Rada Unii Europejskiej

Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2011

Rada Unii Europejskiej

Autorzy: Aleksander Parzych, Aureliusz Wlaź

Projekt graficzny serii: Techna Studio www.techna.pl Skład i przygotowanie poligraficzne: Monika Mańk Okładka i zdjęcia: The Audiovisual Library of the European Commission, The Photographic Library of the Council of the European Union

Opracowanie redakcyjne: Elżbieta Nowicka, Departament Informacji Europejskiej MSZ

Publikacja dystrybuowana nieodpłatnie © Ministerstwo Spraw Zagranicznych al. J. Ch. Szucha 23 00-580 Warszawa www.msz.gov.pl www.polskawue.gov.pl Warszawa 2011 ISBN 978-83-62520-04-6

Wprowadzenie Historia Rady Skład Rady Porządek obrad Rady Organy przygotowawcze Rady Kompetencje Rady Prezydencja w Radzie Proces decyzyjny w Radzie

2 3 5 7 8 12 14 17

Rada Unii Europejskiej

Wprowadzenie Unia Europejska jest szczególną organizacją międzynarodową mającą osobowość prawną.

Jest zatem odrębnym podmiotem prawa mającym własne instytucje wyposażone w kompetencje do podejmowania działań określonych w traktatach regulujących funkcjonowanie Unii.

Specyficzny charakter Unii Europejskiej jako organizacji międzynarodowej znajduje wyraz przede wszystkim w tym, że niektóre z unijnych instytucji mogą stanowić prawo obowiązujące wszystkie państwa członkowskie i mające pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym.

kompetencje do zaciągania zobowiązań w imieniu swoich państw. Ministrowie uczestniczący w posiedzeniach Rady działają na podstawie instrukcji swojego rządu.

Skład Rady nie jest stały. W zależności od przedmiotu obrad Rada zbiera się w różnych formacjach, np. jako Rada do Spraw Rolnictwa i Rybołówstwa, Rada do Spraw Konkurencyjności, Rada do Spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury etc. (patrz str. 7). W ramach różnych formacji Rady państwa członkowskie reprezentowane są przez różnych ministrów (patrz str. 8).

Prace Rady przygotowują organy przygotowawcze – Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich (COREPER) oraz komitety i grupy robocze. Rada działa zatem na kilku poziomach (patrz str. 10-11).

Rada jest – obok Parlamentu Europejskiego – główną instytucją Unii Europejskiej mającą kompetencje pra wodawcze (legislacyjne).

W ramach procedur ustawodawczych określonych w traktatach stanowiących Unię Rada uzgadnia i przyjmuje projekty aktów prawnych przygotowane przez Komisję Europejską lub – w szczególnych przypadkach – inne uprawnione podmioty (grupy państw członkowskich lub Parlament Europejski, na zalecenie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek Trybunału Sprawiedliwości bądź Europejskiego Banku Inwestycyjnego). Rada jest zatem głównym ośrodkiem unijnego procesu decyzyjnego. Rada podejmuje decyzje jednomyślnie, zwykłą większością lub większością kwalifikowaną (patrz str. 17).

Posiedzenia Rady zwołuje jej przewodniczący (przedstawiciel państwa sprawującego Prezydencję), z własnej inicjatywy lub na wniosek jednego z członków Rady albo Komisji.

Posiedzeniom poszczególnych formacji Rady (z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych – patrz str. 7), jak również posiedzeniom COREPER-u oraz komitetów i grup roboczych (z wyjątkiem tych, które przygotowują prace Rady do Spraw Zagranicznych) przewodniczą kolejno przedstawiciele państw tria sprawujących w danym czasie Prezydencję (patrz str. 14).

Rada jest organem międzyrządowym. W jej skład wchodzą ministrowie reprezentujący poszczególne państwa członkowskie i mający

Rada ma siedzibę w Brukseli. W kwietniu, czerwcu i październiku posiedzenia Rady od by wają się jednak w Luksemburgu.

– 2 –

Historia Rady

Posiedzenie Rady Europejskiej, 10-11 grudnia 2009 r.

W sierpniu, w trakcie letniej przerwy w funkcjonowaniu instytucji UE, posiedzenia Rady nie odbywają się.

Europejskiej, zwane popularnie szczytami Unii Europejskiej, odbywają się w Brukseli co najmniej dwa razy w ciągu półrocza.

Radę, zwaną również Radą Unii Europejskiej (patrz str. 5), należy odróżnić od Rady Europejskiej i Rady Europy. Zarówno Rada (Rada Unii Europejskiej), jak i Rada Europejska są instytucjami Unii Europejskiej. Rada Europy jest natomiast odrębną i niezależną od Unii organizacją międzynarodową.

Rada Europy jest całkowicie odrębną od Unii Europejskiej organizacją międzynarodową funkcjonującą w Europie. Zakres jej działalności obejmuje przede wszystkim ochronę praw człowieka, demokracji i rządów prawa, a także współpracę państw członkowskich w dziedzinie kultury.

