Franciscanen.nl, nr. 1, januari/februari 2009

franciscanen .nl minderbroeders franciscanen

4

De kracht van stilte

6

Kind van de wind

8

Hoe de broeders door de wereld gaan

1

jaargang 4 • januari/februari 2009

vooraf

minderbroeders franciscanen

Opnieuw beginnen Een aantal jaren geleden verscheen er in de media een merkwaardig bericht. Een negenjarige jongen had zich teruggetrokken in een hol. De politie vond hem daar half naakt en ondervoed.

“De wereld moet helemaal opnieuw beginnen”, zei het ventje dat “uit protest tegen de maatschappij” was weggelopen uit een kindertehuis.

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op postbanknummer 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur)

Voelt niet iedereen wel eens de drang om ‘helemaal opnieuw te beginnen’? Franciscus had het ook.

En hij handelde er naar. Gedesillusioneerd door de ontaarde samenleving van zijn tijd, verzaakte Franciscus aan alle wereldse goederen en trok zich terug. Niet in een hol, maar in een grot. Joop Sierat schrijft erover in een impressie van een bezoek aan de ‘Carceri’, een kluizenarij in de bergen bij Assisi, waar Franciscus vaak verbleef. De nabijheid van God die hij daar ervoer, was een voedingsbodem voor zijn werk ‘in de wereld’. Het ‘verlaten van de wereld’ - alles ‘loslaten’ - was nodig om met geheel nieuwe ogen naar diezelfde wereld te kijken en er werkzaam in te zijn. In de rubriek ‘Overweging’ schrijft ook Maarten Lemmers ofm over Franciscus als ‘grotbewoner’. Hij werd er stil en kwam er tot gebed. Maar het bleef daar niet bij. “In beelden probeerde hij ook andere mensen te vertellen wat hem bezig hield.” Opnieuw beginnen? Deze Franciscanen.nl opent met een nieuwe rubriek: ‘Minderbroeders toen en nu’. Het is een inventarisatie van de franciscaanse aanwezigheid op verschillende plekken in Nederland. Leiden is als eerste aan de beurt. De franciscanen hebben hier door de eeuwen heen aan den lijve ondervonden wat het betekent om iedere keer opnieuw te beginnen.

De redactie

Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris) Sjoerd Hertog ofm, Maarten Lemmers ofm,

Woorden van Franciscus

Joop Sierat.

Grafische verzorging: ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl Druk: Drukkerij Hendrix N.V. Contact: Franciscanen.nl, Postbus 13009, 3507 LA Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: De ‘Carceri’: een franciscaanse

Detail fresco, Assisi.

­kluizenarij bij Assisi (pagina 4).

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Geloofd ben je, mijn Heer, door broeder vuur.

Door hem verlicht jij onze nacht en hij is mooi en vrolijk, sterk en fel.

2

Minderbroeders toen en nu

Franciscanen in Leiden In de muur tussen de kerk en de pastorie van de Hartebrugparochie te Leiden is een gedenksteen ingemetseld. Te zien zijn Franciscus en de wolf van ­Gubbio, met de tekst ‘Wat liefde vermag’ erbij en de jaartallen 1445 en 1945.

Een herinnering aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar ook aan de vijfhonderdjarige aanwezigheid van de Franciscanen in de stad Leiden.

In 1445 vestigden de minderbroeders zich in Leiden. Over hun werkzaamheden is weinig bekend. Ze traden krachtig op tegen de opkomende religieuze hervormingen. Toen in augustus 1565 in Leiden de Beeldenstorm uitbrak, keerde de volkswoede zich ook tegen hun klooster. De broeders werden verdreven. Niet lang hierna bouwden ze, even buiten de Witte Poort aan de Haagweg, een eenvoudig houten huis om daar hun godsdienstoefeningen te houden. (Op deze plek zouden de franciscanen in de twintigste eeuw een communiteit vestigen in een bestaand herenhuis.) Niet lang daarna werden de minderbroeders definitief uit de stad verbannen. Toch lieten ze de trouw gebleven katholieken niet aan hun lot over. Met gevaar voor eigen leven verborgen ze zich in en om Leiden om de gelovigen te troosten en te sterken. In kelders en op zolders, nu eens in dit huis, dan weer in een andere woning, werden de vieringen voortgezet.

Parochiewerk In 1669 betrokken de minderbroeders een schuilkerk, toegewijd aan Franciscus. Toen deze in de jaren dertig van de negentiende eeuw te klein werd, begonnen ze met de bouw van een nieuwe kerk. Op 28 november 1837 werd de ‘Hartebrugkerk’ ingewijd.

