Buitenpost ETZ Juli 2021 Jaargang 6 Nummer 10

JULI 2021 I JAARGANG 6 I NUMMER 10

Pagina 06

Pagina 10

Pagina 21

Pagina 25

'Wait-and-See' effectief bij endeldarmkanker

Samen leren leven met corona

Alle spoedzorg in een nieuw gebouw

Slimme pleister monitort patiënt

Een snelle insulinerespons bij de maaltijd

1

Voor behandeling van diabetes mellitus bij volwassenen, jongeren en kinderen van 1 jaar en ouder.1

Bijwerkingen: De meest frequent gemelde bijwerking bij gebruik van Fiasp® is hypoglykemie. Hypoglykemie kan eerder optreden na een injectie met Fiasp® vergeleken met andere maaltijdinsulines vanwege de eerder intredende werking.

1 SPC Fiasp®

Verkorte productinformatie zie elders in deze uitgave

VOORWOORD

Vrijheid in verantwoordelijkheid Dit voorwoord schrijf ik met de 5 mei-lezing van Angela Merkel nog in mijn achterhoofd: “Dat als gevolg van de coronapandemie de fundamentele vrijheden in ons leven momenteel, voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, worden ingeperkt in een mate die wij ons vóór de pandemie niet konden voorstellen. Tegelijkertijd weten wij dat dergelijke maatregelen alleen kunnen worden gerechtvaardigd wanneer zij tijdelijk zijn en op begrijpelijke wijze zijn gebaseerd op een opvatting van vrijheid die altijd vrijheid in verantwoordelijkheid betekent, dus ook vrijheid ten opzichte van onze medemensen - op dit moment in het licht van de door een virus veroorzaakte bedreiging van de gezondheid en het leven.”

Vrijheid in verantwoordelijkheid is iets wat we in het ETZ bij de laatste fase van de derde Covid golf maar al te goed beseffen. De samenleving is de coronamaatregelen beu, de ziekenhuizen vragen om nog even vol te houden. De deur naar de vrijheid staat op een kier open en die kier wordt met de toenemende vaccinatiegraad steeds groter. Het personeel in de frontlinie op de IC en Covid cohortafdelingen zet er nog een keer de schouders onder, daarbij geholpen door vele anderen in de organisatie. De afstemming met de eerste lijn loopt nog steeds prima ondanks de verwarring die er soms is over welke patiënt waar, wanneer en met wat gevaccineerd zal worden.

Tussen deze bedrijven door maakt het ziekenhuis zich op voor de eerste fase van vernieuwbouw. Eind 2025 moet het nieuwe Acuut blok met SEH, HAP, interventiekamers, Eerste Hart Hulp, zes OK’s en een aantal bewaakte bedden worden opgeleverd, geflankeerd door het Spoedplein en de eerste nieuwe kliniektoren. In talrijke gebruikersgroepen leveren veel ETZ-medewerkers en afgevaardigden van de huisartsen hun input. Nadenken over de toekomst geeft energie in deze hectische tijden.

Nadenken doen we ook over de inhaalzorg die ons straks te wachten staat. Ook hierbij zullen weer lastige keuzes moeten worden gemaakt. Nog niet eerder is onze gezondheidszorg zo op de proef gesteld. De Juiste Zorg op de Juiste Plek vraagt voortdurend kritische afwegingen in zowel de eerste als de tweede lijn. Het is goed om te zien dat de eerste evaluatie van het DAC (Digitaal Advies Consult) de verwachte meerwaarde in dat opzicht bevestigt.

Ik hoop van harte dat bij het lezen van dit magazine we aan de laatste Covid loodjes toe zijn en dat we langzaam maar zeker weer de normale draad van het leven kunnen oppakken, zowel in als buiten het ziekenhuis.

Edo Arnoldus, voorzitter Verenigde Medische Staf

BUITENPOST

3

Nieuw: ENERZAIR® breezhaler® met sensor De 3 IN 1 therapie met unieke sensor en app voor uw patiënt met astma

1,2,3

1,2,3

De kracht van controle.3

IN

31

VR AAG AAN VRAAG AAN en e n check check zelf z el f de s sensor ensor

3-VOUDIGE 3-VOUDIGE CONTROLE CONTROL E3

3 3-VOUDIGE -VOUDIGE VASTE VA STE DOSISCOMBINATIE DOSISCOMBINATIE2

3-VOUDIG 3-VOUDIG IINFORMATIEPAKKET NFORM ATIEPA K K E T

- Inhalatie Inhalatie bevestiging. bevestiging. Check!

- 1e goedgekeurde goedgekeurde LABA/LAMA/ICS** L ABA /L AMA /ICS**

-D De e in introductiekit troductiekit

- Medicatie Medicatie herinneringen. herinneringen. Check!

-1 1-maal -maal daags daags

-D De e placebo-set placebo -set Enerzair® Enerzair ® B Breezhaler® reezhaler ®

-O verzichten van van in halatorgebruik. Check!

Overzichten inhalatorgebruik.

-1 1-Breezhaler - Breezhaler familie familie

-D eu nieke sensor. sensor.3 Download Download zelf zelf de de app app De unieke

** V oor pat iënten met astma.1 Voor patiënten

NIEUW 1 1-MAAL -MAAL DAAGS

V erkorte SmPC elders in dez e uitgave. uitgave.

Verkorte deze

inddacaterol acetaat acaterolace taat / gglycopyrroni lycopyrroniumbromi mbromide / mmometasonfuroaat ometasonfuroaat inhahallattiiepepoeder oeder

0521ENE227120 0521ENE227 120

oor vvolwassen olwassen pat iënten d ie niet vvoldoende 1. Enerzair Breezhaler is geregistreerd vvoor patiënten die combinatie oldoende onder controle zijn met een onderhoudscombinat ie vvan an een LAB A/ICS (hoge dosis) en d ie één of meer astma-exacerbaties astma-exacerbaties doormaakten in het vvoorgaande oorgaande jaar (SmPC Enerzair Breezhaler).

LABA/ICS die 2. Enerzair Breezhaler SmPC, zie www .novartis.nl/medicijnen vvoor oor de vvolledige olledige en meest recente vversie. www.novartis.nl/medicijnen ersie.

3. P ropeller Heal th®, QR_R ationale ffor or EU Classifi cat ion-2017-B 20 19-7-24 Update Propeller Health®, QR_Rationale cation-2017-B 2019-7-24

INHOUDSOPGAVE / COLOFON

In dit nummer

07

10

27

03

Vrijheid in verantwoordelijkheid

21

Alle spoedzorg in een nieuw gebouw

05

Inhoudsopgave en colofon

22

Bloedprikken op afspraak in het ETZ

06

'Wait-and-See' effectief bij endeldarmkanker

23

Overzicht nieuwe en vertrokken specialisten

07

Behandeling terugval MS kan voortaan thuis

24

Audio-opnames van een consult

09

Slimme software beoordeelt longfoto’s

25

Slimme pleister monitort patiënt

10

Samen leren leven met corona

27

Lab Online: nieuw digitaal orderproces

12

DAC maakt een voortvarende start

28

Betere zorg door samen incidenten melden

15

Nieuwe MRI-scanner ETZ TweeSteden

30

Promoties in het ETZ

17

Obesitas Centrum haalt landelijk goede resultaten

31

Wetenschappelijk onderzoek in het ETZ

18

Behandeling van moeilijke fistels

32

Boek over geschiedenis Tilburgse ziekenhuizen

19

Diepe hersenstimulatie met nieuwe elektroden

33

Nieuw zorgpad voor patiënt met hypofysetumor

Colofon Buitenpost is een uitgave van het ETZ (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis). Het magazine informeert verwijzers over ontwikkelingen in het ETZ. Buitenpost verschijnt twee keer per jaar in een oplage van 1.000 exemplaren.

Hoofd- en eindredactie Wim Pleunis, woordvoerder

Fotografie Afdeling Fotografie & Film: Maria van der Heyden, Ellen den Ouden, Marc van Geijn, Joost Pistorius

Druk en vormgeving Muliplus BV, Drachten Maurice de Jong, vormgeving Jessica M. Jager-Ferwerda, acquisitie Taco de Haan, acquisitie

Redactie Carolien Vermeulen, beleidsadviseur VMS M-B Godelieve Engbersen, informatiespecialist Marjan van den Brink-Wieringa, epidemioloog en onderzoeksadviseur David Zimmerman, chirurg Hans Rube, journalist

Teksten Hans Rube en afdeling Communicatie

Redactieadres ETZ, afdeling Communicatie Hilvarenbeekseweg 60 5022 GC Tilburg T (013) 539 21 02 E w.pleunis@etz.nl © Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.

BUITENPOST

5

ALTERNATIEF

'Wait-and-See' effectief bij endeldarmkanker Jaarlijks krijgen zo’n 4.000 Nederlanders de diagnose endeldarmkanker. Lang was er één behandelplan. Nu is er een interessant, vrij nieuw alternatief: de ‘Wait-andSee’-aanpak. Het ETZ biedt deze behandeling sinds 2015 aan en is hiermee een de voorlopende ziekenhuizen in Nederland. Onlangs is de eerste patiënt ontslagen na het succesvol doorlopen van de ‘behandeling’.

Bij de bestrijding van veel tumoren start de behandeling met een periode van chemotherapie en bestraling.

Chirurgen halen daarna de endeldarm weg met behulp van een operatie. “Het verwijderen van de endeldarm is een effectieve ingreep tegen endeldarmkanker, maar wel een met gevolgen”, vertelt Daria Wasowicz, chirurg in het ETZ. “Patiënten kunnen last krijgen van incontinentie, met mogelijk een stoma. Maar tijdens de operatie kunnen chirurgen ook zenuwen beschadigen. Dat kan zorgen voor seksuele stoornissen.”

Behandeling Bij de ‘Wait-and-See’-behandeling ondergaan patiënten geen operatie. Kort gezegd: bij de ‘Wait-and-See’aanpak blijft de endeldarm zitten en wordt gedurende vijf jaar intensief en frequent gecontroleerd of de kanker weg blijft. Deze controle-onderzoeken bestaan uit MRIscans, sigmoïdoscopie, lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek. Wasowicz vertelt dat het doel hiervan is om eventuele terugkerende endeldarmkanker in een vroeg stadium op te sporen. “Bij een verwijderde endeldarm is de kanker op die plek in het lichaam weg.

Dat is bij ‘Wait-and-See’ nooit helemaal zeker. Met die wetenschap komen patiënten dus ook iedere keer op controle.”

Eerste patiënt ontslagen Harrie Keusters was een van de eerste patiënten die is ontslagen na het succesvol doorlopen van de ‘Wait-andSee’-behandeling. Op 13 april 2013 kreeg hij de diagnose endeldarmkanker. Als een van de eerste patiënten maakte Harrie de keuze om de ‘Wait-and-See’aanpak te ondergaan. En hij had geluk, de kanker bleef weg. Harrie schreef er twee boeken over: ‘Nooduitgang’ en ‘Dom geluk, vette pech’. Meer

Chirurg David Zimmerman.

6

BUITENPOST

endeldarmkankerpatiënten moeten over de ‘Wait-andSee’-aanpak weten, vindt hij.

Wie kan 'Wait-and-See' ondergaan?

Het is niet zo dat de ‘Wait-and-See’- aanpak voor iedereen beter is dan operatief verwijderen. Maar het geeft patiënten wel meer keuzemogelijkheden. En het geeft meer mogelijkheden om te kijken wat het beste alternatief is voor de patiënt. “Soms is de optie om voor de ‘Wait-and-See’-behandeling te gaan er om medische redenen überhaupt niet”, aldus Wasowicz. “Deze behandeling kan alleen veilig worden toegepast bij patiënten bij wie de tumor en de omliggende lymfeklieren volledig zijn verdwenen na de chemoradiotherapie. Voordat de behandeling gestart kan worden, wordt daarom een MRI-scan gemaakt en een sigmoïdoscopie. Als er nog een duidelijke resttumor is na chemoradiotherapie is ‘Wait-and-See’ niet mogelijk voor patiënten. Binnenkort hopen we ook in Tilburg te starten met de StarTrec II studie, waarbij mensen ook bewust kunnen kiezen voor chemoradiatie in de hoop een operatie te kunnen ontlopen.”

Samenwerking De chirurgen Dareczka Wasowicz en David Zimmerman werken bij de behandeling en nacontrole samen met physician assistant Monique Borremans. Zij is de drijvende kracht en spin in het web. Er is nauw contact met het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, hier worden alle data bijgehouden. In het ETZ zijn er ook gespecialiseerde maagdarmleverartsen en radiologen bij betrokken. Wasowicz: ‘’Een ‘Wait-and-See’-behandeling is zeer intensief. Samenwerking met de patiënt en elkaar is erg belangrijk.’’

Chirurg Dareczka Wasowicz.

Physician assistant Monique Borremans.

INNOVATIE

Behandeling terugval MS kan voortaan thuis Bijna alle Multiple Sclerose (MS)-patiënten met een terugval in het ziekteproces, kunnen voortaan thuis worden behandeld. Zij hoeven daarvoor niet meer naar het ziekenhuis te komen, omdat het medicijn methylprednisolon nu ook in capsulevorm beschikbaar is.

Neuroloog Edo Arnoldus toont het medicijn in capsulevorm.

De meeste mensen met MS hebben een zogenoemd relapsing remitting ziektebeloop waarbij een terugval (ook wel relapse of schub genoemd) wordt afgewisseld met periodes van herstel. Bij een forse verergering wordt vaak een behandeling gegeven met methylprednisolon op de dagbehandeling van het ziekenhuis.

Dit gebeurt via een infuus, gedurende drie of vijf dagen.

Goed en veilig Deze behandeling kan echter net zo goed en net zo veilig in de thuissituatie worden gegeven met capsules methylprednisolon in dezelfde dosering. Uit de medische literatuur blijkt dat dit net zo effectief is. Tot voor kort was methylprednisolon in tablet- of capsulevorm niet verkrijgbaar in Nederland, omdat import niet is toegestaan. In omringende landen staat in de behandelrichtlijnen MS dat orale toediening de voorkeur verdient.

De indicatiestelling voor de thuisbehandeling moet volgens MS neurologen wél gebeuren door een neuroloog, net als dat de verstrekking van de capsules via de poli-apotheek in het ziekenhuis gaat. Dit om te voorkomen dat dergelijke kuren, op aandringen van patiënten, te laagdrempelig worden gegeven via de huisarts.

Productie capsules Vanuit de afdeling Neurologie van het ETZ is via het Netwerk Zinnige Zorg van coöperatie VGZ de samenwerking gevonden met de ziekenhuisapotheek van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Daar is de productie van capsules met 100mg methylprednisolon opgezet, die nu aan alle ziekenhuisapotheken in Nederland kunnen worden geleverd. ETZ-neuroloog en initiatiefnemer Edo Arnoldus verwacht dat de capsules snel beschikbaar komen voor alle MS-patiënten: “Zij kunnen dan thuis, in de eigen vertrouwde omgeving de capsules slikken in plaats van meerdere dagen naar het ziekenhuis te moeten reizen”.

Juiste Zorg op de Juiste Plek Het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie en het bestuur van de Landelijke Werkgroep MS neurologen ondersteunen dit initiatief van harte. Na een recente ‘ronde tafel bijeenkomst’ zijn alle zorgverzekeraars akkoord gegaan met de vergoeding per 1 februari 2021. Hiermee is het laatste obstakel weggenomen en kan voor deze indicatie de Juiste Zorg op de Juiste Plek plaatsvinden. Dit levert een kostenbesparing van naar schatting ruim twee miljoen euro op, maar is vooral veel patiëntvriendelijker.

BUITENPOST

7

Productinformatie en referenties elders in deze uitgave. C-APROM/NL/PLE/0009

VERBETER DE

BALANS VOOR EEN BETERE KWALITEIT VAN LEVEN*

1,2,3

PLENADREN: éénmaal daags is geïndiceerd voor de behandeling van bijnierschorsinsufficiëntie bij volwassenen2 *gemeten met AddiQoL questionnaire.

Hydrocortisontabletten met gereguleerde afgifte

PRIMEUR

Slimme software beoordeelt longfoto’s Het ETZ is als eerste ziekenhuis in Nederland een proef gestart met een algoritme dat longfoto’s beoordeelt. Dit kan het vak van radiologen veranderen. De eerste resultaten van het werken met de nieuwe, probleemoplossende software zijn veelbelovend.

De radiologen Erik Ranschaert en Irene van der Horst beoordelen samen longfoto's. Een proef moet uitwijzen of kunstmatige intelligentie het routinewerk kan overnemen.

