UIt je eigen stad

1

2

ď ˆ Brainstorm bij Meneer de Leeuw 08.09.2010 Oost-Knollendam

uit je eigen stad

3

4

Johan en Bas willen 10 jaar pionieren met stadslandbouw in Nederland.

Op welke dynamiek kunnen zij inspelen? Uit welke maatschappelijke dynamiek komt stadslandbouw voort? Welke dynamiek kunnen zij teweeg brengen door te laten zien dat het kan?

Welke maatschappelijke vraagstukken agenderen zij hiermee?

Stadslandbouw speelt in op de splitsing van een dominante stroom:  verstedelijking: bifurcatie lokale vinexgroei en lokale krimp  landbouw: bifurcatie tussen specialisatie en verbreding  zorg: bifurcatie tussen expert en ervaringsdeskundige  stadslandbouw bestaat al als een onderstroom maar wordt de komende 30 jaar dominant

5

VAN Oerhollands Eten/ productie Sier Steen Vast Zitten Buitenmens Bovenkant Keuze Zzp-er

6

NAAR Fusion Meemaken Productie Levend Mobiel Opstaan Stadsbuitenmens Gewoon gezin Noodzaak PTB-er

7

8

city food

9

10

CITY SALAD

11

Stadslandbouw als denkwijze Historisch perspectief en toekomstblik landbouw Een ding is zeker NL komt uit een diep dal: 150 jaar geleden was er armoede, schaarste en was Nederland economisch zonder betekenis. Nederland had last van overstromingen en was ecologisch schraal.

Nu is Nederland een van de rijkste en gelukkigste landen in de wereld.

Deze welvaart net als in andere landen is niet duurzaam. Wij hebben 100 jaar de tijd om onze welvaart radicaal anders te organiseren. En dat gaat lukken.

Stadslandbouw is is een experimenteel concept dat hieraan kan bijdragen.

Sinds de jaren 50 is ons voeding- en landbouwsysteem gemoderniseerd: grootschalig, specialistisch, globaal, gemechaniseerd met veel inputs. De kloof tussen consument en producent is extreem 12

breed geworden.

Er zijn altijd alternatieve bewegingen geweest: lokaal, biologisch, volkstuinen etc.

De afgelopen 10 jaar zien wij dat de mainstream steeds meer de alternatieve beweging mee neemt.

En dat alternatief steeds meer mainstream ideeen oppakt. Terwijl de voedsel ketens over de hele wereld steeds meer met elkaar verbonden raken. Er is een steeds grotere diversiteit aan praktijken voeding en productie. De komende 10 jaar staan in het teken van de consument: wat hij kiest wint.

De afgelopen 50 jaar is de delta waar wij in leven sterk verstedelijkt. 50% groeit op tussen het steen in 2007. 75% in 205o komt de stad niet meer uit. Het gevolg is dat wij geen direct contact meer hebben met levend groen.

Verder moet steeds meer oud steen een nieuwe be-

stemming krijgen. Ruimte wordt steeds schaarser steden zullen moeten inbreiden, bestaande ruimte moet beter benut worden.

Met stadslandbouw maak je voedsel mee. stadslandbouw vergroent het steen.

Het intitiatief is:  dupliceerbaar, kan in alle grote steden  schaalbaar, maar geen 'export uit de stad  duurzaam, transparant, billijk Aantrekkelijk voor stad:  opwaardering van bedrijventerreinen / transformatiegebieden  werkgelegenheid  sluit kringlopen  meer zelfvoorzienend / minder afhankelijk  leefbaarder  educatiemogelijkheden

De initiatiefnemers van ‘Uit je eigen stad’ werken aan een concept dat de productie, verwerking en afzet van in de stad geproduceerd vers voedsel omvat.

De productie vindt in bebouwde en onbebouwde omgeving plaats en kan zowel tijdelijk als permanent van aard zijn. Flexibiliteit en mobiliteit van de systemen is essentieel.

Het is een experiment tegen de gangbare stroom in. Veel menselijk vernuft is nodig om het te doen slagen. Kennis opdoen, uitwisselen en interactief ontwikkelen zijn cruciaal.

