Franciscanen.nl, nr. 2, maart/april 2009

franciscanen .nl minderbroeders franciscanen

4

De ‘Regel van de minderbroeders’

6

‘Heb toch vertrouwen!’

8

Het evangelie voor ogen houden

2

jaargang 4 • maar t /april 20 0 9

vooraf

minderbroeders franciscanen

Achthonderd jaar geleden Franciscus klopte achthonderd jaar geleden aan bij de paus om goedkeuring te vragen voor zijn ‘Regel van de minderbroeders’. Daarmee gaf hij de eerste formele aanzet tot een brede

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

beweging die spoedig over de hele wereld zou uitzwermen. ‘Franciscanen.nl’ staat stil bij dit jubileum. In deze lente-editie een eerste bijdrage.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op postbanknummer 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur) Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris) Sjoerd Hertog ofm, Maarten Lemmers ofm,

Franciscus blijft ook na acht eeuwen tallozen over de hele wereld verwonderen, inspireren en mobiliseren. Franciscanen.nl raakt iedere keer opnieuw bijna moeiteloos gevuld met de meest uiteenlopende verhalen van mensen die geraakt zijn door Franciscus en die in zijn voetsporen willen treden. De franciscaan Bjarne Falkanger bijvoorbeeld. Hij kwam Franciscus op het spoor, bezocht zijn geboortestad en raakte in de ban van Franciscus’ liefde voor kwetsbare, arme mensen en voor de natuur. “Franciscus leerde me Gods aanwezigheid te zien in alle schepselen”, zegt hij verderop in ‘de binnenkant’. Steun vond hij ook bij Franciscus toen hij periodes van depressiviteit doormaakte en worstelde met grote levensvragen: “In de natuur kan ik die vragen uitschreeuwen, klagen en zuchten, zoals Franciscus deed. Van hem heb ik geleerd dat ik dat zo mag doen. En praktisch altijd vond ik na het klagen nieuwe hoop en reden tot lofprijzing.”

Ook de deelnemers aan de Franciscaanse gespreksgroep die Joop Sierat voor Franciscanen.nl volgt, staan iedere keer weer verbaasd over de rijkdom die ze bij Franciscus vinden. De gespreksweergave in dit nummer draait om zijn kijk op het evangelie. Die blijkt na achthonderd jaar nog steeds met gemak het gesprek gaande te houden.

De redactie

Joop Sierat.

Ontwerp en drukwerk:

Woorden van Franciscus

ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Postbus 13009, 3507 LA Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: Bjarne Falkanger ofm (rechts) en Sjoerd Hertog ofm (pagina 6) in de kloostertuin te Megen.

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Detail fresco, Assisi.

Geloofd ben je, mijn Heer, door onze moeder, zuster aarde, die ons in leven houdt en voedt.

Kruiden en vruchten brengt zij voort, planten en bloemen in bonte pracht.

2

Minderbroeders toen en nu

De ‘Raamstraatkerk’ met pastorie.

Driehonderd jaar franciscanen in Delft Dit jaar wordt in Delft herdacht dat er driehonderd jaar onafgebroken franciscanen in Delft hebben gewoond en gewerkt. Maar de franciscaanse aanwezigheid in de stad dateert in feite al vanaf 1445. In 1572 moesten ze echter de stad verlaten. In dat jaar vermoordden de geuzen in Den Briel op brute wijze negentien religieuzen.

De Maria van Jessekerk.

Onder deze ‘Martelaren van Gorkum’ ­bevonden zich elf franciscanen. Er brak een tijd van grote beroering aan. Een groot deel van de bevolking kwam in opstand tegen de Spaanse (Roomse) overheersing. Het klooster van de ­minderbroeders in Delft werd ­geplunderd en deels verwoest. Na een periode van ­clandestiene geloofsbeleving in schuilkerken vestigden zich in 1709 twee minderbroeders in Delft. Sindsdien zijn er onafgebroken franciscanen in de stad. Aan de Burgwal verrees een grote neogotische kerk die de naam ‘Maria van Jesse’ draagt. Zo heette een middeleeuwse ­kapel die veel pelgrims uit de omgeving trok.

Vele jaren bewoonden franciscanen de pastorie aan de Burgwal. Zij droegen zorg voor het pastoraat van de kerk.

‘Bijkerk’

Charisma

Toen de stad zich aan het begin van de vorige eeuw ging uitbreiden, kwam er aan de Raamstraat een ‘bijkerk’, toegewijd aan de H.H. Nicolaas en Gezellen, beter bekend als de ‘Martelaren van Gorkum’. De kerk werd in 1910 ingezegend. Twaalf jaar later werd deze bijkerk een zelfstandige parochiekerk.

Op 1 januari 2007 is de parochie gefuseerd met de nabijgelegen H. Pastoor van Arsparochie.

Deze nieuw gevormde parochie kreeg de naam H.H. Franciscus en Clara. Vanaf 1 maart van dit jaar zijn de vier Delftse geloofsgemeen­ schappen samengevoegd tot één parochie, toegewijd aan de H. Ursula.

Momenteel is in de pastorie van de ‘­Raamstraatkerk’ een communiteit van vier franciscanen gevestigd die in het spoor van vele minderbroeders die in Delft woonden het charisma van Franciscus proberen te beleven.

