Ritratt tal-faċċata: IS-SALINI TAX-XWEJNI juruna l-mod tradizzjonali kif kien (u sa ċertu punt għadu) jinġabar il-melħ. Dawn kienu jiġu mimlija bl-ilma baħar li fix-xemx tisreġ tal-klima tagħna, speċjalment matul ix-xhur tas-sajf, kien jevapora u jħalli warajh il-melħ. Dan il-melħ kien jinkines, jitnaddaf u jinġabar fil-bramel. Qabel l-invenzjoni tal-friġġ u l-friża, il-melħ kien imfittex ħafna biex iżomm l-ikel fi stat ta' preservazzjoni.
Ritratt meħud fit-12 t’April 2020 – Martin Attard
L-Iben t’Alla sar bniedem
Nimxu Id F’Id
Settembru 2025 Ħarġa numru 547
Sinjurun mar ikellem lill-kappillan u bid-daħka qallu: “Kellek prietka sabiħa fuq il-ġenna imma nsejt tgħidilna fejn nistgħu nsibuha.”
Il-kappillan tbissem u pront qallu: “Ngħidlek fejn issibha. Filparroċċa għandna familja li għaddejja minn żminijiet diffiċli għax ilmissier marid u mhux faċli għall-omm li tlaħħaq mal-ispejjeż. Daħħal idek fil-but u mur u agħtiha xi ħaġa karità. Mhux ftit ewro imma somma sostanzjali li taqlagħha mill-miżerja.” U dlonk tah l-indirizz talfamilja fqira li kien semmielu.
Għaddew ftit jiem u s-sinjurun iltaqa’ mal-kappillan: “Għamilt bħalma għedtli u veru li ħassejtni qiegħed il-ġenna meta rajt ittbissima tal-omm u t-tgħanniq tat-tfal għall-għotja li tajthom. Il-ferħ ta’ din l-għotja kien speċjali u ddeċidejt li nirrepeti ta’ spiss dak li ħajjartni nagħmel int.
Is-sinjurun kien għex l-esperjenza li dwarha tkellem Ġesù: “Iktar hu ta’ ferħ li tagħti milli li tirċievi.”
Aħna m’għandniex flus x’nagħtu iżda żgur li nistgħu noffru xi ftit mill-ħin tagħna biex nagħmlu l-ħajja ta’ ħaddieħor inqas diffiċli. Forsi l-aħjar post li nibdew ikun id-dar tagħna stess billi noffru ftit għajnuna lill-ġenituri. U hekk aħna wkoll inkunu nistgħu nħossu lspeċjali li tkellem dwaru s-sinjurun.
Anke aħna nkunu sibna l-indirizz tal-ġenna.
Wirt il-Fundatur
Dun Ġorġ ħallielna teżor ... f’kitbietu
Wieħed jitgħallem minn dak li ġarrab x’inhu ta’ ġid biex jgħożżu u jipprattikah, u x’inhu ta’ deni biex jevitah.
X’tgħallimt kemm ilek fid-dinja?
• Tgħallimt li n-natura ċċedi meta wieħed jissikkaha.
• Tgħallimt li m’hemmx profitt fit-tgergir.
• Tgħallimt ma mmieri qatt il-vuċi tal-kuxjenza.
• Tgħallimt li nistaqsi meta nkun niddubita.
Dawn is-sentenzi huma meħudin mill-kitba qasira bl-isem Il-Majjistra
Esperjenza li Dun Ġorġ qassam lill-membri tal-Għaqda tiegħu fl-1956 permezz ta’ fuljetti b’erba’ paġni li kien iħobb isejħilhom il‘four pages’ . Din il-kitba ġiet stampata għall-pubbliku fl-2005.
Nimxu Id F’Id - Settembru 2025
Dizzjunarju Bibliku
Kleofa
Jissemma darba biss fil-Bibbja, firrakkont ta’ San Luqa dwar żewġ dixxipli li minn Ġerusalemm kienu
sejrin Għemmaws. Luqa jgħidilna li wieħed minn dawn id-dixxipli kien
jismu Kleofa. Aktarx li għal xi żmien kien jimxi wara Ġesù iżda meta rah
jinqabad u jiġi mislub donnu tilef ittamiet kollha tiegħu. Iżda l-laqgħa
tiegħu ma’ Ġesù bidlet in-nuqqas ta’ tama f’fidi ġdida. Tant li reġgħu marru lura Ġerusalemm biex jgħidu
lill-Appostli li dak li l-Lhud kienu qatlu kien qam mill-imwiet. Kleofa għandu ma’ sieħbu dikjarazzjoni importanti ħafna fil-Bibbja. Jgħidilna: “Ma kinitx qalbna mixgħula fina hu u jkellimna matul it-triq.”
