Ideeënboek Nieuwe Gewoontes

IDEEËNBOEK

NIEUWE GEWOONTES AANLEIDING: BELOFTEVOL PROJECT NEWCRAFT MODULAIR BOUWSYSTEEM Over de mogelijkheden van optoppen en andere modulaire woningeenheden als duurzaam antwoord op de inbreidingsopgaven in de stad Antwerpen.

Modulair bouwen is een van de projecten uit het traject ‘Samen duurzaam wonen en verbouwen’ van Stadslab2050

DOCUMENT VOOR SCHERMLEZEN

INLEIDING Beste lezer, De Stad staat voor een enorme uitdaging: 100.000 extra Antwerpenaren zoeken de komende jaren een leuke plek om te wonen. Op 7 november 2014 verkenden Maud, Jorn, Wim, Yves, Pieter, Yannick, Michaël, Edith, Lieve, Joris en Erik de mogelijkheden van inbreiding en modulair & dynamisch bouwen in Antwerpen, als antwoord op deze uitdaging. Hun inzichten vind je terug in dit ideeënboek.

De aanleiding van deze ontmoeting was het modulair bouwconcept Newcraft van Yves. Dit concept is een van de beloftevolle projecten van Stadslab2050. Zij zochten uit of dit systeem nu al kan landen in Antwerpen? Anno 2014 worden inbreidingsdiscussies vooral gevoerd rond grotere stadsontwikkelingsprojecten, maar ‘particulier’ inbreiden is zeker nog niet gangbaar. Toch lijken daar grote

winsten te boeken. Waarom kan het dan nu nog niet? Waar botst het idee nog tegenaan? En vooral, waar zien wij mogelijkheden? Welke manieren van doen, denken en organiseren moeten doorbroken worden om flexibel omgaan met ruimte voor wonen, werken, ontspannen, gewoon te maken?

Wij danken Maud dat wij samen konden komen in haar prachtig duurzaam gerenoveerde bel-etage woning. Zij was onze uiteindelijke reality check. We kunnen allerlei systemen van inbreiding bedenken voor anderen, maar als u als pionierende huiseigenaar het niet ziet zitten… dan gebeurt er niks.

Dit ideeënboek is gemaakt voor de deelnemers en alle andere enthousiaste doenende denkers of denkende doeners. Als geheugensteun of als inspiratie om anderen warm te maken om aan de slag te gaan met de mogelijkheden van ruimte op maat,

2

van spaarzaam ruimtegebruik, kortom van het modulaire en dynamische bouwen. De ideeën in dit boek zijn nog pril en lang niet allemaal al onderzocht. De bal om er verder mee aan de slag te gaan ligt bij u.

Succes ermee!

Yves M, Yves DW, Pepik en Dries

DIT IDEEËNBOEK BESTAAT UIT:

DEEL 1

VISIE OP INBREIDEN IN ANTWERPEN

DEEL 2

VERBEELDEN VAN MOGELIJKHEDEN

DEEL 3

SLEUTELS VOOR VERANDERING

3

AAN TAFEL

Wim De Backer

Maud Coppenrath

VITO “De grootste winst van modulair bouwen zit in de gebruikersfase”

Yannick Bontinckx

Re-Vive, projectontwikkelaar “Duidelijke afbakening van je stadsrand, doet de waarde in de gordels stijgen”

Gastvrouw, Stadsontwikkeling Antwerpen “Ik was niet de architect die per sé zijn eigen woning wou bouwen ”

Yves Michiels

Jorn Verbeeck

OVAM “We zoeken hoe we het kader (dat niet meer aansluit bij de maatschappij) kunnen veranderen”

Newcraft “We moeten durven in een transitie stappen, daarom met beginnen nadenken”

4

Pieter Bardoel

Newcraft “We willen totaal demontabel bouwen”

Michaël Janssen

Vossemeren nv “Hoe krijgen we een hele straat mee in dit verhaal?”

