MANTELZORGEN KUN JE NIET ALLEEN - ideeenboek

or vo n kt ze aa le m rm G e sc h e

1

IDEEENBOEK: AAN DE ZAAN #SPECIAL Maandag 10 november 20:00 – 22:00 uur De Fabriek, Zaandam

MANTELZORGEN KUN JE NIET ALLEEN HOUDT VAN TRANSFORMATIE

2

PERSOONLIJKE INLEIDING: IEDERE MANTELZORGER HEEFT ZIJN EIGEN VERHAAL. WIE LANGDURIG ZORGT VOOR EEN ZIEKE NAASTE, IS MANTELZORGER. DAT IS EEN INTENSIEVE ROL, DIE SOMS OOK TEVEEL KAN WORDEN. MANTELZORGEN KUN JE NIET ALLEEN. Wat kunnen andere mensen in de omgeving betekenen voor mantelzorgers? Bijvoorbeeld een ondernemer of een een buurtbewoner? Welke rol kunnen medewerkers van sociale wijkteams spelen? En wat is precies de behoefte van mantelzorgers aan ondersteuning en waardering?

Op 10 november 2014, tijden de Dag van de Mantelzorg, hebben ruim 60 mensen in Aan de Zaan hun ideeën hierover uitgewisseld.

Een divers gezelschap van mantelzorgers, mensen van de sociale wijkteams, betrokken buurtbewoners, ondernemers, politici en mensen van de gemeente deelden hun ervaringen. Naar aanleiding van die uitwisseling is dit ideeënboek ontstaan.

DEEL I: INSPIRATIEBRONNEN bevat een korte weergave van de pitches die gehouden zijn om ons te inspireren. DEEL II: IDEEEN VOOR NU EN LATER beschrijft de ideeën die tijdens de brainstorm ontstaan zijn.

De krachtige en soms aangrijpende verhalen van mantelzorgers brachten het mantelzorgen tot leven. Natuurlijk kennen we mantelzorg, maar het blijft soms toch een beleidsterm. Bovendien gaat de aandacht vaak vooral uit naar degene voor wie gezorgd wordt. De verhalen en dromen van mantelzorgers maakten duidelijk dat iedere mantelzorger z’n eigen verhaal heeft, waar een rijkdom aan kennis en wijsheid in zit.

Wat door de verschillende verhalen heen loopt is het verlangen naar 'achtervang,' coaching en steun: de wetenschap dat de boel niet stukvalt als jij even wegvalt. Minstens zo krachtig is het verlangen om serieuze medepartij in de zorg te zijn en daarin onderdeel te zijn als gelijke partner. Dan heb je tegelijkertijd ook iemand nodig die je 'door de systeemwereld loodst...'.

Laten we er samen voor zorgen dat mantelzorgers zich gezien, begrepen en gesteund voelen. In dit ideeënboek staan ideeën en plannen die daarbij kunnen helpen en waar we samen aan kunnen werken.

PLATFORM AAN DE ZAAN

Aan de Zaan is het platform voor bewoners en ondernemers uit de Zaanstreek die zich met hun initiatieven inzetten voor de eigen buurt of wijk. Aan de Zaan vraagt mensen die zich betrokken voelen bij de Zaanstreek om mee te denken op specifieke onderwerpen, en laat daarmee ideeën vanuit verschillende achtergronden en perspectieven ontstaan en samenkomen. Doel van Aan de Zaan is vooral: samen met elkaar de Zaanstreek nòg mooier maken.

3

HOE DIT IDEEENBOEK TE LEZEN In dit digitale boek staan de ideeën van de deelnemers van Aan de Zaan die in co-creatie zijn ontstaan tijdens de Aan de Zaan#special ‘mantelzorgen kun je niet alleen.’

Tijdens zo’n brainstorm vliegen de ideeën en inzichten door de ruimte.

Eventjes is alles wat wordt gezegd waar. Schetsen, indrukken, meningen, frustraties, idealen tellen allemaal mee. Ideeën worden opgezocht die energie geven. Dit kan weerstand of juist inspiratie zijn. In de dynamiek van het moment ziet iedereen de verbanden en ideeën voor zich. Een week later blijkt de herinnering echter vervaagd. Wat is blijven hangen is het gevoel van ‘wij hadden goede ideeën’, maar hoe het precies zit weet men niet meer. In het ideeënboek zijn alle ideeën goed. Ideeën moeten verder worden onderzocht en uitgeprobeerd. Inzichten moeten worden onderbouwd.

