Franciscanen.nl, nr. 2, maart/april 2010

franciscanen .nl 2 minderbroeders franciscanen

3

Ecopastoraat in IndonesiĂŤ

6

Van weefgetouw naar koorstoel

8

Van twee kanten: over vasten

jaargang 5 • maar t /apr il 2010

vooraf

minderbroeders franciscanen

Ruimte voor bezinning en verzoening Ze dragen niet alleen allebei een hoofddoekje, Najia el Cadi en Edith van den Goorbergh, maar ze nemen ook het vasten serieus, zij het vanuit totaal andere religieuze tradities.

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek

Najia, gehuwd en moeder van drie kinderen, vast als moslima volgens de regels van de islam.

Edith beleeft als celibatair levende claris het vasten binnen katholieke richtlijnen en ­gewoonten.

op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op ING-bankrekening 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur) Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris)

Toch hebben ze iets gemeenschappelijk. Ieder versobert op eigen wijze het eetpatroon en schept ruimte voor bezinning en verzoening met medemensen. Ze hebben daar ook eigen woorden voor, zoals blijkt uit hun bijdragen in de rubriek ‘Van twee kanten’ in dit lenten­ummer van ­Franciscanen.nl, dat in de christelijke vastentijd verschijnt. Deze rubriek laat mensen van ­uiteen­lopende religies aan het woord over thema’s waar Franciscus een heel eigen kijk op had: geld, vasten, dieren, mensen, gezag en de kerk.

Franciscanen.nl belicht in het dit jaar gestarte onderdeel ‘Duurzaam franciscaans’ een initiatief van de franciscanen in Indonesië om via ‘ecopastoraat’ organische landbouw, duurzame energievoorzieningen en zorgvuldige omgang met de natuur te stimuleren. ‘Ter zake’ en de­ ­‘Overweging’ zijn gewijd aan de franciscaanse ‘Derde Orde’ die wereldwijd maar liefst 400.000 leden kent. Franciscaans leven kan ook zonder de drie kloostergeloften van armoede, gehoorzaamheid en kuisheid te hebben afgelegd, zo blijkt. Iemand die dit wél gedaan heeft is Joop Startman ofm. Hij heeft er geen spijt van gehad. “De orde heeft me alle ruimte gegeven om me te ontvouwen”, zegt hij in ‘De binnenkant’. “Wat in de knop al voorgegeven is, treedt steeds meer aan het licht.”

Maarten Lemmers ofm, Joop Sierat.

De redactie Ontwerp en drukwerk: ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13,

Woorden van Franciscus

3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080,

Gij, verborgen God, niemand heeft U ooit gezien, U woont in ontoegankelijk licht.

Maar Gij laat U kennen in Jezus van Nazareth, uw Zoon, Hij die ons tegemoet komt als een mens die dient en zich wegschenkt als brood.

e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: Joop Startman (pagina 6).

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Detail fresco, Assisi.

2

Duurzaam franciscaans Tien jaar geleden werd voor de franciscanen in Indonesië het zogeheten ecopastoraat een ­beleidsprioriteit. Broeders waren toen al zeer actief binnen de commissie voor gerechtigheid, vrede, en eerbied voor de schepping.

En veel jonge franciscanen hadden tijdens hun studie al eens stage gelopen bij Agatho Elsener, een Zwitserse capucijn die in de bergen van ­West-Java een centrum voor organische landbouw heeft opgezet.

Kinderen gaan een boom planten.

Ecopastoraat in Indonesië Op Flores werden twee broeders vrijgesteld voor het ecopastoraat. Een van hen, ­Ignatius Widiyarso, vertelt: “De boeren in onze parochies, meer dan tachtig procent van de bevolking, waren volkomen machteloos. Ze hadden veel schulden bij verkopers van kunstmest, pesticiden, veredelde zaadsoorten, enzovoorts en bij gewiekste opkopers van hun producten.”

Proeftuin Voorlichting over organische landbouw sloeg bij de boeren snel aan. Broeder Widiyarso: “Met eigen materiaal leren ze nu organische mest, compost en bestrijdingsmiddelen te maken en hun grond beter te gebruiken voor lokale gewassen met prima voedingskwaliteit.

Regelmatig bespreken ze met elkaar de voortgang en de resultaten.” De grond van de kerk is een proeftuin geworden. Boeren, onderwijzers en scholieren kunnen daar oefenen in het aanleggen van organische sawa’s (rijstvelden) en groentetuinen. Sinds kort is er ook een stukje proefbos bijgekomen om de water­ voorziening te leren beschermen. Instructeurs worden in een steeds wijdere omgeving

gevraagd - soms ook door de lokale overheden - om voorlichting te geven en trainingen op te zetten in dorpen en op scholen. “Van het een komt het ander”, aldus broeder ­Widiyarso.