Dit doen ze in verbondenheid met mensen in hun naaste omgeving, in de parochie­ gemeenschap en in franciscaans Nederland.

In Delft werkt tevens een franciscaan als stadsdiaken. Een franciscaanse emeritus-pastor verzorgt assistenties. Voor kortere of langere tijd ontvangt de communiteit ook gasten.

Medebroeders die elders in de wereld leven en werken kunnen er op verhaal komen.

Guus Wijnhoven ofm

3

Jubileumjaar 2009

Het ontstaan van de ‘Regel In 2009 herdenken de minderbroeders wereldwijd dat Franciscus achthonderd jaar geleden de eerste leefregel voor de minderbroeders ­opstelde. ‘Franciscanen.nl’ besteedt deze ­jaargang in verschillende bijdragen aandacht aan dit jubileum. Allereerst een terugblik op het ontstaan van de regel.

De droom van paus Innocentius III waarin hij ziet hoe Franciscus de kerk ­overeind houdt (fresco in de San Franceso te Assisi).

Franciscus groeide aan het eind van de twaalfde eeuw op in Assisi, midden-Italië. De streek werd geteisterd door oorlogsgeweld. Hij maakte een bekeringsproces door dat uitmondde in radicale navolging van Jezus Christus. In 1205 ontmoette hij een melaatse in wie hij Christus meende te herkennen. Dit is het beslissende moment van zijn bekering. Franciscus leidde een rondtrekkend bestaan. In 1208 sloten enkele geest­verwanten zich bij hem aan. Omdat ze naar Jezus’ voorbeeld in armoede leefden, noemden ze zich ‘minderbroeders’, broeders van de ‘minderen’, de armen.

Kortste regel In 1209 hoorde Franciscus in het kapelletje van Portiuncula, vlakbij Assisi, de evangelietekst over de uitzending van de leerlingen (Lucas 10). Thomas van Celano tekent in zijn eerste levens­beschrijving op dat Franciscus onder de indruk was van Jezus’ woorden tot zijn volgelingen. Maar hij begreep het niet helemaal en ging na de mis naar de priester om uitleg te vragen. Deze vertelde hem dat de leerlingen geen geld mochten bezitten en dat ze op reis geen ­schoeisel, dubbele kleding, beurs, tas, proviand of staf mochten meenemen, maar het Koninkrijk Gods moesten verkondigen en oproepen tot boetvaardigheid. Daarop riep Franciscus uit dat hij dit ook wilde. Hij trok zijn schoenen uit, legde zijn staf neer en wilde voortaan maar één pij hebben en in plaats van een riem een stuk touw. Zijn verdere levensweg werd door dit voorval ­bepaald.

Hij begon predikend rond te trekken met een aantal gezellen.

In hetzelfde jaar ging Franciscus met de broeders naar Rome, om pauselijke erkenning te krijgen voor hun religieuze levens­wijze. Volgens de overlevering bracht een ‘droom’ paus Innocentius III ertoe de kortste regel uit de kerkgeschiedenis te accepteren: “De regel en de levenswijze van de minder­ broeders is dit: het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus onderhouden, levend in gehoorzaamheid, zonder eigendom en in kuisheid.” In zijn droom zag de paus hoe een kleine, arme monnik de wankelende muren van de basiliek van Sint Jan van Lateranen in Rome overeind hield. Deze kerk was vóór de bouw van de Sint Pieter de hoofdkerk van het westerse christendom.

Bevoegdheden Historicus Jan de Kok ofm geeft in zijn begin vorig jaar verschenen geschiedschrijving Acht eeuwen minderbroeders in NederHet kapelletje van Portiuncula in de basiliek van Santa Maria degli Angeli.

4

van de minderbroeders’ land een andere lezing van het voorval. Hij noteert dat bisschop Guido van Assisi een belangrijke rol speelde bij de pauselijke erkenning. Aanleiding was de wens om rondtrekkende boetepredikers binnen de kerk te houden. Ook de burgerlijke overheid zat niet op grote aantallen ‘ongeregeld’ levenden te wachten, legt De Kok uit: “De paus diende helderheid te verschaffen, nu één en ander de bevoegdheden van een plaatselijke bisschop te boven begon te gaan. ... De broeders gingen - te voet - op weg.

Maar vervolgens ging Guido ook, en hij was er te paard eerder.”

Een verrassing voor Franciscus, aldus De Kok. “Guido deed het voorbereidende werk om de goedkeuring voor Franciscus’ levensvorm te krijgen. Hij bracht Franciscus ook, dezelfde avond van aankomst nog, binnen in het Lateraans paleis. Maar op die avond van 15 april vond paus Innocentius Franciscus maar een onooglijk mannetje.” Van een ‘droom’ is volgens De Kok geen sprake. “De paus heeft die nacht nauwelijks geslapen. Guido had vooral kardinaal Colonna weten te mobiliseren, en het kwam tot een nachtelijk beraad van paus en kardinalencollege ... Toen Franciscus de volgende ochtend terugkwam, werd zijn beweging - met amper iets van een echte ‘regel’ - erkend.”

zijn plaatsvervanger Elias in bewaring. Toen deze enkele dagen later moest bekennen dat hij hem door achteloosheid kwijt was geraakt, zocht de man Gods nog eens die eenzame plaats op en schreef de regel onmiddellijk weer precies hetzelfde op.”