4

GEDICHTEN & MUZIEK DAG VAN DE MANTELZORG 2014 MARK NIEUWENHUIS & BAS HUSSLAGE 10 november 2014 was de Dag van de Mantelzorg, een jaarlijks evenement om mantelzorgers aandacht en waardering te geven.

Overdag waren mantelzorgers uitgenodigd om in De Fabriek voor een programma rond het thema UBUNTU EN DE KRACHT VAN VERHALEN. Bas Husslage (dichter) en Mark Nieuwenhuis (stadscomponist) waren de hele middag aanwezig en hebben hun indrukken verwerkt in een aantal gedichten.

ZONDER TITEL Gezichtloos,

voorwaarts liggend.

Los-vast,

is hun toestand.

Gedwee,

hun lijf gevend.

Voor even‌ Deskundige handen,

duwen, trekken.

Aan vingers, armen, stramme schouders, rugspieren en nekpartijen.

Licht herboren,

staan ze op.

Verdwaasd,

waar ben ik?

Terug,

in het hier en nu.

Stoelmassages

ACTUEEL!!

Nieuws, nieuws, nieuws Het ziekenhuis maakt ruimte, in de nacht.

Voor naasten en hun zorg.

Een warm gebaar, want daar, op die momenten, wordt zo vaak mantelzorg geboren.

5

GEDICHTEN & MUZIEK DAG VAN DE MANTELZORG 2014 (VERVOLG) UBUNTU EN DE KRACHT VAN DE MANTELZORG Titel van een spannend jongensboek?

Nee, de schijn bedriegt!

Wel een krachtig verhaal, uit Zuid-Afrika, helemaal.

De boodschap?

Durf om hulp te vragen.

Luister naar de menselijkheid in al uw lagen.

Salé bone: ik zie jou.

Ne kone: hier ben ik!

Begrijp uw eigen worsteling; de conflicten in uzelf.

Uw verhaal, achter uw verhaal en dat van de ander.

Vertel… en luister, naar elkaar.

MEVROUW MANTEL Ze is erbij, op dit moment.

Letterlijk: mevrouw Mantel!

Aan de vooravond van Sint Maarten, de barmhartige heilige, die zijn mantel met een genereuze zwaardslag deelde.

Op een koude winterdag.

Hij kon missen, wat een ander nodig had.

En mevrouw Mantel?

Zij slaat haar armen, zorgzaam om de ander.

DEEL I: INSPIRATIEBRONNEN OM ONS TE INSPIREREN HEBBEN WE AANTAL MENSEN UITGENODIGD HUN VERHAAL TE VERTELLEN. MENSEN DIE IEDER OP HUN EIGEN MANIEREN BETROKKEN ZIJN BIJ MANTELZORG. MICKY BIDDLECOMBE EN HEDWIG DE GROOT NAMEN ONS MEE IN HUN LEVEN VAN MANTELZORGER EN LIETEN ONS HUN DROMEN ZIEN. CORINA ARENDS, ONDERNEEMSTER, SPEELT AL JAREN EEN ROL OP DE DAG VAN DE MANTELZORG, MAAR DENKT DAT ZIJ EN ANDERE ONDERNEMERS VEEL MEER KUNNEN DOEN VOOR MANTELZORGERS. MONIQUE VAN SCHOOT VERTELDE OVER DE MANIER WAAROP SOCIALE WIJKTEAMS MANTELZORGERS SAMEN MET WIJKBEWONERS WILLEN GAAN ONDERSTEUNEN. JAN ANNE VAN DIJK PRESENTEERDE EEN PLAN VAN MEZZO, BELANGENVERENING VOOR MANTELZORGERS: HET THNX MANTELZORGPLATFORM. OP DE KOMENDE PAGINA'S VINDT U EEN WEERGAVE VAN HUN VERHALEN.

6

7

VERHAAL: MOE MICKY BIDDLECOMBE IK VERTEL AL JAREN OVER MIJN ERVARINGEN ALS MANTELZORGER. EERST ALS ERVARINGSDESKUNDIGE VOORLICHTER VOOR MEZZO, NU ALS AMBASSADEUR VOOR PERSALDO. MAAR EIGENLIJK KOMT HET ME NIET ZO GOED UIT OM HIER EEN VERHAAL TE VERTELLEN. IK BEN NAMELIJK MOE. ECHT MOE.

Ik zou dolgraag weer meer naar buiten treden, leuke dingen doen met mensen om me heen die mij begrijpen, die weten waar ik het over heb.

