en belettering; we hebben het in huis van ontwerp tot en met productie en

transport. In signing zit groei, zeker op de markt van grote projecten. Samen met Holland Mast kunnen we onze positie landelijk versterken, omdat het bedrijf gespecialiseerd is in het maken van de meest uiteenlopende masten en constructies om vlaggen en dundoek op locaties een plek te geven. We bieden overal een oplossing voor, binnen, buiten, totale aankleding inclusief ledverlichting, van pop-up frames tot gevels en gebouwen. Event en citydressing, bewegwijzering en signing, alle denkbare masten, inclusief de logistiek er om heen, DVC heeft het in huis. We worden steeds beter in het aankleden van Nederland en het zichtbaar maken van bedrijven, organisaties en merken.”

Vergroenen waar het kan ,,Vergroening en meer regionale productie markeren onze productontwikkeling. We hebben al een paar jaar onze eigen duurzame PETflag, dat zijn vlaggen die gemaakt worden van gerecyclede petflessen. Die ontwikkeling zetten we door. En we gaan ons richten op meer regionale productie; het doek van vlaggen willen we zo dicht mogelijk bij huis laten produceren. Het past in ons streven om waar mogelijk te vergroenen, samen met onze klanten en leveranciers. Het is een kwestie van op het juiste moment mensen meekrijgen. Het past steeds beter in de tijd en er is, ook door corona, meer aandacht voor wat we doen en hoe we iets doen, waar ieder van ons kan bijdragen aan een iets betere wereld. DVC groeit met de visie die we hebben ontwikkeld op eigen kracht uit de crisis.

We doen dat met elkaar en voor elkaar, met een familiebedrijf dat geworteld is in deze regio. Dat behouden en uitbouwen is iets wat je alleen samen kunt, zoals DVC dat al meer dan tachtig jaar doet.” dvc.nl

ADVERTENTIE

‘Juist in deze tijd samen sterk!’

Op zondag 15 maart kondigden minister Slob van Onderwijs en toenmalig minister Bruins van Medische Zorg tijdens een persconferentie aan dat scholen, horeca en sport volledig dicht moesten, waarmee de intelligente lockdown min of meer al werd aangekondigd. Een dag later zaten de specialisten van Omnyacc accountants en adviseurs meteen om tafel om de gevolgen voor ondernemend Nederland te bespreken.

“Dat past precies in de manier waarop wij willen werken”, zegt Harold Steunebrink, Pensioen- en HRM adviseur en vennoot van Omnyacc in Leeuwarden. “Wij hebben alle disciplines waarmee we de ondernemer kunnen adviseren zelf in huis, waardoor we op elk gewenst moment snel kunnen schakelen. Zeker in dit jaar was dat meer dan eens nodig.” Omnyacc noemt zichzelf pionier, hét adres voor one stop shopping in de accountancy, hét kantoor waar een team bedrijfsadviseurs voor de ondernemer klaar staat.

Of het nu gaat om fiscaal advies, financiële planning, HRM, inkomens- en verzuimverzekering of juridisch advies. Of om bedrijfsopvolging, financiering, pensioen, arbodienstverlening en audit & assurance; Omnyacc heeft het in huis. Vanuit 8 vestigingen en met circa 250 medewerkers in Friesland en Noord-Holland worden ondernemers en werkgevers ondersteund en begeleid in bijna alle vraagstukken waar zij tegenaan lopen. Dit jaar stonden daarin de perikelen en gevolgen van corona centraal.

Hectiek “De vraag die we ons tijdens dat eerste tafelgesprek na die bewuste persconferentie stelden was: wat kunnen we voor onze klanten betekenen en hoe kunnen we zo goed mogelijk inspelen op de ontstane situatie. Dat heeft goed gewerkt”, geeft fiscalist Marco Keizer aan. “Zo werden er allerlei maatregelen gepresenteerd waar ondernemers gebruik van konden maken.

