Forweb r int 338 [ฉลาม เพชฌฆาตแห่งท้องทะเล]

สนุก ต�นเตน เราใจ ไปกับหน

สนุก ต�นเตน เราใจ ไปกับหน

ังสือภาพ 3 มิติ

ังสือภาพ 3 มิติ

น า  ะอ ณ ข Ô µ Ô Á 3 เพียงสวมáÇ‹¹µÒนเตนเราใจจนวางไมลง คุณจะพบกับความต�

ÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹ แคหยดเลือดในน้ำเพียงหยดเดียวก็สามารถดึงดูด ฉลามที่อยู ไกลออกไปกวาครึ่งกิโลเมตรได! ฉลามมาโกเปนฉลามที่เร็วที่สุดในโลก สามารถวายน้ำ ไดเร็วถึง 48 กิโลเมตรตอชั่วโมง!

! Õ Ã ¿ Á ¶ á

ทั้งชุดมี 5 เลม ISBN 978-616-527-978-9

9

786165

ม  ล เ น ใ ย า ภ ิ น ตา 3 มิต

279789

หมวด : ความรู ทั่วไป 79.-

แว

1

ฉ

ผู้เชี่ยวชาญ ท้องทะเลลึก ปลาไร้กระดูก ฉลามแตกต่างจากปลาส่วนใหญ่ที่มีโครงสร้างเป็น กระดูก เพราะโครงสร้างของพวกมันเป็นสสารชนิดหนึ่ง ที่แข็งแรงและยืดหยุ่น เรียกว่า กระดูกอ่อน (cartilage) ซึง่ เป็นสสารยืดหดได้ชนิดเดียวกันกับกระดูกอ่อนในหูและ จมูกของมนุษย์เรา กระดูกอ่อนมีความยืดหยุน่ และน�ำ้ หนัก เบา ท�ำให้ฉลามสามารถว่ายน�้ำ บิดและหมุนตัวได้อย่าง รวดเร็วเมื่อล่าเหยื่อ

ลามเป็นชื่อที่สามารถท�ำให้หลายคนต้อง อกสั่นขวัญหนี หวาดผวาไปถึงขั้วหัวใจ ซึ่งไม่เพียงแค่ชื่อเสียงด้านความน่าสะพรึงกลัว พวกมันยังคู่ควรกับความชื่นชมและนับถือจากเรา อีกด้วย นักล่าอันน่าพิศวงแห่งมหาสมุทรเหล่านีไ้ ด้เวียน ว่ายอยู่ในมหาสมุทรต่างๆ ของโลกมากว่า 450 ล้านปีแล้ว นั่นก็คือ 200 ล้านปีก่อนจะมีไดโนเสาร์ เสียอีก และ 200 ล้านปี ให้หลัง มีฉลามจ�ำนวนหนึง่ ที่แทบจะไม่เปลี่ยนแปลง ไปจากเดิม และค่อยๆ ไต่ อั น ดั บ ขึ้ น ไปอยู ่ ชั้ น บนสุดของห่วงโซ่อาหาร ปัจจุบนั มีสายพันธุฉ์ ลาม ต่างๆ กว่า 375 สายพันธุ์ และมีอกี หลายสายพันธุ์ ที่ยังไม่ค้นพบ

2

ค�ำว่า shark (ฉลาม) ที่เรารู้จักกันนั้น มาจากค�ำว่า “Schurke” ในภาษาเยอรมัน หมายถึง ปรสิตผู้หิวกระหาย หรือ อันธพาล โดยกะลาสีเรือใช้ค�ำค�ำนี้ครั้งแรก เพื่อพูดถึงคนขี้โกงหรือคนที่ หลอกลวงพวกเขา

ญาติของปลากระเบน แม้ดูเหมือนว่าความคล้ายคลึงจะมีน้อยเสียเหลือ เกิน แต่ญาติทสี่ นิททีส่ ดุ ของเหล่าฉลามก็คอื ปลากระเบน ปลาสเกตหรือปลากระเบนขนาดเล็ก (skate) และ ปลาไคเมรา (chimaera) ปลาเหล่านี้เหมือนเป็นญาติ ของฉลามตรงที่มีโครงสร้างกระดูกอ่อน พวกมันทั้งหมด จึงจัดอยู่ในชั้น Chondrichthyes

