MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel, mei-juni 2010

27-04-2010

14:50

Pagina 1

MIJN

MIJN

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

STAD DORP

HISTORISCH TIJDSCHRIFT OVERIJSSEL

2

N0

MEI-JUNI 2010 | €5,95

Abe Lenstra bij Sportclub

Erben Wennemars’

Om wijn en bier in Kampen:

Klootschieten:

Ad van Liempt over 1958: DOS-Sportclub Enschede.

jeugdjaren in Dalfsen, tot 31 juli 1997.

mr. Pigge betaalt niet, en krijgt een proces in 1598.

van folklore tot wereldkampioenschap.

De fascinatie van Martin Meijerink.

En verder: Wim Peters • Han Hollander • Olympische Overijsselaars • Sporttaal • Overijssels Boek van het Jaar 2009 • En meer...

Theo Bult wint Tubbergen Sport in Overijssel

historischcentrumoverijssel

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

2 inhoud

27-04-2010

14:50

Pagina 2

Jaargang 1, nummer 2, mei-juni 2010

Op de omslag: Theo Bult voor de start in Tubbergen in 1971.

Op de achtergrond Raalte in 1981.

10 6 In dit nummer 6 Abe Lenstra bij Sportclub 10 Theo Bult wint Tubbergen 14 Wereldtoppers op de Luttenbergring 16 De jeugdjaren van Erben Wennemars 24 Bal op vierkante doelpalen bij Edon

16 Rubrieken 5 In de werkplaats van de geschiedenis Oudheidkamer, Sociëteit en Sportclub in Enschede 8 Uit de Beeldbank Wim Peters’ hink-stap-sprong 9 Column Ad van Liempt: DOS-Sportclub Enschede

25 Clubnamen. Sporttaalzuivering 26 Olympische medailles in Overijssel

20 De fascinatie van Martin Meijerink en het klootschieten

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 3

3

Wim Coster, hoofdredacteur

Sport en geschiedenis

A

nno 2010 is de sport een niet meer weg te denken onderdeel van de Nederlandse samenleving. Miljoenen, professionals en amateurs, houden zich er mee bezig. Miljarden gaan er in om. Inspanning en ontspanning, winnen en verliezen gaan er hand in hand. Bedrijfsleven en overheid spelen er gretig op in.

De sport is inmiddels ook ontdekt en geaccepteerd binnen de wereld van de geschiedenis en de sportgeschiedenis weer in de media. Op lokaal niveau bestaat hiervoor eveneens veel belangstelling, want iedere stad, ieder dorp heeft wel zijn sporthelden of -gebeurtenissen die tot de verbeelding spreken; vooral wanneer de herinneringen eenmaal zijn gevormd en gekleurd door de tijd.

Alle reden dus, om ook hier ruimschoots aandacht te besteden aan de sportgeschiedenis. Zeker in een periode waarin de sport in de lucht zit met Olympische Spelen die nog maar kort geleden plaatsvonden en de tennistoernooien van Roland Garros en Wimbledon voor de deur, net als het Wereldkampioenschap Voetbal. En ook, zij het voor een beduidend kleiner publiek, het Wereldkampioenschap

20

Klootschieten in de Gemeente Dinkelland.

Het laatste laat in ieder geval óók zien, in het verhaal over de klootschieters van Oldenzaal en Ootmarsum, dat die sport in Overijssel al een geschiedenis heeft van minstens 263 jaar. En, dat sport en beleving, emotie, al minstens even lang bij elkaar horen. Het enige verschil met vroeger is misschien, dat die emoties tegenwoordig door miljoenen tegelijk op de meest uiteenlopende plaatsen ter wereld kunnen worden gedeeld.

Hopelijk geldt dat, met terugwerkende kracht, ook voor de lezers en lezeressen van MijnStadMijnDorp.

I

28 Wat staat daar eigenlijk?

Om wijn en bier in Kampen 31 Met de klas Industrialisatie in Twente

Oproep De redactie van MijnStadMijnDorp nodigt instellingen (archieven, bibliotheken, musea, historische verenigingen enzovoort), maar ook particulieren, in en buiten

32 34 35 36 37 39

Gesignaleerd Uitgelicht Agenda Mededelingen IJsselacademie Mededelingen VORG Fotovraag. Colofon

Overijssel, uit om uitbreiding te geven aan de lijst van vaste correspondenten. Om melding te maken van activiteiten en nieuwe publicaties, maar óók om artikelen en illustratiemateriaal aan te bieden, suggesties te doen of te reageren op de inhoud van het tijdschrift. Tevens roept de redactie auteurs op om met voorstellen te komen voor bijdragen aan een thema, een rubriek of anderszins. Op die manier kan MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel nog beter laten zien hóe en wáár geschiedenis leeft in deze provincie! Belangstellenden kunnen zich melden via

msmdhto@historischcentrumoverijssel.nl

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 4

4

Tjaps, Twents textiel met een tropisch tintje

In de loop van de negentiende eeuw kende de Twentse katoenindustrie een sterke expansie. De producten werden in toenemende mate afgezet op Aziatische markten, met name in Nederlands-Indië.

Om zich van de concurrenten uit Engeland en later ook Japan te onderscheiden, gebruikten de fabrikanten merken, die in de vorm van een stempel, een tjap, op de balen katoen werden gezet. Deze merken zorgden voor herkenbaarheid en exclusiviteit.

Zo was duidelijk uit welke fabriek de katoen kwam en via welk handelshuis een baal was verscheept.

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 5

in de werkplaats van de geschiedenis 5

door Geert Bekkering

Verenigd door Sportclub Enschede Oudheidkamer Sociëteit en Sportclub in Enschede Boven van links naar rechts Geert Bekkering (eindredacteur n Sliepsteen en redacteur ’t Inschrien), Robert Kemper (redacteur n Sliepsteen en ’t Inschrien), Ab Gellekink (redacteur n Sliepsteen en archivaris Sportclub Enschede) en Henk ter Heege (redacteur n Sliepsteen en archivaris Sportclub Enschede).

V

ier mannen in het clubhuis van Sportclub

de Stroinksbleekweg 12B in Enschede. Daar wordt het

Enschede, te midden van bekers, foto’s, pro-

tijdschrift ’t Inschrien uitgebracht en is een taalbank

grammaboek, vaantjes; verbonden door his-

ingericht. De OKT maakt zich ook sterk voor een hoog-

torie en sport op een donderdagavond in april

leraar Twentse geschiedenis aan de Universiteit

2010. Sportclub, de Oudheidkamer Twente (OKT) en

Twente.

de Stichting Historische Sociëteit Enschede-Lonneker

In 1968 werd de Stichting Historische Sociëteit

(SHSEL) vinden elkaar regelmatig in een-tweetjes. Als

Enschede-Lonneker opgericht. De L van ‘Lonneker’

bestuurder, redactielid, archivaris of in dubbelfuncties

moest wel in de naam van de Sociëteit komen, want

hebben Geert Bekkering, Robert Kemper, Ab Gellekink

tot 1934 was Enschede een klein stadje, met het grote

en Henk ter Heege namelijk allemaal iets met geschie-

Lonneker er helemaal om heen. Wat begon als een

denis. Hun organisaties zijn ruim een eeuw, een halve

groep mensen die samen praatten over en zochten

eeuw en precies een eeuw oud.

naar Enschedese en Lonnekerse geschiedenis, groeide

De oudste van de drie organisaties dateert al van 1905,

in een kleine halve eeuw uit tot een zeer actieve club,

toen vier Enschedese notabelen de Oudheidkamer

die ook voor de plaatselijke politiek en ambtenaren een

Twente oprichtten, om een juist aangekochte collectie

steeds grotere rol speelt. Het bleek 25 jaar geleden een

munten en penningen ‘op te bergen’. Die collectie

gouden greep te zijn om het tijdschrift n Sliepsteen ook

omvat inmiddels vele voorwerpen; van schilderijen,

voor niet-leden op abonnement beschikbaar te stellen.

munten en kaarten tot archeologische vondsten. Het

Er zijn nu 2.700 abonnees en naar schatting wel tiendui-

aantal leden groeide gestaag en geleidelijk aan kwamen

zend lezers.

er ook bijzondere bezittingen: de Hunenborgh in

Sommige lezers van ’t Inschrien en/of n Sliepsteen zullen

Volthe, het Mauritsbosje op de Usseleres en het

supporter of misschien wel lid zijn van de in 1906 opge-

Mander en Vasser grafveld, tegenwoordig allemaal

richte Enschedese Boys óf juist van Sportclub

beheerd door Landschap Overijssel. De OKT werd

Enschede, dat in 1910 werd opgericht en dit jaar het

breed actief en had tussen 1930 en 1993 haar onderko-

honderdjarig bestaan viert. Tussen de twee verenigin-

men in het Rijksmuseum Twenthe. Samen met de

gen heeft in het verleden veel rivaliteit bestaan, zeker in

Twente Akademie zette zij daarna het Van Deinse

de korte periode waarin zij als profclubs bestonden, tot

Instituut op in het Elderinkshuis in Enschede. Al vlot

zij in 1965 als zodanig samengingen tot FC Twente. De

daarna werd echter duidelijk dat in een nieuw te vor-

amateurtakken bleven daarna bestaan.

men museum, dat de naam TwentseWelle kreeg, de collecties van het Enschedese Natuurmuseum, het Museum Jannink en die van de OKT zouden worden samengebracht. De OKT is evenwel een zelfstandige Altijd vol vuur voor de club, hier op een aansteker uit 1959.

vereniging gebleven en heeft een buurhuis gekocht aan

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

6

27-04-2010

14:50

Pagina 6

Onder: 11 mei 1958: DOS-Utrecht tegen Sportclub Enschede 0-2. Abe Lenstra scoort en juicht. Doelman Frans de Munck en back Andries Nagtegaal hebben het nakijken. Gerrit Moddejonge kijkt tevreden toe. Een maand later, in de beslissingswedstrijd om de landstitel, zou het minder goed aflopen tegen dezelfde tegenstander. (Foto Henk Brusse, Enschede)

Abe Lenstra Voordat het betaald voetbal eind 1954 zijn intrede deed in Nederland, voerden in het District Oost (Overijssel en Gelderland) drie verenigingen de boventoon. Go Ahead Deventer kon bogen op zestien Oostelijke titels, Heracles Almelo op zes en Sportclub Enschede op vijf. Opmerkelijk was dat van die clubs alleen Sportclub Enschede zich bij de invoering van de Eredivisie in het seizoen 1956-1957 wist te plaatsen. Heracles volgde pas in 1962-1963 en Go Ahead nog een jaar later.

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

door Ab Gellekink

Pagina 7

Linksonder: Het laatste seizoen (1955/56) op het Van Heekpark. Het legendarische elftal van Sportclub Enschede, met staande vlnr Joke Weustink, Arnold Frölich, Hennie Oonk, Gerrit Voges, Abe Lenstra en Joop Janssen. Gehurkt vlnr Arend van der Wel, Wim Busschers, Jan van de Wint, Joop Odenthal en Wim Feldmann. (Foto Henk Brusse, Enschede)

7

bij Sportclub at had alles te maken met het spectaculaire

D

de derde verlenging scoorde Tonny van der Linden de

aankoopbeleid van het Sportclubbestuur.

enige treffer voor DOS. Ik stond als veertienjarige

Trainer Jaap van der Leck werd losgeweekt bij

Sportclub-supporter achter het doel van Van de Wint

het Nederlands Elftal en binnen de kortste

en zie ook na ruim vijftig jaar het absoluut onhoudbare

keren werd Sportclub Enschede versterkt met kwali-

schot nog op me afkomen. Er gold sudden death: DOS

teitsspelers als Joop Odenthal, Gerrit Voges, Jan van de

was kampioen en Abe werd geen nieuwe kans gegund

Wint en Arend van der Wel. De bijnaam

ooit een landstitel te verwerven.

‘Vreemdelingenlegioen’ was geboren. Als klap op de

In de twee seizoenen die hij nog bij Sportclub

vuurpijl kwam in 1955 Abe Lenstra, toentertijd de beste

Enschede bleef spelen, kwam het elftal niet verder dan

voetballer van Nederland. Abe, 34 jaar oud en afkom-

een zevende en een negende plaats. Abe speelde 138

stig van de v.v. Heerenveen, had toen al 31 interlands

competitiewedstrijden voor Sportclub Enschede, waar-

achter de rug en werd begeerd door een schare buiten-

in hij 89 keer scoorde, en kwam tot april 1959 ook nog

landse profclubs. Hij negeerde een blanco cheque van

zestien keer uit voor Oranje. In 1960 vond Sportclub

Fiorentina, die hem in één klap miljonair zou hebben

Enschede in de even legendarische Helmut Rahn een

gemaakt. Een ongetwijfeld lucratief aanbod uit

een hekel aan trainen en hield zo nu en dan zijn over-

nieuwe vedette. Abe, inmiddels 39 jaar oud, bouwde

Enschede deed hem kiezen voor het zwarte shirt met

hemd met stropdas aan onder zijn trainingspak. De

zijn glanzende carrière in drie jaar af bij de Enschedese

witte V en stadswapen. Ook werd beweerd dat hij ein-

afstand van de kleedkamer in Het Diekman tot het trai-

Boys.

delijk wel eens een landstitel wilde meemaken en dat

ningsveld, niet meer dan tweehonderd meter, legde hij

hij de kans daarop bij Sportclub Enschede hoog aan-

af in zijn Mercedes. Maar in het veld trok hij het spel

De geest van Abe

sloeg. Geruchten dat hij vanuit het Twentse bedrijfsle-

naar zich toe en zette hij de lijnen uit, waarbij hij het de

In Heerenveen werd men lange tijd liever niet herin-

ven een vorstelijk handgeld van zo’n 75.000 gulden ont-

gewoonste zaak van de wereld vond dat anderen het

nerd aan Abe’s emigratie naar Enschede. Op Friese

ving en vijf seizoenen lang mede gehonoreerd werd via

vuile werk deden. Met name Gerrit Voges heeft zich

voetbalwebsites en voetbalgedenkboeken werd er

een ‘officieus’ circuit, zijn nooit helemaal verstomd.

jarenlang opgeofferd door zich elke wedstrijd weer een

minimaal en soms helemaal niet aan gerefereerd. Pas

slag in de rondte te sjouwen voor de maestro.

de biografie Abe van Johann Mast uit 2007 vertelde het

Touringcars voor de deur

hele verhaal. Maar de tijd heelt alle wonden: het 90-

Zijn komst veroorzaakte een euforie bij voetbalmin-

Toch geen kampioen

jarige SC Heerenveen heeft het 100-jarige SC Enschede

nend Enschede. Het huis van Abe en zijn vrouw Hil aan

De inbreng van Abe c.s. wierp meteen zijn vruchten af.

uitgenodigd om op 7 augustus 2010 naar Heerenveen

de Goeman Borgesiusstraat 25 in het Walhofspark

In het seizoen 1955-1956 miste Sportclub Enschede op

te komen voor een jubileumwedstrijd. Dat doen de

werd opgenomen in de route van touringcars en kreeg

één punt na deelname aan de kampioenscompetitie

Enschedeërs graag, want Abe wordt in Enschede nog

door de vele dagjesmensen bijna de status van bede-

van Nederland. In het eerste eredivisieseizoen (1956-

altijd omarmd.

vaartsoord. Abe bleef er ogenschijnlijk kalm onder en

1957) eindigden de zwarten op de derde plaats achter

Het tijdperk met Abe Lenstra en daarna Helmut Rahn

voelde zich buiten het veld beslist geen vedette. Hij had

Ajax en Fortuna ’54. Maar het jaar daarop zou het gaan

(1955-1963) staat bij Sportclub Enschede te boek als de

gebeuren. Na een uitputtende nek-aan-nekrace eindig-

gloriejaren van de vereniging, naast het eerdere lands-

de Sportclub Enschede samen met DOS-Utrecht

kampioenschap in 1926. In 1965 nam de fusieclub FC

bovenaan, allebei 47 punten uit 34 wedstrijden; Ajax

Twente het estafettestokje over van Sportclub

bleef steken op 42 punten. Het doelsaldo gold destijds

Enschede, dat zelf terugkeerde naar de amateurs. FC

niet; een beslissingswedstrijd moest de kampioen van

Twente zou gaan zorgen voor nieuwe successen, eerst

Nederland opleveren. In de Goffert in Nijmegen, op die

in het Diekman-stadion, vanaf 1998 in het Arke Stadion

bloedhete zondag van 15 juni 1958, voor 38.000 toe-

(nu Grolsch Veste). De huidige 65-plussers onder de

schouwers en met als scheidsrechter Leo Horn, waren

supporters van Sportclub Enschede zien in FC Twente

de Enschedeërs torenhoog favoriet. Dat bleek niet vol-

nog steeds ‘hun kind’. De geest van Abe doolt op

doende. Op de 0-0 stand na de reguliere speeltijd volg-

gezette tijden nog boven het inmiddels afgebroken

de een verlenging van maximaal vier keer 7,5 minuut. In

Diekman-stadion.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 8

@ www.atletiekhistorici.nl/programpic1944/picmenspringen1944.html

8 uit de beeldbank

door Ester Smit

Inzet: Wim Peters, 1903-1995.

Wim Peters: veelzijdig en principieel atleet im Peters tijdens de Olympische Spelen in Amsterdam op 2 augustus

W

Openlijk anti-nazi

1928. Nederland had voor het onderdeel hink-stap-sprong vier sprin-

Peters had vier keer mogen deelnemen aan de Olympische Spelen. Het werden er

gers. Hij sprong in de eerste serie eerst tweemaal ongeldig en daarna

drie. Eerst in Parijs (1924), Amsterdam (1928) en Los Angeles (1932), waar hij de vier-

14.55 meter. Altijd heeft hij beweerd dat één van die twee sprongen

de plaats behaalde; samen met Amsterdam zijn beste prestatie. De vierde keer dat

wel degelijk geldig was en dat het hem de gouden medaille heeft gekost, dat die

hij mee had kunnen doen was in 1936, in Berlijn. Hij weigerde resoluut. Als openlijk

sprong werd afgekeurd. Zijn optreden bracht hem uiteindelijk een vierde plaats en

anti-nazi wilde hij toen niet deelnemen aan de Spelen.

géén toegang tot de finale. Hij was enorm teleurgesteld, net als de overige

De Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie nam hem dat niet in dank af en hij mocht

Nederlanders. Want hoewel het hink-stap-springen als sport niet altijd serieus werd

vervolgens niet meedoen bij de Europese kampioenschappen in Parijs. De atleet

genomen, was er wel op een medaille gerekend.