Dat zorgde voor veel hectiek, zeker omdat veel maatregelen vrij snel na introductie nog aangepast werden.”

De onzekerheid bij ondernemers was natuurlijk groot, zo merkten ze bij Omnyacc al snel. Chris van Buiten (register accountant/partner) :” We kregen zoals verwacht erg veel telefoontjes, mensen waren onrustig en wisten niet waar ze aan toe waren.”

Rust “Ondernemers hadden ineens geen stip aan de horizon”, voegt Berend Bakker, Bedrijfsadviseur MKB toe. “Wat wij hebben geprobeerd is om de rust in te bouwen en van daaruit zijn we gaan begeleiden. Al snel werd duidelijk dat veel ondernemers de bakens moesten verzetten en zich de vraag stelden: hoe willen we de toekomst in? Dan ben je bij Omnyacc aan het juiste adres.”

Accountant en specialist in bedrijfsfinancieringen Richard van der Vliet spreekt van een bijzondere tijd. “Het ging natuurlijk niet slecht met alle ondernemers, er waren ook bedrijven die wel goed draaiden. Dat maakte ons werk heel dynamisch.”

Meedenken Mariska de Vries, register accountant op de afdeling controle, kreeg vooral met praktische problemen van de ondernemers te maken. “Zo hebben wij klanten die actief zijn in de maatschappelijke zorg. Zij maakten zich zorgen over hoe zij hun cliënten in beeld konden houden, terwijl de medewerkers vanuit huis werkten. Dat

v.l.n.r.: Tjeerd Rieske, Mariska de Vries, Berend Bakker, Harold Steunebrink, Chris van Buiten, Richard van Vliet, Marco Keizer.

betekende veel praten, veel begrip tonen en meedenken in situaties die elke keer weer anders waren.”

Ondanks dat Omnyacc veel kennis in huis heeft, in allerlei disciplines, was de situatie zodanig ingewikkeld dat de accountant het antwoord ook wel eens schuldig moest blijven. “Zo eerlijk moet je zijn richting ondernemer”, zeggen Chris van Buiten en Tjeerd Rieske (fiscaal jurist/partner).

“Vanuit de professie is dat vervelend, maar het was wel het eerlijke verhaal. Dat is voor een ondernemer het meest waardevol.”

Flexibel en creatief Inmiddels zitten we in de tweede coronagolf en merken ze bij Omnyacc dat de Noordelijke ondernemer flexibel en creatief is en zich snel aanpast aan de situatie. “De ondernemer wil vooruit, met een stip op de horizon”, geeft Harold Steunebrink aan. “Bepaalde beslissingen worden naar voren gehaald, er is veel beweging in de markt. De meeste bedrijven hebben een ondernemingsplan, maar die lag tot voor kort vaak ergens in een la. Deze plannen worden nu massaal uit de kast gehaald, men is veel bewuster met bepaalde zaken en ontwikkelingen bezig. Het bedrijf of de organisatie moet klaar gemaakt worden voor de toekomst. Dan is Omnyacc de juiste partner, die kennis hebben wij dankzij onze verschillende disciplines allemaal onder één dak.”

Tjeerd Rieske vertelt dat ondernemers behoefte hebben aan klankborden en sparren. “We zitten

hier dan aan tafel en wanneer het gesprek vervolgens op een bepaald onderwerp komt, kunnen we er meteen een deskundige collega bij halen. Zo werken we bij Omnyacc en dat waardeert de klant.”

Weerbaarheid “Je bent op een andere manier met de klant in gesprek”, voegt Berend Bakker toe. “Daarbij staat met name de weerbaarheid centraal. De meeste ondernemers hebben nu een financiële crisis en covid-19 meegemaakt, die willen klaar zijn voor de volgende ‘verrassing’ die er ongetwijfeld aankomt. Die rol vult Omnyacc graag in, samen met de ondernemer het bedrijf toekomstbestendig maken en doelen realiseren.”

“Daarin past ook het vraagstuk van de medewerkers”, zegt Harold Steunebrink tot slot.