Freeman voegt er aan toe dat deze legende waarschijnlijk is ontstaan naar analogie van de stenen tafelen die God aan Mozes gegeven had. “De eerste versie werd door Mozes stukgegooid uit woede over de ontrouw van het volk. In de verhalen uit de overlevering van broeder Leo verschijnt Christus zelf om ­Franciscus te steunen.” Paus Honorius III ­erkende de ‘Regel van de minderbroeders’ op 29 november 1223.

Peter van Zoest

Fonte Colombo Pas veel later zou paus Honorius III een volledig uitgewerkte ‘Regel van de minderbroeders’ bevestigen. Franciscus schreef deze in Fonte Colombo, een hooggelegen franciscaanse kluizenarij in het Rieti-dal. Daar ging een lang proces aan vooraf. Toen de beweging rond Franciscus nog maar kort bestond, “kwamen de broeders ieder jaar bij elkaar om de oude afspraken aan de hand van de nieuwe ervaringen bij te stellen”, schrijft Gerard Pieter Freeman in Umbrië: in de voetsporen van Franciscus. “Uit dit overleg ontstond de zogeheten ‘regel van 1221’, ook wel de ‘voorlopige regel’ of Regula non Bullata genoemd, ‘niet van een pauselijke bul voorzien’, omdat hij nooit aan de paus ter goedkeuring is voorgelegd.” Door de vele toevoegingen werd deze regel steeds langer. Freeman: “Omdat de broeders in het begin de gewoonte hadden de regel altijd bij zich te dragen als zij onderweg waren, was dit lastig. Daarom groeide het verlangen naar een beknoptere regel die niet ieder jaar hoefde worden bijgewerkt en dus door de paus kon worden goedgekeurd.” Rond de totstandkoming van deze definitieve regel doen wonder­baarlijke verhalen de ronde. Franciscus zou de regel in een grot in Fonte Colombo hebben geschreven, vastend op ­water en brood. Deze ‘Sacro Speco’, ‘Heilige Grot’, is nog steeds te bezoeken in de kluizenarij. Links ervan ligt de grot van broeder Leo die als Franciscus’ secretaris de regel opschreef. Freeman citeert broeder Bonaventura, die vertelt: “Toen Franciscus klaar was met de regel, ging hij de berg weer af en gaf de regel aan

Fonte Colombo: beeld van ­Franciscus met de regel.

5

de binnenkant

‘Heb toch vertrouwen!’

Bjarne Falkanger ofm (72) is één van de twee Noren die lid zijn van de Nederlandse provincie van de ­m inderbroeders franciscanen. Hij woont in Larvik, een stadje aan de Noorse zuidkust. Afgelopen najaar was hij in Nederland. Sjoerd Hertog ofm sprak met hem over zijn bewogen leven.

Geboren in de havenstad Bergen, groeide ­Bjarne op in een protestants gezin.

Hij stu­deerde scheikunde en biologie.

Zijn eerste baan, als technisch assistent ten dienste van medisch onderzoek, bracht hem naar Londen. In de jaren zestig en begin jaren zeventig werkte hij met enkele tussen­pozen in Oeganda. Van 1972 tot 1977 was hij als ­medisch onderzoeker verbonden aan een zieken­huis in Oslo. In 1974 besloot hij, na het zien van de film Broeder zon en zuster maan, over het leven van Franciscus, om een vakantie­reis naar diens geboortestad Assisi te maken. Dit bezoek zou zijn leven radicaal veranderen. Hij raakte gefascineerd door ­Franciscus’ liefde voor kwetsbare, arme ­mensen en voor de natuur. “Franciscus leerde me Gods aanwezigheid te zien in alle schep­ selen”, zo legt hij uit. “Ik wilde datzelfde jaar nog broeder worden, maar Dennis Boers - de eerste franciscaan die ik erover sprak - zei: ‘Wacht even. Eerst katholiek worden. Dat kost een jaar. En dan dien je nog twee jaar te wachten voor je eventueel kunt intreden’.”

Negen jaar later, in augustus 1983, deed Bjarne zijn plechtige professie, na vijf lange jaren van vorming in de Verenigde Staten.

Tuintjes Terug in Noorwegen ging hij in Oslo aan de slag. Hij pakte van alles aan: levensbeschou­­w­e­­ lijk groepswerk, retraitewerk, doopleerlingen begeleiden in hun proces van katholiek-­worden, bezoekwerk van alleen­staande ouderen, aidspastoraat, werk in de thuiszorg, g­ evangenen bezoeken, enzovoorts. En lange tijd vertegenwoordigde hij de Rooms-­Katholieke Kerk in de ‘Open Kerk’, een ­organisatie van homo’s en lesbiennes die regelmatig eigen liturgische woorddiensten houdt in Oslo.

Nadat de franciscanen in 2004 hun communiteit in Oslo ophieven, betrok Bjarne zijn huidige woning in Larvik. Omdat er maar weinig minder­broeders leven in het over­wegend Lutherse Scandinavië trekt hij erg veel op met leden van de Orde van Franciscaanse Seculieren (ofs). Hij begeleidde jarenlang ofs-groepen in Oslo en Bergen. Bjarne: “Deze mannen en vrouwen vormen in feite mijn spirituele ­familie.

Ik leer veel van het samen-zijn met hen.

