Franciscanen.nl 13-6 november/december 2018

franciscanen.nl J A A R G A N G 13 | N O V E M B E R / D E C E M B E R 2 018

| NUMMER 6

TERUGGEVEN

3 Ervaringen met ouder worden 5 Wie was Valentinus Paquay?

Teruggeven 6 ONDERZOEK ONDER FRANCISCANEN

H E T H EI LI G PATER K E VA N HA SSELT

EEN LEVENSFASE BELICHT

VOORAF

Leven teruggeven

Foto’s: Teruggeven (foto iStock) Foto rechtsonder: De pij van Franciscus.

Franciscanen.nl is het tweemaan­de­lijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het ­franciscaanse denken en doen.

Oplage: 4750.

Abonnement:

Het was in december 2015. Onze medebroeder Clemens van Weelden verbleef in het Hospice Utrecht. Hij kreeg veel bezoek: vrienden, kennissen, huisgenoten van de Utrechtse communiteit … Het was nooit een vervelend bezoek. Clemens sprak ook heel open over zijn naderende dood: “Ik heb een mooi leven gehad en daar ben ik God dankbaar voor.” Met een vriend en een vriendin sprak ik af om op de laatste dag van het jaar op bezoek te gaan bij Clemens.

Hij ging toch wel erg achteruit. Staande rond zijn bed – hij herkende ons niet meer – hebben we gedrieën gebeden: Psalm 139, het Gebed des Heren en een persoonlijk afsluitend gebed.

Daarin sprak ik de woorden: Heer God, moge het Clemens gegeven zijn de oude Simeon na te spreken “Uw dienaar laat gij, Heer, nu naar uw woord in vrede gaan: mijn ogen hebben thans uw Heil aanschouwd”. Bij het afsluitende “Amen” bleek Clemens gestorven te zijn. We konden het bijna niet geloven. In alle rust had Clemens zijn rijke leven teruggegeven aan God. Voor mij is het één van de ontroerendste momenten in mijn leven geworden.

In zijn Grote levensbeschrijving van Franciscus schrijft Bonaventura dat Franciscus, toen hij zijn dood voelde naderen, “zijn broeders vroeg hem naar de heilige Maria in Portiuncula te brengen. Hij wilde daar waar de geest van Gods genade voor het eerst over hem gekomen was, zijn levensgeest aan zijn Schepper teruggeven”. Daarmee maakte hij waar waartoe hij zijn broeders in de voorlopige redactie van de Regel van de minderbroeders had aangespoord: “Laten wij al het goede teruggeven aan de allerhoogste en verheven Heer God en erkennen dat al het goede van Hem is en voor alles dankzeggen aan Hem van wie al het goede voortkomt.”

Gratis aan te vragen via tel.: 073 6875615 en e-mail:

Een aansporing ook voor ons?

provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding

Ton Peters ofm

van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, ‘s-Hertogenbosch.

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Hans-Peter Bartels ofm (redactie­ secretaris), Maarten Lemmers ofm, Marcel Paulissen ofm.

Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Van der Does de Willeboissingel 12, 5211CB ‘s-Hertogenbosch, tel.: 073 6875615, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

2

FRANCISCUS’ LEVENSWEG KOMT TOT VOLTOOIING Franciscus voelde het einde van zijn levensdagen naderen.

Zoals zo vaak richtte hij zijn blik op de hemel en ging hij helemaal op in die glorie.

Toen zei hij tegen zijn broeders: “Ik heb mijn taak volbracht.

Laat Christus jullie leren wat je verder moet doen.”

(Gedenkschrift van Franciscus van Thomas van Celano)

AC T U E E L

Hoe gaan minderbroeders franciscanen om met ouder worden en voltooid leven? Die vraag stond centraal in het afstudeeronderzoek van psychiatrisch verpleegkundige Anniek Dortmans en student geneeskunde Thessa Thölking, beiden verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Zij rondden met het onderzoek hun masteropleiding ‘Zorgethiek en Beleid’ aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht af. Ton Peters sprak met hen.

Ervaringen met ouder worden Onderzoek

Conclusies

Hoe is het onderzoek tot stand gekomen?

“Voor ons afstudeeronderzoek hebben wij afgelopen half jaar de ervaringen van ouderdom van de minderbroeders franciscanen onderzocht. Een van onze docenten, Els van Wijngaarden, heeft onderzoek gedaan naar het fenomeen ‘voltooid leven onder ouderen’. In gesprekken over dit onderzoek met broeders franciscanen merkte zij dat de broeders op een bijzondere wijze spreken over deze thematiek. Zij lijken een interessant licht van acceptatie, ego-loosheid en ruimte voor bezinning te laten schijnen op deze thematiek, anders dan het hedendaagse autonome mensbeeld doet vermoeden.