ปลาส่วนใหญ่มีถุงลมที่เรียกว่า ถุงลมว่ายน�้ำ (หรือกระเพาะปลา) ซึ่งช่วยให้พวกมันลอยอยูใ่ น น�้ำได้ แต่ฉลามไม่มีถุงลมนี้ ตับของฉลามจึง เต็มไปด้วยน�ำ้ มันซึง่ มีนำ�้ หนักเบากว่าน�้ำ ท�ำ หน้าที่แทนถุงลมที่ช่วยให้พวกมันลอยตัว อยู่ได้ แม้จะมีตับดังกล่าว ฉลามก็ยัง คงมีน�้ำหนักมากกว่าน�้ำอยู่ดี ท�ำให้ พวกมันต้องคอยว่ายน�ำ้ ไปเรือ่ ยๆ เพือ่ ให้พวกมันสามารถลอยตัว อยู่ในน�้ำได้

ฉลามผิวสาก ไม่ใช่เพียงปากของฉลามเท่านั้นที่เต็มไปด้วย ฟัน ผิวของพวกมันก็เช่นกัน ร่างกายของฉลามปกคลุม ไปด้วยเกล็ดเล็กๆ มีลักษณะคล้ายฟัน เรียกว่า denticle ถ้าเราลองลูบผิวหนังของฉลามไปในทิศทางหนึง่ ก็จะรูส้ ึก ได้วา่ มันเรียบลืน่ แต่หากลูบในทิศทางตรงกันข้าม ก็จะรูส้ กึ สากๆ ราวกับว่าก�ำลังลูบกระดาษทรายเลยทีเดียว 3

ฉลามหาเรา ฉ

อวัยวะป้องกันดวงตาของฉลาม เมื่อฉลามเข้าใกล้และต้องต่อสู้กับเหยื่อที่ก�ำลังจะพ่ายแพ้และดิ้นรน หาทางรอด ฉลามมีโอกาสที่จะถูกทิ่มตา ฉลามบางสายพันธุ์จึงมีเปลือกตา แบบพิเศษเพือ่ ป้องกันตัวเอง เรียกว่า หนังตาที่ 3 หรือเยือ่ หุม้ ปิดตา (nictitating membrane) เพือ่ ปกป้องดวงตาไว้กอ่ นทีจ่ ะถูกเหยือ่ ท�ำร้าย ส่วนฉลาม สายพันธุอ์ นื่ ๆ อย่างเช่น ฉลามขาว (the great white shark) จะกลอกตา ลามเป็นนักล่าทีอ่ นั ตรายและเก่ง กลับไปด้านในเพื่อป้องกันจากการถูกท�ำร้ายที่ดวงตา

ที่สุดในมหาสมุทร เมื่อพวกมัน

ออกล่า ประสาทสัมผัสทัง้ หมดของ พวกมันจะเริ่มท�ำงาน และเมื่อถึงตอนนั้น ไม่มอี ะไรทีจ่ ะสามารถหยุดพวกมันได้ เริม่ จากฉลามจะได้ยนิ เสียงของสิง่ มีชวี ติ ทีเ่ จ็บ ป่วยหรือบาดเจ็บซึง่ ก�ำลังว่ายน�ำ้ กระเสือก กระสนอยู่ไกลออกไปกว่า 1.5 กิโลเมตร ขณะที่พวกมันก�ำลังว่ายน�้ำมุ่งไปตาม เสียงนั้น ฉลามจะได้กลิ่นของเหยื่อใน น�้ำและตามรอยไปยังต้นตอของกลิ่น ดังกล่าว ทัง้ นีฉ้ ลามยังใช้ประสาทสัมผัส พิเศษด้านการสัมผัสอีกด้วย อวัยวะ รับความรู้สึกหรือเซนเซอร์ที่เรียกว่า เส้นข้างล�ำตัว (lateral line) ซึง่ พาดไป ตามแนวยาวของล�ำตัว ท�ำให้พวกมัน สามารถรับสัมผัสการเคลื่อนไหวและ แรงสั่นสะเทือนในน�้ำได้ ฉลามจึง สามารถ “รู้สึก” ถึงบางสิ่งบางอย่าง โดยไม่ต้องแตะต้องสิ่งนั้นด้วยซ�้ำ