Zij laten me zien hoe je ook in je eentje en zonder in ­habijt te lopen, toch een franciscaanse uitstraling kunt hebben door aandacht en barmhartige zorg voor de mensen in je directe omgeving.” Bjarne heeft een bijzondere band met de natuur.“ Ik groeide op in een kleine

stad. Met een vriendje maakte ik in het geheim kleine ­tuintjes in de bossen. Ik kwam als kind vaak met wilde bloemen thuis. De natuur is voor mij de plek waar ik de meeste religieuze ervaringen opdoe. Buiten gebeurt het aan mij. Daar ervaar ik Gods nabijheid. Als ik me ‘down’ voel, ga ik wandelen. De andere schepselen trekken me dan als het ware uit het duister naar het licht toe. Op favoriete plekjes kan ik veel verdriet en ellende letterlijk achter me laten. En ook de vreugde komt uit de aarde.

Ik hou van tuinieren met mijn handen in de aarde.”

Gebroken Het leven van Bjarne ging niet steeds over rozen. Hij is een aantal keren zwaar depressief geweest. “Ik worstelde met vragen als: ‘Welke betekenis heeft mijn leven?’, ‘Wat wil jij, God, dat ik doe?’, ‘God, waar ben Jij?!’ In de natuur kan ik die vragen uitschreeuwen, klagen en zuchten, zoals Franciscus deed. Van hem heb ik geleerd dat ik dat zo mag doen. En praktisch altijd vond ik na het klagen nieuwe hoop en reden tot lofprijzing.” Hoe blikt hij terug?

“Ik heb op vele, cultureel zeer verschillende plekken geleefd. En daar profiteer ik nu van.

In mijn werk ontmoet ik veel mensen die in

Bjarne Falkanger ofm (rechts) en Sjoerd Hertog ofm in de kloostertuin van het minderbroedersklooster te Megen.

6

grote angst en onzekerheid verkeren. Met mijn levenservaring kan ik echt met ze meevoelen.

Tegen hen zeg ik nooit: ‘Het komt wel goed, straks ... ’ Nee, ik wil ze in hun worsteling en lijden ontmoeten. Later blijkt wel of iets ten goede is gekeerd.” Wat heeft hij geleerd van de omgang met ‘gebroken’ mensen? “Dat ik zelf ook gebroken ben”, zegt hij, “en dat dit uiteindelijk okay is. Je hoeft niet alles alleen te doen, want er zijn anderen, èn God is er! Heb toch vertrouwen! Er huizen grote krachten in ons. Die maken het mogelijk om door te blijven gaan in moeilijke tijden. Ik voor mij zeg dat de Heer zelf in ons leeft. En als we oprecht en zuiver contact weten te maken met Hem, dan zal Hij onze gebrokenheid op zijn wijze genezen.”

Innerlijk gevecht Bjarne heeft op zeer pijnlijke wijze zijn eigen kwetsbaarheid ervaren. Op een gegeven moment dreigde alles hem zelfs bijna teveel te worden. “Het heeft me enorm veel gekost om te accepteren dat ik een homoseksuele geaardheid heb”, vertelt hij geëmotioneerd.

“Pas na een diep innerlijk gevecht durfde ik dat te erkennen. Angst vrat me aan. Zozeer zelfs dat ik suïcidaal werd. Op dat moment raadde een zuster me aan om er niet voor weg te rennen, maar er ‘in’ te gaan. En ook om Jezus uit te nodigen naast me te komen staan. In mijn vertwijfeling heb ik die raad uitgeprobeerd.

En enige tijd later, zittend op de rand van een ravijn, voelde ik heel sterk dat iemand - Jezus dus - op geestelijke en onzegbare wijze naast mij zat.” Bjarne slikt iets weg als hij dit vertelt.

Na een stilte gaat hij verder: “Ik had eigenlijk niets met Jezus. Mijn beeld van hem had iets zoetigs. Dat was blijven hangen van de verhalen op de zondagsschool. Maar sinds die ingrijpende ervaring met Hem is Hij gewoon mijn vriend. Ook het beeld dat ik vroeger van God had is door alles wat ik heb meegemaakt totaal veranderd. Vroeger zag ik Hem als een strenge rechter, als iemand aan wie je verantwoording moet afleggen, een God die aan de touwtjes trekt en je van het toneel kan doen verdwijnen.

Nu ervaar ik God als liefde, een liefdevolle vader, als schepper; als moeder ook.”

Sjoerd Hertog ofm

7

ter zake In het boek Naar het land van de levenden laat Sigismund Verheij ofm († 2005) vanuit een gedegen bronnenstudie zien welke plaats Franciscus en zijn broeders kozen in kerk en maatschappij. Voor drie franciscanen en vier mensen uit de franciscaanse beweging is het boek aanleiding om zich in een aantal bijeenkomsten te bezinnen op franciscaanse waarden. Een neerslag van de gesprekken is te lezen in verschillende edities van Franciscanen.nl.

Het evangelie voor ogen houden Voor degenen die zijn manier van leven wilden volgen, had Franciscus eigenlijk maar één advies: het heilig ­evangelie voor ogen houden en leven in gehoorzaamheid, zonder eigendom en ongehuwd. Alle andere ­voorschriften en aansporingen die hij later in de ‘Regel van de minderbroeders’ liet opschrijven, steunen hierop.