Met stadslandbouw worden hardnekkige maatschappelijke problemen geagendeerd.

13

kernwaarden  duurzaamheid  verantwoordelijkheid  zelf doen  kwinkslag  verplaatsbaar  verschil maken  meemaken

14

15

16

namen  cityfood  citygrown food  strawberry fields  innercity food  stadsla  city farmers  urban farmfood  citysalad  citysoup  farmville  city pumpkins  kip en sla  uit je eigen stad

uit je eigen stad 17

De huidige voedselketen wordt gedomineerd door de supermarkten.

Zij bepalen wat we eten.

Producenten worden uitgemolken. Het is een uitknijpmodel. ‘Uit je eigen stad’ gelooft dat dit anders kan en wil een verandering op gang brengen.  Johan Bosman, 37 jaar, ondernemer en oprichter ‘Uit je eigen stad’ 18

uit je eigen stad We staan voor een enorme sociale opgave als het gaat om onze voedselvoorziening. Overbevolking, dierenwelzijn, de groei van de wereld voedsel behoefte. ‘Uit je eigen stad’ is een initiatief om nieuwe voedingspraktijken te ontwikkelen in de stad, een oplossingsrichting voor de problemen. Dit voedingsysteem speelt in op de al dan niet bewust behoefte van consumenten om voeding mee te maken.

De mensen die we moeten betrekken bij de oplossing, vertrekken naar de stad. De landbouw moet meebewegen. Kinderen weten weinig over de herkomst van gewassen.

Die kennis is belangrijk om over te dragen.  Bas de Groot, 30 jaar stadslandbouwer en oprichter ‘Uit je eigen stad’ 19

20

uit je eigen stad  stadslandbouwbedrijf ‘Uit je eigen stad’ is een sociale en economische onderneming. ‘Uit je eigen stad’ creeert werkgelegenheid, empowered vrijwilligers en maakt klant en medewerker een ervaringsdeskundige in het produceren van eten.

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

uit je eigen stad  groothandel  winkel  restaurant ‘Uit je eigen stad’ outlet.

Verser kan niet. Je ziet waar het groeit en je plukt mee.

35

36

37

38

39

40

41

42

uit je eigen stad  Labfunctie  kenniscentrum  educatie

 Aquaponics  Visvoederkweek  Vermicompost  Grondsubstraat  Fungiteelt  Gesloten kringlopen: inpassing van testopstelling in bestaande stedelijke kringlopen. Zowel op gebouw- als gebiedsschaal.

Idealiter wordt in verschillende panden/ loodsen en op meerder braakliggende stukken grond (bijvoorbeeld Marconistrip) vers voedsel geproduceerd. Er is een verwerkingslocatie (snijkeuken e.d.) en mogelijk een eigen horecaafzetgelegenheid. Voor de afzet wordt samenwerking gezocht met bestaande bedrijven/instellingen.

De onderzoeken zijn met name bedoeld om economisch haalbare productiemethoden te ontwikkelen die in bebouwde omgeving (loodsen e.d.) kunnen worden ondergebracht.

Innovatiekracht: voor dit project is samenwerking tussen ondernemers, overheid en onderwijs vanzelfsprekend en noodzakelijk. Er is met een groot aantal partijen contact.

‘Uit je eigen stad’ werkt met onderzoeksthema’s:

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

partners  Jurriaan, 42 jr, 2 kinderen, werkt bij ING en wil met ING de bedrijfskantine biologisch en gezond maken.  Bram Peper figuur, 58 jr, landelijke politiek, fondsenwerver, NRC lezer, groot netwerk, status, bekendheid, verenigingen  Bart Jan, 56 jr, gemeenteman, zet zich in voor locaties/ vergunningen.  Richard, 32 jr, heeft eigen hip restaurant, snapt het concept en wil instappen, Jamie Oliver.

 Annemieke, 36 jr, stadslandbouw ingenieur, zet het kennisinstituut/ lab gedeelte op 56

medewerkers  Koos, lokale held, kent iedereen, heeft een volkstuin en is nu vrijwilliger.  Henk, oud-tuinder, praktisch, stuurt de jongeren aan op het veld, ruwe bolster blanke pit.  Kate 38 jr, marketingmanager Unilever, roer om, wordt locatiemanager van een van de vestigingen.

