Ktieb Santa Marija 2015

Festa Santa Marija 2015 Soçjetà Filarmonika La Stella, Gudja

1

2

Skin science beauty clinic

Indulge In Luxury & Beauty Address: Vjal it-Torri, Gudja Tel: 21895300 Mob: 79000224 Join us on facebook Tamara Brincat I.N.F.A., V.T.C.T. Clinic Hours: Mondy to Friday: 9.00 a.m. - 7.00 p.m.

Wednesday Closed - Saturday 9.00 a.m. - 1.00 p.m.

If you need to cancel your appointment please call 24 hours beforehand

Laser Hair Removal

Skin Science Beauty Clinic offers you the solution for the piece of mind of any unwanted hair. Welcome to Xlase Plus, the World’s Most Advanced and Versatile Laser that....those it all.....

A Diode Laser applicator has been designed in response to the high demand for the removal of unwanted hair in all body areas.

It offers the ability to treat small and large areas fast with high efficacy and comfort. Diode Laser hair removal is one of the most comfortable procedures for permanent hair removal and is also considered the “gold standard “ of hair removal lasers as it can be used to treat all skin types effectively and with the fewest number of treatments.

Discounted packages available.

3

4

Werrej Kumitat Çentrali 2015

3

Messa©© mill-President

4

Messa©© mis-Segretarju

7

Messa©© mill-Kaxxier

8

Messa©© mid-Direttur Ìenerali

9

Messa©© mis-Surmast Direttur

11

Fratellanza S.Smu. RuΩarju

12

Messa©© mill-Arçipriet

15

Messa©© mis-Sindku

17

45 sena Anniversarju tal-Plançier il-Kbir

19

Programm tal-Festa 2015

20

Programm Strumentali Santa Marija 2015 21 Franz Peter Schubert

24

Kwadri ta’ Marija Assunta fil-Knejjes Maltin 29 Il-Kappella ta’ Santa Marija “TaΩ-Ûejfi”

33

Santa Marija fil-le©©endi u twemmin

35

Soçjetà Filarmonika La Stella Gudja Bord Editorjali: Michel Mifsud, Clayton Zammit Ìbir tar-reklami: Malcolm Zammit, Jessica Mifsud, Clayton Zammit u Sezzjoni Nisa Qari tal-Provi: Randolph Micallef Kull artiklu miktub fuq dan il-ktieb apparti dak tal-uffiçjali mhuwiex jirrappreΩenta l-fehma tas-Soçjetà Filarmonika La Stella Gudja.

Festa Santa Marija 2015 Soçjetà Filarmonika La Stella, Gudja

Issettjat u Stampat

1

36, St. Paul Street, Valletta Tel: 2122 4607, 2122 8138, 9987 0603 E-mail: emibonnici@gmail.com

Ritratt tal-Vara Artistika ta’ Santa Marija hekk kif kienet bejn 1807 - 1948. Ritratt me˙ud Anthony Serracino “The Fine Art Studio”; Senglea (Ritratt Arkivji Soç. Fil La Stella)

1

For a FREE Quote Call 21 821 224 / 79 804 203 / 99 804 203

godwinattardgng@onvol.net www.gngtowerladders.com 2

Kumitat Çentrali 2015

Presidenti Onorarji Magt. Dr. Gawdenz P. Borg LL.D. Baruni Igino Trapani Galea Feriol Dr. James Calleja B.A. Hons (Educ) D.E.d.

(Padua), Ph.D. (Bradford) Perit Jesmond Mugliett Onor. Dr Jason Azzopardi MP

Is-Sinjur Hubert Agius Is-Sinjur Emmanuel Cutajar Is-Sinjur Joseph Galea Is-Sinjur Joseph Busutill Is-Sinjur John Farrugia Is-Sinjur Victor Galdes

President Michel Mifsud

Viçi President Etienne Caruana

Segretarju Clayton Zammit

Ass. Segretarju Mario Mifsud

Kaxxier Malcolm Zammit

Membru Salvatore Bartolo

Direttur Joseph Calleja

Ass. Direttur Albert Caruana

Surmast Direttur Mro. Michael Pulis

Ass. Surmast Mro. Nicholas Vella

Kuratur tal-istrumenti Salvatore Calleja

Arkivista

Mario Mifsud

Licencee Horace Camilleri Direttur Spiritwali Patri Joe Vassallo O.P. Rev. Arçipriet Fr. Martin Cardona

Konsulenti Legali Dr. Kristian Busietta

3

Segretarju Kummissjoni Banda Mro Nicholas Vella Osservatur u RappreΩentant tal-Fratellanza tas-S.Smu RuΩarju Randolph Micallef Awdituri Finanzjarji Charles Camilleri James Vella

Messa©© mill-President Michel Mifsud G˙eΩieΩ qarrejja, Fl-ewwel messa©© tieg˙i li wassalt is-sena l-o˙ra f’dan il-ktieb fl-okkaΩjoni tal-festa titulari tal-Gudja l-Assunzjoni ta’ Sidtna Marija g˙aΩilt li nag˙ti perspettiva çara tal-mod kif inhi mqassma u mfassla din il-festa unika fil-©eneru tag˙ha f’ Malta, fejn is-Soçjetajiet çivili u muΩikali huma kollha parteçipi fiha bi dritt u bi dmir. Dan g˙amiltu bi˙sieb lo©iku u razzjonali sabiex infiehem lilkom qarrejja minn fejn tlaqna s-sena l-o˙ra u llum ng˙idilkom fejn wasalna.

Sa mill-qedem meta tfasslet din il-festa l-preçedessuri tag˙na kellhom f’mo˙˙hom li tkun okkaΩjoni li tissimbolizza l-g˙aqda u l-fratenità fost il-Gudjani. B’sodisfazzjon kbir intenni li s-sena li g˙addiet is-Soçjetajiet tal-muΩika fil-Gudja, dik tag˙na Soç. Fil. La Stella u anke l-G˙aqda MuΩikali Marija Assunta g˙amilna turija flagranti ta’ dan f’wie˙ed mill-mumenti l-aktar delikati tal-jiem talfesta. Kull min kien preΩenti f’ Awwissu li g˙adda setg˙a jara lili u l-amministrazzjoni tas-Soçjetà tag˙na kif ukoll lill-President tal-g˙aqda l-o˙ra Omar Xuereb flimkien mal-amministrazzjoni tieg˙u nirreçiprokaw b’att simboliku ta’ g˙aqda ta’ rispett u rieda tajba fejn libbissna girlanda tar-rand mal-istandardi ta’ xulxin waqt il-marçi ta’ fiog˙du. Sensazzjoni ta’ sodisfazzjon akbar mill-att innifsu huwa dovut g˙all-fatt li dan il-livell ta’ maturità u koeΩistenza eΩemplari wasalna g˙alih bejn l-g˙aqdiet rivali ( f’sens kostruttiv) ming˙ajr interventi u assistenzi ta’ terzi jew xi forma ta’ entità awtoritarja o˙ra. M’g˙andix dubju li din hi tassew turija çara ta’ g˙aqal u maturità u neΩi©u li din hi l-linja li a˙na b˙ala Soçjetà ser inkunu nibqg˙u n˙addnu fi Ωmien li ©ej.

Is-Soçjetà g˙andha mira strutturata fejn trid tasal f’ kull apsett, kemm f’ xog˙lijiet strutturali, kemm pjanijiet finanzjarji u anke livelli ta’ intelletwalità li jridu jinkisbu fejn kull sena b’mod sistematiku dejjem nersqu lejn dak li naspiraw b’ responsabbilità u lejaltà lejn is-soçji u partitarji tag˙na. Di fatti sa din il-festa g˙andna l-miri li jitlestew l-uffiççju u l-kontraintrata kemm millpaviment u finalizazzjonijiet kollha li fihom u anke branding ©did tas-sit elettroniku uffiçjali tas-

Óajr Jesmond Farrugia - Sit Elettroniku Facebook

4

Soçjetà u ta’ dan ma nistax ma nirringrazzjax personalment lil Joseph Calleja g˙all-˙in u sa˙˙a li investa fuq dawn il-pro©etti infrastrutturali u lil Charles Abdilla fuq ix-xog˙ol informatiku li dejjem g˙amel kif ukoll g˙all-impenn tag˙hom fost membri o˙ra tag˙na li b’xi mod ˙admu sabiex dawn ix-xog˙lijiet isiru.

“Rieda, Óidma u Suççess”, dan huwa l-motto tas-Soçjetà hekk stipulat fl-istatut tag˙na mill-fondaturi tas-Soçjetà. Dawn il-valuri huma s-sisien li fuqhom imexxi l-kumitat çentrali u orgoljoΩament ntenni li dejjem kienu riflessi f’kull deçiΩjoni li ttie˙det u fl-operat kollu b’mod in ©enerali fejn nie˙u l-opportunità li nsellem u nirringrazzja lill kull membru li jiffurmah tal-impenn u dedikazzjoni tieg˙u. B’xorti kbira dawn l-istess valuri huma trasmessi fin-nies tag˙na u ta’ dan ng˙id grazzi g˙ax-xog˙ol kollu li jag˙mlu b’mod volontarju fl-oqsma diversi tas-Soçjetà matul is-sena kollha b’inkluΩjoni tal-fabbrika tan-nar, meta qed ng˙ixu fi Ωmien li fih sikwiet nisimg˙u fuq media lokali kemm hi problema kbira li l-volontarjat huwa dejjem jonqos u l-entitajiet governattivi jipprovaw jo˙olqu miΩuri u nçentivi sabiex i˙e©©u u jin˙oloq interess fil-qasam tal-volontarjat. Grazzi wkoll li kull min jg˙inna finanzjarjament fejn isostnu l-ispejjeΩ tas-Soçjetà u l-g˙aqdiet çivili kollha nvoluti fir-ra˙al tag˙na fejn matul is-sena niltaqg˙u u niftehmu sabiex ikollna festi li jag˙mlu ©ie˙ lilna l-Gudjani.