Hierdoor ontstond het idee de ervaring van ouderdom van de minderbroeders te onderzoeken. Dit sprak ons allebei aan als afstudeeronderzoek. We hebben dit onderzoek uitgevoerd als tweeluik waarin we beiden zes broeders uit verschillende communiteiten hebben geïnterviewd. We hebben broeders op hoge leeftijd (80+) geïnterviewd en de jongere broeders op leeftijd (60-80 jaar). Dit onderscheid is gemaakt om ook verschillen tussen deze groepen aan het licht te kunnen brengen.”

Jullie onderzoek heeft natuurlijk veel ‘materiaal’ opgeleverd. Kunnen jullie iets zeggen over de conclusies van de verkregen informatie?

“Aan de hand van deze interviews hebben we verschillende thema’s gevonden die de ervaring van ouderdom van minderbroeders francis­ canen vormen.” Een van Annieks belangrijkste conclusies was “dat ‘relationaliteit’ een breed begrip lijkt te zijn, dat niet enkel tussen concrete mensen binnen een concrete tijdsspanne bestaat, maar overstegen wordt door bruggen tussen verleden, heden en toekomst.

Daarbinnen kunnen cultuurhistorische verhalen, gevormd door bijvoorbeeld geloofsidealen, een belangrijke rol spelen. Dit doet recht aan de wijsheid van hele oude mensen, die een relatief rijke cultuurhistorische achtergrond hebben”.

Voor Thessa was de belangrijkste conclusie “dat ‘betekenis’ als dynamisch begrip gezien moet worden. Ouderdom wordt maatschap­ pelijk vaak enkel gezien als een aftakeling waarin betekenis verloren gaat. Uit de interviews bleek dat, hoewel er verlies van betekenissen plaatsvindt, er ook nieuwe betekenissen ontplooid worden. Het verlies van de ouderdom is verweven met verschillende vormen van verrijking”.

De ene broeder zorgt voor de andere.

Ervaring Het zal voor jullie – denk ik – toch een hele ervaring zijn geweest, die gesprekken met broeders. Wat heeft jullie daarbij getroffen?

“De interviews en de manier waarop we in de verschillende communiteiten ontvangen zijn, heeft ons ook geraakt. Enerzijds door de hartelijke manier waarop we ontvangen zijn in de communiteiten en met de interviews, anderzijds door de betrokken en humorvolle omgang onderling die wij ervoeren. Er werd ons een groot vertrouwen gegeven in het delen van persoonlijke ervaringen.

Vervolg Krijgt het onderzoek nog een vervolg?

“Momenteel zijn we samen met Els van Wijngaarden een poging aan het doen om de bevindingen van onze afstudeerscripties te publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift.”

Ton Peters ofm 3

VERTELLING

Franciscus was er wel eens bij geweest als een klant in de zaak van zijn vader om advies kwam vragen. Vader Pietro wist precies wat hem te doen stond. “Dit staat u zo goed, meneer. Deze stof valt heel mooi om uw rijzige gestalte. En ook de kleur past precies bij de belangrijke rol die u hebt te vervullen in de samenleving van onze dagen.”

Ja, Pietro had er kijk op. In zijn jonge jaren had Franciscus zichzelf ook dikwijls uitgedost op een manier die indruk maakte op de mensen in zijn omgeving.

De pij van Franciscus.

Teruggeven De kleren maken de man. Wanneer je goed voor de dag wilt komen, word je je bewust van de betekenis van deze uitdrukking. Je steekt je in een mooi kostuum. Dan kan iedereen aan je zien wat je waard bent.

Vooral wanneer je jezelf moet gaan voorstellen aan mensen die nog niet eerder met jou kennis maakten. Juist dan kies je zorgvuldig de kleding uit die je gaat dragen. Misschien win je wel eerst even het advies in van een bekende modezaak. Het is immers niet onbelangrijk wat ze van je zullen vinden. Misschien hangt er heel veel van af.

4

Toen was de dag gekomen dat hij radicaal zou gaan breken met zijn vader en met de zakelijke belangen van thuis. Hij nam afstand van alles, zelfs van de laatste draad, de laatste vezel textiel die hij van huis uit had meegekregen. “Zo naakt als ik geboren ben, wil ik van nu af alleen nog maar God erkennen als de Vader aan wie ik het leven te danken heb. Alleen met Hem wil ik verder gaan.” De bisschop was erbij geweest toen Franciscus het conflict uitvocht met Pietro di Bernardone. Haastig had de bisschop een mantel om het lichaam van Franciscus geslagen. Van toen af had Franciscus ervoor gekozen een ander mens te zijn, een mens die ook anders gekleed ging: een habijt van ruwe stof zoals de kluizenaars dat dragen, bijeengehouden door een eenvoudig koord, een paar sandalen aan de voeten. In die uitmonstering was hij de wereld in getrokken.