Het ziekenhuis wil weten of radiologen in de toekomst kunnen vertrouwen op de inzet van kunstmatige intelligentie in hun werk. “Het algoritme dat we nu testen kijkt mee als een extra oog. Ziet het niks verdachts op een longfoto? Dan bestempelt deze de foto als normaal. Het algoritme is getraind om 75 longafwijkingen - zoals longkanker, vocht in de longen, een longinfectie of Covid-19 - op te sporen”, legt radioloog Erik Ranschaert uit.

Radiologisch onderzoek Dagelijks beoordelen de achttien radiologen in het ETZ in totaal zo’n 120 longfoto’s. Op jaarbasis zijn dit er meer dan 45.000. Ranschaert: “Thoraxfoto’s zijn de meest uitgevoerde radiologische onderzoeken. Als een algoritme ons helpt bij het beoordelen van deze longfoto’s dan ondersteunt dit radiologen in hun werk.

Het is een extra check. Vindt het algoritme de foto abnormaal? Dan kijkt de radioloog extra goed om een afwijking te vinden. Het beoordelen van longfoto’s is routinewerk voor een radioloog, waarbij het maken van een fout op de loer ligt. Een algoritme dat dag en nacht, zeven dagen per week foto's analyseert, kan dus fouten vermijden en vergemakkelijkt het werk van de radioloog.”

Tijdswinst Sinds februari van dit jaar checken de radiologen van het ETZ of het algoritme het bij het juiste eind heeft.

De proef eindigt in juni, de eerste resultaten zijn veelbelovend. Het algoritme is zeer betrouwbaar. Het ziet ernaar uit dat de radioloog thoraxfoto’s niet meer allemaal zelf hoeft te beoordelen. Ranschaert: “Dat is tijdswinst. De hoeveelheid radiologische onderzoeken nemen alsmaar toe, onder meer door de vergrijzing.

De oplossing hiervoor is niet om meer radiologen aan te nemen. We kunnen het vak van radiologen veranderen.

Een nieuwe technologie als kunstmatige intelligentie ondersteunt radiologen, zodat zij bijvoorbeeld vaker bij overleggen met andere specialismen aan kunnen sluiten, om toelichting te geven op ingewikkelde medische beelden. Dat zorgt voor een nog betere kwaliteit van zorg.”

Ervaringen uitwisselen Het Leids Universitair Medisch Centrum en het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam zijn de enige twee andere ziekenhuizen die binnenkort starten met hetzelfde algoritme voor longfoto’s. De radiologen van het ETZ wisselen hun ervaringen uit met deze twee ziekenhuizen.

BUITENPOST

9

PCR-TEST

‘Samen leren leven met corona’ In het laboratorium Medische Microbiologie van ETZ-arts Jean-Luc Murk komen wekelijks duizenden COVID-19-testen voorbij. Hij voorspelt dat de corona-infectie in de toekomst net zo ‘bekend’ zal zijn als die met het influenza-virus dat ons ieder jaar een griepgolf bezorgt. “We accepteren dat daardoor duizenden patiënten overlijden. Dat zal op den duur met corona ook gebeuren.”

Arts-Microbioloog Jean Luc Murk ‘zou het wel willen’, zegt hij: “Iets vinden waardoor niemand nog aan kanker zou overlijden”. Dat gaat voorlopig niet gebeuren, beseft de arts die gespecialiseerd is in infectieziekten.

“Zo zullen we ook als samenleving moeten leren leven met corona. Dat virus is een blijvertje.”

In ‘zijn’ laboratorium, diep achterin het ziekenhuis, komen dagelijks vele buisjes voorbij waarvan de inhoud moet worden getest op een mogelijke besmetting met COVID-19. Murk houdt de supervisie op dit onderzoekswerk.

Antigenen De te onderzoeken monsters komen van GGD’s, uit zorginstellingen, van huisartsen en uit het ziekenhuis zelf. Zo’n monster kan op een aantal manieren worden bekeken. Meest algemeen is via de PCR-test. “Daarbij kijken we of het genetisch materiaal van het virus kan worden gedetecteerd.”

De tweede methode is de ‘antigeentest’. “Dan kijk je naar de aanwezigheid van het specifieke eiwit van het virus. Die test is weliswaar sneller dan PCR, maar mist wel eens een besmetting”, geeft Murk aan.

Antigenen zijn de stukjes van het virus die een afweerreactie kunnen opwekken in het lichaam. De antigeentest geeft meestal al na een kwartier na het opbrengen van het monster een uitslag.

De vaak vals negatieve uitslagen zijn een nadeel, geeft Murk aan. “Die monsters verzamelen we eerst uit alle locaties, voor we ze hier onderzoeken. Daarom duurt het tussen de 6 en 8 uur voor je een uitslag hebt.”

Antigeentesten zijn technisch minder ingewikkeld dan PCR-testen. Murk: “Ze worden daarom veel in de snelle teststraten van de GGD gebruikt”.

Positief Murk: “Bij PCR-testen duurt het inderdaad wat langer voor er een uitslag is, maar die is dus wel gevoeliger. We gebruiken hem in elk geval steeds voor onze patiënten en het eigen zorgpersoneel”. Goed opletten blijft echter de boodschap, geeft hij aan. “Bij PCR-onderzoek vind je helaas ook virusdeeltjes die al veel langer aanwezig waren terwijl je niet langer besmettelijk bent. Daardoor kunnen mensen soms onnodig lang in quarantaine gehouden worden.”

Soms twijfelt Murk aan het grootschalige testbeleid zoals dat dit moment plaatsvindt. “In het begin hebben we die methode van onderzoek ingezet om de epidemie in te dammen en verspreiding tegen te gaan. In de dagelijkse praktijk werkt het niet meer. Mensen houden zich nu eenmaal toch niet aan de bijbehorende maatregelen.”

“Daarnaast zijn de uitgevoerde testen dus lang niet altijd 100 procent gevoelig. Je mist besmettingen. Als ik dan alles bij elkaar optel, wat is dan de waarde van het grootschalig inzetten van testcapaciteit?” Zo twijfelt Murk ook of het nuttig is op grote schaal te bekijken of iemand al eerder in de epidemie een besmetting van

10

BUITENPOST

Arts-microbioloog Jean-Luc Murk.

corona heeft doorgemaakt. “In principe kunnen we de aanwezigheid van antistoffen in het lichaam aantonen.

Alleen heb je er in praktijk heel weinig aan, behalve dan dat de mogelijke nieuwsgierigheid van een patiënt bevredigd wordt. Die hoeft dan maar een enkele dosis van een vaccin te krijgen. Dat weegt niet op tegen de kosten en extra inspanningen die we zouden moeten leveren.”

hanteerbaar maken en de druk op de ziekenhuizen wegnemen. Uiteindelijk zal Corona net als de griep onder ons blijven en zullen we er mee moeten leren omgaan dat net als bij de griep elk jaar ook mensen aan Corona overlijden.” Murk vermoedt dat de beleidsmakers van rijksoverheid dat beseffen. “Als men echter op regeringsniveau wil streven naar een ‘zero-Covidmaatschappij’ komen we in dit land nooit uit de lockdown.”

Uitweg De enige uitweg uit deze epidemie heet: ‘vaccineren’, meent Murk. “In de wetenschap en met het besef dat dit soort luchtwegvirussen heel snel veranderen van samenstelling. De huidige vaccins zullen daarom uiteindelijk achterhaald blijken en moeten worden aangepast.”

“Desondanks moet de boodschap ook in een huisartsenpraktijk nu luiden dat je zoveel mogelijk mensen moet inenten. Alleen dan kunnen we de situatie

BUITENPOST

11

NUTTIG INSTRUMENT

DAC maakt een voortvarende start Het Samendraads project Digitaal Advies Consult heeft vanaf november 2020 een vliegende start gemaakt. Met 166 deelnemende huisartsen en 18 aangesloten ETZspecialismes (per februari 2021) zijn de projectdoelstellingen ruimschoots gehaald.

Het projectteam is trots op de eerste resultaten en op het feit dat vanuit andere regio’s meegekeken wordt.

Doelstellingen voor de implementatieperiode zijn gehaald. DAC wordt door huisartsen als aanvullende tool op het eigen consult gewaardeerd. Specialisten verlenen hun medewerking en zoeken naar mogelijkheden om DAC in hun bedrijfsvoering in te passen.

Ook Lonneke van Gestel, teamleider Neurologie, is heel positief over het DAC: “Het is een goed communicatiemiddel, waardoor minder telefonisch overleg tussen huisarts en specialist nodig is. Het DAC biedt de specialist enige tijd om goed over zijn antwoord na te denken”.

resultaten en de uitkomst van de onder huisartsen en specialisten gehouden enquêtes.

In de Monitor staat onder meer dat tot 1 maart 2021 exact 1.598 DAC’s zijn afgehandeld. Het percentage ‘voorkomen verwijzing’ is met 82,5 procent ruim meer dan de voor het eerste kwartaal van het lopende jaar geplande doelstelling (50-75 procent).

Informeren Naamsbekendheid Maar we zijn er nog niet. Uit de gehouden enquête kwamen van zowel huisartsen als specialisten verbeterpunten naar voren waarmee de projectgroep aan de slag is gegaan. Het gemiddelde aantal DAC’s per huisarts/per maand moet verder omhoog. Er zal daarom meer naamsbekendheid komen en bovendien zal DAC voorlopig structureel onder de aandacht gebracht worden.

Samendraads Monitor Nieuw in de Samendraads communicatie naar partners, stakeholders en betrokkenen is de Monitor, waarvan medio mei het eerste exemplaar gepresenteerd werd.

De Monitor biedt een beknopt overzicht van de

BUITENPOST

12

Het idee achter de Monitor is dat we elkaar vaker, maar kort en bondig, informeren over lopende projecten.

Voortgang, resultaten, data en prestatiecijfers, ontwikkelingen en evaluaties zullen daarin voor het voetlicht gebracht worden. Zodat we op de hoogte zijn, successen gezien worden en we allemaal betrokken blijven om het behoud van doelmatige en duurzame zorg in Midden-Brabant te realiseren.

De Monitor is te downloaden via de site van Samendraads: www.samendraads.nl. De site biedt ruimte voor tips en suggesties, die zijn van harte welkom.

Het volledige rapport is aan te vragen bij programma manager Suzan Knikkink, via suzan.knikkink@primacura.nl.

SPECIALISTISCHE VERPLEGING IS OOK MOGELIJK BIJ U THUIS Thebe biedt naast verzorging en verpleging, ook specialistische ThebeWijkverpleging Wijkverpleging biedt naast verzorging en verpleging, ook zorg bij u thuis. Het gaat bijvoorbeeld omdan infuusbehandeling, pijnspecialistische zorg bijdan u thuis.

Het gaat bijvoorbeeld om infuusbestrijding, het inbrengen van sondes, verwijderen vansondes, drains etc.

We werken behandeling, pijnbestrijding, het inbrengen van verwijderen hierbij nauw samen met uw behandelend arts en u hoeft hiervoor niet naar het van drains etc. We werken hierbij nauw samen met uw behandelend ziekenhuis. Daarbij werken er bij Thebe verpleegkundigen die gespecialiseerd artsinen u hoeft niet het ziekenhuis. Daarbij werken er en zijn longzorg enhiervoor wondzorg.

De naar longverpleegkundigen bieden thuis advies bij Thebe verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in longzorg en begeleiding aan mensen met COPD/astma.

wondzorg. De longverpleegkundigen bieden thuis advies en begeleidingspecialisten aan mensen metbij COPD/astma.

Onze komen u thuis en werken samen met uw eigen buurtteam aan een zo goed mogelijk herstel. Vanzelfsprekend werken onze verpleegOnze specialisten komen bij u thuis en werken samen met uw dat eigen kundigen geheel volgens de RIVM-richtlijnen.

U kunt erop vertrouwen u veilig wordt geholpen, ookgoed in tijden van Corona. buurtteam aan een zo mogelijk herstel.

Wondmeldpunt 088 - 117 10 67 / wondmeldpunt@thebe.nl Longverpleegkundigen 088 - 117 10 65 / longverpleegkundige@thebe.nl Specialistische verpleging thuis 088 - 117 81 42 / svt@thebe.nl

www.thebe.nl

Ingenia Ambition 1.5T

De nieuwe realiteit op het gebied van MRI De Philips Ingenia Ambition 1.5T, vermijd complicaties door helium. Voorkom uitval van het systeem zodat jij je kunt richten op het bieden van betrouwbare, efficiënte en hoogwaardige zorg. Voer onderzoeken tot 50% sneller uit1 met Compressed SENSE, en beperk de duur van het onderzoek door patiënten eenvoudiger te plaatsen in de MRI, door accurate en contactloze patiëntpositionering. Dit draagt bij aan een betere ervaring voor zowel patiënten als laboranten. Ontdek de nieuwe wereld van MRI, met de Philips Ingenia Ambition 1.5T.

Ontdek MRI-scannen zonder helium op www.philips.com/ambition

1. Vergeleken met Philips-scans zonder Compressed SENSE.

2200482_Ingenia_Ambition_1.5T_advert.indd 22 200482_In Inge gen en nia_A _Ambiittion n_1.5T_ad dvveert.ind i dd d 1

66/11/2021 /11/22021 2:19:43 2:19:43 PM M

AANWINST

Nieuwe MRI-scanner in ETZ TweeSteden Een nieuwe MRI-scanner met meer comfort voor de patiënt én haarscherpe beelden. Het ETZ heeft een hypermoderne MRI-scanner op locatie ETZ TweeSteden in gebruik genomen.

De nieuwe MRI-scanner - de Philips Ambition - behoort tot de jongste generatie scanners.

De nieuwe MRI-scanner - de Philips Ambition - behoort tot de jongste generatie scanners die meer comfort biedt aan patiënten. Het apparaat is voorzien van een soort oog dat automatisch de ademhaling van de patiënt registreert. Dat zorgt voor haarscherpe beelden die veel details laten zien. De patiënt ligt bovendien comfortabeler door een verbeterd, zachter matras in de tunnel. En doordat de nieuwste scanners minder lawaai maken, hebben patiënten veel minder last van een hard kloppend geluid als ze in het apparaat liggen.

Voordelen De nieuwe aanwinst heeft een magneet met een zogenaamde ‘Blue Seal’-techniek. Dat heeft een aantal voordelen. “Het dure en schaarse helium wordt nu amper meer gebruikt als koelvloeistof voor de magneet: zeven liter in plaats van 1.500 liter. Dat maakt het apparaat aanzienlijk lichter in gewicht en goedkoper in het gebruik dan gangbare MRI-systemen. Het scheelt in dure onderhoudscontracten voor het jaarlijks bijvullen van het apparaat en is beter voor het milieu”, vertelt Jack Koolen, teamleider Radiologie.

Magneet Een MRI-scanner (Magnetic Resonance Imaging) is een hele sterke magneet. Het deel van het lichaam dat wordt onderzocht, ligt tijdens het onderzoek in het midden van de magneet (in de vorm van een tunnel). Op een MRI-scan ziet en beoordeelt de radioloog afwijkingen in de pezen, spieren, hersenweefsel, kraakbeen, tussenwervelschijven, organen en bloedvaten.

Tweede leven

De MRI-scanner levert haarscherpe beelden.

Het ETZ voert ruim 26 duizend MRI-onderzoeken per jaar uit. Locatie ETZ Elisabeth heeft vier MRI-scanners en op ETZ TweeSteden staan er twee. De oude MRI-scanner heeft - na veertien jaar trouwe dienst - buiten Nederland een tweede leven gekregen.

BUITENPOST

15

KIEZEN VOOR TRISTEL DUO ULT IS KIEZEN VOOR VEILIGHEID

TM

HET ET ENIGE E HIGH-LEV HIGH-LEVEL VEELL DE DESINFECTIEMIDDEL SINFECTIEMIDDEL MIDDELL MET BEWEZEN BEW B BE WERKZAAMHEID WERKZAAMH MHEI TE TEGEN GEN HPV V IN N 30 S SECONDEN ECONDEN

CONFORM EN de

en e st recente EU normen

SNEL ELL

EEFFECTIEF EFFE FFEECTIEF FF CTIEF CT

Effectieff in een contacttijd van 30 seconden

Sporicide, mycobactericide, virucide, fungicide en bactericide

DESINFECTEER D DE ESINFE SINFE FECT CTEER C TEER HET HET HE H HELE ELE ELE L APP A AP APPARAAT PP PARAA PARAA ARAA ARA AA AT A T Gebruik Tristel Duo o ULLTT voor alle onderdelen van een ultrasone probe, inclusieff stekkers, kabel a s en toetsenborden.