B’sinçerità nixtieqilkom festa sabi˙a u qaddisa u nittama li tg˙inkom tersqu aktar lejn xulxin b’sens çiviku, tolleranza u rispett.

5

• Ówejje© casual • Ówejje© eleganti g˙an-nisa u l-ir©iel • Lingerie u underwear • Swimwear • Ówejje© tat-tfal • LoΩor u kutri • Ûraben ta’ ditti rinomati • Aççessorji tal-a˙˙ar moda

Medicaid PHARMACY AND OPTICIANS Tel: 21676294/27676294 62, Vjal it-Torri Gudja 6

Messa©© mis-Segretarju Clayton Zammit Nkomplu nibnu fuq dak li bdejna G˙eΩieΩ Gudjani iΩ-Ωmien g˙adda u sena 2015 re©g˙et ressqittna lejn il-festa Titulari tal-Gudjani kollha. F’ dan iΩ-Ωmien tas-sena ir-ra˙al tag˙na jilbes libsa sabieha li tant voluntiera jkunu impenjati fiha.Ma nistax ma nsemmiex is-sehem tas-Soçjetà tag˙na li sa minn dejjem ipparteçipat bis-s˙ie˙ sabiex din il-festa jkollha dak kollhu li jixraqilha. Sfortunatament din il-festa ma g˙adiex tgawdi popolurita mill-Gudjani b˙al img˙odi, Dan jista jag˙ti l-kas li din il-festa waslet fejn tinsab illum g˙al fatt li s-soçjetajiet tal-muΩika naqsilhom drastikament le˙inhom minn din ilfesta u baqalhom biss il-parteçipazzjoni tal-baned rispettivi tag˙hom, fejn dan ji©i jiswa l-eluf ta euro. B’dan il-punt nixtieq nwie©eb mistoqsijiet li ˙afna barranin ta’ spiss jg˙amluli, g˙aliex il-festa titular mg˙ijiex kbira daqs jew aqwa mill-festi sekondarji fil-Gudja, b’ hekk issa wie˙ed jista jifhem a˙jar, g˙aliex ©ewwa r-ra˙al tag˙na g˙andna dan il-fattur.

Kull min kellu x-xorti li jsegwi u jgawdi iç-çelebrazzjonijiet li saru fil-festa titular tas-sena l-o˙ra, wie˙ed seta jinnota t-trankwillita u j˙oss in-nuqqas ta’ tensjoni li kien hemm bejn iΩ-Ωew© kaΩini fil-Gudja. Dan ma sarx b’kumbinazzjoni imma wara diversi laqg˙at flimkien, ˙are© biç-çar li l-KaΩini tal-baned fil-Gudja kapaçi jiççelebraw festi maturi. Wie˙ed seta jer©a jinnota l-brijju quddiem il-kaΩini opposti ta’ xulxin, il-bibien taΩ-Ωew© Kazini f’ebda ˙in ma ©ew mag˙luqa, u ma nistax n˙alli barra il-©est sabie˙ li sar fil-marçi ta’ filg˙odu, meta s-soçjeta tag˙na pprezentat girlanda tal-rand mal-istandard ta G˙aqda MuΩikali Marija Assunta u l-istess sar mill-G˙aqda Marija Assunta fuq tag˙na. Din il-maturita g˙anda twassal liΩ-Ωew© kaΩini jer©g˙u jiskbu lura dak li ftit tas-snin ilu kellu ji©i ikkançellat mil-awtoritajiet responsabbli u flimkien g˙andna nibqg˙u na˙dmu sabiex jitne˙˙a çertu tabu negattiv, li festi fil-Gudja ©ili ©ew nfamati bihom jew xi inçident iΩolat ikun amplifikat b’diΩmiΩura. G˙alhekk napella sabiex kull partitarju jkun responsabbli u jikkopera mal-kumitat, sabiex b’hekk nevitaw li n˙ottu dak li s’issa bnejna.

Issa deher biç-çar li anke il-kaΩini kienu kapaçi jiftehmu sabiex jkabbru l-festi kollha fil-Gudja u b’dan wie˙ed jista jie˙u vanta©© sabiex il-kazini jkunu aktar involuti f’din il-festa u wie˙ed jaspira li din il-festa ter©a tirpilja fil-popolurita tag˙ha.

F’ a˙˙ar nett f’isem s˙abi tal-kumitat nawgura il-festa tajba lill- Gudjani kollha

7

Messa©© mill-Kaxxier Malcolm Zammit G˙eΩieΩ qarrejja, Waslet l-ewwel festa fil-Gudja u b˙al ma kull˙add jaf il-mod kif niççelebraw din il-festa ©ewwa r-ra˙al tag˙na huwa uniku sa mill-antik.

Dan g˙aliex b˙al ma kont spjegajt is-sena l-o˙ra f’din l-istess edizzjoni li no˙or©u f’Santa Marija, l-istess Ωew© kaΩini fil-Gudja jag˙mlu Ωew© festi, l-festa tal-padruna tas-Soçjetà, fil-kaΩ tag˙na l-festa ad unur ilMadonna tar-RuΩarju kif ukoll is-sehem f’din il festa ta’ Santa Marija.

Dan jinvovi spejjeΩ finanzjarji lis-Socjetá tag˙na, fil-fatt jekk wie˙ed i˙ares lejn ir-rendikont finanzjarju tas-Soçjetà mill-ewwel jinteba˙ li l-ispejjeΩ finanzjarji g˙as-sehem tal-banda tag˙na f’din il-festa, jla˙˙aq is-somma ta €5,000 barra xi spejjeΩ o˙ra li wie˙ed ikollu fosthom manutenzjonijiet u tiΩjin fis-sede aktar min normal sabiex tkun sewwa g˙all okkazjoni. Tajjeb li wie˙ed jag˙mel osservazzjoni li g˙alkemm dan l-isforz kollu kemm minn na˙a tag˙na kif ukoll mill-g˙aqda l-o˙ra fil-Gudja li bejn wie˙ed u ie˙or g˙andhom l-istess infiq ma a˙niex naslu b˙ala ra˙al flimkien g˙ar-riΩultati li wie˙ed ikun jixtieq. Filfatt bl-aktar mod çar kull min jiftakar Santa Marija qabel 2003 jaf jara l-din din il-festa kienet tkun ççelebrata b’aktar entuΩjaΩmu u akbar kemm fin-nar u anke f’parteçipazzjoni mal-baned. Din mhix xi ˙a©a fin-norma meta g˙andek festa bl-intent li tg˙aqqad ra˙al fejn kull˙add g˙andu sehemu fiha, g˙alhekk fl-a˙˙ar sena u nofs iffokajna wkoll b˙ala g˙aqdiet biex nidentifikaw fejn jinstab ix-xkiel. Indba˙na li l-problemi qed jin˙olqu mal-kuntratt li jeΩisti bejn l-g˙aqdiet fil-Gudja flimkien mal-Knisja fejn wie˙ed jifhem li l-iskop kien li jag˙ti qafas aktar strutturat lil din il-festa pero ma bassrux li ser ikollu impatt daqshekk drastiku fuq iç-çelebrazzjonijiet min˙abba r-restrizzjonijiet kbar li ©ab mieg˙u, apparti xi Ωbalji o˙ra li saru fi Ωminijiet preçedenti fil-konfront tag˙na fejn ukoll ˙allew konsegwenzi b˙al kull o©ett ie˙or fl-eΩistenza tag˙na.

Wara Santa Marija 2014 is-Soçjetá tag˙na flimkien mal-G˙aqda MuΩikali Marija Assunta bdejna ta˙didiet mal-Arçipriet tal-Gudja sabiex nemendaw dan il-ftehim li issa g˙addew tnax-il sena minn meta n˙oloq bl-iskop li ntejbu fejn hemm bΩonn u nsebb˙u din il-festa. La darba kull˙add jinvesti fiha jaqbel li l-affarjiet ikunu jg˙amlu sens filfatt a˙na b˙ala g˙aqdiet orgnizzativi diga konna g˙addejna su©©erimenti f’dan ir-rigward sabiex forsi jimplementaw ru˙hom.

Sfortunatament it-ta˙didiet g˙adhom ma ˙allewx ir-riΩultati mixtieqa fejn g˙al din is-sena Ωgur ser jibqa kollox kien stipulat sa mill-2003, pero wie˙ed jittama li mis-sena li ©ejja nibdew naraw xi tibdil Ωg˙ir li jista’ jkun ta’ g˙ajnuna kbira g˙al din il-festa. Jiena l-ewwel wie˙ed b˙ala kaxxier tas-Soçjetà tag˙na nixtieq nara li l-flus li nonfqu frott l-g˙aqal tal-kumitat u aktar minn hekk frott il-benefatturi tag˙na jintefqu bl-a˙jar mod possibbli u mhux jisparpaljaw mar-ri˙.

Biex wie˙ed jonfoq il-flus u ma jkunx qed jie˙u dak li jaspira mela allura dan ma jg˙amilx sens u ma jkunx vijabbli li jibqa jsir.

