Franciscanen.nl, nr. 3, mei/juni 2010

franciscanen .nl 3 minderbroeders franciscanen

3

Natuurlijk leven bij de clarissen

6

In het teken van de regenboog

8

Van twee kanten: over dieren

jaargang 5 • mei/juni 2010

vooraf

minderbroeders franciscanen

Betrokken en duurzaam Paus Johannes Paulus II riep in 1979 Franciscus uit tot patroonheilige van ecologen.

Op zijn feestdag, 4 oktober, is het tevens Dierendag. Dat is allemaal niet voor niets.

Franciscus had een bijzondere relatie tot de natuur. In zijn ogen was de hele schepping bezield. Franciscus’ ‘Loflied op de schepselen’, het ‘Zonnelied’, getuigt van zijn

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­

verbondenheid met al het geschapene.

broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op ING-bankrekening 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

In deze editie van Franciscanen.nl komt in twee bijdragen de franciscaanse betrokkenheid bij natuur en milieu tot uiting. De clarissen in Megen geven er steeds meer blijk van oog te hebben voor een zorgvuldige omgang met de schepping. Zuster Chiara Bots vertelt erover in de rubriek ‘Duurzaam franciscaans’. In het onderdeel ‘Van twee kanten’ komen een boeddhist en een franciscaan aan het woord over hun relatie tot het dierenrijk.

‘Duurzaam’, maar dan in een ander opzicht, is ook dit franciscaanse blad. ‘Tijdschrift Franciscanen.nl is gewild’ kopt Mediant, het interne mededelingenblad van de Nederlandse franciscanen in een bijdrage over de activiteiten van de financiële commissie van de provincie.

De commissie concludeert dat het blad in een behoefte blijkt te voorzien. Abonnees hebben namelijk zo’n veertigduizend euro geschonken. Ze maakten hun gift over via een acceptgirokaart die bij het decembernummer van 2009 zat. Ongeveer eens in de drie jaar wordt met het blad een brief meegestuurd met het verzoek wat te willen bijdragen in de kosten. “Deze keer is de opbrengst weer hoger dan de vorige keer”, aldus de commissie. Alle gulle gevers hartelijk dank!

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur)

De redactie

Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris) Maarten Lemmers ofm, Joop Sierat.

Ontwerp en drukwerk: ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl

Woorden van Franciscus Gezegend jij, Jezus onze Heer, gezalfde Gods, hier en in alle kerken over de hele wereld.

Eerbiedig zien wij op naar het kruis, hoogheilig teken, waarmee jij ons en heel de wereld redding bracht.

Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: Beeld van Franciscus in Santa Maria degli Angeli, Assisi, Italië (pagina 9).

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Detail fresco, Assisi.

2

Duurzaam franciscaans

Op het terrein waar eens de graaf van Megen woonde, leven ­v andaag de dag negentien clarissen. Of de graaf er in zijn kasteel erg warmpjes­ bij zat, is niet bekend. Maar de zusters hebben in hun klooster onlangs de thermostaat wat lager gezet. Waarom?

De uitleg komt van Chiara Bots.

Natuurlijk leven bij de clarissen in Megen De clarissen treden met hun aandacht voor duurzaam leven in de voetsporen van Franciscus en Clara. “In de woorden waarmee Franciscus zingt over Moeder Aarde die ons onderhoudt en voedt, klinkt zijn eerbied door voor alles wat ons gegeven werd”, vertelt zuster Chiara.

“Ook Clara spoort ons aan goed om te gaan met de schepping. Maar er valt alleen van Moeder Aarde te genieten wanneer je goed voor haar blijft zorgen.”

Voorzetramen “Wanneer we onderhoud plegen aan onze gebouwen, hebben we de duurzaamheid voor ogen”, aldus Chiara Bots. “Als de glas-in-loodramen aan de beurt zijn, worden er voorzet­ ramen geplaatst. Dat scheelt in energiegebruik.

We zijn ook al overgegaan op energiezuinige lampen. Een paar jaar geleden hebben we nieuwe verwarmingsketels gekregen. Het zijn hoogrendementsketels. Daarmee kunnen we energiezuiniger stoken. Maar we vonden dat het toch nog niet genoeg winst opleverde.

Daarom hebben we de thermostaat aangepast.

Overdag zijn we aan het werk. Dan hoeft de verwarming niet zo hoog te staan. Op een wat lagere temperatuur kun je je ook kleden.”