Mijn droom is om voor mantelzorgers een maandelijks terug kerende ONT - MOE(T) - ING te organiseren. Ik denk dat mantelzorgers dat nodig kunnen hebben. Mantelzorgen kun je niet alleen.

Ik zit in mijn 25ste jaar als mantelzorger. Het begon met mijn oudste zoon, die een chronische longziekte heeft. Hij heeft negen maanden per jaar, vaak dag en nacht, thuis intensieve zorg nodig. Daarna kreeg mijn man, 15 jaar geleden, een ongeluk. Hij moest twee jaar revalideren en heeft een blijvende hersenbeschadiging. Toen de zware jaren met mijn man begonnen werd ik zwanger. Dat gaf een soort oerkracht om door te gaan. De tweeling bleek echter dezelfde longziekte te hebben als hun grote broer. Op 7-jarige leeftijd kregen zij beiden de diagnose ADHD en verstandelijke beperking ‘erbij’.

Soms zijn er dagen met te weinig uren om dat te doen wat ik van mezelf verwacht. Dit alles maakt me moe en bij tijd en wijle moedeloos. Ik voel me erg alleen. Ik kan de wereld er niet bij hebben, Nederland er niet bij hebben, en onbegrijpende vriendinnen er niet bij hebben. Zo overleef ik, dag voor dag, in mijn eigen kleine geïsoleerde wereldje. Als stewardess heb ik de hele wereld gezien. Nu ben ik onmisbaar geworden tussen de vier muren waar ik woon.

Mantelzorgen is niet aan leeftijd gebonden. Iedere mantelzorger heeft zijn eigen verhaal, maar de meeste mantelzorgverhalen bevatten de zelfde thema's. Overbelast. Oververmoeid. Gespecialiseerd in iets waar we geen weet van hadden. Ervaren dat de professionals zich, terecht overigens, volledig op de zorgbehoevende gooien, maar nooit vragen: “Hoe gaat het nou met jou?”.

"ALS STEWARDESS HEB IK DE HELE WERELD GEZIEN. NU BEN IK ONMISBAAR GEWORDEN TUSSEN DE VIER MUREN WAAR IK WOON."

8

VERHAAL: NIET VOOR NIETS HEDWIG DE GROOT ALS OUDERS VAN EEN DOCHTER MET EEN PERSOONLIJKHEIDS-STOORNIS EN JARENLANGE HULPVERLENING ZIJN WIJ OOK MOE. Jaren waarin je aan de zijlijn staat en je als mantelzorgers de gaten mag opvullen die tussen de verschillende vormen van therapieën vallen. Je bent niet alleen mantelzorger maar ook deels hulpverlener.

De angst, het verdriet, de zorg, het 'verzorgen van'…. De grenzen van je eigen leven vervagen. Je staat in dienst van een ander. Waar blijf jij?

Teleurstellend dat er niemand in de hulpverlening oog heeft voor de mantelzorgers. 'Red je het wel? Hoe gaat het tijdens de thuisperiodes met jullie? Hebben jullie nog speciale wensen/ behoeften om te kunnen blijven zorgen voor diegene die zorg nodig heeft?' Allemaal vragen die ik niet gehoord heb, maar die wel gesteld moeten worden.

Oprechte interesse en ondersteuning is ver te zoeken.

In 2013 ben ik met de vakopleiding van haptonomie begonnen en in september van dit jaar ben ik een speciale training van FXCARE begonnen waarin de kracht vooral ligt in de combinatie van fysieke oefeningen en mentale coaching. Je krijgt te “zien” hoe je op dit moment in het leven staat, wat je neigt te doen en wat je er direct aan kunt veranderen. Niet lullen maar poetsen.

Mijn droom is ooit een eigen trainingscentrum te hebben waarin ik op maat samen met mantelzorgers het beste weer van iemand naar boven kan halen. UBUNTU: ik ben, omdat wij zijn.

De kennis die wij in 2012 opdeden bij een cursus bij Context was waardevol, maar vooral door het contact met andere ouders of partners: herkenning, aandacht en niets hoeven uit te leggen. Het heeft mij veel gebracht. Toch miste ik een specifieke training, ondersteuning voor 'ouders/verzorgers van' op de gebieden van: belastbaarheid, hoe maak je het lichter; last dragen; last verdragen; grenzen stellen en handhaven. Hoe doe je dat? En hoe doe je dat samen?

Het was er niet!