Peters bleef echter bij zijn principes. Als voorzitter van de atletiekafdeling van PEC

Wat vier jaar eerder was begonnen als een ‘grap’, werd in 1927 in Londen tijdens de

1910 weigerde hij tijdens de oorlog twee NSB’ers het lidmaatschap. Hij werd gevan-

Open Engelse Atletiekkampioenschappen een serieuze zaak. Het publiek voelde,

gengezet in Vught. Toen hij vrijkwam, werd hij al snel wéér opgepakt, ditmaal van-

dat er iets te gebeuren stond. De tribune viel stil. Peters concentreerde zich. Nam

wege verzetsactiviteiten. Hij werd opgesloten in de gevangenis van Almelo, waar hij

zijn aanloop. De landingsbak met zand was echter maar 15.50 meter lang; nog niet

tot de bevrijding gevangen bleef.

berekend op nieuwe supersprongen. Als hij wilde, zou Peters over de bak heen kunnen springen, maar dan zou de sprong niet geldig zijn! Dus moest hij zich inhouden.

Tot op hoge leeftijd

Hij raakte de achterste balk en zijn sprong van 15.48 meter was geweldig! Slechts

Peters ging door tot op hoge leeftijd. In 1958 presteerde hij het op 45-jarige leeftijd

vier centimeter van het wereldrecord verwijderd, vestigde Peters een Nederlands

nog om tijdens de officieuze Open Engelse A.A.-kampioenschappen met een

record hink-stap-springen, dat veertig jaar lang zou standhouden. Het gebeurde in

sprong van 13.62 meter tweede te worden op de hink-stap-sprong. Zes keer eerder

een tijd waarin atleten zelf hun boontjes moesten doppen. Geen legers masseurs

al was hij eerste geworden. Wim Peters was lid van verdienste van de KNAU en

die klaarstonden, geen ontvangstcomités bij thuiskomt. Op het station stond alleen

houder van het Unie-erekruis in goud. Op bestuurlijk terrein bekleedde hij, niet

zijn vrouw Gé met een bos bloemen.

alleen bij PEC 1910, maar ook binnen de KNAU jarenlang tot op hoge leeftijd diverse

In 1934 werd hij in Turijn Europees kampioen met een afstand van 14,89 meter. In

officiële functies. Hij overleed op 91-jarige leeftijd.

eigen land werd hij tussen 1924 en 1942 op zijn favoriete onderdeel niet minder dan zestien keer kampioen. Hij was echter niet alleen goed in de hink-stap-sprong, maar ook in het verspringen. Zijn beste sprong was 7.33 meter en ook in deze tak van sport had hij een tijdje het Nederlands record op zak.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 9

column 9

door Ad van Liempt

Ad van Liempt over DOS-Sportclub Enschede

De vraag van Jan van de Wint

twee jaar geleden het doelpunt nog exact beschrijven: ‘Dat doelpunt van Abe, virtuoos. Hij trekt hem terug onder zijn voet, ik glij voorbij maar ik lig helemaal verkeerd. Ik doe nog een poging, maar hij trekt ’m weer terug en schuift ’m de hoek in. Verschrikkelijk, wat een goeie voetballer.’ Prachtig op de foto is ook de verbijstering in de ogen van Andries Nagtegaal en de legendarische keeper Frans de Munck.

DOS leek door de 0-2 nederlaag uitgeschakeld voor de titel. Heel sneu, de club miste tegen Enschede zijn beste speler, Tonny van der Linden. Hij was geblesseerd. Maar er deed zich een kans voor op revanche, ruim een maand later. Beide clubs eindigden gelijk en

ie foto, elders in dit fraaie blad, van de jui-

die vreugde bij Abe Lenstra, hij was normaal niet zo

moesten in stadion De Goffert in Nijmegen een

chende Abe Lenstra, die zojuist 0-2 heeft

uitbundig, de Fries in Twentse dienst. Een beetje een

beslissingswedstrijd om het Nederlands kampioen-

gescoord tegen DOS – ik zit er al minuten-

chagrijn eigenlijk, doorgaans te flegmatiek om te jui-

schap spelen. Dat was tevens een tweestrijd tussen

lang onafgebroken naar te kijken.

chen. Maar dit keer lag het anders. Hij had zojuist een

Abe Lenstra en Tonny van der Linden om de officieu-

Hoe volgepakt stadion Galgenwaard was, om te

doelpunt gemaakt van ongekende schoonheid. De

ze titel ‘voetballer van het seizoen’ – want beiden sta-

beginnen. Het was dé confrontatie tussen de twee

Utrechtse kranten (er waren er destijds vier...) waren

ken met kop en schouders boven de rest uit. Van der

beste ploegen uit het seizoen 1957-1958. En dan die

lyrisch toen ze Abe's bewegingen beschreven. Hij

Linden was een stuk jonger (25), en bovendien

prachtige shirts van Sportclub Enschede, normaal

haalde de bal twee keer onder de voet door en zag

getergd omdat bondscoach Elek Schwartz hem nooit

speelden ze in het zwart met een witte V op de borst,

verdedigers als Andries Nagtegaal (destijds bakkers-

opstelde in het Nederlands Elftal. Daar kreeg de

maar nu in het diapositief: wit met zwarte V. Het gaf

knecht, ik zag hem altijd als ik naar school liep) en

inmiddels 37-jarige Lenstra steeds de voorkeur.

de ploeg een Real Madrid-achtig aanzien. En verder

Hans Kraay vergeefs langs glijden. Die laatste kon mij

Het was bloedheet in De Goffert, die middag van de

D

15e juni in 1958. Er stonden emmers water langs de lijn, ter verfrissing. De ploegen speelden nerveus, en hielden elkaar in evenwicht, al had DOS geluk dat scheidsrechter Leo Horn een glaszuiver Twents doelpunt wegens buitenspel afkeurde: niemand protesteerde overigens.

De wedstrijd eindigde in 0-0 en in de derde verlenging (ze speelden vier keer 7,5 minuut extra, tot er een doelpunt zou vallen) gebeurde het. Abe Lenstra kon inmiddels geen voet meer voor de andere krijgen, en Tonny van der Linden loerde nog gretig op zijn kans. Hij kreeg een verdwaalde bal van linksbuiten Cor Luiten aangespeeld, bracht 'm via hoofd, borst en voet onder controle en schoot toen, uit de draai, met links op doel. Via een stuit ging de bal in de rechterhoek. DOS was kampioen. De keeper van Sportclub Enschede, Jan van de Wint, gesierd met het eeuwige predikaat 'boomlang', bleef wel een minuut liggen, met zijn gezicht in het gras. Zijn wereld stortte in.

Toen ik Van de Wint vijftig jaar later, ten behoeve van Jan van de Wint: verslagen op de grond na de treffer van Tony van der Linden, 15 juni 1958; 38.000 toeschouwers kijken toe.

een reconstructie van deze bijzondere wedstrijd, kwam interviewen, bleek aan het eind van het gesprek de impact van dat moment. Hij pakte me bij de arm en zei: 'Nou heb jij de filmbeelden van dat doelpunt gezien. Nou moet jij mij eens eerlijk zeggen: had ik 'm moeten hebben?'

Prachtige vraag, prachtige man.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:50

Pagina 10

Het hoogtepunt van de carrière van Theo Bult is ongetwijfeld de TT van Assen in 1971. Hij werd toen tweede in de 250 cc en derde in de 350 cc. (foto Henk Keulemans)

10

Vliegende start

Nadat Theo Bult eind jaren vijftig als jong broekie voor het eerst met z’n motorgekke

In 1969 maakte Theo Bult dan toch nog met een Yamaha (in de 350 cc klasse) en zijn eigen Ducati (in de 250 cc klasse) zijn eerste rondjes om de kerk in Fleringen. Hij maakte wat je noemt een vliegende start op zijn ‘thuiscircuit’. In de nationale wed-

broers en vader de internationale motorraces op

strijd snelde hij met zijn 350 cc Yamaha zomaar naar een eerste plek en met zijn 250

het stratencircuit van Tubbergen had bezocht,

in Hengelo (Gld.), al overtuigend aangetoond dat wat goed is, snel komt. Toen hij in

wist hij het zeker: dit wil ik ook!

cc Hill-Ducati werd hij derde. Het jaar ervoor had Bult, onder meer tijdens de races Hengelo winnaar werd in de nationale 350 cc klasse, op een door Gerrit Filart uit Manderveen gesponsorde Honda, werd hij prompt opgenomen in het Motorpaleis-Riemersma Racing Team, waarvan bijvoorbeeld ook Wil Hartog (de

T

ot hij oud genoeg was om het motorrijbewijs te halen, oefende hij een

Witte Reus) deel uitmaakte.

aantal jaren vlijtig op een afgedankte motor van één van z’n broers in de

Een jaar na zijn imponerende debuut mat Bult zich al in de internationale wedstrijd

grote moestuin achter de ouderlijke woning in Lonneker. In 1968 – hij was

in Tubbergen met de grote jongens. Na races op het scherpst van de snede met

toen 23 jaar en had al de nodige kilometers op bochtige B-weggetjes over

Paul Smart (‘Small Part’) won hij de 350 klasse en werd hij tweede in de 250 cc. Nog

de glooiende Twentse dreven op de teller – achtte hij de tijd rijp zijn jongensdroom

weer een jaar later, nadat hij onder meer tijdens de TT in Assen als tweede en

waar te gaan maken. Met een door hem zelf tot ‘Hill Ducati’ omgebouwde Ducati

derde werd afgevlagd en ook op internationale circuits al grote indruk had gemaakt,

Mach 1, doorstond Bult (‘Hill’) met glans een ‘racevaardigheidstest’ op het circuit

won de toen 26-jarige productietechnicus van – toen nog – de Technische

van Zandvoort.

Hogeschool Twente zelfs beide klassen.

Tot zijn grote teleurstelling kreeg hij dat jaar echter geen startbewijs voor ‘Tubbergen’. De organisatoren achtten hem te jong en onervaren om zich staande te houden te midden van de nationale en internationale cracks. De internationale motorraces op het stratencircuit van krap tien kilometer in de driehoek Tubbergen, Fleringen, Albergen stonden in die jaren zowel nationaal als internationaal in hoog aanzien. Tussen 1950 en 1960 vertoonden motorduivels als de Zwitser Musy, de Nieuw-Zeelander Hollier, de Australiër Keith Campbell en later de Brit Rob Fitton, de Duitser Ernst Hiller en de Canadees Frank Perris tegen fikse startgelden met graagte hun niet geringe kunsten op de essen rond de Kroezeboom en het rondje om de kerk van Fleringen.

Als jongetje stond Theo Bult jaar na jaar juist op díe plek op Tweede Pinksterdag tussen het publiek, want daar kon je de coureurs het beste van dichtbij zien omdat ze daar flink in de remmen moesten.

HOE THEO BULT IN 1971 ZIJN JONGENS

‘Terreur’ op

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 11

door Ben Siemerink

‘Terreur’ van Bult De Twentsche Courant sprak na de triomf in Tubbergen in een kop over de ‘terreur’ van lokale favoriet Theo Bult. De sportverslaggever van dienst juichte: ‘Toen alle rumoer op het circuit van Tubbergen was verstomd, toen het tenslotte bijna beangstigend stil was geworden in het de uren daarvoor “knetterende” rennerskwartier, toen pas wilden de voor vorstelijke startgelden naar Tubbergen gelokte buitenlandse vedetten het meesterschap van Theo Bult erkennen. Toen ook gaven zij ronduit toe dat de Lonneker Yamsel-coureur, die in de klassen 250 en 350 cc internationaal de buitenlandse concurrentie een vernietigende nederlaag had toegebracht, kan uitgroeien tot één van ’s werelds toonaangevende motorcoureurs.’

Organisator Jaap de Wit Dat lokale favorieten als Theo Bult en niet te vergeten Marcel Ankoné uit Oldenzaal, maar ook Aalt Toersen uit Staphorst, er triomfen vierden, droeg in niet geringe mate bij aan de populariteit van de internationale motorraces van Tubbergen. In de hoogtijdagen trokken de wedstrijden in het Pinksterweekeinde gemakkelijk zestig- tot zeventigduizend motorliefhebbers uit binnen- en buitenland.

De uit Zenderen afkomstige motorfanaat en -coureur Jaap de Wit stond aan de wieg van de motorraces in Tubbergen. Waarom, zo redeneerde hij, zou het motorgekke Twente in navolging van Assen niet een ‘TT’ kunnen organiseren? Al in 1939 had De Wit met een aantal vrienden een geschikt parcours gevonden in de driehoek Tubbergen, Fleringen, Albergen. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, moesten de plannen noodgedwongen worden

NSDROOM WAARMAAKTE IN TUBBERGEN

thuiscircuit

11

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

12

27-04-2010

14:51

Pagina 12

Hieronder: Wil Hartog op de Luttenbergring. (foto Henk Keulemans)

Tubbergen, 1971, ‘5000 cc’.

opgeschort, maar in 1946 werd de draad weer opgepakt. Nadat op zondag 21 juli dat

Burgemeester Kolenbrander

jaar de stichting ‘De Groote Prijs van Twenthe’ was opgericht, viel op zaterdagmid-

Mede door de inzet van burgemeester Kolenbrander van Tubbergen (die ‘een lijntje

dag 28 september 1946 voor de eerste keer de zwart-wit geblokte startvlag voor de

had’ met de weergoden), maar zeker ook Bennie Pinners (die weer ‘een lijntje had’

in totaal 180, louter Nederlandse, coureurs die uitkwamen in acht verschillende

met de buitenlandse coureurs), kreeg ‘Tubbergen’ in de daaropvolgende jaren nati-

klassen op het 9.230 meter lange parcours.

onaal en internationaal een vast plekje in de agenda van zowel coureurs als liefhebbers. Al in 1949 kwamen de eerste buitenlandse coureurs aan de start en in de jaren

De zenuwen van de penningmeester

daarna zagen steeds meer motorfabrikanten Tubbergen als het ideale circuit om

Het publiek stroomde meteen massaal toe. In de driedelige geschiedschrijving van

hun machines te laten testen. Hoewel zich in de loop der jaren wel enkele ongeval-

100 jaar motorsport in België en Nederland adel in het zadel zegt Frans Geurts daar-

len voordeden, soms met dodelijke afloop, bleef de aantrekkingskracht op zowel

over: ‘Men had de publieke belangstelling schromelijk onderschat en het aantal

coureurs als publiek onverminderd groot.

controleurs was bij lange na niet voldoende om alles van een leien dakje te laten

Nadat de naam van Theo Bult in 1971 met gouden letters was bijgeschreven in het

verlopen. Penningmeester Dollekamp kreeg de zenuwen toen hem ’s avonds de

geschiedenisboek van Tubbergen, werd optimistisch een volgende bladzijde opge-

financiële baten werden overhandigd. Een zak vol guldens, kwartjes, dubbeltjes en

slagen. Die werd echter inktzwart ingekleurd.

centen die hij, bij gebrek aan een veiliger vervoermiddel, achter op zijn motorfiets bond en daarmee naar zijn huis in Rijssen tufte…’

Op de Luttenbergring kwamen alle wereldsterren aan de start, zoals in 1981 Marco Lucchinelli (startnummer 2, dat jaar 500 cc-wereldkampioen), Henk de Vries (8) en Boet van Dulmen (1). (foto Henk Keulemans)

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 13

Hiernaast: De start voor de 350 cc in 1971 in Tubbergen. Met nummer 38 Theo Bult.

Hard onderuit In het rampjaar 1972 was Theo Bult er al niet meer bij in Tubbergen. Eind 1971 was hij met zijn machine op het circuit van Vessem in Noord-Brabant zo hard onderuit gegaan, dat hij met een rugwervelfractuur in het ziekenhuis moest worden opgenomen. Hij besloot van het ene op het andere moment een punt te zetten achter zijn even korte als hevige carrière in de internationale motorracerij. Op dat moment stond hij vierde op de WK-ranglijst en had hij in drie achtereenvolgende jaren vier nationale titels in de 250 en 350 cc klasse op zijn naam gebracht.

Spijt van zijn beslissing abrupt te stoppen met de racerij heeft Bult nooit gehad.

Anno 2010, bijna veertig jaar later, zegt hij in alle nuchterheid dat het op dat moment letterlijk en figuurlijk mooi was geweest. ‘Toen ik begon als coureur ging het me er vooral om te kijken of ik het kon. Als je dat op een gegeven moment voor jezelf en anderen hebt bewezen, dan hoef je niet meer zo nodig. Daar komt bij, dat ik het racen op een motorfiets wel leuk vond, maar de techniek van zo’n machine en het sleutelen daar aan net zo leuk. Of misschien nog wel leuker.’

Begin van het einde in Tubbergen Tijdens de races op 22 mei 1972 verongelukte de Nederlander Leo Commu direct na de start dodelijk. En even later vloog tot overmaat van ramp de Zuid-Afrikaan Mike Grant bij Fleringen uit de bocht, waarbij een toeschouwer om het leven kwam.

Deze dramatische ongevallen vormden het begin van het einde van ‘Den Grooten Prijs van Twenthe’. Het jaar daarop trokken Gedeputeerde Staten van Overijssel de vergunning in en hoewel in 1975 nog wel een ‘doorstart’ werd gemaakt en zelfs in

In 1995 herenigd voor de foto: topcoureurs Theo Bult (links) en Wil Hartog met in het midden hun sponsor Tom Riemersma. (foto Henk Keulemans)

1984 op een geheel nieuw circuit in de buurt van Geesteren werd gereden, bleek de glans van het evenement voorgoed verdwenen. Zowel de coureurs als de toeschouwers voelden zich op het aangepaste circuit tussen Tubbergen en Geesteren niet meer thuis. Op zondag 29 april 1984 viel definitief de zwart-wit geblokte finishvlag voor een roemrucht stukje motorhistorie in Nederland.

Oude glorie Sleutelen aan machines is Theo Bult blijven doen, nadat hij was gestopt als coureur. In de kelder van zijn woning in Lonneker heeft hij met liefde, geduld en vakmanschap onder meer een paar NSU’s en Ducati’s in oude glorie hersteld. De exacte replica van een 350 cc Yamsel, (Yamaha blok met een Seeley frame), waarop hij zelf ooit triomfen vierde, moet de kroon worden op zijn werk als restaurateur en liefhebber pur sang. Hoewel hij net gepensioneerd is en dus wat meer tijd heeft, zal het volgens Bult nog wel even duren voordat hij zich met deze machine zal kunnen meten met z’n oude motormaten tijdens één van de classicdemo races, die met enige regelmaat in ons land of elders in Europa worden gehouden.

13

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

14

27-04-2010

14:51

Pagina 14

Onder: De start van de 250 cc in Tubbergen in 1971.

Rechts: Theo Bult scheert in 1971 langs de strobalen in Fleringen.