Maaltijden De zusters clarissen letten ook op duurzaamheid bij het bereiden van de maaltijden voor henzelf en voor de gasten die ze in hun klooster ­ontvangen. Chiara Bots: “Gemiddeld zijn er ­ongeveer acht gasten. Die eten met ons mee

3

in de refter. De maaltijden zijn heel eenvoudig, maar wel smakelijk. Ook de gasten valt dat vaak op. Er wordt zoveel mogelijk ‘biologisch’ gegeten: wat onze eigen moestuin per seizoen oplevert aan aardappels, groenten en fruit is voldoende. Er worden geen bestrijdings­ middelen ingezet. We eten weinig vlees.

Voor zover we vlees inkopen, doen we dat bij een biologische boer. Er wordt ook vaak ­vegetarisch gegeten.”

In de kloostertuin houden de clarissen vijf schapen. Waar zijn die voor nodig in het kader van duurzaamheid? “Ze houden het gras kort op het terrein dat naast de moestuin ligt”, zegt de claris. “In het voorjaar worden er lammetjes geboren. Na enige tijd worden die verkocht.

De mest van de schapen is voldoende om de grond vruchtbaar te maken waarop we onze gewassen telen.”

Hoe duurzaam reizen de zusters clarissen?

“Meestal pakken we de fiets of we gaan met het openbaar vervoer. Er is wel een auto beschikbaar, maar die gebruiken we alleen als het echt niet anders kan.”

Maarten Lemmers ofm

nieuws

Papoea toen en nu

‘Hoe God verscheen in Papoea’. Die titel gaf godsdienst­socioloog Jan Sloot aan zijn zojuist ­ver­­schenen boek over de g­e schiedenis van de franciscanen in ­Papoea. ­Aandacht voor Papoea ook tijdens­ een recent bezoek van de ­Indonesische priester John Jonga aan Nederland. In het Keerom­d istrict in Papoea gingen verschillende franciscanen hem als pastor voor. Voor zijn mensenrechtenwerk onder de Papoea’s in dit roerige gebied ontving hij een prestigieuze ­I ndonesische onderscheiding.

Jan Sloot beschrijft de geschiedenis van een halve eeuw franciscaanse aanwezigheid in Papoea: van 1937 tot 1987. Deze periode valt uiteen in twee delen, met 1962 als scheidslijn.

Tot 1962 stond het missiewerk in het teken van de traditionele theologie. Missionarissen waren verkondigers. Ze kwamen iets brengen. Na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) verschoof de aandacht naar de wijze waarop God al werkzaam was onder de Papoea’s. “Het heil is al aanwezig”, zei bisschop Rudolf Staverman van Jayapura bij zijn afscheid. “Hoe sluiten wij met onze bijbelse waarden aan op wat bij de ­Papoea’s leeft?” De na-conciliaire nieuwe generatie franciscaanse missionarissen was er een van zoekende broeders, op zoek naar sporen van God in de eeuwenoude Papoeacultuur.

Jan Sloot signaleert niet enkel een theologische ontwikkeling, maar ook een verandering in het beeld dat de missionarissen van zich zelf hadden. De franciscanen die in 1937 voet aan wal zetten in het toenmalige Nieuw-Guinea zagen zich vooral als mensen van de kerk. Toen ze vijftig jaar later het stokje doorgaven aan hun Indonesische broeders, lag dat totaal anders.

De missie was primair een franciscaanse en geen kerkelijke of bisdommelijke aangelegenheid. In vijftig jaar was de overgang van het missionaris-zijn naar franciscaan-zijn compleet.

Mensenrechten Het verleden baant zich een weg naar het heden. Twintig jaar geleden kwam bisschop Herman Münninghoff van Jayapura in Papoea al op voor respect en eerbiediging van de rechten van alle mensen, ook Papoea’s. Hij sprak duidelijke taal aan het adres van de leiders van het leger, politie en bestuursafdelingen.

Die proteststem werd overgenomen door zijn opvolger, bisschop Leo Labar. In het Keeromgebied laat nu John Jonga van zich horen. Hij is al meer dan dertig jaar werkzaam als priester in het bisdom Jayapura. In 2009 kreeg hij de ‘Yap Thiam Hien Award’, een prestigieuze ­Indonesische mensenrechtenprijs. Vorige

Jan Sloot.

maand bracht hij een bezoek aan Nederland.

Hij sprak met ambtenaren op Buitenlandse Zaken, rapporteerde aan mensenrechten­ organisaties als Amnesty International en gaf interviews. John Jonga houdt niet op, want “er is nog veel geweld tegen Papoea’s”, zo vertelt hij. “We zien veel onrechtvaardigheid en de overheid neemt te veel besluiten die niet in het voordeel van de Papoea’s zijn.”

Joop Sierat Jan Sloot, Hoe God verscheen in Papoea: Nederlandse franciscanen in Papoea, 1937-1987, Valkhof Pers, Nijmegen, 400 blz., € 30,-

John Jonga.