“Ondernemers denken daar nu meer over na. Wat zijn mijn doelen en met wie wil ik de toekomst in, dat is goed. Je moet weerbaarheid creëren. Met onze kennis en kunde kunnen wij de ondernemer daar prima in bijstaan. Het samenbrengen van alle disciplines bewijst nu zijn meerwaarde.

Corona hadden we van tevoren niet kunnen voorzien, maar de manier waarop we nu werken is precies datgene waarmee we ons willen en kunnen onderscheiden.” www.omnyacc.nl

Terwijl wij in Nederland een nieuwe lockdown nog continu als een zwaard van Damocles boven ons hebben bungelen, is in China het gewone leven maanden geleden alweer opgepakt. De economie draait er inmiddels harder dan vóór corona. Dat werpt de vraag op wat ondernemers daar zakelijk mee moeten.

Tekst Jean-Paul Taffijn Foto Pepijn van den Broeke

CHINA VERANDERT, DE GROTE KANSEN BLIJVEN D

it is een uitgelezen moment om de Chinese markt te betreden. Dat zegt Marion Tjin-Tham-Sjin, en niet puur uit eigen belang. Haar bedrijf Splendid China helpt bedrijven de Chinese markt op. De Groningse – twee jaar geleden uitgeroepen tot wereldzakenvrouw van het jaar – heeft goede argumenten. ,,Het BNP blijft maar stijgen in China. De middenklasse groeit heel snel en die heeft een steeds grotere behoefte aan buitenlandse producten.

Luxegoederen, kwaliteitsgoederen, spullen die aanzien geven, die gaan hard en blijven hard gaan.’’

MARION TJIN-THAM-SJIN

Babypoeder is daarvan misschien wel het bekendste voorbeeld. Is ook van Chinese makelij te krijgen, maar aan de Europese variant wordt meer kwaliteit toegedicht. De dikke rijen voor de tasjeswinkels van Louis Vuitton kennen we ook allemaal. China ontwikkelt zich al een hele tijd van een land waar vooral goedkope producten werden gemaakt en geëxporteerd naar een economie met een reusachtige vraagkant.

Om die ontwikkeling een extra slinger te geven, staat in het onlangs opgeleverde vijfjarenplan van de Communistische Partij dat de Chinese economie nog minder afhankelijk moet worden van export. Marion TjinTham-Sjin: ,,De binnenlandse markt wordt gestimuleerd en dat is ook voor buitenlandse bedrijven goed. Door de maatregelen, zoals het verlagen van de BTW, moeten burgers meer financiële armslag krijgen om de vraag aan te zwengelen. Het idee is dat ze zo meer Chinese producten gaan kopen, maar buitenlandse goederen gaan gewoon mee met de stijgende vraag.’’

ANDERHALF MILJARD Daar een fabriek openen voor de export van Chinese producten is daarom niet zo’n goed idee. ,,Dat is geweest. De lonen stijgen sterk.’’

De Chinese consumentenmarkt zelf bedienen, juist wel. ,,De export mag dan wat minder aandacht krijgen de komende jaren, de Chinese markt zelf is met bijna anderhalf miljard mensen groot zat. En voor buiten-

3 6 N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0

landse producten voorzie ik alleen maar een verdere groei.’’

Diezelfde kansen ziet ook Steven Brakman, hoogleraar Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,China gaat als een raket.

Juist de nadruk op de binnenlandse markt is positief, een kans. Zelfs het immense handelsverdrag dat China sloot met Australië en Nieuw-Zeeland is vooral gunstig voor ons. De afzetmarkt wordt er alleen maar groter van.

Hoe meer mensen in China profiteren van de stijgende welvaart, des te groter zijn de kansen voor Europese bedrijven om hun producten daar te slijten.’’