 Marvin, schoolverlater, leerwerktraject, werkt als vervangende stage bij ‘Uit je eigen stad’.

 Lianne, 26 jaar, agrarische opleiding, werkt in de kassen als medewerker.

57

afnemers  Wim, directeur grote supermarkt en Joyce filiaalmanager nemen af  Ingrid, salesmanager ABN Amro, heeft geregeld dat bij haar in de kantine ‘Uit je eigen stad’ voor verse producten zorgt.  Ahmed, 45 jr, Turkse middenstander, vindt bij ‘Uit je eigen stad’ groente die hij nergens anders kan krijgen voor zijn Turkse supermarkt.  Peter, kok bij een restaurant in de buurt, kookt alleen nog maar met producten van ‘Uit je eigen stad’  Fi Yuung, van de Chinese toko, kweekt zijn eigen groente, wijze humor, heimwee naar zijn land en vindt bij ‘Uit je eigen stad’ zijn vergeten groente 58

bezoekers  Marije, 32 jaar, 3 kinde ren, hoogopgeleid, werkt niet, is bezig met gezondheid en voeding komt bij ‘Uit je eigen stad’  Sarah 5 jr en oma 52 jr, kopen bij ‘Uit je eigen stad’ en lopen er rond, drinken er koffie  Bart 7 jr, komt met de klas langs op het bedrijf, komt op zaterdagmiddag in boerenoverall, is nieuwsgierig  Familie Dullaart, doorsneegezin  Paul 73 jr, veel van de wereld gezien, heeft een goed pensioen, komt elke dag koffie drinken en krantje lezen  Lotus, 30 jr, spiritueel, biologisch, is ‘Uit je eigen stad’ groupie en koopt er alles 59

We willen plekken in de stad aantrekkelijker maken. Braakliggende industrieterreinen krijgen een hele andere functie als we daar groen brengen.  Johan bosman, 37 jr ondernemer ‘Uit je eigen stad’

60

locaties  Rotterdam  Den Haag  Amsterdam  Eindhoven  utrecht

Buitenterrein minimaal 3 hectare kippen, volle gronds groente 30 soorten Binnenterrein 3000| 6000 m2 vis, planten aquaponicssysteem, paddenstoelen teelt, insecten, slakken Externe kleine locaties 2000m2 op daken van bedrijven of binnenterreinen of als guerrillamarketing plek specifiek gewas korte termijn (kolen of klein fruit), roteren over meerdere plekken, diverse producten door bijv. buurtbewoners.

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

Uit je eigen stad  gewassen  producten ‘Uit je eigen stad’ laat zien hoe schoon de stad moet worden zodat je ervan kan eten en dus gezonder kan leven.

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

WHAT'S HAPPENING?

89

90

91

92

93

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

TR 18-05-10 katern 2 pagina 28

Onze voedselproductie is geldgedreven, zegt Paul Roberts: wie het kan betalen, eet vlees. Dat kan de wereld niet meer aan. Het moet anders, duurzamer.

Eind aan de rijk opgetaste d Kees de Vré

D

e Amerikaanse wetenschapsjournalist Paul Roberts schreef in 2004 het boek ’The End of Oil’. Zo’n aankondiging is nog te begrijpen, de olie raakt inderdaad op, maar gelukkig voor de mensheid zijn er alternatieven. De titel van zijn laatste boek ’The End of Food’ (2008) klinkt een stuk dreigender. Zonder voedsel is het over.

Roberts was onlangs in Nederland.

Komt er gebrek aan eten? Gaan levensmiddelen op de bon? Zullen zaken als vlees en fruit alleen bereikbaar zijn voor de superrijken? Wat wil hij zeggen met zo’n apocalyptische titel? „We zijn aan het eind gekomen van een periode waarin voedsel in overvloed en in grote variatie aanwezig is. De ketens die dat mogelijk hebben gemaakt lopen tegen hun grenzen aan en brokkelen langzaam af. Ze blijken zeer onduurzaam. Er is iets fundamenteel mis. Te lang is onze voedseleconomie gericht geweest op lage kosten en hoge opbrengsten.