Voor Franciscus is het evangelie heilig. Maar wat betekent dat in de beleving van Franciscus? Hierover dachten wij na in ons gesprek over het boek ‘Naar het land van de levenden’.

Aansporing Met zijn vroegere leven in Assisi heeft Franciscus geen vrede meer. Het moet anders, vindt hij, maar God laat hem zoeken en ploeteren tot het uiteindelijk tot hem doordringt: het gaat niet om

ons eigen ‘evangelietje’, niet om wat wij belangrijk vinden en zelfs niet om wat de kerk belangrijk vindt. Belangrijk is dat we leven en wandelen in een wereld die Gods wereld is. Alles is ons door Hem gegeven. En daarom willen we

leven in het bewustzijn dat er een God is die ons draagt en die zich laat kennen in al wat is geschapen. Franciscus zoekt Gods liefde en die vindt hij in de woorden van het evangelie.

Gods Woord maakt zichtbaar dat alles en iedereen met

God te maken heeft. Om dat te zien hoef je niet begaafd te zijn, geen geleerde of bijbelkenner. Franciscus was geen bijbelgeleerde.

Hij zocht in het evangelie alleen maar de weg die Jezus gaat in een wereld die van God is en naar God leidt.

Voor hem is het evangelie een boek van aansporing om die wereld van God te blijven zien, ook in het kwetsbare.

Dienstknecht Voor Franciscus gingen bijbelteksten pas leven vanuit persoonlijke levensvragen.

Het evangelie is daarmee ook een boek van herkenning.

Op bepaalde momenten zijn

8

enkele teksten heel speciaal voor hem gaan leven.

Hij wordt er door aangesproken bij acute levensvragen en hij ontdekt dat deze woorden daar precies bij passen. Ook heeft hij wel naar bepaalde teksten gezocht omdat hij er antwoord of troost van verwachtte.

Hij luistert selectief. Het beeld van Jezus is bij Franciscus beperkt. Hij heeft nauwelijks aandacht voor Jezus die weldoende rondgaat en de blijde boodschap verkondigt.

Jezus volgen is ook meer dan meelopen met een rond­ trekkende leraar.

Hij spreekt over hem als de arme, vernederde mens, als de mens die onrechtvaardig ter dood werd gebracht. Levend in de wereld van God gaat Franciscus in de voetsporen van Jezus, bezitloos, kwets­baar en in overgave aan ongemak en lijden. Hij spoort zijn broeders aan om in het volgen van Jezus ook hun ­eigen leven en al hun aardse bestaanszekerheden los te laten. Hij vermaant hen “de goede herder voor ogen te houden die om zijn schapen te redden het lijden van het kruis heeft ondergaan”. Deze ‘selectie’ uit

het evangelie heeft te maken met persoonlijke ervaringen, zoals de ontdekking van God in de kwetsbaarheid van een melaatse. Maar Franciscus is ook kind van een tijd waarin veel aandacht werd geschonken aan de mens Jezus die het bestaan van een dienstknecht op zich wilde nemen en zich heeft vernederd door gehoorzaam te worden tot de dood aan het kruis. Franciscus ziet de verheven zoon van God onze weg gaan van menselijke broosheid en aardse sterfelijkheid. In zijn voetspoor gaat de mens zijn eigen weg en dragen mensen hun eigen kruis.

Broosheid De aantrekkingkracht van Franciscus op veel mensen in deze tijd vinden we niet zo vreemd. “Het leven gaat vooraf aan de Schrift”, is niet alleen de ervaring van Franciscus, maar ook die van ons. Een van de gespreks­ genoten zegt: “Je hebt van die gave en doorleefde mensen die het woord van God niet op de tong hebben, maar wel volop naar het evangelie leven.” Een ander: “Mijn vader was een katholieke com­munist, die niets moest

hebben van kerk en dogma’s.

Maar in het dorp was hij de meest sociale en bewogen mens. Bij zijn afscheidsdienst in de kerk waar hij zelf nooit kwam, waren zelfs de staanplaatsen bezet.” Iemand anders herinnert zich een vrouw die nooit de bijbel van binnen had gezien. “Zelden zag ik iemand die zo veel uit het evangelie in haar leven waar maakte als zij”, zegt ze.

Dat ‘selecteren’ van Franciscus past ons ook wel. Wat ons in het evangelie aanspreekt is vaak historisch bepaald door ervaringen die we ooit opdeden. Enkele reacties: “Voor mij is de lijdende Christus een voorbij station, maar mijn weg naar het evangelie loopt via de bewondering die ik koester voor oude mensen die in dankbaarheid hun leven loslaten en echt kunnen teruggeven.” “Het evangelie werd voor mij vlees en bloed vanuit mijn leefomgeving van eenzaamheid en in een natuur die je elke dag opnieuw laat voelen hoe klein, nietig en onbelangrijk een mens is.”

“Tijdens de oorlog hoorde ik mijn ouders fluisteren over de joden in onze buurt. Ik voelde: er is iets heel ergs aan de hand. Dat heeft mijn leven

9

getekend. Mijn weg naar het evangelie loopt nog steeds via de studie van de Thora en de lijnen van het Oude Verbond.”

“Ik ben opgevoed in een traditioneel geloofsmilieu.

