Ktieb Santa Marija 2019

Soçjetà Filarmonika La Stella A.D. 1919 Il-Gudja

Programm Festa Santa Marija 2019

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

1

2

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Jinstab kuljum quddiem Palazz Bettina bejn it-3.30pm u s-6.00pm

DELIVERY

Mob: 99462126

Gas Distributor

(Ta’ Mundu)

SILVIO DALLI

Soçjetà Filarmonika La Stella Gudja Bord Editorjali: Randolph Micallef Michel Mifsud, Werrej Mill-Pinna tal-Editur 3 Kumitat Çentrali 2019 5 Messa©© mill-President 7 Messa©© mis-Segretarju 9 Messa©© mill-Kaxxier 11 Kliem id-Direttur 13 Il-Kelma tas-Surmast 15 Il-Ósieb tal-Arçipriet 17 L-Innu tal-Gudja 19 Festa li Tg˙aqqadna 21 L-Induratura ta’ Santa Marija u l-Impenn tal-Banda La Stella 22 Gudja Utd 25 Programm Vokali u Strumentali 26 Programm tal-Festa 2019 27 Il-Banda La Stella, il-Banda tal-Gudja 29 Twemmin Ìej Minn Ûmien l-Appostli 30 Santa Marija minn Fomm il-Poplu 32 Pageant dwar Óajjet il-Madonna 39

Ìbir tar-reklami: Malcolm Zammit, Clayton Zammit u Sezzjoni Nisa Qari tal-Provi: Randolph Micallef Kull artiklu miktub fuq dan il-ktieb apparti dak tal-uffiçjali mhuwiex jirrappreΩenta l-fehma tas-Soçjetà Filarmonika La Stella Gudja.

Issettjat u Stampat

36, St. Paul Street, Valletta Tel: 2122 4607, 2122 8138, 9987 0603 E-mail: emibonnici@gmail.com Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

3

G˙al drinks ©enwini u appetizers abbundanti u kontinwi ng˙aqad mal-barman, Stephen Tedesco. Il-familja tieg˙u jawguraw festa mill-isba˙ lil kul˙add.

4

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Mill-Pinna tal-Editur

Sena Speçjali

Bord Editorjali

Din l-edizzjoni tal-ktejjeb g˙all-okkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Marija g˙andha tifsira partikolari. B’differenza mis-snin img˙oddija, din il-pubblikazzjoni qed ti©i mwasslha lilkom f’g˙eluq il-100 sena anniversarju tas-Soçjetà Filarmonika La Stella.

Id-dinja timxi ‘l quddiem b’pass mg˙a©©el u ˙ajja stressanti. Mhux dejjem façli nla˙˙qu mal-preΩent, a˙seb u ara kemm insibu çans na˙sbu fil-passat. Sfortunamtament lanqas qed niddedikaw biΩΩejjed ˙in biex nippjanaw il-futur. F’dinja fast, kollox idur mal-immedjat. G˙alhekk biex immorru nixtru l-fast food, nilbsu fast fashion u bil-karozza ng˙addu mill-fast lane. Minkejja dan, permezz ta’ dan il-ktejjeb nixtiequ li ssibu ftit çans biex i©©eddu memorji sbie˙ minn snin img˙oddija. Memorji li minkejja li jistg˙u jkunu riflessjoni ta’ Ωmien partikolari, jew ta’ kuntest speçifiku, huma parti minn kullana kbira ta’ storja ta’ soçjetà li llum, b’unur, tiççelebra l-100 sena tag˙ha.

Minbarra li nikkomunikaw mag˙kom u nΩommukom a©©ornati bil-programm li fassalna g˙all-festa ta’ Santa Marija 2019, f’dan il-ktejjeb ser inkunu qed nippubblikaw numru ta’ kitbiet u ritratti storiçi, li fil-biçça l-kbira tag˙hom ittie˙du minn edizzjonijiet preçedenti. Il-materjal li g˙andna f’idejna huwa voluminuΩ u dan fid-dawl tal-fatt li dan il-ktejjeb din is-sena jag˙laq 38 sena, bl-ewwel edizzjoni tkun dik ippubblikata fl-1981.

G˙aldaqstant sfortunatament kellna nag˙Ωlu x’nippublikaw. Madanakollu, nweg˙dukom li f’edizzjonijiet o˙ra, partikolarment dik tal-festa tal-Madonna tar-RuΩarju, ninkludu iktar materjal storiku g˙all-apprezzament tag˙kom. Nitolbukom tifhmu li mhux dejjem kien possibbli li ntejbu l-kwalità ta’ dak li qed nippublikaw, iΩda nemmnu li intom tifhmu li dak li qed inwasslulkom huwa materjal li ttie˙ed fi Ωmien fejn it-teknolo©ija kienet g˙ada dik li kienet. F’din il-pubblikazzjoni se ssibu wkoll numru ta’ avviΩi kummerçjali li b˙al kull sena, bis-sa˙˙a tag˙hom, qed inwasslulkom dan il-ktejjeb. G˙aldaqstant nissu©©erulkom li tikkunsidraw il-prodotti u s-servizz ta’ dawn l-isponsors g˙ax kif jg˙id il-Malti, kull qalb trid o˙ra.

Filwaqt li nawgurawlkom festa mimlija barka, hena, u sliem, infakkrukom sabiex tipparteçipaw g˙all-funzjonijiet kollha tal-parroçça kif ukoll g˙all-attivitajiet imtellg˙a mis-Soçjetà Filarmonika La Stella.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

5

6

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Kumitat Çentrali 2019

Soçjetà Filarmonika La Stella A.D. 1919 Bilqieg˙da mix-xellug g˙al-lemin Joseph Calleja (Direttur Ìenerali), Etienne Caruana (Viçi President), Clayton Zammit (Segretarju), Michel Mifsud (President), Malcolm Zammit (Kaxxier), Terence Muscat (Ass. Kaxxier / PRO) Bilwieqfa mix-xellug g˙al-lemin Randolph Micallef (Rap. Fratellanza Tas-SSmu RuΩarju), Joswil Paris (Membru), Emmanuel Bellia (Membru), Kurt Bartolo (Membru), Sergio Farrugia (Membru), Albert Caruana (Ass. Direttur Ìenerali), Marylise Grioli (Seg. Kumm. Banda), Glen Grioli (Admin. Kumm. Banda), Salvatore Calleja (Kuratur tal-Istrumenti Kumm. Banda),

Nieqsin mir-Ritratt Mario Mifsud (Ass. Segretarju / Arkivista Kumm. Banda), Gino Muscat (Direttur Kumm. Banda), Tony Zammit (Membru), Christopher Zammit (Membru) Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

7

Tel: 2141 9851 Mob: 9989 9291

8

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Messa©© mill-President

Il-Festa Titulari Michel Mifsud

G˙eΩieΩ Gudjani, Il-˙mistax t’Awwissu re©a’ wasal u b’hekk fil-Gudja jinfeta˙ l-ista©un tal-festi. Il-festa titulari li tfakkar lil Maria Assunta, jew kif a˙na mdorrija nsej˙ulha Santa Marija, g˙andna l-privile©© li niççelebrawha fir-ra˙al pittoresk tag˙na. B˙alma omm ti©bor lil uliedha hekk ukoll Santa Marija fil-Gudja ti©bor ulied dan ir-ra˙al flimkien sabiex jifir˙u, jiççelebraw u jfakkru din l-okkaΩjoni. B’dan il-mod in-nies g˙aqlin ta’ qabilna fasslu l-Gudja u g˙addewha lilna flimkien mad-dmir li nassiguraw li dan jibqa’ jse˙˙.