Kijk naar de gevolgen. Het vruchtbare land raakt op, het gebruik van kunstmest put de bodem uit, olie als grondstof voor kunstmest en brandstof voor het transport wordt schaarser en duurder, zoetwatervoorraden worden in bepaalde delen van de wereld schaars. Dat wordt des te meer duidelijk nu opkomende landen als China en India aan de poorten van de welvaart rammelen en met hun miljardenbevolking letterlijk een plek aan tafel opeisen.”

Met zo veel mensen aan tafel is een rijk opgetaste dis onmogelijk. Dat kan de wereld niet aan. Roberts: „Neem vlees. Bij een bepaalde welvaart vinden consumenten het gewoon om vlees te gaan eten. Het produceren van dierlijke eiwitten kost echter een veelvoud aan plantaardige eiwitten. Een vleeskoe heeft een Hummer-achtige inefficiëntie. Er komen tot 2050 nog 3 à 4 miljard mensen bij. De vraag naar vlees zal verdrievoudigen. Waar moet al dat graan vandaan komen? Dat moeten

116

Paul Ro

’Een hee Hum inef Pallets met vlees in een vleesverwerkingsfabriek. „Mensen moeten weer betrokken raken bij hun eten”, zegt Paul FOTO OTTO SNOEK Roberts, „en er respect voor krijgen.”

we niet laten gebeuren. We moeten ons afvragen hoeveel vlees we duurzaam kunnen produceren in plaats van ervan uit te gaan dat je je vlees kunt veroorloven als je het kunt betalen.”

Om dat voor elkaar te boksen is meer nodig dan wat losse schroeven vastzetten. De grondslagen van de agro-industrie moeten veranderen, vindt Roberts. Landbouw is te veel een verdienmodel geworden. „De voedselketens die ons van eten voorzien zijn te geldgedreven. Dat is overigens niet beperkt tot landbouw alleen. Het hele industriële systeem kent een mentaliteit die leidt tot activiteiten die niet duurzaam zijn. Dat zal dus moeten veranderen.”

Ondanks de inspanningen die som-

mige bedrijven zich getroosten om hun ketens duurzamer te maken, wil Roberts die veranderingen niet geheel overlaten aan de markt. De overheid zal het voortouw moeten nemen. „Door klimaatverandering en door de groei van de bevolking komt er een periode van schaarste aan. Bij een volledig vrije markt zal de sterkste winnen. Zeker als het gaat om voedsel is dat immoreel.

Kijk naar China. Dat is een sterk groeiende economie met een grote bevolking die welvarend aan het worden is. Zij zouden door hun koopkracht en hun omvang de halve wereld kunnen leegkopen om aan eten te komen. Dat moet dus gereguleerd worden.”

Voedselketens moeten dus weer

gaan doen waarvoor ze ooit zijn bedoeld: mensen voeden. Roberts pleit daarom voor een gastronomische glasnost. „Mensen moeten weer betrokken raken bij hun eten, er respect voor krijgen en er zich door laten inspireren.” Dat komt in zijn optiek neer op de-industrialisatie van ketens. Hij wil terug naar regionale verbanden. „De band tussen de mens en zijn voedsel moet worden hersteld. Door de globalisering van de ketens is die band doorgeknipt. Dat geeft veel onrust onder consumenten. Overal om je heen zie je daarom verzet. Fysiek en psychisch is de afstand tussen productie en consumptie te groot. Het is niet voor niets dat mensen oplossingen dicht bij huis zoeken.”

Lokaal stelt o evenee Maar h Je kun manie „We z dellen eerste van de doorhe slag dr onze h moeten voorop de voe reld to nisatie wordt lijk het

talen,

ste dis

Paul Roberts.

