Sultan Malek al-Kamil

Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft ‘ontmoeting’ als overkoepelend thema. Dit vijfde nummer staat in het teken van de ontmoeting van Franciscus met sultan Malek al-Kamil. Thomas van Celano bericht erover in Het Leven van Sint Franciscus van Assisi. Maarten Lemmers vertelt het bericht na. Willem-Marie Speelman beschouwt de tekst nader.

GEDURFD

De christenen en de volgelingen van Mohammed waren dag in dag uit verwikkeld in hevige gevechten. Het liet Franciscus niet met rust. Maar wat kon hij doen? Als ik nou eens, samen met een reisgenoot, om een onderhoud zou vragen bij de sultan? Misschien zou dat kunnen helpen.

Maar voordat je je bij de sultan kunt vervoegen, moet je wel eerst aankloppen bij zijn personeel. Zal ik worden toegelaten? Franciscus werd beetgepakt, beledigd en met stokken geslagen. Toch liet hij zich niet van de wijs brengen. Ook niet door het dreigement dat hij het er niet levend vanaf zou brengen.

En waarachtig! Zo vijandig als hij door het personeel was behandeld, zo hoffelijk werd hij ontvangen door de sultan zelf. De sultan wilde hem inpalmen. Hij stelde Franciscus allerlei materiële goederen in het vooruitzicht en hij bood hem veel geschenken aan. Maar Franciscus bleek daar helemaal geen belangstelling voor te hebben. Wonderlijk toch! Zoiets had de sultan nog niet eerder meegemaakt. Die broeder moet wel een uitzonderlijk mens zijn, dacht hij. En wat de man zegt, is ook al zo indrukwekkend. De sultan was een en al oor. En waarachtig! Zo vijandig als hij door het personeel was behandeld, zo hoffelijk werd hij ontvangen door de sultan zelf. De sultan wilde hem inpalmen. Hij stelde Franciscus allerlei materiële goederen in het vooruitzicht en hij bood hem veel geschenken aan. Maar Franciscus bleek daar helemaal geen belangstelling voor te hebben. Wonderlijk toch! Zoiets had de sultan nog niet eerder meegemaakt. Die broeder moet wel een uitzonderlijk mens zijn, dacht hij. En wat de man zegt, is ook al zo indrukwekkend. De sultan was een en al oor.

Maarten Lemmers ofm Maarten Lemmers ofm

ONTMOETING MET EEN ‘ONGELOVIGE’

Op 1 augustus 2019 is in Nederland het boerkaverbod ingegaan. Het is voor Nederlanders blijkbaar ondraaglijk om, door vroomheid van de ander, met de eigen laksheid te worden geconfronteerd. Dan moet die ander maar iets minder vroom zijn. En dat in het jaar waarin de franciscanen het 800-jarig jubileum vieren van de ontmoeting tussen Franciscus en sultan Malek al-Kamil. Wat hier kennelijk vermeden wordt, vond in 1219 wel plaats: de ontmoeting van mensen in het geloof, de één christen, de ander moslim. We weten niets over het verloop van de ontmoeting; zowel Kamil als Franciscus zwijgen erover. Maar zij heeft wel effect gehad, ook op Franciscus. Uit teksten die hij erna geschreven heeft, blijkt dat hij geloofsverwantschap gevoeld heeft met de ‘ongelovige’. Blijkbaar waaide Gods Geest ook in hem. Een echte gelovige kan het hebben dat God ook van de ander houdt.

De ontmoeting had een voorgeschiedenis. Na het lezen van de uitzendingsrede van Jezus waren Franciscus en zijn broeders op pad gegaan als gezondenen: zij trokken predikend door de wereld. Vanaf 1217 gingen zij ook naar de Saracenen (moslims). De zending onder de Saracenen behoorde dus tot de levenswijze van de broeders, zoals zij zich ook onder de melaatsen en de armen begaven. In 1219 ging Franciscus naar Egypte om te midden van het oorlogsgeweld zijn geloof te verkondigen, onder meer voor de sultan. Wellicht hoopte hij de sultan te bekeren, wellicht de kruistocht te beëindigen, of – wat sommigen van zijn biografen beweren – de marteldood te ondergaan. Wellicht hoopte de sultan, die Franciscus ontving, dat er via deze vreemde man over vrede met de kruisvaarders te onderhandelen viel. Maar wat hun plannen ook waren, het liep uit op een ontmoeting. En in die ontmoeting ontdekten de vijanden geloofsverwanten en broeders te zijn.