Wereldtoppers op Luttenbergring

met Nederlandse deelnemers. De beide laatste klassen reden in 1971 een gezamen-

Terwijl in 1972 in Tubbergen het einde naderde, was de Luttenbergring, een soort-

lijke race. Bij de 50 cc rijders maakten garagehouder Jan Bruins uit Deventer, Rinus

gelijk stratencircuit nabij Raalte, juist in opkomst. Op dat circuit werden door de

Kamp uit Borne, Jack Greevink uit Nijverdal en Bennie Maatkamp uit Varsseveld

Raalter Automobiel en Motorclub (RAM) in 1970 voor het eerst motorwegraces

deel uit van het rennersveld. Ook Jan Zoombelt uit het Gelderse Oldebroek, zoon

gehouden, die een jaar later al een internationale status kregen. De kiem voor de

van het bestuurslid van het circuit van Oldebroek, kwam in Raalte aan de start.

races op de Luttenbergring was feitelijk al gelegd in 1954 toen de RAM (in 1949

In de gecombineerde klasse 250 en 350 cc stond Theo Bult uit Lonneker met zijn

opgericht door een aantal Raalter motor- en autoliefhebbers) zich aansloot bij de

Yamsel onder startnummer 38 in het programmablad vermeld. Hij mocht het op de

KNMV. Vanaf 1958 werden er in die tijd populaire motorsportevenementen als gras-

Luttenbergring opnemen tegen de Overijsselse coureurs Marcel Ankoné

baanraces en motorcrossen georganiseerd. In 1967 werd er voor het eerst een

(Kawasaki) uit Oldenzaal en Herman Looman (Yamaha) uit Enschede.

motorwegrace gehouden op een kort en smal circuit bij Raalte. Die motorwegraces

Het volgende jaar, 1972, verschenen de eerste buitenlandse deelnemers aan de

kwamen echter pas echt tot grote bloei, toen in 1970 werd uitgeweken naar een

start. Kent Andersson en Börje Jansson, beiden uit Zweden, zijn misschien wel de

stratencircuit rond het kerkdorp Luttenberg.

bekendste. Zij bleven ook de erop volgende jaren trouw naar de Luttenbergring

De Luttenbergring, met een lengte van 3.150 meter telde veel bochten, met illuste-

komen. Allengs werd de buitenlandse deelname steeds groter. De grote doorbraak

re namen als Tiesbocht, Hendrikabocht en Pinnersbocht, die het uiterste vroegen

kwam toen in 1974 de races van augustus werden verplaatst naar medio juni, twee

van de stuurmanskunst van de coureurs. Vele duizenden liefhebbers zagen er tot

weken voor de TT van Assen. Veel buitenlandse rijders grepen hun kans door eer-

midden jaren tachtig tal van wereldkampioenen, maar ook nationale cracks als Boet

der naar het Raalter circuit te komen, daar een aardig start- en misschien ook wel

van Dulmen (‘den Boet’), Wil Hartog (‘de Witte Reus’) en Jack Middelburg

prijzengeld in de wacht te slepen en dan door te reizen naar Assen, waar een week

(‘Jumping Jack’) aan het werk. De Raalte Races groeiden, na de TT van Assen, uit tot

later de trainingen begonnen.

één van de bekendste en drukst bezochte Internationale motorsportevenementen.

Een bekende oud-coureur die óók naar Raalte kwam, was Theo Bult. Als official bij

De eerste races in 1970 hadden nog de status van nationale races. Het volgende jaar

de Koninklijke Nederlandse Motorrijders Vereniging KNMV zag hij toe op de bevei-

maakten de internationale klassen 50, 250 en 350 cc hun entree, maar uitsluitend

liging van het stratencircuit en ook trad hij op als wedstrijdleider, de belangrijkste

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 15

15

Onmisbaar attribuut, het programmaboekje.

seerd door Stichting Wegraces op de Luttenbergring, gelieerd aan de Luttenbergse rijvereniging. De races kregen het stempel ‘Dutch open races’. Ook aan de races van de SWL kwam in 2004 echter een einde toen de overkoepelende motorsportbond besloot geen licentie meer te verlenen voor de supersport 600 cc klasse, de op dat functie op het circuit tijdens de trainingen en de wedstrijden. Hij was dan de man

moment meest interessante klasse. Een jaar later was het definitief afgelopen.

die met de zwart-wit geblokte vlag de rijders aan de finish afvlagde.

Wereldtoppers De komst van bekende internationale rijders trok een grote schare toeschouwers, waardoor steeds beter geklasseerde rijders konden worden gecontracteerd.

Zodoende waren er tussen de deelnemers in het begin van de jaren tachtig verschillende wereldkampioenen te vinden of op zijn minst rijders die tot de tien besten van de wereld behoorden. Bekende namen waren de Engelsman Chas Mortimer, de Duitser Toni Mang en de Zwitser Bruno Kneubühler die zeker zeven races op de Luttenbergring heeft gereden. Ook de Italiaan Graziano Rossi – bekend van zijn spectaculaire ‘wheelies’ en later als vader van de huidige, negenvoudig wereldkampioen Valentino Rossi – stond in Raalte aan de start.

Uit vrijwel alle werelddelen hebben zo bekende mannen op de Luttenbergring strijd geleverd: van Japan tot Zuid-Afrika en vanuit Venezuela kwamen ze afgereisd naar het Raalter circuit. Vertegenwoordigers van de organisatie reisden dan ook regelmatig naar buitenlandse circuits om daar de ‘grote jongens’ te contracteren.

Neerwaartse spiraal Na 1983 echter, trad een neerwaartse spiraal in werking. De grote internationale coureurs waren vrijwel allemaal overgegaan naar een fabrieksteam en waren alleen nog maar geïnteresseerd in WK-punten, die nu eenmaal op de Luttenbergring niet te behalen waren. Het wegblijven van de ‘grote jongens’ had ook gevolgen voor de publieksaantallen en daarmee werden de races minder aantrekkelijk voor sponsoren en cateraars. Nadat er een aantal jaren verlies was geleden, besloten de organisatoren in 1989 de stekker er uit te trekken. Nog één keer werd de race op de Luttenbergring nieuw leven in geblazen, maar het werd nooit meer als in de gloriejaren zeventig. De laatste Raalte Races werden verreden op zaterdag 12 en zondag 13 juni 1989.

Bijna tien jaar later, in 1997, herleefden de races op de Luttenbergring, nu georgani-

Midden: Theo Bult in 1970 in de krans met zijn toenmalige vriendin Hermie Engbers.

Hierboven: Nog wordt er over gesproken, de wheelies die Graziano Rossi in 1980 trok tijdens zijn duel met ‘Jumping Jack’ Middelburg. (foto Henk Keulemans)

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

16

27-04-2010

14:51

Hieronder: Schaatspret in de jaren zestig, op de voorloper van ijsbaan Bellingeweer, langs de Vecht in Dalfsen.

Pagina 16

Geheel onder: Erben, zes jaar, op de ‘scheuvels’ in Dalfsen.

Hieronder: Erben, als kampioen van Dalfsen bij de zesjarigen, krijgt zijn eerste beker uitgereikt door Aukje de Boer, echtgenote van voorzitter Hans de Boer van IJsclub de Stokvisdennen.

Medaillespiegel Erben Wennemars goud

zilver

NK Afstanden:

10

12

brons 9

NK Sprint wedstrijden:

12

5

13

NK Sprint eindklassement:

3

2

3

NK Allround wedstrijden:

3

0

1

NK Allround eindklassement:

0

0

1

WK Allround wedstrijden:

2

0

0

WK Afstanden:

6

2

3

WK Sprint wedstrijden:

5

3

5

WK Sprint eindklassement: WB wedstrijden:

2

0

2

27

32

20

WB eindklassement:

7

4

2

Olympische Spelen:

0

0

2

77

60

61

Totaal:

De beelden van de oudste foto’s zijn vaag, maar de herinneringen van Egbert Rolf, ‘Erben’, Wennemars aan zijn eerste successen op het ijs zijn haarscherp.

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

door Wim Coster

27-04-2010

14:51

Pagina 17

met dank aan Hans de Boer, Historische Kring Dalfsen en de familie Wennemars.

Erben winnaar op de korte baan bij de pupillen op 21 december 1987 in het IJsselstadion in Deventer.

ijn carrière begon ver voor 31 juli 1997, toen hij plotseling op de internatio-

selectie had gezeten, werd Erben tot zijn grote teleurstelling niet goed genoeg

nale kaart verscheen. In 1981, een jaar waarin op ijsbaan Bellingerweer

bevonden om in de A-selectie te komen. Maar onder leiding van Jan Wesselink

gedurende twaalf dagen kon worden geschaatst, won hij zijn eerste prijs op

deed hij er een paar flinke scheppen bovenop. Ondertussen moest hij nog tijd zien

de ‘scheuvels’. Met een tijd van 52.4 seconden op de 120 meter werd hij

vrij te maken voor school. ‘Zelf is hij nog vrij bescheiden over zijn mogelijkheden,’

Z

kampioen van Dalfsen bij de zesjarigen.

schreef de krant, ‘maar gelet op zijn karakter en talent moet het voor de Dalfser jongeling mogelijk zijn om door te stoten.’

Talent, inzet en karakter

Waar, dat moest nog blijken, want Erben reed kortebaan en langebaan en hij had

Erben, geboren op 1 november 1975, had talent, net als vader Derk Jan en moeder

ook al een wedstrijd gewonnen bij de C-marathons. Steun kreeg hij in ruime mate.

Alien, die elkaar dan ook op de ijsbaan hadden leren kennen. Toch zou het na die

‘De hele familie Wennemars is lid van Stokvisdennen en broer Dennis en zus Riëtte

eerste overwinning nog bijna drie jaar duren voor hij lid werd van de plaatselijke ijsclub Stokvisdennen, waar Wennemars sr. in het bestuur zat.

Al snel boekte de kleine Erben goede resultaten. Zo werd hij op 2 januari 1986 tweede bij de Overijsselse kampioenschappen voor tienjarigen en werd hij eind 1987 clubkampioen én Overijssels kampioen bij de twaalfjarigen. Trainster Minie Koenjer zag het al snel in hem zitten, net als later Hans de Boer en Jan Wesselink.

Over één ding hoefden zijn trainers zich, ook daarna, beslist geen zorgen te maken: Erbens inzet. Trainen wilde hij altijd wel en als er iets te winnen viel – bij het fietsen, skeeleren of hardlopen, maar ook bij het touwklimmen over de Vecht, was hij gegarandeerd van de partij. Ondertussen voetbalde hij met grote graagte bij de Algemene Sportvereniging op Christelijke grondslag, ASC. Eind december 1992 bracht De Oprechte Dalfser Courant hem in de rubriek ‘Op een ander niveau’ voor het voetlicht. Bij ASC waren ze op den duur ‘minder gelukkig met het zomervoetballertje,’ aldus de krant, ‘waardoor hij zich helemaal op het schaatsen ging concentreren.’ In de zomer hield hij zijn conditie op peil door te fietsen en te skeeleren. ‘Hij werd lid van de Toerclub en wist daar in zijn eerste jaar meteen de hele gevestigde orde in een tijdrit en bij de triatlon achter zich te laten.’

Sinds een goed jaar was hij ‘bezig met een strenge progressie.’ Op alle afstanden wist hij in 1992 al persoonlijke records te schaatsen, waarbij zijn tijd van 4.36 op de 3.000 meter een clubrecord was. Op de 1.500 meter zat hij daar met zijn 2.11.12 nog maar één seconde boven.

‘In de wintermaanden bestaat de dagindeling van Erben uit schaatsen, slapen en school. Verkering heeft hij nog niet,’ wist de plaatselijke krant, ‘en uitgaan past niet in het programma van een topsporter.’ Zeven dagen in de week trainde hij of reed hij wedstrijden. Hij trainde onder leiding van Jan Wesselink en één keer per week, op woensdag, mocht hij in Deventer meetrainen bij de B-selectie van de KNSBOost; steeds met de clubtrainer als eindverantwoordelijke. Nadat hij één jaar in die

Erben Wennemars’ jeugd in Dalfsen

17

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 18

IJspret in 1981 op ijsbaan Bellingeweer; de plek waar het voor Erben Wennemars dat jaar allemaal begon, op een steenworp afstand van zijn ouderlijk huis. In de zomer van 2009 nam hij met zijn vrouw Renate en hun twee zoontjes Joep en Niels zijn intrek in huize Bellingeweer. Pal naast de

18

ijsbaan. Dáár zou hij tijdens het door De Stokvisdennen georganiseerde NK Kortebaan op 11 januari 2010 zijn schaatscarrière – onverwacht, maar niet onopgemerkt – beëindigen. Bijna twaalf en een half jaar na zijn fameuze wereldrecord op 31 juli 1997.

doen ook aan wedstrijdschaatsen, waardoor er in de wintermaanden over weinig

pioen mocht worden, als opvolger van Erik Hulzebosch die zijn titel niet kwam ver-

anders gepraat wordt dan schaatsen. Met moeder als supporter en vader als spon-

dedigen. Het was ijskoud toen de 43 rijders vertrokken. De één na de ander viel af

sor,’ klonk het in 1992, ‘lukt het Erben om zijn spartaanse levenswijze vol te houden.

en het trio Veneman, Grobbee, Wennemars nam een voorsprong van liefst vier

Naast Jan Wesselink hebben binnen Stokvisdennen ook Minie Koenjer en Hans de

ronden op het peloton. Uiteindelijk had Erben nog de macht om weg te sprinten

Boer invloed gehad op de ontwikkeling van zijn carrière. Weet menig talent op de

van de andere twee, zodat de titel voor hem was!

vraag of hij een idool heeft een nationale topper uit de hoed te toveren, het feit dat Erben Patrick Grobbee als zijn grote voorbeeld noemt, geeft wel aan dat Stokvisdennen erin geslaagd is een hecht wedstrijdgroepje te vormen.’

In januari 1993 plaatste hij zich voor de Nederlandse kampioenschappen langebaan en kreeg hij ook een uitnodiging om mee te doen aan een internationaal jeugdtoernooi in het Italiaanse Collalbo. Hij naderde de nationale top en het Jong Oranje van Leen Pfrommer lonkte. Helemaal toen hij begin 1994 tijdens de Leen Pfrommerrecordwedstrijden in Heerenveen indruk maakte op deze trainer, die al zoveel Nederlands talent tot ontwikkeling had gebracht. Wesselink stond naast Pfrommer, toen diens oog viel op het jonge talent uit Dalfsen. ‘Is er dat één van jou?,’ vroeg hij.

Tot zijn genoegen kon Wesselink die vraag met ‘ja’ beantwoorden.

‘Geen echte sprinter’ Nog steeds kon Erben niet kiezen voor welke specialisatie dan ook. Hij reed het liefst altijd en overal! Zo ook op 23 februari 1994 in Vriezenveen. Eigenlijk had hij niet mee willen doen, omdat hij geen toestemming verwachtte te krijgen van de KNSB. Bovendien had hij een dag eerder nog gereden in het Drentse Gieten. Maar zijn vader haalde hem over en zo reed Erben, als C-rijder, het Overijssels kampioenschap marathonschaatsen. Het werd een gedenkwaardige race. Met zijn clubgenoot Patrick Grobbee had hij afgesproken dat favoriet Herman Veneman géén kam-

Van links naar rechts: Patrick Grobbee (Bongers Bokaal), Renate Hoekman (Gerner Es Bokaal) en Erben Wennemars (Feenstra Bokaal) krijgen op 15 juni 1994 de beker uitgereikt als beste schaatsers van IJsclub De Stokvisdennen.

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 19

De nationale selectie opleiding sprint in 1994 in Hamar. Van links naar rechts staand: Willem Kruithof, Judith Straathof, Erben Wennemars, Jan Bos, Jan Nijboer, Johannes de Groot, Rudi van Oosten. Zittend: Leontine van Meggelen, Sander Wiegers, Linda van Oosten.

19

ijs, word je derde. Hoe kan dat nou?’ Mueller vergat gemakshalve de vele prijzen die Erben al had gewonnen. Hij wilde niet terugkijken, maar vooral grote doelen zien, de wereld in met zijn pupil en hij speculeerde op de gretigheid die hij bespeurde.

Het werkte, al zou het nog even duren voor de werkelijk grote successen kwamen.

In januari 1997 kon Erben als reserve voor het Wereldkampioenschap Sprint mee naar Hamar, maar hij koos voor de nationale afstandskampioenschappen in Den Haag. Op de 500 meter werd hij, met 38.49 en 38.60, tweede achter Andries Kramer. Op de 1.500 meter werd hij eveneens tweede, in 2.00.21, maar daar had meer in gezeten. ‘Ik dacht dat de eerste plek al in de knip zat en ben de laatste ronde niet meer voluit gegaan,’ gaf hij toe. De volgende dag haalde hij zijn revanche, door in een tijd van 1.17.04 de 1.000 meter te winnen. ‘Een Nederlandse titel Op de korte afstand bleef hij ondertussen ook actief, al noemde hij zich op 14 okto-

die in de boeken komt en waarvan over tien jaar niemand meer weet dat de top

ber 1994 in een interview in de Zwolse Courant, ‘geen echte sprinter.’ Toch had hij

twee ontbrak. Achttien andere nationale toppers waren er wel en die werden door

op grond van zijn persoonlijk record van 39.46 op de 500 meter een plaats gekre-

Erben naar huis geschaatst,’ juichte de Dalfser Courant. ‘De eerste nationale

gen in de nieuw gevormde sprintkernploeg van Jong Oranje, samen met onder

afstandsschaatstitel voor een Dalfsenaar, een schitterende prestatie voor de nog

anderen Jan Bos, wereldkampioen bij de junioren. Hij wilde in het nieuwe seizoen in

jonge Wennemars, die maandag al weer afreisde naar Italië.’ In maart reed hij op de

ieder geval ‘gewoon lekker schaatsen’ en dat lukte.

1.500 meter in Calgary met een tijd van 1.50.70 een Nederlands record. Vier maan-

Begin februari 1995 leek hij kampioen van Nederland te worden op de sprint voor

den later verbaasde hij de totale schaatswereld.

junioren, maar de wedstrijd was voor hem precies 300 meter te lang. In de afsluitende kilometer, met als tegenstander Bob de Jong, moest hij een seconde goed-

Wereldrecord

maken op Niels Greidanus. Tot 700 meter verliep alles crescendo, maar daarna

Bij het krieken van het Olympisch seizoen 1997-1998 reed hij in het Canadese

kreeg hij in de laatste buitenbocht te veel tegenwind en ‘pap in de benen’. De Jong

Calgary midden in de zomer naar een wereldrecord. Het stond op dat moment met

kwam onderdoor in de binnenbocht en wist hem nog te kloppen. Erben werd uit

1.50.05 op naam van de Canadees Neal Marshall en de magische grens van 1.50 was

uiteindelijk tweede in het eindklassement met een halve punt achterstand. Toch

dus nog net niet bereikt. Erben zag zijn kans. In de zomertraining deed hij er, nog

was hij wel blij met het resultaat, want hij was deze keer tenminste niet gediskwali-

eens extra aangespoord door Peter Mueller, een schepje bovenop. En zo reed hij op

ficeerd wegens een valse start. Al hadden de voorzichtige starts hem wel te veel tijd

31 juli 1997 naar een tot dan toe nooit vertoonde tijd van 1.49.89. Omdat het geen

gekost. Hij had er zijn reden voor, want een week eerder was hij nog, niet voor het

officiële wedstrijd was, gold die tijd niet als een wereldrecord, maar het kon Erben

eerst en niet voor het laatst, gediskwalificeerd. Te druistig!

niet deren. Hij reageerde uitgelaten.‘Tijdens de trainingen hadden we al heel snelle

De volgende week later stond hij er weer, tijdens het NK All Round voor junioren.

rondjes gereden. De allrounders waren hier ook, die stonden eerst wat te geinen,

Achter winnaar Bob de Jong en Ralph Bekers werd hij derde, na een tijd van 7.32.21

maar ze waren opeens heel stil.’

op de vijf kilometer, ruim negen seconden onder zijn beste tijd.