En de volgelingen die zich bij hem aansloten, kozen voor eenzelfde kleding. De kleren maken de man. De kleren maken de broeder.

Maar als Franciscus zijn levenseinde nabij weet, gaat hij terug naar de Portiunculakapel. Daar had het leven van de broeders vorm gekregen.

Daar zal hij nu zijn leven gaan teruggeven aan de Vader van alle leven, voor wie hij zich jaren geleden had uitgekleed om duidelijk te maken dat alle opsmuk voor hem overbodig geworden was. Zijn habijt, zijn kap, zijn koord, hij legde ze nu een voor een weer af. Immers op de naakte grond uitgestrekt wilde hij Zuster Dood verwelkomen. De gardiaan die erbij was leende hem een habijt: “Denk erom, het is niet van jou, het wordt ook niet je eigendom. Je krijgt het te leen in dit uur waarin je alles hebt willen teruggeven.”

Maarten Lemmers ofm

I N T E R N AT I O N A A L

Jan-Louis (Valentinus) Paquay, het heilig paterke van Hasselt, werd in Tongeren geboren op 17 november 1828 als vijfde kind en vierde zoon van Henricus Paquay en Anna Neven. Na zijn intreden bij de franciscanen en priesterwijding in 1854 verwierf hij grote faam als biechtvader. Nog steeds wordt zijn graf in Hasselt druk bezocht.

Wie was Valentinus Paquay?

Het gezin Paquay woonde op de Koemarkt te Tongeren. Vader was een afstammeling van de landbouwersfamilie Paquay uit Alt-Hoeselt.

Sinds 1723 bewoonden zijn voorouders de ‘Poorterswoning’, eigendom van de Commanderij van Alden Biezen. Bij een herverdeling van de Commanderij, na een familieruzie, wilde vader Paquay er niet langer blijven: hij ging naar Tongeren en trok in bij de aanverwanten van zijn vrouw, de familie Neven. Van beide kanten waren het traditionele christelijke gezinnen en het waren geen rijke, maar zeker ook geen arme mensen.

Op het einde van zijn laatste schoolverlof deelde Louis mee dat hij ’s anderendaags naar Tielt zou vertrekken voor het noviciaat bij de minderbroeders. En als leidraad voor zijn verdere toekomst stelde hij voorop de regel van Franciscus zonder compromissen na te leven en om geen uitzonderlijke dingen te betrachten. In een van zijn preken zei hij eens: “Kloosterlingen hebben geen ander middel ter zaligheid dan het onderhouden van de heilige Regel en het vervullen van alle plichten van hun kloosterlijke staat.”

Volksdevotie

Dat heeft hij ten volle gedaan: dertig jaar was hij kapelaan en biecht­ vader in de basiliek van Hasselt. Als kapelaan was hij sociaal, gewoon tegenover elkeen die hij ontmoeten mocht. Als biechtvader volgde hij gewoon het voorbeeld van de vader van de verloren zoon uit het evangelie. Méér dan honderdduizend uren bracht hij door in de biechtstoel maar, meestal gebroken en oververmoeid, eindigde hij zijn dagen op de onderste trede voor het hoofdaltaar en bad er nog even tot zijn hemelse Moeder. Eerst daarna ging hij rusten.

In het gezin bad men elke dag, gezamenlijk en geknield, het rozenhoedje en werden de religieuze plichten met ijver en liefde vervuld.

De kleine Louis ademde deze sfeer van volksdevotie totaal in. Zij drukte een stempel op zijn latere leven. Hij had van zijn kamer een kapelletje gemaakt waarin hij zich gaarne terugtrok, bad en studeerde. Hij liep school in Tongeren, maar na de poësis (vijfde klas) aan het college aldaar vroeg hij om zijn studies te mogen beëindigen in het kleinseminarie van Sint-Truiden.

Hij deed er zijn uiterste best, maar vrij vlug kreeg men in de gaten dat hij méér wilde. Hij toonde een sterke voorliefde voor Johannes Berchmans en legde zich zo sterk toe op versterving en boetedoening dat zijn fleurig gezicht mat werd, zodanig dat de directeur van het seminarie zijn moeder vroeg om te komen en Jan-Louis uit deze toestand te redden.