“Om goede mest en compost te kunnen maken, moest er meer vee komen. Er werden trainingen in veeteelt ontwikkeld. Natte sawa’s vragen veel water. Daarom wordt er momenteel ook aandacht gegeven aan herbebossing van brongebieden. En op het naburige eiland Timor zijn we begonnen met een voorzichtige aanpak van het energieprobleem via zonne­ panelen, biogas en een windmolen.”

Ecologische beweging Veel aandacht wordt gegeven aan motivatie.

“We houden bezinningsbijeenkomsten waarin de schepping centraal staat en jaarlijks maken we een feest van Wereld­voedseldag. Scholieren, boeren, instructeurs vieren dan samen de eucharistie, wisselen ervaringen uit en organiseren wedstrijden.”

In catechese op school en in vieringen in de parochies en basisgemeenschappen heeft ecospiritualiteit een plaats gekregen.

3

Compost maken.

Zo voelen de betrokkenen zich meer en meer een deel van een grotere beweging die zelfs in de miljoenenstad Jakarta bekend begint te worden. Ook daar heeft het ecopastoraat alle aandacht van de franciscanen. Broeder ­Widiyarso: “Een paar jaar geleden werd alle afval op ons grote franciscaanse complex iedere twee weken opgehaald door een grote peperdure vrachtwagen. Nu splitsen we met voddenrapers alle afval en maken er compost van of verkopen het als oud papier, plastic en glas. Het project bedruipt zichzelf en ons complex wordt steeds groener.”

ter zake Landelijk kapittel 2008.

De Orde van Franciscaanse Seculieren

Volgens de overlevering richtte ­Franciscus zijn ‘Derde Orde’ op toen, na een gloedvolle preek, alle inwoners van Cannara hun dorp wilden verlaten om hem te volgen. Deze Derde Orde, naast die van de ­franciscanen en de clarissen - de Eerste en Tweede Orde - was bedoeld voor mensen die met een eigen leefregel Franciscus wilden volgen zonder in te treden in een klooster.

De pas opgerichte broederschap in Suriname.

In de loop van de tijd ontstond er een twee­ deling. Er kwam een ‘reguliere’ Derde Orde van mensen die in hun leefregel de motivatie vonden om samen te gaan wonen. Meestal waren ze werkzaam in gezondheidszorg, armenzorg en onderwijs. Daarnaast ontstond een ‘seculiere’ Derde Orde. Deze heeft vele namen gehad, waaronder Derde Orde (tertiarissen), Franciscaanse Lekenorde en, sinds enkele jaren, de Orde van Franciscaanse Seculieren (OFS).

Broederschappen De OFS is een zelfstandige orde die rechtstreeks onder het gezag van de paus valt, met wereld­ wijd ongeveer 400.000 geprofeste leden. In ­Nederland zijn er ongeveer twee­honderd. De ­leden van de OFS zijn georganiseerd in (plaatse­ lijke) broederschappen. Nederland kent elf

actieve broederschappen, waaronder sinds november 2009 één in Suriname, en daarnaast één die vanwege de hoge leeftijd van de leden inmiddels een ‘slapend’ bestaan leidt.

Van oudsher zijn de broederschappen opgericht door en verbonden aan een communiteit van de Eerste Orde.

Bijeenkomsten De kern van de lekenspiritualiteit die centraal staat in de OFS, is te vinden in artikel 4 van de leefregel: “We beloven het evangelie van onze Heer Jezus Christus te onderhouden naar het voorbeeld van Franciscus van Assisi, gaande van het evangelie naar het leven en van het leven naar het evangelie.” De verantwoordelijkheid voor de pastorale begeleiding berust al sinds 1289 bij de minderbroeders.

4

In het verleden waren broederschappen veelal betrokken bij de zorg voor armen en zieken.

Sinds de overheid deze zorgtaken heeft over­ genomen, zetten de leden van de broeder­ schappen zich vooral individueel in voor de zwakkeren in de samenleving, voor het milieu en voor de kerk. De broederschappen houden maandelijkse bijeenkomsten. Meestal bestaan die uit een combinatie van ontmoeting, gebed, studie en uitwisseling. De leden vinden het erg waardevol elkaar te bemoedigen en uit te dagen om als franciscaanse mensen volop in de wereld te staan en het evangelie concreet te maken.