AAN TAFEL VERVOLG

Joris De Pauw

Schepen, Sint-Katelijne-Waver “Veel gemeenten hebben een woningnood”

Edith Wouters

Teema, architect “Opletten dat we geen minderwaardige “benedenstad” creëren”

Erik Vanacker

KBC, maatschappelijk verantwoord ondernemen “Hierdoor verandert de businesscase van een woning, dat is positief”

Yves De Weerdt Lieve Custers

VITO “We moeten de mensen waar het over gaat centraal stellen in ons verhaal”

Duurzame stedenbouw, Antwerpen “Je wil niet gewoon een kopie van je binnenstad in de 20e eeuwse gordel”

5

Dries Gysels

Meneer De Leeuw “Een bakker en slager in het bouwblok zorgt voor meer leven”

Pepik Henneman Meneer De Leeuw “De uitdaging is nu kijken naar wat er de moeite waard is”

DEEL I VISIE OP INBREIDEN* IN ANTWERPEN De verhalen van de verschillende deelnemers maken duidelijk dat inbreiden op particulier niveau nog niet standaard is in Antwerpen. De vraag is niet enkel of individuele nieuwe bewoners en huidige huiseigenaren er interesse in hebben. Het vraagt ook om slimme locaties en strategieĂŤn en om nieuwe perspectieven op de huizenmarkt, de bouwwereld, eigendom, wooncultuur, vergunningen en de manier waarop we naar buurten kijken.

6

* Inbreiding is het bouwen binnen bestaande bebouwing.

Het kan plaatsvinden door extra bebouwing toe te voegen aan een bestaande kavel of door aan de slag te gaan met een stuk grond dat al bebouwd is.

Bij dit laatste kan de bestaande bebouwing zowel gesloopt (en nadien herbouwd) worden of kunnen bestaande gebouwen voorzien worden van extra bouwlagen.

PORTRET VAN EEN PIONIEREND HUISEIGENAAR Een van de oplossingsrichtingen voor inbreiding is het optoppen van bel-etage woningen in de 20e eeuwse gordel. Dankzij de gastvrijheid van bel etage woning eigenaar Maud kunnen wij ons dat redelijk inbeelden‌ Maar zit deze pionierende huiseigenares wel op een extra verdieping te wachten?

Wat vindt zij belangrijk? Wat zijn de kwaliteiten die zij toekent aan de wijk en de woning? Wat zou optoppen voor haar aantrekkelijk maken? Want als deze pionier het niet wil... wie dan wel?

GEKOCHT OM TIEN JAAR TE WONEN EN DAN TERUG NAAR HET CENTRUM VAN DE STAD TE KEREN. ONDERTUSSEN MERKEN WE DAT WE HIER GRAAG WONEN.

DUURZAME PIONIER Maud ontvangt ons met enige trots in haar prachtig verbouwde bel-etage woning in Wilrijk. Ze woont hier sinds 2001 met haar man Marko en twee kinderen Uta en Auren. Daarvoor hadden ze een prachtig appartement op de ItaliĂŤlei, met overal zon. Ze zochten naar een breed huis met evenveel zon binnen de Antwerpse ring, maar dat vond ze niet. In Wilrijk vonden ze uiteindelijk deze woning, die er oorspronkelijk uitzag als een kantoor.

Het was een typische bel-etage met alles op 1e verdieping. Nadat ze er vijf jaar woonden, hebben ze het huis verbouwd (helemaal gestript) en een

deel van die tijd zelfs in een ander appartement gewoond om te kunnen werken. Het grootste probleem waren de koudebruggen door de betonplaten.

Ze kochten het huis om er tien jaar te wonen, met het idee dan terug naar het centrum van de stad te keren. Ondertussen merken ze dat ze hier graag wonen. Het is dan wel dicht bij de R11 (lawaai, fijn stof,...), maar ze zitten wel dicht bij veel openbaar vervoer naar de stad. De cinema in haar living wordt volop door haar straatgenoten gebruikt.

Andere diensten (zoals een goede

8

bakker) zijn er niet in de straat.

De volgende uitdaging is een extra kamer boven de garage.Maud blijft open staan voor nieuwe uitdagingen.

Nieuwe vormen van co-housing zeggen haar wel iets.

Vanuit planologisch niveau bekeken, vertrekt Maud principieel graag van bestaande woningen, in plaats van nieuwe ruimte aan te snijden. Nu ze achteraf gezien op haar verbouwingen terugkijkt, denkt ze dat je misschien beter kan slopen en volledig heropbouwen.

Deze kennis is er pas doorheen het verbouwproces gekomen.