Nederland: TTristel ristel B. B.V., .V V., Binderij 7R, 118 11855 ZH Ams Amstelveen telveen T0 020 20 808 5511 34 - E nederl nederland@tristel.com and@tristel.com - W www www.tristel.com .tristel.com

DEES DESINFECTEER D SINF NFE FECT CTEEEER R OOK OOK OO UW WN NIET-INVASIEVE IET T-INV T --IINV VASIEVE VASIEVE ASIEV AS V VE P PRO PROBES RO O OB BEES TRIS TRISTEL RISTELL DUO UL ULT ULT T IS GE GESCHIKT SCHIKT VOOR VOOR R DE D DESINFECTIE DESINFECTIE V VAN AN (NIET)-INVASIEVE (NIET)-INV (NIET NV VAS VASIEVE A ASIEVE PROBE PROBES. S. DANKZIJ DANKZIJ ZIJN N FORMAA FFORMAAT AT T IS TRISTEL TRISTELL DUO ULT UL ULT LT EENV EENVOUDIG ENVOUDIG TE GEBRUIKEN OP P VERSCHIL VERSCHILLENDE HILLENDE AFDELINGEN

Copyright Copyright © TTristel ristel So Solutions lutions Mkt-Adv-1626-1 Mkt-Adv-1626-1 14/JUN/2021 14/JUN/2021

BARIATRIE

Obesitas Centrum haalt landelijk goede resultaten Wanneer patiënten last hebben van ernstig overgewicht en het niet lukt om zelf of met begeleiding van een diëtiste af te vallen, kan een bariatrische ingreep helpen.

In het Obesitas Centrum van het ETZ worden jaarlijks 500 patiënten met morbide obesitas geopereerd. Voordat deze patiënten geholpen kunnen worden, hebben zij een verwijzing van een huisarts nodig.

Barbara Langenhoff en Ingrid Martijnse: “Mensen met ernstig overgewicht lopen ernstige gezondheidsrisico’s.

Een vakkundig team van zorgprofessionals begeleidt daar patiënten en doet er alles aan om een optimaal resultaat te bereiken. “We zijn professionele maatjes die dichtbij patiënten staan in hun weg naar een gezond gewicht en een gezonde levensstijl. Landelijk behalen wij goede resultaten”, vertelt Barbara Langenhoff, gastro-intestinaal chirurg. “Dat komt doordat wij op een laagdrempelige werkwijze, een persoonlijke benadering en zorg op maat aanbieden. Daarnaast brengen we lotgenoten met elkaar in contact en maken we een eigen magazine, genaamd MAATJE!. Dat wordt door patiënten erg gewaardeerd.”

Leefstijlverandering "Het is goed om te blijven bedenken dat een operatie alleen een hulpmiddel is. De echte verandering moet je zelf realiseren”, vertelt gastro-intestinaal chirurg Ingrid Martijnse. “Het is hard werken. Afvallen is één ding, maar daarna wil je je gewicht stabiel houden. Voor blijvend gewichtsverlies na een maagverkleining is leefstijlverandering belangrijker dan de operatie zelf.”

Gelukkig hoeven patiënten het niet alleen te doen. In het Obesitas Centrum staat een heel team klaar om patiënten te begeleiden. Elke patiënt wordt eerst grondig gescreend en vervolgens tot vijf jaar na de operatie gevolgd. “Ons team bestaat niet alleen uit chirurgen, ook een internist, diëtist, verpleegkundig specialist, psycholoog en fysiotherapeut zijn nauw

betrokken bij de screening en controle na de operatie”, vertelt Barbara. “Wij zijn er trots op dat we al langdurig deze zorg mogen leveren en dat we zien dat mensen daar gezonder van worden.”

Screeningsrichtlijnen Er zijn verschillende ingrepen mogelijk: Gastric Bypass, Gastric Sleeve en Redo operaties. Welke ingreep het beste is, hangt af van medische factoren en persoonlijke voorkeuren van patiënten.

Een patiënt komt in aanmerking voor een screening bij een leeftijd tussen de 18 en 70 jaar met: • een BMI van > 40 of • een BMI van > 35 met een co-morbiditeit die direct gerelateerd is aan het overgewicht. Dit betreft onder meer: hypertensie, diabetes type 2, hoog cholesterol, artrose of gewrichtsklachten (langer dan één jaar geleden gedocumenteerd) en/of OSAS. Een patiënt komt ook in aanmerking als die een gedocumenteerd gewicht heeft van maximaal twee jaar geleden, waarmee de patiënt wel voldoet aan de gestelde criteria. Let op: dit betreft een gedocumenteerd gewicht bij de huisarts, specialist, diëtist of eerste bezoek aan een verloskundige.

Huisartsen kunnen altijd voor overleg bellen met het Obesitas Centrum: (013) 221 0319.

BUITENPOST

17

LANDELIJK VERWIJSCENTRUM

Behandeling van ‘moeilijke fistels’ Sinds enige jaren functioneert het ETZ als landelijk verwijscentrum voor moeilijk behandelbare fistels (pijpvormige zweren bij de endeldarm). Deze hinderlijke chronische ontstekingen hebben vaak een grote invloed op het leven van mensen.

David Zimmerma en Daria Wasowicz Omdat een verkeerde behandeling van deze fistels tot incontinentie kan leiden, worden veel mensen helaas meerdere keren zonder succes geopereerd. Daria Wasowicz en David Zimmerman (beiden gecertificeerd colorectaal chirurg) verzorgen in het ETZ het Fistel Expertise Centrum.

Bijzondere behandeling Vanuit het hele land, en steeds vaker ook vanuit het buitenland, worden deze mensen naar het ETZ in Tilburg verwezen. “In een nauwe samenwerking tussen de colorectale chirurgen, radiologen, MDL-artsen, anesthesiologen en het 3D-lab lopen we in Tilburg vaak net een stap harder, waardoor de overgrote meerderheid van de verwezen patiënten toch nog van hun fistel afkomen, zonder incontinent te worden”.

De behandeling in Tilburg is om meerdere redenen bijzonder, legt Zimmerman uit. “Door zeer nauwkeurige MRI (magneetscan) kiezen we de optimale behandeling, die de grootste kans van slagen biedt. Juist bij de keuze voor de verschillende operaties is deze minutieuze beeldvorming van belang. Sinds enkele jaren gebruiken we zelfs 3D prints van moeilijke fistels, waardoor we nog BUITENPOST

18

beter in kunnen schatten welke behandelingen wel en welke niet veilig en haalbaar zijn.”

Onderzoek Zimmerman: “Ook doen we veel wetenschappelijk onderzoek. We hanteren de nieuwste behandelmethoden, maar zijn ook kritisch over de resultaten en durven ook resultaten te publiceren in de internationale literatuur die niet gunstig zijn. Hierdoor proberen we bij iedereen een ‘maatpak’ te leveren en een op maat gemaakte behandeling te kiezen waardoor het gelukkig vaak lukt om fistels te genezen”.

Scan voor publicaties van de colorectale onderzoeksgroep op het gebied van de perianale fistels de QR-code:

BEHANDELING PARKINSON

Diepe hersenstimulatie met nieuwe elektroden De ETZ-neurochirurgen hebben als eerste in de Benelux een nieuwe generatie elektroden in het hoofd van een Parkinsonpatiënt geïmplanteerd, waarmee stroom heel gericht naar de te behandelen plek kan worden gestuurd. “De ‘diepe hersenstimulatie’ heeft daardoor voortaan nog meer effect, met minder bijwerkingen.”

Neurochirurg Guus Beute is enthousiast over de nieuwe elektroden. “Op de mogelijkheden die deze revolutionaire draadjes bieden hebben we jaren gewacht, het is fantastisch dat ze nu beschikbaar zijn en we ze bij onze patiënten in kunnen zetten.”

Techniek Deep Brain Stimulation (DBS) is een techniek waarbij twee elektroden in de hersenen worden geplaatst. Die elektroden worden aangestuurd door een onderhuidse batterij, ook wel neurostimulator genoemd. Deze batterij - die onder het sleutelbeen wordt geplaatst - zorgt via de elektroden voor elektrische stimulatie van heel precies bepaalde gebieden in de hersenen. De stroom uit de batterij kan de klachten van verschillende neurologische aandoeningen, zoals Parkinson of andere bewegingsstoornissen, enorm verlichten. Het onderdrukken van klachten als trillen, traagheid en stijfheid heeft een zeer positieve invloed op de zelfstandigheid en de kwaliteit van leven van de patiënt.

Robuust effect Diepe hersenstimulatie bestaat al jaren, maar de nieuwe elektroden bieden in combinatie met de neurostimulator extra mogelijkheden die voor de behandeling van belang zijn. “Want met de nieuwe elektroden kan de behandeling beter dan voorheen op elke patiënt worden toegespitst”, legt neuroloog Thies van Asseldonk uit.

“Elke patiënt heeft namelijk een andere hoeveelheid stroom nodig. Bovendien gaven de ‘oude’ elektroden stroom in een groter gebied in de hersenen af, waardoor bijvoorbeeld het spraakdeel negatief beïnvloed kan worden. Hierdoor gaan mensen onduidelijk spreken als bijwerking van de stroom. Met de nieuwe elektroden kunnen we de stroom heel zuiver naar de juiste plek sturen, tot op de millimeter nauwkeurig.” Dit geeft een robuust effect met minder bijwerkingen.

Bijzondere eigenschap Een andere bijzondere eigenschap van de nieuwe elektroden is dat ze niet alleen stroom leveren aan de hersenen, maar ook hersensignalen kunnen registreren.

“Die registraties bieden ons nuttige informatie over de toestand van de patiënt”, verduidelijkt Guus Beute. “Een patiënt heeft soms iets meer of juist iets minder stroom nodig. We gaan daarom verder wetenschappelijk onderzoek doen naar deze signalen, met als uiteindelijk doel een zelflerende en zelfsturende stimulator. Op dezelfde wijze zoals een pacemaker al vele jaren ‘luistert’

Neuroloog Thies van Asseldonk (l.) en neurochirurg Guus Beute. naar het hartritme van een patiënt en direct actief wordt als dat nodig is.”

Doorbraak Momenteel passen de behandelend neuroloog en de Parkinson verpleegkundigen de stimulator frequent aan op grond van de symptomen van de patiënt. In het ultieme geval zou een zelfsturende stimulator het instellen door zorgverleners in de toekomst overbodig maken doordat de informatie uit de elektroden gebruikt wordt om de stimulator aan te passen. Een belangrijke doorbraak, vindt neuroloog Thies van Asseldonk. “Elke patiënt reageert anders op de stroompulsen van de neurostimulator-batterij. Nu moet de patiënt na de plaatsing van de stimulator het eerste jaar vijf à tien keer naar het ziekenhuis komen om de beste instelling te vinden. Met een zelfsturende batterij kunnen we dat aantal in de toekomst reduceren wat veel tijd, geld en energie bespaart.”

Medtronic De nieuwe elektroden worden onder de naam SenSightTM op de markt gebracht door het Ierse bedrijf Medtronic plc (www.medtronic.com).

BUITENPOST

19

URSOCHOL UR S OCHOL 600

DE STERK STERKSTE STE

200101URS

EERSTE MIJLPAAL

Alle spoedzorg in een nieuw gebouw De eerste spade van de nieuwbouw op locatie ETZ Elisabeth gaat over twee jaar de grond in. Het uit 1982 daterende ETZ Elisabeth wordt de komende decennia helemaal vernieuwd. Het ‘oude’ ziekenhuis wordt vanaf 2025 in tientallen jaren vervangen door een nieuw ziekenhuis.

We blikken dan al ver vooruit, naar de periode 2040/2050. Nu richt het ziekenhuis zich vooral op de eerste mijlpalen in 2025 en 2031.

Spoedzorg Alle spoedzorg is vanaf 2025 geconcentreerd in een nieuw gebouw (aan de achterzijde) dat bestaat uit de volgende onderdelen: • Spoedeisende Hulp en Eerste Hart Hulp.

• Huisartsenpost (HAP): het ETZ is in gesprek met PrimaCura. Vertegenwoordigers van PrimaCura nemen deel aan het gebruikersoverleg ter voorbereiding op de nieuwbouw.

• Een spoedplein waarbij we nu denken aan een dienstapotheek, tandarts, en een loketfunctie voor jeugdzorg en GGZ, verpleeg-, verzorgingshuis en thuiszorg.

• Zes operatiekamers, waarvan minimaal 1 hybride OK. • Interventiecentrum met hartkatheterisatiekamers (HCK) en angiokamers.

• Bewaakte bedden: voor een CCU (hartbewakingsafdeling) en mogelijk bewakingsfaciliteiten voor IC-bedden.

• Voorzieningen voor opleiden, vitaliteit en crisisopvang.

Kliniek en parkeergarage Ook wordt in 2025 een kliniekgebouw gerealiseerd met 120 verpleegbedden en daarnaast een nieuwe parkeergarage die plek biedt aan ongeveer 700 voertuigen, in eerste instantie voor medewerkers.

Op het dak van de kliniek komt een platform waar de traumahelikopter kan landen. In 2031 wordt een tweede kliniek geopend met nog eens 120 verpleegbedden.

Ook is dan een nieuw bouwdeel klaar voor de specialismen Radiologie, Intensive Care en de Operatiekamers.

Met de concentratie van de spoedzorg verdwijnen in 2025 de huidige Spoedeisende Hulp op ETZ Elisabeth en de Eerste Harte Hulp op ETZ TweeSteden.

Toekomstige ontwikkelingen Door in fases te bouwen, kan het ziekenhuis meebewegen met toekomstige ontwikkelingen. Deze aanpak geeft in de tijd meer beslismomenten waardoor het ziekenhuis kan groeien en krimpen, mocht dat door toekomstige ontwikkelingen nodig zijn. Ook geven we hiermee gehoor aan de wens om de acute en klinische zorg zo spoedig mogelijk te concentreren. Om de nieuwbouw mogelijk te maken, is een nieuw bestemmingsplan nodig. Het ETZ rondt dit nu af met de gemeente Tilburg en andere organisaties zoals Libra Revalidatie & Audiologie, Onderwijscentrum Leijpark, Damast, Ronald McDonald Huis en RAV Brabant Midden-West-Noord.

Duurzaam Het ETZ vindt duurzame oplossingen belangrijk bij de ontwikkeling van de nieuwbouw. Zo wordt het nieuwe ziekenhuis onder meer volledig gasloos gebouwd en wordt door de gemeente in samenwerking met het ETZ een haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor een warmtekoudenet in Tilburg-Zuid. Ook willen we een ecologische zone aanleggen nabij het Leijpark en wordt bijvoorbeeld onderzocht hoe voorkomen kan worden dat medicijnresten in het oppervlaktewater terecht komen. Verder wil het ETZ aan de achterkant van het huidige ziekenhuis een groen campusterrein realiseren waardoor het Leijpark op natuurlijke wijze overloopt naar het ziekenhuis.

Meer informatie?

Kijk dan op: https://www.etz.nl/nieuwbouw

BUITENPOST

21

NIEUWE PROCEDURE

Bloedprikken op afspraak in het ETZ Voortaan wordt op de locaties Elisabeth, TweeSteden en Waalwijk van het ETZ nog enkel bloed geprikt op afspraak. Op deze manier kunnen we patiënten sneller helpen. Bij bloedafnamepartner Diagnovum blijft het wél mogelijk om zonder afspraak bloed te laten prikken.

Bloedprikken kan voortaan alleen op afspraak in het ETZ. Bij de Bloedafname in het ETZ is het elke dag druk.

Patiënten worden via de polikliniek doorgestuurd naar de afdeling of patiënten lopen binnen zonder afspraak.

Daardoor loopt het aantal patiënten in de wachtkamer soms hoog op en is het een uitdaging de 1,5metermaatregel te handhaven. Bloedprikken op afspraak biedt uitkomst om dit probleem op te lossen.

Voordelen voor patiënt en ziekenhuis Bloedprikken op afspraak heeft voordelen voor zowel de patiënt als het ziekenhuis. De patiënt kan zijn afspraak nu zelf inplannen op een gewenst tijdstip en hoeft daarvoor slechts 5 minuten van tevoren aanwezig te zijn in het ziekenhuis. Hierdoor zitten er minder mensen tegelijkertijd in de wachtruimte wat het veiliger maakt door een kleinere kans op besmetting met corona. De afdeling Bloedafname heeft ook baat bij het bloedprikken op afspraak. Doordat er meer rust heerst op de afdeling, geeft dat een positief effect op de werkdruk.