Vier keer per jaar is er een landelijke bezinnings­ dag. Jaarlijks nemen enkele leden deel aan activi­teiten van de internationale OFS. Regelmatig zijn bij een broederschap mensen te gast die interesse hebben in de OFS. Klikt het wederzijds, dan kan, na een kennismakings­ periode van circa een jaar, iemand officieel in de orde worden opgenomen. Hij of zij volgt daarna een vormingsprogramma van tenminste een jaar.

In de loop daarvan wordt bekeken of de persoon in kwestie er aan toe is om zich door het afleggen van de professie definitief aan de orde te binden.

Mariette Fleur ofs en Michel Versteegh ofs, namens het landelijk bestuur van de OFS Info: www.ofsnederland.nl

overweging Wat had het toch mooi kunnen worden in Cannara.

Alle inwoners liepen uit om te luisteren naar Franciscus en zijn broeders. Het leek wel of er niets anders belangrijk was in hun leven. De gehechtheid aan hun liefelijk dorp, de trots op hun mooie huizen, de inzet voor het gezin waar ze zich verantwoordelijk voor wisten, ze wilden het allemaal opgeven. Waarom?

Een franciscaans volkje Omdat Franciscus en zijn broeders zoveel indruk op hen maakten. Die minderbroeders trokken de wereld door en hadden geen vaste verblijfplaats. Hun enig bezit was het evangelie. Dat droegen ze met zich mee als wegwijzer. Zo trokken ze verder, als vogels die zich niet bekommerden om de dingen van hier beneden. De mannen en vrouwen van Cannara besloten: we verlaten ons dorp, we sluiten ons aan bij Franciscus en de broeders. We gaan samen met hen op tocht. Wat had het toch mooi kunnen zijn als Franciscus had gezegd: “Goed zo, mensen, sluit je maar aan. Ga mee met mij en mijn broeders.” Eén grote pelgrimage had het kunnen worden, het begin van een nieuw godsvolk. Onderweg zouden er kinderen geboren worden. Te midden van de andere tochtgenoten zouden die opgroeien. Gaandeweg zouden ze leren van het leven zoals Franciscus en zijn broeders het voorleefden. Het evangelie zou de levensvorm zijn van een liefelijk nomadenvolkje, een wandelende commune. Prachtig toch?

Maar nee, Franciscus wilde het niet hebben. “Jullie moeten niets overhaast doen”, zei hij. “Ga niet weg van hier. Ik zeg je wat jullie te doen staat, hoe je je eigen weg kunt gaan.” Zo kwam Franciscus op het idee een derde orde te stichten, naast de twee orden van franciscanen en clarissen: een begaanbare weg voor alle mensen.

Na zijn vertrek gingen ze zich, net als de broeders, wijden aan een leven waarin hersteld wordt wat misgelopen is. De verhalen over Franciscus en zijn eerste broeders zijn te vinden in de Fioretti, een bloemlezing uit het ‘franciscaanse sprookjesboek’ van de begintijd. Sprookjes vertellen op een eigen manier over dromen die zo wezenlijk zijn dat je er iets mee moet doen in jouw leven.

In onze tijd trekken de broeders niet meer zonder een vaste verblijfplaats rond. Maar ze weten dat hun adres, hun werk, hun contacten op de plaats waar ze wonen, niet allesbepalend zijn. Aan het einde van hun levensweg stellen sommigen vast dat ze wel op meer dan tien verschillende adressen hebben gewoond. Zo’n weg hadden ze hun broers en zussen, elk met een gezin, niet willen aandoen. Nee, de levensweg van de Derde Orde is een andere dan die van de Eerste Orde. Maar in Franciscus’ charisma hoeven de leden van de Derde Orde niet onder te doen voor die van de andere. Uit milieus met een franciscaans levensideaal komen soms mannen en vrouwen voort die toetreden tot de minderbroeders en tot de zusters van Clara. Wat de leden van de drie orden verbindt is de groet waarmee ze door het leven gaan: Vrede en alle goeds!

Een begaanbare weg voor alle mensen.

Maarten Lemmers ofm

5

de binnenkant

Van weef In een Groenlose linnenweverij werkt een jonge man uit Eibergen. Hij heet Joop Startman. Als hij achter het weefgetouw vandaan komt, ziet hij op weg naar huis soms een franciscaan lopen, een broeder die even op familiebezoek is. “Zou een leven als franciscaan ook iets voor mij zijn”, vraagt Joop zich af. Met die vraag gaat hij naar de pastoor. Die adviseert hem naar het minderbroedersklooster in Vorden te gaan. Zo begon het.

De gardiaan van Vorden heeft de jongeman de weg gewezen naar de provinciaal in Weert.

“Wacht nog maar eens een jaartje”, kreeg hij te horen. Het volgende jaar stond Joop weer op de stoep. En nu werd hij opgenomen in de broederschap. Het was op 18 april 1955. Een paar weken tevoren vierde hij zijn negentiende verjaardag.