Rada Europy uchwala konwencje, które służą ustalaniu wspólnych standardów prawnych.

Rada Unii Europejskiej jest głównym organem ustawodawczo-decyzyjnym UE. Rada Europejska jest instytucją nadającą Unii Europejskiej impulsy niezbędne do jej rozwoju i określającą ogólne kierunki i priorytety polityczne Unii. Składa się z przewodniczącego (wybieranego większością kwalifikowaną na 2,5-letnią kadencję, z możliwością jednokrotnej reelekcji) oraz szefów państw lub rządów krajów członkowskich.

W skład Rady Europejskiej wchodzi również przewodniczący Komisji. Posiedzenia Rady

Historia Rady 1 grudnia 2009 r., kiedy wszedł w życie Traktat z Lizbony, Unia Europejska stała się następcą prawnym Wspólnot Europejskich (utworzonych w latach 50.) i przejęła instytucje Wspólnot. Początkowo każda Wspólnota Europejska miała odrębny międzyrządowy organ przedstawicielski. W Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EWWiS) nosił on nazwę Specjalnej

– 3 –

Rada Unii Europejskiej

Rady Ministrów, a w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (EURATOM) – Rady.

Główną funkcją tych instytucji była harmonizacja działań rządów państw członkowskich z działaniami podejmowanymi przez instytucje wspólnotowe (Wysoką Władzę w EWWiS i Komisję w EWG i EURATOM-ie).

W 1958 r. ustanowiony został Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) – główny organ przygotowujący prace Rady (patrz str. 8).

Na mocy Traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich, zwanego Traktatem Fuzyjnym (wszedł on

w życie w 1967 r.), ustanowiono Radę Wspólnot Europejskich, która zastępowała Specjalną Radę Ministrów w Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali oraz Rady w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej i EURATOM-ie. Z chwilą wejścia w życie Traktatu Fuzyjnego Rada Wspólnot Europejskich (zwana „Radą”) stała się wspólną instytucją 3 istniejących wówczas Wspólnot.

Postanowienia Jednolitego Aktu Europejskiego (który wszedł w życie w 1987 r.) pozwoliły usprawnić proces decyzyjny w Radzie w kwestiach dotyczących rynku wewnętrznego poprzez wpro wadzenie zasady głoso wania większością głosów. Traktat z Maastricht (który wszedł w życie w 1993 r.) rozszerzył

Uroczystość podpisania traktatów rzymskich, 25 marca 1957 r.

– 4 –

Skład Rady

zakres spraw, w których decyzje podejmowane są kwalifikowaną większością głosów, a także wprowadził uprawnienia legislacyjne Rady w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w ramach współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Począwszy od decyzji Rady z 1993 r., w unijnym języku urzędowym używany jest termin „Rada Unii Europejskiej”, mimo że traktaty stanowiące UE nadal stosują termin „Rada”. Kolejne traktaty rozszerzały zakres podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów oraz reformowały system ważenia głosów w Radzie (patrz str. 17).

Liczne zmiany w funkcjonowaniu Rady i jej Prezydencji wprowadził Traktat z Lizbony.

Najważniejsze z nich to:

■ ograniczenie zasady jednomyślności i rozszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie;

■ modyfikacja formuły podejmowania decyzji większością kwalifikowaną poprzez wprowadzenie zasady podwójnej większości (patrz str. 18); ■ ustanowienie stano wiska wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który pełni funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej odpowiadającego za stosunki zewnętrzne Unii i przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych (patrz str. 7);

■ wprowadzenie 18-miesięcznej Prezydencji grupowej trzech państw (trio); ■ wprowadzenie zasady jawności posiedzeń

Rady w części poświęconej uzgadnianiu projektów aktów ustawodawczych;

■ przekazanie Radzie Europejskiej kompetencji do określania składów Rady innych niż Rada do Spraw Ogólnych i Rada do Spraw Zagranicznych.

Skład Rady Rada składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE. Każdy rząd jest reprezentowany przez ministra, który może wskazać swojego zastępcę. W zależności od przedmiotu obrad danego posiedzenia przewodniczący zaprasza również członków Komisji Europejskiej i/lub przedstawicieli Europejskiego Banku Centralnego, według właściwości.

Rada jest organem międzyrządowym – członkowie Rady działają na podstawie mandatu swojego rządu i są związani jego instrukcjami.

Rada zbiera się na posiedzenia w różnych składach (formacjach), w zależności od przedmiotu obrad, np. jako Rada do Spraw Środowiska (ENVI) czy Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN). Państwa członkowskie są reprezentowane w różnych formacjach Rady przez różnych ministrów, według właściwości. Przykładowo w posiedzeniach Rady do Spraw Środowiska uczestniczą z reguły ministrowie środowiska wszystkich państw członkowskich.

Traktaty stanowiące Unię przewidują istnienie dwóch formacji Rady – Rady do Spraw

– 5 –

Rada Unii Europejskiej

Ogólnych (GAC) i Rady do Spraw Zagranicznych (FAC).