De positie van China in de wereldeconomie verandert versneld van een toeleverancier in een vraagmarkt. Brakman: ,,Corona heeft ons keihard op de feiten gedrukt. Het risico van een wereldeconomie die zo verfijnd is, is eigenlijk te groot. Alles draait precies in elkaar, van productie via transport tot afzet bij de consument. Dat hebben we in de loop van decennia uiterst efficiënt en goedkoop in elkaar geweven, maar we zien nu de nadelen.

Als door een onverwachte schok als dit virus één schakeltje omvalt, dan wiebelt het hele systeem meteen. We hebben geleerd dat we weerbaarder moeten zijn tegen dit soort schokken. Hoelang die les duurt, is overigens de vraag, want de hang naar zo goedkoop mogelijk blijft altijd.’’

SLIMMER PRODUCEREN Toch ziet Brakman hoe die lessen nu langzaam maar zeker in de praktijk worden gebracht. ,,De afgelopen jaren zag je al wel dat bedrijven hun productiecentra wat meer gingen verspreiden. Om leveringsproblemen op te vangen, maar zeker ook om sneller en flexibeler te kunnen leveren. Dat is iets duurder, dus het is de vraag of aandeelhouders dat leuk blijven vinden als het coronastof over een tijd is neergedaald.’’

Om de hogere kosten van een schokbestendiger systeem op te vangen, moet WestEuropa doen waar het goed in is: slimmer produceren. ,,Ik denk dat de automatisering

‘De Chinese middenklasse heeft steeds meer behoefte aan luxe buitenlandse producten’

het aantal verkopen van 100 procent ten opzichte van 2019.’’ Het gaat heel goed, na een dikke dip in het vroege voorjaar. ,,We werden toen van verschillende kanten getroffen door de coronamaatregelen. De havens zaten op slot, dus voorraden uit Europa kwamen er niet meer in. Onze warehousemedewerkers zaten voor een groot deel vast in de rest van het land. Ze waren voor het Chinese Nieuwjaar naar hun familie gereisd en mochten vanwege de reisbeperkingen niet terug. De fabrieken in Nederland en de rest van Europa produceerden minder. Alles bij elkaar zorgde dat ervoor dat we uitverkocht waren, maar niet meer konden leveren. En voor wat er nog wél was, moesten torenhoge transportkosten worden betaald.’’

verder versnelt. Robots worden niet ziek, dat is dus ook het opvangen van bedrijfsrisico’s.

Thuiswerken neemt een vlucht. Scheelt ook kosten. Voor Nederlandse werknemers is dat ook een bedreiging trouwens. Het is een kwestie van tijd voordat werkgevers concluderen dat het niet uitmaakt of iemand om de hoek, of in een land met lagere lonen vanuit huis werkt. Anderzijds wordt het eenvoudiger om veelgevraagd talent van over de grens binnen te halen.’’

Terug naar China. Letterlijk. Vanuit het kantoor in Shanghai bewerkt Asia Assist de Chinese binnenlandse markt. De beide uit Drenthe afkomstige ex-collega’s bij Coolblue Jean-Paul Schmitz en Jelmer de Jong brengen Europese merkproducten op de Chinese (online) markt. Naast een kantoor in Rotterdam, is de Chinese havenstad Shanghai de belangrijkste plek. Daar werken bijna zestig medewerkers aan de introductie van een keur aan producten op de belangrijkste Chinese online platforms. ,,China is booming!’’, vertelt De Jong. ,,Afgelopen Singles Day hadden we een groei in

GROEIEN ALS KOOL Dat betekende voor het eerst in het succesvolle bestaan van Asia Assist dat mensen ontslagen moesten worden en salaris ingeleverd. Het is dat het bedrijf in januari een flinke investering had opgehaald. Anders was het misschien wel afgelopen geweest. Dat was toen. Nu gaat het weer hard omhoog. ,,We groeien 70 procent ten opzichte van 2019, maar we hadden voor corona op 200 procent gebudgetteerd.’’