Wasalt fl-a˙˙ar tal-messa©© tieg˙i u g˙alhekk nixtieq nibda nirrigrazzja lin-nies kollha li jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom fil-Kumpless tan-nar, La Stella Fireworks Factory li tajjeb ng˙id li n-nar kollu li ser jin˙araq f’ dawn iΩ-Ωminijiet kien ma˙dum kollu mill-voluntiera fi ˙dan l-istess kumpless, lis-sezzjoni tal-armar, lis-sezzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙, lis-sezzjoni nisa u lilkom is-soçi li tul is-sena kollha tkunu ta’ g˙ajnuna kbira fil-˙idma tal-Kumitat Çentrali . Nag˙laq il-messa©© tieg˙i billi n˙e©©e© lilkom is-soçi sabiex kemm jista’ ikun tkunu ©eneruΩi ˙afna fid-donazzjonijiet tag˙kom u b’hekk nkunu nistg˙u nkopru parti mill-ispiΩa tag˙na Il-festa it-tajba lill-Gudjani kollha

8

Messa©© mid-Direttur Ìenerali Wara l-proçess tal-formazzjoni tal-kumitat çentrali 2015 ©ejt nominat minn s˙abi membri sabiex ning˙ata l-inkarigu importanti ta’ Direttur Ìenerali tas-Soçjetà. Ng˙id is-sew kont fhimt x’tirrikjedi din il-kariga u ˙assejtni tassew kburi li fdawni b’dan l-irwol, però nista’ ntenni li x-xog˙ol li jinvolvi u voluminuΩ u ta’ resposnabiltà tassew kbira, u ta’ dan ng˙id grazzi li f’g˙ajnejn s˙abi tal-kumitat u l-amministrazzjoni kollha tas-Soçjetà jiena meqjus daqshekk validu f’din l-organizzazzjoni.

B˙alma ˙afna soçji li jiffrekwentaw is-sede tag˙na b’mod regolari jaraw din is-sena iffokajna sabiex nlestu l-kontraintrata u l-uffiççju tas-sede b’tag˙mir ta’ kwalità u aççess sabiex jaqdu l-funzjonijiet tag˙na. Madanakollu din is-sena wkoll irnexxielna nfasslu kçina ©dida isfel biswit il-bit˙a sabiex taqdi l-bΩonnijiet g˙all-attivitajiet li Ωmien g˙al Ωmien jit˙ejjew, speçjalment fis-sajf, fejn il-bit˙a. Apparti dan kollu li nvolva ˙afna kordinament ma s˙abi u anke ˙addiema varji x-xog˙ol ta’ manutenzjoni fis-sede ta rutina ma naqasx. Nixtieq nie˙u l-opportunita fejn nirringrazzja lil s˙abi kollha tal-kumitat kif ukoll lis-soçji kollha u partitarji tas-soçjetà fejn jg˙inu s-sena kollha b’mod differenti min manwalment u min finazjarjament, filwaqt li nawgura festa mill-isba˙ lill kull˙add.

CUT N BLOW

by Roberta hair and makeup artist

36, Triq il-Kbira, Gudja (il-pjazza) Mob: 79825754 cutnblow@onvol.net find us on facebook 9

10

Messa©© mis-Surmast Direttur Mro Michael Pulis Re©g˙et waslet festa o˙ra tal-Padruna tal-Gudja Santa Marija, u l-Banda tag˙na La Stella b˙al kull sena tipprepara bis-s˙i˙ sabiex tonora din il-festa kif jixraq.

Jiena b˙ala Surmast Direttur tal-Banda La Stella wkoll qieg˙ed nag˙mel il-preparamenti sabiex is-servizzi tal-Banda tag˙na jkunu tajbin u li dejjem jg˙ollu l-isem tal-Banda. Qieg˙ed partikolarment nirreferi g˙allprogramm ta’ lejliet il-festa ta’ Santa Marija li flimkien mal-President u l-Kummissjoni Banda nag˙mlu minn kollox sabiex ikun wie˙ed varjat u interessanti g˙al dawk kollha li jog˙©obhom jattendu g˙al dan il-kunçert. G˙alhekk nippruvaw li dan il-programm ikun wie˙ed legger sabiex nolqtu l-gosti ta’ dawk kollha preΩenti.

B˙al dejjem fil-˙ajja ta’ kull Soçjetà MuΩikali l-problemi u t-ta˙bit ma jonqsux, u din is-sena kellna niffaççjaw il-problema kbira sabiex insibu muΩiçisti adekwati g˙as-servizzi tal-Banda tag˙na. B˙ala Kummissjoni Banda t˙abatna mhux ftit sabiex kull fejn indoqqu nkunu tajjeb ferm u dan anke bl-g˙ajnuna tad-Delegat tal-Banda l-©did is-Sur Antoine Camenzuli li g˙alkemm da˙al aktar tard matul is-sena rnexxilu li jg˙aqqad il-Banda g˙al kull servizz tant li b’wiççi minn quddiem ng˙id illi ser inkunu tajjeb g˙al kull servizz li l-Banda g˙andha, speçjalment fil-kunçerti u s-servizzi tal-marçi g˙al festa ta’ Santa Marija.

Dan meta wie˙ed iqis illi l-programm muΩikali tal-festa ta’ Santa Marija jsir f’©urnata mhux daqstant opportuna g˙all-programmi muΩikali, ji©ifieri l-14 t’Awwissu u speçjalment meta l-Banda jkun imissha tibda dan il-programm fl-10.30 ta’ bil-lejl u jispiçça f’nofs il-lejl! Dawn huma affarijiet li hemm bΩonn li jitrangaw iΩda fuq dawn il-kwistjonijiet Ωgur li n˙allu fl-idejn abbli tal-Kumitat Çentrali, sabiex naraw jekk hemmx il-possibilità li l-affarijiet jinbidlu g˙all-a˙jar.

Minn hawnhekk ma nistax ninsa nirringrazzja lil ex Delegat tal-Banda s-Sur Karmenu Farrugia li fis-snin li g˙addew ˙adem bla qatig˙ sabiex jg˙aqqad il-Banda. Din is-sena stajna aktar napprezzaw ix-xog˙ol u r-responsabbilità li kellu s-Sur Farrugia sabiex kull fejn indoqqu, jkollna banda ta’ livell tajjeb. Mill-©did grazzi Karm!

Minn hawnhekk ma nistax ma nag˙tix l- importanza li l-Banda tag˙na jer©a jkollha nukleu ta’ bandisti tal-post u b’hekk a˙na qeg˙din naraw li l-aljevi li g˙andna preΩentament jibqg˙u jitg˙allmu ta˙t l-g˙alliema abbli tag˙hom Mro Nicholas Vella (l-Assistent Surmast) li jg˙allem l-aljevi li jag˙Ωlu strumenti tal-qasba u kif ukoll s-Sur Joseph Borg li jg˙allem l-istudenti ta’ l-istrument tar-Ram. Nittamaw li fil-futur qarib dawn l-aljevi jsiru bandisti tal-post tal-Banda La Stella u jing˙aqdu ma dawk preΩenti sabiex b’hekk dan in-nukleu l-©did inkunu nistg˙u nibnu futur sod u dejjiemi g˙all-Banda tag˙na. Irridu niftakru li l-Banda tag˙na g˙andha storja sabi˙a u rridu li dak li nbena minn missirijietna jibqa’ miΩmum minnha wkoll. G˙alhekk minn hawnhekk in˙e©©e© lilkom ©enituri, speçjalment partitarji tal-Banda La Stella, sabiex t˙e©©u lil uliedkom ji˙u jitg˙allmu l-muΩika ©ewwa l-KaΩin tag˙na. Infakkarkom illi t-tag˙lim huwa b’xejn u anke jing˙ataw strument ming˙ar ebda ˙las. Fuq kollox nista’ naççertakom illi kemm Mro Vella u kif ukoll is-Sur Borg huma g˙alliema ta’ integrita professjonali Nag˙laq dan l-artiklu tieg˙i billi nirringrazzja lil Kumitat kollu speçjalment lil membri talKummissjoni Banda, il-President is-Sur Michel Mifsud li dejjem sibtu ta’ spalla u lid-Delegat tal-Banda s-Sur Antoine Camenzuli li nawguralu g˙al ˙idma t-tajba mal-Banda tag˙na. IΩda qabel xejn irrid nirringrazzja lill-partitarji kollha tal-Banda La Stella tas-sostenn li dejjem wrew fil-Banda tag˙na.

Il-festa t-tajba lil Kul˙add.

11

Fratellanza S.Smu. RuΩarju Parroçça Arçimatriçi u Arçipretali tal-Gudja A.D. 1588 Ninsabu çerti li tafu li matul din is-sena ilFratellanza g˙addejja bix-xog˙ol sabiex isir l-proçess neçessarju ta’ restawr u konservazzjoni fuq il-vara tal-Madonna tar-RuΩarju, il-pedistall u n-niçça tag˙ha. Nhar is-Sibt 29 ta’ Novembru 2014 il-vara artistika tag˙na ttie˙det g˙and l-istatwarju Aaron Camilleri Cauchi fil-bottega tieg˙u fejn ix-xog˙ol miexi ©mielu. Fil-frattemp bdejna wkoll it-t˙ejjijiet sabiex ikun jista’ jsir ixxog˙ol ta’ restawr u konservazzjoni tan-niçça li fiha tinΩamm l-istess statwa matul is-sena. Dan ix-xog˙ol sar kollu b’mod volontarju mill-membri tal-Kumitat tal-Fratellanza bil-g˙ajnuna wkoll ta’ partitarji RiΩurjanti. Ix-xog˙ol, li issa qieg˙ed jasal lejn tmiemu, kien jikkonsisti f’tibjid u dawl ©did u bdil tal-wall-paper li ddawwar in-niçça.

Ser jitwa˙˙lu wkoll carbon filters apposta li jkunu jistg˙u jg˙inu fil-preservazzjoni tad-deheb billi jnaqqsu l-ammont ta’ trab li matul iΩ-Ωmien jiddepoΩita ru˙u kemm fuq il-vara kif ukoll fuq il-pedistall. Ódimna wkoll bis-s˙i˙ sabiex nduru wkoll dawrha mal-pedistall tal-vara. Dan kellna ne˙duh g˙all-trattament speçjalizzata min˙abba traççi ta’ susa u hekk kif tlesta dan ix-xog˙ol, mill-ewwel inbeda proçess ta’ tindif estensiv fuq id-deheb. Óajr speçjali jing˙ata lil Leli Calleja. Leli (kif nafuh a˙na) ˙a ˙sieb ˙afna minn dan ix-xog˙ol u grazzi g˙alih, mhux talli frankajna l-mijjiet ta’ euro (u dan mhux ewfemiΩmu) iΩda sa˙ansitra g˙andna s-sodisfazzjon illi ˙afna mix-xog˙ol sar mill-Gudjani g˙all-Gudjani; mirRiΩurjanti g˙ar-RiΩurjanti.