Din hija l-˙ames sena tieg˙i fit-tmexxija tas-Soçjetà flimkien ma’ s˙abi l-uffiçjali u l-membri o˙ra. F’dawn l-a˙˙ar snin rajna u esperjenzajna soçjetà li kulma jmur dejjem torganizza ru˙ha u tkabbar il-festi fil-Gudja. Santa Marija mhijiex eççezzjoni g˙alina. Santa Marija minn dejjem kienet g˙al qalb is-soçjetà tag˙na tant li g˙al ˙afna deçenji ˙adna ˙siebha, tista’ tg˙id we˙idna, u dejjem ˙ejjejna festi denji lill-patruna tar-ra˙al. Forsi stajna nag˙mlu aktar, iΩda minkejja xi differenzi bejn l-g˙aqdiet fil-Gudja, wassalna g˙all-ftehim bejn il-partijiet kollha li jag˙mlu din il-festa, liema ftehim g˙adu vi©enti. Jistà jag˙ti l-kaΩ ukoll li g˙alhekk Santa Marija fil-Gudja g˙addiet minn perjodu ta’ bruda, iΩda a˙na b˙ala Soçjetà, b˙alma kien fl-img˙oddi, fejn Santa Marija kellha festa li jixraqilha, hekk ukoll illum in˙arsu u nemmnu li din hija t-triq ‘l quddiem. Din hija wa˙da mill-miri ta’ din l-amministrazzjoni.

Kull sena f’Santa Marija s-Soçjetà tag˙na qieg˙da tag˙mel mezz u tara kif tkabbar il-festa titulari, il-festa tal-Gudjani kollha, il-festa li twa˙˙ad il-poplu kollu. Dan ilna nag˙mluh g˙all-mitt sena s˙i˙, qabel kull wie˙ed u wa˙da minna konna hawn, u Ωgur u mhux forsi li mhux ser nieqfu issa minn dan id-dover.

Din is-sena hija wa˙da speçjali g˙alina g˙ax se inkunu qieg˙din infakkru mitt sena sa mittwaqqif tas-sede tag˙na. Apparti l-festa ad unur il-Madonna tar-RuΩarju fl-ewwel Óadd t’Ottubru li ©ej, fejn f’dawn il-feste©©jamenti t-tfakkir ta’ dan l-anniversarju ser inkun flapiçi tieg˙u, bla dubju ta’ xejn dan sejjer ikun ukoll rifless fil-festa titulari ta’ Santa Marija.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

9

“Rieda, Óidma u Suççess”, dan huwa l-motto tas-soçjetà hekk stipulat fl-istatut tag˙na mill-fundaturi. B’mod partikolari din is-sena, insellem il-memorja ta’ dawn in-nies. Dawn il-valuri huma s-sisien li fuqhom imexxi l-kumitat çentrali u b’sodisfazzjon ng˙id li dejjem kienu riflessi f’kull deçiΩjoni li ttie˙det. Hawn nie˙u l-opportunità li nsellem u nirringrazzja lill kull membru li jifforma parti mill-amministrazzjoni tal-impenn u dedikazzjoni tieg˙u.

Grazzi wkoll dejjem lil kull min illum jg˙inna kemm finanzjarjament kif ukoll b’xorta o˙ra, grazzi wkoll lil dawk il-persuni li g˙enu lis-soçjetà tag˙na tul is-snin. B’dan il-mod dejjem ©ew sostnuti l-ispejjeΩ u l-qag˙da tajba ©enerali tas-soçjetà. Grazzi wkoll lill-g˙aqdiet çivili kollha involuti fir-ra˙al tag˙na fejn matul is-sena niltaqg˙u u niftehmu sabiex ikollna festi li jag˙mlu ©ie˙ lilna l-Gudjani.

B’sinçerità nixtieqilkom festa sabi˙a u qaddisa u nittama li tg˙inkom tersqu aktar lejn xulxin b’sens çiviku, tolleranza u rispett.

Amministrazzjoni Soç. Fil. La Stella (Ex Ufficio) Presidenti Onorarji Dr Jason Azzopardi

Dr Gawdez P. Borg

Mr Joseph Busuttil

Dr James Calleja

Mr Jimmy Caruana

Mr Toninu Caruana

Mr Carmelo Farrugia

Mr John Farrugia

Dr Chris Fearne

Mr Victor Galdes

Perit Jesmond Mugliett

Baruni Igino Trapani Galea Feriol

Awdituri

Mr James Vella

Mr Charles Camilleri

Direttur Spiritwali

Fr Norman Zammit

Patri Joe Vassallo OP

RappreΩentant Legali

Dr Kris Busietta

La Stella Fireworks Factory

Mr Matthew Falzon

Fratellanza tas-SSmu RuΩarju

Mr Randolph Micallef

10

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Messa©© mis-Segretarju

B’Risq il-Gudja Clayton Zammit

Waslet is- sena li fiha ser ikollna l-privile©© li niççelebraw il-festa ta’ Santa Marija f’g˙eluq il-100 sena mit-twaqqif tas-Soçjetà tag˙na. L-antenati tag˙na dejjem ˙admu biex il-festa titulari fir-ra˙al tag˙na ting˙ata l-importanza u l-parteçipazzjoni s˙i˙a mis-Soçjetà tag˙na.

Sfortunatament huwa evidenti li f’dawn l-a˙˙ar snin din il-festa tilfet xi ftit mill-popolarità tag˙ha. Quddiem din is-sitwazzjoni s-Soçjetà taghna mhix lesta toqg˙od gallarija, anzi din is-sena ittie˙du diversi deçiΩjonijiet mill-kumitat biex niddedikaw aktar energija u anke sapport finanzjarju biex inkomplu nonoraw il-valuri u l-prinçipji li sawru fina missirijietna.

G˙alhekk in˙e©©e© lill-poplu Gudjan kollu biex jipparteçipa bis-s˙i˙ f’dak kollu m˙ejji mill-kaΩini u l-parroçça g˙al din il-festa ta’ Ommna Marija Mtellg˙a s-Sema Ninsabu fi Ωmien kruçjali li jg˙abbi fuq spallejna responsabiltà kbira biex dawn il-mumenti ng˙ixuhom u ngawduhom minn kull aspett. Imma tajjeb li wie˙ed jirrifletti ftit u ja˙seb dwar dan l-anniversarju. Ûgur li ewwel ˙a©a li ti©i f’mo˙˙na hi li wara dan kollu hemm ˙idma ta’ 100 sena fid-diversi setturi tas-Soçjetà li hija msawra fil-volontarjat. Fil-kaΩ tas-Soçjetà tag˙na ma jistax ikun injorat il-fatt li l-prinçipji u l-valuri li writna sa mit-twelid ta’ din isSoçjetà g˙adna n˙addnuhom sal-©urnata tal-lum. Nistg˙u ng˙idu b’wiççna minn quddiem li dan l-anniversarju huwa wie˙ed ta’ storja kontinwa u ming˙ajr skossi u kontroversji.

Wara l-festi tal-2018 bdejna n˙ejju ru˙na sabiex din is-sena tkun wa˙da speçjali fl-attivitajiet organizzati kemm matul is-sena u anke fil-festi li Soçjetà tag˙na torganizza u tag˙ti sehemha.

Il-kumitat involva lil kull min wera x-xewqa li ja˙dem biex fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar nag˙mlu din is-sena speçjali tassew. B’umiltà kbira ˙dimna ma’ nies li sa˙ansitra fil-passat ma kellhomx il-fehma tag˙na, imma f’dawn l-a˙˙ar snin raw lis-Soçjetà Filarmonika La Stella tispikka fil-lealtà u r-rispett. Huwa d-dmir tag˙na li naraw li nibqg˙u saqajna mal-art u li ˙add ma jipprova jie˙u vanta©© mill-kariga tieg˙u biex jesponi ru˙u aktar minn ˙addie˙or u jing˙ata l-premji. Nemmnu li kull ma jsir, isir bis-sa˙˙a ta’ kul˙add u nifhmu s-sagrifiççji li jag˙mel kull min jag˙ti sehmu.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

11

F’dawn l-a˙˙ar tmien xhur konna organizzati f’dak li g˙amilna u kollox sar f’˙inu, ming˙ajr g˙a©la u paniku Ωejjed. B’hekk jekk il-Madonna ttina s-sa˙˙a g˙andna xahrejn quddiemna li fihom ser nag˙mlu din is-sena tassew memorabbli. G˙alhekk nibqa’ n˙e©©e© lil kull min g˙andu l-interess li jkun parti mis-Soçjetà tag˙na biex ma jitlifx dawn il mument li fihom nuru li s-Soçjetà Filarmonika La Stella hija l-akbar soçjetà fil-Gudja.