Patiënten maken zelf een afspraak Wanneer u patiënten verwijst om bloed te laten prikken of materiaal af te geven, moeten zij zelf een afspraak maken. Dit kan via https://www.etz.nl/bloedprikken.

Twee weken vóór de ingangsdatum ontvangt u een mail met een informatieve poster voor in uw wachtkamer en een dia voor op uw wachtkamerscherm. Het is belangrijk dat u blijft vertellen aan patiënten dat zij zélf een afspraak dienen te maken.

CITO De CITO-procedure verandert niet. Als de uitslag van de patiënt binnen een uur na bloedafname bekend moet zijn, kunt u nog steeds bellen met de afdeling Bloedafname op (013) 221 25 23.

Bloedafname bij Diagnovum Het afnemen van bloed hoeft niet per se in het ziekenhuis te gebeuren. Door onze samenwerking met Diagnovum is het ook mogelijk voor uw patiënt om bij een van de prikposten van Diagnovum in de regio zonder afspraak bloed te laten prikken. Bloed wat door medewerkers van Diagnovum wordt afgenomen, wordt geanalyseerd in onze laboratoria, waardoor de uitslag direct zichtbaar is in uw en onze informatiesystemen.

De dichtstbijzijnde prikpost bij het woonadres van de patiënt kunt u vinden op www.diagnovum.nl/locaties.

Vragen of tips?

Informatiekanalen Via diverse kanalen zoals sociale media en de ETZwebsite worden patiënten en bezoekers geïnformeerd.

BUITENPOST

22

U kunt uw vragen of tips mailen naar prikkenopafspraak@etz.nl.

MUTATIES MEDISCHE STAF

Overzicht nieuwe en vertrokken specialisten 31 december 2020 tot 1 mei 2021 Vertrokken specialisten: M. Kersemans Mw. J. de Vries H.J.H. Kuijpers Mw. K.A. Simons D.J.A.M. Tak P.H. Leliefeld Prof. dr. J.A.J.W. Kluytmans Dr. A.J. Apperloo Dr. G.J.F. Brekelmans

cardioloog GZ-psycholoog psychiater ziekenhuisapotheker medisch psycholoog neurochirurg arts-microbioloog internist neuroloog

31-12-2020 31-12-2020 31-12-2020 01-03-2021 01-03-2021 16-04-2021 01-07-2021 01-09-2021 01-11-2021

Nieuwe specialisten: B. Zwart Mw. A.C.M. Platteel Mw. Z.J. van der Klooster B.G. Muller F.J. van der Sluis mw. M.A.P. Hems-van der Zanden B. de Boer S. Bakker mw. Dr. T.B. van Bavel-Ta D. de Leest

interventiecardioloog immunoloog (Microvida) klinisch patholoog uroloog traumachirurg geriater neurochirurg MDL-arts neuroloog / kinderneuroloog psychiater

01-01-2021 01-01-2021 01-01-2021 04-01-2021 01-02-2021 01-02-2021 01-04-2021 01-05-2021 01-05-2021 01-05-2021

Sjoerd Bakker.

Van van Bavel.

Berrend Muller.

David de Leest.

Bart de Boer.

BUITENPOST

23

WE CARE

Audio-opnames van een consult Patiënten nemen soms heimelijk een consult op via hun telefoon. Je zou het opnemen als ziekenhuis juist moeten faciliteren, vindt kinderarts Jan Erik Bunt.

“En vervolgens de opnames aanbieden via het EPD.” Tilburg University en het ETZ onderzoeken of de opnames iets toevoegen aan de informatiebehoefte van de patiënt en de kwaliteit van zorg.

“Patiënten zijn vaak gespannen voor moeilijke gesprekken en onthouden dan minder informatie”, vervolgt Bunt. “Het opnemen van een gesprek kan helpen. Zeker wanneer je de audio vervolgens toevoegt aan het EPD zodat de patiënt het later nog eens rustig terug kan luisteren samen met een partner, familielid of huisarts. Patiënten krijgen veel informatie, die ze nodig hebben om een beslissing te nemen.”

Tilburg University en het ETZ onderzoeken onder de vlag van We Care welke randvoorwaarden nodig zijn om audio-opnames mogelijk te maken. Een verkenning, noemt Emiel Krahmer het. Hij is professor Communicatie en Cognitie. “We kijken naar de technische, ethische en juridische voorwaarden. Is het bijvoorbeeld mogelijk om de audio op een privacy veilige manier op te nemen en in het EPD te zetten?”

Behoefte leeft Onderzoeker Debby Damen bekijkt daarnaast welke klinische effecten de opnames mogelijk hebben. “Wat is het effect op de relatie tussen arts en patiënt, op de onderlinge communicatie en de betrokkenheid bij zorg van de patiënt? Uit de literatuurstudie blijkt dat er een behoefte bij patiënten en artsen leeft. En dat thuis praten over een gesprek de patiënt helpt bij besluitvorming.” Na de literatuurstudie gaan de onderzoekers in gesprek met focusgroepen. “Met deze patiënten en artsen bespreken we wat zij vinden van de mogelijkheid om het poliklinische gesprek op te nemen, zodat de patiënt die op een later tijdstip kan terugluisteren. Daarnaast bespreken wij welke mogelijke klinische effecten artsen en patiënten verwachten.”

Van het consult met kinderarts Jan Erik Bunt wordt een audio-opname gemaakt.

Olievlek “Het is prachtig dat We Care is opgezet”, vervolgt Bunt.

“Ik doe het met liefde en plezier, al komt het bovenop mijn werk dat in de basis draait om patiëntenzorg en onderwijs.” Krahmer: “Ik ben erg enthousiast over We Care en zie nog veel meer mogelijkheden om samen te werken. De samenwerking binnen We Care leidt al tot andere onderzoeken in bijvoorbeeld traumazorg en de apotheek. Het verspreidt zich als een olievlek.”

Toekomst Na het verkennende onderzoek volgt een pilotfase met opnames. Bunt en Krahmer zien nog veel mogelijkheden voor verder onderzoek in de toekomst. Krahmer: “Op de lange termijn kan automatische verwerking van gesprekken zo efficiënt zijn, dat artsen geen verslagen meer hoeven te schrijven omdat de audio-opname van het gesprek automatisch getranscribeerd en samengevat wordt.” Bunt: “Dan kun je ook over consulten heen kijken. Hoe lang is de arts aan het woord? Hoeveel tijd wordt besteed aan leefadviezen en uitleg over een behandeling? Zo kun je hoofd- en bijzaken scheiden en worden de opnames een spiegel voor je handelen als arts.”

BUITENPOST

24

We Care Onder de titel We Care worden de krachten van het ETZ en Tilburg University gebundeld om onderzoeksprojecten op te starten die de kwaliteit van zorg verbeteren. De projecten binnen We Care sluiten aan op een van de drie thema’s: gedeelde besluitvorming, artificial intelligence en e-health. Zie voor meer info: www.etz.nl/wecare.

KOPPELING MET EPD

‘Slimme pleister’ monitort patiënt Verpleegkundigen van het ETZ zetten de gemeten waarden van de ‘slimme pleister’ niet handmatig in het elektronisch patiëntendossier (EPD). Het ETZ is het eerste ziekenhuis dat de slimme pleister direct aan het EPD koppelt.

Met big data en slimme software wil het ETZ vitaal bedreigde patiënten eerder opsporen en voorkomen dat ze naar de IC moeten, of erger nog, onverwacht komen te overlijden. Het ziekenhuis is een pilot met de slimme pleister gestart op de covid-afdelingen. Het is niet het eerste Nederlandse ziekenhuis dat werkt met slimme pleisters. Het ETZ onderscheidt zich vooral doordat de waardes van de slimme pleister iedere twee minuten automatisch worden doorgezet in het EPD.

Eerste ziekenhuis “Wij zijn het eerste ziekenhuis in Nederland dat deze gegevens automatisch in het EPD verzamelt en vervolgens gebruikt in een voorspelmodel”, zegt intensivist Margot Verheijen. “Nu kijken we met een klinische blik en handmatige scoremodellen naar een mogelijke verslechtering. We willen dit graag eerder herkennen. Straks onderbouwen we dit met betrouwbare waardes. Op basis van data van honderden patiënten hopen we te kunnen voorspellen wie op termijn een IC-bed nodig heeft. Integratie van deze data in het EPD (dus in het dagelijkse werkproces) is daarbij voor ons cruciaal. Het zorgt voor een aanzienlijk mindere registratielast voor verpleegkundigen én met de voorspelmodellen die we daarbij gebruiken, kunnen verpleegkundigen sneller signaleren of een patiënt achteruit gaat en kun je dus ook sneller ingrijpen.”

De slimme pleister meet continu de ademhalingsfrequentie, temperatuur en hartslag van de patiënt. hoe het met iemand gaat. Als we achteruitgang van de patiënt voorkomen, belanden ze minder snel op de IC, en kunnen mensen mogelijk zelfs eerder naar huis.”

Verslechtering patiënt De slimme pleister meet continu de ademhalingsfrequentie, temperatuur en hartslag van de patiënt. “Vooral deze drie vitale parameters kondigen een verslechtering van de patiënt aan”, vertelt hoofd longgeneeskunde Joost Morssinkhof. Dat is een trendbreuk met het huidige denken waar we vaak nog focussen op de bloeddruk. De ademhalingsfrequentie is echter een van de meest voorspellende om te weten

Cohortafdelingen Het ETZ voorziet tijdens de proef 800 patiënten van een slimme pleister. “We zijn ook benieuwd wat slimme pleisters ons opleveren, zowel in verpleegkundig opzicht als in medische begeleiding. De slimme pleister kan een impuls geven aan de verpleegkundige beroepsontwikkeling. Ze gaan - meer dan ze nu gewend zijn - in trends denken. Dit geeft diepgang aan het klinisch redeneren waar op de afdeling al langere tijd meer aandacht voor is”, legt Morssinkhof uit.

Ondersteuning Het ETZ kreeg voor de koppeling in het EPD ondersteuning van The Surgical Company. Verheijen besluit: “Samen met deze firma hebben we dit in enkele maanden voor elkaar gekregen. Normaal duurt het veel langer om dit op te tuigen. Wij hebben de coronacrisis aangegrepen om deze ontwikkeling in de kunstmatige intelligentie een boost te geven.”

BUITENPOST

25

ADVERTORIAL

!

2 &' 73##) 8'.-' 7113&'.'0 '9+5 12.'7'35 *1'(5 6&: 7#0 &'3 '- *11(& '%*0+4%* .645'3 0(13/#5+'/#0#)'3 53'%*5 0+'5 .#0) 0# 5' &'0-'0 > #)'.+,-4 '37#3'0 8' 8+045 7#0 '9+5 ' $''.&'0 '0 7'34.#)'0 7+# 8++0 -1/'0 ;10&'3 *#0&/#5+)' #%5+'4 7''. 40'..'3 $+00'0 +0 *'5 +'3&113 -#0 ''0 &+'045&1'0&' #354 ''0 421'&10&'3;1'- &+3'%5 +0;+'0 ##30##45 *#&&'0 8+, +0 *'5 7'3.'&'0 /'5 ;17''. 7'34%*+..'0&' 6+58+44'.

4:45'/'0 5' /#-'0 '5 5'36)$3'0)'0 0##3 58'' 4:45'/'0 *+.+24 13 +'8 ! '0 8++0 /##-5 *'5 17'3;+%*5'.+,-'3 +5 $3'0)5 3645 /'5 ;+%* /'' $ 6&: > ' *'$$'0 ''0 %'053#.' 2.'- 8##3 &' +/2135 '92135 '0 *'5 -122'.8'3- 813&5 7'33+%*5 ' 8'3-'0 ;17''. /1)'.+,- )'B05')3''3& +0 *'5 .4 ''0 ;+'-'0*6+4 104 $''.&'0 51'456635 &#0 -1/'0 ;' #651/#5+4%* +0 &' 8++0 8'3-.+,45 +44+0) +0 *'5 ' #22.+%#5+'$'*''3&'3 %10531.''35 3')'./#5+) &';' 8'3-.+,45 12 0+'68 $+00'0)'-1/'0 10&'3;1'-'0 ;1&#5 &';' &+3'%5 /+54 &' 2#5+A05 +4 +0)'4%*3'7'0 ##0 ''0 " 10&'3;1'- 813&5 )'-122'.& '34563'0 7#0 $''.&'0 '0 7'34.#)'0 +4 *'.'/##.

4+/2'. '5 8++0 2135##. 813&5 7+# *'5 )'12'0& ' ,6+45' 2#5+A05 45##5 &#0 #. 12 &' %105'95 +'30# *1'( ,' #..''0 &' 10&'3;1'-'0 '0 *'5 ,6+45' ;+'-'0*6+4 6+5 *'5 8++0 #&3'4$1'- 5' 4'.'%5'3'0 '5 813&5 45''&4 /#--'.+,-'3 &113&#5 8' 06 #..'/##. 12 8++0 17'345#22'0 '0 +0 *'5 8'3-'0 0;' &+'045&1'0&' #354'0 *'$$'0 ''0 #%%1605 1/ +0 &' 8'3-.+,45 5' -+,-'0 #&#5 &' #22.+%#5+'$'*''3 &' $''.&'0 *''(5 )'-122'.& -600'0 11- #..' #0&'3' #354'0 &' $''.&'0 3'%*5453''-4 $'-+,-'0 7+# &' 7+'8'3 +0 *'5 " '5 &3##)7.#- +4 )3115 1/&#5 8++0 &' 5'%*0+4%*' .##) #. *''(5 0''3)'.')& ? "

"#

$

#

165'3 '.&*6+4 3#&+1.11) 53'%*5 > #5'0 8' *'5 )31'+2+,05,'4 01'/'0 ' ;+'0 /'5 0#/' 6+5&#)+0)'0 $+, *'5 6+58+44'.'0 7#0 $''.&'0 @0 7'34.#)'0 "' 813&'0 0+'5 4#/'0 7'345663& $+,7113$''.& ( &' '0' -''3 +4 *'5 ''0 2&( &' #0&'3' -''3 ''0 &1%6/'05 1/4 -3+,)'0 8' *'.'/##.

0+-4 ##3 /1'5 ,' #(423#-'0 17'3 /#-'0 '0 &#5 /1'5 ,' C0'560'0 #5 +4 5'36) 5' *'3.'+&'0 0##3 &' 1245#35(#4' ? $ 6&: > 0 *'5 #&3'4$1'- -60 ,' ;+'0 8+' /''&1'5 ##0 '9+5 &64 0##3 &+' ;+'-'0*6+;'0 7'34563'0 8+, 418+'41 &+)+5##. #5663.+,- -3+,) ,' &##3 8'.''04 ''0 )'(36453''3&' 3'#%5+' 12 #5 ;' '3 01) 0+'5 -.##3 7113 ;+,0 $+,7113$''.& +, 231$'3'0 #(423#-'0 5' /#-'0 '0 *'5 )'423'- ##0 5' )##0 /'5 1/.+))'0&' ;+'-'0*6+;'0 #.4 '3 +'54 /+4 .1125 <*'5

11(& '%*0+4%* .645'3 0(13/#5+'/#0#)'3 6&: 7#0 &'3 '- '0 3#&+1.11) 165'3 '.&*6+4

3#&+1.1)+'7'34.#) 105$3''-5 '3 ;+,0 5'7''. 10&'3;1'-'0 7'3;10&'0 1057#0)'0 5#) 045+565+10 #/' +4 0+'5 %133'%5 +0)'76.&= +5 813&5 7'371.)'04 12)'2#-5 '0 )'%133+)''3& ' *#0&3'+-+0) < '.-' 10&'3;1'-'0 5' 7'3;'0&'0 $+, ''0 7'38+,;+0)= 7#0 &' *'.25 &##3$+, ? 165'3 > ' 53'--'0 *+'3/'' +0 &' 3')+1 45''&4 /''3 )';#/'0.+,- 12 ? "

$ 6&: >! +4 #. 10;' 23'('33'& 3165' /##3 01) 0+'5 .#0&'.+,&'--'0& '5 *''(5 '3 $+, 104 $+,7113$''.& 11- ''0 2##3 -''3 6+5)'.')'0 +, ''0 D+0-' 62)3#&' $+,7113$''.& '$36+- ,' 8++0 &#0 *1'( ,' 12 ;1 0 /1/'05 0+'5 /''3 5'36) 5' 7#..'0 12 &7&=4 ' ;+,0 +0/+&&'.4 7'34.##(& ##0 *'5 40'. $+00'0*#.'0 '0 7'34563'0 7#0 $''.&'0 ##31/ /1'5 ,' 8#5 /+, $'53'(5 <'/$'&&'0= &#5 ,' ;18'. 264* #.4 26.. /'5*1&' 0##45 '.-##3 .##5 $'45##0 '5 -600'0 10&'345'60'0 7#0 ;18'. #%65' #.4 %*310+4%*' ;13) +4 &#0 ''0 )1'& #3)6/'05 ? 165'3 > ##3 +4 01) ''0 #0&'3 2605 ##0 )'3'.#5''3& 0&#0-4 ''0 !