IN 2030 BEREIKT DE BEVOLKINGSGROEI HAAR PIEK, DAARNA DAALT HET WEER

NOODZAAK VOOR INBREIDING

Lieve Custers legt uit waarom inbreiding belangrijk is voor de stad en wat de strategieën zijn die op tafel liggen. Antwerpen verwacht tegen 2030 100.000 nieuwe bewoners (van 514.000 naar 600.000) en wil deze een plek kan geven. De bevolkingspiek zullen we bereiken in 2030. Deze bewoners krijg je niet meer kwijt in de binnenstad, dus kijkt de stad sterk naar verdichting binnen de

9

20e eeuwse gordel. Via LaboXX worden strategieën ontworpen om de bestaande kwaliteiten in deze gordel te bewaken en te versterken, mét plaats voor extra inwoners.

Bij een uitdaging als deze moet je alles meenemen (mobiliteit, voorzieningen). De verdichting wordt dan ook stadsregionaal bekeken en samenwerking over de stadsgrenzen heen zal cruciaal zijn.

STRATEGIEËN VOOR INBREIDING We maken kennis met de vier strategieën voor verdichting die op tafel liggen bij de stad: 1. Verdichten rond mobiliteitsknooppunten 2. De groene rafelranden benutten en onderhouden 3. Districtscentra duurzame impuls geven als verdeler van diensten (energie, water, voeding…)

4. Blok voor blok verdichten en hierrond coalities verzamelen.

Dit is de strategie waar Newcraft op eerste gezicht goed bij past.

Deze strategieën kijken dus verder dan enkel naar het ruimtelijke, maar onderzoeken een totaalpakket. Ze leiden tot essentiële vragen: • Welke nieuwe coalities en financiële instrumenten zijn er nodig voor de verdichting?

• Hoe maak je de cultuuromslag naar nieuwe (samen) woonbenaderingen?

• Hoe kan je op bouwblokniveau eigenaars verenigen om collectieve invulling te geven aan de gebouwen, zodat ruimte vrij komt terwijl toch alle functies behouden blijven?

• Hoe onderhandel je hierover met één grote sterke speler?

Meer lezen? www.ruimtelijkstructuurplanantwerpen.be/main.aspx?l=07.02

10

VISIE OP DYNAMISCH BOUWEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID

WE EVOLUEREN NAAR EEN ANDERE PERIODE. DE AMBTENAREN BIJ OVAM ZOEKEN HOE ZE HET KADER AANGEPAST HOUDEN AAN VERANDERENDE NODEN.

Ambtenaar Jorn Verbeeck is enthousiast voorstander van dynamisch bouwen.

Dynamisch bouwen betekent dat je gebouwen flexibel aanpasbaar maakt aan veranderende behoeftes en functies, zowel in ruimte als in tijd, met minimale impact op vlak van materialen en energie.

11

Afval wordt meer en meer waardevolle grondstof.

Bouwafval is de grootste stroom en zal meer lokaal blijven dan van bv. metaal of chemie. Daardoor kunnen we hier als Vlaamse overheid ook een sterke impact op uitoefenen.

We moeten opletten met onbewuste neveneffecten van de isolatieversnelling die nu bezig is. Door nu versneld te isoleren en ‘alles vol pur te spuiten’, zitten we binnen 30 jaar met verlijmd materiaal waar we vanuit kringloopsluiting niks mee kunnen…

HET BELANG VAN EEN VLAAMSE OVERHEID DIE IN DE TOEKOMST KIJKT Het financiële plaatje maakt deze innovatieve aanpak momenteel niet gemakkelijk voor mensen.

De overheid zoekt op welk niveau ze nu pionierende mensen het best kan helpen (individueel, wijkgericht, stadsbreed..?) Ga je ze verplichten? Ga je ze stimuleren? Hoe kan je pilootprojecten buiten het regelgevend kader opstarten? Kortom, hoe kom je van individuele idealen, naar het groter verhaal met professionele kaders?

EEN MOGELIJK ANTWOORD VAN PIONIER YVES:

HET NEWCRAFT CONCEPT Of je nu jong of oud bent, je hebt specifieke wooneisen.