Die groei komt voor een groot deel omdat het in China al heel lang weer business as usual is. ,,De e-commerce groeit als kool en dat merken onze Europese klanten ook. Dit is een fantastisch moment om de Chinese markt op te gaan. Naar verwachting wordt in 2025 twee derde van alle pakketjes wereldwijd in Zuidoost-Azië gekocht.’’

In de barre tijden zonder reismogelijkheden hadden de ondernemers mooi de tijd na te denken over de beste strategie om met dat feit om te gaan. ,,We willen er sterker uitkomen, de organisatie verder verbeteren. We hebben veel geleerd en plannen gemaakt.’’

Die reiken voorbij de Chinese landsgrenzen. ,,We gaan uitbreiden in Zuidoost-Azië, omdat daar nog heel veel kansen liggen. Zeker ook voor Europese bedrijven.’’

N D C M E D I A G R O E P D O N D E R D A G 10 D E C E M B E R 2 0 2 0 3 7

ADVERTENTIE

‘Mooi geweest? Het wordt nog veel mooier!’

Economic Board Groningen is vijf jaar onderweg. Tijd om terug te blikken en vooral ook vooruit. Bestuurder Akke Groenewoud en voorzitter Emme Groot van EBG over de 5G Student Battle, de internationale Sustainable Industry Challenge en 20.000 kinderen ondernemender maken. Prikkelen en opschudden, want: „de noodzaak tot structuurversterking is onverminderd hoog. Het Groningse mkb heeft ondersteuning hard nodig.”

Economic Board Groningen draagt met geld, advies en hulp concreet bij aan de economische versterking van het aardbevingsgebied van Noord- en Midden-Groningen. Het draait om meer duurzame werkgelegenheid en bedrijvigheid. Dat gebeurt met accountmanagement, langjarige programma’s voor het onderwijs en kansrijke sectoren, door regelingen en financieringsmogelijkheden voor bedrijven en door op te treden als kartrekker naar banken met risicofinancieringen aan bedrijven via het GROEIfonds van 40 miljoen. Vijf jaar lang de boer op, aanjagen, prikkelen en soms de randen opzoeken. Met een team vol talent, een platte organisatie en de focus op kwaliteit. „Hoe ga je er mee om, in plaats van, hier is een zak geld.“ Aanjagen en investeren Emme Groot: „De eerste paar jaar moesten we onze positie innemen: we hadden het geld en de mogelijkheden, tactisch en operationeel zijn we in een gat gestapt. Het draait om concrete structuurversterking die niet politiek gemotiveerd is. We hebben geleerd te kijken waar kansen zich aandienen. Accountmanagement bijvoorbeeld bleek prima te werken. We hebben honderden bedrijfsbezoeken gedaan. Luisteren, vragen, meedenken. Aanjagen vanuit kwaliteit en enthousiasme, innovatieve ontwikkeling stimuleren, van idee tot uitvoering.” „Net zo noodzakelijk is onze investering in onderwijs. Met doordachte, goede programma’s en materialen vanuit het idee dat kinderen hun weerbaarheid en vaardigheden leren vergroten, zodat zij straks betere kansen hebben op de arbeidsmarkt. Dat is en blijft ontzettend belangrijk.” Akke Groenewoud: „Investeren in de psychologie van dit gebied is heel belangrijk. Met alleen geld of materiaal beschikbaar stellen, bereik je veel te weinig, dat is incidenteel. Het gaat er om de mindset te veranderen, om zelfvertrouwen te kweken, om kinderen en in hun kielzog de ouders, trots te leren zijn op wat ze op school bereiken. Dat is een lange adem, maar we hebben samen met de scholen voor 20.000 kinderen in de regio grote betekenis. We leren ze technische en digitale vaardigheden en ondernemerschap, we sturen op competenties, levenshouding en gedrag. Dat biedt toekomst voor die nieuwe generatie. Vertrouwen in eigen

Akke Groenewoud en Emme Groot kunnen is heel belangrijk. Kijk naar de 5G Student Battle, waarin mbo, hbo en wo-studenten samen leren werken. De winnaars van 2020 hebben in november een digitaal veiligheidsvest voor de politie bedacht. Waanzinnig toch?