Rada do Spraw Ogólnych zapewnia spójność prac różnych składów Rady oraz – we współpracy z Komisją Europejską – ciągłość prac Rady w ramach wieloletniego planowania.

Jest ona odpowiedzialna za ogólną koordynację kierunków działania, zagadnień instytucjonalnych i administracyjnych, spraw horyzontalnych, które wywierają wpływ na różne kierunki działania Unii Europejskiej, takich jak wieloletnie ramy finansowe i rozszerzenie, oraz wszelkich spraw powierzonych Radzie przez Radę Europejską, z uwzględnieniem

zasad działania unii gospodarczej i walutowej. Oprócz tego Rada do Spraw Ogólnych, w porozumieniu z przewodniczącym Rady Europejskiej i Komisją Europejską, przygotowuje posiedzenia Rady Europejskiej. Pozostałe formacje Rady przekazują Radzie do Spraw Ogólnych swoje wkłady w prace Rady Europejskiej. W ciągu 5 dni poprzedzających zwykłe posiedzenie Rady Europejskiej Rada do Spraw Ogólnych odbywa posiedzenie, po którym przewodniczący Rady Europejskiej – uwzględniając debatę mającą miejsce podczas tego posiedzenia – ustala wstępny porządek obrad unijnego szczytu.

– 6 –

Porządek obrad Rady

Rada do Spraw Zagranicznych opracowuje działania zewnętrzne Unii na podstawie strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską oraz zapewnia spójność działań Unii.

Jest odpowiedzialna za prowadzenie całości działań zewnętrznych UE, mianowicie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, wspólnej polityki handlowej oraz współpracy w zakresie rozwoju pomocy humanitarnej. Radzie do Spraw Zagranicznych – z urzędu – przewodniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. W razie potrzeby może go zastąpić członek tej formacji Rady reprezentujący państwo członkowskie sprawujące 6-miesięczną Prezydencję w Radzie.

Wykaz pozostałych składów Rady ustala Rada Europejska.

Obecnie funkcjonuje 10 formacji Rady: Rada do Spraw Ogólnych (GAC) Rada do Spraw Zagranicznych (FAC) Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN) Rada do Spraw Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA) Rada do Spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów (EPSCO) Rada do Spraw Konkurencyjności (COMPET) Rada do Spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii (TTE)

Rada do Spraw Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRIFish) Rada do Spraw Środowiska (ENVI) Rada do Spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury (EYC)

Porządek obrad Rady Szczegółowe kwestie związane z funkcjonowaniem i organizacją Rady określa jej regulamin wewnętrzny. Zgodnie z regulaminem na początku każdego posiedzenia Rada przyjmuje porządek obrad. Wstępny porządek obrad przygotowany przez przewodniczącego danego posiedzenia musi zostać przesłany pozostałym członkom Rady oraz Komisji Europejskiej (za pośrednictwem Sekretariatu Generalnego Rady) co najmniej 14 dni przed rozpoczęciem posiedzenia. Jest on równocześnie przekazywany parlamentom narodowym państw członkowskich. Członkowie Rady i Komisja Europejska mogą wnioskować o włączenie konkretnych punktów do wstępnego porządku obrad Rady. Rada może również jednomyślnie zadecydować o włączeniu do porządku obrad danego posiedzenia punktów, które nie są zawarte we wstępnym porządku obrad.

Porządek obrad Rady składa się z dwóch części poświęconych, odpowiednio, obradom nad aktami ustawodawczymi (część pierwsza porządku obrad zatytułowana jest „Obrady ustawodawcze”) oraz działaniom o charakterze nieustawodawczym („Działania o charakterze nieusta wodawczym”),

– 7 –

Rada Unii Europejskiej

Posiedzenie Rady do Spraw Ogólnych

w tym kwestiom, które są dyskutowane w ramach punktu „sprawy różne”. W ramach dwóch części porządku obrad występują punkty A (przedłożone Radzie do zatwierdzenia bez dalszej dyskusji) oraz punkty B, w których na poziomie COREPER-u nie został osiągnięty kompromis. Posiedzenia Rady nie są jawne, z wyjątkiem części poświęconej aktom ustawodawczym (punkt 1 porządku obrad) oraz kwestii wymienionych w art. 8 regulaminu wewnętrznego Rady.

Organy przygotowawcze Rady Rada (kolegium ministrów reprezentujących państwa członkowskie UE w poszczególnych formacjach Rady) przyjmuje m.in. akty prawa Unii Europejskiej opracowane i uzgodnione przez organy przygotowawcze. Prace Rady przygotowywane są przez wyspecjalizowane

komitety i grupy robocze funkcjonujące na podstawie traktatów stanowiących Unię lub tworzone (ewentualnie zatwierdzane) przez COREPER (patrz niżej). Organy przygotowawcze Rady mogą mieć charakter wykonawczy, doradczy lub administracyjno-techniczny.

1. Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) Każde państwo należące do Unii Europejskiej ma w Brukseli swoje stałe przedstawicielstwo przy UE. Stałym przedstawicielstwem przy UE kieruje stały przedstawiciel w randze ambasadora. Najważniejszym organem przygotowującym prace Rady jest Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich (Comité des représentants permanents – COREPER). W skład COREPER-u

– 8 –

Organy przygotowawcze Rady

wchodzą stali przedstawiciele państw członkowskich przy Unii Europejskiej (COREPER II) lub ich zastępcy (COREPER I). W czasie posiedzeń stałym przedstawicielom i ich zastępcom towarzyszą eksperci z dziedzin będących przedmiotem obrad COREPER-u, zatrudnieni w stałych przedstawicielstwach poszczególnych państw członkowskich przy UE. W spotkaniach COREPER-u biorą również udział przedstawiciele Komisji Europejskiej i Sekretariatu Generalnego Rady.

Pracom Komitetu Stałych Przedstawicieli przewodniczy – w zależności od przedmiotu obrad – stały przedstawiciel lub zastępca stałego przedstawiciela państwa sprawującego Prezydencję w Radzie do Spraw Ogólnych.

COREPER II przygotowuje posiedzenia Rady do Spraw Ogólnych, Rady do Spraw Zagranicznych, Rady do Spraw Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Rady do Spraw Gospodarczych i Finansowych.

COREPER I przygotowuje posiedzenia Rady do Spraw Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Ochrony Zdrowia i Spraw Konsumenckich, Rady do Spraw Konkurencyjności, Rady do Spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii, Rady do Spraw Rolnictwa i Rybołówstwa, Rady do Spraw Środowiska, Rady do Spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury.

COREPER analizuje z wyprzedzeniem wszystkie punkty porządku obrad posiedzeń Rady i dokłada starań, aby na etapie swoich prac osiągnąć porozumienie, w przypadku różnych stanowisk państw członkowskich co

Gmach Justus-Lipsius – siedziba Sekretariatu Generalnego Rady

do tekstu aktu prawnego, który ma być przedłożony Radzie do przyjęcia. Jest to zatem organ, którego funkcja polega na eliminowaniu rozbieżności między stanowiskami państw członkowskich w przedmiocie ostatecznego tekstu aktu prawnego (lub innego dokumentu), który ma być przyjęty na posiedzeniu Rady. Jeśli kompromis w danej kwestii

– 9 –

Rada Unii Europejskiej

zostanie osiągnięty na poziomie COREPER-u, w porządku obrad (agendzie) Rady oznacza się ją jako „punkt A” i jest ona przyjmowana bez debaty, chyba że któreś z państw tego zażąda. „Punkty B” to kwestie, w których porozumienie nie zostało osiągnięte na poziomie COREPER-u i są one poddawane pod debatę Rady.

Posiedzenia COREPER-u przygoto wują specjalne grupy robocze – Grupa Antici (COREPER II) i Grupa Mertens (COREPER I).

2. Komitety i grupy robocze COREPER nie przygotowuje tekstów aktów prawnych, które są przedkładane poszczególnym formacjom Rady do przyjęcia. Zajmują się tym komitety i grupy robocze.

W skład komitetów i grup roboczych Rady wchodzą eksperci zatrudnieni w administracji publicznej państw członkowskich. W posiedzeniach grupy roboczej lub komitetu zawsze bierze udział przedstawiciel KE. Organy przygotowawcze Rady dzielą się na:

■ komitety traktatowe (ustanowione na podstawie traktatów stanowiących Unię), np.

Strategiczny Komitet ds. Migracji, Granic i Azylu;

■ inne komitety:

– komitety powołane na mocy decyzji międzyrządowych (Specjalny Komitet ds. Rolnictwa); – komitety powołane na mocy aktu prawnego Rady, np. Komitet Polityki Gospodarczej;

– 10 –

Organy przygotowawcze Rady ■ grupy ściśle powiązane z COREPER (np.

Grupa Antici; Grupa Mertens; Grupa Przyjaciół Prezydencji); ■ grupy robocze (np. Grupa Robocza ds. Informacji);

przypadkach nawet przez Radę Europejską).

Obecnie istnieje około 200 komitetów i grup roboczych.

■ grupy robocze z udziałem radców/attaché stałych przedstawicielstw państw członkowskich przy UE (np. Grupa Robocza Radców ds. Stosunków Zewnętrznych);

Rada

COREPER

■ grupy robocze ad hoc (np. Grupa Robocza ad hoc ds. Produktów Chemicznych).

COREPER powołuje komitety i grupy robocze Rady lub – w przypadku decyzji międzyrządowych o utworzeniu organu przygotowawczego Rady – zatwierdza ich powołanie.

W ramach grupy roboczej mogą funkcjonować podgrupy zajmujące się kwestiami specjalistycznymi, wyodrębnionymi z ogólnych kompetencji danej grupy. Ponadto, jeśli konieczne jest pilne uzgodnienie aktu prawnego, mogą być tworzone grupy ad hoc.