Meestal voelen broeders onderling vooral nijd, omdat de een bijvoorbeeld vromer is dan de ander. Exemplarisch verhaal hiervan is dat van Kaïn en Abel. Ze voelden onderling onzekerheid over de liefde van God: dat Hij meer van de ander zou houden. Volgens het verhaal hield God ook vooral van Abel. In die tijd waren de moslims vromer dan de meeste christenen, en ook succesvoller in de oorlog. Zou er onder christenen niet ook een gevoel van nijd geheerst hebben? Maar Franciscus en Kamil voelden geen onderlinge nijd; daarvoor was hun beider geloof in God te groot. Als je weet dat God van je houdt, hoef je geen jaloezie te voelen jegens je broer. Achteraf gezien was hun ontmoeting een ontdekking: dat God ook van de vijand houdt, dat ware broederschap grenzen overstijgt, en dat in die ontmoeting het eigen geloof van beide gelovigen bevestigd wordt.

Ik ben tegen het boerkaverbod. Ik kan wel argumenten vóór bedenken: dat het een ontmoeting in de weg staat, of de integratie. Maar integratie komt van twee kanten, en veel autochtonen lopen met onbedekt en toch gesloten gelaat. Ik neem mij voor om als ik een vrouw met boerka tegenkom, haar aan te spreken. God weet wat er gebeurt!

Willem Marie Speelman ofs

Franciscusvieringen

Net zoals bij Clara van Assisi vieren we ook van Franciscus zijn sterven oftewel zijn overgang (transitus) naar het eeuwig leven bij God. De transitusviering van Franciscus vindt plaats op de vooravond van zijn feestdag. Hieronder staan van diverse franciscaanse communiteiten de Franciscusvieringen vermeld.

Stadsklooster La Verna Derkinderenstraat 82, Amsterdam

Donderdag 3 oktober, 19.30 - 21.00 uur Transitusviering; met samenzijn na afloop

Vrijdag 4 oktober, 17.45 uur Eucharistieviering

Zondag 6 oktober, 14.00 - 17.00 uur Franciscusfeest met Franciscaans Amsterdam e.o. Een middag met een viering, dubbele bloemlezing, workshops en samenzijn.

Stadsklooster San Damiano Van der Does de Willeboissingel 12, ’s-Hertogenbosch

Donderdag 3 oktober, 19.30 uur Transitusviering, plechtige herdenking van Franciscus’ overgang van het aardse naar het hemelse leven. Na afloop wordt het verbouwde Franciscushuis opnieuw in gebruik genomen; aansluitend koffie/thee.

Vrijdag 4 oktober, 9.30 uur Eucharistieviering. Na afloop koffie/thee in het Franciscushuis

Vrijdag 4 oktober, 14.00 uur Korte viering in het kader van FranciscusCall4Peace rondom Franciscus’ Lofzang op de Allerhoogste God.

Vrijdag 4 oktober, 14.30 uur Dierenzegening in de kloostertuin.

Maria Middelareskerk Rijndijk 283, Leiden

Vrijdag 4 oktober, 19.30 uur Franciscusviering van OFM Voorhout en OFS Leiden.

OLV van Lourdeskerk Lourdesplein, Maastricht

Donderdag 3 oktober, 22.00 uur Transitusviering.

Vrijdag 4 oktober, 09.00 uur Eucharistieviering; aansluitend (rond 09.45 uur) dierenzegening in het naastgelegen Leeuwinnenpark

Minderbroedersklooster Megen Kloosterstraat 6, Megen

Donderdag 3 oktober, 19.30 uur Transitusviering.

Vrijdag 4 oktober, 09.30 uur Eucharistieviering. Beide vieringen samen met de Megense clarissen met aansluitend koffie/thee en ontmoeting.

Zaterdag 5 oktober, 16.00 uur Dierenzegening in de kloostertuin.

Minderbroedersklooster Nijmegen Vermeerstraat 7, Nijmegen

Donderdag 3 oktober, 19.30 uur Transitusviering.