4

overweging Ambachtelijk gemaakte producten staan tegenwoordig hoog in aanzien. Ze hebben iets dat gemist wordt in de massaproducten die zo uit de fabriek komen. Een met veel toewijding vervaardigd stukje handwerk heeft iets edels. Een houtbewerker heeft zich er helemaal in uitgeleefd. Dat kun je zien. Het is daarom meer waard dan een perfect vormgegeven ding dat zojuist van de band rolde.

Wat weegt het zwaarst?

Handschrift uit de bibliotheek van het Sacro Convento, een minderbroedersklooster bij de basiliek San Francesco in Assisi.

Aan een handgeschreven boekje wordt ook veel meer waarde toegekend dan aan een gedrukte versie van dezelfde tekst.

Franciscus en zijn eerste broeders hielden zich enige tijd op in de streek rond Ancona. Een eenvoudige poort gaf toegang tot het verblijf van de broeders. De belangrijkste plek daar was de gebedsplaats. Hoe die eruit zag, weten we niet. Maar in ieder geval kon je er altaarornamenten aantreffen. En er was ook een evangelieboek te vinden. Daaruit werd voorgelezen wanneer de broeders bij elkaar kwamen.

Misschien hadden de broeders die ornamenten wel gekregen van een weldoener. Het kan ook zijn dat een van hen met noeste vlijt iets gesneden had uit het hout dat in die streek voorhanden was. Waarschijnlijk was het evangelieboek ­afkomstig uit een abdij. Daar waren de monniken dagelijks in hun scriptorium bezig met het overschrijven van de evangelie­ teksten. Hoeveel uren gingen er zitten in het handmatig s­chrijven van één boek? Ach, die uren telde men toen niet.

Maar zo’n boek was voor de meeste mensen wel onbetaalbaar.

Op een dag meldt zich een oude vrouw aan de poort. Ze is zo arm dat het haar ontbreekt aan het aller-noodzakelijkste.

Daarom vraagt ze de broeders om ondersteuning. Franciscus aarzelt geen ogenblik. Eerder al had hij eens de altaarornamenten weggegeven aan een arme. Nu neemt hij het evangelieboek, het enige dat de broeders hebben. Met een hoofs gebaar legt hij het in de handen van de vrouw: “Verkoopt u het maar. Want dan hebt u geld om verder te leven.” Natuurlijk hadden de broeders recht op een goede gebedsplaats en ook op een uitgave van het heilig evangelie. Maar dat recht verbleekte bij het recht op levensonderhoud van deze arme vrouw.

Het in je bezit hebben van kerkschatten uit een groots verleden is een verworven recht van de kerken. En ook het grote gezag dat wordt toegekend aan hoge kerkelijke functionarissen is een kostbaar gegeven. Maar is het iets dat als onaantastbaar moet worden beschouwd? Wanneer de kerk ergens opkomt voor de mensenrechten, wordt haar dat niet altijd in dank afgenomen.

Maar wat weegt het zwaarst?

Maarten Lemmers ofm

5

de binnenkant

In het teken van Het regende veertig dagen.

Net zo lang tot de aarde verdronk. Toen sloot God een verbond met Noach in het teken van de regenboog. Nooit zal er meer een watervloed komen die alles wat leeft weg zal vagen.

Deze regenboog, zei God tegen Noach, is het teken van het verbond dat ik heb gesloten met alles wat op aarde leeft.

Hannah van Ginkel is claris in het Nijmeegse klooster ‘de Bron’.

Wat zoekt ze daar? En maakt het haar gelukkig? Ze vertelt, tastend en zoekend met steeds weer andere woorden, maar het echte antwoord vindt ze kort en krachtig in het bijbelse relaas van de regenboog.

Haar verhaal maakt ze niet mooier dan het is.

“Ik weet dat ik op weg ben en dat ik meer bezig ben met het ‘onderweg-zijn’ dan met het aankomen”, vertelt Hannah. Ze leest een tekst die haar zeer aanspreekt: “Niet het aankomen zelf bij God is belangrijk, maar het zich telkens weer uitstrekken in zijn richting.” Haar weg loopt richting God maar vraag haar niet te vertellen waar, hoe of wie Hij of Zij is. Op het moment dat je God probeert te omschrijven, is Hij of Zij er niet meer. “Voor mij mag het Geheim zolang ik leef een geheim blijven.” Alle stappen die ze zette, hadden iets te maken met de regenboog als verbondsteken, “die het vertrouwen uitstraalt dat God ons nooit in de steek zal laten”. Hannah’s spreken en bidden tot God gaat vooral over haar ervaring van vertrouwen in Hem, dat het goed is zoals het is en dat haar weg in zijn richting gaat.