Huisliturgie De ouders van Joop waren diepgodsdienstige mensen. Op hun boerderij moest hard gewerkt worden. Omdat zijn moeder vaak ziek was, werd de kleine jongen toevertrouwd aan de goede zorgen van het kinderloze echtpaar dat naast de familie Startman woonde. Joop was niet de enige medebewoner in dat huis.

Er woonde ook de bejaarde vader van de vrouw des huizes. Maandelijks werd hem de ziekencommunie gebracht. De kleine Joop was altijd aanwezig bij die eenvoudige huisliturgie.

Het maakte indruk. Wanneer ‘s zondags het werk was gedaan, ging op tafel een boekje open: De navolging van Christus van Thomas à Kempis. Hier kreeg het geloof niet alleen ­gestalte in het wekelijkse kerkbezoek maar ook

6

getouw naar koorstoel in de persoonlijke levenssfeer. Daar kwam nog bij dat het heel ‘goeiige’ mensen waren.

Zo kreeg Joop in zijn jeugd heel vanzelf­ sprekend een vertrouwelijke omgang met God. Door het opvoedkundig klimaat is er een grondpatroon ontstaan dat voor altijd vast zou liggen.

Geloofsbelijdenis Lag werkelijk alles vast vanaf het eerste begin? Joop denkt even na over die vraag.

“Het godsdienstige was er altijd, maar het zakte wel eens een tijdje weg. Maar God is voor mij altijd dezelfde gebleven. Ik mediteer soms over de geloofsbelijdenis. Tegenwoordig blijf ik hangen bij een God die iets vertrouwelijks heeft: een Vader. Hij belooft ons de verrijzenis en het eeuwig leven. Dat eeuwige leven zit al ingebakken in heel je bestaan.

Dat was ook zo bij Jezus. Zijn leven was ver­weven met dat van mensen die moesten lijden. Hij berustte niet in hun lijden.

En evenmin in de onafwendbaarheid van de dood. Die moest worden overwonnen.

Voor n­ iemand is de dood het einde.”

Is dat niet een beetje ongeloofwaardig?

Dood is toch dood? Daarmee is toch alles ­gezegd? Joop valt even stil. Dan gaat hij verder: “Het staat toch echt in onze geloofsbelijdenis. Dan moet het ook waar zijn. Niet dat ik het weet, maar ik geloof het wel.

Ik wil er ook in geloven. Stel je eens voor dat de dood het absolute einde zou zijn voor mensen die hun leven lang hebben geleden onder een slechte gezondheid. Of dat de dood het enige perspectief zou zijn in omstandigheden die het leven tot een hel maken.

Dat zou toch niet fair zijn? Ik geloof in eeuwig ­leven. Paulus zegt toch niet voor niets dat geen oog heeft gezien en geen oor heeft ­gehoord en in geen mensenhart is opge­ komen wat God voor ons bereid heeft.”

Joop ziet weer voor zich hoe het er aan toeging op de dag dat hij als jongeman werd toegelaten tot de orde. “Wat verlang je”, werd hem gevraagd. En toen hij zijn geloften had

afgelegd, beantwoordde de overste die door te zeggen: “En ik beloof je van Godswege het eeuwige leven”. “Dat kan toch geen loze belofte zijn!”, zegt Joop.

Franciscaanse familie “Het lijden maakt deel uit van het leven”, zo gaat Joop verder. “Het is niet weg te denken, ook al wensen we elkaar nog zoveel geluk toe. Het lijden lijkt wel op een weeffout. Je moet ermee overweg kunnen gaan.

Ook in de dagen dat God zich schuil houdt.

Van achter de wolken wil Hij ons helpen.

Dat je opstandig wordt, is te begrijpen.

Toen ik met mijn hartprobleem worstelde, had ik ‘s nachts veel pijn. Ik raakte over­ vermoeid. Ik was eenenvijftig en ik was bereid om dood te gaan. Maar ik ben blij dat de dokters me goed geholpen hebben.

Nu ben ik vierenzeventig En ik kan nog steeds verder. Ik houd van het leven. Ook zoals het hier wordt geleefd in Weert.”

Hoe ziet dat leven in Weert eruit? “We zijn met zestien broeders in het huis dat vroeger ons klooster was. Nu is het een verzorgings­ tehuis. We wonen te midden van zestig andere mensen. Als er broeders van elders

7

op bezoek komen, bij een jubileum of een uitvaart, weten we ons één franciscaanse familie.”