Dan il-pro©ett huwa wie˙ed konsiderevoli meta tqis iç-çokon tar-ra˙al tag˙na kkumparat mal-ispejjes li kellna n©arrbu. Madanakollu rrid NIRRINGRAZZJA bil-kbir lil kull min g˙ena.

Nistqarr li jiena impressjonat bil-qalb kbira tar-RiΩurjanti li fl-istra-ma©©oranza tag˙hom g˙enuna finanzjarjament min jheddhom. Ming˙ajr anqas biss tlabniehom ©ew u tawna donazzjonijiet

12

sbie˙ (mhux çenteΩmi). Apparti l-flus sibna wkoll appo©© morali kbir tista’ tg˙id ming˙and kul˙add. Dan ukoll kien important ˙afna. B˙alma tistg˙u timma©inaw mhux façli tid˙ol g˙all-pro©ett fejn l-istima kienet ta’ madwar Eur 3800. Pro©ett simili j©ib mieg˙u ˙afna u©ig˙ ta’ ras.

Madanakollu dejjem sibna kelma ta’ kura©© u l-kelma kienet akkumpanjata wkoll bid-donazzjonijiet. Fid-dawl ta’ dan, minkejja li fadlilna ftit o˙ra sabiex nkopru l-ispiΩa kollha, ninsab fiduçjuΩ li naslu.

G˙aldaqstant filwaqt li ntennu r-ringrazzjament lil dawk kollha li di©à g˙enuna n˙e©©u wkoll lill-o˙rajn sabiex ukoll jag˙tu l-kontribuzzjoni tag˙hom. Nittamaw fil©eneroΩità tag˙kom g˙ax b’hekk biss dan il-pro©ett jista’ jsir fl-intier tieg˙u.

Nag˙laq billi nirringrazzja wkoll li dawk kollha li matul is-sena dejjem sibniehom u pparteçipaw fl-attivitajiet tal-Fratellanza. Na˙seb illi kul˙add jirrikonxxi li mxejna ‘l quddiem. Dan ukoll huwa ta’ sodisfazzjon kbir.

13

Il-Barman tal-KaΩin La Stella Jistieden lill-klijenti u l-familji tag˙hom g˙al kull xorta ta’ xorb ©enwin waqt li ti©i servut bl-apetiΩers kontinwament.

Il-kaΩin ikun miftu˙ kuljum biex iservi l-ikel u take-away bi prezzijiet tassew ir˙as.

Tel: 27696474 Il-Festa t-Tajba lil Kul˙add

The Butcher Shop (Prop. Kevin Galea)

We personally pick all meat to guarantee excellence at your table William Baker Street, Gudja Telephone: 2167 5333 Free Deliveries

Serving you is our pleasure 14

Messa©© mill-Arçipriet Fr Martin Cardona Diversi çelebrazzjonijiet f’çelebrazzjoni wa˙da Ìieli jkollna çelebrazzjoni, u min jistaqsina ng˙idulu li qed niççelebraw avveniment jew ie˙or, iΩda mieg˙u ikun hemm marbutin diversi çelebrazzjonijiet o˙ra. Min jaf kemm niççelebraw affarijiet meta niççelebraw suççess, jew g˙eluq snin xi ˙add jew anniversarju!

Qed niççelebraw festa f’©ie˙ Ommna Marija iΩda minn mo˙˙na jg˙addu ˙afna ˙sibijiet ta’ çelebrazzjonijiet o˙ra marbuta ma din il-festa.

Qed niççelebraw l-im˙abba u l-˙niena li Alla juri mag˙na. Óabb lill-poplu tieg˙u u kien ˙anin mieg˙u. Tahom l-ikel, tahom il-˙arsien u Ωamm il-weg˙diet tieg˙u mag˙hom. Hekk Alla ˙abb lil Marija u j˙obb lilna b˙ala uliedu. Bag˙at il-kelma tieg˙u lill-poplu tieg˙u, lil Marija u lilna.

Mal-festa ta’ Marija, niççelebraw l-akbar ©rajja - Alla tant ˙abbna li bag˙at lil ibnu fostna u sar wie˙ed minna. Ìie biex ikollna l-fer˙ u l-˙ajja fil-milja kollha tag˙ha. Ìie biex jag˙tina l-˙ajja ta’ dejjem. Ìesù li qaddes il-˙ajja ta’ ommu, iqaddes il-˙ajja tag˙na wkoll.

Dak li tnissel fiha ©ie bil-˙idma tal-Ispirtu s-Santu. G˙alina l-Ispirtu s-Santu, hu xi ˙aff ˙afna ’l bog˙od minn jew hu l-istess esperjenza t’Alla li jnebba˙na u nkunu nistg˙u niççelebraw ilpreΩenza tieg˙u kull ˙in? L-Ispirtu qaddes lil Marija u kienet mimlija bil-grazzja. A˙na, li a˙na dixxipli, b˙al Marija ukoll g˙andna dil-possibilità li nilqg˙u l-im˙abba tieg˙u biex tidher filkwalitajiet tajba tag˙na.

Qed nifir˙u li Marija hi qaddisa u hi omm Alla. Qed nifir˙u li fl-ubbidjenza tag˙ha, hi aççettat is-sej˙a tieg˙u. Nifir˙u li Marija tg˙allimna ning˙aqdu m’Alla, mal-o˙rajn u mal-˙olqien kollu biex infa˙˙ru lill-˙allieq.

Niççelebraw u nifir˙u b˙ala bnedmin u b˙ala nsara. Nafu li hi ommna; a˙na mdawrin mag˙ha b˙ala uliedha. Hi ma tonqos qatt t˙ares lejna u t˙arisna. G˙ax in˙ossu li hi tant qrib tag˙na u tant twasslilna esperjenzi sbie˙ li jiffurmaw l-esperjenza nisranija tag˙na, a˙na nifir˙u u niççelebraw tassew.

Nibg˙at ix-xewqa tieg˙i lilkom g˙al festa kollha kemm hi nisranija.

15

16

Messa©© mis-Sindku John Mary Calleja

Çelebrazzjoni spiritwali, fer˙ u briju f’armonija.

Kull meta ni©i mistieden sabiex nag˙mel messa©© b˙ala Sindku dejjem inkun fer˙an u rikonoxxenti lejn l-g˙aqda u s-soçjetà li tkun g˙amlitli l-istedina. Hawn nixtieq nirringrazzja lis-Soçjetà Filarmonika La Stella talli g˙amlitli din l-istedina u tal-˙idma b’risq il-Gudja u l-Gudjani.

Il-Festa ta’ Santa Marija ©ewwa l-Gudja tista’ titqies b˙ala unika fost is-Seba’ Santa Marijiet li ji©u solennement ççelebrati fil-15 ta’ Awwissu ta’ kull sena.

Dan g˙aliex l-g˙aqdiet u l-baned kollha tar-ra˙al tag˙na l-Gudja jing˙aqdu f’din iç-çelebrazzjoni hekk g˙aΩiΩa g˙alina l-Gudjani. Dejjem ˙dimna sabiex ini©ibu lill-Gudja quddiem net.

Fil-messa©© tieg˙i b˙ala Sindku dejjem nis˙aq dwar li kull festa g˙andha l-ewwel sinifikat reli©juΩ u spiritwali. Huwa g˙alhekk li a˙na g˙andna nifhmu sewwa dwar dak li jkun qed ji©i ççelebrat. Fil-jum tal-15 ta’ Awwissu niççelebraw ilfesta ta’ meta l-Madonna telg˙et is-sema bir-ru˙ u l-©isem. Barra s-sens reli©juΩ u spiritwali jixraq ukoll li niççelebraw bil-fer˙ estern u tiΩjin g˙aliex dan ukoll huwa soljev fil-˙ajja tag˙na ta’ kuljum. Fer˙ u briju b’rispett lejn kul˙add.

Il-fer˙ tag˙na g˙andu jkun f’sens moderat u meqjuΩ waqt li niftakru dwar dawk li g˙al xi ra©uni jew o˙ra ma jkunux jistg˙u jiççelebraw il-festa mag˙na. Lil dawn nibag˙tu wkoll ix-xewqat tag˙na u noffru kull g˙ajnuna possibbli.

Il-Festa ta’ Santa Marija mibnija fuq armonija u g˙aqda qalb il-Gudjani kollha tikseb l-aqwa suççess kemm fuq livell lokali kif ukoll nazzjonali.

Nie˙u l-okkaΩjoni li nirringrazzja lil kull min ja˙dem, speçjalment lill-voluntiera kollha li tant ja˙dmu sabiex fil-Gudja jkollna Festa ta’ Santa Marija li tag˙ti ©ie˙ u unur lill-Gudja u lill-Gudjani kollha.

Kemm personalment kif ukoll b˙ala Sindku u f’isem il-Viçi Sindku kif ukoll ilKunsillieri kollha u l-istaff kollu tal-Kunsill Lokali tal-Gudja nixtiequ l-Festa t-tajba lill-kul˙add.

Santa Marija kompli ˙arisna u ieqaf mag˙na kull ˙in u kull mument.

17

BONNICI’S PRESS

Est. 1924

Offset & Digital Printers 36, St. Paul Street, Valletta Tel: 21228138 - 21224607 Mob: 99870603 E-mail: emibonnici@gmail.com

Bingo Sheets available

18

45 sena anniversarju tal-Plançier il-Kbir.