Weldra was hij weer de gezonde en sterke student van vroeger.

Biechtvader

Doch echt rusten kan hij nog steeds niet. Pater Valentinus overleed op 1 januari 1905. In zijn grafkapel (in het Belgische Hasselt) is men nooit alleen. Alle rangen en standen, jong en oud komen naar hem toe en dit voor de meest uiteenlopende problemen want - en dat voelt men aan hij luistert nog naar iedereen!

Karel de Wilde ofm

In de grafkapel van Valentinus in Hasselt (B.) is men nooit alleen.

5

BELEVING

Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft ‘Je levensweg’ als overkoepelend thema.

Dit zesde nummer staat in het teken van ‘teruggeven’. In het hart ervan belichten franciscaans georiënteerde mensen vanuit hun eigen insteek deze levensfase.

TERUGGEVEN

BERNARD VOS is oncologieverpleegkundige in het Universitair Medisch Centrum Utrecht.

Stervenswijsheid Wat een geluk als je veel mensen hebt zien doodgaan! Doodgaan leer je niet op school. Maar we moeten het leren, want we gaan zelf een keer. Wie is er niet benieuwd naar de dood? Gewoon nieuwsgierig?

Zou het allemaal waar zijn? Is er een hiernamaals? Ga je God zien en de duivel?

Verzorgenden en verpleegkundigen zien heel veel voorbeelden van doodgaan. En hebben daar van geleerd. En dat is rijkdom, althans ik vind dat rijkdom.

Ik heb een voorbeeld: Een stervende jonge moeder met haar kleine kinderen naast zich, en haar man die precies op het goede moment zei: “Kijk jongens, nu gaat mama van ons weg.” Jaren heb ik deze zin onthouden en dezelfde woorden gebruikte ik bij het overlijden van mijn moeder. Of de oudere man die vlak voor zijn sterven zei: “Je kan wel gaan klagen, maar dan zie je de liefde niet meer die op je af komt.”

In m’n geheugen gegrift!

En een ander voorbeeld: De zoon of dochter waar geen contact meer mee was. De vraag rees of het goed was om te proberen dat op het laatst in orde te maken. Wat een spanning kan dat geven op het moment van overlijden! En wat een cadeau is het als je dat op tijd in je eigen familie herkent en er op tijd naar kan handelen.

Het beroep van verzorgende en verpleegkundige is vaak een zwaar beroep. Maar het is ook een beroep waar je veel levens- en stervenswijsheid opdoet. En dat is mijn persoonlijke winst!

6

TONNY VAN OERS-PIEK was vrijwilligster in een hospice.

THEO MOORMAN OFM werkte als ziekenhuispastor in Utrecht.

Reis van de ziel

Hij zal ons dragen

Twaalf en een half jaar ben ik als vrijwilligster werkzaam geweest in een hospice. Wanneer je tegen iemand zegt dat je in een hospice werkt, reageren ze bijna altijd met: “Zo, dat is zwaar werk.” Of: “O eng, daar gaan de mensen toch dood.” Ja, daar gaan mensen dood. Voor ons waren het gasten die hun laatste levensfase bij ons doorbrachten om te overlijden.

Ik vond het mooi hen in die laatste levensfase, wanneer de mens heel kwetsbaar is, te kunnen helpen en bij te staan. Het was mooi om hen over het lijden heen te helpen, zodat ze in alle rust konden ‘overgaan’.

De nabijheid is daarbij heel belangrijk. Dat was mogelijk omdat de gasten die ik verzorgde vreemden voor mij waren; er was geen emotionele band. Voor de gasten was het belangrijkste er voor hen te zíjn. En voor de familie ben je als vrijwilligster een steun die er altijd is voor een kopje koffie of een gesprek en bij wie ze even kunnen huilen.

Ik vond het heel boeiend om te zien hoe verschillend mensen in het leven staan en dat dit veel invloed heeft op de manier waarop ze hun laatste stukje beleven. Het geloof speelt hierin een belangrijke rol. Iedereen gelooft ergens in, ook in niets geloven is geloven.

De uitdaging voor mij was om daar respectvol mee om te gaan en iedereen te ondersteunen in hetgeen zij geloofden. Ik heb geleerd dat het leven vele levenspaden kent en iedereen zijn eigen pad kiest.