Vrijdag 4 oktober, 10.00 uur Gezongen Eucharistieviering

Vrijdag 4 oktober, 17.30 uur Vespers samen met de clarissen van de Bron (in ‘De Bron’, Waterstraat 141, Nijmegen).

Minderbroedersklooster/ZC Hieronymus Biest 43, Weert

Donderdag 3 oktober, 19.00 uur Choral Evensong rond het sterven van Franciscus.

Zondag 6 oktober, 10.30 uur Eucharistieviering: Franciscus blijft actueel; na beide vieringen drinken we een glas wijn.

Minderbroederklooster/ZC Alverna/Wijchen Graafseweg 629, Wijchen

Donderdag 3 oktober, 15.00 uur Bezinning in de kapel van Portiuncula om 15.00 uur met aansluitend Transitusviering

Vrijdag 4 oktober, 10.15 uur Eucharistieviering in de kapel van Portiuncula met aansluitend koffie drinken in de ontmoetingsruimte.

Broeders Theo van Adrichem ofm en Benedetto Ressa ofm. (Foto: Hans-Peter Bartels ofm)

Tijdelijke professie broeder Benedetto Ressa

Op donderdag 15 augustus, het Hoogfeest van Maria Ten Hemelopneming, heeft broeder Benedetto Ressa ofm in het Ierse Killarney zijn tijdelijke professie uitgesproken in de handen van minister-provinciaal broeder Theo van Adrichem ofm. In de sfeervolle viering waarin de Ierse provinciaal, broeder Aidan McGrath ofm voorging legden ook drie andere novicen, Adrian Macor ofm en Theodore Splinter ofm uit Canada en Ian Cunningham ofm uit Ierland, hun tijdelijke professie af in de handen van hun provinciaal broeder Pierre Charland ofm, resp. broeder Aidan. De vijfde novice, de Zweed Joel Karlsson TOR (de Reguliere Derde Orde), heeft op 24 augustus zijn tijdelijke professie uitgesproken in zijn thuisland. In Killarney hebben zij in het internationale noviciaatshuis onder leiding van onze Britse medebroeder Anthony Jukes ofm hun noviciaatsjaar doorgebracht. De sfeer in de viering werd medebepaald door de aanwezige kerkgangers. De kloosterkerk wordt dagelijks goed bezocht. Ook op de dag van de professie waren er opvallend veel mensen van buiten aanwezig, ondanks het feit dat 15 augustus ook in Ierland gewoon een werkdag is. Uit hun reacties werd duidelijk dat de broeders en in het bijzonder de novicen door de inwoners van Killarney op handen worden gedragen. Broeder Aidan wist in zijn preek een mooi verband te leggen tussen de professie en het hoogfeest. Moeder Maria legde haar leven volledig in de handen van God en dat doen religieuzen via hun professie ook. Namens de Nederlandse provincie waren er naast broeder Theo nog zes broeders aanwezig, waaronder broeder Lars Frendel ofm, die namens de Nederlandse provincie lid is van de communiteit van het noviciaatshuis. Broeder Benedetto woont sinds 16 augustus weer in Nederland en wel in de communiteit van Megen.

Franciscus en de sultan Nog altijd verkrijgbaar via de franciscanen, de clarissen en de Franciscaanse Beweging: Franciscus van Assisi ontmoet de sultan. Vredesmissie in oorlogstijd, door Paul Moses (vert. zuster Rebecca Braun osc), € 24,90, EAN-nummer: 9789089723253. Dit boek is vertaald in het kader van het jubileumjaar ‘800 jaar ontmoeting Franciscus en de sultan’ én omdat dialoog tussen moslims en christenen actueler is dan ooit!

“Een zeer prettig leesbare introductie op het leven van deze beroemde heilige.” (Frank Bosman, cultuurtheoloog, Katholiek.nl)

“Vlot geschreven vertelling die een genuanceerd, nieuw beeld geeft op deze ontmoeting.” (Elise de Waal, Volzin)

Minderbroeder franciscaan worden? Denk je er wel eens over om je leven te leven in gemeenschap, in eenvoud, in verbond met de ander/Ander, de vrede en de schepping? Moet je daarvoor een ‘heilig boontje’ zijn? Juist niet! Wij zijn gewoon wie we zijn... doodnormale mannen, allemaal anders, maar allemaal gemotiveerd door Jezus’ voorbeeld op de wijze van Franciscus en Clara. Wij kunnen ons geen mooier leven wensen! Wie zich ‘geroepen voelt’ om franciscaan (m) te worden, moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

• lid zijn van de katholieke kerk; • tussen de 18 en 40 jaar zijn (uitzonderingen tot 45); • onder begeleiding stapsgewijs willen ingroeien in de broederschap; • stevig op eigen benen staan; • gemotiveerd en geschikt zijn om in groepsverband te leven.