Speelt Franciscus voor jullie in dit huis een rol? “Oh ja, zoals hij in alle eenvoud naar de mensen ging om hun een helpende hand toe te steken, zo doen wij dat ook in dit huis.

Franciscus trok zich ook regelmatig met een paar broeders terug in een kluizenarij. Ook wij trekken ons hier regelmatig terug in het koor om er de getijden te bidden. We dragen bij aan een religieus leefklimaat. En we helpen mee om er hier echt een gemeenschap van te maken. De één zet de thee, de ander zorgt ervoor dat in de keuken de kar wordt gevuld met brood en koeken, weer een ander brengt de post rond in het hele huis.”

Wanneer je terugkijkt op je leven, is er dan een patroon in te ontdekken? Joop denkt even na en zegt: “Ik zie een tapijt voor me. Er is een bloem in geweven. Die bloem staat nog in de knop. Ik lijk er een beetje op. De orde geeft me alle ruimte om me te ontvouwen. Wat in de knop al voorgegeven is, treedt steeds meer aan het licht.”

Maarten Lemmers ofm

van twee kanten

Een moslima en een claris over...

Najia el Cadi is een moslima van Marokkaanse afkomst.

Ze is gehuwd en moeder van drie kinderen. Drie dagen in de week werkt ze als secretaresse bij de katholieke ontwikkelingsorganisatie Cordaid in Den Haag. Op de andere dagen zorgt ze thuis voor haar kinderen en voor die van haar zus. In deze christelijke vastentijd aan haar de vraag hoe zij het ‘vasten’ beleeft.

Binnen de Islam zijn er verschillende dagen waarop vrijwillig gevast wordt, maar de ramadan is voor de moslims bij uitstek de verplichte vastenmaand, die in de Koran wordt voorgeschreven.

“Tijdens deze maand”, zegt Najia, “vasten we van kort voor het ‘s morgens licht wordt tot na zonsondergang. Soms denken mensen dat het alleen inhoudt dat we niet mogen eten. Maar er mag ook niet gedronken worden, men onthoudt zich van seks en vermijdt slechte daden en grof taalgebruik. Vooral in deze periode bidden moslims veel. De Koran wordt liefst in zijn geheel gelezen en in het sociale leven ligt de nadruk op het doen van goede daden. Het is een maand van tolerantie, liefdadigheid, verbroedering en bezinning, waarin mensen extra verdraagzaam, toeschietelijk en vrijgevig zijn.”

“Eigenlijk is het vasten bedoeld om je geest en je ziel weer helemaal te zuiveren en schoon te maken van alles wat je van Allah verwijdert. Het is niet bedoeld als boetedoening, maar als zuivering van de ziel. Door te vasten raak je lichamelijk en geestelijk helemaal leeg en schakel je makkelijker door naar God. Ik ben me er meer dan anders van bewust dat ik het omwille van Hem accepteer. Alles draait om Hem. Hij is degene die vergeeft en alles wat ik krijg, ontvang ik van één Iemand. Thuis, maar ook op mijn werk, probeer ik in deze vastenmaand zo onopvallend mogelijk toch vijf maal per dag te bidden.”

In de vastenmaand staat Najia rond vier uur in de morgen op. “Ik begin de dag dan met het uitspreken van de intentie. Iets als: ‘Ik heb de intentie om vandaag te vasten en U, God, bent daar getuige van.’ Door dat zo uit te spreken heb ik voor mezelf de toonzetting van de dag al bepaald. Dan volgen de rituele wassingen en doen we de gebeden en lezen we in de Koran.

We nemen een licht ontbijt van brood en fruit en drinken heel veel. Rond 6.15 uur maken we de kinderen wakker en begint de normale dag: kinderen eten geven, naar school brengen, en naar mijn werk. Mijn man Dries zorgt dat de kinderen in de namiddag warm eten hebben.

Kinderen zijn vrijgesteld van het vasten. Wij zelf eten pas na zonsondergang tussen 21.00 en 22.00 uur. Daarna doen we thuis of in de moskee de laatste gebeden. Het is dan al gauw elf uur voor we naar bed gaan. In de weekenden maken we van de avondmaaltijd altijd iets bijzonders.

We nodigen dan onze ouders, broers en zussen uit en eten samen. Wij voelen dan onze saamhorigheid en zijn dankbaar om het goede dat God ons geeft.”

“De vrijwillige en zeker de verplichte vastenmaand is voor mij een tijd van bezinning”, besluit Najia, “een tijd van afstand nemen van de gewone dingen en zorgen die me bezig houden om zo bewust bij God te zijn. Het klinkt misschien gek, maar op het einde van de ramadan voel ik me altijd een beetje verdrietig, want je neemt afscheid van een speciale maand. Ik wil dat mooie en diepe bewustzijn van God vasthouden. En door minimaal twee dagen per maand te vasten probeer ik dat speciale gevoel niet te verliezen.”