3'.#5+' -+';'0 /'04'0 41/4 7113 '9+5 1/&#5 ;' )'8110 5'36)7#..'0 12 &' $'-'0&' 8') ? $ 6&: > +, ;+,0 &+3'%5 +0)'45#25 12 0+7'#6 ##3 +- ;16 '3 ;'.(4 01) ''0 0+7'#6 $17'012 8+..'0 .'))'0 6 /1'5 10;' #22.+%#5+'$'*''3&'3 01) ''0 " 10&'3;1'- ##0/#-'0 '0 &' $''.&'0 %133'%5 -122'.'0 #4 &##30# ;+,0 ;' $'4%*+-$##3 7113 &' 3'45 7#0 *'5 ;+'-'0*6+4 - ;16 ;'))'0 ;13) '37113 &#5 '3 7#06+5 8++0 " 10&'3;1'- 813&5 ##0)'/##-5 '0 &#5 &' $''.&'0 #651/#5+4%* 813&'0 )'-122'.& #5 ;16 01) /11+'3 ;+,0 ##3 71.)'04 /+, .+))'0 &' ''345' $16845'0'0 '3 #. 7113 &#5 41135 813-D18 -122'.+0)'0 ?

''3 8'5'0 17'3 *'5 .#0&'.+,- 6+58+44'.'0 7#0 $''.&'0 '0 7'34.#)'0 /'5 8++0 ''/ &#0 %105#%5 12 /'5 *'5 ##04.6+55'#/ 888 58++0 0. ##04.6+55'#/

DIAGNOVUM

Lab Online: nieuw digitaal orderproces De lab aanvragen van de medisch specialisten in het ETZ worden vanuit het oproepsysteem van Diagnovum verwerkt. Diagnovum maakt grote digitaliseringsslagen: het volledige bloedafnameproces - van aanmelden tot uitslag - is gedigitaliseerd. Via dit digitaal orderproces worden ook alle eerstelijns laboratoriumonderzoeken aangevraagd via ZorgDomein*.

Regiocoördinator Chantal Clijsen (l.) en senior medewerker bloedafname Mariëlle Marinus.

Door medewerkers van de bloedafname gebruik te laten maken van een beveiligde app, verloopt het bloedafnameproces sneller. Daarnaast ziet Diagnovum een daling in het her-oproepen van patiënten, bijvoorbeeld door een vergeten af te nemen buis. De medewerker van de bloedafname kan voortaan de 'order' pas afsluiten, nadat alle buizen afgenomen en gescand zijn.

Eerste ervaringen Met de introductie van de app voor bloedafname veranderde het proces van aanmelden tot uitslag.

Regiocoördinator Chantal Clijsen en senior medewerker bloedafname Mariëlle Marinus vertellen over de eerste ervaringen in het gebruik van Lab Online. Chantal: “In het oude proces was vaker sprake van handmatige acties en duurde het langer. De patiënt moest in sommige gevallen een papieren formulier ophalen dat door de huisarts was ingevuld. Daarmee moest hij naar de prikpost. Vervolgens moest de medewerker een identiteitscontrole uitvoeren. De kruisjes die de huisarts plaatste waren niet altijd goed te zien, wat kon leiden tot een nieuwe aanvraag. Nadat de patiënt geprikt werd, ging het bloed naar de pre-analyse, waar het vervolgens handmatig gescand moest worden”.

Tijdwinst In het nieuwe proces, als de huisarts de aanvraag via ZorgDomein doet, hoeft de patiënt helemaal geen formulier meer op te halen bij de huisarts. Chantal: “De patiënt krijgt het formulier per mail of toont zijn IDkaart bij ons. Alleen dat al is efficiënter en bovendien

kan niemand meer een formulier kwijtraken of er koffie over morsen. In het digitale systeem staat wat we moeten doen. Vervolgens kunnen we op locatie met de app de administratie completeren en weten we op het lab welke orders er die dag aankomen. Al met al is dit proces veel sneller en komt de uitslag een paar uur eerder bij de huisarts terug. Het levert echt tijd op en dat is goed voor ons en de patiënt. Wij willen dat we dezelfde dag de uitslag kunnen geven en dit nieuwe proces met mobiele afname maakt dat mogelijk”.

Mariëlle vult aan: “Onze dienstverlening verbetert doordat fouten op alle fronten verminderd worden. Als medewerkers van de bloedafname merken we dat we minder voorbereidende werkzaamheden hebben door het niet meer hoeven printen van de aanvragen voor bijvoorbeeld thuisprikken. Wanneer je tijdens de bloedafname uitlegt waar je mee bezig bent, reageren de patiënten daar positief op”.

Aanvragen via ZorgDomein Huisartsen die nog geen gebruik maken van ZorgDomein voor het aanvragen van laboratoriumonderzoeken, maar hier wel gebruik van willen maken, kunnen contact opnemen met de regiocoördinatoren Chantal Clijsen en Monique Kuijpers via etz.regiocoordinatoren@diagnovum.nl. *Laboratoriumonderzoeken die worden aangevraagd via de zogenoemde (papieren) kruisjesformulieren kunnen niet volgens het digitaal proces worden verwerkt.

BUITENPOST

27

TIM

Betere zorg door samen incidenten melden Zorgverleners in Midden-Brabant kunnen voortaan op één centrale plek incidenten melden die niet binnen de eigen organisatie plaatsvinden. Deze meldingen worden onderzocht en met betrokkenen besproken. Dit moet uiteindelijk leiden tot betere zorg.

Voor huisartsen, praktijkmedewerkers, verpleegkundigen, apothekers, specialisten, verloskundigen en ambulancemedewerkers is het digitale meldsysteem TIM gerealiseerd, een afkorting van Transmuraal Incidenten Melden. Iedere zorgprofessional uit de eerste of tweede lijn kan ermee werken. “De zorg aan de patiënt stopt immers niet bij de voordeur van de eigen praktijk of de draaideur van het ziekenhuis. Zorgverleners werken steeds meer samen buiten de eigen organisaties om.

Dan kan weleens wat misgaan. Om daar lering uit te trekken, kunnen zorgverleners nu incidenten of bijnaincidenten melden”, vertelt projectleider Sander Nikkessen van het ETZ. Sinds de start van TIM begin april hebben ketenpartners bijna vijftig meldingen gedaan. Dit betreft vooral meldingen over onduidelijkheid in aanvragen, overdrachten en werkafspraken die niet altijd helder zijn.

Nikkessen: “Sommige meldingen leiden tot snelle afstemming en oplossing van een probleem. Door andere meldingen worden transmurale processen opnieuw onder de loep genomen en geoptimaliseerd.”

Zorgprofessional TIM maakt incidenten of bijna-incidenten dus makkelijker bespreekbaar. Iedere zorgprofessional uit de eerste of tweede lijn kan via TIM een zorgincident melden. Bijvoorbeeld op het gebied van communicatie, administratie, medicatie of overdracht. Een melding kan zowel patiëntgebonden als niet-patiëntgebonden zijn.

“Denk bijvoorbeeld aan een onvolledige overdracht of verwijzing van een patiënt van de ene naar de andere zorginstelling. Of een huisarts die een fout ziet in het medicatieoverzicht van een patiënt die in het ziekenhuis opgenomen is geweest”, licht Nikkessen toe.

De melding moet betrekking hebben op de patiëntenzorg en samenwerking in de keten. Klachten en calamiteiten worden niet gemeld in TIM. Deze meld je via de aangewezen persoon in je eigen instelling. Als er sprake is van een calamiteit, moet dit worden gemeld bij de leidinggevende of het bestuur van de eigen organisatie.

Verbetermaatregelen Een TIM-medewerker neemt elke TIM-melding in behandeling. Hij bespreekt de TIM-melding met de betrokkenen en gaat na hoe dit incident kon gebeuren.

Op basis van deze analyse worden verbetermaatregelen opgesteld om een dergelijk incident in de toekomst te

BUITENPOST

28

voorkomen. Deze verbeterpunten worden vastgelegd in het meldsysteem en waar nodig afgestemd met de TIM-functionaris van de meldende organisatie. Alle betrokken partijen verwachten dat door TIM de patiëntenzorg en de veiligheid verder zullen verbeteren.

Hoe melden?

Een (bijna)incident meld je via een digitaal meldformulier. Het ingevulde formulier wordt automatisch vastgelegd in een digitaal meldsysteem.

Het invullen van de verplichte velden is voldoende om inzicht in de melding te geven en kan in een minuut gedaan worden. Wel geldt hoe meer informatie, hoe beter het is om de melding te kunnen analyseren. Het meldsysteem voldoet aan de AVG-normen.

Zie www.rchmbr.nl/praktijk-organisatie/veiligheid/tim

Zorginstellingen In Midden-Brabant starten de volgende zorginstellingen met TIM: RAV Brabant Midden-West-Noord, ETZ,, PrimaCura Huisartsenzorg Midden-Brabant, Apothekersvereniging Midden- en West-Brabant (AMWB) en Fam, het centrum voor geboorte en geneeskundige zorg in het ETZ (eerstelijns verloskunde).

TIM is tot stand gekomen onder de vlag van Samendraads, een samenwerkingsverband tussen PrimaCura Huisartsen, Zorgbelang Brabant, ETZ en de zorgverzekeraars CZ en VGZ. Samen werken ze aan de best mogelijke zorg voor alle inwoners in de regio Midden-Brabant, op het juiste moment en de juiste plek.

#JK EF 3BCP .FEJDJEFTL [JKO KPVX GJOBODJÌO PO[F [PSH 0O[F BDDPVOUNBOBHFST CFHSJKQFO IPF CFMBOHSJKL IFU JT PN PQ IFU HFCJFE WBO HF[POEIFJET[PSH NFU KF NFF UF EFOLFO

3BCPCBOL OM NFEJDJEFTL

WETENSCHAP

Promoties in het ETZ Jacky Luiten, chirurg i.o.

Promotie 18 december 2020 Titel: Trends in diagnostic confirmation and treatment of pre-malignant abnormalities at screening mammography.

Dankzij het bevolkingsonderzoek borstkanker kunnen afwijkingen in de borst al worden ontdekt voordat ze klachten geven. Bij screening worden - naast borstkanker - ook afwijkingen ontdekt die geen borstkanker zijn of slechts een voorstadium (DCIS) wat soms, maar lang niet altijd, kan uitgroeien tot borstkanker.

Dit proefschrift levert belangrijke nieuwe inzichten in het nut van het bevolkingsonderzoek borstkanker.

Het ontdekken en behandelen van met name hooggradige DCIS door screening resulteert in een lagere kans op het optreden van agressievere varianten van borstkanker en dus een verbetering van de prognose.

Aan de andere kant hebben verbeterde digitale screeningstechnieken ook geleid tot een toename in het diagnosticeren van borstafwijkingen waarvan het biologisch gedrag meestal - maar niet altijd goedaardig blijft (premaligne afwijkingen). Het diagnosticeren en behandelen van deze afwijkingen kan leiden tot overbehandeling, wat een onbedoeld maar onvermijdelijk ongewenst gevolg van screening is.

Daarnaast worden in dit proefschrift de trends in verwijzing, aanvullende onderzoeken en behandeling van deze premaligne afwijkingen beschreven. Om overbehandeling van patiënten met DCIS te verminderen zal nog meer maatwerk nodig zijn, gebaseerd op de kans op progressie naar invasief carcinoom.

Tina van Loon, chirurg i.o.

Promotie n.n.b.

Titel: STOMA - challenges in stoma surgery & patient management.

Doel van het onderzoek was het verbeteren van de zorg rondom en voor stomapatienten op alle mogelijke manieren en het is op te delen in de volgende 3 stukken: 1) Wat zijn de uitkomsten van patiënten met een stoma? Hieruit blijkt dat sommige specifieke groepen patiënten zoals ouderen of het krijgen van een dunne darm stoma bij endeldarmkanker chirurgie niet per se voordelen hebben van een stoma, wat we altijd hadden gedacht.

BUITENPOST

30

2) Wat zijn de effecten van zorgpaden bij nieuwe stoma patiënten? Hieruit blijkt dat er minder heropnames zijn bij dunne darm stoma patiënten en dat nieuwe stoma patiënten veel zelfstandiger zijn in hun stoma zorg en hierdoor dus minder thuiszorg nodig hebben.

3) Een nieuwe techniek om een dikke darm stoma terug te leggen via de stoma opening (single port). Die is veilig en effectief met betere uitkomsten en weinig nadelen gebleken. We hebben onderzocht welke toepassingen het nog meer kent, wat er over bekend is in de literatuur en de ervaringen geëvalueerd van verschillende ziekenhuizen in Europa.

Eline Verhaak, post doc onderzoeker Promotie: vrijdag 6 november 2020 Titel: Cognition and Radiation Study A - Cognitive functioning, health-related quality of life, and fatigue of patients with 1 to 10 brain metastases before and after Gamma Knife radiosurgery Het behoud van cognitieve functies en een optimale gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven voor patiënten met hersenmetastasen is een steeds belangrijker behandeldoel. In de studies die beschreven staan in dit proefschrift onderzochten we het cognitief functioneren, de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en vermoeidheid bij 92 patiënten met 1 tot 10 hersenmetastasen voorafgaand aan Gamma Knife radiochirurgie en tot 21 maanden na Gamma Knife radiochirurgie. Behalve een afname van het fysieke welzijn en een toename van de algemene en fysieke vermoeidheid in de vroege fase na Gamma Knife radiochirurgie, verbeterden of bleven aspecten van de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en vermoeidheid na Gamma Knife radiochirurgie stabiel.

Bovendien lijkt het er sterk op dat Gamma Knife radiochirurgie geen extra cognitieve achteruitgang veroorzaakt na de behandeling. De resultaten van de onderzoeken beschreven in dit proefschrift laten zien dat Gamma Knife radiochirurgie een geschikte behandelingsoptie is voor patiënten met 1 tot 10 hersenmetastasen in termen van cognitief functioneren, gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en vermoeidheid.

Leonie de Munter, post doc onderzoeker Promotie 29 september 2020 Titel: Outcome Prediction for Improvement of Trauma Care Trauma, een lichamelijk letsel als gevolg van een ongeval, is een wereldwijd probleem voor de volksgezondheid en een belangrijke doodsoorzaak bij jongvolwassenen. Patiënt- en letselkenmerken kunnen in één model worden gecombineerd om uitkomst na trauma te voorspellen. Vergrijzing en een verouderd model zorgen voor vertekeningen in deze voorspelling.

We hebben nieuwe modellen ontwikkeld die beter zijn afgestemd op de Nederlandse traumapatiënt en die gebruikt kunnen worden bij het beoordelen van de kwaliteit van de traumazorg in Nederland. Hoewel sterfte een belangrijke uitkomstmaat blijft, overleeft

tegenwoordig 98% van de populatie na trauma, waarbij veel patiënten problemen in het dagelijks functioneren ervaren. De voorspelling van uitkomst na trauma hebben we daarom uitgebreid met niet-fatale gevolgen. Voor het voorspellen van niet-fatale gevolgen is het essentieel om de basisconditie van de patiënt vóór het letsel mee te nemen. De bevindingen in dit proefschrift zouden onderzoekers in staat kunnen stellen om de voorspelling van niet-fatale uitkomsten na trauma verder te verbeteren.

WETENSCHAPSBUREAU

Wetenschappelijk onderzoek in het ETZ Het Wetenschapsbureau van het ETZ registreert alle wetenschappelijk onderzoeken die in ons ziekenhuis plaatsvinden. In totaal vinden er nu ruim 400 studies plaats in het ETZ. De meeste studies duren ongeveer 3 tot 4 jaar.

Afgelopen jaar zijn in het ETZ ongeveer 130 wetenschappelijke onderzoeken gestart. Het merendeel hiervan (ongeveer 90) waren observationele, niet-WMO plichtige studies. Dertig studies waren WMO plichtig, waarbij een interventie of gedragsregel wordt opgelegd en er waren 10 geneesmiddelen trials.