Nikkonkludi dan il-messa©© tieg˙i billi niddedika diversi awgurju u ringrazzjamenti.

Nibda billi nawgura lis-Sindku il-©did tar-ra˙al tag˙na, Is-Sinjorina Marija Sara Vella, li ma g˙andix dubju li ser ta˙dem g˙all-Gudjani kollha. Nixtieq nirringrazzja lill-barman tas-Soçjetà tag˙na li ma g˙andix kliem biex nirringrazzjah tal-g˙ajnuna u l-koperazzjoni li dejjem sibna ming˙andu. Nirringrazzja wkoll lis-sezzjonijiet kollha fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na u fl-a˙˙ar u mhux l-inqas lilkom il-membri u l-partitarji tas-sapport li dejjem insib ming˙adkom tul is-sena kollha.

Nawgura l-festa t-tajba lill-Gudjani

The Butcher Shop (Prop. Kevin Galea)

We personally pick all meat to guarantee excellence at your table William Baker Street, Gudja Telephone: 2167 5333 Free Deliveries

Serving you is our pleasure 12

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Messa©© mill-Kaxxier Grazzi Lilkom Malcolm Zammit

La Stella; dan kien l-isem li ng˙ata mitt sena ilu lil din is-soçjetà tag˙na. Mitt sena li fihom spikkat ˙idma minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra ta’ Ωg˙aΩag˙, nisa u r©iel. Óidma li g˙adna napprezzaw sal-lum. Ilkoll g˙andna n˙ossuna fortunati li ser tkun din il-©enerazzjoni li ser ikollha l-opportunità li tfakkar u tiççelebra dan l-anniversarju, li ner©a’ ntenni, warajh hemm ˙afna ˙idma u sagrifiççji. Mhuwiex kompitu tag˙na li nitfg˙u ˙idmitna fuq il-miΩien u niksbu l-merti biex in˙ossuna protagonisti. Speçjalment jekk ninsew lista twila ta’ nies li Ωammew lis-soçjetajiet ˙ajjin u attivi matul dawn is-snin kollha. In˙oss li l-©enerazzjoni preΩenti g˙andha tkompli tonora dak kollu li writna ming˙and ta’ qabilna u mhux t˙oss li dak kollu li sar, sar bis-sa˙˙a tag˙ha. Dak kollu li jidentifikana, u li huwa marbut ma’ din is-soçjetà g˙andu jibqa’ fil-kuntest tieg˙u; b’ hekk inkunu soçjetà b’ sa˙˙itha.

Tul din is-sena is-soçjetà tag˙na kienet attiva ˙afna, speçjalment fejn jid˙lu attivitajiet. Ilkoll ninsabu sodisfatti bil-konkorrenza u l-parteçipazzjoni b’sa˙˙itha li kellna f’kull attività, kemm jekk kienu mmirati g˙at-tfal kif ukoll dawk li kienu mmirati g˙all-kbar. Sa˙ansitra ng˙id li f’çertu attivitajiet kellna nsibu postijiet alternattivi biex nakkomodaw lil kull min wera x -xewqa li jattendi. Dan kompla jixpruna lill-kumitat biex il-festi li ©ejjin ikunu kkaraterizzati minn avvenimenti li probabbilment diffiçli li naraw b˙alhom kull sena. B˙alma wie˙ed jista’ jifhem l-aspett finanzjarju jilg˙ab parti kbira u nistqarr li huwa ta’ u©ig˙ ta’ ras biex wie˙ed jiffinanzja u jqassam kollox skont il-pjan.

Fil-festi li ©ejjin ninsab fiduçjuΩ li ser tispikka il-©enerozità tal-benefatturi fi ˙dan is-soçjetà tag˙na. Matul is-sena, l-kumitat kien avviçinat minn diversi membri li wrew ix-xewqa biex g˙al din l-okkaΩjoni jg˙inu lis-soçjetà f’dawk l-aspetti fejn il-kumitat kellu spejjes li ma setax jasal g˙alihom wa˙du. Bis-sa˙˙a tag˙kom naslu flimkien.

G˙alhekk bl-umiltà kollha ndur fuqkom il-membri u l-benefatturi sabiex tibqg˙u tg˙inuna.

Is-suççess ta’ dak li niksbu huwa kollu kemm hu tag˙kom. L-ebda kumitat ma jista’ ja˙dem u jamministra jekk ma jkunx hemm l-g˙ajnuna u s-sapport tag˙kom. Ûgur mhux se nkunu a˙na li nie˙du l-proset ta’ dak li jsir bis-sa˙˙a tag˙kom.

Nikkonkludi billi nawgura il festa t-tajba lill-poplu Gudjan kollu fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Marija 2019.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

13

Convenience Corner

14

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Kliem id-Direttur Is-Suççess Joseph Calleja

Mhux façli li tirrakkonta l-mixja s˙i˙a ta’ din is-soçjetà mill-bidu tag˙ha sal-©urnata tal-lum.

Dan ovvjament g˙aliex f’mitt sena jsiru ˙afna affarijiet. Madanakollu l-istorja tixhed pass wara pass dak kollu li jsawwarna. Il-fundaturi tag˙na meta waqqfu din is-soçjetà ˙asbu wkoll biex jag˙tuha motto; RIEDA, ÓIDMA u SUÇÇESS. Dan jurina biç-çar kemm is-soçjetà tag˙na, sa mill-bidu nett, kienet imsawra fuq prinçipji sodi. Issa li g˙andna storja ta’ mitt sena wie˙ed ma jistax imur kontra dak kollu li sar. G˙alhekk issa wie˙ed jista’ jitkellem fuq x’qed isir fil-preΩent u x’viΩjoni g˙andna g˙all-futur ta’ din is-soçjetà tag˙na.

Huwa çar biΩΩejjed li l-kumitati ta’ dawn l-a˙˙ar snin ikkonçentraw il-˙idma tag˙hom biex ˙olqu aktar sinkronizzazzjoni bejn is-setturi kollha tal-kaΩin u l-membri tag˙na, bil-kumitat çentrali jamministra. Fil-preΩent qed naqtg˙u l-frott ta’ din il-˙idma g˙aliex kull settur kiber, il-membri Ωdiedu fl-ammont u r-rispett li ngawdu ming˙and in-nies li mhumiex mid˙la tassoçjetà tag˙na huwa kbir. G˙alhekk meta jkollok dawn l-ingredjenti kollha tkun façli g˙al kul˙add biex joffri l-˙idma tieg˙u fil-volontarjat. Ikolli nammetti li x-xog˙ol li sar f’dawn l-a˙˙ar snin ma kienx mistenni li j˙alli l-frott daqshekk malajr. Dan jag˙milha aktar façli biex il-festi li ©ejjin ikunu minquxa b’ittri tad-deheb fl-istorja tal-kaΩin.

Huwa importanti ferm li wkoll n˙arsu ftit lejn il-futur ta’ din is-soçjetà. Il-qawl Malti jg˙id li l-musmar il-©did jaqla’ l-qadim. G˙alhekk huwa fid-dover li ninvestu u n˙arr©u liΩΩg˙aΩag˙ tag˙na sabiex meta jasal il-waqt dawn ikunu preparati jie˙du f’idejhom il-˙idma fi ˙dan din is-soçjetà.

Issa li ninsabu fuq l-g˙atba tal-festi fil-Gudja napellalkom sabiex nag˙mlu l-a˙˙ar sforz sabiex flimkien insarrfu s-sagrifiççji li ilna na˙dmu g˙alihom. Dejjem irridu npo©©u quddiem g˙ajnejna li din hija opportunità li wassluna g˙aliha missirijietna u li a˙na fid-dmir li nkomplu.