Het ‘zomervoetballertje’ bij ASC van weleer was ook een zomerschaatser gewor-

Begin januari 1996 zat hij in Davos, samen met zijn Stokvisdennen-trainer Jan

den. Erben Wennmars uit Dalfsen, 21 jaar oud, stond op de internationale schaats-

Wesselink, die op verzoek van Leen Pfrommer voor één keer de begeleiding van de

kaart. Niemand kon nog om hem heen.

kernploeg op zich had genomen. Op de 500 meter schaatste Erben naar een 38.70 en op de 1.000 meter naar 1.17.09, genoeg voor de tweede plaats achter de Finse sprinter Janne Haeninen. Volgens Wessselink moest Erben zich kunnen mengen in de strijd om de derde plaats bij het NK-sprint, waar de eerste twee plaatsten normaliter voor Gerard van Velde en Jacco Jan Leeuwangh zouden zijn.

Tussendoor maakte hij in Davos ook nog een paar tentamens voor zijn Atheneumdiploma, die naar Davos werden gefaxt. Want de school moest door doorgaan vond hij zelf. Het HAVO-diploma was binnen, maar hij wilde ook het Atheneum nog halen. Het zou hem lukken, met behulp van zijn klasgenoten van het Meander in Zwolle, die hem voortdurend van aantekeningen voorzagen. Regelmatig ook kwamen zij naar Erbens ouderlijk huis in Dalfsen om daar samen met hem de examenstof door te nemen.

Geloof met Peter Mueller De Nederlandse top lonkte en de wereldtop nog meer. De uitvinding van de klapschaats gaf de sporters nieuwe impulsen. Lang niet iedereen kon er overigens mee overweg. Erben wel. Gretig als altijd omarmde hij de nieuwe techniek én hij kreeg een coach die ervoor zorgde dat hij echt in zichzelf ging geloven. ‘Erben’, zei Peter Mueller, ‘hoe kan dat nou? Als ik jou op een fiets zet, ben je het snelst van allemaal.

Als ik jou in het krachthonk zet, til je de meeste kilo’s van allemaal. Zet ik jou op het

De familie Wennemars in 1994 bij de boerderij. Van links naar rechts: Erben, Freddy, Riëtte, Gerco, moeder Alien, Dennis en vader Derk Jan.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 20

20 de fascinatie van

Klootschieten was ooit, aldus een schrijver in 1930, een sport die bewees ‘dat ook het landbouwende deel onzer bevolking van oudsher zin voor lichamelijke oefening had.’ Hij beschouwde deze sport als een vorm van atletiek, net als kogelstoten. Maar dan moesten de klootschieters boezeroen en klompen wel inruilen voor een shirts en spikes. Die gedachte leidde bijna tachtig jaar tot een stelling bij een proefschrift: ‘Klootschieten als regionale, want typisch Oost-Nederlandse sport heeft Olympische potentie.’ Zover is het nog niet, maar het WK Klootschieten tijdens het Hemelvaartweekend

E M N I T R A M N A V E I T A N o I l C k S l A o f s DE F d n a l e t in mei 2010 in de Gemeente Dinkelland was wel een flinke worp in de goede richting!

t a l p Van

e i h c s t o o l k K W

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:51

Pagina 21

door Ben Siemerink

Klootschieten: een vorm van atletiek!

wen die de liefde voor de typische plattelandssport met de paplepel kregen ingegoten.

De fascinatie en toewijding van Meijerink resulteerden vijf jaar geleden in de verschijning van Het Groot Klootschietersboek. Een kloeke ‘bijbel’, waarin de feitelijke geschiedschrijving van het klootschieten wordt verlevendigd met persoonlijke anekdotes van meerdere generaties beoefenaars en liefhebbers.

Wereldkampioenschap in Dinkelland Het Groot Klootschietersboek maakte van Meijerink, die zelf het klootschieten nooit serieus actief beoefende, eens te meer een gedreven pleitbezorger en promotor van de sport. Al bij de presentatie van Het Groot Klootschietersboek in 2005 vroeg de inmiddels oudburgemeester Frans Willeme van de Gemeente Dinkelland aan Meijerink om mee te helpen bij de organisatie van een heus wereldkampioenschap klootschieten in die gemeente.

Als voorzitter van de organiserende stichting slaagde

K N I R E J EI

t o t ore

n e t ie

ijn fascinatie voor de aloude klootschietsport

Z

Meijerink er inderdaad in – samen met het bestuur en

ontstond eigenlijk door een bizar toeval.

onder anderen Frans Willeme, maar ook oud-wielren-

Ergens rond 1960 werd Martin Meijerink (74)

ner Hennie Kuiper – het WK Klootschieten naar

– in die dagen groepschef van de NS in

Dinkelland te halen. Tijdens het hemelvaartweekein-

Hengelo – door één van zijn machinisten uitgenodigd

de, van 13 tot en met 16 mei 2010, streden daar zo’n

voor een klootschietwedstrijd. Deze Harry Lenferink

honderd klootschieters uit Duitsland, Ierland, Italië,

uit Mander, in Het Groot Klootschietersboek genaamd

Amerika en Nederland met elkaar op de onderdelen

Harry van de Smorreboer, was ooit kampioen van

straat, veld en zetten.

Twente en in die jaren een prominent op klootschiet-

Met recht een mijlpaal in de historie van het kloot-

gebied. Bij een wedstrijd werd de echtgenote van

schieten! Hoewel er met name in de Randstad vaak

Lenferink door een kloot aan haar hoofd getroffen en

met dédain over wordt gesproken, heeft het kloot-

zij belandde in het ziekenhuis. Zoals dat toentertijd

schieten zich door de eeuwen heen ontwikkeld van

gebruikelijk was, moest Meijerink als groepschef zorg

een stukje plattelandsfolklore tot een echte

dragen voor hulp en opvang in het gezin Lenferink. In

(top)sport. Niet alleen in Twente, Drenthe en de

die periode werd hij door Lenferink volledig ingewijd

Achterhoek, maar ook van Groningen tot Maastricht

in de geheimen van het klootschieten. Hij werd er

en van Leiden tot Losser.

zelfs zo door gegrepen, dat hij vanaf dat moment alles begon te lezen en verzamelen over de historie van

Handleiding

deze al oude volkssport.

Ter gelegenheid van het WK Klootschieten in Dinkelland ziet opnieuw een boek van Martin

Meijerink nam zich ook plechtig voor ooit, zodra hij

Meijerink het licht. Geen kloeke ‘bijbel’ ditmaal, maar

gepensioneerd zou zijn, de geschiedenis van het kloot-

letterlijk een handleiding, met laagdrempelige infor-

schieten te boek te stellen. Toen die fase, nu veertien

matie en tips voor de recreatieve klootschieter. Met

jaar geleden, eenmaal was aangebroken, nam hij twee

dit boekje, dat ook verspreid wordt op de Twentse

dozen met inmiddels verzamelde krantenknipsels en

basisscholen, hoopt hij niet alleen bij te dragen aan

ander historisch materiaal mee op vakantie naar

verdere popularisering en instandhouding van het

Portugal. Daar maakte hij een begin met de belofte die

klootschieten, maar ook jong en oud op een laag-

hij aan zichzelf had gedaan. Vele jaren daarna bleef hij

drempelige en plezierige wijze aan het bewegen te

gestaag doorwerken aan wat hij nu noemt het ‘bij

krijgen.

elkaar vegen van de historie van het klootschieten.’ Hij

Om de roemruchte historie van het klootschieten

speurde in archieven en bibliotheken, maar ging ook

levend te houden, zet Meijerink zich ook in om het

met een bandrecordertje op pad om prachtige verha-

danig in verval geraakte klootschietersvaandel, de

len op te tekenen uit de monden van mannen en vrou-

St. Plechelmusbanier, een eervolle plaats te bezorgen.

21

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 22

De strijdende partijen: Ooitmarsum en Oldenzaal

22

door Martin Meijerink

Strijd om historisch klootschietvaandel na 263 jaar nog altijd niet beslecht Meer dan 263 jaar geleden eindigde een klootschietwedstrijd tussen de Twentse steden Oldenzaal en Ootmarsum op sensationele wijze in een ware kloppartij. Daarbij werd het vaandel van de Oldenzalers – de St. Plechelmusbanier – door de Ootmarsummers buitgemaakt en in triomf naar hun woonplaats gevoerd. Volgens historici is dit de oudste sporttrofee die in Nederland bekend is. Zelden ook is een sportwedstrijd zolang in de geschiedenis levendig gebleven. Hoe kon dit gebeuren?

M Op 13 december 1934 liet de toenmalige klootschietersvereniging in Ootmarsum zich, samen met de de Plechelmusbanier, trots vereeuwigen voor het plaatselijke Stadhuis aan de Markt. Een jaar later werd het vaandel ingelijst. Het is inmiddels sterk vervallen.

eer dan 263 jaar geleden eindigde een

de kloten andermaal door de lucht suisden en de stok-

klootschietwedstrijd tussen de Twentse

ken van de ‘anwiezers’ op diverse ruggen beukten. De

steden Oldenzaal en Ootmarsum op sen-

Ootmarsummers maakten van de verwarring gebruik

sationele wijze in een ware kloppartij.

door het vaandel van hun tegenstanders te verschal-

Daarbij werd het vaandel van de Oldenzalers – de St.

ken. Het verzet van de Oldenzalers werd hierdoor

Plechelmusbanier – door de Ootmarsummers buitge-

gebroken en overhaast sloegen zij op de vlucht.

maakt en in triomf naar hun woonplaats gevoerd.

Zegevierend brachten schout Cramer en de zijnen de

Volgens historici is dit de oudste sporttrofee die in

trofee naar de ‘Siepelstad’, waar een jubelende burge-

Nederland bekend is. Zelden ook is een sportwed-

rij de overwinnaars verwelkomde. Het dundoek werd

strijd zolang in de geschiedenis levendig gebleven.

veilig opgeborgen in de burgemeesterswoning en

Hoe kon dit gebeuren?

alleen bij zeer feestelijke gelegenheden tevoorschijn gehaald. Een doorn in het oog voor Oldenzaal!

Op 27 januari 1747 Op de Duustervoort – een plek tussen de

Achterkamertje

Rossummerbeek, de Oude Ootmarsumsedijk en de

Door de eeuwen heen zijn herhaaldelijk pogingen

Oldenzaalsedijk, nabij Ootmarsum – troffen de kloot-

gedaan om de op zo smadelijke wijze verloren banier

schieters van Ootmarsum en Oldenzaal elkaar op 27

terug te krijgen. Tot op de dag van vandaag zonder

januari 1747 voor de eerste keer. De Ootmarsummers

succes. In 1897, ruim 150 jaar na de legendarische strijd,

werden aangevoerd door schout Cramer. De

is er voor dit doel zelfs een inzamelingsactie gehou-

Oldenzalers brachten ter opluistering hun vaandel, de

den, maar de nazaten van de Ootmarsumse kloot-

St. Plechelmusbanier, mee. Een rode vlag met het

schieters verlangden een te hoge som geld; 440 gul-

wapen van Oldenzaal en een vergulde kloot aan het

den! Het vaandel is inmiddels grotendeels vergaan,

einde van de stok. Met tromgeroffel en het vaandel

maar wordt nog steeds te Ootmarsum bewaard en

voorop trok men naar de Duustervoort.

hangt, ingelijst en achter glas, in een achterkamertje

De wedstrijd was in die dagen geen kleinigheid.

van de bibliotheek. De stok met de vergulde kloot in

Vooraf waren de partijen overeengekomen dat de

top is niet meer aanwezig.

inzet werd bepaald op tachtig dukaten. De

Korte tijd is de trofee nog in het Rijksmuseum

Oldenzalers schenen zich tamelijk zeker van de over-

Twenthe te Enschede te zien geweest, maar dit bracht

winning te voelen, want ze hadden geen dukaten

in 1930 de gemoederen in zowel Oldenzaal als

meegenomen. Tegen de verwachting won

Ootmarsum dusdanig in beweging, dat de toenmalige

Ootmarsum de strijd en verlangde, volgens het toen

conservator Van Deinse het verstandiger oordeelde

geldende gebruik, directe uitbetaling van de geldsom.

het dundoek te laten waar het nu nog steeds verblijft.

De Oldenzalers, de ‘Boeskolen’, gingen hier echter

Jammer, want velen – klootschieters en niet-kloot-

niet mee akkoord, want volgens hen was er vals

schieters – hebben deze unieke, historische sporttro-

gespeeld.

fee nog nooit gezien. Het vaandel verdient dan ook

Hoe dit ook zij, er ontstond een handgemeen, waarbij

een betere plaats!

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

door Ester Smit

14:52

Pagina 23

Onder: Han Hollander in zijn karakteristieke pose voor de AVRO-microfoon.

biografie 23

Han Hollander Pionier van het gesproken sportverslag

H

artog Hollander, die zich later Han ging noemen, werd op 5 oktober 1886

Discussie

geboren aan de Walstraat 123 in Deventer. Zijn vader was een welbe-

In 1968, veertig jaar

spraakt joods koopman en een oom stond als kwakzalver op de markt.

na dato, verscheen

Praten konden de Hollanders! Echt rijk was het gezin, dat acht kinderen

een boekje ter ere van

telde, niet, maar samen met zijn broer Karel ging Han wel naar de HBS. Hij ging in

het eerste wedstrijd-

1902 voetballen bij het in dat jaar opgerichte Go Ahead, waarvoor hij de naam

commentaar van Han

bedacht. In 1904 ging hij als leerling-klerk aan de slag bij de Hollandsche IJzeren

Hollander. In een

Spoorwegmaatschappij en hij maakte daar snel promotie, maar zijn hart lag er niet.

voorwoord spreekt

Toen hij in dienst moest in 1907, kwam hij terecht bij de genie. Hij vermaakte zijn

Vogt daarin over de

kameraden door zittend op een brits bevlogen verslag te doen van al lang gespeel-

tragische dood van

de voetbalwedstrijden. De soldaten hingen aan zijn lippen. Eén van hen was Willem

Han door de ver-

Vogt, een man die later in het leven van Hollander een belangrijke rol zou spelen.

schrikkelijke joden-

Als directeur van de pas opgerichte AVRO vroeg Vogt in 1927 zijn oude dienstmak-

vervolgingen.

ker om als radioverslaggever voor zijn omroep te komen werken. Hollander gaf de

Tegelijkertijd is ech-

zekerheid bij het spoor op en begon een nieuwe carrière, die hem door zijn geheel

ter duidelijk dat Vogt

eigen stijl van werken grote roem zou brengen. Wat Han erbij verzon om de wed-

zijn vriend en een van

strijd spannender te maken, had niemand op het moment van de uitzending in de

Nederlands beste

gaten. Bevlogen en gepassioneerd deed hij verslag van vele interlands. Steevast

sportverslaggevers in

repte hij in zijn commentaar van een ‘krankzinnig kwartiertje’, waarin de

de oorlog keihard

Nederlandse spelers plotseling briljant leken te gaan spelen. Zijn ster rees en in

heeft laten vallen. De

deze tijd verruilde hij zijn joodse naam Hartog voor Han.

discussie over zijn

Met zijn boeiende stem maakte Hollander van zijn sportverslagen een waar hoor-

optreden is nog

spel, soms samen met Willem Vogt. Hele gezinnen zaten dan aan de radio gekluis-

steeds niet verstomd.

terd. Iedereen wilde hem horen. Zijn hart lag niet alleen bij voetbal, ook zwemmen

Ter ere van Hollander

Nederlandse geschiedenis

en atletiek en andere sporten becommentarieerde hij en bovendien schreef hij over

is in het Olympisch

sport. In 1936 mocht hij de Olympische Spelen in Berlijn verslaan, wat hij ook weer

Stadion in

was op zondagmiddag

met veel passie en bevlogenheid deed. Vanwege zijn positieve bijdrage aan het

Amsterdam een

Olympisch spektakel kreeg hij een door Hitler persoonlijk ondertekende oorkonde

gedenkplaat aange-

thuisgestuurd. Over zijn joodse afkomst zal Hitler wel niet hebben geweten.

bracht. Voor zijn huis

Voor de eerste keer in de

11 maart 1928 een voetbalwedstrijd,

aan de Amstelkade

Abrupt einde aan carrière

werd een zogeheten

Nederland-België,

Nadat op 10 mei 1940 de oorlog was uitgebroken, was Hollanders carrière abrupt

‘struikelsteen’ of

voorbij. Zijn laatste sportpraatje ging op 16 mei 1940, een dag na de capitulatie van

‘Stolperstein’ aange-

rechtstreeks te horen

Nederland, de ether in. Nog vóór de antisemitische maatregelen van de bezetter

bracht, om te herden-

van kracht werden, verbrak de AVRO-directie, onder leiding van Vogt, het contact

ken dat hij daar heeft

met hem. Hollander zag er het nut niet van in onder te duiken, want hij vertrouwde

gewoond. In Deventer

welbespraakt en bevlogen

op de oorkonde van Hitler. Te langen leste dook hij toch onder, maar toen hij er

werd op zijn woon-

achter kwam dat zijn dochter was opgepakt, verliet hij wanhopig van verdriet zijn

huis in de Walstraat

deed Han Hollander verslag

schuilplaats en viel hij ook in handen van de bezetter. Met vrouw en dochter werd

een plaquette beves-

naar Westerbork gedeporteerd. Zijn charme, passie en karakter werkten ook daar

tigd, maar dit huis is

weer in zijn voordeel. Hij kreeg een baantje bij de administratie in het kamp. Het

inmiddels gesloopt.

mocht niet baten. Na tien maanden Westerbork werd het gezin op transport

De herinneringsplaat

gesteld naar het vernietigigingskamp Sobibor. Niet één van 2.417 mensen van dit

is weggehaald.

op de radio. Enthousiast,

voor de AVRO. Zijn naam was meteen gevestigd.

transport heeft de verschrikkingen heeft overleefd. Op 9 juli 1943 kwam Han Hollander in Sobibor om het leven.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

24

27-04-2010

14:52

Pagina 24

door Michael Amsman

(foto Riny Riezebos)

De bal

H

oe het Nederlandse voetbal in zijn prille jaren werd beleefd, is te ervaren aan de Zwolse Weteringkade. Daar hangt nog de sfeer van 1937, toen VV Edon – als activiteit van de personeelsver-

eniging van energieleverancier IJsselmij – werd opgericht. De vooruitgang is sindsdien aan de club voorbij gegaan. Zij het op het nippertje, want eind jaren vijftig – een tijdperk waarin de architectuur een dieptepunt beleefde – werd besloten tot de bouw van een clubhuis en twee kleedkamers. Dat moest op een koopje, want de club had weinig geld in kas. Daarom

krijgt een andere curve op vierkante doelpalen

werd geen architect in de arm genomen, die naar de mode

VOETBALCOMPLEX EDON KAN ZO NAAR OPENLUCHTMUSEUM

ge geen pas. Verslaggevers hebben er de neiging om in

van die tijd even lekker met de historische omgeving zou gaan contrasteren, maar werden een paar houten gebouwtjes neergezet. En die voegden zich wonderwel op het sportparkje. Niet alles is er van 1937, maar zo voelt het wel.