Uriena li l-preżenza ta’ Ġesù fostna ġġib il-veru ferħ.
Mill-pinna ta’ Dr Coronato Grech
L-Illużjonijiet ta’kuljum
(... ikompli mill-ħarġa ta’ Awwissu)
Fil-latitudni ta’ Malta (35.5 gradi) aħna nduru madwar 1,125 kilometru fis-siegħa. Min-naħa l-oħra, preċiż fil-pol tan-Nord u l-pol tas-Sud, id-dawrien huwa prattikament żero. Hemmhekk tista’ ddur id-dinja f’ċirku żgħir ta’ ftit passi!
U jerġa’ hemm illużjoni oħra fi tlugħ u fi nżul ix-xemx (u l-qamar u l-kwiekeb). Din tirriżulta minn kif jgħaddi d-dawl mill-atmosfera li jitgħawweġ b’ċertu mod (proċess li jissejjaħ refraction) li meta x-xemx titfaċċa u tibda tielgħa, din tkun għadha taħt l-orizzont b’madwar dijametru tagħha. U fi nżul ix-xemx meta din għadha tidher kemm tmiss mal-orizzont, din diġà tkun iktar ’l isfel.
Il-qamar ukoll għandhu daqsxejn ta’ illużjoni. Meta mimli (kwinta), u għadu tiela’ qrib l-orizzont, dan jidher pjuttost kbir, waqt li meta ftit sigħat wara jkun fis-sema, bħal donnu jiċkien. Din id-darba irraġuni hija li meta baxx ikun imqabbel mal-art imma mbagħad fis-sema jiġi waħdu fil-beraħ. Bħal vapur li jidher kbir fil-port imma jiċkien fil-beraħ tal-baħar.
(... ikompli fil-ħarġa ta’ Ottubru)
... jikteb Ritchie Grech
Kannella
Il-kannella, Cinnamomum verum, bl-Ingliż true cinnamon tree, hija waħda mill-ħwawar li nsibu fil-Bibbja. Din tiġi magħmula miz-zokk ta’ ġewwa tas-siġar mill-familja cinnamomum. Tintuża mal-ikel. FilBibbja nsibu li hi waħda mill-ingredjenti li kienu jużaw biex jagħmlu żżejt tal-konsagrazzjoni: “ħu mill-aħjar ħwawar; ħames mitt xekel ta’ mirra safja; daqs nofsha kannella tfuħ, jiġifieri mitejn u ħamsin xekel” (Eż 30,23).
Alla jrid il-qalb niedma: “x’jiswieli l-inċens ġej minn Saba? U lkannella tfuħ minn art imbiegħda? Is-sagrifiċċji tal-ħruq tagħkom ma jogħġbunix u l-vittmi tagħkom ma jgħaxxqunix” (Ġer 6,20).
Il-maħbub jxebbah lill-maħbuba ma “qasab ifuħ, kannella” (Għan 4,14).
Il-mara żienja kienet tuża l-kannella għall għanijiet ta’ moħħha: “fewwaħt soddti bil-mirra u friexi bis-sabbara u l-kannella” (Prov 7,17).
Fil-ktieb tal-Apokalissi nsibu xi ftit mill kummerċ li kien isir ma’ Ruma: “ħwawar tal kannella u ħxejjex tal-balzmu, fwieħa, mirra, inċens...” (Apok 18,13).
Fatti, tagħrif u figuri li jqanqlu stagħġib... u forsi tbissima.
Il-vapur Titanic hu fost l-iktar famużi fid-dinja. Forsi għax għereq proprju fl-ewwel vjaġġ tiegħu f’April 1912. U miegħu għerqu fuq 1,500 ruħ bejn baħrin u passiġġieri.
U sal-lum għadhom jinbiegħu affarijiet li kienu b’xi mod marbuta miegħu. F’Marzu 2018 tħabbar li ser jinbiegħ menu talewwel ikla li saret fuq il-vapur. Din ġiet servuta fit-2 t’April, 8 ijiem qabel beda l-vjaġġ diżastruż li kellu jitfa’ dal-vapur f’qiegħ l-Oċean
Atlantiku. Saret meta l-vapur kien qed jagħmel xi provi qabel jitlaq lejn New York fl-10 tal-istess xahar.