Fl-a˙˙ar nett nixtieq inwassal ringrazzjament speçjali lil dik li bl-interçezzjoni tag˙ha rnexxielna naslu s’hawn. Ovvjament qed nirreferi g˙all-Omm tag˙na tas-sema li tindukkrana kull ˙in u kull mument u ttina s-sa˙˙a sabiex kull sena n˙ejjulHa tliet festi sbie˙ fil-Gudja.

Nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

15

16

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Il-Kelma tas-Surmast

Mro Michael Pulis

G˙al sena o˙ra re©g˙et waslet il-festa tant mistennija ta’ Santa Marija ©ewwa r-ra˙al pittoresk tal-Gudja u er©ajt qed inwassal dan il-messa©© permezz ta’ dan il-ktejjeb li kull sena tippubblika l-Filarmonika La Stella.

Nixtieq nifta˙ dan l-artiklu billi nifra˙ lis-Soçjetà Filarmonika La Stella f’g˙eluq il-mitt sena mit-twelid tag˙ha. Konvint illi matul dawn is-snin din is-soçjetà dejjem Ωammet il-muΩika b˙ala l-ewwel prijorità tag˙ha. Ninsab ferm kburi u kuntent li jiena s-Surmast Direttur ta’ din il-banda f’din is-sena hekk importanti g˙as-Soçjetà Filarmonika La Stella.

B˙alma g˙idt din hija sena partikolari u g˙alhekk a˙na impenjati sabiex in˙allu timbru sabiex dawk li ©ejjin warajna n˙allulhom legat ta’ soçjetà u banda b’sa˙˙itha u jiftakru f’din is-sena b˙ala sena ta’ suççess minn kull lat.

Din is-sena tellajna kunçert speçjali ©ewwa l-Knisja Arçipretali tal-Gudja g˙al Ωmien il-Ìimg˙a Mqaddsa. Il-kunçert kien suççess u hawn ta’ min isemmi s-sehem wisq important li ta Mro Pasquale Aiezza sabiex flimkien mieg˙i, tellajna kunçert ta’ muΩika sagra. MalBanda ˙a sehem ukoll it-Tenur Charles Vincenti. Minn hawn nixtieq nirringrazzja l-ewwel nett lis-Surmast Taljan Mro Pasquale Aiezza, lill-Assistent Surmast Mro Nicholas Vella, lill-g˙alliem Glen Grioli, lill-bandisti kollha li attendew kemm g˙all-provi u kif ukoll g˙allkunçert, u lill-Kummissjoni Banda. Grazzi speçjali tmur g˙all- President is-Sur Michel Mifsud u l-Kumitat Çentrali tas-Soçjetà Filarmonika La Stella li bis-sapport tag˙hom seta’ jintla˙aq is-suççess mixtieq.

G˙all-festa ta’ Santa Marija, jiena flimkien mal-Kummissjoni Banda La Stella, li din is-sena rrid ng˙id hija ferm attiva u organizzata sew, ˙ejjena programm muΩikali tassew mΩewwaq g˙al-lejliet il-festa, ji©ifieri nhar l-14 t’Awwissu. Il-programm ser ikunu jinkludi muΩika ta’ minn kull ©eneru, minn muΩika pop, muΩika sinfonika, marçi militari u muΩika minn films. Mal-Banda La Stella ser jie˙du sehem il-kantanti bravi Rhiona Degiorgio u Sachelle Schembri. Minn hawn nistedinkom ting˙aqdu mag˙na g˙al serata o˙ra ta’ muΩika kif taf toffri l-Filarmonika La Stella.

Nawgura l-festa t-tajba lil kul˙add.

Mro Michael Pulis BMus, A(Mus)LCM, ALCM, Cert Conducting (Trento, Italia) Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

17

Raymond Psaila Managing Director

Tel: (+356) 21 257088 Mobile: (+356) 9947 2104 Fax: (+356) 21 257088 E-mail: klglass@maltanet.net Plot 34 - Luqa Industrial Estate, Malta - LQA 3000

18

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Il-Ósieb tal-Arçipriet

Fr Norman Zammit

G˙eΩieΩ, Dan huwa x-xahar fejn ning˙aqdu lkoll biex fih infa˙˙ru l-Ommna Marija. Infa˙˙ruha g˙ax jixirqilha t-tif˙ir tag˙na, lil dik li Alla g˙aΩilha biex tkun l-Omm qaddisa Tieg˙u. Mhux hekk biss, imma tag˙ilna b˙ala Omm tag˙na.

B’hekk bil-˙arsa tag˙ha lejn is-sema, fejn kontinwament tinterçedi g˙alina, u bl-idejn miftu˙a tag˙ha lesti biex i˙addnuna b˙ala wliedha, a˙na nserr˙u qalbna fiha.

Din l-Omm ˙elwa tag˙na, hija l-omm l-aktar ubbidjenti tag˙na, ubbidjenti li tat ˙ajjitha kollha kemm hi g˙all-umanità. Malli l-an©lu Gabriel staqsiha biex tkun Omm Alla, hija baxxiet rasha u qaltlu iva u dak il-˙in il-kelma nkarnat fiha.

B’hekk il-Ìisem ta’ Marija li fih ©arr ‘l Iben t’Alla qatt ma setg˙a jara t-ta˙sir, imma wara l-mewt tag˙ha, hija ©iet me˙udha fis-sema bir-ru˙ u l-©isem. Ma’ dan il-misteru Marjan, il-parroçça tag˙na, ilha marbuta mieg˙u sa minn dwiena.

Sa mill-qedem naraw li missirijietna, anke fil-knisja ta’ Bir Miftu˙ ˙arsu dan il-misteru, ççelebrat nhar il-˙mistax t’Awwissu, bl-akbar devozzjoni, bl-akbar im˙abba. Qalbhom tant kienet marbuta ma’ Marija mtellg˙a s-sema li anke mal-bini ta’ Tempju Ìdid riedu li r-rabta tieg˙u u titlu tieg˙u jkunu lill-Assunzjoni ta’ Marija.

Forsi b’hekk li b˙ala Gudjani bil-fehmiet differenti ta’ kull wie˙ed u wa˙da minnha, l-˙mistax t’Awwissu nibqg˙u n˙arsu lejh b’im˙abba speçjali, g˙ax huwa rigal mhux biss t’Alla, imma mg˙oddi lilna mill-antenati tag˙na, li lejhom in˙arsu b’tant rispett.

B’hekk nie˙u l-okkaΩjoni biex nawguralkom festa sabi˙a, mimlija ©id spiritwali, fejn wie˙ed jieqaf u ja˙seb fuq ir-relazzjoni tieg˙u ma’ din l-Omm tag˙na tas-sema.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

19

Il-Banda La Stella f’Jum il-Gudja nhar it-Tnejn 15 ta’ Lulju 2019

20

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Storja MuΩikali

L-Innu tal-Gudja Silta me˙uda mill-ktieb tal-festa tal-1981

Il-Banda La Stella, il-banda tal-Gudjani. Silta me˙udha mill-pubblikazzjoni tal-1981 li fiha turi l-kliem tal-Innu tal-Gudja. Kif juri dan l-artiklu l-Innu tal-Gudja nkiteb mill-mibki Surmast Angelo Pace u ndaqq g˙all-ewwel darba fil-Gudja mis-Soçjetà Filarmonika La Stella, akkumpanjata mill-Kor La Stella.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

21

Programm tal-Festa 2019 Is-Sibt 3 ta’ Awwissu 2019 Ikla ta’ fundraising mis-Soçjetà Filarmonika La Stella Il-Óadd 4 ta’ Awwissu 2019 Get together g˙all-g˙aqdiet tal-Gudja Is-Sibt 10 ta’ Awwissu 2019 Disco fis-Soçjetà Filarmonika La Stella Il-Óadd 11 ta’ Awwissu 2019 Ikla ta’ fundraising fil-bit˙a tas-Soçjetà Filarmonika La Stella Il-Tnejn 12 ta’ Awwissu 2019 Fit-20:30 il-Banda La Stella tag˙ti bidu g˙al març brijuΩ li jibda minn quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà Filarmonika La Stella u jil˙aq il-qofol tieg˙u fl-23:30 fil-pjazza tal-Gudja.