Clarissenklooster ‘de Bron’ in Nijmegen.

6

Ladder Ze werd Nederlands Hervormd gedoopt en ging later over naar de Gereformeerde Kerk.

Als ouderling was ze actief in de gemeente.

Met veel liefde en een groot gevoel voor verantwoordelijkheid werkte ze in de zorg voor verstandelijk gehandicapten. En toch ...

“Ik was 44 jaar en dacht: is dit het nu?” Ze leefde een paar maanden mee met de clarissen. “Daar klopte God aan de deur van mijn ziel.” Ze werd katholiek en trad korte tijd later in.

Soms leek het een weg terug. “Eenvoudig was en is dit niet.” Hannah had een druk leven en een hectisch beroep met ogen van voren en van achteren. “Ik was voor veel verantwoordelijk, tenminste zo voelde ik dat.”

Op de maatschappelijke ladder was ze steeds hoger geklommen. En nu? “Het was alsof de

de regenboog ladder ondersteboven kwam te staan. Hier tussen de andere zusters werd ik weer een leerling. Hier hoef je niet alles zelf uit te vinden. Je stapt in een structuur van bidden, bezinnen en werken. Alles wordt je op een presenteerblaadje aangeboden. We wonen hier met veertien zusters en allemaal zijn we voor een eigen stukje verantwoordelijk.

Ik moest leren om me af te sluiten voor alles wat ik zag en hoorde, om de chaos af te ­z weren en de vruchtbare rust toe te laten.

Zeker in het begin was dat moeilijk. Als ik me dan weer ergens te verantwoordelijk voor voelde, kwam er de correctie van mijn medezusters: ‘Hannah, weet je het nog?

Je hoeft niet alles te beheersen.’”

De regenboog blijven zien. Loslaten, ­vertrouwen en - om maar te blijven bij een bekend gezang uit haar protestantse

verleden - met overtuiging kan ze zingen: “Wat de toekomst brengen moge ...” Hannah wilde altijd alles, tot het meest onbelangrijke en kleinste toe, onder controle hebben. ­Zeker-zijn dat het ging zoals ze vond dat het moest gaan. “Ik ging altijd voor zekerheid, maar er is Iemand die groter en hoger is.

Iemand die ik mag vertrouwen om de belofte die Hij ons heeft gedaan.”

Goede balans “We leven hier met veertien zusters onder één dak. Allemaal hebben we gekozen voor een leven voor God in het spoor van Clara, hier op deze plek. Maar we hebben elkaar niet gekozen als vriendinnen.

We zijn elkaar gegeven. Het zou gek zijn als er nooit spanningen waren. Je kent elkaars sterke en zwakke punten. Je moet wel samen

het leven delen, bidden, eten, afwassen, werken en gezellig zijn. Meer en meer zijn mijn medezusters een spiegel. Ik merk in mezelf veranderingen. Als ik me vroeger aan anderen ergerde, was het: ‘Ach jij altijd!’

Nu denk ik steeds vaker: wat is het in mij dat ik denk: ‘Ach jij altijd!’? En ook nu is er weer die regenboog die me duidelijk maakt: heb vertrouwen in het grote maar ook in het kleine wat we voor elkaar wel of niet doen.”

“We wonen hier in een achterstandswijk en sluiten ons niet af voor de buurt en voor de vele gasten die hier komen. We hebben best een druk leven, maar we vinden elkaar in het gebed, in de teruggetrokkenheid en de stilte, die we voor ons zelf wensen en die we elkaar ook proberen te geven. En maakt me dat gelukkig? Ik flap er wel eens uit dat als je een rustig leven wilt leiden, je niet in het klooster moet zijn. Er is altijd die spanning tussen ingekeerdheid en actie. Maar we proberen toch de goede balans te vinden.”

Onderstroom Hannah groeit in de ingekeerdheid en geestelijke rust. Maar ze is ook de energieke, actieve vrouw die altijd op weg blijft gaan.

Haar ideaal is niet het claris-zijn, maar het steeds meer claris-worden. Hier tussen de andere zusters voelt zij de onderstroom van stevige benen op goede grond, van innerlijke rust en verbondenheid, van mee willen ­dragen en bouwen en van samen verder willen. Ze besluit: “Ook in deze levensvorm blijf ik verlangend onderweg: niet ophoudend God te zoeken, te willen horen, zijn tekens te willen zien, zijn woord te leven.” Hannah is dankbaar om de regenboog, als teken van Gods verbond met mensen, om zijn belofte: “Ik zal er steeds voor jullie zijn.” Hannah blijft kijken naar de regenboog die zich ­s tralend laat zien terwijl de regen verdwijnt.