นักว่ายน�้ำอันปราดเปรียว รูปร่างของฉลามช่วยท�ำให้มนั เป็นเจ้าแห่งนักล่าใต้ทะเล ฉลาม เกือบทุกตัวมีรูปร่างเพรียวคล้ายตอร์ปิโด ท�ำให้พวกมันสามารถว่าย น�้ำได้อย่างคล่องแคล่วและไล่ตามเหยื่อได้อย่างว่องไว

ประสาทสัมผัสที่ 6 ฉลามอาจไม่ได้มีการรับรู้ ด้วยสัมผัสพิเศษ (Extra Sensory Perception) แต่พวกมันมีประสาทสัมผัสที่ 6 รูขมุ ขนขนาดจิว๋ ในจมูกทีเ่ รียกว่า กระเปาะ ของลอเรนซีนี (ampullae of Lorenzini) ซึ่ง สามารถตรวจจับแรงสั่นสะเทือนไฟฟ้าที่สิ่งมีชีวิต ทุกตัวปล่อยออกมาได้ “ประสาทสัมผัสสนามไฟฟ้า” นีเ่ อง ทีช่ ว่ ยให้ฉลามหาต�ำแหน่งทีแ่ น่นอนของเหยือ่ เพือ่ ใช้ในการ จู่โจมด้วยความแม่นย�ำ

4

เจอได้อย่างไร

ฉลาม บางชนิดสามารถได้ กลิ่นหยดเลือดในน�้ำ เพียงแค่หยดเดียวที่ อยูไ่ กลออกไปกว่า ครึ่งกิโลเมตร เลยทีเดียว

ฉลามจ�ำนวนหนึ่งต้องเดินทาง นับหลายร้อยกิโลเมตรไปยังแหล่ง ผสมพันธุ์และแหล่งอาหารโดยที่พวกมัน ไม่เคยหลงทาง พวกมันรู้ได้อย่างไรว่า ต้องไปทางไหน นักวิทยาศาสตร์ยงั ไม่ สามารถหาค�ำตอบที่แน่ชัดได้แต่พวกเขาคิดว่า ฉลามอาจใช้ “ประสาทสัมผัสสนามไฟฟ้า” ที่ท�ำหน้าที่คล้ายเข็มทิศ เพื่อตรวจจับความ เปลี่ยนแปลงของสนามแม่เหล็กโลก 5

ฉลามจะกินเรา ได้อย่างไร ส�ำ

หรับฉลามแทบทุกชนิด รายการอาหารเย็น ของพวกมันนัน้ ค่อนข้างคล้ายคลึงกัน พวกมัน

โปรดปรานปลาตัวทีเ่ ล็กกว่า (รวมไปถึงฉลาม ชนิดอื่นๆ) และสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง อย่างเช่น ปลาหมึก อย่างไรก็ดี ฉลามที่อาศัยอยู่ที่ก้นสมุทร อย่างฉลามวอบบีกอง (wobbegong) จะกินกุ้ง ปู และสัตว์ทะเลเปลือกแข็งอื่นๆ ที่อาศัยอยู่ใกล้พื้น สมุทร ขณะที่ฉลามขนาดใหญ่ เช่น ฉลามขาว ฉลามหัวบาตร (bull shark) จะกินสัตว์ทะเล ที่เลี้ยงลูกด้วยนม ฉลามมักล่าสัตว์ที่ป่วยหรือ บาดเจ็บเป็นอาหารเพราะสามารถจับพวกมัน ได้ ง ่ า ยกว่ า สั ต ว์ ที่ แ ข็ ง แรงดี อย่ า งไรก็ ดี ฉลามเสือ (tiger shark) ไม่เหมือนฉลาม ส่วนใหญ่ตรงทีม่ ชี อื่ เสียงในเรือ่ งการกินอาหาร ไม่เลือก พวกมันสามารถกลืนกินอะไรก็ตาม ที่เข้าไปในปากได้