Waqt il-març il-La Stella Fireworks Factory ser ta˙raq programm ta’ nar tal-ajru. Wara jsir gathering fil-kaΩin.

It-Tlieta 13 ta’ Awwissu 2019 Ravjulata tradizzjonali fil-bit˙a tas-Soçjetà Filarmonika La Stella mtellg˙a b’kollaborazzjoni ma’ Victor Galdes (is-Sombrero) L-Erbg˙a 14 ta’ Awwissu 2019 (Lejliet il-Festa) Fit-20:00 març formali li jibda minn Triq Raymond Caruana u jispiçça quddiem il-KaΩin tasSoçjetà Filarmonika La Stella. Wara jing˙ata bidu g˙al programm muΩikali fuq il-plançier mill-Banda La Stella ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Michael Pulis Il-Óamis 15 ta’ Awwissu 2019 (Nhar il-Festa) Il-Banda La Stella tag˙ti bidu g˙all-març ta’ filg˙odu li jibda minn quddiem il-KaΩin tasSoçjetà Filarmonika La Stella u jil˙aq il-qofol tieg˙u fis-12:30 fil-pjazza tal-Gudja.

G˙all-a˙˙ar a©©ornamenti u dettalji dwar l-attivitajiet mtellg˙a mis-Soçjetà Filarmonika La Stella tistg˙u ssegwu wkoll il-pa©na facebook tas-soçjetà.

22

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Programm Vokali u Strumentali Festa Santa Marija 2019 Innu Sinfonia Film Music Maltese Music

Tielg˙a s-Sema (Tkanta Sachelle Schembri) Egmont Nella Fantasia (Tkanta Rhiona Degiorgio) Best of Maltese Folklore

Overture

Concerto d’Amore

Opus 39

Minuette & Trio

Pop song

Broken Vow (Tkanta Sachelle Schembri)

G. Deidun L.V. Beethoven E. Morricone Arr: A. Chircop J. De Haan W. A. Mozart Walter Afanasieff

Film Music

Moment for Morricone

E. Morricone

Pop Music

Music

Pop Song

Never Enough (Tkanta Rhiona Degiorgio)

Overture

Omaggio

M. Pulis

Innu

La Stella

V. Ciappara

J. Miles Benj Pasek

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

23

Kitba ta’ Carmelo Pace (President: 1994-2000)

L-Induratura ta’ Santa Marija u l-Impenn tal-Banda La Stella

Silta me˙uda mill-˙ar©a tal-Festa ta’ Santa Marija tal-1993 Din is-sena, 1993, l-istatwa ta’ Santa Marija tag˙laq 45 sena minn meta ©iet indurata.

Dan kien fl-1948. F’din l-okkaΩjoni, il-Banda La Stella impenjat ru˙ha b’mod ewlieni. Hija ipprovdiet, minn rajha u, ming˙ajr ˙las, is-servizz tag˙ha b’daqq ta’ marçi brijuΩi u kant tat-tfal, mill-Palazz ta’ Bettina sal-Knisja.

Il-˙tie©a li l-istatwa titulari ta’ Santa Marija ti©i ndurata mill-©did kienet ilha tin˙ass.

Din il-˙tie©a saret bΩonn ur©enti meta fis-sena 1947 l-istatwa tal-Madonna tar-RuΩarju ©iet indurata g˙all-okkaΩjoni tal-25 sena tag˙ha. Din swiet b˙ala ˙mira u kienet ix-xrara li kebbset il-©amar biex ti©i ndurata Santa Marija. “erbat itfal ˙addiema kellhom il-˙ila jinduraw il-vara tar-RuΩarju, u intom, kollha tat-tajjeb, idejkhom iebsa biex tinduraw lil Santa Marija”. Dan kien id-diskors ta’ w˙ud mill-anzjani tag˙na ta’ dak iΩ-Ωmien. Kien diskors providenzjali. Swiet ˙afna din iç-çanfira ˙elwa. Tlaqqg˙u l-benefatturi u l-istatwa ˙aduha g˙all-induratura g˙and id-ditta Coleiro tal-Belt. Dan sar wara li sarulha wkoll xi alterazzjonijiet minn Antonio Sciortino. Ìimg˙a wara li g˙addiet il-festa tal-Madonna tal-Warda li fl-1948 saret fl-ewwel Óadd ta’ Mejju, il-kappillan ta’ dak iΩ-Ωmien, Dun Anton Rapa, beda ja˙seb biex jifforma kumitat li l-g˙an tieg˙u kien li jie˙u ˙sieb u jorganizza l-festi ta’ barra ta’ Santa Marija. Huwa bag˙at ittra liΩ-Ωew© kaΩini tal-banda biex jibag˙tu Ωew© membri kull wie˙ed biex flimkien ma’ Ωew© membri o˙ra minn fost il-benefatturi tal-induratur ta’ Santa Marija u l-kappillan innifsu, jiffurmaw kumitat b’sebg˙a min-nies. Skont in-notamenti miΩmuma mis-segretarju ta’ dak iΩΩmien Lonzu Pace, is-Soçjetà Filarmonika La Stella ˙atret lis-Sur John Sghendo u lis-Sur Joe Galea (tal-Kanada) biex jirrappreΩentawha f’dan il-kumitat. Fit-18 ta’ Ìunju 1948 saret seduta ©enerali fil-bit˙a tal-kaΩin La Stella li fiha ©ew ikkonfermati Ω-Ωew© delegati tal-kaΩin fil-kumitat ta’ Santa Marija. F’din is-seduta ©ie deçiΩ ukoll li l-Banda La Stella kellha tipprovdi minn rajha u ming˙ajr ˙las, is-servizz tag˙ha g˙al meta tasal lura l-istatwa ta’ Santa Marija mill-induratura.

Wasal il-Óadd 8 ta’ Awwissu 1948. Dakinhar, ˙abat tmint ijiem qabel il-festa ta’ Santa Marija. Kienet ©urnata mistennija ˙afna mill-Gudjani, speçjalment mill-Banda La Stella.

Fis-18:00 l-Banda La Stella flimkien mal-kor tat-tfal bniet kienet di©à skjerata fil-portiku talPalazz ta’ Bettina bl-istatwa ta’ Santa Marija eΩattament warajha merfug˙a mill-benefatturi u ammiraturi. Murtali, sfafar u gassijiet, fit-triqat u fuq il-bjut in˙arqu sa mal-istatwa waslet sal-knisja.

Wara li l-istatwa ta’ Santa Marija tbierket minn Mons. Bonnici ©iet imdawra mal-pjazza kollha bl-innijiet u marçi brijuΩi tal-Banda La Stella. Fil-knisja, x˙in da˙let l-istatwa, tkantat is-Salve, Litanija Antifona u Barka Sgaramentali. Wara l-barka, il-Banda La Stella esegwiet programm muΩikali quddiem il-kaΩin, ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Angelo Pace, dak iΩ-Ωmien fit-tieni sena tat-tmexxija tieg˙u. Il-kappillan Dun Anton Rapa, li kien jaf ja˙taf l-okkaΩjoni, bi ftehim mal-kumitat tal-kaΩin, inqeda b’dan il-programm u organizza tombla g˙all-benefiççju 24

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

tal-festa ta’ Santa Marija. Wara sar xi log˙ob tan-nar tal-art fil-pjazza u fuq il-bejt tal-kaΩin.

Dan in˙adem minn ÌuΩeppi Dalli (iz-Zokkrin). B’hekk intemmu l-festi tal-induratura ta’ Santa Marija.

F’dik is-sena, 1948, il-Banda La Stella tat is-sehem tag˙ha wkoll lejliet il-festa ta’ Santa Marija, is-Sibt 14 ta’ Awwissu. Hija g˙amlet març mat-toroq prinçipali tal-Gudja bi briju kbir tan-nar quddiemha. Wara n˙araq il-log˙ob tan-nar tal-art, li kien g˙adu jin˙araq fil-pjazza u l-programm kompla bil-Banda La Stella ter©a tesegwixxi programm muΩikali quddiem il-kaΩin ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Angelo Pace.