We hoorden de bijbel niet te lezen. In de loop van mijn leven werden allerlei lagen afgepeld tot ik thuis kwam bij Jezus die aanspreekbaar is voor ieder die hem wil horen.” “Kwestie van karakter misschien ... Vooral bij kwetsbare mensen krijg ik een warm gevoel: ze hebben iets van God. Het doet me de voorliefde van Franciscus begrijpen voor de herkenning van God in menselijke broosheid.”

Het evangelie voor ogen houden ... De weg er naar toe is verschillend en niet meer belangrijk. Ook mag het antwoord dat je in het evangelie zoekt op je levensvragen, van persoon tot persoon verschillend zijn. Maar ... als we, zoals Franciscus, het heilig evangelie voor ogen houden en er naar leven, gaan we een weg die ons zal binnenleiden ‘in het land van de levenden’.

Joop Sierat

nieuws

Mogelijk n ­ ieuwe kader­cursus '­Capodacqua' De Nederlandse clarissen hebben met ondersteuning van het Franciscaans Studiecentrum tussen 2003 en 2008 twee maal de tweejarige kadercursus ‘Capodacqua’ georganiseerd. Bij voldoende belangstelling start binnenkort een derde cursus voor nieuw kader in de franciscaanse beweging.

Informatie: Zuster Beatrijs Corveleyn, Waterstraat 141, 6541 TE Nijmegen e-mail: corveleyn@hetnet.nl Joke Reints, Kolbleikolk 58, 8017 NK Zwolle, tel.: 038 4653308 e-mail: jokereints@planet.nl

Margo Reuten en Chiara Bots in de tuin van het clarissenklooster te Megen.

Megense Clarissen in tv-serie ‘Hemelse Spijzen’ Hemelse Spijzen is een nieuwe religieus-culinaire tv-serie die 4 januari van start ging op de Vlaamse publieke televisie in het programma Braambos.

De aflevering van 18 januari bracht de clarissen van Megen in beeld. Te zien waren zuster Chiara Bots, die de scepter zwaait over de kloosterkeuken, en Margo Reuten, Nederlands eerste vrouwelijke meesterkok. Haar restaurant Da Vinci in Maasbracht heeft sinds kort een tweede Michelinster. Ze ontmoeten elkaar in de kloostertuin. Tijdens het plukken van appels spreken ze over het bijbelse verhaal van de appel en de verleiding. Ze bezoeken ook de hostiebakkerij.

Samen ­bereiden ze in de keuken van het klooster een maaltijd met als sluitstuk ‘snipperpap met appeltjes’. De RKK/KRO zendt de serie in het najaar uit.

Kijk voor meer informatie op www.hemelsespijzen.be

Mensen In Weert is 17 december 2008 Alfried Bruinsma op 77-jarige leeftijd overleden.

Hij trad in 1955 in bij de minderbroeders ­franciscanen. Achtereenvolgens in Alverna, Venray en Stoutenburg, was hij tuinman.

In Woerden was hij korte tijd missie­ propagandist. Van 1969 tot 1986 werkte hij als missionaris in Nieuw-Guinea, waar hij zich inzette voor landbouw en veeteelt.

Op 90-jarige leeftijd is 23 december 2008 in Weert Hilarius Peeters overleden.

In 1937 trad hij in bij de franciscanen. Zeven jaar later werd hij priester gewijd. In 1947 ging hij naar Rome om kerkelijk recht te studeren.

Na afronding van zijn studie heeft hij geruime tijd op de generale curie van de orde gewerkt

als secretaris van de afdeling die de contacten met de verschillende Vaticaanse congregaties onderhield. In 1982 keerde hij weer terug naar Nederland.

Peter van Leeuwen overleed 31 december 2008 in Wijchen op 95-jarige leeftijd. Hij was 77 jaar minderbroeder en 70 jaar priester.

Zijn hele werkzame leven heeft hij theologie gedoceerd, eerst aan de eigen opleiding van de franciscanen, en later als hoogleraar aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen. Na zijn emeritaat gaf hij nog vele cursussen en legde hij zich toe op het pastoraat.

Op 12 januari overleed in Wijchen Piet van der Neut. Hij werd 86 en was 63 jaar minder­

10

broeder. Hij was een technisch begaafd man.

In verschillende kloosters van de franciscanen en van de clarissen was hij behulpzaam bij het installeren van technische installaties en van verwarmingen. Van 1980 tot 1992 was hij als technisch assistent en conciërge werkzaam op het Augustinuscollege in Amsterdam.

Ronald Hölscher is 24 januari in Weert op 81-jarige leeftijd overleden. Hij trad in 1949 in bij de franciscanen en werd in 1956 tot priester gewijd. In 1958 vertrok hij naar Noorwegen waar hij werkte in het pastoraat. Vooral de jeugd had zijn aandacht. In 2007 keerde hij terug naar Nederland.