Deze naam is ontleend aan brug die vroeger vóór de kerk lag: de Hartebrug. Van hieruit ­waren de broeders actief in het parochiewerk, in het onderwijs en in de diaconie. Na de uitbreiding van Leiden stichtten de minderbroeders in 1925 vanuit de ‘Hartebrug’ een nieuwe parochie. Er verrees ook een nieuwe

kerk, toegewijd aan de H. Leonardus a Portu Mauritio, op de plaats naast villa ‘Rozenhof’, het huidige huis van de communiteit in Leiden aan de Haagweg. Bij een verdere uitbreiding van de stad werd in 1955 de Antonius­parochie gesticht. Inmiddels is de Leonarduskerk gesloten en zijn de ‘Leonardus’ en de ‘Antonius’ gefuseerd met de parochie Maria­­­Middelares van alle genade, vanouds bediend door de montfortanen. Samen vormen ze nu de ­Lam-Godsparochie.

Bonaventuracollege Een ander getuigenis van de Franciscaanse presentie in Leiden is tot op vandaag het ­Bonaventuracollege, in 1927 gesticht als R.K. HBS voor jongens. De paters-docenten woonden in het huis aan de Haagweg en de lessen werden gegeven in de Kweekschool voor de Zeevaart. In 1934 is een eigen gebouw betrokken aan de Mariënpoelstraat. Inmiddels zijn er meerdere vestigingen in de stad.

Communiteit De huidige communiteit bestaat uit zeven broeders. De meesten kunnen terugzien op een arbeidzaam leven, in de missie en in het onderwijs. Momenteel wordt het pastoraat in de Hartebrugparochie vanuit deze communiteit verzorgd en verlenen de broeders diverse assistenties in parochies en zorginstellingen.

Daarnaast heeft de communiteit een sterke band met de verzorgingsbehoeftige medebroeders in ‘Mariënstaete’ te Warmond.

Ton Peters ofm

3

Hartebrugkerk.

ter zake

De kracht van stilte De redactie van ‘Franciscanen.nl’ was van 15 tot 22 mei 2008 in ­Assisi en omgeving om daar de plekken te bezoeken waar Franciscus leefde en werkte. Op de reisagenda stond een bezoek aan de ‘Carceri’, een kluizenarij van de heilige en zijn broeders.

Joop Sierat raakte er onder de indruk van de stilte.

Vanuit Assisi kronkelt een bochtige asfaltweg omhoog tegen de helling van de Monte Subasio. Eindpunt is de Carceri. We lopen via een bruggetje het bos in. Een smal pad loopt steil naar beneden. Hier en daar een opening tussen de grillige rotsen. Dan treffen we de grotten aan van Franciscus en enkele van zijn gezellen. Je kunt er alleen diepgebogen doorheen lopen, soms alleen maar kruipend. Een deken van stilte valt over je heen.

Eenzaam stil! Wat zochten ze daar? Wat dreef Franciscus naar deze onherbergzame plekken?

Dezelfde romantische gevoelens die ons ook nu overvallen? Misschien ... op een zonnige dag als deze, maar ik was hier ooit eerder op een natte troosteloze regendag. Koude druppels in je nek. Een troosteloos, kil bos dat niets had van de romantiek van vandaag. En hoe onaangenaam vijandig moet het geweest zijn toen Franciscus en zijn broeders in hun grotten bescherming zochten tegen de barre winterkou.

Overweldigende natuur De stilte overvalt je. Als vanzelf ervaren we hier onze kleinheid als onbelangrijk nietig mensje in deze grootse natuur. Ja, God is hier even dicht bij. Maar voor Franciscus bleef Hij

dichtbij, ook toen het helemaal niet zo prettig was. Hoe kun je zo vol van Hem zijn dat je in extase raakt en dat je niets anders kunt dan onophoudelijk stamelen: “Mijn God en mijn Al.” De stilte waarin Franciscus God ervaart, overweldigt hem zo sterk dat het hem moeite kost om hier weer weg te gaan ... de wereld in.

In de stilte van deze overweldigende natuur hoort hij de stem van God die voor hem alles uitsprak wat mooi en goed is. Stilte is de ontmoetingsplek met God.

Wegen naar God Achthonderd jaar geleden liep Franciscus langs een ander pad naar deze kluizenarij. Wie beschikt over sterke benen en goede longen kan in zijn voetsporen hetzelfde bergpad beklimmen. Niet ver vóór de kluizenarij opent de bomengrens zich dan voor een wijds uitzicht op de stad Assisi. Hoe vaak zal Franciscus hier gestaan hebben. Op weg naar de stilte om zich van zijn geliefde stad los te maken en rust te zoeken in God. Maar even vaak kwam hij, gesterkt door de stilte, weer terug om zijn ervaringen van de almachtige, algoede God door te vertellen aan de burgers van zijn stad.

Stilte is een ontmoetingsplek waar de wegen naar God en naar de mensen bijeen komen.

4

Zittend op de rots waar Franciscus mediteerde, erger ik me zelfs niet aan de luidruchtige groep toeristen die even later druk kwekkend langs de borden ‘silenzio’ en ‘silence’ gaat of aan die dreunende dieselmotor ergens verder op deze berg. Dat kan, dank zij de kracht van de stilte!