Spreekkoren of verwensingen hebben in die statige entouraonbruik geraakte woorden te gebruiken: ‘na een puike redding van de doelwacht liet de kwieke midvoor het net alsnog

Tegenstanders kijken altijd

bollen.’

verbaasd op als ze het veld

boek als IJ.C., de afkorting voor de IJsselcentrale. Pas in 1993,

van de Zwolse voetbalclub

Edon heette niet altijd Edon. Aanvankelijk stond de club te toen het moederbedrijf na een fusie met het Energiebedrijf Groningen en Drenthe (EGD) Edon ging heten, ontstond de

Edon betreden. Vierkante

huidige naam. De voetbaltak van de personeelsvereniging

doelpalen, een houten

clubs sponsornamen dragen, maar Edon glipte door de

clubhuis, een dug-out van vooroorlogs grindbeton,

ging daarin mee. De KNVB had toen eigenlijk al verboden dat mazen van het net. Toen het energiebedrijf de naam Enexis ging dragen, geloofden de voetballers het wel. Niet eens omdat de KNVB daar een stokje voor zou steken, maar omdat de banden met de centrale allang waren verbroken.

hoge bomen rondom; het

Het terrein is weliswaar nog steeds in bezit van de vroegere

ontbreekt er nog maar aan

bedrijf niets meer met elkaar te maken.

dat Beb Bakhuijs namens Edon het veld op stapt.

IJsselcentrale, maar voor het overige hebben de club en het In de beginjaren mocht enkel personeel lid worden, later ook naaste familie, tegenwoordig iedereen. Niet dat het daardoor storm loopt; met drie herenteams en één damesteam hoort VV Edon tot de kleinste Zwolse verenigingen. Vijf jaar geleden wankelde de club zelfs. Het ledental was zo sterk teruggelopen dat opheffing dreigde. De komst van twintig studenten van Windesheim bracht redding en nieuw elan.

De club is sedertdien gezond, maar niemand die erover piekert om – als symbool van die herrijzenis – een hoogmodern glazen clubhuis neer te zetten. Nostalgie is immers wat de Voetbal Vereniging Energie-Distributiebedrijf Oost-Nederland kenmerkt. Dus toen een paar jaar geleden nieuwe doelen moesten worden geplaatst, kregen die gewoon weer vierkante palen en latten. Tegenstanders die tegen puntverlies aanlopen willen daar nog wel eens over mopperen, want een bal op de paal krijgt bij Edon een andere richting mee dan bij alle andere Nederlandse voetbalclubs, maar laten we wel wezen: dat geldt voor beide partijen.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 25

door Michael Amsman

Clubnamen

H

25

door Jan Luitzen

Sporttaalzuivering in Overijssel tijdens WO II?

et lastigste onderdeel bij het oprichten van een sportclub is het bedenken van de naam. FC of VV en dan de plaatsnaam – dat kan, maar dat is zo afgezaagd. Wat te denken van Rohda Raalte, een gerespecteerde hoofdklasser? De naam heeft misschien net als THOR, Tot Heil Onzer

n elitesporten als tennis, roeien, hockey, cricket en golf werden in de eerste

Ribbenkast, een klassieke klank, maar betekent doodgewoon: Recht Op Het Doel

I

helft van de twintigste eeuw tradities en een zeker snobisme gecultiveerd. De

Af. In dezelfde categorie vallen WWV uit Deventer en EMM uit Nijverdal: Wij

beoefenaars ervan vonden het Engels chic en onderscheidend. Het wemelde

Willen Vooruit en Eendracht Maakt Macht. In Nijverdal bestaat ook een club die als

daardoor in het tennis van termen als advantage, backhand, deuce, double, foot

DES door het leven gaat: Door Eendracht Sterk. De lokale voetbaltrots van

fault, love, serve en smash.

Zwartsluis heette net zo, totdat de KNVB – om verwarring te voorkomen – daar

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten de Duitse bezetters ermee in hun maag,

een Z aan liet toevoegen. Een rijtje vergelijkbare namen: VZOD, Vooruitgang Zij

want het Engels was tenslotte de taal van hun grote vijand. Ook tijdens zoiets

Ons Doel, een schaatsclub uit Kampen; VENO, Volhouden En Niet Opgeven, een

onschuldigs als het hardop bijhouden van de tennisstand kon het Engels gebruikt

voetbalclub uit Vollenhove; SMR, Stoot Maar Raak, een biljartvereniging uit

worden als een milde vorm van verzet tegen de bezettende macht. Op het pesterig

Hattem, EMMS, Eendracht Maakt Macht Slagharen, een voetbalclub.

affectief uitgesproken ‘fifteen-love’ kon het publiek zomaar reageren met een

Tot voor kort kende Hellendoorn de in 1945 opgerichte rooms-katholieke voetbal-

minutenlange ovatie.

vereniging, SOS, Samenspel Ons Streven, waar ooit Abe Lenstra trainer was. In

Om in ieder geval van het gesproken Engels op de tennisbaan af te zijn, verordon-

1950 ontstond de protestantse broeder VESOS; Vriendschap En Samenspel Ons

neerden de Duitsers op 20 juli 1942 dat er bij het tennis per direct in de eigen taal

Streven. Sinds 1 juli 2006 spelen de twee verenigingen samen onder de weinig ver-

geteld moest gaan worden. In het nationaal-socialistisch getinte Het nationale dag-

rassende naam Voetbalvereniging Hellendoorn.

blad van 21 juli 1942 reageerde de ‘sportopsteller’ van dienst verheugd op deze nieu-

Andere afkortingen wekken de indruk dat de oprichters een klassieke opleiding

we regel: ‘Het wordt tijd dat de taal van de sorry-mannekes van onze sportvelden

hebben genoten. NEO uit Borne, Nomen Est Omen – Latijn voor ‘de naam is een

verdwijnt en wij onze eigen mooie Nederlandsche taal gaan gebruiken.’

voorteken’. Onder de rook van Deventer voetbalt CUPA, uit Bussloo. Die letters

Om tot een officiële Nederlandse tennistaal te komen werd in juli 1942 een tennis-

staan voor Currite Ut Palmaen Apprehendatis, vrij vertaald ‘Ik hoop zo dat gij de

taalzuiveringswedstrijd uitgeschreven in het tijdschrift van de tennisbond Lawn

overwinning behaalt.’

Tennis. De wedstrijd leidde ertoe dat de clubs en hun leden in het najaar van 1942

Hengelo kende ooit HGOVV, Hengelose Geheel Onthouders Voetbal Vereniging,

een brief kregen van de Nederlandsche Lawn-Tennis Bond met daarbij een uitge-

maar die vereniging werd in 1993 opgeheven. En wat te denken van GUNIA uit

breide lijst tenniswoorden die in de vernederlandste versie gebruikt zouden moe-

Enschede, Gezellige Uren Na Ingespannen Arbeid of HECTOR, Het Eerste Clubje

ten gaan worden.

Tot Onze Roem, uit Goor?

Enkele van de bevindingen van de de jurycommissie:

Tot slot nog een uiterst curieuze clubnaam: Nobatowa, een duikvereniging uit

• dropshot: stop-bal.

Deventer, die voluit heet No Bar To Waste. Geen luchtdruk te verliezen. Als het beestje maar een naam heeft!

• foot fault: voetfout. Volgens de jury was deze letterlijk vertaling ‘gewettigd, want I

juist’.

• slice: gesneden slag.

• smash Met die term zat de jury in zijn maag. De suggesties bovenklap, hamerslag, daalslag, smak, mep en houw werden allemaal afgewezen. De jury: ‘Wie er een

Van Prins Hendrik Ende Desespereert Nimmer Combinatie naar AV PEC 1910 en FC Zwolle Op 12 juni 1910 werd de voetbal- en atletiekvereniging PEC opgericht. Een voetbalclub met de naam PEC is er in Zwolle al lang niet meer, maar dankzij de atletiek is de naam Prins Hendrik Ende Desespereert Nimmer Combinatie voor de stad behouden gebleven. In 1974 besloten de atleten namelijk om de vereniging, die voor een avontuur in het betaalde voetbal had gekozen en uiteindelijk via PEC Zwolle en PEC Zwolle ’82 als naam FC Zwolle zou krijgen, te verlaten en als ‘AV PEC 1910’ verder te gaan. De voetballers hebben inmiddels hun eigen boek. Friso Schatanus schreef Desespereert Nimmer, een jubileumboek over het betaalde voetbal in Zwolle. De atleten krijgen binnenkort hun versie, want de journalist Steven ten Veen schreef 100 jaar atletiekvereniging PEC 1910.

goed, aanvaardbaar, raak, typeerend woord voor weet, hij zal commissie en bestuur en onze tenniswereld een pleizier doen! (…) Alzoo: wie weet raad?’

Voor verder onderzoek naar de sporttaalzuivering tijdens de Tweede Wereldoorlog doe ik een beroep op de lezers van dit tijdschrift. Welke Overijsselse tennisclubs en -verenigingen hebben in hun archieven bewijsdocumenten van de Duitse pogingen om de sporttaal van de Engelse terminologie te ‘zuiveren’? En wie heeft de brief uit 1942 nog van de Nederlandsche Lawn-Tennis Bond met de ‘tenniswoordenbijlage’?

En in welke andere sporten hebben tijdens Tweede Wereldoorlog ook (pogingen tot) taalzuivering plaatsgevonden? In het cricket, hockey, roeien, honkbal en golf?

Voorbeelden van (sport)taalzuivering tijdens de Tweede Wereldoorlog kunt u mailen naar janluitzen@kpnmail.nl.

Zie voor dit onderwerp ook het artikel van Jan Luitzen in het aprilnummer van Onze Taal.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 26

26 De vraag welke Overijsselaar als laatste een Olympische medaille won, zal voor slechts weinig sportliefhebbers een probleem opleveren.

Schaatser Mark Tuitert, geboren in Holten, werd

Olympische medailles in Overijssel ls het gaat om de eerste Overijsselaar met

ke jonge vrouw, die hard en zuiver kan slaan en over

een Olympische medaille, wordt het ant-

een voorbeeldige wedstrijdmentaliteit beschikt. Haar

woord ongetwijfeld een stuk lastiger. Want

spel is opvallend veelzijdig. Ze heeft een uitstekende

wie heeft er ooit gehoord van de roeier

service en slaat zowel een goede forehand- als back-

20 februari

A

Walter Middelberg?

handdrive en retourneert bovendien de drives van

2010 in het

Ook de vraag hoeveel Olympische medailles naar

haar tegenstanders sterk. Een uitzonderlijke combina-

Overijssel of een Overijselaar gingen, is niet eenvou-

tie voor een vrouw. Haar dropshots zijn uiterst geraffi-

dig te beantwoorden. Het boek van Ton Bijkerk over

neerd. Maar haar grootste kracht is toch haar beweeg-

Vancouver

Olympisch Oranje van 1896 tot en met Athene 2004

lijkheid en actieradius. Kortom: zowel aan het net,

is echter een goede hulp. Zeker met de sportverjaar-

halfcourt als aan de baseline is zij een moeilijk te pas-

Olympisch

dagkalender Echte Helden, 100 jaar sport in Overijssel bij

seren speelster’, schreef de Engelse Daily Mail in de

de hand, want daarop staan de Overijsselse

jaren twintig over haar.

Olympische deelnemers tot en met 2006 vermeld.

In 1929 won ze met de Spaanse Lily de Alvares op

Een enigszins ruime definitie van het begrip

Roland Garros de titel in het gemengd dubbel. Op

Overijsselaar ten slotte maakt het onderzoek niet

Wimbledon kwam ze nooit verder dan de halve finale.

alleen interessanter, maar ook iets gemakkelijker. Al

Ze speelde veel in het buitenland, omdat ze in eigen

blijft het lastig alles en iedereen op een rijtje te krij-

land voor iedereen te sterk was. Veel had ze te danken

gen. Desalniettemin: een poging!

aan de vermaarde trainer Gerard Scheurleer, onder

op zaterdag

Canadese

kampioen op de 1.500 meter. Hij won zijn rit in 1.45.77

andere omdat hij haar leerde variatie aan te brengen

Eerste vrouwelijke medaillewinnares

in de lengte van haar slagen. Het was een nieuwigheid

Toen tennisster Kea Bouman in 1924, samen met de

waar veel van haar tegenstandsters niet van terug

daarmee ook

sterke Henk Timmer, brons won in het gemengd dub-

hadden. Toch had ze wel moeite met de harde, maar

bel tijdens de Olympische Spelen van Parijs, was ze

professionele aanpak van deze trainer, die menigeen

de grote

één van de zeer weinigen, en zeker de enige vrouw, in

tegen zich in het harnas wist te jagen. Veertien keer

de Overijsselse sport, die ook internationaal furore

werd ze Nederlands kampioene: vier keer in het

maakten. In 1927 won ze als eerste en enige

enkelspel, vijf keer in het dames-dubbel en vijf keer in

Shani Davis

Nederlander de Open Franse Kampioenschappen, het

het gemengd dubbel. Bovendien was ze ook nog hoc-

jaar daarna Roland Garros genoemd. De pers wist

key-international en Nederlands kampioene golf.

uit Amerika.

haar te waarderen. ‘Ze is een goed gebouwde en ster-

Nadat ze in 1931 was getrouwd met de Zwitserse roei-

en versloeg

favoriet

In 2006 stond bij het Historisch Centrum Overijssel de tentoonstelling ‘Echte Helden, 100 jaar sport in Overijssel’ op het programma.’ Van twaalf sporters en sportsters – één voor de negentiende, tien voor de twintigste en één voor de nieuwe eeuw – werden schilderijen gemaakt door de Zwolse schilderes Rana Berends.

Vijf van de twaalf geportretteerden behaalden Olympisch succes. Van links naar rechts: Kea Bouman uit Almelo (1924), Hennie Kuiper uit Denekamp (1972), Nico Rienks uit Zwolle (1988, 1992, 1996), Ellen van Langen uit Oldenzaal (1992), Erben Wennemars uit Zwolle (2006).

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 27

27

door Menno van der Laan

@ Zie voor de schilderijen www.ranaberends.nl

kampioen Alexander Tiedemann, sloot ze haar tennis-

voetbal. Gerard Willem le Heux uit Deventer won

samen met Ronald Florijn uit Enschede, goud bij de

carrière af. Vervolgens woonde ze in Nederlands-Indië

brons bij de team dressuur. De verwachte medaille bij

dubbel twee. Met zijn stadgenoot Henk-Jan Zwolle

en Amerika, maar in 1942 keerde ze voorgoed in

de hink-stap-sprong medaille voor Wim Peters kwam

won hij in 1992 brons in Barcelona (na hun wereldtitel

Nederland terug. Op 17 november 1998 – vier dagen

er niet.

in 1991) en samen met onder anderen Rienks en

na Henk Timmer, haar Olympische partner van 1924 –

Van 1932 tot en met 1960 waren er telkens slechts één

Florijn in 1996 ook nog eens goud met de Holland

overleed ze in haar woonplaats Delden.

of twee Overijsselse Olympiërs. Medailles behaalden

Acht in Atlanta.

zij niet. Het zou na de bronzen medaille van Kea

In 1992 kwam de Oldenzaalse Ellen van Langen met

Goud, zilver en brons

Bouman veertig jaar duren voor er weer Overijssels

grote ogen over de finish bij de 800 meter hardlopen.

Walter Middelberg uit Zwolle was de eerste

Olympisch succes viel te noteren. Pas in 1964 won

Even later kreeg ze een gouden medaille omgehan-

Overijsselaar die een Olympische medaille won. In

roeier Paul Hoekstra uit Enschede in Tokyo zilver op

gen. Een opzienbarend debuut maakte de schaatser

1900 behaalde hij in Parijs als roeier in de boot van

de K-2 1.000 meter.

Erben Wennemars uit Dalfsen, die in 1998 voor het

Minerva Amsterdam bij de acht met stuurman een

In 1972 was Hennie Kuiper uit Denekamp de eerste

oog van de wereld door zijn tegenstander de bocht

bronzen medaille. Zijn plaatsgenoot Willem Peter

Overijsselaar die met een gouden medaille naar huis

werd uitgeknald en kermend van de pijn en zwaar

Hubert van Blijenburgh had ook succes. Hij won in

kwam. Hij won toen in München bij de wielrenners

geblesseerd aan arm en schouder op het ijs bleef lig-

1912 en 1920 bij elkaar drie bronzen medailles bij het

op de weg. Herman Ponsteen uit Nijverdal was in dat

gen. Acht jaar later won hij in Turijn twee maal brons.

schermen en nam aan liefst vijf Olympische spelen

jaar ook van de partij, maar moest wachten tot 1976

Dubbel Overijssels succes was er in 2000 in Sydney.

deel, want ook in 1906 (Athene), 1908 (Londen) en

voor hij in Montreal zilver won op de 4.000 meter

De geboren Zwollenaren Jeroen Dubbeldam en

1924 (Parijs) was hij van de partij. Tennisster Kea

achtervolging. De voor Daventria in Deventer lopende

Marten Eikelboom wonnen toen allebei goud, respec-

Bouman uit Almelo won dat jaar brons in het

Gerard Nijboer won in 1980 in Moskou zilver op de

tievelijk als ruiter en als hockeyer. Schaatster Gretha

gemengd dubbel. Elk jaar waren er sindsdien wel

marathon. Noor Holsboer uit Enschede was lid van de

Smit uit Rouveen pakte in 2002 in Salt Lake City, door

Overijsselaars die deelnamen aan de Spelen, vooral in

hockeyploeg die in 1988 in Seoul brons won. Dáár ook

haar fans omgedoopt tot ‘Salt Lake Smitty’, zilver op

1928 in Amsterdam, toen er tien meededen bij vier

won de meest succesvolle Overijsselse Olympiër Nico

de 5.000 meter. In 2004 won Eikelboom ook nog eens

takken van sport: atletiek, hockey, paardensport en

Rienks, die het roeien leerde op het Zwarte Water,

zilver in Athene, waar Marleen Veldhuis uit Borne brons won als lid van de 4 x 100 meter estafetteploeg. Bij de later dat jaar gehouden Paralympics wonnen de tafeltennissers Gerben Last en Tonnie Heijnen uit Kampen goud in het dubbel. In 2006 viel er, afgezien van de twee bronzen medailles van Wennemars, geen Overijssels Olympisch succes te noteren, maar in 2008 won Marleen Veldhuis uit Borne in Beijing goud op de 4 x 100 meter estafette. In 2010 ten slotte kwam schaatser Mark Tuitert uit Holten met twee medailles naar huis: hij won brons bij de ploegenachtervolging en goud op 1.500 meter.