De Klooster­kara­ vaan In vijf dagen maak je

intensief kennis met de veeldimensionale wereld van het religieuze leven: de cultuur van stilte, gebed en verdieping; de inzet dichtbij en ver weg voor een betere wereld; de traditie van rituelen, van het zoeken naar God en een zinvol bestaan. De Kloosterkaravaan geeft je kijkjes achter hoge muren en gesloten deuren. Je zult vele nieuwe ontmoetingen hebben: ja, ook met je innerlijke zelf. Meer

informatie vind je op: www. kloosterkaravaan.nl. data 27 april-1 mei prijs € 65,-

De Geest van Liefde

Wat is een geopend hart? En als het gesloten is, hoe kan ik het weer openen? We werken met de inspiratie van drie moderne mystici die na een crisis de deur naar hun hart wijd open konden zetten.

datum 8 mei tijd 18.00-21.30 uur Locatie Raamstraat 78, Delft

(5 minuten lopen van station Delft CS)

Leven en geloven in de Randstad

Even bijtanken! Ben jij

Thema-avonden in Delft. Het programma: samen eten, koffiedrinken, een onderwerp bespreken en een afsluitend bezinningsmoment. De avond in mei gaat over de vraag: Wat maakt je rijk? Opgeven hoeft niet en meedoen kost niets.

Info: 015 2151055.

minimaal 27 en maximaal 40 jaar jong, dan ben je welkom om dit weekend met leeftijdgenoten ervaringen uit te wisselen. Hoe vergaat het je? En hoe doe jij dat: op een gelovige manier in het leven staan? Even bijtanken! data 22-24 mei

Tuinweken Onze bloem-

Koken met de sei­

rijke, biologische moestuin is een essentiële voedingsbron.

Tijdens een tuinweek kun je kennis­maken met onze manier van tuinieren, waarbij we in de ochtend zoveel mogelijk in stilte werken. Je leeft mee in het dagritme van de communiteit. data 9-13 maart,

20-24 april, 8-12 juni,

17-21 augustus,

14-17 september prijs € 85,-

zoenen Vegetarisch, bio­logisch koken met groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg. data 19 mei, 8 september

en 10 november tijd 15.00-19.00 uur. prijs € 15,-

lang weekend gepland. Vrijdag en zaterdag tuinieren en zondagochtend deelnemen aan de maandelijkse viering. data 21-24 mei prijs € 85,-

Tuinweekend na Hemel­vaart Voor mensen

die niet kunnen deelnemen aan de tuinweken is er een

Retraiteweken Ga mee in

het ritme van Stoutenburg. Er is géén programma, dus volop ruimte voor je eigen programma. Wij bieden de mogelijkheid tot een gesprek en/of om één dagdeel mee te werken.

11

data 13, 27 mei tijd 10.00-12.00 uur prijs € 25,-

Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

locatie minderbroeders-

klooster, Megen prijs € 50,-

Voor meer informatie en opgave: Sjoerd Hertog ofm Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’

Maximaal 12 retraitegasten. data 6-10 april (Goede

Week) en 21-25 septem ber (de Vredesweek) prijs € 180,Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

Franciscaans Jongerenwerk

Werken met verhalen

Veel verhalen over innerlijke leven Mevlana Rumi en processen worden al eeuwen­ ­Franciscus zijn exponenten van lang verteld. Al lezend, Minnaars van het

luisterend en zelf met verhalen werkend kun je contact maken met hun wijsheid en helende werking. datum 8 mei tijd 15.00-21.30 uur prijs € 35,-

Stoutenburg

­Vader Een speciale paas-

Activiteiten Franciscaans Milieuproject

een nieuwe levenskunst. Voor hen is de liefde zelf uiteinviering aan de hand van het delijk de hoogste religie. We Aramese Onze Vader, waarin verkennen deze levenskunst - bijvoorbeeld - het “verlos ons aan de hand van verhalen van het kwade” vertaald kan en teksten, die ons eraan worden door “bevrijd ons van herinneren dat we meestal in wat ons terughoudt van onze dwaze vergetelheid leven. data 15, 29 april, 13 mei ware bestemming”. tijd 19.30-21.30 uur datum 4 april prijs € 35,tijd 10.30-17.30 uur prijs € 40,Het Aramese Onze

La Verna

activiteiten

Taizé op de internationale kaart Hoe bereik ik de jongeren van nu? Met die vraag worstelen heel wat ­k erkelijke leiders en geloofsgemeenschappen. De monniken van Taizé hebben er al sinds jaar en dag een antwoord op. In de zomer­m aanden komen wekelijks tussen de drie- en vijfduizend jongeren naar hun ­i nternationale oecumenische kloostergemeenschap in Oost-Frankrijk.

De huidige prior Frère Alois zet Taizé

we in een parochiekerk voor een vredes-

verder internationaal op de kaart.

wake: b ­ iddend en zingend gingen we het

Hij reist veel. Ieder jaar vindt er een

nieuwe jaar in. Dat doet je echt wat.

internationale bijeenkomst plaats in

En daarna natuurlijk feest. Vanuit elk

een Derde Wereldland en aan het eind

land waren er presentaties en liederen.

van een kalenderjaar in de hoofdstad

En het mondde uit in een gezamenlijk

van een Europees land. Voor 2008 was

zingen van Vader Jakob in acht talen.

Brussel uitgekozen.