Deze veranderen doorheen de jaren. Toch evolueert je woning niet mee met je wooneisen. Dankzij NewCraft komt daar verandering in! Hun woningen uit houtmassiefbouw zijn uitbreidbaar & aanpasbaar. Zo kan je woning meegroeien met je veranderende wooneisen.

Zie ook www.newcraft.be Yves Michiels is een bevlogen ondernemer, die na jaren interieuradvies, wat vastliep in de beperkte maatschappelijke meerwaarde van het individuele advies en nu meer aan de samenleving wil bijdragen. Creatief en verbeeldend werkte hij daarom het Newcraft concept uit.

IEDEREEN BEKIJKT HET INDIVIDUALISTISCHE. OOIT GAAN WE DE REKENING BETALEN. WE MOETEN DURVEN IN EEN TRANSITIE STAPPEN, DAAROM BEN IK MET PIETER BEGINNEN NADENKEN.

13

Door de gesprekken in zijn eigen gezin over een duurzame manier van wonen, is Yves zich ook scherp bewust geworden van de cultuuromslag die nodig zal zijn om zijn concept ook in de samenleving te laten landen.

Het kan! In Saint-DiĂŠ-des-Vosges (Frankrijk) werd een gebouw van 8 verdiepen hoog en 23 appartementen via de methode van modulair en dynamisch bouwen neergezet.

Bewoners betalen er 40 euro per maand aan energie en de bouw is even duur als traditioneel bouwen.

Je kan het geheel ontmantelen zonder afval. Alles is in hout, volledig droogbouw, waardoor het op drie weken tijd gebouwd kon worden. Het vroeg wel 1400 uren studietijd om de puzzel goed voor te bereiden.

Online film

afvalwater en kan je delen van het werkproces door sociale tewerkstelling laten gebeuren.

Het biedt kansen. Veel gemeenten zitten met (sociale) woningsnood en kunnen voor snelle uitrol van dit idee zorgen, want ze bezitten de gronden.

Als het goedkoper is dan de klassieke technieken kan het snel van de grond geraken. Ook de De businesscase van een woning verandert. De eigenaar van bijvoorbeeld twee appartementen ziet plots een winwin-situatie die een hefboom kan zijn voor duurzame renovatie en extra wooneenheden.

IN WALLONIĂ‹ EN FRANKRIJK IS HET GEBRUIK VAN HOUT AL MEER AANVAARD DAN HIER IN VLAANDEREN.

Door deze manier van werken, kan je met duurzame materialen werken, je mobiliteit (vervoer per vrachtwagen) tot een minimum beperken, heb je geen vervuild

14

DEEL II VERBEELDEN VAN MOGELIJKHEDEN Inbreiden via modulair en dynamisch bouwen is nu nog ongewoon. Alle aanwezigen voelden toch dat er kansen liggen en dat de noodzaak er is. Wij nodigden hen uit om met hun parate kennis te verbeelden hoe inbreiding er in pakweg 2024 kan uitzien. Dit leverde enkele mooie toekomstbeelden op. We stellen ze hier aan je voor: Beeld je in dat we in 2024 zijn: er zijn daartegen mooie dingen gebeurd in Antwerpen‌ Wat zijn die dingen? Hoe is het zo gekomen? Welke omslagen hebben plaatsgevonden?

Dat ontdek je op de volgende bladzijden.

15

ANNO 2014: NOOIT MEER WACHTEN Vandaag is het de grondwaarde die stijgt, maar de waarde van het huis daalt. Ze voldoen niet meer aan een behoefte, ze zijn technisch verouderd.

En dat terwijl de vraag naar betaalbare woningen (maximaal 600 euro per maand) zal blijven bestaan en de tijd van gesubsidieerd wonen voorbij is.

Het is dus hoog tijd om radicaal anders te kijken naar het ontwikkelen en beheren van woningen. Een concept als dynamisch bouwen maakt die omslag. Woningen die volgens dit concept worden opgetrokken, zullen zich immers aanpassen aan de behoefte, en zullen technisch up-to-date blijven. Zo zullen ze veel beter in staat zijn hun waarde te behouden, waardoor ze minder afhankelijk zijn van de grondgebondenheid om hun waarde te behouden.