Tussen november 2020 en april 2021 zijn 19 wetenschappelijke onderzoeken door het ETZ geïnitieerd. Het merendeel van deze ETZ studies waren observationeel, maar 4 zelf geïnitieerde onderzoeken waren wel WMO plichtig, waarvan 1 geneesmiddelen trial. In totaal zullen in deze 19 ETZ studies ruim 4.000 patiënten worden geïncludeerd.

ETZ geïnitieerd onderzoek De afdelingen Chirurgie, MDL en Intensive Care hebben afgelopen half jaar meerdere studies gestart. De onderwerpen van de ETZ geïnitieerde wetenschappelijke onderzoeken zijn zeer uiteenlopend, maar afgelopen half jaar had ongeveer eenderde een vraagstelling die te maken had met COVID-19. Het merendeel van deze onderzoeken zijn niet gesubsidieerd, maar 2 studies werden gestart met een We Care subsidie* en 2 onderzoeken kunnen uitgevoerd worden dankzij een

ZonMW subsidie. Er zijn ook 5 verpleegkundige (master)onderzoeken gestart. Verpleegkundig wetenschappelijk onderzoek heeft ook als doel om de zorg verder te verbeteren en is duidelijk in opkomst.

Wetenschapsdag Op 15 december 2020 vond de ETZ Wetenschapsdag plaats. Door COVID-19 was het dit jaar volledig online.

Het van was een groot succes! Die middag is er 280 keer ingelogd op de Teams-site van de Wetenschapsdag.

Mensen reageerden enthousiast en het was goed te volgen. Arts-microbioloog Jean-Luc Murk en professor Erik Postma waren gastsprekers. De presentatieprijs is gewonnen door Annabel Groenenberg van de Chirurgie.

De Prof Van Buchem prijs is uitgereikt door de zoon van Prof Van Buchem aan Ingrid Herraets en Johan Telleman van de vakgroep Neurologie.

• We Care is de naam voor het nieuwe wetenschappelijke samenwerkingsprogramma tussen ETZ en Tilburg University. Het heeft als doel om elkaar te versterken in gezondheids(zorg)onderzoek en daarmee de patiëntenzorg te verbeteren. Er zijn op dit moment de volgende onderzoeksthema’s: Shared Decision Making, Data Science/ Artificiële Intelligentie/ E-health.

BUITENPOST

31

HISTORIE

Boek over geschiedenis Tilburgse ziekenhuizen Is Tilburg beter af met één of twee ziekenhuizen? Deze vraag staat centraal in het boek ‘Met of tegen elkaar’. In deze 176 pagina’s omvattende uitgave is door historicus Rob Wolf het verloop van de geschiedenis van de ziekenhuizen in Tilburg vastgelegd, vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog tot en met de eerste coronagolf in het voorjaar van 2020.

De titel Met of tegen elkaar drukt uit dat Tilburg weliswaar een halve eeuw (1966-2016) twee zelfstandige ziekenhuizen heeft gekend, maar ook dat deze situatie omstreden was. Het begon tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de toeloop naar het St. Elisabeth Ziekenhuis zo groot was, dat er hulpziekenhuizen in gebruik werden genomen. Dit is het begin van een ontwikkeling in 1966, die leidde tot de opening van een tweede ziekenhuis in de stad: het Maria Ziekenhuis in Tilburg-Noord.

Ziekenhuiskwestie Onder de medisch specialisten bestond veel onvrede over het tweede ziekenhuis. Dat bleek toen het bestuur van het R.K. Gasthuis de nieuwbouw van het verouderde St. Elisabeth Ziekenhuis ter hand nam. Terwijl het bestuur in Tilburg-Zuid wilde bouwen, pleitten de medische staven voor concentratie naast het Maria Ziekenhuis. De Tilburgse ziekenhuiskwestie was geboren. Tussen 1969 en 1975 kruisten het bestuur en de medische staven, de laatste gesteund door de Tilburgse gemeenteraad, de degens over de vraag waar het nieuwe Elisabeth moest verrijzen en of de stad het beste af was met één dan wel met twee ziekenhuizen.

Het bestuur zet door: het nieuwe St. Elisabeth Ziekenhuis werd in 1982 geopend.

Bestuursvoorzitter Bart Berden van het ETZ: “Door de fusie werd op het juiste moment de kracht van beide ziekenhuizen gebundeld, waardoor ook de komende decennia goede medisch specialistische zorg is geborgd voor de regio Midden-Brabant.”

ETZ-bestuursvoorzitter Bart Berden (r.) overhandigt het eerste exemplaar van het boek aan burgemeester Theo Weterings.

Schrijver Rob Wolf kijkt op de achtergrond toe.

Spoedeisende Hulp, de IC en de corona-afdelingen onder extreem moeilijke omstandigheden zorg verleenden aan een ongekend aantal doodzieke patiënten.”

‘Met of tegen elkaar’ is voor € 24,50 te koop bij boekhandel Gianotten Mutsaers in Tilburg.

Coronacrisis In het boek komen ook enkele recente ontwikkelingen op medisch en verpleegkundig vlak aan bod. In de oorspronkelijke opzet zou dit de afsluiting van het boek zijn, maar dat werd doorkruist door de coronacrisis, waarin het ETZ ook landelijk een prominente rol speelde. Het laatste hoofdstuk is daardoor gewijd aan de dramatische periode februari - juni 2020. Daarop vooruitlopend worden in korte paragrafen twee epidemieën beschreven die Tilburg in de jaren vijftig troffen: pokken en poliomyelitis.

Rob Wolf: “Het boek laat op indringende wijze zien hoe zorgverleners de eerste coronagolf (februari – juni 2020) in het ETZ hebben ervaren. Lezers maken mee hoe het crisisbeleidsteam in maart ‘code zwart’ net wist te voorkomen en hoe artsen en verpleegkundigen van de

BUITENPOST

32

Het boek Met of tegen elkaar gaat over de 75 jaar durende worsteling van bestuurders, medisch specialisten en de Tilburgse politiek of de stad beter geholpen is met één dan wel twee ziekenhuizen.

NEUROCHIRURGIE

Nieuw zorgpad voor patiënt met hypofysetumor Het ETZ heeft voor patiënten met een gezwel in de hypofyse de complete behandeling in een nieuw zorgpad vastgelegd. Patiënten komen daardoor sneller bij de juiste zorgverlener terecht, zonder onnodige wachttijden. Bovendien kunnen patiënten nu na de operatie één dag eerder naar huis.

Physician assistant Jannie Nooijen, neurochirurg Paul Depauw en verpleegkundige Ingrid van Vugt (r.) vieren de ingebruikname van het nieuwe zorgpad.

Een zorgpad richt zich op de logistiek en afstemming van verantwoordelijkheden en werkzaamheden.

Verpleegkundige Ingrid van Vugt nam ruim een jaar geleden het initiatief om alle oude werkprocessen onder de loep te nemen, te bundelen en te stroomlijnen. Van het moment dat de patiënt met een hypofysetumor wordt doorgestuurd naar het ETZ totdat die na zijn operatie één jaar later op controle komt bij de neurochirurg. “Ondanks de coronacrisis, hebben we het volledige zorgpad doorlopen. Met een werkgroep signaleerden we uiteindelijk maar liefst 29 knelpunten in het oude traject”, blikt Ingrid terug. “Dat varieerde van onvolledige verwijzingen tot operaties die heel lastig te plannen zijn, omdat er zoveel verschillende zorgverleners bij betrokken zijn.”

Multidisciplinair Voor Ingrid was daarom al snel duidelijk dat het een multidisciplinair pad moet worden. “Daarom zijn onder anderen endocrinoloog Willy-Anne Nieuwlaat, KNO-arts

Arvid Kropveld en neurochirurg Paul Depauw hier nauw betrokken bij geweest. Met ondersteuning van meerdere verpleegkundigen, polimedewerkers en secretaressen. Alle vernieuwde afspraken zijn in protocollen vastgelegd, bovendien is het zorgpad gekoppeld aan het elektronisch patiëntendossier.

Een primeur voor het ETZ.”

Extra belangrijk Jaarlijks worden circa dertig tot vijftig patiënten met een hypofysetumor vanuit heel Brabant naar het ETZ doorverwezen. “Voor die patiënten is een goed functionerend zorgpad extra belangrijk, omdat blindheid dreigt als ze niet snel behandeld kunnen worden”, benadrukt Ingrid het belang van de gerealiseerde verbeteringen. “In het nieuwe zorgpad is ook een rol weggelegd voor de physician assistant, die patiënten controleert en de kwaliteitsregistratie verzorgt. Daardoor krijgen de specialisten ruimte om meer nieuwe patiënten te zien.”

BUITENPOST

33

Verkorte productinformatie Fiasp®

Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg worden verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via www.lareb.nl of bij Novo Nordisk B.V.. Novo Nordisk B.V., Postbus 443, 2400 AK Alphen aan den Rijn; Novo Nordisk A/S, Novo Allé, DK-2880 Bagsværd, Denemarken. Telefoonnummer: 0172 - 449494, E-mail: informatie@novonordisk.com. Zie voor volledige productinformatie http://www.ema.europa.eu Referentie: 1. SPC Fiasp® Novo Nordisk B.V. Postbus 443 2400 AK Alphen aan den Rijn T + 31 (0)172 44 94 94 informatie@novonordisk.com novonordisk.nl

NL21FSP00007 Novo Nordisk® en Fiasp® zijn geregistreerde handelsmerken van Novo Nordisk A/S.

T Fiasp®. Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring.

Naam: Fiasp® FlexTouch® 100 eenheden/ml; Fiasp® Penfill® 100 eenheden/ml; Fiasp® oplossing voor injectie in injectieflacon 100 eenheden/ml. Fiasp® PumpCart® 100 eenheden/ml. Samenstelling en farmaceutische vorm: Insuline aspart 100 eenheden/ml; oplossing voor injectie. Indicaties: Behandeling van diabetes mellitus bij volwassenen, adolescenten en kinderen van 1 jaar en ouder. Dosering en wijze van toediening: Fiasp® is een maaltijdinsuline voor subcutane toediening. Fiasp® moet 0 tot 2 minuten voor het begin van de maaltijd worden toegediend, met de mogelijkheid tot toediening tot maximaal 20 minuten na het begin van de maaltijd. Bij kinderen is deze mogelijkheid er in situaties waarbij er onzekerheid is over de maaltijdinname. De dosering van Fiasp® is per persoon verschillend en wordt bepaald in overeenstemming met de behoeften van de patiënt. Fiasp® gegeven als subcutane injectie moet worden gecombineerd met ten minste eenmaal daags toegediende middellang- of langwerkende insuline. In een behandeling met een basaalbolusregime kan Fiasp® voorzien in ongeveer 50% van de behoefte en kan in de rest worden voorzien door middellang of langwerkende insuline. Een nauwgezette controle van de bloedglucosespiegel verdient aanbeveling tijdens het overschakelen van andere maaltijdinsulines en gedurende de eerste weken daarna. Er kan worden overgeschakeld van een andere maaltijdinsuline op basis van eenheid op eenheid. Een patiënt overschakelen, van een ander type of merk insuline of van insuline van een andere fabrikant, op Fiasp® moet onder strikt medisch toezicht plaatsvinden en kan een dosisaanpassing noodzakelijk maken. Fiasp® kan worden gebruikt voor CSII in pompen die geschikt zijn voor insuline-infusie en zal voorzien in zowel de behoefte aan bolusinsuline (ongeveer 50%) als basale insuline. Zo nodig kan Fiasp® intraveneus worden toegediend door beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de hulpstoffen. Belangrijkste waarschuwingen: Fiasp® PumpCart® is alleen voor gebruik met een insuline-infusiepompsysteem dat ontworpen is voor gebruik met deze patroon. Hypoglykemie kan optreden als de insulinedosis te hoog is ten opzichte van de insulinebehoefte. Het tijdstip van de hypoglykemie weerspiegelt gewoonlijk het tijd-werkingsprofiel van de toegediende insulineformulering. Hypoglykemie kan zich na een injectie/infusie eerder voordoen dan bij andere maaltijdinsulines vanwege de eerder intredende werking van Fiasp®. Omdat Fiasp® 0 tot 2 minuten voor het begin van de maaltijd moet worden toegediend, met de mogelijkheid tot toediening tot maximaal 20 minuten na aanvang van de maaltijd, moet rekening worden gehouden met de tijd tot het intreden van de werking bij het voorschrijven aan patiënten die bijkomende aandoeningen hebben of een behandeling volgen waarbij een vertraagde voedselopname te verwachten is. Nauwlettende controle van de bloedglucosespiegels bij pediatrische patiënten wordt aanbevolen wanneer Fiasp® na het begin van de laatste maaltijd van de dag wordt toegediend om nachtelijke hypoglykemie te voorkomen. Het gebruik van verkeerde doses of het afbreken van de behandeling kan, in het bijzonder bij patiënten die insuline nodig hebben, leiden tot hyperglykemie en diabetische ketoacidose. Patiënten moeten worden geïnstrueerd om de injectieplaats telkens af te wisselen om het risico op het ontstaan van lipodystrofie en cutane amyloïdose te beperken. Het overschakelen van een patiënt op een ander type of merk insuline moet geschieden onder strikt medisch toezicht. Bijkomende ziekten, vooral infecties en ziekten die gepaard gaan met koorts, verhogen in het algemeen de insulinebehoefte van de patiënt. Er zijn gevallen van hartfalen gemeld wanneer thiazolidinedionen werden gebruikt in combinatie met insuline, in het bijzonder bij patiënten met risicofactoren voor het ontwikkelen van hartfalen. Intensivering of snelle verbetering van de glucoseregulatie is in verband gebracht met een voorbijgaande, reversibele oftalmologische refractieaandoening, verergering van diabetische retinopathie, acute pijnlijke perifere neuropathie en perifeer oedeem. Patiënten en zorgverleners mogen nooit een injectiespuit gebruiken om het geneesmiddel op te trekken uit een patroon of FlexTouch®. Insulinetoediening kan de vorming van insuline-antilichamen veroorzaken. Patiënten moeten worden geïnstrueerd om altijd voor elke injectie het etiket van de insuline te controleren om onbedoelde verwisselingen tussen Fiasp® en andere insulineproducten te vermijden. Om het terugvinden van de herkomst van biologicals te verbeteren moeten de naam en het batchnummer van het toegediende product goed geregistreerd worden. Bijwerkingen: Samenvatting van het veiligheidsprofiel: De meest frequent gemelde bijwerking tijdens de behandeling is hypoglykemie. De volgende bijwerkingen zijn gemeld: zeer vaak – hypoglykemie; vaak – allergische huidreacties en reacties op de injectie-/infusieplaats; soms – overgevoeligheid en lipodystrofie; niet bekend – anafylactische reacties, cutane amyloïdose. Farmacotherapeutische categorie: Geneesmiddelen gebruikt bij diabetes. Insulines en analogen voor injectie, ATC-code A10AB05. Afleverstatus: U.R. Vergoeding: Volledig vergoed. Datum: september 2020.