Joop Sierat

overweging Je bent heel erg ziek geweest. Even heb je als het ware over de rand van het leven gekeken. Je was in een andere wereld terecht gekomen.

Het bezit van een auto was niet meer belangrijk. Het deed er opeens ook niet meer toe hoeveel geld er op je bankrekening stond. En wat voor indruk je maakte op de mensen om je heen, dat maakte je ook niets meer uit.

De weg naar binnen Geleidelijk aan ben je weer terug van weg geweest. Terug in het gewone leven. Maar het is niet meer als tevoren. Het wordt ook nooit meer zoals het vroeger was. Want er is iets met je gebeurd in die periode waarin je even ‘afwezig’ was. Sommige mensen zien het ook aan je. “Je bent niet meer dezelfde als tevoren”, zeggen ze. Maar hoe moet je uitleggen wat er met je aan de hand was? Of eigenlijk niet alleen maar wat er aan de hand is geweest. Want wat je hebt doorgemaakt is iets dat nog steeds doorwerkt. Je kunt je nu niet meer zo opwinden over alles wat de meeste mensen bezighoudt.

Het was of je een tijd lang was afgedaald in een diepe grot. Wat er in die grot met je gebeurde?

Het leek wel of je binnenste daar helemaal werd omgeploegd. Zelfs aan je beste vriend zou je niet kunnen uitleggen hoe dat voelt. Maar misschien zou je vriend toch wel de enige zijn die er niet om ging lachen. Hij is tenslotte je vriend. Ja, echt helemaal stil worden, niet zomaar even, maar voor een wat langere tijd, dat is een eenpersoons bezigheid. En wat er dan met je gebeurt? Maak dat maar eens aan anderen duidelijk.

“In Assisi leefde een man op wie Franciscus bijzonder gesteld was. Hij en Franciscus, ze waren ongeveer even oud. Al een hele tijd waren ze met elkaar bevriend. Franciscus kon deze man met een gerust hart vertellen wat hem bezighield. Soms nam hij die vriend wel eens mee naar een afgelegen plek. Op een dag vertelde hij hem dat daar een bijzondere schat verborgen was.

Zijn vriend ging graag mee. Want hij wilde er meer over horen. Een eindje buiten de stad lag een grot. Daar gingen ze nogal eens samen naar toe. Als ze daarheen onderweg waren, ging het gesprek natuurlijk over die schat. De vriend bleef altijd bij de ingang van de grot wachten terwijl ­Franciscus alleen naar binnen ging. Hij werd er stil. Hij kwam er tot gebed. Zo gebeurde het heel vaak. Op een dag kon Franciscus het niet meer voor zich houden. Hij sprak er niet alleen met zijn boezemvriend over, maar in beelden probeerde hij ook andere mensen te vertellen wat hem bezighield.” (Vrij vertaald uit het derde hoofdstuk van Het leven van Sint Franciscus, beschreven door Thomas van Celano, een paar jaar na de dood van Franciscus.)

Maarten Lemmers ofm

Grot in Fonte Colombo, een van de vier grote franciscaanse kluizenarijen, 5,5 kilometer ten zuidoosten van Rieti in Italië.

5

de binnenkant

Kind van de wind In 1890 bouwde een zekere Louis Holten in Deurne een windmolen om koren te malen, olie uit zaden te persen en een houtzagerij aan te drijven. Frits Holten ofm is de kleinzoon van deze molenbouwer.

Ook zijn leven wordt aangedreven door de wind. De wind van de heilige Geest.

6

Frits werd geboren in 1933. Een paar jaar hielp hij mee op de molen. Het gezin waarin hij opgroeide telde elf kinderen. “We hadden heel wat rijker kunnen zijn als ze bij ons thuis niet zoveel hadden weggegeven”, zegt hij.

“Er waren mensen die het nodig hadden.

Mijn familie vond het vanzelfsprekend om anderen te helpen.”

In 1951 trad hij in bij de franciscanen. “Van de vijf broeders uit mijn vormingsjaren zijn er vier uitgetreden. Ik ben gebleven. Ik voel me er goed bij.” Frits is in Weert ingetreden, in hetzelfde gebouw waar hij nu opnieuw woont.

Het minderbroederklooster kreeg een andere bestemming. Na een grondige renovatie werd het een verzorgingshuis. Ook nu nog ademt het de oude vertrouwde sfeer: brede pandgangen, mooie gewelven, banken, de kapel met

een koorgestoelte. Elk ogenblik kan de deur openzwaaien om een lange processie door te laten van in bruine pij gestoken broeders die hier het koorgebed komen houden. Maar dat gebeurt niet.