16

WE ZIJN IN 2024‌ ER ZIJN MOOIE DINGEN GEBEURD Je hoeft in 2024 nooit meer te wachten op een betaalbare en passende woning in de stad. In 2015 heeft Yves een wedstrijd gewonnen met zijn Newcraft bouwconcept. Hij mag meewerken aan de bouw van een nieuwe vorm van sociale woningbouw. Hij kan een duurzaam gebouw neerzetten, waar modules aan kunnen worden toegevoegd en afgehaald naarmate de behoeftes van de bewoners veranderen. Deze doorbraak werd vooral mogelijk gemaakt door de manier waarop de ontwikkeling van het gebouw, de financiering en het beheer plaatsvinden.

Het bedrijf is ook juridisch expert in het ontwikkelen van mengvormen van onroerend en roerend goed.

Tot slot draagt de beheersmaatschappij ook zorg voor het onderhoud van het gebouw en de modulaire aanpassingen die over de jaren plaatsvinden. Ze beheert daarvoor een stock van componenten en modules om via leaseformules flexibel en snel op vragen te kunnen inspelen.

In 2018 stond het gebouw er. In functie van de groei van het gezin kan alles op maat gewijzigd worden. Een muziekkamer kan vervangen worden door een biljartkamer, de kinderslaapkamer door een studeerkamer voor tieners. De grond wordt niet meer verkocht, maar zit in een CLT (Community Land Trust), zodat de prijs laag gehouden wordt. Het geheel is betaalbaar, zodat je nog vrijheden in het leven overhoudt. Voor 600 euro per maand kan je hier wonen.

Een Beheermaatschappij is in het leven geroepen die zich heeft gespecialiseerd in het co-design proces met de toekomstige bewoners. Ook de flexibele financiering is bijzonder. Bewoners kunnen een aandeel in het gebouw kopen. De gemeente heeft de keuze om haar grond te verkopen, te verhuren of om zelf ook aandelen te kopen in het gebouw. Het nagestreefde rendement is 4%.

2014 2024 Van Naar

Sociaal wonen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Betaalbaar wonen Sociale huisvestingsmaatschappij. . . . . . . . . . . . . . . . . . Beheermaatschappij Verhuizen bij gezinsuitbreiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Module bijzetten bij gezinsuitbreiding Huis is af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huis is een groeidiamant Grondwaarde stijgt, maar huiswaarde daalt . . . . . . . . . De waarde van de constructie blijft gelijk

17

2024: OVERHEID LANCEERT SERVICEPAKETTEN OP MAAT NA INBREIDINGSONTBIJT IN EERSTE OPTOPPING ANTWERPEN De overheid heeft in 2020 een eerste aantal ‘servicepaketten’ samengesteld en gelanceerd. Hierin zit een slimme combinatie van maatregelen vervat, die het voor verschillende doelgroepen aantrekkelijk maakt om te kiezen voor dynamische bouwconcepten.

SERVICEPAKKET ZORGGERICHTE OPTOPPING Een andere optie is dat men toelating geeft om een optopping te doen van de woning, en men daarvoor een zorgbudget kan opsparen waarmee men wanneer dat nodig is, zorgdiensten kan aanspreken die je in staat stellen om op oudere leeftijd langer thuis te blijven wonen.

SERVICEPAKKET TOEKOMSTIGE GENERATIES We lichten er eentje uit: het servicepakket toekomstige generaties. Dat houdt de mogelijkheid in om een korting te bekomen op de successierechten wanneer koppels of alleenwonenden die hun huis te groot vinden, akkoord gaan om hun huis op te delen en jonge gezinnen op die manier de kans geven om een betaalbare startwoonst te verwerven.

Met haar experimenteren met mengvormen tussen een normale koopakte en co-housing heeft de Beheermaatschappij de basis gelegd voor nieuwe wetgeving en wordt modulair en flexibel wonen heel normaal in Antwerpen.

2014 2024 Van Naar

One size fits all. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beleid op maat van doelgroepen Woonbeleid via woonmaatregelen. . . . . . . . . . . . . . . . . Leefbeleid via leefmaatregelen Opbrengst door verkoop in harde valuta. . . . . . . . . . . . Oprengst in budget voor maatschappelijke diensten Afgelijnde maatregelen op deelaspecten . . . . . . . . . . . . Servicepaketten die keuze bieden

18

19

2024: EEN LEVENDE STRAAT Na de wervende bijeenkomst bij Maud, werd ze geprikkeld door het idee van collectief wonen.