Verkorte geneesmiddelinformatie Naam van het geneesmiddel: Plenadren 5 mg / Plenadren 20 mg Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: Plenadren 5 mg: Elke tablet met gereguleerde afgifte (MR-tablet) bevat 5 mg hydrocortison. Plenadren 20 mg: Elke tablet met gereguleerde afgifte (MR-tablet) bevat 20 mg hydrocortison. Farmaceutische vorm: Tablet met gereguleerde afgifte. Therapeutische indicaties: Behandeling van bijnierschorsinsufficiëntie (bijnierschorshypofunctie) bij volwassenen. Hydrocortison is een glucocorticoïde en de synthetische vorm van endogeen geproduceerd cortisol. Glucocorticoïden zijn belangrijke steroïden voor het intermediaire metabolisme, de immuunfunctie, het skeletspierstelsel en bindweefsel, en de hersenen. Cortisol is de belangrijkste glucocorticoïde die door de bijnierschors wordt afgescheiden. Van nature voorkomende glucocorticoïden (hydrocortison en cortisol), die ook zoutretentieeigenschappen hebben, worden gebruikt als vervangingstherapie bij bijnierschorsinsufficiëntie. Ze worden ook gebruikt wegens hun krachtige ontstekingsremmende effecten bij aandoeningen van vele orgaansystemen. Glucocorticoïden veroorzaken krachtige en gevarieerde metabolische effecten. Bovendien veranderen ze de immuunreacties van het lichaam op uiteenlopende prikkels. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de in rubriek 6.1 van de volledige SmPC vermelde hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Acute bijnierschorsinsufficiëntie: Acute bijnierschorsinsufficiëntie kan ontstaan bij patiënten die bekend zijn met bijnierschorsinsufficiëntie bij wie de dagelijkse dosering niet volstaat of die zich in omstandigheden met een verhoogde behoefte aan cortisol bevinden. Er zijn voorvallen gemeld bij patiënten die met Plenadren werden behandeld. Bij patiënten met acute bijnierschorsinsufficiëntie kan een bijniercrisis ontstaan. Daarom dienen patiënten ingelicht te worden over de verschijnselen en symptomen van acute bijnierschorsinsufficiëntie en bijniercrisis en moeten zij onmiddellijk medische hulp inroepen. Bij een bijniercrisis moet parenterale, bij voorkeur intraveneuze toediening van hydrocortison in hoge doses, samen met natriumchlorideoplossing voor infusie (9 mg/ml, 0,9%) worden toegepast volgens de huidige behandelingsrichtlijnen. Bijkomende infecties: Bij voorbijgaande ziekten zoals geringe infecties, koorts ongeacht de oorzaak, stressvolle omstandigheden zoals kleine chirurgische procedures, moet de dagelijkse vervangingsdosis tijdelijk worden verhoogd (zie rubriek ‘Gebruik bij bijkomende ziekte’). De patiënt moet zorgvuldig worden geïnformeerd hoe hij/zij in deze omstandigheden moet handelen, en moet ook worden geadviseerd onmiddellijk medische hulp te zoeken als zich een acute verslechtering voordoet; vooral in het geval van gastro-enteritis, braken en/of diarree die leiden tot zowel vocht- en zoutverlies als tot ontoereikende absorptie van oraal hydrocortison. Bij patiënten bij wie de bijnierschorsinsufficiëntie samenvalt met retrovirale infectie, zoals hiv, moet de dosis zorgvuldig worden aangepast als gevolg van mogelijke interacties met antiretrovirale geneesmiddelen en een verhoogde hydrocortisondosis als gevolg van de infectie. Uit wetenschappelijke verslagen is niet gebleken dat hydrocortison immunosuppressieve effecten zou hebben bij doses die zijn gebruikt voor vervangingstherapie bij patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie. Daarom is er geen reden om aan te nemen dat vervangingsdoses van hydrocortison een systemische infectie of de gevolgen van zo’n infectie zullen verergeren.

Evenmin is er reden aan te nemen dat de hydrocortisondoses die worden gebruikt voor vervangingstherapie de respons op vaccins verminderen en het risico op gegeneraliseerde infectie met levende vaccins verhogen. Maaglediging en motiliteitsstoornissen: Tabletten met gereguleerde afgifte (MR-tabletten) worden niet aanbevolen bij patiënten met een verhoogde maag-darmmotiliteit, i.e., chronische diarree, vanwege het risico op een verminderde cortisolblootstelling. Er zijn geen gegevens van patiënten met een bevestigde langzame maaglediging of een verminderde-motiliteitziekte/stoornis. Bij patiënten met deze aandoeningen moet de klinische respons worden gevolgd. Het gebruiken van hogere doses hydrocortison dan normaal: Hoge (suprafysiologische) doses hydrocortison kunnen een verhoging van de bloeddruk, zout- en waterretentie en een verhoogde uitscheiding van kalium veroorzaken. Behandeling voor lange tijd met hogere dan fysiologische doses hydrocortison kan leiden tot klinische kenmerken die lijken op die van het syndroom van Cushing: toegenomen adipositas, obesitas in de buik, hypertensie en diabetes. Zo’n behandeling voor lange tijd kan leiden tot een verhoogd risico op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit.

Ouderdom en een lage BMI zijn bekende risicofactoren voor veel voorkomende bijwerkingen van farmacologische doses glucocorticoïden, zoals osteoporose, dun worden van de huid, diabetes mellitus, hypertensie en een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Alle glucocorticoïden verhogen de calciumuitscheiding en verlagen de snelheid van botremodellering. Er is gevonden dat patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie die voor lange tijd een vervangingstherapie met glucocorticoïden kregen, een verminderde botmineraaldichtheid hadden.

Langdurig gebruik van hoge doses glucocorticoïden kan posterieure subcapsulaire cataracten en glaucoom met mogelijke beschadiging van de oogzenuwen veroorzaken. Zulke effecten zijn niet gerapporteerd bij patiënten die vervangingstherapie met glucocorticoïden kregen in doses die worden voorgeschreven bij bijnierschorsinsufficiëntie. Psychische bijwerkingen kunnen voorkomen bij gebruik van systemische glucocorticoïden. Dit kan optreden aan het begin van de behandeling en tijdens periodes van dosisaanpassing. De risico’s kunnen groter zijn wanneer hoge doses worden gegeven. De meeste bijwerkingen verdwijnen vanzelf na verlaging van de dosis, hoewel specifieke behandeling nodig kan zijn. Schildklierfunctie: Patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie moeten in beeld worden gehouden ten aanzien van een mogelijke verstoring van de schildklierfunctie, omdat zowel hypo- als hyperthyreoïdie de blootstelling aan toegediend hydrocortison merkbaar kan beïnvloeden. De behandeling van primaire bijnierschorsinsufficiëntie rechtvaardigt vaak de toevoeging van een mineralocorticoïde. Bijwerkingen: Samenvatting van het veiligheidsprofiel: Hydrocortison wordt gegeven als een vervangingstherapie met als doel de normale cortisolniveaus te herstellen. Het profiel van bijwerkingen bij de behandeling van bijnierschorsinsufficiëntie is daarom niet vergelijkbaar met dat bij andere aandoeningen waarbij veel hogere doses orale of parenterale glucocorticoïden nodig zijn. Uit een onderzoek van 12 weken bleek dat de frequentie en het type bijwerkingen van Plenadren dat eenmaal per dag als MR-tablet werd gegeven, en van driemaal daags hydrocortisontabletten in het algemeen vergelijkbaar waren. Bij ongeveer één op de vijf patiënten was er een aanvankelijke toename in de frequentie van bijwerkingen; dit werd waargenomen tot acht weken na de overgang van conventionele hydrocortisontabletten, drie keer per dag, op MR-tabletten die éénmaal per dag werden gegeven. Deze bijwerkingen (buikpijn, diarree, misselijkheid en vermoeidheid) zijn echter licht of matig, van voorbijgaande aard, van korte duur, maar het kan noodzakelijk zijn de dosis bij te stellen of bijkomende geneesmiddelen te gebruiken, zie rubriek Gebruik bij bijkomende ziekte’. Vermoeidheid is gerapporteerd als zeer vaak voorkomend. Tabel met bijwerkingen: Een totaal van 80 patiënten (173 patiëntjaren aan gegevens) is in klinische onderzoeken behandeld met gereguleerde afgifte van hydrocortison. Bijwerkingen uit deze onderzoeken en postmarketingervaring worden hieronder genoemd. De gegevens worden als volgt per systeem/orgaanklasse en frequentie weergegeven: Zeer vaak (*1/10); vaak (* 1/100, < 1/10).

Zenuwstelselaandoeningen: Zeer vaak: Vertigo, Hoofdpijn; Maagdarmstelselaandoeningen: Zeer vaak: Diarree; Vaak: Bovenbuikpijn, Nausea; Huid- en onderhuidaandoeningen: Vaak: Pruritus, Rash: Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoeningen: Vaak: Artralgie; Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: Zeer vaak: Vermoeidheid; Bovendien zijn de volgende bijwerkingen gerapporteerd voor andere hydrocortisonmiddelen die in hogere doses worden gegeven voor andere indicaties dan als vervangingstherapie voor bijnierschorsinsufficiëntie (frequenties niet bekend). Immuunsysteemaandoeningen: Activering van een infectie (tuberculose, schimmel- en virale infecties waaronder herpes).

Endocriene aandoeningen: Inductie van glucose-intolerantie of diabetes mellitus. Voedings- en stofwisselingsstoornissen: Natrium- en waterretentie en neiging tot oedeem, hypertensie, hypokaliëmie. Psychische stoornissen: Euforie en psychose, slapeloosheid. Oogaandoeningen: Verhoogde intraoculaire druk en cataract. Maagdarmstelselaandoeningen: Dyspepsie en verergering van een reeds bestaande maagzweer. Huid- en onderhuidaandoeningen: Cushing-achtige symptomen, huidstriemen, echymosen, acne en hirsutisme, verstoorde wondgenezing. Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoeningen: Osteoporose met spontane botbreuken. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd.

Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via het nationale meldsysteem: Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. Website: www.lareb.nl. Farmacotherapeutische categorie: Corticosteroïden voor systemisch gebruik, glucocorticoïden. ATC-code: H02AB09. Houder van de handelsvergunning: Shire Services BVBA, Rue Montoyer 47, B - 1000 Brussel, België. Nummers van de handelsvergunning: Plenadren 5 mg: EU/1/11/715/001 (1 fles met 50 tabletten); EU/1/11/715/003 (2 flessen met 50 tabletten) Plenadren 20 mg: EU/1/11/715/002 (1 fles met 50 tabletten); EU/1/11/715/006 (2 flessen met 50 tabletten) Afleverstatus: UR Datum van herziening van de tekst: 05/2018. Gedetailleerde informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau http://www.ema.europa.eu. Volledige productinformatie is verkrijgbaar via de lokale vertegenwoordiger in Nederland: Takeda Nederland bv, Hoofddorp of www.takeda.nl.

Referenties: 1. Isidori AM et al. Lancet Diabetes Endocrinol. 2018;6(3):173–185.

2. PLENADREN samenvatting van de productkenmerken, mei 2018.

3. Giordano R et al. Endocrine. 2016 Feb;51(2):360-8.

Productiedatum: mei 2021 C-APROM/NL/PLE/0008

‘De notaris %""ƞ ))"0 goed voor ons $"/"$")!ǽȉ

‘Om mijn vrouw te eren koos ik een fonds op naam.’ &'( ,- 1,"$&ƞ ǽ+) "+ ,+1!"( %," 24 &!" )"+ (2++"+ 3,,/1)"3"+ !,,/ + 1" ) 1"+ + ""+ $,"! !,")ǽ

MAAK VAN JE OUDE DAG EEN NIEUWE DAG

Kijk op www.dewever.nl/behandeling voor meer informatie of bel voor advies 0800 339 38 37

Tilburg

Voor gespecialiseerde fysiotherapie na uw operatie www.postoperatiefcentrum.nl 013 7370169

Laat je inspireren op rivieramaison.com

Volg ons ook op:

Hi

NICE TO MEET YOU BEZOEK ONZE WEBSHOP OP W W W. I M B A R R O . N L

FIND US! US! www.imbarro.nl info@imbarro.nl info@imbarr o.nl T. +31 055 5422766

FIND YOUR NEAREST IMBARRO STORE AT | IMBARRO.NL/MAPLIST

Verkorte productinformatie Saxenda® 0221-HCP NL21SX00003 Novo Nordisk® en Saxenda® zijn geregistreerde handelsmerken van Novo Nordisk A/S.

Naam: Saxenda® 6 mg/ml oplossing voor injectie in een voorgevulde pen. Samenstelling en farmaceutische vorm: liraglutide 6 mg/ml, oplossing voor injectie. Indicaties: Saxenda® is geïndiceerd als aanvulling op een caloriearm dieet en verhoogde lichamelijke activiteit ten behoeve van gewichtsbeheersing bij volwassen patiënten met een aanvankelijke BMI (Body Mass Index) van: ≥ 30 kg/m² (obees), of ≥ 27 kg/m² tot < 30 kg/m² (overgewicht) die ten minste één gewichtsgerelateerde comorbiditeit hebben, zoals dysglykemie (prediabetes of diabetes mellitus type 2), hypertensie, dyslipidemie of obstructieve slaapapneu. Behandeling met Saxenda® moet worden gestaakt als de patiënt na 12 weken gebruik van de dagdosering van 3,0 mg niet ten minste 5% van zijn aanvankelijke lichaamsgewicht is kwijtgeraakt.

Dosering en wijze van toediening: De startdosis is 0,6 mg eenmaal daags. De dosis moet worden verhoogd naar 3,0 mg eenmaal daags in stappen van 0,6 mg met tussenpozen van ten minste één week om de gastro-intestinale verdraagbaarheid te verbeteren. Als verhoging naar de volgende dosisstap gedurende twee opeenvolgende weken niet wordt verdragen, moet worden overwogen de behandeling te staken. Doseringen hoger dan 3,0 mg per dag worden niet aanbevolen. Saxenda® is uitsluitend bestemd voor subcutaan gebruik. Het mag niet intraveneus of intramusculair worden toegediend. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de hulpstoffen. Belangrijkste waarschuwingen: Om het terugvinden van de herkomst van biologicals te verbeteren moeten de naam en het batchnummer van het toegediende product goed geregistreerd worden. Er is geen klinische ervaring bij patiënten met congestief hartfalen NYHA-klasse IV en liraglutide wordt daarom niet aanbevolen voor gebruik bij deze patiënten. De veiligheid en werkzaamheid van liraglutide voor gewichtsbeheersing zijn niet vastgesteld bij patiënten: van 75 jaar of ouder; behandeld met andere producten voor gewichtsbeheersing; met obesitas secundair aan endocrinologe stoornissen, aan eetstoornissen of aan de behandeling met geneesmiddelen die gewichtstoename kunnen veroorzaken; met ernstige nierinsufficiëntie; met ernstige leverinsufficiëntie. Gebruik bij deze patiënten wordt niet aanbevolen. Het gebruik van liraglutide voor gewichtsbeheersing is niet onderzocht bij patiënten met lichte of matig ernstige leverinsufficiëntie. Er is beperkte ervaring bij patiënten met IBD (Inflammatory Bowel Disease) en diabetische gastroparese. Het gebruik van liraglutide wordt niet aanbevolen bij deze patiënten. Acute pancreatitis is waargenomen bij het gebruik van GLP-1receptoragonisten. Patiënten moeten geïnformeerd worden over de kenmerkende symptomen van acute pancreatitis. Als er een vermoeden van pancreatitis bestaat, moet het gebruik van liraglutide worden gestaakt. Als acute pancreatitis bevestigd is, moet niet opnieuw met liraglutide worden begonnen. In klinische studies voor gewichtsbeheersing zijn bij patiënten behandeld met liraglutide meer gevallen van cholelithiase en cholecystitis waargenomen dan bij patiënten behandeld met placebo. Patiënten moeten geïnformeerd worden over de kenmerkende symptomen van cholelithiase en cholecystitis. Liraglutide moet met de nodige voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met een schildklieraandoening.

Een stijging in de hartfrequentie is waargenomen bij gebruik van liraglutide in klinische studies. Patiënten moeten worden geïnformeerd over de symptomen van een verhoogde hartfrequentie. Bij patiënten met een klinisch relevante blijvende stijging van de hartfrequentie in rust, moet de behandeling met liraglutide worden gestaakt. Klachten en symptomen van dehydratie werden gemeld bij patiënten die behandeld zijn met GLP-1-receptoragonisten. Patiënten die behandeld worden met liraglutide moeten worden geïnformeerd over het potentiële risico op dehydratie met betrekking tot gastrointestinale bijwerkingen en moeten voorzorgsmaatregelen nemen om een vochttekort te voorkomen. Patiënten met diabetes mellitus type 2 die liraglutide krijgen in combinatie met insuline en/of een sulfonylureumderivaat hebben mogelijk een verhoogd risico op hypoglykemie. Bij patiënten met diabetes mellitus mag Saxenda® niet worden gebruikt als een vervanger van insuline. Diabetische ketoacidose is gemeld bij insuline-afhankelijke patiënten na snelle stopzetting of dosisverlaging van insuline. Bijwerkingen: Samenvatting van het veiligheidsprofiel: Saxenda® werd op veiligheid geëvalueerd in 5 dubbelblinde, placebogecontroleerde studies bij 5.813 patiënten met obesitas of overgewicht en ten minste één gewichtsgerelateerde comorbiditeit. De meest frequent (zeer vaak) gemelde bijwerkingen tijdens klinisch onderzoek waren aandoeningen van het maagdarmstelsel, waaronder misselijkheid, braken, diarree en obstipatie. De meeste gastro-intestinale bijwerkingen waren mild tot matig ernstig en voorbijgaand van aard, en de meeste leidden niet tot staken van de behandeling. Zie de volledige productinformatie voor informatie over overige bijwerkingen. Farmacotherapeutische categorie: geneesmiddelen gebruikt bij diabetes, glucagonachtig peptide-1-agonisten (GLP-1-agonisten).