Door het werk in de hospice ben ik spiritueel gegroeid. Dood gaan betekent voor mij, geboren worden aan de andere kant. Zo dacht ik al en mijn ervaringen in de hospice hebben dat bevestigd. Wanneer het leven uit de mens wegebt, komt er meestal een serene blik over het gezicht. De trekken van pijn en strijd zijn verdwenen. Het lichaam kan nog doorgaan, er is nog een ademhaling, maar je ziet dat het leven uit de mens is. Voor mij is de reis van de ziel dan begonnen. De familie wacht tot het lichaam stopt met ademen, dan is voor hen hun geliefde overleden. Wanneer ik naar huis ga, laat ik het gebeuren nog eens door me heen gaan en voel dan hoe mooi doodgaan is als je er niet emotioneel bij betrokken bent.

‘Teruggeven’ is een kostbaar woord dat in Franciscus’ Geschriften voor ons wordt bewaard. Franciscus licht ‘teruggeven aan de Heer God’ toe met behulp van aanhalingen uit Jezus’ gelijkenis van de talenten.

Daarin gaat het om teruggeven van je leven in de handen van God, de Schepper: leven en sterven met verwachting, erkennen dat alles wat je hebt en bent een gave van God is, vertrouwen dat als het er op aankomt je vastgehouden wordt.

De dood kan na een lang lijden een verlossing zijn of veel te vroeg komen, onverwacht of als een natuurlijk einde van een leven. Mensen kunnen de dood verschillend beleven. Ook over wat ons na de dood te wachten staat kunnen ze verschillende ideeën hebben. Sommigen verwachten de heerlijkheid in het eeuwige leven, anderen het oordeel, weer anderen verwachten niets. Maar voor iedereen betekent de dood het afscheid van het leven op aarde. Afscheid van mensen en dingen die men kende en liefhad, van wat men vreesde. Afscheid van wat men beleefde en deed, van de wereld en alles wat men er ervaren heeft. De dood is met het leven gegeven.

Het verhaal van Jezus Christus vertelt ons dat de dood niet het einde is. Zoals Jezus de dood aanvaardde en zijn Vader Hem opwekte uit de dood, zo blijft ook God voor ons zorgen, over de grens van de dood heen. Geloven heft de gevoelens, die wij over de dood hebben niet op.

Het neemt niet onze angst weg, of ons verzet, of onze berusting. Maar in de vertrouwensvolle omgang met God die ons vasthoudt, worden deze gevoelens opgenomen in een nieuw verband. We mogen hopen en vertrouwen, dat Hij ons ook na onze dood zal dragen.

Deze hoop op zorg van God staat prachtig verwoord in het Bijbelboek Jesaja (46,4): “Tot aan uw oude dag blijf Ik - zegt de Heer - dezelfde, nog als gij grijs zijt zal ik u torsen. Ik heb het gedaan en Ik blijf u dragen. Ik zal u torsen, Ik zal u redden.” Er is geen mensenleven dat buiten die belofte valt. Dat bevat de uitnodiging of oproep: ‘Je leven terug te geven in de handen van God, de Eeuwige.’

7

NIEUWS & TIPS

Franciscus en Clarahuis in Delft In januari 2018 is in Delft het Franciscus en Clarahuis geopend. In de voormalige woonruimte van de franciscanen in de Raamstraat wonen rooms-katholieke jongeren - van achttien tot dertig jaar - die met elkaar een gemeenschap vormen en het geloof delen en samen willen vieren. De jongeren die in het Franciscus en Clarahuis wonen komen uit verschillende plekken in Nederland en met diverse verwachtingen: de wens om in een gemeenschap te leven waarin het geloof met elkaar wordt gedeeld; verlangen naar meer verdieping in het geloof door er met andere jongeren over te praten; behoefte aan ruimte om jezelf te ontwikkelen, zowel in hun dagelijkse leven als in het geloof.

Elke dinsdagochtend is er een gebedsviering en elke maand zijn er twee geloofsavonden, één vergaderavond en één gezelligheidsavond. Tijdens de geloofsavonden bespreken de bewoners een thema. Er is dan ruimte om met elkaar in discussie te gaan en vragen te stellen. In het huis staat iedereen open voor elkaars mening. Naast geloofsactiviteiten binnen het huis, besteden de bewoners ook tijd aan geloofsactiviteiten buitenshuis.

Mensen Overleden Op 5 oktober – vijf dagen vóór zijn honderdste verjaardag – overleed te Nijmegen Wim Hertman, 82 jaar franciscaan en 75 jaar priester. Na studies in Leuven en Parijs was hij betrokken bij het begin van het Opendeur-werk in Delft. In 1954 verhuisde hij naar Bergen, in Noorwegen, waar hij leiding gaf aan het Franciskussentrum en rector was van het ziekenhuis; hij was ook een periode overste van de franciscanen in Noorwegen. Door zijn vriendschappelijke omgang met leiders van andere christelijke kerken heeft hij de oecumene in Noorwegen bevorderd.