Biex il-festa tkun kompluta b’kollox, b˙ala rigal lill-benefatturi li nduraw lill-Santa Marija u lill-poplu tal-Gudja, f’dik is-sena, il-Banda La Stella g˙alqet dawn il-festi ta’ Santa Marija billi g˙amlet març mar-ra˙al kollu nhar il-Óadd 22 ta’ Awwissu (fl-Ottava ta’ Santa Marija). G˙al darb’ o˙ra n˙araq ukoll il-log˙ob tan-nar waqt il-març. Il-banda kienet mistiedna g˙al repò fid-djar ta’ Stiefnu Zammit u Joe Galea. Dan kollu l-banda La Stella g˙amlitu ming˙ajr ma ©iet miltuba jew im˙allsa. G˙amlitu biss g˙all-glorja tal-Madonna.

B˙ala tifkira tas-sehem ewlieni u l-impenn tag˙ha f’dawn il-festi tal-induratura ta’ Santa Marija, il-banda La Stella ©iet irregalata mill-kappillan ritratt tal-Banda bl-istatwa ta’ Santa Marija warajha. Mal-Banda, f’dan ir-ritratt, hemm ukoll il-kor tat-tfal bniet li ˙adu sehem.

Nissu©©erixxi lil dawk li kienu tfal fl-1948 u li probabbli llum saru nanniet, sabiex fil-jiem talfesta jitilg˙u fis-swali ta’ fuq tl-kaΩin u juru lin-neputijiet tag˙hom kif in-nanna, snin twal ilu, kienet tfa˙˙ar lill-Madonna bil-kant tag˙ha flimkien mal-Banda La Stella.

Medicaid PHARMACY AND OPTICIANS Tel: 21676294/27676294 62, Vjal it-Torri Gudja Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

25

26

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Is-Soçjetà Filarmonika La Stella A.D. 1919

tifra˙ mal-Gudja Utd g˙all-promozzjoni tag˙hom fl-og˙la diviΩjoni tal-futbol Malti, il-Premier Division.

Nawgurawlhom kull suççess g˙al dan l-ista©un impenjattiv u nirringrazzjahom tas-sodisfazzjon li tawna fl-ista©un li g˙adda.

Proset lill-President Dr Duncan Borg Myatt u lit-tim tieg˙u g˙al din il-promozzjoni storika Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

27

Is-Soçjetà Filarmonika La Stella A.D. 1919 Tifra˙ lil; Marija Sara Vella Mario Calleja Mark Anthony Sammit Stefan Caruana Maria Micallef g˙ar-riΩultat li kisbu fl-Elezzjoni tal-Kunsilli Lokali 2019. Filwaqt li nawgurawlhom ˙afna ˙idma sfieqa b’risq il-Gudja u l-Gudjani, inweg˙duhom l-appo©© tag˙na sabiex dejjem inkomplu na˙dmu g˙all-©id tal-Gudja

28

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Festa li Tg˙aqqadna

Marija Sara Vella

Huwa ta’ sodisfazzjoni kbir g˙alija li qed nindirizza dan il-messa©© lill-partitarji kollha tal-g˙aqdiet tal-baned tar-ra˙al tag˙na f’din l-okkaΩjoni tal-festa titulari tal-Gudja, il-festa ta’ Marija Santissima Mtellg˙a s-Sema.

Bla dubju din hija festa li g˙andha tg˙aqqadna u tkun okkaΩjoni fejn minflok inreww˙u l-piki bla bΩonn, nikkoperaw flimkien biex ikollna festa sabi˙a li tag˙mel ©ie˙ lir-ra˙al tag˙na. Personalment nixtieq na˙dem biex nara jekk hux possibbli li s-soçjetajiet muΩikali tag˙na jing˙aqdu flimkien f’xi attivita kulturali li tkompli tg˙olli l-©ie˙ u l-istima tal-Gudja.

L-g˙aqdiet muΩikali u l-kaΩini tag˙hom irriduhom jibqg˙u çentri soçjali u kulturali ewlenin fir-ra˙al tag˙na u g˙aldaqstant in˙oss li g˙andi n˙e©©e© lill-©enituri ta’ tfal li g˙adhom f’età Ωg˙ira biex jersqu lejn il-kaΩini tag˙na u j˙e©©u lil uliedhom jitg˙allmu strument muΩikali mal-baned tag˙na. Huwa importanti ˙afna g˙at-tfal li barra t-tag˙lim mill-iskola, jkollhom iç-çans ukoll jipprattikaw attivitajiet extra-kurrikulari li jistg˙u jkunu sportivi, ta’ arti u anke kulturali b˙alma hija l-muΩika. Il-kaΩini tal-baned tag˙na huma l-lok ideali g˙al dan it-tip ta’ Ωvog extra-kurrikulari li g˙andhom jing˙ataw it-tfal Gudjani.

Nixtieq fl-a˙˙ar nett nappella lill-partitarji tal-baned biex jipparteçipaw fl-attivitajiet tal-festa titulari, inkluΩi l-festi interni tal-Knisja Arçipretali u jgawdu l-attivajiet organizzati b’mod dinjituΩ, ming˙ajr insulti u kemm huwa possibbli, nibΩg˙u wkoll g˙all-ambjent tag˙na billi n˙amm©u mill-inqas.

Jekk jirnexxielna nnisslu dan is-sens ta’ g˙aqda fiç-çelebrazzjoni tal-festa titulari tag˙na, ma jkunx diffiçli biex imbag˙ad ji©u ççelebrati l-festi l-o˙rajn f’©ie˙ Ommna Marija Santissima bl-istess sens ta’ g˙aqda u m˙abba lejn il-Gudjani kollha.

MARIJA SARA VELLA LLB. Dip. LP. Sindku tal-Gudja

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

29

30

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Storja tal-Banda

Il-Banda La Stella, il-Banda tal-Gudja Silta me˙uda mill-ktieb tal-festa tal-1984

Silta me˙udha mill-pubblikazzjoni tal-1984 li fiha l-Ass. Surmast Eucharist Muscat juri r-rieda kbira li s-Soçjetà Filarmonika La Stella kellha sabiex tkabbar il-festa tal-Patruna Santa Marija, partikolarment bis-sehem tag˙ha fil-març ta’ filg˙odu. Març deskritt b˙ala wie˙ed famuΩ madwar Malta u li jferra˙ u jg˙aqqad lill-Gudjani kollha. Barra minn hekk turi wkoll l-impenn kontinwu tas-soçjetà sabiex tferra˙ u tg˙aqqad lir-ra˙al tal-Gudja b’attivitajiet varji u mixeg˙la fi Ωmien il-Milied.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

31

Kontribuzzjoni ta’ Salvu Mifsud (President: 2000-2002)

Twemmin Ìej Minn Ûmien l-Appostli

Silta maqluba g˙all-Malti minn Salvu Mifsud ippubblikata fis-sena 2000 It-tlug˙ fis-sema huwa l-eqdem festa ta’ Sidtna Marija g˙alkemm ma nafux kif bdiet din ilfesta. Fil-fatt l-ori©ini ta’ din il-festa huwa mitluf f’dawk iΩ-Ωminijiet imbieg˙da tal-˙akma tal-Imperatur Ruman, Konstantinu (circa 285-337AD) meta l-Belt ta’ Ìerusalemm re©g˙et saret il-Belt Imqaddsa. Din il-Belt kienet ilha Belt pagana g˙al Ωew© sekli s˙a˙ minn meta l-Imperatur Adrijanu (117-138AD) kien g˙amel minnha ˙erba madwar is-sena 135AD u re©a’ bnieha b˙ala Aelia Capitolina ad unur ta’ Govè.

G˙al mitejn sena, kull tifkira Kristjana t˙assret minn din il-Belt u dawk l-imkejjen imqaddsa bil-˙ajja, il-mewt u l-qawmien ta’ Kristu kienu nbiddlu f’tempji pagani.