Wereldwijde potentie, bedacht in Groningen.”

Aansprekende beleving wakkert innovatie aan Met 65,5 miljoen uit de schadepot van de NAM en 32 miljoen euro van de overheid ging EBG aan de slag. „We hebben ingespeeld op regionale toepassingsmogelijkheden, zoals die van 5G, omdat we daarmee ook de zorg en thuiszorg op het platteland overeind kunnen houden en behandelingen al in de ambulance kunnen beginnen dankzij de snelle verbindingen en een slimme bril. We hebben geïnvesteerd in waar het hier in de regio om gaat, bijvoorbeeld met het bevorderen van sensortechnologie in de landbouw. Daarom ook hebben we de Sustainable Industry Challenge bedacht voor Chemport Europe. Opschudden, prikkelen. Wie had ooit bedacht dat het mogelijk blijkt om in Delfzijl de ogen van de hele innovatieve wereld op je gevestigd te krijgen? Het is gelukt, het was een beleving, we hebben jonge bedrijven wereldwijd aangesproken en uitgedaagd. Het werd steeds groter en wij hebben laten zien dat het kan. Het vervolg van die Challenge biedt volop kansen voor Chemport Europe om de transitie van fossiele naar groene energie en chemie succesvol te maken en zo bij te dragen aan versterking van het fundament in de regio, met duurzame bedrijvigheid en banen. Vergeet nooit dat de achterstand van de regio groot is. Historisch is dit een gebied dat al lang veel armoede kent en de impact en schade van zestig jaar aardgaswinning zijn groot en sociaal ingrijpend.”

Verbinders met visie Akke Groenewoud schetst de toekomst van EBG na de eerste fase: „We hebben bijna 100 miljoen euro structuurversterkend weggezet in vijf jaar tijd, dat is een groot goed. Niet loslaten dus, want structuurversterking is iets van de lange adem.

We hebben inmiddels de ruimte gekregen om in elk geval nog twee jaar door te gaan, dat is veiliggesteld. Dat is belangrijk, want je moet de ruimte nemen en krijgen om te kunnen doen wat we doen. EBG past de rol van aanjager en uitvoerder, een verbinder tussen mkb, kennisinstellingen, gemeenten en provincie. Wij doen wat anders niet gebeurt. Gemeenten zien na vijf jaar samenwerking dat wij kunnen invullen en aanvullen. Het gaat om de bestuurlijke wil om vanuit die noodzaak tot structuurversterking de verbinding te durven zoeken. De visie en het lef te hebben een idee werkelijkheid te laten worden.

En drijfkracht om te realiseren.”

Per januari 2021 treedt Emme terug als bestuurder van EBG. In december 2020 vindt de overdracht met Jantje Schiphorst plaats, die is aangesteld als zijn opvolger. Emme Groot: „Er is in deze regio veel geleden en het aanraken van dat gevoel grijpt diep. Dat maakt het mooi, want het is heel dichtbij. Je voelt dat je bijdraagt, dat je het tastbaar kunt maken, kunt bijdragen aan psychologische verandering, aan dat wat er achter ligt. Het geld van EBG heeft de Groninger klei geraakt. Ik draag het stokje graag over voor de nieuwe periode. ’t Het mooi west…maar het wordt nog mooier. Ondersteuning is hard nodig is, aan de mensen, aan het mkb. Zij hebben het nodig en verdienen het om de regio duurzaam te kunnen versterken. En daarom zeggen we na vijf jaar EBG, de spade moet in de grond. Niet praten maar doen, er is werk in uitvoering. Want het kan en het wordt nog veel mooier!” www.economicboardgroningen.nl

ADVERTENTIE

Blom Interieurs, het ontzorgen van de toekomst Blom Interieurs in Sneek is een internationale projectinrichter voor zorg, hotellerie, leisure/short-stay en studenthousing. Van ontwerp tot productie, logistiek en montage, turn key ontzorgen is het devies. Andreas en Antoni Blom, als bevlogen vierde generatie in het familiebedrijf, over passie, betrokkenheid, familiewaarde én hun frisse blik op de Duitse markt.