In 1987 verhuisde hij naar Frankrijk en in 2015 naar Nijmegen.

Kerststallen in Werl (Duitsland) Aan de rand van het Sauerland (Duitsland), 30 km ten oosten van Dortmund, ligt het stadje Werl. Het is bekend om zijn Maria­bedevaart. Franciscanen verlenen hier pastorale zorg aan pelgrims uit alle windstreken. Op een steenworp afstand van hun klooster ligt het Museum Forum der Völker. Een volkenkundig museum dat door pater Reinhard Kellerhof ofm geleid wordt.

Vanaf 1909 brachten missionarissen allerlei voorwerpen mee uit de werelddelen waar ze verbleven. Voor de groeiende collectie werd in 1962 in Werl een museum ingericht, dat in 1987 vernieuwd en uitgebreid werd. In de kersttijd, vanaf Advent tot begin februari, is er elk jaar een goed bezochte tentoonstelling van 600 kribjes uit 60 landen. Fascinerend te zien hoe elke cultuur het kerstverhaal anders inkleurt. In Afrika staan zebra en giraffe aan de kribbe en in Peru zijn Jozef en Maria niet van inheemsen te onderscheiden. Wanneer u toch op wintervakantie in het Sauerland bent, is Werl een uitstapje waard. Info: www.Forum-der-Voelker.de

Elke cultuur kleurt het kerstverhaal weer anders in.

8

Jan ter Maat, Joachim Oude Vrielink en Hans-Peter Bartels tijdens de viering.

(Foto Ramon Mangold)

Vier plechtige professies in Nederland en Duitsland Op zaterdag 8 september 2018, het feest van Maria Geboorte, legden de broeders Jan ter Maat (‘s-Hertogenbosch), Joachim Oude Vrielink (Amsterdam) en Hans-Peter Bartels (Megen) hun plechtige professie af in de handen van minister-provinciaal br. Rob Hoogenboom. Zij traden daarmee definitief toe tot de orde der minderbroeders. De mooie, warme en plechtige viering vond plaats in de kerk van het (nieuwe) Stadsklooster San Damiano. Ze had als thema ‘Wat bij haar tot leven is gewekt, is van de heilige Geest’ (Mat. 1,20c), naar de woorden die

de engel over Maria in Jozefs droom spreekt.

De woorden passen ook bij de roeping die de broeders volgen.

De provinciaal benoemde in zijn overweging de vreugde van de provincie: “Als gemeenschap van franciscanen zijn wij hartstikke blij met de stap die jullie vandaag zetten, in deze tijd een tegendraadse stap; we zijn blij dat jullie een vreemde eend in de bijt durven zijn, een hoopvol teken nu we geconfronteerd worden met de beperkingen van een ouder wordende gemeenschap.”

Hij noemde ook het internationale karakter van de orde: er waren broeders uit Vlaanderen, Duitsland en India (br. Sekar, die in Megen heeft gewoond). Bij dat internationale karakter past het te melden dat op zaterdag 22 september in Dortmund ook br. Nico Fiedler van de Duitse provincie zijn plechtige professie aflegde.

De Duitse en Nederlandse franciscanen werken nauw samen in de vorming. Daarom waren in Dortmund ook vijf Nederlandse broeders aanwezig, onder wie de drie nieuwe plechtig geprofesten.

Vrij en met lichte tred

Afscheid Gerard Pieter Freeman Op vrijdag 31 augustus 2018 nam prof. dr. Gerard Pieter Freeman afscheid als hoogleraar franciscaanse spiritualiteit en geschiedenis aan Tilburg University. Hij sprak zijn afscheidsrede uit in de aula van het Cobbenhagengebouw.

Het onderwerp dat Gerard Pieter koos was de wijze waarop Clara, de eerste vrouwelijke volgeling van Franciscus, leiding gaf aan haar zusters. Hoe kun je samen overleven als vrouwelijke religieuzen in de beslotenheid van een klooster? Hoe moeten de zusters worden gevoed? Hoe kunnen ze veilig wonen in een wereld waarin niet iedereen erop uit is die veiligheid te garanderen?

Clara stond met inzet van haar eigen persoon in voor haar medezusters. Ze was door Franciscus zelf als abdis aangesteld. Ze zag het als haar opdracht de zusters te vormen tot een gemeenschap waarin de onderlinge liefde en de afwijzing van alle bezit voorop stonden. Ook toen er andere kloosters kwamen die volgens haar leefregel verder wilden, bleef Clara hen voorhouden: ga vrolijk en vrij en met lichte tred door het leven.