Joop Sierat

7

van twee kanten

Een boeddhist en een franciscaan over…

Trizin Hof.

Trizin Hof is een Nederlandse boeddhistische monnik. Hij ziet het als zijn taak om op te komen voor het lot van verstoten dieren. Bij gemeenten, natuurbeheerders en waterschappen is Trizin bekend als ‘de ganzenfluisteraar’ omdat hij diervriendelijke oplossingen zoekt bij ‘overlast’ van ganzenpopulaties.

Maar naast het beantwoorden van vragen over ganzen, adviseert hij ook bij problemen van loslopend pluimvee en andere vogels.

Onlangs reed hij over de A28 en zag in de wei een schaap op z’n rug liggen. Trizin: “Dan zet ik de auto aan de kant, doe mijn schoenen uit en bagger door de sloot om dat dier te helpen.

En ik weet dat het niet mag, maar als ik op de snelweg een verdwaalde zwaan in paniek zie, dan houd ik het verkeer op en troost het, want ik wil dieren helpen zoals ik zelf ook geholpen wil worden.”

Trizin heeft iets met levende wezens en vooral met dieren. Hij gelooft in reïncarnatie.

“We komen allemaal uit dezelfde levensbron en alle levende wezens zijn daarom mijn vrienden of - zoals jullie franciscanen zeggen - ‘broeders en zusters’.” Zijn moeder zou mogelijk in haar vorige leven een dier zijn geweest. “En je gaat je eigen moeder toch geen kwaad doen of haar opeten ...?” Hij heeft compassie met alle levende wezens, ook planten en dieren, want alles leeft vanuit de drang om te overleven. “Dat recht heeft ieder en dat recht om te overleven wil ik respecteren.”

Trizin is aanhanger van het Tibetaanse Mahayana boeddhisme. Vanuit het respect voor alles wat leeft, wil hij zelf geen oorzaak zijn dat anderen te lijden hebben. Je eigen pad naar verlichting werkt pas als je het lijden van anderen probeert te besparen en op te lossen.

Het recht van de dieren staat boven alles en dat kan betekenen dat hij in voorkomende gevallen met zijn vogelambulance ‘lastige’ ganzen ophaalt en in zijn opvangcentrum opneemt. Zijn taak ziet hij vooral ‘ethisch’: gericht op bewustwording. Hij wil wijzen op de verantwoordelijkheid die mensen dragen voor het recht van dieren om zonder lijden te groeien naar een eigen pad om te overleven. Het dier is er niet voor het plezier van de mens en als het gedrag van dieren ons niet zo past, dan is het niet ethisch om de dieren weg te werken of zelfs te vernietigen. Mensen zullen vooral hun eigen gedrag moeten veranderen.

Trizin noemt het voorbeeld van eendenoverlast in Amersfoort. Op een bepaalde plaats klaagden de mensen over vervuiling van de straten en verontreiniging van het water.

De eenden dus maar opruimen? “No way”, vindt Trizin. “Mensen gooien hun overtollig voedsel in het water. Als je de eenden daar weghaalt maar niets doet aan het weggooien van voedsel, dan heb je binnen een paar weken weer een overpopulatie. Het plaatsen van voedselbakken voor overtollig brood en andere etenswaren en een gedegen bewustwordingscampagne in de wijk zou meer effect hebben.”

“Mensen zijn geneigd andere levende wezens aan hen ondergeschikt te maken.

We leven in een consumptiemaatschappij, waar dieren het slachtoffer van zijn. Door onze consumptiedrang veroorzaken we veel dierenleed. Alle levende wezens komen uit één moeder. Ieder levend wezen is belangrijk. En als we ons dat realiseren zouden we met heel wat meer respect en compassie omgaan met de dieren, zeker in deze wereld van overvloed.”

8

dieren Dirk Bakker ofm.

Dirk Bakker is franciscaan.

Hij werkte vele jaren als ­landb­o uw- en veeteeltdeskundige in West Papoea (het vroegere ­Nederlands Nieuw-Guinea).

Daar leerde hij de mensen milieubewust te werken op hun dorre landbouwgronden en diervriendelijk om te gaan met voor hen nog onbekende diersoorten als rundvee, paarden, geiten, schapen en kleinvee.

“Voor veel mensen is Franciscus de grote dierenliefhebber. Zijn tijdgenoten vertellen hoe hij sprak met de vogels, hoe hij een nietige worm opraapte van de weg en in het gras aan de kant zette zodat deze niet vertrapt zou worden en hoe hij tegen een jongetje dat hem een paar duiven aanbood, zei: ‘Zullen we die vogeltjes maar de vrijheid geven?’ Terecht gaan mensen er vanuit dat ik als franciscaan ook respect voor dieren heb. ‘U houdt zeker wel van honden, broeder’, is dan de vraag.