Wara l-bini tal-knisja tal-qabar mqaddes fis-sena 336AD, dawn il-postijiet bdew jer©g˙u jiffunzjonaw b˙al qabel u n-nies ta’ Ìerusalemm bdew jiççelebraw mill-©did it-tifkiriet mill-˙ajja tas-sinjur. Wa˙da minn dawn kienet dwar “il-qabar ta’ Marija” qrib l-g˙olja Ûijon fejn kienet tg˙ix l-ewwel komunità nisranija.

Fuq l-g˙olja nnifisha kien hemm “post ir-raqda” jew il-post fejn “raqdet” il-Madonna, ji©ifieri fejn mietet. Waqt li “il-qabar ta’ Marija” msemmi aktar ‘l fuq kien fejn kienet midfuna.

F’daΩ-Ωmien li qed insemmu kienet ti©i ççelebrata, “it-tifkira ta’ Marija”, li aktar tard saret il-festa tag˙na tal-Assunzjoni jew it-Tlug˙ fis-Sema.

G˙al xi Ωmien “It-tifkira ta’ Marija” kienet mag˙rufa biss fil-Palestima, iΩda imbag˙ad bis-sa˙˙a tal-Imperatur din infirxet fil-knejjes kollha madwar id-dinja. Fis-seklu VII da˙let f’Ruma bl-isem ta’ “Ir-raqda” (Dormitio) ta’ Omm Alla. Dan l-isem inbidel f’ “It-Tlugh Fis-Sema ta’ Marija” billi Ωgur illi din il-festa kienet tfisser ˙afna aktar minn sempliçi mewt. Kienet tfisser li Marija ttellg˙et fis-sema bir-ru˙ u bil-©isem.

Dak it-twemmin kien wie˙ed antik li jmur lura g˙al Ωmien l-Appostli nnifishom. Li kien jidher çar sa mill-bidu kien in-nuqqas ta’ relikwji tal-Madonna g˙all-qima tan-nies u l-qabar vojt f’tarf Ìerusalemm ˙dejn il-post fejn kienet mietet, post li malajr inbidel f’wie˙ed ta’ pellegrina©©. (Illum f’dan il-post insibu l-Abbazija Benedittina tar-raqda tal-Madonna).

Meta fil-Konçilju ta’ Kalçidonja fis-sena 451AD ltaqg˙u l-Isfqijiet mid-dinja Mediterranja f’Konstantinopli, l-Imperatur Marzjanu kien talab il-Patrijarka ta’ Ìerusalemm 32

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

biex i©iblu r-relikwi tal-Madonna f’Kostantinopli g˙all-qima f’din il-belt ewlenija, ilpatrijarka kien wie©bu u fissirlu li ma kinux jeΩistu relikwji tal-Madonna f’Ìerusalemm u ssokta jg˙idlu li, “Marija kienet mietet quddiem l-Appostli, iΩda qabarha meta kienu fet˙uh aktar tard kien vojt u g˙alhekk l-Appostli kienu kkonkludew li l-©isem kien me˙ud fis-sema”.

Fis-seklu VIII, San Ìwann Damexxenu, l-qaddis mag˙ruf g˙all-priedki tieg˙u flimkejjen Mqaddsa ta’ Ìerusalemm, hekk kien esprima t-twemmin tal-Knisja dwar it-tifkira ta’din il-festa – “G˙alkemm il-©isem kien midfun ma baqax mejjet, lanqas ma t˙assar…Int intrefajt lejn darek tas-sema, Sidtna Sultana u fis-sewwa Omm Alla”.

Il-festi tal-Madonna juru l-misteri ta’ ˙ajjitha u s-sehem tag˙ha fix-xog˙ol tal-fidwa.

Fil-Milied niççelebraw il-misteru çentrali f’˙ajjitha u f’persunitha b˙ala Omm Divina.

Il-festa tal-Kunçizzjoni t˙ejjina g˙al dan billi tfakkarna li Marija hija mimlija bilgrazzja sa mill-ewwel waqtiet tal-ezistenza tag˙ha, “id-dnub qatt ma mess mag˙ha”. Sa mill-bidu nett l-eΩistenza tag˙ha kienet t˙abbat b’xi ˙ajja divina li lestietha g˙ar-rwol eΩaltat ta’ Omm il-Feddej. It-tlug˙ fis-sema jkompli fil-Madonna ix-xog˙ol t’Alla g˙ax ma kienx jixraq li l-©isem li ta l-˙ajja lil Alla nnifsu xi darba jara t-ta˙sir.

Mela l-inkurunar ta’ dan ix-xog˙ol divin huwa t-tlug˙ fis-sema tal-Madonna wara tmiem ˙ajjitha fuq din l-art u d-d˙ul tag˙ha fl-eternità. Huwa lejn din id-direzzjoni li g˙andna n˙arsu wara din il-˙ajja.

Il-festi tal-Knisja mhumiex biss tifkiriet ta’ ©rajjiet storiçi li j˙arsu lejn dak li g˙adda iΩda j˙arsu wkoll lejn il-preΩent u l-©ejjieni biex jag˙tuna xi ˙jiel dwar ir-relazzjoni tag˙na m’Alla. Hekk l-Assunzjoni tag˙tina t-tama biex a˙na wkoll immorru wara Sidtna Marija meta ˙ajjitna tasal fi tmiemha.

Hekk insibu fit-talba ta’ din il-festa – “O Alla, ˙aj u setg˙an, int qajjimt mill-mewt bir-ru˙ u l-©isem lill-Ver©ni Marija, Omm bla tebg˙a ta’ Ibnek g˙all-glorja tas-sema. Ag˙mel li a˙na wkoll naqsmu dil-glorja mag˙ha”.

Fl-1950, bil-bolla Munificentissimus Deus, il-Papa Piju XII ipproklama t-tlugh fis-tema ta’ Marija b˙al domma tal-fidi b’dan il-kliem – “L-Immakulata Omm Alla, Marija dejjem Ver©ni, wara li g˙addiet il-kors ta’ ˙ajjitha fuq din l-art, ittellg˙et fis-sema bir-ru˙ u l-©isem”.

Hekk b’dan il-kliem, twemmin antik sar domma tal-fidi kattolika u l-Assunzjoni ©iet dikjarata b˙ala verità mnebb˙a minn Alla.

Din il-kitba ta’ Fr Clifford Stevens, dehret bl-IngliΩ fil-Catholic Heritage ta’ Lulju – Awwissu 1996.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

33

Santa Marija minn Fomm il-Poplu Joseph C. Camilleri

It-tlug˙ is-sema ta’ Marija Santissima hija aktar mag˙rufa fost il-Maltin sempliçiment b˙ala Santa Marija. Xi ftit jirreferu g˙al din id-devozzjoni Marjana b˙ala l-Madonna ta’ Nofs Awwissu g˙ax il-festa tag˙ha ti©i çelebrata proprju fil-15 ta’ Awwissu. MaΩ-Ωmien il-poplu Malti sawwar g˙anja fejn da˙˙al fin-nofs din il-festa kif ukoll xi le©©endi u anke qwiel li rabathom ma’ din il-festa.

L-G˙anja Fis-snin ˙amsinijiet g˙addejt tfuliti f’Óal Tarxien – Wara l-Bjut. Fid-da˙la ta’ din iz-zona kien hemm spazju mdaqqas fejn kien hemm knisja Ωg˙ira ddedikata lil Santa Marija u fuq in-na˙a l-o˙ra tal-fet˙a kien hemm vit pubbliku. Meta kienet toqrob il-festa ta’ Santa Marija, Karmenu Massa kien jibda jarma bil-mod il-mod din il-knisja. Wara li l-knisja kienet tkun lesta, Karmenu kien jibda jarma l-faççata. Ftit jiem qabel il-festa ta’ Santa Marija, fil-kampari tal-knisja kien jitilg˙u xi subien biex idoqqu l-qniepen, f’nofsinnhar u ma’ inΩul ix-xemx.