Het volledig inrichten van duizend studentenkamers in Amsterdam, een paar honderd vakantiewoningen in Oostenrijk, volledig ingerichte kamers voor arbeidsmigranten in het Westland, hotelkamers in het Ghanese Accra, Roemenië of Curaçao of de vijfhonderd studentenkamers van Markt058 in Leeuwarden.

Het is een kleine greep uit de recent spraakmakende projecten van Blom, familiebedrijf in projectinterieurs. Begonnen in 1931 in Anjum, met volgende voetstappen in Marrum en een ‘winkel’ in woninginrichting in Dokkum naar een internationaal opererende projectinrichter. Jan Blom, derde generatie, verhuisde het bedrijf in 2008 naar Sneek.

Hij transformeerde de ‘winkel’ naar bedrijf voor de zakelijke markt en herkende de behoefte van de groeiende vraag naar turn-key oplossingen.

Voor studenten, expats, toeristen, zakelijke reizigers, zorggebruikers, statushouders en arbeidsmigranten. De afgelopen decennia groeide het familiebedrijf. Met eigen productiebedrijven door heel Europa en een ontwerpstudio in Amsterdam. Op een zichtlocatie aan de A7 staat het hoofdkantoor waar 40 mensen aan creatie, beleving, planning en uitvoering werken, waar inspiratie je tegemoet straalt en waar opdrachtgevers hun projectontwerp 1-op-1 krijgen voorgeschoteld. Sinds 2016 heeft Blom een vestiging met showroom in het Oostenrijkse Zell am See/Kaprun. Blom Interieurs verstaat in binnen- én buitenland de kunst om de wens van opdrachtgevers te begrijpen, die te vertalen naar het verwachtingspatroon van gebruikers en grip te hebben op het complexe traject in uitvoering en logistiek. Een proces dat zich kenmerkt door overzicht, heldere afspraken, scherpe deadlines en duidelijke communicatie. Maar zoals alles wat succesvol is, begint het met beleving en passie.

Bevlogen en betrokken „Ik heb het altijd al gehad, van jongs af aan. Ik wist dat dít was wat ik wilde. Meubels, inrichten, inspireren én verkopen. Als kind al, geen idee waarom, maar ik wilde het. Als jongen van vijftien, toen ik in een meubelzaak werkte en op een zaterdagmiddag een klant mijn eerste bankstel verkocht. Na mijn stage voor de vakopleiding en ervaring bij andere werkgevers ben ik thuis gekomen bij Blom”, zegt salesmanager Andreas. „Bij mij kwam het later. Ik wilde het liefst de wereld in en ging studeren in Amsterdam. Maar de Friese nuchterheid trok mij terug. De enorme drive en ondernemende geest binnen onze familie zorgde ook bij mij voor een intrede in het bedrijf.

Wij zijn groot gebracht met een sterke ondernemersmentaliteit en ik wilde mijn plek verdienen binnen de organisatie. Door de verschillende lagen van Blom te leren kennen en af te reizen naar projecten en partners over de hele wereld, ontdekte ik al gauw de waarde van wat we hebben. Leren van elkaar, steun hebben, doorgaan.” Zegt Antoni, manager operations. „Nu zou ik niet anders meer willen, ik vind het geweldig. ”

Links: Andreas Blom Rechts: Antoni Blom Broers, bevlogen en betrokken. Wat de een doet zou de ander niet willen en omgekeerd. „We zijn hier in onze kracht, we vullen elkaar aan.” „We richten ons op expansie richting de Duitse markt, want daar zie je precies hetzelfde als op de Oostenrijkse markt, waar we al veel hebben gedaan in recreatie en hotellerie. In die landen wordt steevast gewerkt met lokale partijen die allemaal hun eigen ding doen. Onze werkwijze is totaal anders. Wij hebben alles in eigen hand.