IΩΩanΩan nhar l-14 ta’ Awwissu 1970 g˙all-programm strumentali ta’ Santa Marija. Imbierek minn Mons. Emanuel Galea - Isqof u inawgurat minn Sir Maurice Henry Dorman - Gvernatur Ìenerali ta’ Malta (ritratti me˙uda minn Pascal Baldacchino, Arkivji Soç. Fil. La Stella)

19

Programm tal-Festa 2015 L-Erbg˙a 12 ta’ Awwissu 2015 Març brijuΩ li jibda min quddiem il-KaΩin u jil˙aq il-qofol tieg˙u, g˙al ˙in ta’ 10.30pm fil-pjazza tal-Gudja Il-Óamis 13 ta’ Awwissu 2015 Ravjulata fil-bit˙a tal-KaΩin Il-Ìimg˙a 14 ta’ Awwissu 2015 8.00pm Març formali li jibda min Triq Ramond Caruana u jispiçça quddiem il-kaΩin La Stella. Fil-˙in tad-9.30 nag˙tu bidu g˙allprogramm fuq il-plançier mill-banda La Stella ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Michael Pulis Is-Sibt 15 ta’ Awwissu 2015 Il-Banda La Stella tag˙ti l-bidu g˙al març ta’ filg˙odu li jibda min quddiem il-kaΩin u jil˙aq il-qofol tieg˙u fil-˙in 11.30am fil-pjazza tal-Gudja.

20

Programm Strumentali Santa Marija 14 ta’ Lulju 2015 Hymn

Tiela S-Sema

G. Deidun

Song Bohemian Rhapsody

F. Mercury M. Pulis arr.

Song

F. Loewe

My Fair Lady

March Soldiers Chorus

Ch. Gounod L.P. Laurendeau arr.

Selection The Magic of Mozart

W.A. Mozart R. Defoort arr.

Selection

Canzoniere Romano

A. Albanese arr.

March

On Parade

J.P. Sousa

Song from the Musical

Memories from the Cats

A.L. Weber A. Chricop arr.

Song O Serracino

R. Carusone A. Albanese arr.

Fantasia

Crème De La Crème

T.M. Tobani

Selection / Theme

Musica Da Film

Macri arr.

Society Anthem

Innu La Stella

V. Ciappara

Kantant Sopran Sachelle Schembri Compare Elize Xuereb

21

22

Convenience Corner

23

Franz Peter Schubert Giovanni Busuttil Franz Schubert kien kompoΩitur Awstrijak. Hu twieled fi Vjenna fil-31 ta’ Jannar, 1797 u miet fid-19 ta’ Novembru, 1828. G˙alkemm miet ta’ wie˙ed u tlestin sena biss, hu ˙alla warajh patrimonju ta’ xog˙ol muΩikali.

Dawn jinklufu l’fuq minn sitt mitt kanzunetta; seba’ sinfoniji; muΩika sagra u inçidentali; opri u ˙afna xog˙ol ie˙or g˙all pjanu. Waqt li kien g˙adu ˙aj kellu biss çirku Ωg˙ir t’g˙ammiraturi fi Vjenna, imma l-interess fix-xog˙ol tieg˙u kiber ferm wara mewtu.

Felix Mendelssohn (1809-1856), Robert Schumann (1810-1856), Franz Liszt (1811-1886), Johannes Brahms (1833-1897), u kompoΩituri o˙ra tad-dsatax il-seklu skoprew u rrikonoxxew xog˙olu. Illum Schubert huwa meqjus b˙ala wie˙ed mill-kompoΩituri ewlenin tal-era romantika bikrija u b˙ala wie˙ed mill-aktar kompoΩituri imfittxija tas-seklu dsatax.

Bolla Awstrijaka ta’ Schubert, Tfulitu u Edukazzjoni kienet tiswa 6 schilling ma˙ru©a Missieru, Franz Theodor Schubert kien iben bidwi u 150 sena wara mewtu g˙alliem fi skola parrokkjali. Ommu Elisabeth (Vietz) kienet it-tifla ta’ ˙addied u qabel iΩ-Ωwie©, seftura ma familja VjenniΩa. Theodor kellu erbatax tfal, wie˙ed mhux mill-istess mara, disha mietu.

Missierhom ma kienx mag˙ruf b˙ala muΩiçista ta’ klassi, imma kien kapaçi jg˙addi l-prinçipji baΩiçi muΩikali lil ibnu Franz.

Ta’ sitt snin Franz beda jirçievi tag˙lim ming˙and missieru u sena wara da˙al fl-iskola tieg˙u.

L-edukazzjoni muΩikali formali tieg˙u bdiet ukoll f’dan l-istess Ωmien. Missieru g˙allmu t-teknika baΩika tal-vjolin u ˙u˙ Ignaz tah lezzjonijiet tal-pjanu.

Ta’ seba’ snin ©ie mg˙oti l-ewwel lezzjonijiet muΩikali barra l-familja, minn Michael Holzer organist u surmast tal-kor tal-knisja lokali. It-tifle kien i˙obb imur ma sie˙bu ©o ma˙Ωen talpjanijiet, fejn hemm kien jipprattika fuq strumenti a˙jar. Hu kien idoqq ukoll il-vjola ma kwartett iffurmat minn ˙utu Ferdinand u Ignaz, fuq Ωew© vjolini u missieru fuq vjolinçell. Huwa kiteb l-ewwel xog˙ol tal-korda g˙al dan il-grupp.

Kien fl-1804 li bhala tifel korista ©ibed l-attenzjoni ta’ Antonio Salieri li kien muΩiçista ta’ awtorità f’dak iΩ-Ωmien. F’Ottubru reba˙ borΩa ta’ studju biex jattendi l-kor tas-Seminarju Imperjali. Hawn hekk ©ie introdott ma xog˙olijiet ta’ Mozart (1756-1791) u sinfoniji ta’ Haydon (1732-1809).

L-espoΩizzjonijiet tieg˙u g˙al dawn ix-xog˙olijiet, flimkien ma xi mawra lejn l-opera kienu ta’ pedament g˙al edukazzjoni muΩikali aktar wieg˙sa.

Wa˙da mill-aktar influwenzi muΩikali ta’ ˙ajtu ©ie mill-kanzunetti ta’ Johann Rudolf Zumsteg li kien kompoΩitur importanti ta’ Ωmienu.

24

Joseph von Spaun, ˙abib kbir ta’ Schubert jg˙id li sie˙bu, b˙ala student ried li jimmoderniΩΩa xog˙olijiet ta’ dan il-kompoΩitur (Johann Rudolf Zumsteg). Il-˙biberija ma Spaun bdiet misSeminarju Imperjali u kompliet sa l-a˙˙ar tal-˙ajja qasira tieg˙u. Spaun kien g˙ani u beda jfornih b’˙afna kitbiet ta’ komoΩituri kbar.

Sa dan it-tant l-g˙erf tieg˙u beda jidher fil-kompoΩizzjonijiet li beda jikteb. Kultant kien jidderi©i l-orkestra tas-Seminarju Imperjali u Salieri, s-Surmast iddeçieda li jg˙atih lezzjonijiet privati tat-teorija u kompoΩizzjoni. Din kienet l-ewwel orkestra li kiteb xog˙ol g˙alija. Kien hawn li g˙adda ˙afna ˙in jikkomponi muΩika g˙al gruppi Ωg˙ar, b’˙afna kanzunetti, biççiet g˙al pjanu u o˙rajn korali f’forma ta’ “Salver Re©ina” (D27) u “Kyrie” (D31) flimkien ma; biçça xog˙ol mhux spiççuta (D72) li kiteb fl-1812 biex ifakkar il-mewt t’ommu. Il-kantata “Wer is grob?” g˙al vuçijiet maskili u l-orkestra (D110 inkitbet fis-sena 1813) f’g˙eluq snin missieru u l-ewwel sinfonija (D82).

Maturità MuΩikali Fil-kompoΩizzjonijiet ta’ bejn 1819-1820 beda juri maturità, avvanzi, Ωviluppi u organizzazzjoni.

Fi Frar beda jikteb l-Oratorju “Lazzarus” (D680) li ma spiçça˙x, wara kiteb xi xog˙olijiet Ωg˙ar. Fl1820 kellu Ωew© opri (D647 u D644) li kienu deheru f’teatri fi Vjenna. Sa issa il-kompoΩizzjonijiet il-kbar tieg˙u (apparti mill-quddies) kienu restritti g˙al orkestra tad-dilettanti li ˙ar©et millkwartetti li kien jistieden f’daru.

L-istampa baqg˙et il-bog˙od minnu u biex ji©u stampati xi ftit xog˙olijiet kellu j˙allas. L-ewwel seba’ kanzunetti deheru fuq il-gaΩΩetti ta˙t dawn il-kundizzjonijiet. Lejn Marzu tal-1821 issitwazzjoni tjiebet xi ftit wara li Vogl g˙amel kunçert kollu ddedikat lil Schubert. Min hawn, il-kompoΩitur beda jikteb varjazzjoni ta’ valzi. Kollox ma kollox huwa g˙amel 20 pro©ett g˙al palk li kollha fallew u ntnesew malajr.

Forsi ka©un ta’ listil ta’ l-opra taljana u g˙al fama ta’ rossini 91792-1868). “Rosamunda” ©iet irtirata wara Ωew© rappreΩentazzjonijiet, g˙ax l-istorja kienet fqira, biss kollha muΩika tajba ˙afna.

Fil-1822 akkwista xi partituri ta’ Weber (1786-1826) u Beethoven (1770-1827) imma kienu ta’ ftit ©id g˙alih. Beethoven seg˙ta stqarr u rrikonoxxa lil kompoΩitur Ωg˙aΩug˙ fi ftit okkaΩjonijiet, waqt li jista’ jkun li ma kienx jaf l-iskop ta’ dan il-muΩiçista speçjalment l-istrumentazzjoni. Fuq is-sodda tal-mewt, Beethoven ra xi kompoΩizzjoni tieg˙u u qal “veru xrar divin” u ©enwin g˙andu dan il-©enju”. Imma x’setg˙a ji©ri kieku fieq, ma nafux.