F’dan il-menu hemm likla tal-ġurnata li kienet
ittieħdet fil-gabina tassecond Officer Charles Lightoller. Dan żamm ilmenu bħala tifkira. B’xorti tajba kien wieħed mill-ftit li salvaw u l-menu baqa’ jgħożżu u ħallieh lil uliedu u dawn għaddewh lil uliedhom. Meta ddeċidew li jbigħuh sabu li kien hemm nies li kienu lesti jħallsu għalih iktar minn €100,000. Fil-fatt inbiegħ fi rkant u tiegħu daħħlu s-somma ta’ €150,000! Ara daqsxejn kemm kapaċi jħallsu dawn id-dilettanti talmemorja ta’ dan il-vapur. L-ispejjeż tal-ikliet kollha li saru fuq il-vapur kienu ferm inqas minn din is-somma fantastika. Nimxu Id F’
- Settembru
timijiet tat-tieni diviżjoni FC Mashuk u FC Angusht gawdew minn sorpriża għax meta kienu ħerġin l-uffiċjali li kellhom imexxu l-partita u l-plejers, flok tfajjel iżomm il-ballun raw ors kbir u kien dan l-annimal li
newwel il-ballun lil dawk inkarigati mil-logħba. Mhux biss imma tgħidx kemm għamel trampi l-ors billi issa joqgħod bilwieqfa fuq saqajh ta’ wara, imbagħad idur dawra mejt isellem lin-nies u l-bqija. Tant ħadu gost l-ispettaturi li qamu bilwieqfa u taw ċapċipa twila lill-ors biex juruh l-apprezzament tagħhom.
Imma l-ikbar kompliment tah reporter ta’ gazzetta li qal: “Ilpartita ftit kellha x’tikkummenta u la tatna sorpriżi u lanqas xi gost speċjali. Imma dak li għamel l-ors tana verament pjaċir u berikt ilmument li kelli nattendi din il-partita.”
Iżda dawk li jħobbu l-annimali pprotestaw u qalu li kienu qed jisfruttaw lill-ors li postu żgur mhux fil-grawnd tal-futbol. Mitt bniedem mitt fehma.
Mid-Dinja tax-Xjenza ... jikteb Joe Portelli
Il-Plastik
Disgħa fil-mija (9%) biss tal-plastik qed jiġi riċiklat. Hemm minnu li perikoluż tirriċiklah u hemm plastik li ma jistax jiġi riċiklat. L-Unjoni Ewropea għamlet illegali plastik li jintuża darba biss. Daħlet ukoll liġi biex ittapp ta’ flixkun tal-plastik jibqa’ marbut mal-flixkun. It-tapp hu magħmul minn materjal differenti mill-flixkun. Għalhekk fir-riċiklaġġ, dawn iż-żewġ materjali jridu jiġu separati. L-Unjoni Ewropea tistqarr li tletin fil-mija (30%) tal-plastik esportat għar-riċiklaġġ hu illegali għax meqjus skart perikoluż (hazardous waste).
Xmajjar fil-Bangladesh bħall-Buriganga (Old Ganges) huma fgati bil-ħmieġ u parti ewlenija hu l-plastik li baxxa x-xmara u ġegħilha tibdel triqitha. Fl-oċeani wkoll qed jispiċċa ħafna plastik. Il-Great Pacific Garbage Patch fiha tliet darbiet daqs Franza.
Problema marbuta mal-plastik hi li biċċiet żgħar minnu qed anki jidħlu fil-ħlejjaq ħajjin. Għadhom ma jafux eżatt x’effett qed ikollhom. Imma l-problema tal-plastik hi mhux biss l-istruttura bażika tiegħu (polymer) imma wkoll sustanzi li jiżdiedu biex itejbu l-prodott, bħallkulur, sustanzi li jagħmluh iktar flessibbli u l-bqija. Hemm xi 16-il elf sustanza li jżidu. Pereżempju sustanza mil-lastku tat-tyres tal-karozzi (imsejjaħ 6PPD-quinone) sabu li qed imarrad lis-salamun Coho f’Seattle.
Ortografija Maltija ... niktbu bil-Malti tajjeb
Il-fatra
Hawn min jgħid ‘breakfast’ bl-Ingliż u hawn min jgħid ‘kolazzjon’ bħatTaljani. Iżda tgħid fadal min jgħid ‘fatra’ biex jirreferi għall-ikla ħafifa li nieħdu filgħodu malli nqumu biex nitrejqu ftit?
U xi tfisser eżatt il-kelma ‘fatra’?