สุขภาพช่องปากของฉลาม ทุกครั้งที่ฉลามกินอาหาร ฟันจ�ำนวนหนึ่งจะหัก หรือหลุดออกมา แต่เป็นความโชคดีของพวกมัน เพราะ แต่ละครัง้ ทีฟ่ นั ซีห่ นึง่ หลุดออก ฟันซีใ่ หม่จากแถวด้านหลัง ก็พร้อมจะมาแทนที่ ฉลามบางชนิดมีฟันถึง 10 แถวหรือ มากกว่านัน้ และสามารถมีฟนั ได้ถงึ 20,000 ซี่ ตลอดชีวติ เลยทีเดียว ฉลามนักกินเล่น หนึ่งในสายพันธุ์ฉลามที่แปลกประหลาดที่สุดคือ ฉลามคุกกีค้ ตั เตอร์ (cookiecutter shark) ปากกลมๆ ของ มันถูกออกแบบมาโดยเฉพาะเพือ่ กัดกินสัตว์ทมี่ ขี นาดใหญ่ กว่าอย่างวาฬและโลมา รอยกัดของมันมีขนาดเท่าขนมคุกกี้ เท่านั้น ฉลามชนิดนี้มีความยาวใกล้เคียงกับสเก็ตบอร์ด และ “รอยกัดเท่าชิ้นคุกกี้” ของมันก็ไม่ได้ทำ� อันตรายถึง ชีวิตแต่อย่างใด 6

ฉลามนักกรองอาหาร ฉลามที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ในมหาสมุทร อย่างฉลามวาฬ (whale shark) ฉลามเมกาเมาท์ (megamouth shark) และฉลามบาสกิง (basking shark) กินอาหารที่มี ขนาดเล็กที่สุดในมหาสมุทร นั่นก็ คือ พืชและสัตว์ที่มีขนาดเล็กมากที่ เรียกกันว่า แพลงก์ตอน ปากของ ฉลามเหล่านี้ท�ำหน้าที่เสมือน เครือ่ งกรองขนาดมหึมาทีก่ รอง แพลงก์ตอนขนาดเล็กมากที่ อยูใ่ นน�ำ ้ ฉลามบาสกิงทีม่ ี ความยาวล�ำตัว 10 เมตร (รูปด้านขวา) สามารถกรอง น�้ำได้ถึง 1,485,000 ลิตร ต่อชั่วโมง ซึ่งมากพอที่จะ เติมสระว่ายน�้ำขนาดใหญ่ ได้เต็มสระเลยทีเดียว

มีการพบ “อาหาร” แปลกปลอม จ� ำ นวนหนึ่ ง ในท้ อ งของ ฉลามเสือ ไม่วา่ จะเป็น ป้าย ทะเบียนรถยนต์ รองเท้า ลู ก ตุ ้ ม กระป๋ อ ง ใส่อาหาร และ นาฬิกาปลุก

ฉลามไม่ได้มีขากรรไกรที่เชื่อมต่อ กับกะโหลก มันจึงสามารถขยับทั้ง ขากรรไกรบนและล่างออกไปด้านหน้าได้ ท�ำให้มนั สามารถอ้าปากได้กว้างมาก หลังจากนั้นมันจะงับปิดขากรรไกรอันทรงพลัง ซึ่งเป็นเสมือนกับดักดีๆ นี่เอง

7

ฉลามใจดี ฉลามวายร้าย และฉลามแสนขี้เหร่

ฉ

ลามกว่า 375 สายพันธุ์มีขนาดและ รูปร่างที่แตกต่างหลากหลาย แต่ละ สายพันธุต์ า่ งต้องอาศัยการปรับตัวแบบ พิเศษเพื่อวิถีชีวิตแบบจ�ำเพาะของพวกมัน ฉลามวาฬซึ่ ง เป็ น ฉลามที่ ใ หญ่ ที่ สุ ด นั้ น สามารถเจริญเติบโตจนมีความยาวกว่า 15 เมตร ในขณะที่ฉลามที่เล็กที่สุดอย่างฉลามปิกมี (pygmy shark) มีความยาวไม่ถึง 15 เซนติเมตร และมีขนาดพอๆ กับฝ่ามือของ เราเท่านั้นเอง ฉลามต่างๆ มีทั้งชนิดที่มี ลายจุดหรือมีแถบริว้ ล�ำตัวแบนหรือกลม อีกทัง้ ฉลามบางจ�ำพวกทีอ่ าศัยในน�้ำลึก ยังสามารถเรืองแสงได้ในความมืด