Weinig woorden Ruim zestig bewoners zijn er in het verzorgingstehuis. Velen zijn hulpbehoevend. Eén derde van hen is franciscaan. Ook zij zijn niet meer zo vitaal. “Ik vind het eigenlijk nu minstens zo franciscaans als in de tijd dat hier alleen maar broeders woonden”, zegt Frits.

“Want Franciscus was toch ook een man die te maken had met de samenleving van zijn tijd.

Voor hem waren allen broeders en zusters.

Voor ons is dat nu ook weer zo.”

Frits vertelt over zijn leven als franciscaan. ­ “Ik heb op verschillende plaatsen gewerkt.

Ook in jongensinternaten. Wanneer de kok iets lekkers klaar had gemaakt, moest ik voor­ komen dat een paar jongens zich zó overvloedig te goed deden dat de anderen niet meer aan de bak konden komen. Van mij moesten ze leren met elkaar rekening te houden. Dat had ik thuis ook zo geleerd.”

In het verzorgingstehuis werd het voor Frits een tweede natuur de liftknop te bedienen voor mensen die met een rollator achter hem aan lopen, de deur open te houden voor wie in een rolstoel zit en een praatje te maken met iedereen. “Dat doe je gewoon. Want je hebt aandacht. Vooral voor mensen die het niet zo gemakkelijk hebben. Voor velen heb ik grote bewondering.” Met weinig woorden weet hij contact te maken.

De vroegere kloosterrefter is nu de aula. Met een paar andere broeders zorgt hij ervoor dat ieder zijn plekje heeft. Na de maaltijd helpt hij bij het afruimen. Als het personeel het druk heeft, dekt hij de tafels. “Het moet hier een thuis zijn voor iedereen”, vindt hij. De kapel is zijn bijzondere werkterrein. Hij is de koster die alles klaarlegt en de kaarsen aansteekt. Tijdens de vieringen zit hij dicht bij de deur. Hij opent die wanneer iemand wat later binnenkomt.

hij uit op de dag van Pinksteren. Dat is belangrijk. Want Pinksteren is het feest van de Geest.

Als een heilige windkracht gaf die Geest aan de leerlingen nieuwe energie om gemeenschap te maken. Zoals de wind in Deurne energie gaf aan de molen. Gemeenschap met mensen maken, dat ziet Frits als een franciscaanse opdracht. Franciscus had immers ook oog voor iedereen. Hij legde contacten met mensen van allerlei slag.

Op zijn kamer zie je wat hem bezighoudt.

Tegen de wanden staan tafeltjes en kastjes met foto’s uit tijdschriften en voorwerpen uit allerlei culturen. Er zijn heel wat afbeeldingen van Franciscus. Frits haalt zijn kracht uit de manier waarop Franciscus leefde. Er zijn posters uit de werelden van de islam, het hindoeïsme, het boeddhisme. Verder joodse symbolen.

Eén wand is bedekt met iconen.

Hij heeft opvallend veel sandalen en teenslippers. Een complete uitstalling. Waarom zoveel slippers? “Wel, Franciscus en zijn eerste broeders gingen blootsvoets. Dat is anders dan met je klompen aan. Blootsvoets ga je vrijer en opener om met de wereld, ook met de dieren.”

En de iconen? Frits vertelt over zijn contacten met de Russisch-orthodoxe gemeenschap van Maastricht. Hij ging er vaak naar toe. “Daar is eerbied, ingetogenheid en warmte. De zang, de wierook en de kaarsen brengen je in een bijzondere sfeer. Geen haastig ‘snapmisje’.

Gedurende de lange vieringen sta je. Tussen de kerkgangers is er een onderlinge band.”

Ieder weekend zorgt Frits voor het kleinvee op het terrein. “Een lammetje werd door zijn moeder verstoten. Dat kwetsbare beestje heb ik grootgebracht met de fles. Het at uit mijn

Slippers Leven van de wind; als molenaarszoon kreeg hij dat van thuis uit mee. In 1959 verbond hij zich blijvend met de orde. Zijn geloften sprak

7

hand. Ik had er veel werk mee. Soms was ik zo moe dat ik onder het koorgebed zat te slapen.

Maar ja, ik was toch ook op mijn manier bezig geweest met het Lam Gods.”

Frits doet je uitgeleide en vertelt over het plein bij de kerk en het klooster. “Dat houd ik schoon.

Want het moet netjes zijn bij de kerk.

Ook Franciscus wilde dat zo. Och, als je hier woont, is er altijd, wel wat voor je te doen.

Je moet het zien.”

Elke dag trekt Frits een uurtje uit om met een medebroeder de stad in te gaan. “Even eruit, even door de wereld lopen. Over de markt.

Daar zie je de vreemdelingen die bij ons wonen: Marokkanen, Turken, mensen uit Thailand, uit de Antillen. Die zijn echt gastvrij. Ze bieden je alles aan wat ze in huis hebben.” Bij Frits weet je uit welke hoek de wind waait: uit de goede hoek, de hoek van Pinksteren.