ATC-code: A10BJ02. Afleverstatus: U.R. Vergoeding: Niet vergoed. Datum: september 2020.

Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg worden verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via www.lareb.nl of bij Novo Nordisk B.V. Zie voor volledige productinformatie http://www.ema.europa.eu. Novo Nordisk A/S, Novo Allé, DK-2880 Bagsværd, Denemarken.

Referentie: 1. SPC Saxenda®. 2. PiSunyer X, Astrup A, Fujioka K, et al. A Randomized, Controlled Trial of 3.0 mg of Liraglutide in Weight Management. N Engl J Med. 2015;373(1):1122.

Novo Nordisk B.V. Postbus 443 2400 AK Alphen aan den Rijn T + 31 (0)172 44 94 94 informatie@novonordisk.com novonordisk.nl

Verkorte Productinformatie Enerzair® Breezhaler® 114 microgram/46 microgram/ 136 microgram inhalatiepoeder in harde capsules Samenstelling Elke capsule bevat 150 microgram indacaterol (als acetaat), 63 microgram glycopyrroniumbromide overeenkomend met 50 microgram glycopyrronium en 160 microgram mometasonfuroaat. Elke afgeleverde dosis bevat 114 microgram indacaterol (als acetaat), 58 microgram glycopyrroniumbromide overeenkomend met 46 microgram glycopyrronium en 136 microgram mometasonfuroaat. Bevat lactose. Indicatie Als onderhoudsbehandeling van astma bij volwassen patiënten die niet voldoende onder controle zijn met een onderhoudscombinatie van een langwerkende bèta2-agonist en een hoge dosis van een inhalatiecorticosteroïd en die een of meer astma-exacerbaties doormaakten in het voorgaande jaar. Farmacotherapeutische groep Geneesmiddelen voor obstructieve luchtwegaandoeningen, adrenergica in combinatie met anticholinergica incl. drievoudige combinaties met corticosteroïden. Contra-indicaties Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de hulpstoffen. Waarschuwingen Dit geneesmiddel mag niet worden gebruikt voor de behandeling van acute astmasymptomen, waarvoor een kortwerkende bronchodilatator noodzakelijk is. Als verschijnselen die duiden op allergische reacties optreden, moet de behandeling onmiddellijk worden gestaakt en moet een alternatieve behandeling worden gestart. Net als bij andere inhalatietherapie, kan toediening van dit geneesmiddel leiden tot paradoxale bronchospasmen, die levensbedreigend kunnen zijn. Als dit gebeurt, moet de behandeling onmiddellijk worden stopgezet en moet een alternatieve behandeling worden gestart. Net als andere geneesmiddelen die bèta2-adrenerge agonisten bevatten, kan dit geneesmiddel een klinisch signifi cant cardiovasculair effect teweegbrengen bij sommige patiënten. Dit wordt waargenomen als toename in de polsslag, verhoging van de bloeddruk en/of meer symptomen. Als dergelijke effecten optreden, kan het nodig zijn de behandeling stop te zetten. Dit geneesmiddel dient met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten met cardiovasculaire aandoeningen, convulsieve aandoeningen of thyrotoxicose, bij patiënten die ongewoon gevoelig reageren op bèta2-adrenerge agonisten, bij patiënten met een bekende of vermoede verlenging van het QT-interval of die worden behandeld met geneesmiddelen die het QT-interval beïnvloeden. Bèta2-adrenerge agonisten kunnen een signifi cante hypokaliëmie teweegbrengen, wat ongewenste cardiovasculaire effecten kan veroorzaken. Bij patiënten met ernstig astma kan dit worden versterkt door hypoxie en co-medicatie die de gevoeligheid voor hartaritmie kan verhogen. Inhalatie van hoge doses bèta2 adrenerge agonisten en corticosteroïden kan een stijging van de plasmaglucosespiegel veroorzaken. De plasmaglucosespiegel moet vaker worden gecontroleerd bij patiënten met diabetes. Net als andere anticholinergica moet dit geneesmiddel met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met nauwekamerhoekglaucoom of urineretentie. Bij patiënten met een ernstige nierfunctiestoornis, met inbegrip van patiënten met nierziekte in het eindstadium die dialyse vereist, is voorzichtigheid geboden. Systemische effecten van inhalatiecorticosteroïden kunnen voorkomen, met name bij hoge doses die langdurig worden voorgeschreven. Dit geneesmiddel moet met voorzichtigheid worden toegediend aan patiënten met longtuberculose of bij patiënten met chronische of onbehandelde infecties.

Bijwerkingen Zeer vaak nasofaryngitis, astma (exacerbatie). Vaak bovenste luchtweginfectie, candidiasis, urineweginfectie, overgevoeligheid, hoofdpijn, tachycardie, orofaryngeale pijn, hoesten, dysfonie, gastro-enteritis, musculoskeletale pijn, spierspasmen, pyrexie. Soms hyperglykemie, cataract, droge mond, huiduitslag (rash), pruritus, dysurie. Afleverstatus UR Verpakking en prijs Zie Z-Index. Vergoeding Volledig vergoed. Registratiehouder Novartis Europharm Limited Lokale vertegenwoordiger NIEUW 1-MAAL DAAGS Novartis Pharma B.V., Haaksbergweg 16, 1101 BX Amsterdam Meer informatie Voor meer informatie kunt u bellen met 088-0452111. De volledige productinformatie kunt u raadplegen via www.novartis.nl/medicijnen. Datering verkorte indacaterolacetaat / glycopyrroniumbromide / productinformatie november 2020 mometasonfuroaat inhalatiepoeder

sĞƌŬŽƌƚĞ ƉƌŽĚƵĐƟŶĨŽƌŵĂƟĞ hƌƐŽĐŚŽůΠ ϲϬϬ ĞŶĂŵŝŶŐ: Ursochol® 600. ZĞŐŝƐƚƌĂƟĞŚŽƵĚĞƌ: Zambon Nederland B.V., Basicweg 14B, 3821 BR Amersfoort. ^ĂŵĞŶƐƚĞůůŝŶŐ: Bevat per tablet 600 mg ursodeoxycholzuur. &ĂƌŵĂĐŽƚŚĞƌĂƉĞƵƟƐĐŚĞ ŐƌŽĞƉ: Ursodeoxycholzuur is een galzuurpreparaat. &ĂƌŵĂĐĞƵƟƐĐŚĞ ǀŽƌŵ͗ ǁŝƩĞ ĐĂƉƐƵůĞǀŽƌŵŝŐĞ ƚĂďůĞƩĞŶ met een deelstreep. dŚĞƌĂƉĞƵƟƐĐŚĞ ŝŶĚŝĐĂƟĞƐ: Ursodeoxycholzuur wordt ŐĞďƌƵŝŬƚ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ŽƉůŽƐƐĞŶ ǀĂŶ ĐŚŽůĞƐƚĞƌŽůƐƚĞŶĞŶ ďŝũ ďĞƉĂĂůĚĞ ƉĂƟģŶƚĞŶ͕ ďŝũ ĚĞ ďĞŚĂŶĚĞůŝŶŐ ǀĂŶ ƉƌŝŵĂŝƌĞ ďŝůŝĂŝƌĞ ĐŚŽůĂŶŐŝƟƐ ;W Ϳ ĞŶ ĚĞ ďĞŚĂŶĚĞůŝŶŐ ǀĂŶ ŚĞƉĂƚŽďŝůŝĂŝƌĞ ĂĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶ ďŝũ ŬŝŶĚĞƌĞŶ ŵĞƚ ĐLJƐƟƐĐŚĞ ĮďƌŽƐĞ ǀĂŶ ϲ ƚŽƚ ϭϴ jaar. ŽƐĞƌŝŶŐ͗ Voor het oplossen van cholesterolstenen: 8 tot 10 mg/kg per ĚĂŐ ǀĞƌĚĞĞůĚ ŝŶ ƚǁĞĞ ŽĨ ĚƌŝĞ ŬĞĞƌ ŶĂ ĚĞ ŵĂĂůƟũĚ͘ PBC (stadia I-III): 12-15 mg/ kg per dag verdeeld in twee of drie doses over de dag. Bij PBC ;ƐƚĂĚŝƵŵ /sͿ ĞŶ ĞĞŶ ǀĞƌŚŽŽŐĚ ƐĞƌƵŵ ďŝůŝƌƵďŝŶĞŐĞŚĂůƚĞ ;х ϰϬђŐͬůͿ͗ ĂĂŶǀĂŶŬĞůŝũŬ ϲͲϴ ŵŐͬŬŐ ƉĞƌ ĚĂŐ͘ WĞĚŝĂƚƌŝƐĐŚĞ ƉŽƉƵůĂƟĞ͗ <ŝŶĚĞƌĞŶ ŵĞƚ ĐLJƐƟƐĐŚĞ ĮďƌŽƐĞ ǀĂŶ ϲ ƚŽƚ ϭϴ jaar: 20 mg/kg per dag verdeeld in twee of drie doses over de dag. Zo nodig ƚĞ ǀĞƌŚŽŐĞŶ ƚŽƚ ϯϬ ŵŐͬŬŐ ƉĞƌ ĚĂŐ͘ Ğ ƚĂďůĞƩĞŶ ŝŶŶĞŵĞŶ ŶĂ ŚĞƚ ĞƚĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ glas melk of een kleine snack. ŝũǁĞƌŬŝŶŐĞŶ͗ <ůĞǀĞƌŝŐĞ ŽŶƚůĂƐƟŶŐ ĞŶ ĚŝĂƌƌĞĞ ŬŽŵĞŶ ǀĂĂŬ ǀŽŽƌ͘ ŝũ ƉĂƟģŶƚĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ ƉƌŝŵĂŝƌĞ ďŝůŝĂŝƌĞ ĐŚŽůĂŶŐŝƟƐ ŝƐ ŝŶ njĞĞƌ njĞůĚnjĂŵĞ ŐĞǀĂůůĞŶ ĞƌŶƐƟŐĞ ƉŝũŶ ŝŶ ĚĞ ƌĞĐŚƚĞƌ ďŽǀĞŶďƵŝŬ ǀŽŽƌŐĞŬŽŵĞŶ͘ ŝũ W ŝŶ ŐĞǀŽƌĚĞƌĚ ƐƚĂĚŝƵŵ ŝƐ ŝŶ njĞĞƌ njĞůĚnjĂŵĞ ŐĞǀĂůůĞŶ ĚĞĐŽŵƉĞŶƐĂƟĞ ǀĂŶ levercirrose waargenomen, die weer gedeeltelijk herstelde na staken van de ƚŚĞƌĂƉŝĞ͘ hƌƟĐĂƌŝĂ ĞŶ ǀĞƌŬĂůŬŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ŐĂůƐƚĞŶĞŶ ŬƵŶŶĞŶ ŝŶ njĞĞƌ njĞůĚnjĂŵĞ gevallen optreden. tĂĂƌƐĐŚƵǁŝŶŐĞŶ: Tijdens de eerste drie maanden ǀĂŶ ĚĞ ďĞŚĂŶĚĞůŝŶŐ ĚŝĞŶĞŶ Žŵ ĚĞ ǀŝĞƌ ǁĞŬĞŶ ĚĞ ůĞǀĞƌĨƵŶĐƟĞǁĂĂƌĚĞŶ ƚĞ worden gecontroleerd; daarna om de drie maanden. Na 6 tot 10 maanden ŵŽĞƚĞŶ ŐĂůƐƚĞŶĞŶ ǁŽƌĚĞŶ ŐĞǀŝƐƵĂůŝƐĞĞƌĚ͕ Žŵ ŚĞƚ ĞīĞĐƚ ǀĂŶ ĚĞ ďĞŚĂŶĚĞůŝŶŐ of verkalking vast te stellen. Verlaag de dosering bij diarree of stop de behandeling bij aanhoudende diarree. Vrouwen die Ursochol gebruiken ŵŽĞƚĞŶ ĞĞŶ ŶŝĞƚ ŚŽƌŵŽŶĂůĞ ŵĞƚŚŽĚĞ ǀĂŶ ĂŶƟĐŽŶĐĞƉƟĞ ŐĞďƌƵŝŬĞŶ͘ hƌƐŽĐŚŽů bevat lactose. ŽŶƚƌĂͲŝŶĚŝĐĂƟĞƐ: Acute ontstekingen van de galblaas en galwegen, occlusie van de galwegen, veelvuldige galkolieken, verkalkte ŐĂůƐƚĞŶĞŶ͕ ǀĞƌŵŝŶĚĞƌĚĞ ĐŽŶƚƌĂĐƟůŝƚĞŝƚ ǀĂŶ ĚĞ ŐĂůďůĂĂƐ͕ KǀĞƌŐĞǀŽĞůŝŐŚĞŝĚ ǀŽŽƌ ŐĂůnjƵƌĞŶ ŽĨ ĠĠŶ ǀĂŶ ĚĞ ŚƵůƉƐƚŽīĞŶ͕ ĂĐƟĞǀĞ ŵĂĂŐͲ ĞŶ ĚƵŽĚĞŶƵŵƵůĐĞƌĂ͘ WĞĚŝĂƚƌŝƐĐŚĞ ƉŽƉƵůĂƟĞ͗ ůĞƚ ŽƉ ďŝũ ŬŝŶĚĞƌĞŶ ŵĞƚ ďŝůŝĂŝƌĞ ĂƚƌĞƐŝĞ͘ RVG: 114131. ŇĞǀĞƌƐƚĂƚƵƐ: Uitsluitend Recept. ĂƚƵŵ͗ 6 februari 2019. Voor volledige ƉƌŽĚƵĐƟŶĨŽƌŵĂƟĞ ŽǀĞƌ hƌƐŽĐŚŽů® verwijzen wij naar de goedgekeurde ƐĂŵĞŶǀĂƫŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ǀĂŶ ŚĞƚ ƉƌŽĚƵĐƚ͘ ĞnjĞ ŝƐ ŽƉ ƚĞ ǀƌĂŐĞŶ ďŝũ Zambon Nederland B.V. Tel.: 033-4504 370

200101URS

-IHIVIIR OER 4EVOMRWSR OVMNKIR

'SRRMI NEEV

Meer dan 55.000 Nederlanders lijden al aan deze ingrijpende ziekte. Met de alarmerende toename van de ziekte van Parkinson is investeren in onderzoek de enige weg.

7XIYR FEERFVIOIRH SRHIV^SIO +E REEV [[[ TEVOMRWSRJSRHW RP IBAN: NL10ABNA0504201530 (I KVSSXWXI ½RERGMIV ZER [IXIRWGLETTIPMNO SRHIV^SIO REEV HI ^MIOXI ZER 4EVOMRWSR

Wij zijn de nieuwe bedrijfskleding leverancier voor diverse afdelingen van het ETZ. Het eerste project ‘BEVEILIGING’ is reeds afgerond. Een prachtig voorbeeld van een gehele vernieuwing van het kledingpakket en uitstraling, met een combinatie van ‘custom made’ bedrijfskleding en voorraad artikelen.

Bespreek met ons de mogelijkheden om de uitstraling van uw bedrijf door te voeren in uw bedrijfskleding. Wij zijn flexibel en zullen uw wensen zoveel mogelijk verwerken in uw kledingspakket. Letterlijk van top tot teen en uiteraard voorzien van uw bedrijfslogo geborduurd of bedrukt.

Persephonestraat 40 | 5047 TT Tilburg | Tel.: 013 - 544 29 54 | www.jabotilburg.nl

AFVALLEN Ondanks mijn wil een enorme uitdaging.

Ondersteun uw patiënten Saxenda®. Een receptgeneesmiddel voor gewichtsverlies bij volwassenen met een BMI * 27 kg/m2 i.c.m. één of meer co-morbiditeiten of een BMI * 30 kg/m2.1 Uitsluitend geleverd via www.thuisapotheek.nl Wilt u meer weten? www.saxenda-voor-arts.nl Gebruik de login code: Sax7261 óf scan de QR-code

8,0 %

Gemiddeld gewichtsverlies na 1 jaar bij volwassenen met een BMI * 27 kg/m2 en dyslipidemie en/of hypertensie of BMI * 30 kg/m2.*2 SCALE obesitas en prediabetes: Een 56 weken durende placebo-gecontroleerde dubbelblinde studie (n=3731) naar de veiligheid en werkzaamheid van Saxenda® toegevoegd aan leefstijlinterventie in de vorm van een energiebeperkt dieet en lichaamsbeweging onder begeleiding.

* Gewichtsverlies verschil vs. placebo: -5,4% (P<0,001)2 NL21SX00003 Verkorte productinformatie en referentie zie elders in deze uitgave.