Alles startte in 2015 met het enthousiasme van Maud. Zij ging met Yves aan het bouwen en in samenwerking met Universiteit Antwerpen, plaatsten zei in 2016 de eerste Antwerpse tijdelijke studentenmodule op haar dak. De afspraak was “voor 10 jaar”. Dat leek Maud een mooie periode om vooruit te kijken en voor de Universiteit de periode waarin ze met een piek aan studenten zouden zitten.

reeds in 2014 door de buurt gebruikt werd, kregen ze door het dynamisch bouwen de kans om ook een echte artisanale bakker en beenhouwer in het woonblok een plek te geven. Modulaire eenheden met studenten enerzijds en winkeltjes, gecombineerd met meer ontmoetingsplekken op straat, zorgden voor een echte levende straat.

Bewoners nemen in 2024 zelf het bouwproces meer in handen. Het formaat van alle modules is zo ontwikkeld dat het eenvoudig transporteerbaar wordt.

Hierdoor kunnen mensen unieke en gepersonaliseerde dingen maken.

Na enkele jaren werd ook de rest van de straat enthousiast en begon het dromen over eigen collectieve voorzieningen in de straat. Net zoals de cinema bij Maud

2014 2024 Van Naar

De straat is voor de auto’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sociaal ontmoeten in een autoluwe straat Ieder zijn auto voor de deur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buurtparkeren en zelfrijdende auto’s Slaapstraat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Artisanale bakker, cinema en koffiehuis in het woonblok Ieder zijn eigen pakje aan de deur . . . . . . . . . . . . . . . . . Collectieve leveringen Projectontwikkelaars bepalen alles zelf. . . . . . . . . . . . . Via een tool neem zelf je bouwproces in handen Garage voor de auto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Garage als extra modulaire woonmodule

20

DEEL III SLEUTELS VOOR VERANDERING Wat leert deze kennismaking en co-creatieve verbeeldingsoefening ons? Technisch kan inbreiden via modulair en dynamisch bouwen.

De maatschappelijke noodzaak is er. Nu hebben we mensen nodig die de grenzen willen verkennen. De stad heeft duidelijk te winnen bij een inbreidingsverhaal dat ze niet zelf moet dragen. Een motiverend particulier perspectief voor inbreiding geeft de stad een tastbaar perspectief op het inbreidingsverhaal. Nu wij samen een beeld hebben geschetst over het nut en de noodzaak van inbreiding in Antwerpen en mogelijkheden hebben verbeeld‌ waar heb jij goesting in om te gaan doen? En wat heb je nodig van wie?

21

1. DE ‘BEL-ETAGE’ ALS VERTREKPUNT

We namen de bel-etage woning - als een icoon van de 20e eeuwse gordel rond Antwerpen - als vertrekpunt.

Een type woning met beperkte mogelijkheden door de garage, maar wel een met verbazingwekkend veel potentieel voor dynamische inbreiding. Er is de evidente optopping, door een of meerdere modules op het dak te plaatsen. Maar er is ook de uitgroeimogelijkheid. Wie de duurzame keuze maakt om zijn wagen aan de kant te zetten, kan bij een beletage een module voor de garage plaatsen en zo een ruime benedenverdieping creëren, perfect toegankelijk voor ouderen of mindervaliden, of als opstap voor jonge gezinnen. Een rij bel-etages bieden zelfs zicht op een omvorming tot een bouwblok van middenhoogte.

22

2. VAN PLANNINGSVRAAGSTUK NAAR ACTIEF INSPELEN OP DE VRAAG 23

Inbreiding is voorlopig nog vooral een planningsvraagstuk. Het modulair concept van Newcraft is een voorbeeld van hoe inbreiding ook een positief verhaal voor particulieren kan zijn. Een antwoord op de toenemende ruimteschaarste waar niet enkel een behoefte maar ook vraag naar blijkt te zijn. Met service pakketten kan de winst voor particulieren worden geĂŤxpliciteerd.