Głównym zadaniem organów przygotowawczych jest wypracowanie projektu aktu prawnego lub dokumentu pozalegislacyjnego, tak aby mógł być on przedłożony COREPER-owi, a następnie właściwej formacji Rady. Celem prac grupy roboczej jest merytoryczne uzgodnienie takiej treści projektu (biorąc pod uwagę etap dyskusji), którą mogą zaakceptować wszystkie państwa członkowskie.

W przypadku utrzymujących się rozbieżności merytorycznych problemy te są przedstawiane do rozstrzygnięcia na szczeblu politycznym (przez COREPER, Radę, a w wyjątkowych

Komitety i grupy robocze

Schemat organizacyjny Rady

Rada działa zatem na kilku poziomach – komitety i grupy robocze przygotowują projekt aktu prawnego, następnie COREPER uzgadnia jego ostateczny tekst, a kolegium ministrów ze wszystkich państw członkowskich przyjmuje akt prawny na posiedzeniu Rady.

W nielicznych przypadkach negocjacje nad tekstem aktu prawnego prowadzone są na forum Rady, a nawet nieformalnie – na forum Rady Europejskiej.

3. Sekretariat Generalny Rady Sekretariat Generalny Rady jest organem administracyjnym, którego zdaniem jest praktyczna organizacja i obsługa – techniczna i merytoryczna – posiedzeń Rady, COREPER-u oraz innych organów przygotowawczych Rady.

– 11 –

Rada Unii Europejskiej

Sekretariat Generalny wspomaga Prezydencję w wykonywaniu jej zadań.

Sekretariat Generalny Rady jest również stałym ośrodkiem wymiany dokumentów i konsultacji, na podstawie których przewodniczący opracowuje wstępny porządek obrad poszczególnych posiedzeń Rady. Członkowie Rady lub Komisja Europejska mogą – za pośrednictwem Sekretariatu Generalnego – wnioskować o włączenie konkretnych punktów do porządku obrad. Ponadto za pośrednictwem Sekretariatu Generalnego przewodniczący danego posiedzenia przesyła pozostałym członkom Rady, Komisji Europejskiej oraz parlamentom państw członkowskich wstępny porządek obrad oraz dokumenty przedłożone Radzie na tym posiedzeniu.

Sekretariat Generalny Rady sporządza protokół z każdego posiedzenia Rady oraz – dwa razy w roku – publikuje aktualny wykaz organów przygotowawczych Rady.

Na czele Sekretariatu Generalnego Rady stoi sekretarz generalny. Jest on powoływany przez Radę stanowiącą większością kwalifikowaną.

Sekretarz generalny kieruje pracami Sekretariatu, jest także odpowiedzialny za planowanie wydatków Rady i zarządzanie finansami tej instytucji. Oprócz tego sekretarz generalny jest depozytariuszem niektórych umów międzynarodowych zawartych przez UE lub Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi. W takim przypadku zapewnia on publikację w Dzienniku Urzędowym UE dat wejścia w życie tych umów.

O organizacji Sekretariatu Generalnego decyduje Rada. Obecnie Sekretariat obejmuje 8 dyrekcji generalnych i służbę prawną. Siedziba Sekretariatu Generalnego znajduje się w Brukseli w gmachu Justus-Lipsius. Tutaj też (z wyjątkiem kwietnia, czerwca i października) odbywają się posiedzenia poszczególnych formacji Rady.

Kompetencje Rady Rada ma kompetencje prawodawcze, wykonawcze, budżetowe i kreacyjne.

Rada pełni, wspólnie z Parlamentem Europejskim, funkcję prawodawczą. Proces decyzyjny w Radzie jest ważnym elementem procedur usta wodawczych uregulo wanych w traktatach stano wiących Unię. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewi-

– 12 –

Kompetencje Rady

duje zwykłą i specjalne procedury ustawodawcze. Zwykła procedura ustawodawcza polega na przyjęciu aktu ustawodawczego wspólnie przez Parlament Europejski i Radę.

W ramach specjalnych procedur ustawodawczych akt ustawodawczy przyjmowany jest przez Parlament Europejski z udziałem Rady lub przez Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego. Oprócz tego, na podstawie upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym, Rada i Parlament Europejski mogą przekazać Komisji Europejskiej uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych (aktów nieustawodawczych o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego). Jeżeli konieczne jest zapewnienie jednolitych warunków wykonywania aktów prawnie wiążących, Rada i Parlament Europejski mogą – na podstawie aktu ustawodawczego – powierzyć Komisji Europejskiej uprawnienia do wydawania aktów wykonawczych. Rada może jednak zastrzec pra wo wykonywania uprawnień wykonawczych dla siebie, jeżeli uzna to za uzasadnione.

Na podstawie wytycznych określonych przez Radę Europejską Rada przyjmuje decyzje konieczne do określenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej.

Decyzje te mogą określać podejście Unii do danego problemu o charakterze geograficznym lub przedmiotowym bądź działania operacyjne Unii w związku z konkretną sytuacją międzynarodową.

Rada ma także ważne kompetencje związane z zawieraniem przez Unię Europejską umów międzynarodowych z państwami trzecimi oraz organizacjami międzynarodowymi. Rada upoważnia do podjęcia rokowań, mianuje negocjatorów, wydaje wytyczne negocjacyjne oraz zawiera umowy międzynarodowe w imieniu Unii.