Maarten Lemmers ofm

ter zake In het boek Naar het land van de levenden laat Sigismund Verheij ofm († 2005) vanuit een gedegen bronnenstudie zien welke plaats Franciscus en zijn broeders kozen in kerk en maatschappij. Voor drie franciscanen en vier mensen uit de franciscaanse beweging is het boek aanleiding om zich in een aantal bijeenkomsten te bezinnen op franciscaanse waarden. Een neerslag van de gesprekken is te lezen in verschillende edities van Franciscanen.nl.

Hoe de broeders Franciscus en zijn broeders braken met hun vroegere milieu. Zij zetten een stap die Franciscus omschreef als ‘de wereld verlaten’. Concreet betekende die ruime formulering weggaan uit de samenleving van Assisi, waarin ze jaren lang geleefd hadden en zich thuis voelden. Maar niemand kon hun vertellen hoe ze die wereld konden ­verlaten. Aan de hand van de studie van Sigismund Verheij ontdekken wij hoe ze gaandeweg groeiden in hun nieuwe levenswijze. Een groeiproces waarbij het er minder toe deed wát ze deden, maar vooral hóe ze iets deden.

Niet meer belangrijk was ‘het doen’, maar ‘het zijn’.

Melaatse Franciscus verlaat de wereld die vecht voor behoud en uitbreiding van economische, kerkelijke en militaire macht. Hij en zijn broeders konden niet langer leven in een voor hen uitzichtloze situatie. Alleen God is machtig, maar hoe richt je dan je leven in? Voor Franciscus kwam het begin van een antwoord in de ontmoeting met de melaatse.­ Vanuit die ervaring gingen hij en zijn broeders op weg. Zij vonden antwoorden voor concrete situaties en legden sugNederlandse jongere (Hanna Idema) met kind in een Zuid-Amerikaanse sloppenwijk (foto: SAMEN).

8

gesties vast in een leef­regel.

Ook onze gesprekken over spiritualiteit beginnen vaak bij de bijzondere ontmoeting met de melaatse. Wat gebeurde er eigenlijk? Een liefdevolle kus voor iemand die het moeilijk heeft? Een opwelling van medelijden? Is er een emotionele snaar geraakt bij het zien van een eigentijdse ‘Job op de mestvaalt’? Franciscus zag in de melaatse datgene waar hij al een paar jaar naar op zoek was. De melaatse laat door zijn plaats aan de rand van de samenleving van Assisi zien dat het menselijk bestaan, ondanks alle strijd om behoud en zekerheid, een kwetsbare werkelijkheid is. Met wat de mens kan presteren, blijft hij een nietig wezen. Franciscus

heeft bij de melaatse geleerd God te danken omdat Hij onze kwetsbaarheid beantwoordt met goedheid en liefde.

Mensen die naar hun aard schepsel zijn, hulpbehoevend en ontoereikend, kunnen op God vertrouwen. Franciscus leerde van de melaatse om te ‘leven zonder eigendom’.

Klein en kwetsbaar In de regel die de broeders als gedragscode opschreven, gaat het onder andere over hun plaats in het milieu van behoeftige en zieke mensen.

Niet allereerst vanuit de vraag hoe zij hen konden helpen. Dat was misschien de beginvraag, maar die ging over in een antwoord: wij

door de wereld gaan willen delen in de situatie van de behoeftigen en zieken. Dan kunnen we ervaren hoe klein en kwetsbaar we in wezen zijn en hoe dankbaar we God mogen zijn dat Hij onze kwetsbaarheid beantwoordt met goedheid. Het gaat in de regel van de broeders niet over het bedelen of preken als daden, over wat voor werk ze moeten doen, of over de mate waarin ze zieken bezoeken en helpen, maar vooral over hóe ze dat moeten doen, namelijk in een houding van nederigheid en kwetsbaarheid.

Eigenlijk gaat het ook niet zozeer over hoe de broeders moeten omgaan met anderen, maar hoe ze moeten omgaan met zichzelf, als mensen die hun kwetsbaarheid onder ogen zien, aanvaarden en zich in dankbaarheid aan Gods liefde toevertrouwen.

De bodem waarop je in deze maatschappij staat, is het ervaren van de liefde van God als dragende kracht.

Daarop kon Franciscus al het menselijke, ook ziekte en onheil, aanvaarden zoals dit op hem afkwam. Eigenlijk

is het leven in die nieuwe bestaanswerkelijkheid van God in drie woorden samen te vatten: leven zonder eigendom. Je bent geschapen en je bezit niets. Een beetje soft?

De woorden die we gebruiken om die nieuwe manier van leven zichtbaar te maken klinken mooi, misschien uitgekauwd en wat soft, maar de voorbeelden die worden genoemd geven aan dat we het hebben over een tastbare werkelijkheid die niets van doen heeft met de werkelijkheid van materiële waardering of succes.