‘Wat zegt u me nou, eet u ook vlees?’ Ik probeer dan uit te leggen dat het respect voor dieren en het eten van vlees niet noodzakelijk met elkaar in tegenspraak zijn. Ik noem graag het voorbeeld van F­ ranciscus en de wolf . De mensen van Gubbio kwamen naar Franciscus met hun klacht over een vraatzuchtige wolf in hun stadje. Franciscus bemiddelde tussen de mensen en de wolf. ‘Jij, wolf, laat de mensen met rust, en jullie, burgers, geef de wolf gewoon te eten en laat hem verder met rust.’ De houding van Trizin Hof om mensen anders om te laten gaan met dieren, spreekt me aan.

Hij werkt aan bewustwording door te wijzen op onze manier van leven waar dieren lijden vanwege onze overconsumptie. Maar soms moet je ook dieren doden, als ze overlast bezorgen. Ik denk aan de mollen in mijn tuin. Ik gebruik geen kunstmest maar alleen organische mest en daar komt broeder mol graag op af.

Als ik milieubewust groente wil telen moet ik de mollen wel bestrijden. Voor mij komt de mens wel op de eerste plaats en daarin verschil ik van mening met Trizin. Ik werkte jaren met de Papoea’s, een natuurvolk. Ze smullen van dikke larven uit de sagoboom, van tamme en wilde varkens, van vissen en van vogels. En dat is goed, want het gebrek aan eiwit is de grootste oorzaak van ondervoeding. Daarom hebben we veel vee ingevoerd en landbouwprojecten opgezet om mensen - en om hen gaat het - te helpen in hun allereerste levensbehoeften. Respect hebben voor dieren en daar de mensen met klem op wijzen, daar ben ik het mee eens, maar met alle waardering voor het werk van de boeddhistische monnik: voor mij komt de mens op de eerste plaats en niet het dier.”

Joop Sierat

Beeld van Franciscus in Santa Maria degli Angeli, Assisi, Italië.

9

De Raamstraatkerk in Delft.

nieuws

Mensen

Vitrine van de expositie in de Raamstraatkerk.

Honderd jaar Raamstraatkerk Delft De H.H. Franciscus en Clarakerk in Delft, de ‘Raamstraatkerk’, bestaat honderd jaar.

Aan de ‘kerk achter het station’ is een franciscaanse communiteit verbonden. In 2010 zijn er het hele jaar door jubileumactiviteiten. Op 10 april is een tentoonstelling ­g eopend van het ‘kerkelijk erfgoed’ in de Raamstraatkerk.

Casper Staal, oud-conservator van Museum Catharijneconvent in Utrecht, hield bij de opening een inleiding over ‘100 jaar Raamstraatkerk’ met verhalen en anekdotes over kerkgebouw en parochie. Hij belichtte de historische betekenis van het kerkelijk erfgoed en gaf achtergrondinformatie bij voorwerpen, vormgeving, voorstellingen, inscripties, gravures.

Vaak werd het liturgisch vaatwerk bij speciale gelegenheden aan kerk en priester cadeau gedaan. Onder de voet is soms de naam van de goede gever(s) terug te vinden. Maar ook kunnen medaillons die op de voet zijn gegraveerd, hiernaar verwijzen. Uit de afbeelding van de heilige die is gekozen, kan de doopnaam van de gever worden afgeleid. Voorbeelden van dergelijk liturgisch vaatwerk zijn op de expositie te zien.

De tentoonstelling is te bezichtigen op 12 en 13 juni en op 11 en 12 september van 10.00-16.00 uur. Raamstraat 78, 2613 SE Delft, tel.: 015 2151055, website: www.rkdelft.nl

Franciscaanse stille retraite In juni wordt een franciscaanse stille retraite gehouden in het nieuwe trappistinnen­ klooster te Arnhem, op de grens van Oosterbeek. Het is een retraite met veel zelf in te vullen stilte. Dagelijks is er een dagopening die franciscaans getint is, een persoonlijk begeleidingsgesprek en zo mogelijk een eucharistieviering.

Data: Van maandag 21 tot zondag 27 juni 2010 Prijs: € 340,- (minder draagkrachtigen betalen € 230,- voor hen is een steunfonds beschikbaar) Begeleiding: Jan van Beeck ofm en Ricky Rieter Informatie: www.stilleretraites.nl Opgave: tel.: 0412 403885 of e-mail: info@stilleretraites.nl

10

Op 24 februari is in Helmond Willem Kager overleden. Hij werd 81 jaar.