Inmiddels zijn we aardig wat projecten verder, en momenteel gefaseerd bezig met de oplevering van een paar honderd volledig ingerichte appartementen in de Alpen. In Duitsland werken ze van oudsher ook op die manier, dus daar zien we ook veel kansen, zeker omdat het een omvangrijke markt is. De focus voor de komende jaren ligt dus vooral op Nederland, Duitsland en Oostenrijk”, vertelt Andreas.

Ontzorgen naar de toekomst Antoni: „De markt van projectinrichting voor onze disciplines zorg, recreatie, hotellerie/shortstay en studenthousing, groeit en wordt steeds professioneler en completer, ook voor ons. Een deel van de leegstand in kantoren en ander zakelijk vastgoed wordt door internationaal werkende bedrijven en investeerders, omgezet in studio’s en woningen voor verschillende doelgroepen. Blom is in die markt meegegroeid.

Je leert elkaar kennen, vertrouwen, je weet wat je aan elkaar hebt. Zij gaan over het gebouw en de transformatie, wij realiseren de inrichting met alles er op en er aan, van gordijnen tot vloeren tot

aan de lepeltjes in de besteklade, van bioscoop tot wasruimte tot muziekkamer en studieruimtes, alles. Tot een paar jaar geleden deden we nooit iets met keukens, inmiddels hebben we die ook in eigen productie.

Grip houden op het totaal en efficiënt zijn. Het complexe zit vaak in de planning, want in bouw of verbouw loopt de planning regelmatig uit, maar de definitieve oplevering verschuift zelden.

Deadline is deadline; en dan scheelt het enorm dat je zelf de regie in handen hebt. Bovendien hebben we zo veel beter zicht op de gewenste kwaliteit, want levensduur is in die professionele markt erg belangrijk. Uiteindelijk levert de ontwikkelaar een goed verhuurbaar en kwalitatief totaalconcept, waarmee hij de bewoner of gebruiker voor kortere of langere tijd ontzorgt.”

Blom’s ‘turn-key procedure’ is een handvat én een belofte, zoals van een familiebedrijf verwacht mag worden. „Totaal ontzorgen betekent voor ons in dienst staan van gebruikers, hoe verschillend die ook zijn. Onze producten zijn gebouwd op gebruik, rust, actie, ontspanning, op het leven zelf. Door dat met duurzaam beleid te doen voor inkoop, energie, materialen, vervoer en hergebruik, kunnen we die producten, dit bedrijf en de wereld weer doorgeven.” blominterieurs.nl

Om welk service-abonnement vraagt úw huis?

Onder andere voor uw CV-ketel, warmtepomp, airconditioning- en ventilatiesysteem!

Comfortabel Structureel onderhoud voorkomt storingen

Veiliger Voorkomt koolmonoxide

Hoe uw woning ook is uitgerust, Energie Service Friesland heeft een service-abonnement dat daarbij past. U kunt een abonnement afsluiten voor onderhoud van uw verwarmings- en warmwatertoestel, maar ook voor uw warmtepomp, airconditioning en ventilatiesysteem. Zo hoeft u zich nooit zorgen te maken over het onderhoud van de installaties en weet u zeker dat alles veilig en betrouwbaar blijft werken. Er is al een abonnement vanaf € 5,15 per maand.

Zuiniger Lagere stookkosten

Sluit nu een abonnement af en de planning neemt contact met u op voor het maken van een afspraak voor een onderhoudsbeurt.

Zekerheid Snelle hulp bij storing

Ontdek op energieservice.nl/abonnementen welk abonnement het beste aansluit bij uw situatie.

Geen abonnement, wel onderhoud?

Ook zonder service-abonnement staan onze monteurs voor u klaar. Voor een eenmalige onderhoudsbeurt van een uur betaalt u dan € 95,-. (Inclusief voorrijdkosten, exclusief onderdelen.)