Najia el Cadi.

8

vasten Edith van den Goorbergh is claris in het klooster van Megen. ­J arenlang heeft zij zich verdiept in het ­g eestelijk erfgoed van Franciscus en Clara. In april verschijnt haar nieuwste boek: ‘Clara van Assisi: mystiek in het alledaagse’.

Ze ontdekte de eigen betekenis van het vasten bij Franciscus en Clara.

Ook in het leven van de clarissencommuniteit is ‘vasten’ belangrijk.

Hoe kijkt zij aan tegen de vastenbeleving van Najia el Cadi.

“De taal van een moslima klinkt anders dan die van een claris, maar in de intentie waarmee Najia en wij vasten zie ik, behalve verschillen, ook grote overeenkomsten. Franciscus en Clara hebben dikwijls gevast. Vasten was voor hen concreet een vorm van vrijwillig doorléven van hetgeen arme mensen noodgedwongen moesten ervaren: geen zekerheid voor de dag van morgen, moeten volstaan met één maaltijd per dag of soms helemaal niets.

Zoals ‘bedelaars langs de weg’ waren zij afhankelijk van wat de mensen hun wilden geven. Hun diepste motivatie was Jezus Christus in zijn totale bezitloosheid en zijn vertrouwen op de hemelse Vader te volgen. De veertig dagen voor Pasen en vooral de Goede Week waren voor hen tijden van bijzondere toeleg op versterving van het lichaam door vasten en intens gebed, om het hart te zuiveren, opdat zij het lijden, sterven en de opstanding van Jezus konden meebeleven. Voor clarissen heeft de veertigdagentijd deze betekenis behouden.

Het is een tijd van zoeken naar meer eenzaamheid, concreet gemaakt in de stille dagen van de communiteit: geen bezoek ontvangen van vrienden en familie, geen briefwisseling, geen onnodige telefoon of e-mail. In de ruimte die hierdoor ontstaat kunnen wij ons, meer dan anders, vrijmaken voor gebed.

De maaltijden zijn in deze tijd uiterst sober.

De veertigdagentijd is ook de tijd van bezinning op je fysieke en geestelijke kwetsbaarheid. Aswoensdag begint ’s morgens met een viering, tijdens welke de abdis het askruisje geeft als herinnering aan je vergankelijkheid. De viering is tevens een oproep tot bekering en verzoening met jezelf, met je medemens en met God. Op het einde van de veertigdagentijd vieren we deze verzoening nog eens uitdrukkelijk in een gebedsviering onder elkaar. Vanwege het privékarakter zijn daar geen gasten bij. Zo bereiden we ons samen voor om in de Goede Week het hart te openen voor de herdenking van het lijden en sterven van Jezus Christus. Om dan met Pasen volop zijn opstanding te vieren!”

Joop Sierat

Edith van de Goorbergh.

Foto: Jaap van Eeden.

9

nieuws

‘Clara van Assisi: mystiek in het alledaagse’ De belangstelling voor klooster- en leefregels is groeiende. Ze worden herontdekt als bronnen van spiritualiteit. Wat raakt mensen daarin? Hoewel soms eeuwenoud, zijn deze teksten dikwijls zo menselijk dat zij de ervaringswereld van mensen van nú kunnen raken. Mensen, op zoek naar zingeving van het gewone leven van alledag, vinden er vaak levenswijsheid in die aansluit bij hun diepste verlangens.

Clara van Assisi (1193-1253) schreef in haar laatste levensjaren een leefregel voor haar zusters, waarin de navolging van de armoede van Jezus Christus de kern vormt. In de regel klinken kritische geluiden door, die ook mensen anno 2010 tot nadenken stemmen. Is de greep van het materiële niet te sterk? Edith van den Goorbergh, claris in Megen, heeft zich jarenlang verdiept in het geestelijk erfgoed van Clara. In Clara van Assisi: mystiek in het alledaagse gaat zij op zoek naar de levenswijsheid die in Clara’s leefregel verborgen ligt. Ze benadert de tekst als een spiritueel omvormingsmodel.

Dit boek is geschreven als een handreiking voor wie kennis wil maken met de spiritualiteit van Clara en haar zusters.

Edith van den Goorbergh: Clara van Assisi: mystiek in het alledaagse, Valkhof Pers Nijmegen, ca. 200 blz., € 17,50 (vanaf medio april verkrijgbaar in de boekhandel en bij het Dienstencentrum van de Franciscaanse Beweging, info@franciscaansebeweging.nl)

Mensen

PDF’s gespreksgroep op website

In Utrecht overleed 23 december 2009 op 89-jarige leeftijd Wim Sluijs. Hij was 70 jaar franciscaan en 63 jaar priester.