Rada może również inicjować proces stanowienia unijnego prawa. W związku z tym może ona zażądać od Komisji Europejskiej przepro wadzenia wszelkich analiz, które uzna za pożądane dla realizacji wspólnych celów, i przedłożenia jej wszelkich właściwych propo zycji aktów prawnych. Ponadto Rada wzywa Komisję do podejmo wania działań ad hoc oraz odpowiada na komunikaty i raporty Komisji w formie konkluzji, zaleceń lub uchwał.

Oprócz stanowienia unijnego prawa Rada koordynuje polityki gospodarcze państw członkowskich. W zakresie kompetencji budżetowych Rada wraz z Parlamentem Europejskim przyjmuje budżet Unii Europejskiej.

W zakresie kompetencji kreacyjnych Rada mianuje członków Komitetu Ekonomiczno-Spo łeczne go oraz Komite tu Regio nów na wniosek KE, a także – po konsultacji z PE – członków Trybunału Obrachunko wego.

Ponadto po konsultacji z Komisją określa statuty komitetów przewidzianych w traktatach oraz ustala uposażenia, dodatki, emerytury, renty oraz wszelkie należności płatne zamiast wynagrodzenia przewodniczącemu Rady Europejskiej, wysokiemu przedstawi-

– 13 –

Rada Unii Europejskiej

cielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, członkom Komisji, prezesom, członkom i sekretarzom Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sekretarzowi generalnemu Rady.

Prezydencja w Radzie Prezydencja w Radzie sprawowana jest w następujących po sobie 18-miesięcznych okresach przez grupy 3 państw członkowskich (trio) ustalone przez Radę Europejską. Grupy te tworzone są na zasadzie równej rotacji między państwami członkowskimi. Ponadto skład tria powinien uwzględniać różnorodność państw członkowskich oraz równowagę geograficzną w ramach Unii.

Do głównych obowiązków Prezydencji należy zaliczyć: ■ opracowanie kalendarza spotkań – zarówno formalnych, jak i nieformalnych – oraz programu prac Rady mających miejsce w czasie danej Prezydencji;

■ zwoływanie posiedzeń Rady z własnej inicjatywy lub na wniosek jednego z członków Rady lub Komisji i ustalanie porządku obrad posiedzeń poszczególnych formacji Rady;

■ zapewnienie ciągłości i spójności prac Rady;

■ organizację i przewodniczenie wszystkim posiedzeniom Rady (z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych) odbywającym się w czasie Prezydencji;

■ organizację i przewodniczenie wszystkim posiedzeniom organów przygotowawczych

(z wyjątkiem tych, które przygotowują prace Rady do Spraw Zagranicznych);

■ zapewnienie profesjonalnego prowadzenia dyskusji na forum Rady;

■ poszukiwanie ogólnego porozumienia na forum Rady oraz w kontaktach z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim;

■ pełnienie funkcji mediatora między uczestnikami unijnego procesu decyzyjnego;

■ reprezentowanie Unii w stosunkach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, w szczególności w sprawach wchodzących w zakres Wspólnej Polityki Handlowej; ■ reprezentowanie Rady w kontaktach z innymi instytucjami UE, w szczególności z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim;

■ współpracę z przewodniczącym Rady Europejskiej w zakresie przygotowania wstępnego porządku obrad oraz konkluzji Rady Europejskiej.

Prezydencja jest również odpowiedzialna za stosowanie regulaminu wewnętrznego Rady oraz za zapewnienie sprawnego przebiegu obrad poszczególnych formacji Rady. W związku z tym może ona zastosować wszelkie odpowiednie środki konieczne do jak najlepszego wykorzystania czasu posiedzeń. Środki te mogą polegać w szczególności na ograniczeniu liczebności delegacji obecnych w sali posiedzeń w celu omówienia konkretnego punktu porządku obrad Rady, podjęciu decyzji o otwarciu sali odsłuchowej, określeniu czasu omawiania

– 14 –

Prezydencja w Radzie

tyczącym działalności Rady do Spraw Zagranicznych – z przewodniczącym tej formacji Rady (tzn. z wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa).

Członkowie trio odpowiednio wcześnie przed rozpoczęciem swojej Prezydencji prowadzą konsultacje międzyrządowe mające na celu ustalenie projektu wspólnego programu działań Rady.

Projekt ten musi zostać przedstawiony nie później niż miesiąc przed rozpoczęciem 18-miesięcznego okresu Prezydencji i jest zatwierdzany przez Radę do Spraw Ogólnych. Członkowie tria określają także za wspólnym porozumieniem praktyczne ustalenia dotyczące ich współpracy. poszczególnych punktów porządku obrad Rady i nadzorowaniu jego przestrzegania, zwróceniu się do delegacji o wcześniejsze przedstawienie propozycji zmian do omawianego tekstu na piśmie, a także zwróceniu się do delegacji reprezentujących identyczne lub podobne stanowiska dotyczące konkretnego punktu obrad o wybranie spośród siebie jednej delegacji, która przedstawi ich wspólne stanowisko na piśmie przed posiedzeniem lub wyrazi je podczas posiedzenia.