Interessanti ninnutaw li sorsi differenti jagħtu tifsira differenti għall-kelma ‘fatra’ u m’hawnx qbil assolut dwar jekk ‘fatra’ tirreferix għall-ikla ħafifa li nieħdu filgħodu biex nindafru, għall-bukkun li nieħdu wara nofsinhar jew jekk hux għall-ikla ta’ filgħaxija.
Skont Serracino Inglott, meta wieħed ‘jinfatar jiġifieri li jkun kiel jew trejjaq biex jaqta’ u jtaffi l-ġuħ. Fid-dinja Għarbija l-perjodi tal-ikel huma pjuttost marbuta mill-qrib mar-reliġjon u għall-Musulmani l‘fatra’ hija lewwel ikla ta’ wara s-sawma tal-ġurnata li ssir waqt ir-Ramadan. Mela, meta wieħed jinfatar ikun qed jikser is-sawm. Għalhekk, jekk inqisu li meta nieħdu break + fast (breaking a fast) inkunu qed niksru s-sawma ta’ billejl u nitrejqu wara perjodu ta’ żmien mingħajr ikel, nistgħu ngħidu li nkunu qed ninfatru. Iżda skont Aquilina, meta wieħed jinfatar ikun qed jiekol l-ikla ta’ wara nofsinhar, dik li nsejħulha ‘lunch’ jew ‘midday meal’ jew anki l-ikla ta’ filgħaxija, jiġifieri d‘dinner’. Aquilina jagħti dan l-eżempju: “f’nofsinhar ftarna u kulħadd xeba’.” Jgħid ukoll li l-fatra hija l-ikla li tieħu meta tikser issawma u tippranza wara nofsinhar jew filgħaxija. Pereżempju, nafu li dari kienu jsumu u joftru filgħaxija.
Tagħrif mogħti lilna minn Pristineworks Ltd.
Għal aktar tagħrif żuru: http://www.pristineworks.com
laqgħa tal-ġuvintur u old boys li saret fil-bitħa. Il-laqgħa tmexxiet minn seħibna Anton Mercieca u kienet mibnija fuq il-proverbji. ItTnejn 4 tax-xahar kellna lQuddiesa ta’ ringrazzjament.
tal-Qasam Mid-Djarju
Minħabba r-riħ inżammet filkappella u qaddes għalina Dun Manwel Cutajar. Il-Kor immexxi minn Antoine Theuma ħa ħsieb il-kant. L-għada t-Tlieta kellna laqgħa sabiħa mmexxija minn seħibna Michael Debono bis-suġġett San Ġorġ Preca u r-rabta tiegħu man-Nadur. Kien hemm ukoll attendenza sabiħa għal din il-laqgħa.
L-Erbgħa 6 tax-xahar kellna jum ta’ logħob. Bdejna bilquddiesa u wara kellna tournament tal-futbol. Komplejna filgħaxija b’logħob filgamesroom u ġibna fi tmiemu ledizzjoni ta’ Lobissajf ta’ din issena, kemm taż-żgħar kif ukoll tal-kbar. Temmejna l-jum bil-
party u l-premjazzjoni tal-logħob kollu. Wara l-party tim ta’ żgħażagħ u old boys bdew jarmaw il-palk u d-dwal għall-play tal-Ġimgħa.
Il-Ħamis 7 taxxahar kellna siegħa
Adorazzjoni filgrawnd. Tmexxiet mill-Kappillan ta’
Kerċem u old-boy tagħna Dun Brian Meilak. Il-kor kompla sebbaħ latmosfera sabiħa li nħolqot permezz tal-kant.
Il-Ġimgħa
t’Awwissu kellna lplay Oliver kif jiftakarha n-nannu. Kienet play bis-sehem ta’ ħafna atturi żgħar u kbar. L-attendenza kienet waħda sabiħa ħafna wkoll. Grazzi lil
dawk kollha li ħadu sehem, kemm dawk li dehru fuq il-palk kif ukoll dawk ta’ wara l-kwinti.
Wara l-Ġimgħa Museumina bdejna żewġ kompetizzjonijiet talfutbol, għaż-żgħar u l-kbar. Dawn jibqgħu sejrin sal-bidu tal-iskola. Prosit lil dawk kollha li qegħdin jattendu. Anke l-kbar żammew lappuntament tagħhom b’nofstanhar il-baħar matul il-ġimgħa. Mark Tista’ taqra wkoll il-fuljett f’forma diġitali. Żur il-Paġna talFacebook: http://www.facebook.com/MuseumSubien Nadur u fuq issuu.com/Nimxu Id f’Id