In 1938 trad hij in bij de franciscanen. Een jaar na zijn priesterwijding in 1945 vertrok hij naar Pakistan waar hij lector werd in kerkelijk recht en kerkgeschiedenis. Van 1950 tot 1972 leidde hij verschillende middelbare scholen. Daarna was hij werkzaam in de gezondheidszorg. In 1980 keerde hij terug naar Nederland. Hij assisteerde regelmatig in parochies in Schoorl, Nederhorst den Berg, Huizen en Blaricum.

In Wijchen overleed op 18 maart Wil Krouwels. Hij was 86 jaar oud, 64 jaar minderbroeder en 57 jaar priester. ­Gedurende vele jaren heeft hij zich ingezet voor het pastoraat op tal van plaatsen in Nederland. Als politiek geëngageerd vredes­ activist nam hij deel aan demonstraties tegen kernwapens en was hij actief betrokken bij de vredeswacht in Woensdrecht.

Op 29 april heeft burgemeester Ada Boerma-van Doorne van Maasdriel een koninklijke onderscheiding uitgereikt aan Ben van Bronkhorst ofm uit Hedel.

Hij is Lid geworden in de Orde van OranjeNassau. Vanaf 1987 is hij pastor geweest in verschillende parochies in het dekenaat Bommelerwaard. Van 1988 tot 2009 was hij tevens deken. Op 1 juni 2009 ging hij met emeritaat. Ben van Bronkhorst heeft de ­onderscheiding onder meer gekregen omdat hij jarenlang begeleider en inspirator was van jeugdvieringen, aldus een toelichting van de gemeente. Ook wordt er op gewezen dat hij altijd grote aandacht had voor de relatie tussen kerk en samenleving.

Verder heeft hij zich bijzonder ingespannen voor de training, vorming en begeleiding van parochiële vrijwilligers in de zeven parochies van de Bommelerwaard.

van het Franciscaans Jongeren­ werk is altijd gericht op groepjes deelnemers. Maar je kunt als jongere natuurlijk ook individueel een paar dagen meeleven met de broeders in Megen en op die manier aan rust en bezinning toekomen.

Daarbij zijn ook persoonlijke­ begeleidingsgesprekken mogelijk. Mail voor meer informatie of het maken van een afspraak naar Fer van der Reijken ofm.

Dromen en de taal van de ziel; Wijzer omgaan met woede; Familieopstellingen; Het enneagram en het superego; Wandeltochten; Retraitedagen.

Najaarsprogramma

Met onder meer de volgende cursussen: Sacred Dance; ­Meditatie, ademhaling voor de ziel; Chi Neng Qigong - ­Meditatie in beweging;­ ­Levensverhalen schrijven; ­Poëzie als inspira­tie­bron; Creatief dagboek schrij­ven; Mandala levensspel;

Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

Twentevakantieweek

Voettocht naar

Een week lang vakantievieren in een prachtige wandel- en fietsomgeving. We maken ­samen uitstapjes, maar er is ook veel ruimte die je voor jezelf in kunt vullen. Het geheel wordt gedragen door een eenvoudige dagorde met een ritme van etenstijden en gebedsmomenten. locatie franciscanessen klooster, Denekamp data 26-30 juli prijs € 150,-

Vézelay ‘Als hoop je op weg

nationale ontmoeting, vieren, uitwisseling en feest. Verdere informatie: www.vezelay2010.com Data 2-10 augustus

Informatiemiddag Voor datum 31 juli

als je wilt je weten hoe wij hier wonen, wat we doen en waarom.

Je krijgt een rondleiding door het huis en over het terrein. data 30 mei, 29 augustus,

26 september, 31 okto-

ber, 28 november tijd 14.00-16.00 uur Prijs gratis

geven en vragen om in je leven ingezet te worden. datum vrijdag 1 oktober tijd 10.00-17.00 uur prijs € 45,-

tijd 10.00-16.00 uur prijs € 30,Franciscusviering

We houden een speciale Franciscusviering. Hierna is er een gezellig samenzijn rond de haard. Graag vooraf aanmelden. datum 2 oktober tijd 20.00 uur

Zomerdansdag Sacrale dansen met Cocky van Leeuwen Dansend door het jaar Sacrale dansen op en Wilna Westerlaken.

doet gaan’ is het thema van de derde Europese franciscaanse voettocht voor de vrede, voor jongeren van 18 tot 35 jaar.

In vijf wandeldagen trekken­ we vanaf verschillende startplaatsen naar Vézelay.