3. NIEUWE ACTOREN MET NIEUWE BUSINESSMODELLEN Dynamisch bouwen houdt ook een andere manier van denken en handelen in. Meer denken op lange termijn en de kosten en impacten van een huis over de hele levenscyclus bekijken. Anders handelen, omdat (grond)eigendom een veel minder belangrijke rol gaat spelen. Dat betekent dat er ook nieuwe soorten actoren zijn, die andere businessmodellen zullen introduceren: bijvoorbeeld de Beheermaatschappij. Deze kan vanuit een organisatorisch, cocreatief, juridisch en financieel perspectief de grenzen verkennen van wat mogelijk is. Enkel een technische innovatie is niet genoeg‌

24

4. CONCREET DOORPAKKEN KAN: Het valt op dat, hoewel de uitdaging omvangrijk is en niet altijd even eenvoudig, er toch heel concrete ideeĂŤn zijn waarop kan worden doorgepakt. Kenmerkend daarbij is dat het vaak over de combinatie van een doelgroep en een woningtypologie gaat.

Jonge gezinnen in een bel-etage, oudere mensen in een (te) grote alleenstaande woning, studenten en hun kot, kantoorruimtes voor flexwerkers, ‌

En daar horen telkens boeiende maatschappelijke verhalen bij.

Een studenten-module op je dak als jong gezin, kan de behoefte aan studentenkoten oplossen waar universiteiten sterk mee worstelen.

Bovendien is, als het meevalt, een student op je dak ook een babysit vlakbij. Oude mensen die in een te groot huis wonen en willen instappen in het dynamisch bouwverhaal vinden zo misschien een oplossing voor het onderhoud van een veel te grote tuin, terwijl jonge kinderen

25

er de koning te rijk kunnen zijn. En het biedt gezelschap, of minstens ontmoeting. Bedrijven hebben er baat bij om flexibel in te spelen op de woonplaats van hun werknemers, dat vermijdt filetijdverlies, maar zorgt er mogelijk ook voor dat goede mensen een job afwijzen omdat de kantoren te ver weg zijn. De huidige gebouwconcepten bieden geen enkele mogelijkheid om daar vlot en met minimale kosten en impacten op in te spelen.

5. YVES IS AAN ZET:

Hij heeft Stadslab2050 gevraagd hem verder te helpen in het denkproces om krachtiger te kunnen werken.

Tijdens het ontbijt blijken hele concrete aanleidingen te zijn om te handelen en daarmee weer een stap verder te komen met de ontwikkeling van hun beloftevol NewCraft-concept. Elke partij aan tafel heeft een stukje van de puzzel in handen om het mogelijk te maken en iedereen heeft zin. Aan de slag dus met:

1. Een tijdelijke kantoormodule op het dak van een prominente locatie in Antwerpen 2. Een traject met OVAM en VITO om koplopers rond dynamisch bouwen verder te helpen op weg naar concrete realisaties

26

3. Deelnemers aan het inbreidingsontbijt die de plaatsing van een module willen overwegen in hun privĂŠ huizen.

4. Onze gastvrouw Maud die het wel ziet zitten om een studentenmodule op haar dak te zetten.

COLOFON

BIJSLUITER Let op! Niet alles wat in het ideeënboek staat hoeft waar te zijn! Tijdens de brainstorm vliegen de ideeën en inzichten door de ruimte. Eventjes is alles wat wordt gezegd waar. Schetsen, indrukken, meningen, frustraties, idealen tellen allemaal mee. Ideeën worden opgezocht die energie geven. Dit kan weerstand of juist inspiratie zijn.

In de dynamiek van het moment ziet iedereen de verbanden en ideeën voor zich. Een week later blijkt de herinnering echter vervaagd. Wat is blijven hangen is het gevoel van ‘wij hadden goede ideeën’, maar hoe het precies zit weet men niet meer. In het ideeënboek zijn alle ideeën goed. Ideeën moeten verder worden onderzocht en uitgeprobeerd. Inzichten moeten worden onderbouwd.

Stadslab 2050 Antwerpen Facilitators: Pepik Henneman, Yves De Weerdt, Dries Gysels Foto’s: Stadslab 2050, Leefstraat.be, Newcraft Vormgeving: Laurenz van Gaalen Redactie: Dries Gysels, Pepik Henneman, Yves De Weerdt

Gebruik van fragmenten aangemoedigd mits gelijk delen, naamsvermelding (Stadslab2050), niet-commerciëel gebruik. (zie creativecommons.org/ licenses/by-nc-sa/3.0)