Hij werkte een kwart eeuw vanuit Brummen voor de Derde Orde en vijftien jaar als medewerker van het vormingscentrum Stoutenburg. In 1986 ging hij in Utrecht wonen. Vanaf die tijd heeft hij als geestelijk adviseur veel aandacht en energie besteed aan de Katholieke Bond voor Ouderen, landelijk en regionaal.

Vanaf de mei/juni-editie 2008 van Franciscanen.nl tot en met het november/decembernummer van 2009 waren in dit blad impressies te lezen van wat aan de orde kwam in een gespreksgroep over franciscaanse waarden in de huidige tijd. Hier zijn veel reacties op gekomen. Ook kwamen er verzoeken binnen om de bijdragen te bundelen ten behoeve van gespreksgroepen. Besloten is om ze per 1 april gebundeld als PDF-bestand beschikbaar te stellen op www.franciscanen.nl.

Ze zijn te vinden onder ‘Service’.

Op 14 januari 2010 overleed in Warmond Gerard Peters. Hij werd 84 jaar oud, was 65 jaar franciscaan en 58 jaar priester.

Hij was pastoraal actief in onder meer Joure, Heerlen, Leiden en Den Haag.

Van 1978 tot 1992 woonde hij in de franciscaanse communiteit in ­Linköping, Zweden. Hij was gardiaan van de gemeenschap. Na terugkeer in Nederland woonde hij zeven jaar in Wijchen om daarna te verhuizen naar Mariënhaven in Warmond.

Gastenverblijf clarissen

Het gastenverblijf van de clarissen in Megen is vanwege een opknapbeurt van 12 april tot 16 juli gesloten.

10

dat de gemeenschap met God zich steeds meer uitbreidt: van melaatsen, tot vogels, de elementen en zelfs de dood.

‘Groeiende gemeenschap’ betekent een verdieping in de relatie van de mens met de schepping. data 20, 27 april,

11, 18, 25 mei tijd 19.30-21.30 uur prijs € 60,-

van het ‘Willibrorduswandelpad’, een pad tussen Alkmaar en Utrecht, dat als pelgrimsroute te lopen is. Het thema is: ‘Loslaten en vertrouwen in de toekomst’. Vertrek vanaf La Verna. datum 10 april tijd 10.00-17.00 uur prijs € 15,Goed ouder worden

Als we ouder worden veranderen de dingen onmiskenbaar.

Canti Francescani

Studeren in het

Een weekend voor jongeren die én graag zingen én zich bezig willen houden met franciscaanse spiritualiteit.

We kijken naar een film over het leven van Franciscus en verdiepen ons vervolgens in zijn spiritualiteit met franciscaanse liederen. Bespeel je een instrument? Neem het mee! locatie minderbroeders klooster Megen data 9-11 april prijs € 50,-

­klooster Voor studen-

Tuinweken Tijdens een tuin-

ten (t/m 30 jaar) die met de broeders willen meebidden en daarnaast eens flink willen doorpakken met hun studie. locatie minderbroeders klooster, Megen data 26 april t/m 30 april prijs € 65,-

Daarin doen zich kostbare lessen voor, te midden van verliezen die optreden. Goed ouder worden bestaat erin ons bewust te leren openen voor het grote Levensgeheim, en bij de ervaring daarvan te blijven. datum 21 april tijd 19.30-22.00 uur prijs € 8,Levenskunstenaar worden Het geheim van de ware levenskunstenaar is dat hij/zij in het hier en nu leeft, voelt wat er is, bevestigend

in het leven staat. En ondertussen volg je het vaste dagritme van etens- en gebedstijden. locatie minderbroeders klooster, Megen data 7-9 mei prijs € 50,-

reageert op wat zich aandient, oude pijn los kan laten en vanuit het hart leeft. Tijdens deze retraitedag proeven we van al deze ingrediënten. datum 23 april tijd 10.00-16.00 uur prijs € 35,Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

begeleid door een broeder ­franciscaan en een zuster claris of zuster franciscanes. locatie clarissenklooster,

Nijmegen data 18-20 juni

Voor meer informatie en opgave: Broeder of zuster­ Fer van der Reijken ofm worden? Ben jij serieus bezig met de vraag: zou het Kloosterstraat 6 Kloosterweekend voor leven in een religieuze (ordes) 5366 BH Megen dertigers Ben jij tussen 30 gemeenschap wat voor mij zijn? tel.: 0412 465770 / 465780 en 39 jaar, dan ben je welkom om Kom dan naar het eerstvolgen­ e-mail: fjwmegen@hetnet.nl met leeftijd­genoten uit te wisse- de kloosterweekend voor jon­- website: www.franciscanen.nl, len hoe jij op een gelovige manier geren. De weekends worden ‘Jongeren’

onze gasten van de smake­week kun je kennismaken met lijke groenten uit onze eigen onze manier van tuinieren waar- moestuin. Onze ­bloemrijke, bij we in de ochtend zoveel biologische tuin is een essen­­ ­mogelijk in stilte werken. Tijdens tiële voedingsbron voor de week leef je mee in het dag- zowel het lichaam als de ziel. ritme van de communiteit.