Zo ging er in 110 jaar Olympische spelen ten minste twaalf keer een gouden, vijf keer een zilveren en vijftien keer een bronzen medaille -zij het soms gedeeld en per persoon geteld- naar Overijssel en Overijsselaars.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 28

28 wat staat daar eigenlijk?

door Kees Schilder

Om de betaling van wijn en bier

Ik, Arent Joncker, schout van

Het gebeurde in Kampen, in 1598. Mr. Steven Pigge, telg uit een

Pigge, scholaster in Xanten, hier-

geleerd geslacht, had een schuld bij Dirk Hendriksz Snel, de

Henricxsoen, waard in de Witte

waard van de Witte Arend aldaar. De vordering voor de dranken, het ging om wijn en bier, bedroeg 34 goudgulden van 28 stuiver.

IJsselmuiden, geef u, weledele en zeer geleerde heer mr. Steven mee kennis dat Dirick Arent in Kampen, volgens de bepalingen van het Overijssels landrecht, op drie verschillende dagen bij de schoutenbank in mijn

Een behoorlijk bedrag, afgezet tegen het dagloon van acht stui-

schoutambt beslag heeft laten leg-

vers dat een eenvoudig arbeider verdiende. Of tegen de prijs van

Lubbertsz, pachter en bewoner

vijf goudgulden voor een drachtig varken. Je kon er ook wel ongeveer tweeëneenhalve koe voor kopen.

gen op pachtgelden die Andries van land met boerenerf in Mastenbroek liggende in het schoutambt IJsselmuiden, nog aan u schuldig is.

U bent een van de eigenaren van dat land en boerenerf dat Piggengoed wordt genoemd.

Dirick Henricxsoen doet u een

Mr. Steven Pigge (Kampen 1520 – Xanten 1604), een bereisd geleerde en een slechte betaler

proces aan om uw aandeel van de pachtgelden in bezit te krijgen.

Ook op uw aandeel van dat erf en land heeft hij beslag laten leggen.

Het probleem was, dat Pigge niet betaalde en daarom

waar hij woonde en werkte. De zaak zou voorkomen op

Daarom stel ik u ambtshalve voor

wendde Snel zich tot het schoutengericht van

11 september, ‘bij climmen der sonnen’ (r. 22) in het

om op 11 september aanstaande

IJsselmuiden. Schout Arent Joncker (r. 1), die ambts-

huis van de schout. Maar natuurlijk kon Pigge ook met

(volgens de oude tijdrekening)

halve ook ging over juridische zaken, verklaarde de

Snel in gesprek gaan en (r. 28-29), ‘die saecke mit hem

aan het begin van de dag persoon-

vordering bewezen. Want daarvoor waren (r. 5-6)

in der fruntschap affschaffen’. Hij kwam echter niet

lijk in mijn huis in IJsselmuiden te

‘drie arresten nae landtrechte behoerlijcken ende

opdagen en dus leek het op een gedwongen verkoop

verschijnen of iemand te machti-

gerichtelijken gedaen.’

uit te draaien. Zover kwam het niet, omdat Tijmen van

gen om voor u op te treden om

Met dit vonnis in de hand kon Snel daarom geld en

Wilsem, die in ondertrouw was met een nicht van

de vordering die Dirick

goederen van Pigge opeisen. Het ging in dit geval om

Pigge, de schuld aan Dirk Hendriksz Snel volledig

Henricxsoen op u heeft, aan te

een aandeel in het zogenaamde Pigge-erf in

betaalde. Tijmen nam daarmee de vordering op mr.

horen.

Mastenbroek, waarop beslag werd gelegd. De schulde-

Steven Pigge over, maar hoe die zaak verder werd afge-

U of uw gemachtigde kunnen zich

naar kreeg dat te horen in het Duitse Xanten, een stad-

handeld, vertellen de bronnen niet. En ook niet, hoe

dan tegen de eis verweren of met

je aan de Neder-Rijn, zo’n 45 kilometer vanaf Nijmegen,

het bier en de wijn hebben gesmaakt.

de eiser tot een overeenkomst proberen te komen. Komt u niet dan verspeelt u uw rechten in deze zaak, want dan moet ik toestaan dat Dirick Henricxsoen deze

Omtrent mr. Steven Pigge

beslaglegging bij de schoutenbank

Mr. Steven studeerde in Leuven 1540-1542, verbleef in Rome 1548-1556, was bibliothecaris bij kardinaal Granvelle

te zetten in een toewijzing van

in Brussel, reisde met prins Karl Friedrich van Cleef in de jaren 1571-1575 onder meer naar Wenen en Rome en

genoemde pachtgelden en aan-

verkreeg in 1575 een kanunnikplaats in Xanten, waar hij later ook scholaster (schoolmeester) werd van de kapittel-

deel van het erf en land, zonder

school.

dat u dat nog kunt verhinderen als

Hij was een liefhebber van de geschiedenis en heeft zich in Xanten bijzonder ingezet voor de opgravingen op de

de schoutenbank daarin toestemt.

plaats waar vroeger een Romeins castellum stond. Van zijn reizen met de prins van Cleef schreef hij een boek

Deze oproep is door mij onderte-

waarin hij de monumenten uit de Oudheid beschreef die zij op hun reizen bezochten. In een zaal in het museum in

kend en met mijn zegel bekrach-

Xanten staan enkele vitrines die gewijd zijn aan mr. Steven Pigge en zijn werk. Hij is overleden in Xanten in 1604.

tigd op 14 augustus 1598, volgens

van IJsselmuiden zal proberen om

de oude tijdrekening.

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 29

Afschrift in het protocol van het schoutengerecht van IJsselmuiden van een wetebrief (dagvaarding) door Arent Joncker, schout van IJsselmuiden, geschreven en bezegeld op 14 augustus 1598, waarvan het origineel door een bode werd afgeleverd bij mr. Steven Pigge, kanunnik en scholaster te Xanten. Rechterlijk Archief IJsselmuiden. Inv. nr. 3, folio's 138verso en 139, 14 augustus 1598. Gemeentearchief Kampen.

1

1 Ick Arent Joncker, in der tijdt schultz toe Isselmuijden,

2

2 doe U E. en hoichgeleerde mr. Steven Pigge,

29

3

3 scholaster toe Santen, gerichtelijcken vermitz desen

4

4 toe weten dat Dirrick Henricxsoen, die weert

5

5 Inden Witten Arent binnen Campen, drie arresten

6

6 nae landtrechte behoerlijcken ende gerichtelijkcken gedaen

7

7 hefft laten aen uwe pachten die U E. ten achteren

8

8 moegen wesen aen Andries Lubbertsz, den meijer

9

9 wonende op Piggenguet in Mastebroick in mijn

10

10 bevolen schultampt. Oick aen U E. quota erffdeels

11

11 aen dat voirbenoemde guet, in meinonge daerop toe willen

12

12 procedieren offte doen procedieren. Waeromme ick

13

13 ampthalven ende ten versoecke van Dirrick Henricx

14

14 voirscreven u mr. Steven Pigge eenen peremtoirlijcken

15

15 rechtdach aenstemme ende ordonniere eens voir all

16

16 ende bij versteck van vordere verwervinge opten

17

17 elffsten dach des aenstaends maentz septembris

18

18 older stiel, dat U E. ende hoichgeleerde alsdan

19

19 selffs in eijgener persoen offte uwe genoech-

20

20 same volmachtichde moeten erschijnen binnen

21

21 Isselmuijden toe mijnen huise ther gewoentlijcker

22

22 tijdt, bij climmen der sonnen, voir mij offte mijnen

23

23 gesubstitueerden, omme thoe aenhoeren alsulcken

24

24 eijssch ende conclusie als genanter Dirrick Henricx

25

25

26

26 offte sijn volmachtiger tegens U E. ende hoichgeleerde

27

27 als dan sall institueren ende doen, u daerentegens moegen

28

28 verweeren offte defenderen offte midler tijdt die

29

29 saecke mit hem in der fruntschap affschaffen.

30

30 Waertoe U E. ende hoichgeleerde moegen inden besten

31

31 verdacht sijn omme uwen schaeden toe schutten.

32

32 Want waert saecke U E. ende hoichgeleerde dest doene

33

33 versuimbden, sal ick moeten lieden dat Dirrick

34

34 Henricxsz voirscreven eevenwel mitten rechte voirt

35

35 vare ende erholde tgene dat hem mit rechte ende

36

36 ordel nae landtrechte toe erkandt sall worden, etc.

37

37 Oirconde dese letteren van citatien perempteriel

38

38 mit mijn zegel onderdruckt ende mit mijn handt

39

39 ende naem onderteijckent opten XIIIIden dach des

40

40 maentz augusti anno 1598 stilo antiquo.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

30 advertentie

27-04-2010

14:52

Pagina 30

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 31

door Marlies Mencke, educatieve dienst HCO

Het Storkgebeuren is bestemd voor de tweede en derde klassen van vmbo, havo en vwo en sluit aan bij kerndoelen en lesmethodes.

Wilt u meer informatie? @ Meld u zich dan via m.mencke@historischcentrumoverijssel.nl.

met de klas 31

‘Het is leuk om een keer wat anders te doen dan geschiedenis uit het boek.’ ‘Het was superleuk, maar we hadden te weinig tijd.’ ‘Het was leuk om dingen te weten te komen over Stork.’ ‘Alles bij elkaar is het mooi en leerzaam.’ Dit zijn enkele reacties van leerlingen van de klassen HA2A en HA2B van SG Twickel in Hengelo die hebben gewerkt met een nieuw lespakket: Het Storkgebeuren. Het Historisch Centrum Overijssel en Twents Techniekmuseum HEIM hebben de handen ineengeslagen om een stukje Twentse industriegeschiedenis voor leerlingen begrijpelijk te maken.

HET

STORK

GEBEUREN

De industrialisatie in je buurt ontdekken

A

ls leerlingen leren over de industrialisatie, gaat dat vaak aan de hand van

deze zaken introduceerde de Stork-directie aan het eind van de negentiende en het

Britse voorbeelden van moderne fabrikanten. Dat is zonde: in de eigen

begin van de twintigste eeuw, in een tijd waarin de overheid dit soort zaken nog

Overijsselse omgeving is prachtig materiaal voorhanden. Stork was ook

niet regelde.

zo’n bedrijf dat van de wieg tot het graf voor zijn mensen zorgde.

Aan de hand van foto’s uit het Stork-archief en een speciaal ontwikkelde film

Voetballen bij voetbalvereniging Wilhelmina, gymnastieken bij Hercules, het hele

onderzoeken leerlingen de betekenis van Stork in hun omgeving. In de film, met

sociale en sportieve leven kon via Stork geregeld worden. Wat betekende industria-

daarin oude fabrieksbeelden, komen ook oud-werknemers van Stork en bewoners

lisatie voor mensen die toen leefden? En hoe herken je dat bij jou in de buurt?

van ’t Lansink aan het woord. ‘Wij van de jongensschool gingen in de pauzes

Leven, leren, wonen en werken bij Stork staan centraal in Het Storkgebeuren.

weleens over de muren kijken, naar het schoolplein van de meisjes. Nee, er naartoe

De firma Stork (opgericht in 1868) is vooral bekend als één van de grootste

mochten we niet, maar natuurlijk probeerden we weleens wat…’ Het is één van de

machinefabrieken van Nederland. Pompen, ketels, gemalen en andere producten

vele herinneringen die de soms kil ogende fabrieksgeschiedenis verlevendigen. Het

van Stork zijn overal in Nederland (en ver daarbuiten) te vinden. Doel van dit

project wordt afgesloten met een bezoek aan Twents techniekmuseum HEIM en

project was leerlingen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs in contact te

een op maat gemaakte museumles. Eventueel kan een klas daaraan een bezoek aan

brengen met de andere kant van de Storkgeschiedenis: Stork als sociaal werkgever.

’t Lansink koppelen, waar de geschiedenis zich nog manifesteert in de fraaie

En sociaal waren directeur D.W. Stork en zijn opvolgers zeker te noemen. Zij

arbeiders-, middenklasse- en directeurswoningen. De zwemvijver, aangelegd voor

wilden arbeiders gedurende hun hele leven aan zich binden en zochten daarvoor

zomers zwemvertier, wordt iedere zomer nog veelvuldig gebruikt door de

moderne manieren. Een oudedagvoorziening, verzekeringen, een complete

Hengelose jeugd van tegenwoordig. Zelfs de kleedhokjes lijken niet te zijn

woonwijk (tuindorp ’t Lansink in Hengelo) en scholing voor de Stork-kinderen; al

veranderd.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 32

32 gesignaleerd 1 M.C. Waijerdink-Mentink. Van marke naar maatschap : 150 jaar landbouw in Haaksbergen.

Historische Kring Haaksbergen, 2009. 200 pp.

Van oudsher is Haaksbergen boerenland. Een dorp dat tot de komst van de firma Jordaan in de negentiende eeuw dreef op landbouw. Eeuwenlang veranderde het boerenbestaan er nauwelijks, maar in de tweede helft van de negentiende eeuw komt het net als elders in een stroomversnelling. Hoe snel, valt te lezen in Van Marke naar Maatschap.

Het boek beschrijft de ontwikkelingen van de landbouw van de opheffing van de marken tot de komst van de melkrobot. Mechanisering, coöperaties, landbouwonderwijs, (verzuilde) boerenorganisaties, de rol van de vrouw en de sprong in de toekomst worden beschreven en gelardeerd met talloze kaders en foto’s die een beeld geven van de verI anderende agrarische cultuur.

3 Wilhelm Nagge, opnieuw uitgegeven, ingeleid en toegelicht door Clemens Hogenstijn.

Weghwyser door de provintie van Overyssel.

Stadsarchief en Atheneumbibliotheek Deventer, 2010.

63 pp. + kaarten. ISBN 9789080989672 (Werken VORG; nr. 49) De ‘Korte Beschryvinge’ van Wilhelm Nagge, oorspronkelijk uitgegeven in 1724, is letterlijk voorzien van kanttekeningen (naast de oorspronkelijke tekst geplaatst) ter verduidelijking van de uit 1648 stammende tekst. Stadshistoricus Clemens Hogenstijn heeft daarnaast inleidingen toegevoegd over het ontstaan van Overijssel uit de Stichtse Landsheerlijkheid, over Wilhelm Nagge en I Nicolaas ten Have.

3

1 2 2 Eveline Koolhaas Grosfeld. De ontdekking van de Nederlander in boeken en prenten rond 1800.

Dissertatie Universiteit van Amsterdam. Zutphen 2010. 400 pp.

De in 1769 in Vollenhove geboren Evert Maaskamp behoorde daar met zijn familie tot de gegoede burgerij. In 1790 trok hij echter naar Amsterdam, waar hij een opmerkelijke carrière zou maken.

Aanvankelijk had hij aspiraties als kunstenaar, maar het was al snel duidelijk dat het hem ontbrak aan artistiek talent. Inmiddels had hij zich echter op het uitgeverspad begeven. Zijn belangrijkste uitgave, de etnografische serie Afbeeldingen van kleeding, zeden en gewoonten in de Bataafse Republiek gaf de Nederlanders, aldus Koolhaas-Grosfeld, ‘een nieuw gezicht’. De Nederlandse identiteit kreeg hiermee ‘een breed uitgedragen regionale verscheidenheid van fysieke eigenschappen, klederdrachten, zeden en gewoonten.’ Aan de hand van Maaskants ondernemerschap beschrijft Koolhaas Grosfeld deze ‘ontdekking van de Nederlander’. Ook gaat zij in op de politieke machtswisselingen waarvan Maaskamp profiteerde, maar die hem uiteindelijk I de kop kostten. Hij overleed in 1834.

4 4 Klaas Tippe. ‘Een echte Overijsselschman’.

Frederik Allard Ebbinge Wubben (1791-1874): burger, bestuurder en historicus in een rurale omgeving. Dissertatie Rijksuniversiteit Groningen.

2009. 444 pp.

Centrale vraag in deze studie is hoe Ebbinge Wubben als plattelandsnotabele in de eerste helft van de negentiende eeuw in zijn omgeving stond.

Het begrip omgeving moet daarbij zowel letterlijk als figuurlijk worden genomen. Het gaat om Staphorst, de regio en de provincie, maar ook om de netwerken en de organisaties waarin Ebbinge Wubben actief was. De studie beweegt zich, in de woorden van Tippe, ‘op het grensvlak van de microgeschiedenis en de biografie. Ebbinge Wubbens leven is hier het sleutelgat tot het verstaan van bredere ontwikkelingen.’ In zijn lange leven maakte deze liberaal, onder andere als burgemeester, notaris, historicus en waterschapsbestuurder grote veranderingen en ontwikkelingen I mee.

5 Theo Spek, Henk van der Velde, Herman Hannink, Bert Terlouw. Mens en land in het hart van Salland. Uitgeverij Matrijs. Utrecht 2010.

Dit boek geeft een overzicht van de bewonings- en landschapsgeschiedenis van het oude kerspel Raalte. Alle ontdekkingen die amateuronderzoekers en wetenschappers in de afgelopen vijftien jaar hebben gedaan, worden voor een breed lezerspubliek ontsloten. Elke buurtschap krijgt daarbij een eigen hoofdstuk, waarin een gedetailleerd beeld wordt geschetst van de opbouw van het landschap en van de middeleeuwse boerderijen en hun bewoners. Dat in het huidige landschap nog verrassend veel sporen van deze oude geschiedenis bewaard zijn gebleven, blijkt uit de vele kaarten, I foto’s en historische beelden.

5 7

6

6 Marijke de Vries, Wouter de Vries (auteurs), Erik Bennink (samenstelling) e.a.

MensenVerhalen: Dedemsvaart 1809-2009 Stichting MensenVerhalen Dedemsvaart, 2009.

144 pp.

Naar aanleiding van de herdenking van de stichting van de Dedemsvaart door Baron van Dedem vertellen zo’n zeventig bekende, maar vooral onbekende, Dedemsvaarters ‘hun verhaal’. Hierdoor komt een groot stuk geschiedenis van het leven I aan dit kanaal aan het licht.