9

DIERBAAR

Vóór mijn intrede in de orde ontving ik vanuit het toenmalige provincialaat te Weert, een gedrukt schrijven: ‘Voorwaarden tot opname in de orde der minderbroeders’. Na een korte inleiding over de orde en het leven als minderbroeder volgde een passage over het noviciaat. Ten slotte een lijstje waar je uitzet uit mocht bestaan bij intrede.

Daar stond o.a. genoemd: een kruisbeeld, wijwatersbakje en een of twee andere religieuze beeldjes of schilderijtjes. Van mijn moeder kreeg ik toen een schilderijtje met daarop een afbeelding van Franciscus en de zegen voor broeder Leo. Zo gaf zij mij haar zegen mee op mijn verdere tocht door het leven.

Ton Peters ofm

10

AC T I V I T E I T E N

LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM

FRANCISCAANS JONGERENWERK

FILM - LA FAMILLE BELIER

FJW-WEEKEND OVER INTERRELIGIEUZE CONTACTEN

In het gezin Belier is iedereen doof behalve de zestienjarige Paula. Ze is de onmisbare tolk in het dagelijks leven van haar ouders, zeker waar het de boerderij van de familie betreft. Op school komt een docent erachter dat Paula zeer muzikaal is. Ze mag naar Parijs, maar wie zorgt er dan voor haar ouders? Een prachtige film over het maken van ingrijpende en moeilijke keuzes. De film duurt 102 minuten. Met inleiding en mogelijkheid om na te praten. DATUM donderdag 6 december 2018.

TIJD 19.30 - 22.00 uur. PRIJS € 8,-

Precies 800 jaar geleden ging Franciscus van Assisi tijdens de vijfde kruistocht dwars door de vijandelijke linies, om de leider van de moslims te ontmoeten. Die bleek niet het wilde beest te zijn waar velen hem voor hielden, integendeel.

In het voetspoor van Franciscus gaan ook wij dit weekend de ontmoeting aan. LOCATIE Franciscanen, Megen.

DATA 1 - 3 februari 2019. PRIJS € 65,00.

DUURZAAMHEID EN TALENTEN

Je talenten inzetten voor duurzaamheid. Dat roept de nodige vragen op: In welke omgeving wil je je inzetten in werk of privé? Welke rol vervul je in je omgeving?

Hoe geef je concreet vorm aan je inzet? Dit soort vragen gaan over de buitenkant.

Maar daarnaast is er ook een binnenkant. Daarbij horen vragen als: Welke talenten heb je om in te zetten? Door welke waarden laat je je leiden? Bij wie of wat voel je je diepgaand betrokken? Je hart kan uitgaan naar ecologische, sociaal-culturele en/ of economische vraagstukken. En ten slotte is er de vraag welke bronnen je inspireren om je in te zetten voor duurzaamheid. We gaan er een middag speels mee aan de slag en gebruiken daarbij het kaartspel ‘Duurzaamheid en talenten’. DATUM vrijdag 7 december 2018. TIJD 14.00 - 16.30 uur. PRIJS € 20,-.

THUISBLIJVERSWEEKEND WERELD JONGEREN DAGEN

Voor wie niet naar de wereldjongerendagen in Panama kan, is er een thuisblijversweekend in Ameland. Een weekend met deelgroepen en geloofsgesprekken, vieringen, workshops en een strandwandeling. Ook is er een live-verbinding met Panama. Het FJW doet mee in de voorbereiding en uitvoering. DATA 25 - 27 januari 2019. PRIJS € 75,00.

AANMELDING (tot 20 december) info@jongkatholiek.nl.

JONGERENREIS ASSISI

KERSTSAMENZANG

Enkele dagen voorafgaande aan het kerstfeest gaan we in de kapel samen kerstliederen zingen. Oude, bekende, religieuze liederen en wie weet ook nieuwe, en een tikje profane. Zingen doet een mens goed, samen zingen heeft een toege­ voegde waarde en daar bovenop komt de zinnige inhoud van de liederen. Een mooie en sfeervolle voorbereiding op het komende kerstfeest. DATUM zaterdag 22 december 2018. TIJD 10.00 - 12.00 uur. PRIJS vrijwillige bijdrage.

Begin juli organiseert het Franciscaans Jongeren Werk een jongerenreis naar Assisi. We bezoeken plaatsen in en buiten Assisi die nauw verbonden zijn met Franciscus en Clara.

Momenten van bezinning, viering, ontspanning en eigen tijd wisselen elkaar af. We reizen met een busje met een overnachting in Oostenrijk/Noord Italië. DATA: 4 - 13 juli 2019. KOSTEN € 500,00

INFORMATIE EN OPGAVE

INFORMATIE EN OPGAVE

Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam, tel.: 020 3467530, e-mail: info@stadskloosterlaverna.nl, website: www.stadskloosterlaverna.nl.

Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, tel: 0412 465779 / 465770, e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.

CLARISSEN MEGEN OOK IN 2019 EEN ‘VEGACHALLENGE’

Het is goed om (vaker) vegetarisch te eten, met het oog op de toekomst van onze zuster Moeder Aarde, Gods schepping. En met het oog op de toekomst van velen die nu verstoken blijven van (voldoende) voedsel, terwijl er feitelijk genoeg geproduceerd wordt voor iedereen. Maar hoe zet je nu een verantwoorde, voedzame én lekkere vegetarische maaltijd op tafel? Laat je inspireren - en uitdagen - door de kloosterkeuken. In een reeks van vier zaterdagmiddagen (13.30-17.00 uur) verspreid over vier maanden raak je vertrouwd met alle componenten van een volwaardige vegetarische maaltijd. De thema’s zijn: soepen, groenten, granen, peulvruchten. De precieze data zijn binnenkort bekend, de start is waarschijnlijk begin februari 2019. PRIJS € 35,00 per persoon per keer.

Wie aan de hele reeks deelneemt betaalt € 130,00 voor het geheel (inclusief een lesmapje). INFORMATIE EN OPGAVE Klooster Sint Josephsberg, Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon: 0412-462314, website: www.clarissen.nl/megen.html.

SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN?

Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com.

VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS N ­ EDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL

11

FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K

Kloosternacht Amsterdam In de nacht van 13 op 14 oktober organiseerde de KNR, de Konferentie Nederlandse Religieuzen, op verschillende plaatsen in Nederland een kloosternacht voor jongeren.

Aanleiding was de bisschoppensynode over ‘Jongeren, geloof en roeping’ die op dat moment in Rome in volle gang was. In Amsterdam sloten de franciscanen zich aan, samen met de Kleine Zusters van Jezus, de Salesianen van Don Bosco en de Sacramentijnen. Deelnemers Renske (17), Arieke (19) en Felipe (21) berichten over de avond.

Het aantal deelnemers in Amsterdam was bescheiden, maar dat maakte de avond juist intens en betrokken, al werd de kloosternacht daardoor wel ingekort tot aan middernacht. Het thema luidde: “I have a dream”. Zowel wij jongeren als de synodegangers in Rome dromen immers van de toekomst. Tevens herdachten we zo dat het vijftig jaar geleden is dat Martin Luther King werd vermoord.

Op de verschillende locaties van de Kloosternacht werd gebeden voor enkele synodebisschoppen. ‘Onze’ bisschoppen waren Luc van Looy (salesiaan, bisdom Gent) en Adrianus Sunarko (franciscaan, bisdom Pangkal-Pinang, Indonesië). Ook wisselden we een korte videoboodschap uit met de jongeren die in Rome aanwezig waren.

Maar de avond begon met een korte kennismakingsronde. Iedereen stelde zich voor door middel van een paspoort aan de hand waarvan we dieper ingingen op ons geloofsleven en onze grootste dromen. Dit deden we na een gezellig diner, dat bestond uit huisgemaakte kapucijnersoep met brood en diverse smeersels. Onder het eten werd er natuurlijk door iedereen op los gekletst waarmee de ergste zenuwen voor de avond wel verdwenen waren.

De teaching ging over Martin Luther King (I Have a Dream). Martin Luther King had als droom de gelijkheid van zwarte en blanke mensen. Zijn inzet heeft ertoe bijgedragen dat zwarte mensen in de Verenigde Staten een gelijkwaardiger leven kregen. In ons paspoort schreven we onze eigen grootste droom over wat we als katholieke jongeren willen betekenen voor onze medemens en de opbouw van de katholieke kerk.

Na een kort gebedsmoment, waarin we enkele Taizéliederen zongen en baden voor de bisschoppen in Rome, zijn we op pad gegaan richting onze volgende bestemming: de sacramentijnen. Terwijl we met ons kleine groepje door de binnenstad van Amsterdam liepen, had een van ons enkele kaarsjes in een vaas met handvat vast. De vaas met licht werd vervolgens doorgeven onder het lopen.

We voerden onderling veel diepe gesprekken over hoe het is om een katholieke jongere te zijn in deze tijd waarin het katholieke geloof steeds minder aanhang heeft. Bij de sacramentijnen hebben we een klein halfuur in stille aanbidding voor het Heilig Sacrament gezeten. We sloten de avond af met een drankje. Toen was het tijd voor het afscheid.

Felipe van Reeken en Arieke en Renske de Greeuw