Broeder Hans van Bemmel is speciaal belast met de begeleiding van geïnteresseerden. Met hem is een gesprek mogelijk. Contact via: roepingenwerving@hotmail.com.

Van Colmont (gemeente Voerendaal) voert langs de Kruishoeve een klein weggetje naar Wijlre. Regelmatig vertoef ik daar, zittend op een bank, turend naar de heuvels en de akkers aan mijn voeten. Het panorama is onbeschrijfelijk. Een foto kan het niet vatten. De gewassen op de velden, de kronkelweg beneden, wandelaars, koeien op de weiden, bomen, struiken: een prachtig palet. Niets staat elkaar in de weg. En als ik hier dan zo mijmer, zegt mijn hart: “Wat zou het mooi zijn als wij mensen op onze door God geschapen aarde zo met elkaar omgaan als de natuur dat doet.” Hier past alles bij elkaar.

Hans van der Rijt

LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM

INSPIRATIEDAG – WAT JEZUS OORSPRONKELIJK BEDOELDE Jezus predikte in het Aramees en in deze taal kunnen zijn woorden een leidraad voor ons zijn. We gaan deze dag, onder leiding van Lenie van Schie, enkele van zijn uitspraken overwegen. Wat kunnen ze in ons dagelijks leven betekenen? We werken met eenvoudig lichaamswerk, met meditatie en visualisatie en tussendoor delen we onze ervaringen aan de ronde tafel. DATUM vrijdag 4 oktober. TIJD 10.00 - 16.00 uur. PRIJS € 40,-.

SCHRIJVEND PELGRIMEREN – BASISCURSUS CREATIEF DAGBOEKSCHRIJVEN Wat brengt je in beweging, wat raakt je, waar loop je warm voor? Wat irriteert je, waar word je moedeloos van? Je dagboek kan een aandachtige reisgenoot worden. Onder leiding van Cocky Rotteveel wordt schrijven een innerlijke pelgrimage, een reis naar je hart. Dat levert ons thema’s op als: verlangen, de weg, verdwalen, ritme vinden. Je maakt kennis met creatieve werkvormen en inspiratiebronnen: muziek, kleuren, natuur, enz. Ervaring met schrijven is niet nodig. Verlangen om te schrijven en nieuwsgierigheid zijn voldoende. Vijf bijeenkomsten. DATA zaterdag 5, 19 oktober, 2, 16 november en 7 december. TIJD 10.30 - 13.00 uur. PRIJS € 65,-.

GREGORIAANSE ZANG In deze cursus van Miranda Driessen maken we kennis met muziek die meer dan 1000 jaar geleden in Europa is ontstaan. De gregoriaanse gezangen werden (uit het hoofd) gezongen in kerken en kloosters en van generatie op generatie doorgegeven. In vijf bijeenkomsten gaan we een aantal van deze gezangen instuderen. We ervaren hoezeer tekst en melodie met elkaar verbonden zijn, en hoe bepalend de stemming (modus; denk aan het Engelse ‘mood’) daarbij is. Omdat het éénstemmig is, zonder duidelijke maat of ritme, zullen we ervaren hoe bijzonder het is om ‘als één stem’ samen te zingen. DATA zaterdag 12, 26 oktober, 2, 16 november en 7 december. TIJD 10.00 - 12.30 uur. PRIJS € 65,-.

INFORMATIE EN OPGAVE Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam, telefoon: 020-3467530, e-mail: info@stadskloosterlaverna.nl, website: www.stadskloosterlaverna.nl

FRANCISCAANS JONGERENWERK

SAMEN NAAR KERST: OVER EEN GOD DIE MENS WORDT Tijdens dit weekend komen we samen rond het thema ‘mens worden’. Wat betekent het dat God mens wordt? Hoe doen wij dat eigenlijk zelf? Een mooie voorbereiding op Kerst met ruimte voor praten en stil zijn, verdiepen en ontspannen, binnen en buiten. Je gaat naar huis met nieuwe inzichten, nieuwe vragen en nieuwe energie. Even eruit en tijd voor jezelf doet goed! Begeleiding: broeder Theo van Adrichem en Madeleine Kievits. PLAATS Franciscanenklooster, Megen. DATA 29 nov. - 1 dec. PRIJS € 65,-.