Waqt li xi nisa kienu qed jistennew biex jimlew l-ilma, kienu jaraw il-faççata ta’ din il-knisja qed tiΩΩejjen u xi w˙ud kienu jibdew jg˙annu xi wa˙da. Xi g˙ana kienet tkun fuq il-festi.

Il-festa ta’ Santa Marija ma kinetx te˙lisa. Fost din l-g˙ana kien hemm wa˙da li kienet tg˙id: San Lawrenz tal-Birgu tag˙na, Santa Marija tal-G˙awdxin, Il-Kunçizzjoni tal-BormliΩi Tal-Grazzja taΩ-Ûabbarin.1 Il-Qwiel Ûmien Santa Marija kien ikun Ωmien il-˙las tal-qbiela tar-raba’ kif ukoll taç-çnus tad-djar.

Xi Maltin kienu jitilg˙u G˙awdex biex ji©bru din ir-renta tal-propjetà tag˙hom. Minn din id-drawwa twieled wie˙ed mill-qwiel li jg˙id: Santa Marija ti©i f’nofs Awwissu u kul˙add jie˙u li jmissu.2 Fost il-festi li jsiru ad unur Santa Marija, issir wa˙da fil-Belt Victoria. Waqt din il-festa jsiru xi manifestazzjonijiet fosthom it-ti©rijiet tal-bhejjem. Wie˙ed mill-qwiel Maltin jitkellem fuq dawn it-ti©rijiet. Il-qawl jg˙id: Min jitwieled f’Santa Marija ji©i msejja˙ g˙at-ti©rija.3 Dan ifisser li min jitwieled fil-15 t’Awwissu meta jikber kien ikun rikkieb tajjeb tal-bhejjem. Dan hu twemmin fierag˙ imma juri s-sehem importanti li g˙andhom dawn itti©rijiet li jsiru f’jum Santa Marija f’din il-lokalità. Santa Marija ti©i fi Ωmien meta l-bidwi jkun qed jipprepara l-art g˙all-ewwel xita. G˙alhekk fost il-qwiel insibu wie˙ed li jg˙id: 1 2 3

Cassar Pullicino Ì., Santa Marija tal-G˙awdxin, Aurora – Le˙en il-Banda Leone, Awissu 1987, p 8.

Camilleri J., Ir-Rabta ta’ Santa Marija ma’ G˙awdex, Aurora – Le˙en il-Banda Leone, G˙add nru 7, p 7.

Camilleri J., op cit, p 7.

34

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Santa Marija, Ωrig˙ it-tomnija.4 Dan ifisser li g˙all-festa ta’ Santa Marija l-bidwi ja˙seb biex jiΩra’ t-tomnija. Tomnija hi l-qam˙ imwa˙˙ar.

It-temp ta’ qabel il-festa ta’ Santa Marija jg˙idulu l-g˙arajjex. Xi kultant tibda tqattar ix-xita u ©ieli anke tag˙mel xi ˙alba. Minkejja xi s˙ab fis-sema x-xemx jirnexxiela tidher ukoll g˙al ˙afna ˙in tal-©urnata u g˙alhekk, il-bidwi jkun jista’ jo˙ro© xi wa˙da sal-ba˙ar fejn jista’ jqatta’ xi sieg˙a jew tnejn jistad bil-qasba. Wie˙ed mill-qwiel fakkarna f’dawn l-g˙erajjex billi jg˙id: F’Santa Marija jinbdew l-g˙erajjex. 5 L-a˙˙ar qawl jitkellem fuq it-tama li kellu l-poplu Malti lejn is-Sinjura tas-sema. Il-Malti kien jemmen li min imut f’jum Santa Marija kien isalva Ωgur. G˙alhekk bosta Maltin, meta kienu jmorru jag˙tu l-g˙omor lill-membri tal-familja tal-mejjet jew mejta, u l-mewt kienet se˙˙et f’dan il-jum qaddis kienu jg˙idu: Santa Marija ttella’ l-erwie˙ il-©enna. 6 Il-Le©©endi Barra qwiel, il-festa ta’ Santa Marija g˙andha numru ta’ le©©endi marbuta mag˙ha. Wa˙da minn dawn il-le©©enda tirrakkonta l-bini tal-knisja ddedikata lit-Tlug˙ fis-Sema ta’ Marija Santissima fiç-Çittadella. L-G˙awdxin riedu jibnu knisja ©dida ddedikata lil Santa Marija.

Huma g˙aΩlu l-g˙olja tal-Gelmus. G˙alhekk bdew iqieg˙du l-©ebel biex jintuΩa g˙allpedament ta’ din il-knisja. Kull meta kienu j©ibu xi ©ebel, l-g˙ada filg˙odu, kienu jsibuh fuq l-g˙olja l-o˙ra, l-g˙olja tal-Kastell. Din l-istorja rrepetit ru˙ha iktar minn darba. G˙alhekk fl-a˙˙ar nett, l-G˙awdxin iddiçiedu li l-Madonna ma riedetx il-knisja tag˙ha tinbenda fuq l-g˙olja tal-Gelmus iΩda fuq l-g˙olja tal-Kastell. Huma tellg˙u l-knisja fejn riditha l-Madonna, fejn tinstab hi llum. 7 Meta bdew il-knisja ddedikata lil Marija Santissima mtellg˙a s-sema fuq l-g˙olja tal-Kastell, fil-kampnar ma kienx g˙ad hemm qanpiena. G˙alhekk bdew ji©bru ming˙and in-nies flus, deheb u fided. Meta ©abru numru sewwa ta’ o©©etti prezjuΩi bdew idewbuhom. F’daqqa wa˙da dehret mara tassew sabi˙a. Din baqg˙et die˙la fejn kienu qed idewwbu u xe˙tet ˙o©or deheb u ˙o©or ie˙or fidda f’kardarun. Xi nies bdew i˙arsu lejha iΩda wara xi ftit, din ma dehritx iΩjed. Bdew jg˙idu li din il-mara, ma kienet ˙add ˙lief il-Madonna u ©iet biex tg˙ejn lill-G˙awdxin jlestu l-qanpiena g˙all-knisja ddedikata lilha. 8

4 5 6 7 8

Camilleri J., op cit, p 7.

Camilleri J., op cit, p 7.

Camilleri J., op cit, p 7.

Cassar Pullicino J., Santa Marija tal-G˙awdxin, Aurora – Le˙en il-Banda Leone, Awissu 1987, p 7.

Cassar Pulicino Ì., op cit, p 7.

Privat g˙at-tfal tas-Sekondarja ta’ Form 1, 2 u 3 fil-Matematika.

Il-privat issir f’100 Triq Santa Marija, Óal Tarxien.

Ikun hemm lezzjonijiet anke fix-xhur tas-sajf. Çempel 79317436 jew 21436090.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

35

36

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Ritratti me˙udin waqt il-marçi ta’ filg˙odu fil-festi ta’ Santa Marija tal-1987 u 1988.

Xeni memorabbli ta’ folol kbar jiççelebraw mal-Banda La Stella fil-festa ta’ Santa Marija

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

37

38

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Ritratti me˙udin waqt il-marçi ta’ filg˙odu fil-festi ta’ Santa Marija tal-2018.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

39

40

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Storja t’Attivitajiet

Pageant dwar Óajjet il-Madonna AvviΩ me˙ud mill-ktieb tal-festa tal-1983

Pageant dwar il-Óajja tal-Madonna mtella’ fl-1983. Is-Soçjetà Filarmonika La Stella minn dejjem kienet pijuniera fl-attivitajiet li ttella’ u kkontribwixxiet b’kull mod g˙all-festa ta’ Santa Marija. Dan baqg˙et tag˙mlu sal-lum, b’kunçerti b’mistednin internazzjonali li g˙alihom jattendu folol numeruΩi.

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

41

1786 - 1986 mitejn sena kkonsagrata 42

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)

43

44

Festa Santa Marija 2019 | 100 Sena Soçjetà (1919 - 2019)