ฉลามหน้าตาพึลึก เราสามารถจ�ำฉลามหัวค้อน ได้ง่ายเพราะหัวของมันมีรูปร่าง ประหลาดคล้ายตัวที (T) ดวงตา ของมันที่อยู่แต่ละด้านบนหัวอัน กว้างและแบนราบนั้นท�ำให้มัน สามารถมองเห็นรอบทิศทางได้ เป็นอย่างดี เหล่าฉลามหัวค้อน ใช้หวั ของมันตรึงเหยือ่ อย่างเช่น กระเบน ไว้กับพื้นมหาสมุทร

ฉลามมาโกเป็น ฉลามครีบสัน้ ทีว่ า่ ยน�ำ้ ได้เร็วทีส่ ดุ ในโลก ซึง่ สามารถท�ำความเร็ว ได้ถงึ 48 กิโลเมตร/ ชั่วโมง

หาเจ้าฉลามให้เจอ ฉลามจ�ำนวนมากที่อาศัยอยู่บริเวณก้นสมุทร เช่น ฉลามแทสเซลล์วอบบีกอง (tasselled wobbegong shark) มีร่างกายที่เต็มไปด้วยจุด แต้ม หรือ แถบลวดลาย พวกมันจึงอ�ำพรางตัวให้เข้ากับพืชน�ำ้ และ แนวหินบนพื้นสมุทรได้ ซึ่งช่วยให้มันหลบซ่อนจาก ศัตรูได้และดักจับเหยื่อที่ว่ายผ่านไปมาโดยไม่ทันรู้ตัว

8

ฉลามฮอร์น ชื่อของฉลามฮอร์นมีที่มาจากแง่งอันแหลมคม 2 แง่งที่ยื่นออกมาจากครีบหลังของมัน แง่งหลังทั้งสอง ท�ำให้นกั ล่าตัวอืน่ ๆ ต้องลังเลทีจ่ ะจูโ่ จมฉลามชนิดนี้ ฉลาม ฮอร์นมีความยาวเพียง 1 เมตร มันอาศัยอยู่บริเวณพื้น มหาสมุทรห่างออกไปจากชายฝั่งของรัฐแคลิฟอร์เนียและ ประเทศเม็กซิโก

ฉลามพันธุ์นี้มีจุดหรือแถบกันแน่! ลูกของฉลามเสือดาวมีแถบสีด�ำและเหลือง บนล�ำตัวของพวกมัน และเมื่อเจริญเติบโตขึ้น ลวดลายดังกล่าวก็จะเปลีย่ นไปเป็นจุดสีนำ�้ ตาลอ่อน จ�ำนวนมาก เป็นเหตุผลว่าท�ำไมฉลามชนิดนี้ถึงมี ชื่อเรียกว่า ฉลามเสือดาว (leopard shark)

ฉลามจ�ำนวนมากมีสีผิวหนังที่เข้ม ด้านบนของล�ำตัว และด้านล่างล�ำตัวมีสี ซีดอ่อน เมื่อมองจากด้านบน สีของพวกมัน จึงกลืนไปกับน�้ำทะเลสีเข้ม และเมื่อ มองจากเบื้องล่างขึ้นไป พวกมันก็ยังกลืนเข้ากับสี ของน�้ำที่โดนแสงแดดสาดส่องได้เป็นอย่างดี 9

สนุก ต�นเตน เราใจ ไปกับหน

สนุก ต�นเตน เราใจ ไปกับหน

ังสือภาพ 3 มิติ

ังสือภาพ 3 มิติ

น า  ะอ ณ ข Ô µ Ô Á 3 เพียงสวมáÇ‹¹µÒนเตนเราใจจนวางไมลง คุณจะพบกับความต�

ÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹ แคหยดเลือดในน้ำเพียงหยดเดียวก็สามารถดึงดูด ฉลามที่อยู ไกลออกไปกวาครึ่งกิโลเมตรได! ฉลามมาโกเปนฉลามที่เร็วที่สุดในโลก สามารถวายน้ำ ไดเร็วถึง 48 กิโลเมตรตอชั่วโมง!

! Õ Ã ¿ Á ¶ á

ทั้งชุดมี 5 เลม ISBN 978-616-527-978-9

9

786165

ม  ล เ น ใ ย า ภ ิ น ตา 3 มิต

279789

หมวด : ความรู ทั่วไป 79.-

แว