INFORMATIE EN OPGAVE Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, telefoon: 0412 465779 / 465770, e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.

CLARISSEN MEGEN

MEDITATIE VOOR JONGEREN En jij... Wat wil je? Wat verlang jij? Wie ben je? Waar ga je naartoe? Kom je iemand tegen onderweg, en hoe? Deze situaties en vragen ga jij samen met andere jongeren, en onder begeleiding, van alle kanten bekijken en onderzoeken. Daarna laat je jouw vragen en antwoorden bezinken in de meditatie – in gesprek met God, in het diepste van je hart. Vervolgens druk je jouw ervaring uit in bijvoorbeeld een dans, een wandeling, een tekening, een schilderij, in een gedicht of een andere creatieve vorm. Het thema van dit novemberweekend is ‘Vuur, verlangen, liefde’. DATA 1-3 november. PRIJS € 79,50 (evt. € 6,50 voor lakenpakket). LEEFTIJD 18-36 jaar, uitzonderingen tot 40 jaar.

INFORMATIE EN OPGAVE Zuster Paula Suwartini osc, klooster Sint-Josephsberg, Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon 0412-462314, e-mail: zrpaula.suwartini@gmail.com, website: www.clarissenmegen.nl.

SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN? Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com.

In de voetsporen van Franciscus en Clara

“Ik zou mezelf kunnen typeren als een geïnteresseerde, zwevende gelovige, zoekend naar manieren om uiting te geven aan het geloof”, zegt Marco Mauritz (23). Al ruim twee jaar weet hij zich welkom in Stadsklooster La Verna. Onlangs nam hij deel aan een jongerenreis naar Assisi. Marco is van gereformeerde afkomst en studeert geschiedenis in Amsterdam.

Toen ik hoorde over een reis naar Assisi twijfelde ik geen moment om mijzelf aan te melden. De reis werd georganiseerd door de broeders Fer van der Reijken en Theo van Adrichem. De rol van extra chauffeur werd onberispelijk vertolkt door broeder Wim Pot. Het avontuur begon met een overnachting in het klooster te Megen. De volgende dag vertrok de ‘touringcar’ met drie minderbroeders en zes enthousiaste jongeren in de richting van Assisi. Na een overnachting in het Noord-Italiaanse Bressanone vervolgden wij onze reis naar Assisi, waar we tegen het einde van de vrijdagmiddag arriveerden. Voor bijna alle jongeren was het de eerste keer dat zij de schoonheid van het prachtige middeleeuwse stadje mochten aanschouwen. Het avondgebed vond plaats nabij de hooggelegen Rocca Maggiore, vanwaar wij allen konden genieten van een adembenemend uitzicht over het dal van Spoleto.

De volgende dag werden wij in het klooster van San Damiano ontvangen door broeder Loek Bosch. Na een verhaal over Franciscus en zijn relatie tot het kerkje van San Damiano, liepen wij allen wat rond door datzelfde klooster, met in ons achterhoofd de vraag: “Heer, wat wilt Gij dat ik doe?”

De vesperdienst, die wij aansluitend bijwoonden, heeft op mij een zeer grote indruk gemaakt. Hoe hemels was toch het prachtige orgelspel, de serene zang van de novicen en de geur van de fijnste wierook. En hoewel ik de Italiaanse zang redelijk kon verstaan, kon ik toch niet alle woorden meezingen vanwege een brok in mijn keel, gevormd door ontzag, indruk en piëteit. Hoezeer keek ik elke dag weer uit naar de vesperdienst in San Damiano.

Op zondag hadden wij als groep een viering in een zijkapel van de Santa Maria degli Angeli. De andere dagen wisten de broeders Fer en Theo hun zeskoppige ‘publiek’ te boeien met verhalen bij de basiliek van de heilige Franciscus, de kluizenarij van de Carceri en de berg La Verna. En zo is mijn interesse in de levens(wijze) van Franciscus en Clara nog verder aangewakkerd. Vrede en alle goeds!