“Op mijn werk”, zo zei een van de gespreksdeelnemers, “sprak ik laatst met een vrouw die zestien jaar in dienst was bij een schoonmaakbedrijf en nu bij onze zusters werkt. Ze vertelde me: ‘Voor het eerst wordt er nu aan me gevraagd hoe het met me gaat. Er is belangstelling voor me’.” Iemand anders vertelt: “Een VWO-meisje komt terug van een stage in de Derde Wereld. Wat deed ze daar? ’Ik heb een kind opgepakt en gezoend en gezegd:

ik hou van je. Dat is het.’ Wat er daarna gebeurde en wat ze deed ... dat vond ze allemaal vers twee.”

Zending Binnen de broederschap wordt graag gesproken over de zending die wij als ­franciscaanse broeders en ­zusters hebben. In toenemende mate zie je ook in de seculiere samenleving bij veel mensen een groeiend elan om iets te doen tegen de gevestigde orde in. Ze willen een ander geluid laten horen tegen de verburgerlijkte idealen. Zieken helpen, opkomen voor vluchtelingen en je inzetten voor mensen die geen kansen krijgen, hier of in de Derde Wereld. Prachtig!

Het is de beginvraag waar Franciscus en zijn eerste broeders op ingaan. ­Franciscus kocht stenen en herstelde bouwvallige kerkjes. Het is als het ware de eerste laag van het anders staan in de maatschappij. Beginnen met loslaten van wat je vertrouwd is, afzien van carrière, en ‘iets goeds doen’.

9

Na een groeiproces van twee jaar stootte Franciscus echter door naar een tweede laag: Wie ben ik eigenlijk zelf ?

Waar sta ik voor God? Op dat moment komt hij de melaatse tegen en wordt voor hem ‘zoet, wat voorheen bitter was’. Zijn broeders verging het ook zo. Zij zullen gaan werken, preken, bedelen, er op uit trekken, ‘iets doen’ om dan jaren later in de regel vast te leggen “in alles deemoedig en nederig te zijn”. Die tweede laag heeft te maken met loslaten. Dat is op een franciscaanse manier door de wereld gaan. Een sprekend voorbeeld van een van de gespreksdeelnemers: “Ik waakte pas bij een stervende vrouw van 104 jaar. Ze leed ondragelijk, maar wilde alles beleven en weigerde morfine.

Na een paar vakantieweken was haar thuishulp er weer.

Met veel moeite kwam het er uit: ‘Heb je een leuke vakantie gehad?’ Je naaste helpen is je naaste worden!” Zo zullen de broeders door de wereld gaan.

Joop Sierat

De Megense gastenbroeder Loek Bosch ofm in gesprek met Kluun.

nieuws

Mensen

Schrijver Kluun bij de franciscanen in Megen Een cameraploeg van het RKK/KRO-tv-programma (Kruispunt) maakte op 8 en 9 december 2008 opnames in het minderbroedersklooster van Megen voor een driedeling ‘Kerstkloosterserie’. De franciscanen ontvingen de schrijver Kluun, pseudoniem voor Raymond van de Klundert. Hij schreef onder meer de populaire boeken Komt een vrouw bij de dokter en De weduwnaar. De aflevering met Kluun werd 23 december uitgezonden op Nederland 2.

Twee dagen eerder was te zien hoe Pieter van Vollenhoven een verblijf bij de trappisten in Berkel-enschot had ervaren. Wat een kennismaking met de benedictijnen van EgmondBinnen met Foppe de Haan deed, belichtte de laatste aflevering op 24 december.

Kluun gaf aan dat hij onder de indruk was geraakt van de soberheid van het franciscaanse kloosterleven. Grootgebracht in een katholiek milieu blijft het geloof hem ook nu nog ­fascineren. Hij zei te geloven in een “soort God ” en ook in leven na de dood. “En ik bid op mijn manier. Ik vraag de gezondheid van mijn kinderen te beschermen.” Kluun verafschuwt de opinieleiders en intellectuelen die gelovigen soms in een bepaalde hoek plaatsen.

Maar tegelijkertijd heeft hij ook een hekel aan gelovige mensen die stellig zijn en zeggen alles zeker te weten. Het tweedaagse kloosterbezoek gaf hem rust en creativiteit, zo liet de schrijver weten. “Ik heb hier in twee dagen tijd meer geschreven dan thuis in één jaar.”

De uitzending met Kluun is nog terug te zien op de website www.katholieknederland.nl (onderdeel ‘Kruispunt’).

Franciscaanse stille retraite In maart wordt een franciscaanse stille retraite gehouden bij de minderbroeders in Megen. De retraite biedt veel ruimte om zelf invulling aan de stilte te geven.

Dagelijks is er een franciscaans getinte dagopening, een persoonlijk begeleidingsgesprek en zo mogelijk een eucharistieviering.