L-a˙˙ar snin u l-quççata ta’ xog˙olu Fl-1822 beda xog˙ol deçissiv matur fuq viΩjoni personali, din kienet is-sinfonija in B-minor “Unfinished” (D759). Ir-ra©uni li ma komplix wara Ωew© movimenti u noti g˙at-tielet moviment sal-llum g˙ada tqanqal ˙afna spekulazzjonijiet. Hu qatt ma kellem lil s˙abu dwarha g˙alkemm kien jaf x’biçça xog˙ol tajba kellu f’idejh.

Il-banda tas-Soçjetà Filarmonika “La Stella” kemm il-darba segwit parti minn din is-sinfonija.

Fl-1823 tfaççaw l-ewwel sinjali tal-marda tieg˙u. Fil-1824 hu kiteb varjazzjoni g˙al flawt u l-pjanu u o˙rajn g˙all kordi. Fir-rebbieg˙a g˙amel xi dettalji g˙al “Grand Sinfony” u fis-Sajd mar lura Zseliz (illum is-Slovakkja). Hemm in©ibed lejn il-karatteristiçi muΩikali tag˙hom u kiteb mi©bud lejn il-kontessa, studenta tieg˙u, imma l-uniku xog˙ol li ddedika g˙alija kien dwett g˙al pjanu (D940).

25

Id-diffikultajiet tas- snin ta’ qabel inbidlu fi prosperita u fer˙ tal-1825. L-istampar sar e˙fef, it-tnesjoni li kellu ta’ faqar naqset. Fis-sajf kellu vakanza tajba fin-na˙a ta’ fuq tal-Awstrijam fejn ©ie milqug˙ b’entuΩjaΩmu.

Hawn kiteb is-seba’ kanzunetti fuq il-kitba tal-famuΩ poeta Walter Scott (1711-1832) bi traduzzjoni g˙al ÌermaniΩ li kemm il-darba ©iet Ωbaljata ma l-Ave Marija tal-istess Schubert, li s-Soçjetà tag˙na g˙anda fl-arkivji. Fl-istess sena kiteb biçça muΩika g˙al pjanu u sinfonija mag˙rufa b˙al “C” kbira jew D944.

Fil-bidu tal-1828 g˙amel l-ewwel kunçert tal-karriera tieg˙u, kunçert pubbliku b’xog˙ol tieg˙u biss, li ©ie milqug˙ tajjeb ˙afna. Din il-©abra ta’ xog˙ol, turi l-istudji muΩikali ta’ ˙ajtu, kordi, pjanu, vjolini ma pjanu u g˙anjiet fuq versi ta’ Shakespear.

F’g˙eluq il-200 sena mit-twelid ta’ Schubert il-Ìermanja stampat bolla ta’ 100 mark.

Fil-1827 kiteb kanzunetta “Winterreise” (D911) li Hawn jidher imdawwar ma s˙abu biha la˙aq il-quççata tal-arti muΩikali. Eççezzjonali waqt li hu qieg˙ed ˙dejn il-pjanu

©iet deskritta ’l forma liberali g˙al vjolin u ’l pjanu “Impromptus”. Fil-1828 kiteb kantata “Song of Miriam” (D942) it-”Tantun Ergo” (D962) il”Benedictus” (D452) g˙al quddiesa, tlett xog˙olijiet g˙al pjanu, ©abra ta’ g˙anjiet muΩikali, tlettax il-kanzunetta g˙al vuçi u l-pjanu mag˙rufin ukoll b˙ala “Swan Song” (D95). F’din ilkollezzjoni ta’ kanzunetti baqa’ jΩomm l-unità fl-istil ta’ ideat koroh tal-˙ajja sopra naturali li ftit jew xejn ©iet interpreata min xi kompoΩituri fis-snin ta’ qabel.

Is-Sinfonija (D944) datata 1828, studjuΩi, ja˙sbu li din inkitbet fil-1825-26, xog˙ol li kien ma˙sub mitluf, illum irran©ata biex tkun tista’ tindaqq. Dan ix-xog˙ol kbir fuq stil ta’ Beethoven ©ie dikjarat li ma jistax jindaqq minn orkestra Vjenniza. Fl-a˙˙ar ©img˙at ta’ ˙ajtu, beda jikteb tlett movimenti g˙al Sinfonija ©dida (D936A).

L-osservazzjonijiet fl-a˙˙ar sentejn ta’ kitba Schubert Ωied is-swied ta’ qalb, l-esspressjoni ta’ ˙ajja konnessa mal-˙sieb profond, spiritwali. Hawn jil˙aq il-fond straordinarju f’˙afna g˙anjiet mudlama ta’ dan il-perijodu. Per eΩempju l-g˙anja “The Double” (D957 No. 13) til˙aq quççata straordinarja u warrab ir-realtà tal-mewt viçin, idealist g˙eri fl-istampa tal-˙sejjes fanatiçi ta’ sena qabel. B’dan kollu il-kompoΩitur strah lejn l-a˙˙ar ta’ “Winterreise”, iva l-muΩiçista sab il-mistrie˙ u l-g˙aqda ma l-infinit fil-g˙ajbien u mexxej ta’ kwintet bil-korda u l-a˙˙ar biççiet g˙all pjan b’temg˙a differenti.

F’xog˙olijiet kbar kultant kien juΩa sensazzjoni varjata b˙al ma hu tas-sinfonija (D936) li probabbli nkitbet fl-a˙˙ar xahrejn ta’ ˙ajtu. F’dan ix-xog˙ol g˙adda lil Mahler (1860-1910 kompoΩitur Awstrijak) fit-tonalitajiet armoniçi Schubert kien wara x-xewqa li jekk ifieq mill-marda li kellu, jiΩviluppa t-tag˙rif fl-armonija u l-kontra punt, filfatt kien g˙amel appuntament g˙al lezzjonijiet tal-kontrapunt mas-Surmast Simon Sechter.

Il-marda finali u l-mewt F’nofs din il-kreattivita attiva’, sa˙˙tu marret lura il-kawΩa uffiçjali kienet ta’ tifojda bid-deni, ri©eltar u diarea. Lejn l-a˙˙ar tal-1828 sa˙˙et Schubert bdiet t˙allih u stqarr ma xi ˙bieb li kien wasal lejn l-a˙˙ar ta’ ˙ajtu. Fis-sajf tal-1828 il-kompoΩitur mar jara speçjalista, Ernest Rinna,

26

li kkonfermalu li kien marid serjament u wasal biex imut. F’Novembru re©a kien ma jifla˙x, b’u©ieg˙ ta’ ras, deni, nef˙a u taqlib fl-istonku. Ma setg˙ax jiekol ikel solidu u l-kundizzjoni tieg˙u marret g˙al g˙ar.

Schubert miet fi Vjenna, ta’ wie˙ed u tletin sena fid-19 ta’ Novembru, 1828 fl-appartament ta’ ˙uh Ferdinand. Qabel ma miet xtaq jisma “String Quartet No14” ta’ Beethoven. Óabib tieg˙u Karl Holz, li kien preΩenti ˙ames t’ijiem qabel ma miet Schubert ikkomenta “Ir-re tal-Armonija qed jibg˙at sinjal ta’ ˙biberija lir-Re tal-G˙anjiet g˙al pass li jmiss”.

Kien propju fejn Beethoven, li hu kien jammira matul ˙ajtu, li Schubert ©ie midfun fuq xewqa personali tieg˙u, fir-ra˙al ta’ Wahring.

Fil-1872 sar monument lil Franz Schubert fi Vjenna Stadpark. Fil-1888 l-oqbra ta’ Schubert u Beethoven mexxewhom u po©©ewhom ˙dejn dawk ta’ Johann Strauss II u Johannes Brahms.

Iç-çimiterju fejn kien midfun Schubert primarjament, illum sar ©nien u fejn kien il-qabar ©ie mmarkat b’monument g˙alih.

Schubert kiteb il-fuq min 1,500 biçça xog˙ol fil-karriera tieg˙u. L-akbar numru ta’ dawn huma g˙anjiet g˙al vuçi solista u pjanu, (aktar minn 600). Ikkompona wkoll numru konsiderevoli ta’ xog˙ol sekulari g˙al Ωew© jew aktar vuçijiet, li huma parti min g˙anjiet, korijiet u “kantatas”.

Lesta wkoll tmin biççiet b˙ala ntroduzzjoni orkestrali u seba’ sinfoniji flimkien ma xi biççiet g˙al sitta o˙ra. G˙andu kwantità ta’ xog˙ol g˙al pjanu li jinkludi erbatax-il sonata. Hemm ukoll ˙afna xog˙ol g˙al dwetti fuq il-pjanu. IΩjed minn 50 biçça muΩika g˙al numru mdaqqas ta’ muΩiçisti. Xog˙olijiet sagri jinkludu seba’ quddisiet, oratorju u requim. Hu spiçça biss ˙dax min g˙oxrin biçça xog˙ol g˙al palk.

Mitt sena mit-twelid ta’ Schubert fil-1897 saru ˙afna festi muΩikali madwar id-dinja dedikati g˙al muΩika tieg˙u. Fi Vjenna biss kien hemm g˙axar t’ijiem ta’ kunçerto u l-Imperatur Franz Joseph sejja˙lu l-kreatur tal-G˙anjiet u wie˙ed mill-ulied favoriti ta’ Vjenna.

Fin-1928, ©img˙a ddedikata lil Schubert fl-Ewropa u l-Amerka biex jikkommemoraw il-mitt sena (çentinarju) minn mewtu. Xog˙olijiet ta’ Schubert ©ew preΩentati fil-knejjes, fi swali u fuq stazzjonijiet tar-radju. Kompetizzjoni b’rigal ta’ g˙axar t’elef dolalru u mneg˙dija mill-Columbia Phonograph Company g˙al a˙jar Sinfonija miktuba ori©inali u ppreΩentata fuq il-©enju ta’ Schubert u ddedikata lil memorja tieg˙u, intreb˙et minn Kurt Atterbeg b’“Sixth Symphony”.