Op de ­Nederlandstalige route vormen we als Nederlanders en Vlamingen één groep. Dus van meet af aan heeft de tocht voor ons al een internationaal tintje. Na aankomst in Vézelay volgen drie dagen van inter­

­zondag o.l.v. Wilna Westerlaken. data 24 oktober, 14 novem ber, 19 december tijd 14.00-16.30 uur prijs € 10,-

Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’

met de verschillende kruiden en hun werking. data 12-16 juli en

2-6 augustus. prijs € 150,- (€ 125,- voor

donateurs milieuproject)

Kruidentuinweek Willy

de Valk leert je hoe je kruiden kunt toepassen. Tijdens de week leef je mee in het dagritme van de communiteit. ‘s Morgens wordt er in de kruidentuin gewerkt en ‘s middags maken we kennis

11

Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

Franciscaans Jongerenwerk

Individueel meeleven in Megen Het programma

Iedereen heeft talenten. Ken je ze en hoe zet jij ze in? Met deze vraag gaan we op een bijzondere manier aan de slag met het ‘Talentenspel’ van Willem Glaudemans. Het is een speelse en krachtige methode, die je door middel van archetypen - de symbolentaal van de ziel - op een dieper niveau je innerlijk laat onderzoeken.

Je gaat voelen waar je potentie zit en hoe je om kunt gaan met je schaduwkanten. Je ontdekt dat je talenten je energie

Stoutenburg

Ontdek je talenten!

Activiteiten Franciscaans Milieuproject

Open Dag Gelegenheid om te proeven van cursussen die dit najaar te volgen zijn.

Diverse cursusleiders presenteren hun aanbod in de vorm van een workshop. Tussendoor kunt u informatie krijgen over het hele programma en over het centrum. Op onze website (www.laverna.nl) treft u het programma van de Open Dag aan. De toegang is gratis. datum zaterdag 11 september tijd 14.00-17.00 uur Prijs gratis

La Verna

activiteiten

‘Aan het stil zijn moest ik wennen’ Op 18 en 19 februari was een groep van acht leerlingen uit Havo 4 van het Alkwincollege uit Uithoorn bij de Megense franciscanen op bezoek, begeleid door twee docenten.

De scholieren deelden het leven van de broeders, werden rond­ geleid in het klooster en maakten een wandeling rond Megen.

Ze hadden een kringgesprek met een van de broeders, kregen uitleg over eucharistie, meditatie en gebed, waren creatief bezig en bereidden een maaltijd in de kloosterkeuken.

Enkele scholieren blikken terug.

Marieke: “Wat een vooroordelen had ik

Tom: “Ik ben niet gelovig en had nog nooit

over het klooster toen ik op donderdag-

mensen zien bidden, ik wist dus ook niet

ochtend de bus instapte. Ik had het idee

hoe zo’n bidbijeenkomst eruit ziet. Je kon

dat ik in een wereld van afzondering en

merken dat dit heel belangrijk voor hen

stilte terecht zou komen. Dat de ‘mon-

was. Ik heb niet meegedaan aan het bid-

niken’ altijd in een pij rondlopen en dat

den maar ben wel bij alle bijeenkomsten

zij amper met elkaar en anderen ‘in de

geweest.”

buitenwereld’ praten. Maar gelukkig werd ik meteen van deze vooroordelen afgehol-

Romana: “Donderdagochtend, voordat

pen toen we aanbelden en er een broeder

ik naar het klooster ging, deed ik een

opendeed in spijkerbroek. We werden

kettinkje om en begon daarover na te

vanaf het eerste moment met open armen

denken. Het is namelijk een kettinkje met

ontvangen. Aan het stil zijn tijdens het

een vogelkooitje eraan en op een andere

gebed moest ik wennen. Vijf minuten

plek aan het kettinkje zit een vogeltje

duurden in het begin ontzettend lang.

dat vliegt. Ik dacht na over dat kettinkje

Later raakte ik er aan gewend. Ik begon

en dacht dit te kunnen toepassen op het

meer over mezelf en over mijn omgeving

klooster; dat ik het vliegende vogeltje ben

na te denken en merkte dat het helemaal

en het klooster het kooitje. Maar na in het

niet erg is om een keer gewoon stil te zijn.

klooster te zijn geweest weet ik zeker dat

Er hoeft niet altijd gecommuniceerd te

dat niet zo is en dat het misschien nog wel

worden.”

andersom is, omdat ik leef zoals de meeste mensen leven en daarbij misschien niet

Christabel: “Het was een zeer bijzondere

goed luister naar wat ik zelf wil.”

ervaring en ik zou het zeker anderen aanraden om het toch minstens één keer in je leven te doen! Ik vond de creatieve opdracht en het koken het leukst.”

Fer van der Reijken ofm