’Een vleeskoe heeft een Hummer-achtige inefficiëntie’

, zegt Paul OTTO SNOEK

ooit zijn beoberts pleit onomische en weer beten, er resich door lat in zijn opalisatie van r regionale en de mens orden hering van de eknipt. Dat consumene je daarom ch is de afn consumpor niets dat ht bij huis

Lokaal eten is een belangrijke trend, stelt ook Roberts vast. „Dat geldt eveneens voor biologische voeding.

Maar het is een deel van de oplossing.

Je kunt niet de hele wereld op deze manier voeden.” Wat dan te doen? „We zullen vele verschillende modellen nodig hebben. Het gaat in de eerste plaats om een andere manier van denken. Als we dat eenmaal doorhebben, gaan we onze blik een slag draaien en beseffen we dat we onze huidige manier van opereren moeten loslaten en duurzaamheid voorop moeten zetten. Dat lukt als de voedingsindustrie de buitenwereld toelaat: maatschappelijke organisaties, consumenten, media. Dan wordt het einde van voeding hopelijk het begin van echte voeding.”

117

118

Op 12.12.2010, de Dag van de Duurzaamheid wordt ‘Uit je eigen stad’ Eindhoven gelanceerd.

‘Uit je eigen stad’ Eindhoven is een coöperatieve vereniging u.a. Dit is een democratische organisatievorm waarbij de leden van de coöperatie haar eigen bestuur kiezen, en tevens eigenaar zijn van de coöperatie. Dit betekent dat er altijd in het belang van de leden wordt gehandeld. De organisatie kent drie ledencategorieën: de klanten, de kennispartners en de MVO-leden en -organisaties. Deze drie categorieën vertegenwoordigen de samenwerkende partijen die stadslandbouw in Eindhoven kunnen verwezenlijken.

Het bestuur wordt gekozen door de drie categorieën.

Iedere categorie mag twee bestuursleden kiezen. Het huidige bestuur is het oprichtingsbestuur en bestaat uit: Jolanda van de Jacht vertegenwoordigt de klanten Johan Bosman vertegenwoordigt Vastgoed Bas de Groot vertegenwoordigt de Kennispartners.

Totstandkoming ‘Uit je eigen stad’ Eindhoven is voortgekomen uit een intentieverklaring van de gemeente Eindhoven. Een gezamenlijk streven van gemeenten en bedrijfsleven naar 25 % meer groen in de stad en 5 % locale voedsel productie in 2030 werd hierin vastgelegd. Dit heeft geleid tot de oprichting van een regionaal coöperatief stadslandbouwbedrijf dat samen met de inwoners, lokale bedrijfsleven en gemeenten zal gaan werken aan een duurzame toekomst: ‘Uit je eigen stad’ Eindhoven. In 2013 worden ‘Uit je eigen stad’ Amsterdam en ‘Uit je eigen stad’ Antwerpen verwacht.Uit je eigen stad' Eindhoven is ontwikkeld door www.uitjeeigenstadbv.nl 119

Links www.growingpower.org www.sweetwater-organic.com www.sweetwater-organic.com www.growingpower.org www.uncommonground.com/pages/green/24.php www.chicagobotanic.org/windycityharvest www.csalearningcenter.org/urban www.michaelfieldsaginst.org/work/urbanag www.urbanagdesign.com/index.html www.spinfarming.com www.brightfarmsystems.com www.elizabar.com/zabar www.thehighline.org www.gaiainstituteny.org www.rooftopfarms.org www.restovanharte.nl www.enviu.org www.kiva.org www.hetportaal.net www.skonk.nl www.vasd.nl www.proefamsterdam.nl www.denieuwetuin.be www.innocentdrinks.nl www.stichting-warmonderhof.nl www.loverendale.nl www.driekant.nl www.villa-augustus.nl www.meneerdeleeuw.nl

120

ď ˆ Dit ideeĂŤnboekje is geprint in een oplage van 4 stuks en bevat oa beelden die we hebben verzameld van internet.

Als je denkt dat we beelden gebruiken waar je copyright houder van bent, willen we je vragen contact met ons op te nemen zodat we voor een goede oplossing kunnen zorgen. www.meneerdeleeuw.nl info@meneerdeleeuw.nl

121

122