Fin-1978 ˙ar©et munita tal-fidda Awstrijaka tal-50 schilling g˙al 150 anniversarju mill-mewt ta’ Schubert.

Films dedikati lil Schubert deheru fin-1931, 1940, u 1941, 1947, 1953 u 1958 ta˙t ismijiet differenti.

Mir”Reader’s Digest” ta’ Mejju 1941 u Jannar 1967 (artiklu li ©ie ppublikat darbtejn) kien jg˙id dan ir-rakkont. Xi sena qabel ma miet, Schubert kien ma xi reffieg˙a li ˙adu lil Beethoven g˙addifna fiç-çimiterju ta’ Wahring. Wara l-funeral huma da˙lu f’tverna jixorbu u Schubert, bit-tazza f’idu ppropona xarba g˙al min imiss wara Beethoven. Mur g˙idlu li f’inqas minn sena, d’dinja tilfet Ωg˙aΩug˙ u ©enju ta’ g˙anjiet u xog˙olijiet muΩikali mill-isba˙.

27

Bar KaΩin Partit Laburista Gudja

Drinks ©enwini f’atmosfera sabi˙a mal-familja u ˙bieb.

Ji©u offruti apitizers b’xejn il-©img˙a kollha.

Jawguraw il-Festa it-Tajba lil kul˙add 28

Kwadri ta’ Marija Assunta fil-Knejjes Maltin Mario Fenech

Tista’ tg˙id li f’˙afna mill-Knejjes li g˙andna fil-GΩejjer Maltin g˙andek issib xi Kwadru partikolari li fih ikun hemm ix-xbieha ta’ Marija Assunta. Dawn il-Kwadri ma nsibuhomx biss fi Knejjes kbar, iΩda wkoll fi Knejjes Ωg˙ar li minnhom g˙andna ˙afna filBliet u R˙ula tag˙na.

F’dan l-artiklu g˙aΩilt tlieta minn dawn il-Kwadri.

Fis-Sagristija tal-BaΩilika Santwarju Karmelitan tal-Belt Valletta hemm Kwadru tal-Assunzjoni tal-Madonna li qabel kien f’wa˙da mill-arzellel talKnisja l-qadima.

Dan huwa xog˙ol tal-Artist Alessio Buhagiar li g˙ex bejn is-sena 1696 u s-sena 1769. Kien twieled fil-Belt Valletta u meta kiber la˙aq Qassis.

Ma tantx g˙amel kwadri g˙al knejjes, iΩda kien jag˙mel ˙afna xog˙ol ta’ restawr kif ukoll dekorazzjonijiet ta’ soqfa ta’ Palazzi. Fosthom il-Palazz tal-Gran Mastru fil-Belt.

F’din ix-xena ta’ dan il-kwadru naraw il-figura tal-Assunta mdawwra b’numru t’An©li filwaqt li fil-parti t’isfel tat-tila hemm mifruxa d-Dixxipli ta’ Ìesù qeg˙din i˙arsu ’l fuq lejn dan il-Miraklu tassew wa˙dieni.

Kwadru tal-Assunta li jinsab fi Knisja Ωg˙ira huwa dak li pin©a l-Artist Michele Busuttil li g˙ex bejn is-sena 1762 u s-sena 1831. Jinsab fil-Knisja ta’ Santa Marija mag˙rufa b˙ala “Ta’ Duna” li tinsab fi Triq Sant’ Andrija f’Óal Lija.

F’dan il-kwadru l-figura tal-Assunta hija wa˙da grazzjuza ˙afna. Fuq wiçç il-Madonna ˙arsa mill-isba˙ ta’ qdusija u serenità. Fil-parti t’isfel tal-kwadru jidher San Pietru u San Ìwann warajh. Hawnhekk l-artist ma tantx kellu fejn jimrah fix-xena li kien qieg˙ed ipin©i min˙abba l-fatt li din hija tila ta’ daqs Ωg˙ir.

Ta’ min jg˙id li dan l-istess Artist pin©a wkoll il-Kwadru Titulari ta’ Marija Assunta li llum huwa nkurunat talKatidral tal-Belt Victoria f’G˙awdex.

29

ZOKK ZOKK

FRESH EGGS & RABBITS Loreto & Aaron Gatt Farmers & Breeders Zokk Zokk Farmhouse Triq Burglat Gudja GDJ 1530, Malta Tel: 2180 9761 Mob: 9920 6638 (Loreto) Mob: 9945 8451 (Aaron) E-mail: zokkzokk@gmail.com

DI CARLO Triq William Baker, Gudja Dolceria & Pasticceria Telephone: 21 800 772

fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Patruna tal-Gudja, Santa Marija, is-sidien il-©odda nixtiequ lill-Gudjani kollha, il-festa t-tajba fil-paçi u l-˙biberija.

Nixtiequ navΩaw li matul il-©ranet tal-festa, il-˙anut tag˙na ser ikun mg˙ammar b’kull kwalità ta’ kejkiet, gateaux, çikkulata u kull xorta ta’ confectionery items ma˙duma minn James Caterers, f’ambjent ta’ arja kkondizzjonata.

G˙all-aqwa u l-a˙jar, Ωuru

DI CARLO DOLCERIA 30

It-tielet kwadru li g˙aΩilt g˙al dan l-artiklu huwa t’artist mhux mag˙ruf u jinsab fil-Knisja talViΩitazzjoni tal-Madonna mag˙rufa b˙ala ta’ “Wejda” fil-limiti tal-Parroçça tal-Mosta.

Dan il-kwadru qieg˙ed fuq il-©enb tal-kwadru titulari ta’ din il-knisja u fih hemm ix-xena tradizzjonali li narar fi kwadri b’dan is-su©©ett.

Il-figura tal-Assunta hija wa˙da kemmxejn statika nieqsa mill-moviment filwaqt li g˙alkemm ma tantx kellu spazju fejn ja˙dem fil-parti t’isfel tattila l-artist inkluda lit-tnax-il dixxiplu ta’ Ìesù.

Dawn jidru mdawrin mal-qabar miftu˙ b’liΩar abjad miftu˙ fuq il-©enb tieg˙u.

Dawn huma biss tlieta mill-˙afna kwadri ta’ Marija Assunta li niltaqg˙u mag˙hom fi knejjes Ωg˙ar. Jekk Alla jrid fil-˙ar©a li jmiss ta’ dan ilprogramm nikteb dwar kwadri o˙rajn.

Il-festa t-tajba lil kul˙add.

31

S U Stationary PL Phone 21692388 / 79049352

Fejn issib kull m’g˙andek bΩonn g˙all-pet tieg˙ek, klieb, qtates, g˙asafar u o˙rajn; garden furniture, ©wiez, bexx, u pjanti.

Dejjem b’servizz bi tbissima. Il-festa t-tajba lil kul˙add.

32

Il-Kappella ta’ Santa Marija “TaΩ-Ûejfi” Mark Micallef Perconte B. Accty (Hons)

Il-Kappella ta’ Santa Marija mag˙rufa l-aktar b˙ala “TaΩ-Ωejfi” tinsab fl-in˙awi talBesbiΩija fil-Mosta. Din il-kappella tmur lura g˙al Ωminijiet bikrin però ma g˙andniex data preçiΩa meta nbniet. Kienet tag˙mel b˙ala parti mil-limiti tal-Katidral g˙alkemm fir-rapporti ta’ xi visti pastorali ta’ xi isqfijiet din kienet mag˙duda mat-territorju parrokkjali tal-Mosta.

L-ewwel ˙jiel jurina li din il-kappella kienet mibnija fis-seklu sittax minn familja millMosta. Iktar tard nafu li din il-kappella , biç-çimiterju tag˙ha ©iet mibnija mill-©did minn Dr GioMaria Camenzul. Dan sar skont id-digriet li kien ˙are© il-Vigarju Ìenerali ta’ dak iΩ-zmien Dr Dun Filippu Borg, bid-data tal-5 ta’ Diçembru 1607.

Dr GioMaria Camenzuli, imlaqqam “iΩ-Ûejfi” ˙alla ©idu kollu g˙al din il-kappella. Din id-donazzjoni saret nhar il-11 ta’ Awwissu 1610. G˙alhekk maΩ-Ωmien din il-Kappella baqg˙et mag˙rufa b’dan il-laqam.

Minn ©ewwa l-kappella hija wa˙da sempliçi u ˙elwa. Is-saqaf tal-kappella jistrih fuq ˙nejjiet u l-art hija ççangata bil-madum. Din il-kappella fiha artal tal-©ebel u prospettiva sempliçi, xog˙ol fil-©ebla Maltija. Dan l-artal qieg˙ed f’da˙la li mal-©nub tieg˙u jitilg˙u Ωew© pilastri u fuqhom jΩommu arkata. F’din l-arkata hemm imnaqqxa g˙add ta’ stillel.

Il-kwadru titulari huwa kopja fidila tal-kwadru ori©inali li kien jinsab il-kappella. Il-kwadru ori©inali kien insteraq mill-kappella f’Diçembru 1988. B’xorti tajba l-kwadru ori©inali ©ie misjub u g˙alhekk b’deçizjoni g˙aqlija tpo©©a fis-sagristija tar-Rotunda ˙alli ji©i ndukkrat a˙jar. Il-kwadru jirrapreΩenta l-Assunzjoni tal-Madonna mdawra f’g˙add ta’ angli fuq is-s˙ab. Fil-parti ta’ isfel naraw Ωew© qaddisin li g˙andhom devozzjoni antika fil-Mosta. Fuq in-na˙a tax-xellug hemm il-figura ta’ San Anton Abbati filwaqt li fuq inna˙a tal-lemin insibu l-figura ta’ San Pawl Eremita. Dawn iΩ-Ωewg qaddisin g˙andhom devozjoni antika wkoll fil-Mosta u filfatt insibu Ωew© kappelli ddedikati lilhom u li kull sena ssir il-festa tag˙hom ukoll.