Er in werken is een prachtige data 12-16 april, 5-9 juli, manier om contact te maken

13-17 september, met de aarde en al wat daarop

1-5 november groeit en bloeit. Er wordt op prijs € 85,vrijdag en zaterdag in de tuin gewerkt en op zondag sluiten Tuinweekends Het hele we af met onze maandejaar door genieten wij en lijkse viering.

data 27-30 mei,

data 8 april, 3 juni,

26-29 augustus

Koken met de

9 september, 18 november tijd 15.00-19.00 uur Prijs € 15,- per keer

seizoenen Vegetarisch,­ b­ iologisch koken met groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg.

Samen oogsten, groenten schoon­maken, een maaltijd bereiden, genieten van het (h) eerlijke eten.

Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

prijs € 85,-

11

Franciscaans Jongerenwerk

stad We lopen 15 tot 20 km

Stoutenburg

Pelgrimeren in de

schap Ervaar met Franciscus

Activiteiten Franciscaans Milieuproject

Groeiende gemeen-

La Verna

activiteiten

Protestantse jongeren te gast in Megen De communiteit van Megen herbergt jaarlijks vele gasten - onder wie veel jongeren - van allerlei gezindten. In het weekend van 22-24 januari waren acht jongeren van de protestantse gemeente ‘De Eshof’ uit Hoevelaken te gast. Predikante Ellie Boot en ouderling Hetty Veldhuizen kwamen met hen mee. Een weekend in de ‘Week van gebed voor de eenheid van de christenen’ rond de thematiek ‘Wat is (jouw) spiritualiteit?’.

Op vrijdagavond was er een kennis­

Debbie (24): “Ik ben een stukje gegroeid in

makingsronde. Ieder koos drie fotokaart­

bewustwording; om meer stil te staan bij

jes die pasten bij de eigen spiritualiteit

wat ik doe.”

van de deelnemers. Daarna sprak de groep onder leiding van een van de Megense

David (21): “Ik heb echt bijgetankt en

franciscanen over spiritualiteit. Zaterdag­

meer energie tot me gekregen. Ik ben heel

morgen kreeg de groep een rondleiding in

blanco het weekend ingegaan en heb er

het klooster en werd er gekeken naar de

veel voor teruggekregen.”

filmische documentaire Franciscus, heilige tegen wil en dank. ’s Middags was er een

Marjan (25): “Ik vond het moeilijk om

flinke wandeling, waarvan het eerste half

bij het bidden steeds weer de stilte in te

uur in stilte. Wie wilde kon daarna creatief

gaan. Wat zijn er in jullie kloosterkerk veel

aan de slag of wat rust nemen.

mooie dingen te zien!”

Het verdere weekend zouden er nog vele spirituele impulsen volgen in de vorm van

Daphne (28): “Ik heb brandstof gekregen

vieringen - ook bij de clarissen in Megen -

en heb behoefte om meer te groeien in

zingen en gesprekken.

het geloof.”

De deelnemers blikken terug

Lars (25): “Ik zag jullie eerst als monniken, die besloten zijn in zichzelf. Maar jullie zijn broeders en vliegen juist de wereld

Marlies (20): “Ik ben aan het denken gezet

in. Ik wil zelf ook meer open staan naar de

over de manier waarop ik bid. Ik voel me

wereld.”

vrijer in het onderzoeken van wat een an­ dere spiritualiteit me zou kunnen bieden.

Hanneke (28): “Ik verstop me graag voor

Ik hoef het nu nog niet allemaal te weten;

anderen en dat wil ik niet meer. Ik durf nu

mijn zoektocht mag duren.”

hulp te vragen van anderen, zoals je hulp nodig hebt bij het leren fietsen.”

Suzanne (29): “Ik dacht: waar begin ik aan.

Maar het viel me honderd procent mee!

Ik heb veel geleerd, bijvoorbeeld dat een ‘tijdelijke omweg’ in je leven bewandelen heel goed kan zijn.”

Fer van der Reijken ofm