Państwa wchodzące w skład tria sprawują Prezydencję na podstawie wspólnego, 18-miesięcznego programu prac Rady na ten okres.

Program ten przygotowywany jest we współpracy z Komisją Europejską, przewodniczącym Rady Europejskiej oraz – w zakresie do-

Każde państwo wchodzące w skład tria ustala – na podstawie 18-miesięcznego programu prac Rady i po konsultacji z Komisją Europejską – projekty porządków obrad posiedzeń Rady mających miejsce w ciągu 6 miesięcy zbiorowej Prezydencji (od 1 stycznia do 30 czerwca lub od 1 lipca do 31 grudnia) oraz przewodniczy wszystkim formacjom Rady (z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych), COREPER-owi oraz posiedzeniom komitetów i grup roboczych odbywającym się w tym okresie (z wyłączeniem tych, które przygotowują prace Rady do Spraw Zagranicznych). Pozostali członkowie tria wspierają natomiast Prezydencję we wszystkich jej obowiązkach, zgodnie z przyjętym wspólnie programem. Każde trio może jednak przyjąć inne ustalenia w przedmiocie przewodnictwa

– 15 –

Rada Unii Europejskiej

posiedzeniom Rady i jej organów przygotowawczych w czasie swojej Prezydencji.

Radzie do Spraw Zagranicznych przewodniczy z urzędu wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. W razie potrzeby w wykonywaniu tej funkcji może go zastąpić członek tego składu Rady reprezentujący 6-miesięczną Prezydencję. Większości organów przygotowawczych Rady do Spraw Zagranicznych (np. Grupa Robocza ds. Powszechnego Rozbrojenia i Kontroli Zbrojeń, Grupa Robocza ds. Praw Człowieka, Grupa Robocza ds. OBWE i Rady Europy) przewodniczą przedstawiciele wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa będący członkami Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ). Pozostałym komitetom i grupom roboczym tej formacji Rady przewodniczy 6-miesięczna Prezydencja.

W okresie przejściowym do 12 miesięcy od przyjęcia decyzji Rady z dnia 26 lipca 2010 r. określającej organizację i i zasady funkcjonowania ESDZ, Prezydencja nadal przewodniczy niektórym organom przygotowawczym, którym docelowo przewodniczyć mają przedstawiciele wysokiego przedstawiciela. Wysoki przedstawiciel i 6-miesięczna Prezydencja prowadzą ścisłą współpracę w celu zapewnienia spójności działań wszystkich organów przygotowawczych Rady do Spraw Zagranicznych.

Posiedzeniom COREPER-u przewodniczy przedstawiciel państwa członkowskiego, które sprawuje Prezydencję w Radzie do Spraw Ogólnych.

W zakresie organizacji i zapewnienia sprawnego przebiegu obrad Rady oraz jej organów

przygotowawczych Prezydencję wspomaga Sekretariat Generalny Rady. Merytoryczne wsparcie w zakresie realizacji priorytetów Prezydencji zapewnia specjalna grupa robocza – Grupa Przyjaciół Prezydencji.

Kolejność sprawowania Prezydencji określa Rada Europejska.

Porządek sprawowania Prezydencji w Radzie w latach 2010-2020: Hiszpania styczeń – czerwiec 2010 Belgia lipiec – grudzień 2010 Węgry styczeń – czerwiec 2011 Polska lipiec – grudzień 2011 Dania styczeń – czerwiec 2012 Cypr lipiec – grudzień 2012 Irlandia styczeń – czerwiec 2013 Litwa lipiec – grudzień 2013 Grecja styczeń – czerwiec 2014 Włochy lipiec – grudzień 2014 Łotwa styczeń – czerwiec 2015 Luksemburg lipiec – grudzień 2015 Holandia styczeń – czerwiec 2016 Słowacja lipiec – grudzień 2016 Malta styczeń – czerwiec 2017 Wielka Brytania lipiec – grudzień 2017 Estonia styczeń – czerwiec 2018 Bułgaria lipiec – grudzień 2018 Austria styczeń – czerwiec 2019 Rumunia lipiec – grudzień 2019 Finlandia styczeń – czerwiec 2020

– 16 –

Proces decyzyjny w Radzie

Początkowo sprawowanie Prezydencji w Radzie miało charakter administracyjny, z czasem stało się jednak bardzo prestiżowe. Państwa przewodniczące Radzie określają priorytety działalności Unii Europejskiej w czasie sprawowania ich urzędu, co daje (zwłaszcza państwom małym) szansę zaakcentowania swojej obecności na arenie międzynarodowej.

W związku z tym każda Prezydencja przygotowuje program kulturalny, którego głównym celem jest promocja kraju przewodniczącego pracom Rady w danym czasie. W ramach programu kulturalnego organizowane są wystawy, konferencje, seminaria, pokazy filmów i inne wydarzenia.