Din il-kappella ©iet irrestawrata bit-t˙abrik tal-prokuratur tag˙ha, Mons. Salv Magro fl-1989 u tpo©©iet statwa tal-Madonna fil-kampnar li hemm fil-faççata tal-kappella.

33

34

Santa Marija fil-le©©endi u twemmin Joseph C Camilleri BA; DEAM; M.Ed (Pl & Mgt) Id-devozzjoni lejn it-Tluq is-Sema ta’ Marija Santissima bir-ru˙ u l-©isem twelled f’mo˙˙ id-devoti stejjer li jg˙addu minn generazzjoni g˙all-o˙ra.

MaΩ-Ωmien dawn l-istejjer isiru jew le©©endi jew twemmin. Il-le©©endi marbutin mal-festa ta’ Santa Marija jduru fuq l-istess lokalità – ir-Rabat G˙awdex, madwar il-knisja matriçi tal-Assunta jew a˙jar il-Katidral ta’ Santa Marija. Anke t-twemmin insibuh mibni fuq dan l-istess post.

Il-le©©enda tal-knisja katidrali L-G˙awdxin kienu qed jibnu l-knisja matriçi ddedikata lil Santa Marija fuq l-g˙olja tal-Gelmus, biswit ir-Rabat. Kull darba li kienu qed i©ibu l-©ebel, matul il-lejl kienu qed isibuh fuq l-g˙olja l-o˙ra ji©ifieri dik tal-Kastell. Din l-istorja se˙˙et kemm id-darba. Fl-a˙˙ar in-nies fehmu li l-Madonna ma riedetx il-knisja ddedikata lilha tinbena fuq l-g˙olja tal-Gelmus. G˙alhekk bdew jibnuha fil-kastell, fejn hemm illum il-knisja katidrali, dik tal-Assunta1.

Din il-le©©enda g˙andha versjoni o˙ra. Il-knisja ta’ Santa Marija fil-Kastell kienet fi stat ˙aΩin ˙afna. L-G˙awdxin riedu jibnu knisja o˙ra ©dida iΩda din id-darba rieduha fuq l-g˙olja talGelmus. Wara li ©arrew ˙afna ©ebel fuq dik l-g˙olja, fil-jum li kellu jibda l-bini, sabu li l-©ebel kien instab fil-kastell. Kul˙add ried ikun jaf x’©ara. L-G˙awdxin jemmnu li kienet il-Madonna li ©arret dawn il-©ebel g˙aliex hi riedet li t-tempju tag˙ha jinbena hemm2.

Le©©enda o˙ra dwar il-knisja matrici ta’ Santa Marija tg˙id li din il-knisja nbniet fuq l-istess post ta’ tempju pagan iddedikat lil Alla mara. Il-kittieb G˙awdxi Ìor© Pisani kiteb hekk dwar din il-le©©enda: ‘Biçça r˙ama bajda ngastata fil-paviment tad-da˙la ta’ din il-knisja jing˙ad li kienet tag˙mel parti minn dan il-maqdes pagan’.3 Il-le©©enda tal-qanpiena Ω-Ωg˙ira Il-knisja matriçi ma kelliex qanpien. G˙alhekk beda l-©bir fost in-nies. Kul˙add ta deheb u fidda kemm seta’. Kienu di©a bdew idewwbu sew id-deheb u sew il-fidda meta daqqa wa˙da dehret mara sabi˙a ferm. Hekk kif da˙let xe˙tet ˙o©on deheb u ˙o©on fidda fil-kardaruni. Kif lestiet din il-mara ma dehritx iΩjed. Kul˙add beda jg˙id li dik il-mara ma setg˙et kienet ˙add ˙lief il-Madonna4. Id-devoti ta’ Santa Marija jemmnu li min˙abba din il-©rajja l-le˙en tal-qanpiena tinstema’ aktar ˙elu matul il-kwindiçina u f’jum il-festa ta’ Santa Marija5.

Il-le©©enda tal-qanpiena l-Kbira Le©©enda o˙ra dwar il-qanpiena tal-knisja matriçi tg˙id li g˙all-˙abta ta’ nofsilejl, bejn l-erbatax u l-˙mistax t’Awissu, l-Assunta mimlija dija u sbu˙ija, tinΩel mis-sema u tieqaf fuq il-kampnar tal-knisja matriçi. Hi tifta˙ il-mant bajdani tag˙ha u to˙ro© minnu ˙odon deheb u tferrg˙u kollu kemm hu fil-qanpiena l-kbira 6. Xi Rabtin jg˙idulek li l-le˙en tal-qanpiena l-kbira jinstemma’ aktar ˙elu u armonjuΩ f’jum Santa Marija. Taqbila popolina tg˙id: Fil-˙mistax t’Awissu tinΩel 1 Attard A. F., Il-folklore tal-festa ta’ Santa Marija f’G˙awdex, Programm ta’ Santa Marija Rabat-G˙awdex, 1984, p 44.

2 Pisani Ì., Santa Marija fl-istorja, fid-drawwiet u fil-folklor, Programm ta’ Santa Marija, Rabat G˙awdex, 1984, p 39.

3 Cassar Pullicino G., op cit , p 7.

4 Attard A. F., op cit, p 44.

5 Pisani Ì., op cit p 42.

6 Pisani Ì., op cit, p 42.

35

36

il-Madonna kollha ˙niena u mill-mant tferra’ bil-˙lewwa ˙odon deh’b ©ewwa l-qanpiena7.

Il-le©©enda ta’ nΩul it-Torok Waqt il-festa ta’ Santa Marija tal-1598 niΩlu t-Torok G˙awdex. Dawn kienu ta˙t it-tmexxija ta’ Baxa Çikala. L-G˙awdxin sparaw u irnexxielhom ir˙arbtu lit-Torok. Waqt li kienu qed jirtiraw, il-kavallerija G˙awdxija baqg˙et sejra warajhom u ˙arbtithom. Xi persuni twajba qalu li raw lill-Assunta tittajjar fuq is-suldati Torok u timbuttahom lejn il-ba˙ar8.

Il-Le©©enda tal-Dbiegi Wie˙ed kaptan flimkien mal-ekwipagg kienu qed iba˙˙ru fuq bastiment. Daqqa wa˙da qamet tempesta li g˙addha g˙arriqithom. Il-kaptan g˙amel wieg˙da mal-Madonna li jekk isalvaw jibni knisja ddedikata lilha fl-ewwel port li jid˙lu. Huma rnexxielhom jid˙lu G˙awdex u billi kienet l-g˙olja ta’ Dbiegi li ra, bena din il-knisja hemm 9.

Il-le©©enda tas-sebat Inwiet Ta’ kull sena waqt li tkun g˙addejja l-kwindiçina jmutu sebat erwie˙ twajba. Dawn aktarx ikunu tfal imfarfrin. Lil dawn il-Madonna te˙odhom mag˙ha l-©enna fil-jum il-festa tag˙ha10. Din il-le©©enda hija mera tat-twemmin li kellhom id-devoti ta’ Santa Marija.

Il-le©©enda tal-Infern Mag˙luq F’jum Santa Marija l-infern jag˙laq. L-G˙awdxin kienu jemmnu li l-Madonna ma kienetx tippermetti li fil-jum iddedikat lilha, l-ebda ru˙ tintilef u tmur l-infern. G˙alhekk, kulmin imut fil-15 t’Awissu, jaqla’ grazzja speçjali li biha jkun jista’ jsalva 11.

Twemmin S’issa rajna li jesistu le©©endi ta’ Santa Marija fejn jid˙lu twemmin popolin. Hemm ukoll drawwa li hija marbuta mat-twemmin il-poplu. Din ukoll iddur fuq iç-Çittadella u d-devoti ta’ Santa Marija. Fiç-Çittadella hemm g˙ajn li kienet trodd ilma ˙elu u ˙afif. Id-devoti ta’ Santa Marija kienu jmorru jixorbu belg˙a ilma mhux biex jaqtg˙u l-g˙atx iΩda b˙ala devozzjoni lejn Omm Alla. Wara l-belg˙a kienu jg˙idu din it-taqbila: Ja Ver©ni Marija Berikna b’dan lilma Naddafna mill-˙tija 12.

Konkluzjoni Dawn il-le©©endi u twemmin dwar Santa Marija huma kollha G˙awdxin. Jista’ jag˙ti l-kaΩ li jesitu xi le©©endi Maltin li, min˙abba xi ra©uni, qatt ma ©ew irrekordjati. Dawn il-le©©endi u twemmin juru kemm il-poplu kien j˙obb lil Santa Marija. Fiha l-poplu dar f’mumenti koroh tal-istorja tieg˙u. Lejha dar biex isemma talbu. Lejha dar biex isemma’ l-u©ig˙ tal-qalba. Ìo kliem ie˙or fiha tafa’ l-fiduçja tieg˙u. Dawn l-‘istejjer’ jistg˙u jibdihom xi ˙add. Wisq probabli xi predikatur li jkun qed jipprepara l-pani©ierku. Meta l-poplu, bla skola kif kien, jisma’ dawn l-istejjer hu jg˙addihom lil ˙addie˙or u maΩ-Ωmien issiru parti mill-wirt folkloristiku tag˙ha f’forma ta’ le©©endi, drawwiet jew twemmin.

7 Pisani Ì., op cit, p 39.

8 Pisani Ì., op cit, p 41.

9 Attard A. F., op cit, , p 43.

10 Attard A. F., op cit, p 44 11 Pisani Ì. Op cit, 39.

12 Attard A. F., Il-folklore tal-festa ta’ Santa Marija f’G˙awdex, Programm ta’ Santa Marija, Rabat G˙awdex, 1984, p 42.

37

38

39

40