7 Naar Engeland. Bijzondere oorlogsjaren van negen Hengeloërs. Stichting Oald Hengel.

Hengelo 2010. 128 pp. Tijdens de meidagen van 1940, of later, midden in de oorlog, kozen negen Hengeloërs voor een avontuur dat hun leven voorgoed zou veranderen. Daarna speelden ze allemaal, voor of achter de schermen, een rol bij geallieerde oorlogshandelingen.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:52

Pagina 33

door Tonny Peters, Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD)

8 J. Spitse. Joannes Bosch (1794-1842). Van boerenzoon in Raalte tot priester op Schokland.

Nijmegen 2010. 104, pp.

Joannes Bosch werd opgeleid tot priester in een tijd dat nog niemand gehoord had van geestelijke gezondheid. De zwakheid waarover hij de baas moest zien te worden betrof verduistering; hij kon, zacht gezegd, niet met geld omgaan. De reactie van de kerkelijke leiding was dat hij eerst werd ‘opgeborgen’ in een klooster en vervolgens veilig werd weggepromoveerd als waarnemend pastoor op het – toen nog – eiland Schokland. De auteur wil met dit boek laten zien welke krachten hebben geleid tot gedragsverbetering van een ontspoord man in een tijd waarin er nog geen geestelijke I gezondheidszorg bestond.

10 Aly Dijkstra-Kruit (redactie); m.m.v.

Annemarie Brinkhorst e.a. Spoorzoeken onder het maaiveld: een greep uit 40 jaar amateurarcheologie. Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland, 2009. 128 pp. ISBN 9789090248097 Een verslag van veertig jaar zoeken in de bodem door amateurarcheologen in de regio ZuidSalland, IJsselstreek en Veluwezoom. De vondsten en de verhalen eromheen worden in een mooi geïllustreerde en leesbare tekst weergegeven.

I

8 9 9 Enno de Witt (tekst), Madeleine Gimpel (redactie) e.a. Passie in glas: Annemiek Punt.

Ten Have Kampen, 2009. 155 pp. ISBN 9789025960117 Prachtig geïllustreerd boek over de Ootmarsumse glaskunstenares, die vooral bekend is van haar glas-in-loodramen. Dit boek geeft een overzicht van haar kunst, haar inspiratiebronnen, haar manier van werken en de verschillende technieken I van haar glaskunst.

@ Zie ook: http://transisalania.blogspot.com/

12 S. Wynia. Rondom Singraven Stichting Edwina van Heek Enschede, 2009. 137 pp.

Bundeling van artikelen die Sjouke Wynia de afgelopen decennia schreef over het huis en landgoed I Singraven en haar bewoners.

13 Mariecke Siezen (redactie). Genius Loci: 15 jaar installaties in Het Torentje Almelo: 1910, 1995, 2010. Stichting Het Torentje Almelo, 2009. - 151 pp.

ISBN 9789081385336 Rijk geïllustreerd overzicht van vijftien jaar kunstprojecten in het Torentje, een industrieel monument, dat in 1995 de bestemming van expositieI ruimte kreeg.

10 11 11 Heleen Bosma en Alied van der Meer (idee, tekst en foto’s). Overal in Overijssel : expeditie naar de ziel van een provincie. (Deventer): ArtNik, 2009. 105 pp. foto’s + cd-rom ISBN 9789490548018 Heleen Bosma en Alied van der Meer lieten zich door de computer 28 willekeurige plekken in Overijssel aanwijzen. Op 28 vrijdagen – weer of geen weer – bezochten ze deze exact aangegeven plekken, al kwamen ze midden in een moeras uit.

Ze maakten er foto’s en geluidsopnamen, namen een grondmonster, legden de weersgesteldheid vast, spraken met de eerste mens die ze tegenkwamen en met de eigenaar van de grond en verzamelden indrukken, die ze omzetten naar een gedicht. Twee weken later werd het gedicht uitgedeeld in de omgeving van de plek aan iedereen die het maar aan wilde aannemen en werd er met de I voorbijgangers en omwonenden gesproken.

12 13 Webwijzer @ Het NIOD en het Nationaal Archief hebben, met behulp van zo’n 225 deelnemende archiefinstellingen, de website archievenWO2.nl samengesteld. Hierin zijn de bij de Nederlandse archiefinstellingen aanwezige collecties met betrekking tot het nationaal-socialisme en de Tweede Wereldoorlog in relatie tot Nederland, Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen opgenomen. De site is bedoeld voor zowel de ervaren als minder ervaren archiefgebruikers. Deze site wil hét startpunt zijn voor onderzoek naar de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

@ Via www.biografischportaal.nl is een gestaag groeiende verzameling kerngegevens en levensbeschrijvingen van kopstukken en andere opzienbarende figuren uit de Nederlandse geschiedenis te vinden, van het vroegste verleden tot nu. Ook voor Overijssel en de Overijsselaars is dit een ware ‘Fundgrube’!

@ De site www.wieiswieinoverijssel.nl bevat Overijsselse biografieën van Harm Agteresch tot Salomon Izak Zwartz: personen die van betekenis zijn geweest vóór of in de Provincie Overijssel.

33

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

34 uitgelicht

27-04-2010

14:53

Pagina 34

Programmamaker en presentator Peter Schoof interviewde de tien genomineerden.

door Tonny Peters

Overijssels Boek van het Jaar 2009 Jaap Snel (red) e.a. m.m.v. Mans Bollemaat, Gerrit Heijink e.a. Het Boek van Rheeze & Diffelen. Uitgeverij Heijink. Hardenberg 2009.

D De verraste prijswinnaars werden staand voor de lichtstralen van een beamer, in de bloemen gezet.

Ed. E. Kemperman (transcriptie en vertaling). De thesaurus van Gramsbergen. IJsselacademie.

Kampen 2009.

e winnaars, de makers van Het boek van Rheeze & Diffelen konden behalve een oorkonde voor de hoofdprijs en enkele kleinere prijzen ook een bedrag van € 1.000 in ontvangst nemen. De jury, bestaande uit de journaliste en historica Lamberthe de Jong, de journalist en historicus Gerard Lage Venterink

(Twentse Courant Tubantia), de historicus Jan ten Hove en de journalisten Michael Amsman (de Stentor) en Ben Siemerink (zelfstandig) motiveerde haar keuze als volgt: ‘Voorbeeldig stukje geschiedschrijving van een oud agrarisch cultuurlandschap en de mensen die daarin door de eeuwen heen leefden en er vorm

Op donderdagavond 8 april 2010 werd in het

aan gaven. Met recht een boek door en voor de bewoners van de beide

Historisch Centrum Overijssel tijdens een

heel herkenbare wijze het verleden met het heden. Door de fraaie vormge-

feestelijke bijeenkomst de winnaar bekend

dorpen. Met name de ‘papieren wandeling’ door beide dorpen verbindt op ving en uitvoering een monumentaal boek voor een kleine gemeenschap.

Niet alleen de kleine gemeenschap van Rheeze & Diffelen zal zich overigens

gemaakt van het Overijssels Boek van het Jaar

in het boek herkennen, maar ook iedereen in vergelijkbare kleine platte-

2009. Voor de tweede maal werd deze prijs, een

geschiedenis haast letterlijk bij iedereen op de stoep voor het grijpen ligt.’

initiatief van de Overijsselse Bibliotheekdienst (OBD), Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek

landsgemeenschappen in Overijssel. Dit boek laat overtuigend zien dat

De originaliteitsprijs, een bedrag van € 250, ging naar De thesaurus van Gramsbergen, met de volgende motivatie: ‘Kosten noch moeite hoefden kennelijk te worden gespaard voor deze

(SAB) en het Historisch Centrum Overijssel

opmerkelijke proeve van minutieus historisch “monnikenwerk”. De jury

(HCO), uitgereikt. Programmamaker en

sche handschrift in z’n volle omvang te ontsluiten, terwijl ook de voortref-

presentator Peter Schoof stelde de tien

heeft veel bewondering voor de noeste arbeid die is verricht om dit medifelijke eigentijdse vormgeving (inclusief cd) moet worden geprezen. Het lezen van de vele opmerkelijke recepten is dan ook een zeer plezierige

genomineerden en hun boeken voor aan het

bezigheid. Het enige minpuntje van dit boek is feitelijk dat er niet een

publiek, waarna directeur Bert de Vries van het

lering en vermaak voor een veel groter publiek zou zijn ontsloten.’

HCO de winnaar bekend maakte.

“populaire”, verkorte versie van is gemaakt, waardoor dit geschrift ter

De organisatoren overwegen volgend jaar ook een Publieksprijs in te stellen en ook fictie bij deze prijs voor boeken op het gebied van geschiedenis en cultuur te betrekken.

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:53

Pagina 35

m.m.v Ans Borst, Kunst en Cultuur Overijssel

week van de geschiedenis agenda

historische evenement van Nederland. Elk jaar organiseren honderden instellingen speciale activiteiten rond een wisselend thema. Het

primaire doel is een breed publiek, inclusief het onderwijs, op een toegankelijke en aansprekende manier in aanraking te brengen met geschiedenis. De Week van de Geschiedenis wordt in 2010 voor de zevende keer georganiseerd en vindt plaats van zaterdag 16 oktober t/m zondag 24 oktober. Het thema is dit jaar Land en Water.

ALMELO: Stadsmuseum Almelo

STEENWIJK: Stadsmuseum Steenwijk

Schilderijen van Almelose amateurschilders

Propaganda in de Tweede Wereldoorlog

agenda

D

e Week van de Geschiedenis is het grootste

t/m 31 juli

@ www.stadsmuseumalmelo.nl

t/m 10 september @ www.stadsmuseumsteenwijk.nl

DEVENTER: Historisch Museum

ZWARTSLUIS: Schoonewelle

Blik op Blik: design van verpakkingsblik

Scheepvaart is cultuur

t/m 19 september 2010

@ www.deventermusea.nl

DEVENTER: SAB

Samenwerkingsverbanden In voorgaande jaren zijn steeds meer samenwerkingsverbanden tussen instellingen tot stand gekomen. De initiatieven hebben vaak een eigen naam, logo en organisatie, maar kunnen worden gesteund door het Nationaal Historisch Museum (NHM). Te denken valt aan een samenwerking van culturele instellingen, media, provincie(s), gemeenten, bedrijfsleven (winkels, horeca, hotels), VVV/recreatieve instellingen enzovoort.

Het gezamenlijke programma kan bijvoorbeeld één dag beslaan of in één gemeente plaatsvinden, met een Week van de Geschiedenis van Almelo tot Zwolle! In alle gevallen kan iedere deelnemer zijn eigen publiciteit genereren, zowel lokaal, regionaal als landelijk of zelfs, zeker in het oosten van de provincie, internationaal. Belangrijk is dan wel dat er een overkoepelende organisatie is.

Het NHM, als initiatiefnemer van de Week van de Geschiedenis, stimuleert overkoepelende initiatieven en biedt hulp bij het opzetten hiervan. Het NHM: • stelt zijn netwerk beschikbaar • helpt bij het leggen van contacten • denkt mee over mogelijkheden wat betreft partners, programma, media en sponsoring • kan overkoepelende initiatieven opnemen als partners in de Week van de Geschiedenis • kan partners uitlichten op de website en (nog onder voorbehoud) opnemen in de programmakrant • kan partners meenemen in zijn communicatie naar het lokaal en landelijk persnetwerk

Informatie Nationaal Historisch Museum Schelmseweg 87 6816 SH Arnhem Tel: 026-711 25 00 Fax 026-7112550 @ www.jijmaaktgeschiedenis.nu

Voorbeelden Kijk ter inspiratie eens op de websites rond de Week van de Geschiedenis 2009. @ www.weekvandegeschiedenis-amersfoort.nl @ www.dagvandehaagsegeschiedenis.nl @ www.zichtopmaastricht.nl

Opgaves: msmdhto@historischcentrumoverijssel.nl

Fototentoonstelling ‘Eigenzinnig onderwijs in Deventer’ t/m 31 juli

Schatkamerrondleidingen, het gehele jaar @ groepen@vvvdeventer.nl

ENSCHEDE: Rijksmuseum Twenthe

t/m 6 juni @ www.schoonewelle.nl

ZWOLLE: Historisch Centrum Overijssel Bouwen aan de Diezerstraat. Educatief project. Meer informatie voor het onderwijs: a.rijkhoff@historischcentrumoverijssel.nl

t/m 3 september @ www.historischcentrumoverijssel.nl

Gedroomd papier, tekeningen en prenten uit eigen collectie uit de periode 1850-1935

ZWOLLE: Kunst en Cultuur Overijssel

t/m 12 september 2010

Excursie De verborgen geschiedenis van het

@ www.rijksmuseumtwente.nl

Overijssels landschap.

Donderdag 10 juni. Opgave voor 3 juni via

ENSCHEDE: TwentseWelle

aborst@kco.nl of 038-4225030. Kosten € 40 (inclusief

‘VEERKRACHT, echo van een ramp’. Een

busreis, lunch, wichelroede en magische kaart).

tentoonstelling over de veerkracht van een mens

na het verliezen van huis en haard door een ramp

t/m 29 augustus 2010 @ www.twentsewelle.nl

GOOR: Goors Historisch Museum 65 jaar bevrijding Goor t/m 5 mei 2010

Van Weefschool tot Textiele Werkvormen: een overzicht van de verschillende vormen van textielonderwijs in de 19de en 20ste eeuw

6 juni t/m 30 september 2010 @ www.historischgoor.nl

IJsselacademie

HENGELO: Twents Techniekmuseum HEIM

Zunnewendefestival

BliepBliep! Geluid uit de computer: een DOE-

den: het jaarlijkse Zunnewendefestival op landgoed

Het lijkt een goede Overijsselse traditie te gaan wor-

tentoonstelling voor het hele gezin, vol herkenning

Schuilenburg bij Hellendoorn. Dit jaar vindt het plaats

voor de (groot)ouders en activiteiten voor de

op 19 juni.

kinderen t/m 22 augustus 2010

Veel muziek, voordracht, een jongerenpodium, een

@ www.techniekmuseumheim.nl

streekmarkt, een boottocht op de Regge met een verteller aan boord, er is voor elk wat te zien, te horen,

OMMEN: Nationaal Tinnen Figuren Museum

en ook te doen.

Tuinen, binnen en buiten

inleveren bij deskundigen, die het dan zullen beoor-

t/m 5 december 2010

@ www.tinnenfigurenmuseum.nl

Nieuw is dit jaar dat je je zelf geschreven gedicht kunt delen. Een soort talentenjacht voor (amateur)dichters dus. En dat alles in de streektaal!

Kijk voor het definitieve programma op www.zunnewende.nl.

35

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:53

Pagina 36

36 mededelingen van de IJsselacademie

T 038 331 52 35 F 038 333 42 04

I www.ijsselacademie.nl E info@ijsselacademie.nl

IJsselacademie, kenniscentrum voor immaterieel erfgoed in Overijssel

IJsselacademie

Onderzoek en publicaties De IJsselacademie is een onderzoeksinstituut en kenniscentrum voor taal, geschiedenis en traditie in Overijssel. U kunt er terecht met vragen over dit immaterieel erfgoed in de regio. De Academie stimuleert en begeleidt onderzoek van wetenschappers en van amateurs en organiseert educatieve programma’s en bijeenkomsten. Daarnaast is de IJsselacademie een uitgeverij. Veel onderzoek resulteert in publicatie van boeken, dvd’s, cd’s.

Ruim dertig jaar De stichting IJsselacademie is opgericht in 1977. Haar werkzaamheden worden gefinancierd door de provincie Overijssel, door gemeenten in het werkgebied en door de opbrengst van

Aan onze relaties

Postbus 244 8260 AE Kampen

producties. Ook zijn er incidentele subsidies, zoals van het Prins Bernhard Cultuurfonds, het bedrijfsleven en particulieren die speciaal bij een project betrokken zijn. Het werkgebied spitst zich toe op Salland en het Land van Vollenhove (van Gramsbergen tot Schokland en van Bathmen tot Steenwijk), maar de Academie realiseert op verzoek ook projecten op de Veluwe en in Flevoland.

Donateurs Voor de IJsselacademie is de financiële en morele steun van donateurs onmisbaar. Voor minimaal € 20,- per jaar krijgt u 20% korting op onze uitgaven en ontvangt u jaarlijks zes keer MijnStadMijnDorp. Historisch Tijdschrift Overijssel.

kant was in Heemse-Hardenberg. Hij gaf daar de aan-

schrift van de SchrieversBond Overiessel, in samenwer-

n het eerste nummer van MijnStadMijnDorp

I

zet voor de oprichting van één van de grootste organi-

king met de IJsselacademie en TwentseWelle. Het digi-

konden wij een brief laten bijvoegen voor onze

saties voor hulp aan onderduikers en vervolgden in

tale blad bevat met name poëzie en proza in de ver-

donateurs. Maar er zijn meer relaties die via de

ons land. Het Frits de Zwerverfonds is in 2000 opge-

schillende streektalen van Overijssel, geschreven door

IJsselacademie deze opvolger van Historisch

richt door toedoen van dr. Herman Smit, oud-burge-

de leden van de SchrieversBond. Daarnaast is er nieuws

Overijssel ontvangen. Ook u houden wij graag op de

meester van Hardenberg,.met het doel de belangstel-

in te vinden over komende streektaalactiviteiten in de

hoogte van onze activiteiten in deze speciale IJA-

ling voor de geschiedenis van de Tweede

provincie, zijn er interviews met vrouwen en mannen

nieuwspagina. Waarin ook boekpresentaties worden

Wereldoorlog, speciaal bij jongeren, levend te houden.

die veel voor de streektaal betekenen, en is er in elke

vermeld en waarin onze medewerkers regelmatig

Daarbij richt het zich op het Overijsselse gedeelte van

uitgave ruimte voor een gastschrijver uit de provincie.

redactionele artikelen zullen schrijven. Als relatie van

het samenwerkingsverband Regio IJssel-Vecht. Bij de

Een abonnement op Van Over de Iessel is, dankzij een

de IJsselacademie krijgt u MijnStadMijnDorp.

jury kwamen dit jaar 35 opstellen binnen, een aantal

subsidie van de Provincie Overijssel, gratis. Iedereen

Historisch Tijdschrift Overijssel gratis toegestuurd, zes

dat aanzienlijk hoger lag dan de veertien inzendingen

die geïnteresseerd is in streektaal kan zich via de web-

keer per jaar (verkoopprijs € 5,95).

van vorig jaar. De jury bestond uit Jan Slomp (voorzit-

site aanmelden voor een abonnement en krijgt ver-

ter), Jos Mooijweer (secretaris), Jaap Hagedoorn (his-

volgens elke eerste dag van het kwartaal de nieuwe

Frits de Zwerver Schrijfwedstrijd 2010

toricus), Jannes Janssen (wethouder gemeente

uitgave in zijn digitale brievenbus. Ook is het mogelijk

In de loop van 2009 organiseerde Stichting

Hardenberg) en Wim Zijlstra (neerlandicus). Op dins-

het tijdschrift (en in de toekomst ook oudere uitga-

IJsselacademie Kampen, in samenwerking met het

dag 23 april reikte burgemeester Bert Meulman van

ven ervan) op de website in te zien.