Każda Prezydencja ma również swoje logo i motto. Niektóre prezydencje miały nawet własny motyw muzyczny. Prezydencja tworzy także specjalną stronę internetową, na której zamieszcza ogólne informacje na temat funkcjonowania Unii Europejskiej oraz szczegółowe informacje o przebiegu swojego przewodnictwa w Radzie.

Proces decyzyjny w Radzie Decyzje Rady zapadają przy zastosowaniu jednego z 3 trybów głosowania: zwykłej większości głosów, większości kwalifikowanej bądź jednomyślnie. Zasadniczo Rada stanowi (podejmuje decyzje) większością kwalifikowaną. Przy obliczaniu większości kwalifikowanej w Radzie obowiązuje system głosów ważonych. Przyjęty system „ważenia” głosów poszczególnych państw ma w założeniu

zapewnić równowagę między dużymi i małymi państwami członkowskimi poprzez uwzględnienie ich potencjału ekonomicznego i liczby ludności. Według tego systemu każde państwo członkowskie ma różną liczbę głosów, w zależności od liczby ludności.

Liczba głosów poszczególnych krajów w Radzie Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy:

po 29

Hiszpania i Polska:

po 27

Rumunia:

14

Holandia:

13

Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia i Węgry: Austria, Bułgaria i Szwecja:

po 12 10

Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja:

po 7

Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa i Słowenia:

po 4

Malta:

3

Ogółem

345

Łączna liczba głosów przypadających wszystkim państwom członkowskim wynosi 345. Wymóg uzyskania większości kwalifikowanej oznacza, że decyzja musi uzyskać poparcie większości państw członkowskich (jeżeli projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej) lub 2/3 liczby państw (jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich) dysponujących co najmniej 255 głosami ważonymi. Ponadto członek Rady może wystąpić o sprawdzenie, czy państwa

– 17 –

Rada Unii Europejskiej

członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co najmniej 62 proc. ogółu ludności Unii. Jeżeli się okaże, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie zostaje przyjęta, jednakże to ostatnie kryterium nie ma praktycznego znaczenia przy spełnieniu kryterium liczby państw i liczby głosów ważonych. System ten będzie obowiązywał do 31 października 2014 r.

Od 1 listopada 2014 r. Rada będzie podejmować decyzje zgodnie z systemem podwójnej większości. W ramach tego systemu większość kwalifikowaną stanowić będzie co najmniej 55 proc. członków Rady, jednak nie mniej niż 15 z nich, reprezentujących państwa członkowskie, których łączna liczba lud-

ności stanowi co najmniej 65 proc. ludności Unii. Podjęcie decyzji przez Radę będzie mogła jednak uniemożliwić mniejszość blokująca, obejmująca co najmniej 4 państwa, których liczba ludności stanowi co najmniej 35 proc. ludności Unii Europejskiej. W szczególnie istotnych dziedzinach działalności Unii, takich jak na przykład wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa czy polityka gospodarcza i pieniężna, do podjęcia decyzji konieczne będzie zgromadzenie co najmniej 72 proc. liczby państw członkowskich.

Ponadto w okresie przejściowym, to znaczy od 1 listopada 2014 r. do 31 marca 2017 r., każde państwo członkowskie będzie mogło zażądać ponownego wprowadzenia systemu głosów ważonych. Zgłoszenie odpowiedniego wniosku będzie oznaczało automatyczną zmianę systemu głosowania i nie będzie wymagało żadnych dodatkowych decyzji Rady.

W tym okresie będzie również możliwe odwołanie się do formuły z Janiny, zgodnie z którą Rada będzie musiała ponownie zająć się sprawą i poszukać satysfakcjonującego rozwiązania w rozsądnym terminie, jeżeli państwa sprzeciwiające się podjęciu danej decyzji zgromadzą 3/4 jednego z testów mniejszości blokującej.

System tzw. podwójnej większości zacznie w pełni funkcjonować 1 kwietnia 2017 r. Odwołanie się do formuły z Janiny będzie jednak nadal możliwe pod warunkiem zgromadzenia 55 proc. jed ne go z te stów mniej szości blo ku jącej.

– 18 –

Proces decyzyjny w Radzie

W nielicznych przypadkach, określonych w traktatach i regulaminie wewnętrznym Rady, Rada podejmuje decyzje zwykłą większością głosów.

Są to przeważnie sprawy o charakterze proceduralnym i organizacyjnym. W ramach tego trybu głosowania każde państwo dysponuje jednym głosem, a zwykłą większość stanowi 14 głosów.

W sprawach o znaczeniu podstawowym dla państw członkowskich, takich jak rewizja traktatów, przyjmowanie nowych państw do UE oraz co do zasady decyzje dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Rada stanowi jednomyślnie.

– 19 –

Notatki

Notatki

Notatki

Notatki

Notatki

Ministerstwo Spraw Zagranicznych al. J.Ch. Szucha 23, 00-580 Warszawa www.msz.gov.pl www.polskawue.gov.pl