Op nieuwjaarsdag was er een ont­ moeting met alle Nederlanders: om

Gerdy Hahn uit Leeuwarden, betrokken

te bekijken hoe we dit mee kunnen

bij de organisatie van het jaarlijkse

nemen naar onze eigen kerken en

Franciscaans Jongerentreffen, nam

leefsituaties. Taizé wil niet een eigen

deel aan de Taizé-ontmoeting van

kerk zijn, maar wil mensen en vooral

29 ­december 2008 tot en met 2 ­januari

jongeren ­stimuleren in hun geloof, door

2009. “Het was een hele b ­ ijzondere

­vertrouwen en gastvrijheid te geven.

bijeen­komst in de Expohallen van

En dan is het 2 januari, moeten we

Brussel. Voor Nederland een keer

afscheid nemen en terug naar huis.

heel dichtbij. Maar de meeste van de

De liederen blijven doorklinken. En voor

­ongeveer 40.000 meestal jonge mensen

wie dit jaar wil deelnemen: begin maar

uit heel Europa moesten lang reizen.

vast Pools te leren want in 2009 is de

De 10.000 Polen reden 12 tot 15 uur in de

bijeenkomst in Poznan.”

bus. De Roemenen deden er twee dagen over om Brussel te bereiken. Vanuit

Wie zelf kennis wil maken met de reli­

Nederland reden twee bussen, maar het

gieuze gemeenschap van Taizé kan de

merendeel van de 500 Nederlanders ging

site www.taize.fr bezoeken en vervol-

gewoon op eigen gelegenheid. Zij allen

gens klikken op ‘Nederlands’. Het is een

kwamen voor het feest van ontmoeting.

interactieve site waar je kosteloos kunt

En natuurlijk voor het prachtige gebed.

downloaden. Je kunt ook rechtstreeks

Drie hallen vol mensen. Naast het zingen

luisteren, het hele jaar door, iedere

van de speciale Taizé-liederen is de

­zaterdagavond om 22.00 uur op

stilte ook heel belangrijk. En het is dan

www.domradio.de, ‘live hören’.

stil. Het was apart om oud en nieuw te vieren in een vreemde stad met vreemde mensen uit Polen en Rusland, Rwanda, Griekenland en Nederland en nog vele anderen. Vanaf 11 uur ’s avonds waren

Sjoerd Hertog ofm

Taizé op de internationale kaart Hoe bereik ik de jongeren van nu? Met die vraag worstelen heel wat ­k erkelijke leiders en geloofsgemeenschappen. De monniken van Taizé hebben er al sinds jaar en dag een antwoord op. In de zomer­m aanden komen wekelijks tussen de drie- en vijfduizend jongeren naar hun ­i nternationale oecumenische kloostergemeenschap in Oost-Frankrijk.

De huidige prior Frère Alois zet Taizé

we in een parochiekerk voor een vredes-

verder internationaal op de kaart.

wake: b ­ iddend en zingend gingen we het

Hij reist veel. Ieder jaar vindt er een

nieuwe jaar in. Dat doet je echt wat.

internationale bijeenkomst plaats in

En daarna natuurlijk feest. Vanuit elk

een Derde Wereldland en aan het eind

land waren er presentaties en liederen.

van een kalenderjaar in de hoofdstad

En het mondde uit in een gezamenlijk

van een Europees land. Voor 2008 was

zingen van Vader Jakob in acht talen.

Brussel uitgekozen.

Op nieuwjaarsdag was er een ont­ moeting met alle Nederlanders: om

Gerdy Hahn uit Leeuwarden, betrokken

te bekijken hoe we dit mee kunnen

bij de organisatie van het jaarlijkse

nemen naar onze eigen kerken en

Franciscaans Jongerentreffen, nam

leefsituaties. Taizé wil niet een eigen

deel aan de Taizé-ontmoeting van

kerk zijn, maar wil mensen en vooral

29 ­december 2008 tot en met 2 ­januari

jongeren ­stimuleren in hun geloof, door

2009. “Het was een hele b ­ ijzondere

­vertrouwen en gastvrijheid te geven.

bijeen­komst in de Expohallen van

En dan is het 2 januari, moeten we

Brussel. Voor Nederland een keer

afscheid nemen en terug naar huis.

heel dichtbij. Maar de meeste van de

De liederen blijven doorklinken. En voor

­ongeveer 40.000 meestal jonge mensen

wie dit jaar wil deelnemen: begin maar

uit heel Europa moesten lang reizen.

vast Pools te leren want in 2009 is de

De 10.000 Polen reden 12 tot 15 uur in de

bijeenkomst in Poznan.”

bus. De Roemenen deden er twee dagen over om Brussel te bereiken. Vanuit

Wie zelf kennis wil maken met de reli­

Nederland reden twee bussen, maar het

gieuze gemeenschap van Taizé kan de

merendeel van de 500 Nederlanders ging

site www.taize.fr bezoeken en vervol-

gewoon op eigen gelegenheid. Zij allen

gens klikken op ‘Nederlands’. Het is een

kwamen voor het feest van ontmoeting.

interactieve site waar je kosteloos kunt

En natuurlijk voor het prachtige gebed.

downloaden. Je kunt ook rechtstreeks

Drie hallen vol mensen. Naast het zingen

luisteren, het hele jaar door, iedere

van de speciale Taizé-liederen is de

­zaterdagavond om 22.00 uur op

stilte ook heel belangrijk. En het is dan

www.domradio.de, ‘live hören’.

stil. Het was apart om oud en nieuw te vieren in een vreemde stad met vreemde mensen uit Polen en Rusland, Rwanda, Griekenland en Nederland en nog vele anderen. Vanaf 11 uur ’s avonds waren

Sjoerd Hertog ofm