Frits de Zwerverfonds, voor de tiende keer de

Hardenberg onder grote belangstelling van de pers de

Vanaf 1 april 2010 is Van Over de Iessel te vinden op

essay/opstelwedstrijd voor de Frits de Zwerverprijs.

prijzen uit aan de winnaars van dit jaar. Dit gebeurde

www.vanoverdeiessel.nl.

Jongeren van 14 tot en met 18 jaar konden hun schrijf-

tijdens een feestelijke bijeenkomst, die traditioneel

talent beproeven op het thema Heb het hart eens!

plaatsvond in het gemeentehuis van Hardenberg. Jan

Het geheim van de smid

Onder de schuilnaam Frits de Zwerver opereerde ver-

Terlouw hield een toespraak met de titel Het hart van

Op 27 mei presenteert de IJsselacademie Het geheim

zetsstrijder ds. F. Slomp, die in de bezettingstijd predi-

de taal. De eerste prijs in de Frits de

van de smid. De vervaardiging en bewerking van

Zwerverprijsvraag 2010 werd toegekend aan Hélène

Staphorster gebruikszilver van Wielent Harms. Het

de With (18 jaar) uit Rutten, met haar opstel De piloot.

boek is de opvolger van het veelgeprezen

De tweede prijs ging naar het opstel Tegenstellingen,

overzichtswerk Overijsselse streekdrachten.

geschreven door Geranne van Dijk (17 jaar) uit

Weerspiegeling van voorbije mode, dat Harms in

Genemuiden. Twee derde prijzen waren er dit jaar:

2008 bij de IJA publiceerde.

voor het opstel Het gaat zoals het gaat van Djoni de

Voor meer informatie jkummer@ijsselacademie.nl,

Vos (16 jaar) uit Tollebeek en voor Heb het hart eens!,

voor een bestelling zie www.ijsselacademie.nl of mail

door Corine van Heerde (17 jaar) uit Grafhorst.

naar info@ijsselacademie.nl.

Opmerkelijk is dat Hélène al eerder in de prijzen viel: zij won in 2009 de tweede prijs. De jury beoordeelt de opstellen ‘blind’ en ziet alleen schuilnamen: pas nadat de keuze is gemaakt, worden de werkelijke namen van de winnaars bekend. De winnende verhalen zijn te lezen op: www.ijsselacademie.nl/Geschiedenis/Frits de Zwerverprijs

Van Over de Iessel Op donderdag 1 april verscheen voor het eerst Van Over de Iessel, het digitale Overijsselse streektaaltijd-

I

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:53

mededelingen van de VORG

Pagina 37

Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis (VORG)

37

Dag voor de verenigingen bij huis Breklenkamp Vorig najaar hebben de VORG en het HCO gezamenlijk een dag voor de Overijsselse geschiedenis en streekcultuur georganiseerd. Daarbij hebben een groot aantal historische verenigingen zich gepresenteerd. Ook was er de uitslag van de succesvolle verhalenwedstrrijd ‘Historisch kippenvel’.

VORG

familie Zegers. Nadat het in de twintigste eeuw eerst

sneden essen-landschap, bekend om zijn monumen-

een halve eeuw had leeg gestaan en daarna als jeugd-

tale eiken en beuken. De familie Wanrooij heeft het

herberg was gebruikt, werd het verkocht aan de fami-

huis met zijn tuinen in oude luister hersteld. De dag

lie Wanrooij. Het huis ligt in een van de mooiste en

zal na een informatief gedeelte besloten worden met

rustigste gebieden van Twente, een door beken door-

een rondleiding door het huis.

Programma zaterdag 2 oktober 2010 10.00 - 10.30 uur

Ontvangst

10.30 - 10.45 uur

Welkom

10.45 - 12.30 uur

Twee workshops:

Geschiedenis in het onderwijs

Hoe zou je de wereld kunnen begrijpen, als je je eigen omgeving niet begrijpt? Dat ïs een

belangrijk uitgangspunt als het gaat om de inrichting van het geschiedenisonderwijs. Om de geschiedenis van de wereld te begrijpen, moet je dan ook de geschiedenis van je eigen stad en regio kennen. Dat is de basis van een lokale geschiedenismethode van de Stichting

Deventer Onvoltooid Verleden Tijd. die in tien modules wordt uitgegeven. Onderdeel van de methode zijn leskisten.

Elke vereniging zijn tijdschrift

Hoe maak ik met beperkte middelen een boeiend blad voor mijn vereniging? In deze workshops zullen enkele succesvolle voorbeelden de revue passeren.

12.30 - 13.30 uur

Lunch

13.30 - 14.00 uur

Het project ‘Mijn stad mijn dorp’

ezien de positieve reacties en het enthousi-

Inleiding door Bert de Vries, directeur van het Historisch Centrum Overijssel

asme bij de deelnemende organisaties was

Dit inmiddels bekende project wil een digitaal platform bieden aan alle Overijsselse histori-

het geen moeilijke beslissing om ook in 2010

sche verenigingen om hun collecties aan een groot inernetpubliek te tonen. Maar ook zullen

een geschiedenisdag te organiseren. Maar

in de toekomst websitebezoekers zelf hun materiaal kunnen plaatsen en informatie met

G

anders dan toen willen we ons in de eerste plaats rich-

anderen delen. Zo ontstaat een community van historisch geïnteresseerden. Op deze dag

ten op de historische verenigingen en instellingen

komt de stand van zaken aan de orde.

zelf. Centraal staat de ontmoeting tussen historische

14.00 - 14.30 uur

verenigingen en organisaties die op het gebied van

13.30 – 15.00 uur

Rondleiding door en rond huis Breklenkamp..

regionale geschiedenis en streekcultuur actief zijn.

15.30 uur

Afsluiting met een drankje (en hapje?)

Daar kunnen zij van elkaar te leren, door het uitwisse-

Inleiding door Matthijs Wanrooij over de geschiedenis van Huis Breklenkamp.

len van ideeën en praktijkervaringen.

De kosten bedragen € 7,50 per deelnemer. Alle verenigingen en organisaties zullen een uitnodiging ontvangen .

De ontmoeting vindt plaats op zaterdag 2 oktober op

Voor informatie kunt u contact opnemen met Geert Hannink, 0572-356978, g.hannink@planet.nl.

het terrein van de havezate Breklenkamp in

zaterdag 2 oktober in Denekamp

Denekamp. Dit is een mooi voorbeeld van een 17deeeuwse Oost-Nederlandse havezate. Het huis zelf wordt al in de veertiende eeuw genoemd als eigendom van Klaas van Metelen. Van 1639 tot 1805 was het in bezit van de familie Bentinck, en daarna van de

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

27-04-2010

14:53

Pagina 38

38 advertentie

De familie Overijs D

op his historische i h ontdekkingstocht... d kki h Dit zijn n Thijs (56), Fien (53) en hun h kinder kinderen en Bas (17) en Juliaa (20) Overijs. Een typisch h Overijsselse familie. komt Je kom mt ze binnenkort vast wel een keer tegen. In de ant, op tv krant, tv, kr v, op internet of live bij een evenement. Zij vormen van vorme n namelijk het gezicht va an de campagne Jij & Overijssel.

Overijs ssel. De Overijsjes zullen jjee wijzen op de mooie zondere kanten van Overi ijssel, maar ook met je bijzondere Overijssel, en bijz discussie vooral samen in disc ussie gaan en voor al sam men met jou ontdekken provincie waar de d pr ovincie voor staat. De D familie stelt zich aag aan je voor en duikt eers graag eerst gr st even in het verleden.

Althans Althan ns dat van Fien.

by van zijn moeder evenm min er g hobb Zoon Bas kan de hobby evenmin erg volgen. Hij staat liever op de tennisbaan en ver rdient verdient wat bij als verkoper bijj de Schoenenr eus.

Schoenenreus.

Zij verdiept verdiept zich sinds kort in ha haar d aar familiegeschiedenis. begon een Het be egon toen ze vorig jaar ee en keer een flitscursus genealogie stamboomonderzoek. geneal logie deed, oftwel stamb boomonderzoek.

Binnen keren en had zee uitgevonden n de kortste ker haar betgrootvader dat ha ar betgr ootvader Jannes SSteunenberg teunenberg uit geweest.

Holten n schoenmaker was gewe eest. Net als haar overgrootvader grootvader over grootvader Gerrit en haar gr g ootvader Klaas.

Dochter Julia heeft tr óók een heftige trouwens o ouwens geschiedenis, vooral oral belangstelling voor ge schiedenis, maar dan voo die van Indië. Maar ja, zij heeft dan ook, al is h et nog het maar kort, verkering met Talahutu; m Domingues T aalahutu; zijn voor ouders komen van n de Molukken. Hij lijkt wel w een voorouders door beetje op Prince en is ook o nog eens gescout do oor acles. Vindt Julia stoer. sttoer.

Heracles.

Her

grote verklaren Zo kan n ze haar gr ote voorliefdee verklar en voor haar enorme haar man Thijs me schoenencollectie. Al gelooft g enorm niets daar n iets van. Hij beschouwt de d kooplust van Fien vooral duree hobby en vi vindt voor indt het allemaal maar al als een dur met ‘Voorbij vooral oo al voor altijd niks m et die geschiedenis. ‘V orbij is voor voorbij,’ oept hij en dan denkt hij dat hij de dichter voorbij j,’ rroept JJ.C. .C. Bloem Blo oem citeert.

Ook stuitte Fien op my ysteries rrond ond de mysteries verzetsgeschiedenis va an haar gr ootvader Klaas,, van grootvader maar daar is nog een heleboel h over uit te zoeke en. zoeken.

Zelf wilde hij er nooit veel v over zij oorlogsverled den oorlogsverleden Hendrik zeggen. Haar vader He endrik wist er ook weinig g van. hien Fien is benieuwd of zee er in de ar archieven misschien chieven missc nog iets over kan vinden. vinden.

Meer weten over sta stamboomonderzoek amboomonderzoek en de Overijssel? verijssel? geschiedenis van Ov www.genlias.nl Kijk op www .genliass.nl en www.historischcentrumoverijssel.nl www .historischcentrrumoverijssel.nl Meer ee weten ete over o e de e familie a e Overijs?

O e js www.jijenoverijssel.nl Kijk op www .jijenov verijssel.nl

27-04-2010

14:53

Pagina 39

colofon Jaargang 1, nummer 2, mei-juni 2010 MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel is een uitgave van Uitgeverij Waanders en het Historisch Centrum Overijssel en verschijnt 6 keer per jaar.

MIJN

Nummer 3 verschijnt op 9 juli

MIJN

100195_Overijssel_02:Opmaak 1

STAD DORP

HISTORISCH TIJDSCHRIFT OVERIJSSEL

In het volgende nummer staan reizende Overijsselaars centraal. Eén van hen was de Hellendoornse streektaaldichteres Johanna van Buren (1881-1962), die ‘op de fietse’ door de provincie trok en daarover wekelijks een gedicht schreef in het Twents Zondagsblad, later het Dagblad van het Oosten.

ISSN 2210 2108 01.

Jaarabonnement (6 nummers): € 29,95.

Het abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk twee maanden voor beëindiging van het lopende abonnement worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Hoofd- en eindredactie Wim Coster.

Druk Drukkerij Waanders Zwolle.

Redactie Michael Amsman, Menno van der Laan, Ben Siemerink, Ester Smit (beeldredactie).

Illustraties De uitgever heeft zijn uiterste best gedaan de rechten met betrekking tot de illustraties te regelen volgens de bepalingen van de Auteurswet. Hij die desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever.

Voor werken van beeldend kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam C/o Pictoright Amsterdam 2010. © 2010 Uitgeverij Waanders b.v. Zwolle www.waanders.nl www.mijnstadmijndorpoverijssel.nl

Vormgeving Frank de Wit. Correspondenten Ans Borst (KCO), Tonny Peters (OBD), Vincent Sleebe (VORG), Dinand Webbink (SAB), Jook van Zeeland (IJA).

Overige Medewerkers aan dit nummer Geert Bekkering, Rana Berends, Hans de Boer, Theo Bult, Ab Gellekink, Henk ter Heege, Historisch Centrum Overijssel (HCO), Historische Kring Dalfsen, Geert Hannink, Gemeentearchief Kampen (GAK), Robert Kemper, Henk Keulemans, Ad van Liempt, Jan Luitzen, Marlies Mencke, Martin Meijerink, Nationaal Historisch Museum (NHM), Marleen Nijkrake, Oudheidkamer Twente (OKT), Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD), Riny Riezebos, Kees Schilder, Sportclub Enschede, Stadsarchief en Athenaeum Bibliotheek (SAB), Stichting Historische Sociëteit Enschede-Lonneker (SHSEL), Twents Techniekmuseum HEIM, Steven ten Veen, familie Wennemars, Jan H. Wigger.

Geraden Een uitvoerig antwoord op de vraag in het eerste nummer van dit tijdschrift kwam van H. Martinus uit Hengelo. Niet geheel toevallig, want de foto was ook in die plaats gemaakt.

In 1927, volgens de informant, bij de opening van een nieuw bouwfase van Tuindorp ’t Lansink, in de Marten Meesstraat, vlak na de kruising met de Lansinkweg en de Spinnersweg. Het dorp was gebouwd op initiatief van C.F. Stork van machinefabriek Stork, naar ontwerp van de Amsterdamse architect Karel Muller, die zich later in Hengelo vestigde.

Zie ook: www.tuindorplansink.nl. Zie voor Stork: www.historischcentrumoverijssel.nl>zoeken en vinden>beeld en geluid>fotocollectie Stork

Gevraagd Vier dames. Het startschot suist nog na in de oren. Het is oorlog, 1942. Al is daar op de foto niets van te zien. Wie waren deze dames? Hoe oud zouden ze zijn geweest?

Bij welke club sportten ze? En waar en door wie zou de foto genomen zijn?

Antwoorden op deze en andere vragen zijn welkom via msmdhto@historischcentrumoverijssel.nl, o.v.v. ‘Fotovraag nr. 2.’ De winnaar of winnares kan een fraaie sportverjaardagkalender tegemoet zien.

39

Redactieadres Historisch Centrum Overijssel Postbus 1510, 8001 BM Zwolle T. 038 - 4266300 F. 038 - 4266333 msmdhto@historischcentrumoverijssel.nl www.historischcentrumoverijssel.nl www.mijnstadmijndorpoverijssel.nl Advertenties Reserveren: Martijn Jansman/N35 Media Dorpsstraat 47, 8141 AJ Heino T. 0572-395558/06-51299622 martijn@n35.nl Abonnementen Uitgeverij Waanders, afdeling abonnementen Postbus 1129, 8001 BC Zwolle T. 038-4673400, F. 038-4673401 abonnementen@waanders.nl

Illustratieverantwoording Omslag: (achtergrond) Henk Keulemans, (profiel) archief Theo Bult; 4 Historisch Centrum Overijssel; 5 boven en onder Marleen Nijkrake 6 Henk Brusse; 7 boven collectie Sportclub Enschede, linksonder Henk Brusse; 8 Collectie PEC 9 foto Ad van Liempt Nanda Plasschaert, foto Jan van de Lint, Spaarnestad Fotoarchief; 10 Henk Keulemans; 11 Archief Theo Bult; 12 linksboven en onder Henk Keulemans, rechtsboven archief Theo Bult; 13 boven en onder Henk Keulemans; 14 archief Theo Bult; 15 boven archief RMAC, midden archief Theo Bult, sonder Henk Keulemans; 15 onder collectie Sportclub Enschede; 16 linksboven www.fotoarchief.nu, rechtsboven Historische Kring Dalfsen, onder familie Wennemars; 17 Historische Kring Dalfsen; boven en onder Historische Kring Dalfsen; 19 boven Ben Verbeek, onder Teunis Versluis; 20 en 21 collectie Martin Meijerink; 22 linksboven collectie Martin Meijerink, rechtsboven Historisch Centrum Overijssel, onder Het Groot Klootschietersboek; 23 Nationaal Archief / Spaarnestad; 24 Riny Riezebos; 27 schilderijen Rana Berends, collectie Historisch Centrum Overijssel; 28-29 Gemeentearchief Kampen; Twents Techniek Museum HEIM; 34 Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD); 37 collectie VORG; 39 Johanna van Buren, collectie Dinand Webbink; 40 omslag Gemeentearchief Enschede.

Reacties MijnStadMijnDorp wordt goed en nauwkeurig gelezen. De volgende reacties kwamen binnen n.a.v. nummer 1.

De linker foto op pagina 17 geeft geen pakje surrogaatkoffie weer, maar een pakje sigaretten. Deze werden uitgestrooid, schrijft mevrouw Van Olst-Berends uit Zwolle, door geallieerde vliegtuigen op 31 augustus 1941, op de verjaardag van koningin Wilhelmina. Werner Wilhelm Tölke, pagina 19, aldus G.J. Veerman uit Wijhe, werd, op 3 oktober 1944, niet gearresteerd in Olst, maar in Veessen. Over de zo tragisch omgekomen Corry Westland van Baalen-Bosch, pagina 24, meldt L. Nieuwenhuis uit Zwolle, dat deze verzetsstrijdster, zoals een bijgevoegde kopie van de overlijdensakte laat zien, niet op 11 april, maar op 10 april om 2 uur is omgekomen. Naar aanleiding van het artikel over Codewoord Martini, pagina 25, schrijft B.J. Keukenkamp uit Peize dat een stationschef de treinenloop beheert en de gang van zaken er omheen regelt. Het is dus niet zijn ‘levenswerk’. De totale verantwoordelijkheid voor een station is in handen van de Hoofdingenieur van wegen werken. Het was Keukenkamps vader die op 10 mei 1940 de goederenloods moest opblazen. Aan het eind van de dag kwam hij ‘op de fiets geheel ontdaan thuis. Totaal van de kaart.’

Ook de verdere informatie uit deze brief zal worden toegevoegd aan het archief van de Werkplaats van de NS, dat berust in het HCO. Het gehele ‘stationnement’ in Zwolle dateert overigens niet uit 1864, maar uit 1868 en de foto van het station dateert niet uit 1960, maar is vermoedelijk in de jaren dertig gemaakt. Alle brief- en mailschrijvers worden hartelijk bedankt voor hun reacties!

Op de omslag: Toen na de oorlog de grenzen weer werden opengesteld, gingen veel Duitsers in Enschede boodschappen doen. Hier de drukte bij de grensovergang Glanerbrug in 1957.

27-04-2010

14:53

Pagina 40

A 5,95

100195_Overijssel_02:Opmaak 1