Data: 16 tot en met 22 maart 2009 Prijs: 245,- (minder draagkrachtigen kunnen beroep doen op een steunfonds) Begeleiding: Guus Wijnhoven ofm en Ricky Rieter Informatie en opgave: tel.: 0412 403885 of e-mail: ricky.rieter@hetnet.nl

10

Peter Franken is 18 november 2008 op 73-jarige leeftijd in Valkenburg­ ­overleden. Hij was 52 jaar minder­ broeder franciscaan. Een groot deel van zijn leven wijdde hij zich aan de muzikale en geestelijke vorming van jonge mensen. Kort na zijn priesterwijding in 1963 werd hij leraar muziek aan het Lyceum, later Boschveldcollege in Venray. In 1993 nam hij afscheid van het onderwijs en verhuisde hij van Venray naar Heerlen, waar hij zijn muzikale talenten ten dienste stelde van muziekliefhebbers.

Op 93-jarige leeftijd is 27 november 2008 in Weert Roland van Lierop overleden. In 1934 trad hij in bij de franciscanen. In verschillende kloosters was hij portier en koster. Vanaf 1947 werkte hij als offsetdrukker in ­Drachten. Daarnaast was hij jeugdleider, ­parochiemedewerker en organist en werkte hij in de zwakzinnigenzorg als muziektherapeut. Vanaf 1983 woonde hij in Stoutenburg, waar hij koster en organist was. In 1990 verhuisde hij naar Weert waar hij eveneens het orgel bespeelde.

In Warmond overleed 4 december 2008 Jan Hendriks op 86-jarige leeftijd.

Hij trad in 1944 in bij de franciscanen en werd in 1951 priester gewijd.

Tot op hoge leeftijd is hij pastoraal werkzaam geweest in Megen als assistentiepater en daarna als kapelaan en pastoor in Haarlem en Den Haag. Hij zette zich met name in voor het wijkpastoraat en voor doven en slechthorenden.

de Randstad Thema-

avonden voor jongeren. Samen eten, koffiedrinken, een onder­werp bespreken en een afslui­ tend bezinningsmoment.

De avond in februari gaat over ‘be­le­ving’: waar gebeurt God (voor jou)? In maart staat de figuur van Mozes centraal: kies jij je weg of kiest de weg jou?

Bel voor meer informatie: 015 2151055. data 6 februari en 27 maart tijd 18.00-21.30 uur locatie Raamstraat 78, Delft

Kennismaken Maak eens

kennis met het ‘Milieuklooster’.

Meevieren kan om 10.30 uur.

Van 14.00 tot 16.00 uur wordt een uitgebreide informatieve rondleiding gegeven.

Data 25 januari, 22 februari,

29 maart.

Over liefde Het jaarthema van de communiteit in 2008 was ‘Liefde’. Het bracht huisgenoot Guy Dilweg ertoe om daar stukjes over te schrijven

deze retraitedag proberen we in contact te komen met onze unieke talenten en gaan we na hoe we ze verder kunnen ont­wikkelen. Naast het gesprek met elkaar is er ruimte voor meditatie en visualisatie. Ook verkennen we de vraag wat er in de weg zit, waardoor we soms maar moeilijk contact kunnen krijgen met onze talenten. datum 27 maart tijd 10.00-16.00 uur prijs € 30,-

data 16-20 februari prijs € 65,-

(vijf minuten lopen van station Delft CS) prijs gratis Dagen Vol Diepgang (DVD’s) Bezinningsweek

bij de minderbroeders in Megen waarin jij je kunt laten dragen door hun leefritme. We bekijken elke dag gezamenlijk een film en bespreken daarna wat we gezien hebben. Verder is er gelegenheid tot creatieve verwerking van wat er naar aanleiding van de filmbeelden bij je naar boven komt.

in de vorm van gesprekken van ­Franciscus met broeder Leo. Twaalf aspecten van liefde komen aan bod, geïnspireerd door de spiritualiteit van Franciscus en door andere bronnen waar het Franciscaans Milieuproject spiritueel uit put.

Guy Dilweg maakte er zenachtige pen­tekeningen bij. prijs € 4,50 (inclusief porto) De spiritualiteit van Stoutenburg Maak ons

Contact maken met je unieke talenten Op

Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

La Verna

Leven en geloven in

Leven in het Nu Tijdens deze retraitedag staat centraal wat het betekent volledig in het ‘nu’ aanwezig te zijn.

De dag is een oefenruimte om via meditatie, stilte, bewegen, luisteren en spreken die aanwezigheid in het ‘nu’ te ervaren. Daarmee wordt een toegang zichtbaar tot de eigen innerlijke ruimte en stilte, en wat die toegang in de weg staat. datum 13 februari tijd 10.00-16.00 uur prijs € 28,-

centrum van Amsterdam. data 20-22 maart tijd vrijdag vanaf 20.00 uur

Rondom de Stille

Omgang In de nacht van 21-22 maart wordt het Mirakel van Amsterdam herdacht. Voorafgaand aan de jaarlijkse stille tocht door de binnenstad is er een speciaal jongerenprogramma.

Jongeren die zich meer willen verdiepen in de thematiek van de Stille Omgang zijn welkom in de communiteit van de minderbroeders in het

Voor meer informatie en opgave: Sjoerd Hertog ofm Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’

uw aarde. Zo luidt de titel van de 26 pagina’s tellende brochure over de spiritualiteit van het Franciscaans Milieuproject. Het boekje biedt een verslag van de speurtocht van de communiteit naar een eigentijdse en geaarde spiritualiteit. Het kernwoord is ‘verbondenheid’, uiteen­ gelegd naar verbondenheid met je zelf, de ander, de schepping en God. prijs € 3,20 (inclusief porto)

11

tot zondag 15.00 uur prijs € 25,-

Bestellen kan door het bedrag o.v.v. de titel(s) en adresgegevens over te maken op bankrekening 7661227 van de ING, t.n.v. Franciscaans Milieuproject, Stoutenburg.

Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

Stoutenburg

Mediteren wordt meestal geassocieerd met stil zitten.

Chi Neng Qigong brengt je door middel van beweging naar binnen, je komt dichter bij jezelf, dichter bij je innerlijke kracht. Tegelijkertijd verbind je je met je omgeving, met de hele schepping. De oefeningen zijn eenvoudig, geschikt voor iedereen. data 4, 11, 18, 25 maart,

1 april tijd 20.00-21.30 uur prijs € 55,-

Activiteiten Franciscaans Milieuproject

Meditatie in beweging

Franciscaans Jongerenwerk

activiteiten

Gaven en talenten In het Megense minderbroedersklooster komen jaarlijks heel wat ­j ongeren. Ze hebben allemaal hun eigen gaven en talenten. Twee jonge gasten en een franciscaan die in het klooster woont, vertellen iets over hun talent en wat God ermee te maken heeft.

Elke Teurlings (26): “Dat ik muzikaal ben

tot mensen die zeggen dat ze tranen of

ervaar ik als een zegen. Ik ben dankbaar

kippenvel kregen. Dan ben ik dankbaar

dat ik met mijn muzikale talent iets kan

dat ik dat heb mogen overbrengen.

bijdragen aan bijvoorbeeld kerkdiensten

Zo verandert ‘moeten schrijven’ in

en in het bijzonder begrafenissen.

­‘mogen aanraken’, een voorrecht door

Op momenten dat woorden tekort

God gegeven.”

­schieten kan muziek mensen vaak wel bereiken. Muziek brengt mensen dichter

Jelle Hilleberink (43): “Mijn weg in de

bij elkaar en dichter bij God. Als ik

muziek begon vroeg. Ik speelde trompet

muziek maak, ga ik daar vaak helemaal

in de plaatselijke harmonie en slagwerk

in op. Wanneer ik samen met anderen

bij de drumband. Het kerkorgel was

muziek maak, wordt dit nog versterkt.

toen al niet uit mijn gedachten weg te

­Muziek is een universele taal, je hebt

slaan. De muziek kon ik niet los denken

geen woorden nodig om elkaar via de

van de kerk. De samenzang vond ik van

muziek te begrijpen. Ik geloof dat op de-

groot belang om God te eren. Muziek

zelfde manier geen woorden nodig zijn

werd later ook mijn vak en ik genoot

om God te ­horen of te ervaren. Lesgeven

ervan om koren en orkesten te mogen

is voor mij - naast spelen - een manier om

dirigeren. De zang is een expressie om

mijn liefde voor muziek door te geven

de ­schepping in woorden te prijzen en

aan anderen, te delen met anderen.

mensen e ­ rmee te mogen raken in wie

Lesgeven in het algemeen heeft iets heel

Hij dagelijks voor ons is. Ik ben dan ook

moois, namelijk dat je iemand anders

niets zonder Hem. Zonder God zou ik

nieuwe, bijzondere of nuttige dingen

geen woorden kunnen zingen noch

mag laten ontdekken.”

­kunnen musiceren.”

Maarten Das (28): “Sinds 2001 timmer ik

Sjoerd Hertog ofm

serieus aan de weg als dichter. In 2005 verscheen mijn bundel De voddenman zingt (Uitgeverij Holland). Schrijven voelt voor mij als een noodzaak. Ik ‘moet’ wel, ik kan niet anders. Wat ik zie en beleef, zet ik om in woorden, in gedichten. Dat ik dat kan, zie ik als een gave van God. Dat wordt pas echt zichtbaar zodra ik mijn gedichten voordraag op een podium.

Ik voel dan dat mijn woorden mensen raken. Soms krijg ik indrukwekkende reacties, van een kus op mijn voorhoofd