In dat jaar had ik een droom. Ons verdriet, gemis en frustraties zijn niet voor niets geweest…. Ik wil in de toekomst iets kunnen betekenen voor mantelzorgers om hen op dit gebied te kunnen ondersteunen.

Ik heb in 2012 ook kennis gemaakt met coaching op haptonomische basis, daar waar je weer voelen en gevoelens leert kennen die je eerst zo hardnekkig onderdrukt om door te kunnen gaan; standje overleven.

Die combinatie was voor mij erg belangrijk om weer in balans te komen.

"BELASTBAARHEID, LAST DRAGEN, LAST VERDRAGEN, GRENZEN STELLEN EN VOOR JEZELF ZORGEN; HOE DOE JE DAT? EN HOE DOE JE DAT SAMEN?"

9

INTERVIEW: CORINA ARENDS (YURTLIFE)

INTERVIEWER: BAS HUSSLAGE

HOE BEN JE ALS ONDERNEMER BETROKKEN GERAAKT BIJ MANTELZORG? ‘Dat is begonnen toen ik als eenmanszaak startte en veel met coaching en meditatietraining werkte. Het is vanzelf gaan rollen. Op de Dag van de Mantelzorg geven we stoelmassages en daarbuiten veel ontspanningstraining voor mantelzorgers.

Inmiddels werken we nauw samen met Evean.’

JIJ HEBT EEN IDEE OVER HOE ONDERNEMERS MEER KUNNEN BETEKENEN VOOR MANTELZORGERS. KUN JE DAAR MEER OVER VERTELLEN? ‘Het zou fijn zijn als het aanbod wat mantelzorgers zou kunnen helpen, meer op één plek te vinden is. Een platform waar iedereen bij elkaar kan komen en van alles kan uitwisselen.’

WAT IS JOUW OPROEP AAN DE MENSEN IN DE ZAAL? ‘De oproep is, en ik hoop dat we daar vanavond een begin mee maken: welke hulp is nodig? En: welke hulp is beschikbaar? Het zou mooi zijn als dat bij elkaar komt.

"WELKE HULP IS NODIG? EN: WELKE HULP IS BESCHIKBAAR? HET ZOU MOOI ZIJN ALS DAT BIJ ELKAAR KOMT."

10

INTERVIEW: MONIQUE VAN SCHOOT (SOCIAAL WIJKTEAM ZAANDAM WEST – OUDE HAVEN) INTERVIEWER: BAS HUSSLAGE

WIL JE KORT IETS VERTELLEN OVER WAT EEN SOCIAAL WIJKTEAM DOET VOOR MANTELZORGERS? ‘Bij huisbezoeken kijken we welke hulp mensen nodig hebben.

We proberen ze aan maatjes te koppelen die hulp kunnen bieden. Als wij met mantelzorgers in gesprek zijn vragen we ook: hoe is het met jou? Hoe ga je dit op langere termijn doen; wat is jouw behoefte om dit op lange termijn vol te houden?’

JULLIE ZIJN BEZIG OM HET SOCIALE VANGNET IN DE WIJK TE VERSTERKEN. HOE DOEN JULLIE DAT? ‘We zien in de wijk dat er veel activiteiten zijn om samen met de buurtbewoners iets te doen. Maar de wijk biedt meer mogelijkheden. Als je ziet wat voor energie er is bij buurtbewoners! Dat zouden we bij elkaar willen brengen. Wat zouden mensen van onderop op willen zetten?’

"DE WIJK BIEDT MOGELIJKHEDEN. ALS JE ZIET WAT VOOR ENERGIE ER IS!"

HOE KUN JE ONTMOETINGEN OPZETTEN? ‘Daar willen we graag over nadenken met mensen. Mensen hebben wel plannen of ideeën: maar hoe doe je dat dan? Wie wil meedoen? Hoe zorg je dat je elkaar kunt ondersteunen? Wat is precies de vraag? Wie is mijn klant? Hoe zorg ik dat ik een netwerk om mij heen krijg?’

11

IDEE: THNX MANTELZORGPLATFORM – JAN ANNE VAN DIJK (MEZZO) IN NEDERLAND IS ER EEN GIGANTISCHE GROEP MANTELZORGERS: 3,5 MILJOEN MENSEN. DAARVAN VERLENEN 2,6 MILJOEN LANG OF INTENSIEF MANTELZORG. IN ZAANSTAD ZIJN DAT ER NAAR SCHATTING 23.000.

Mezzo is de landelijke vereniging die opkomt voor iedereen die zorgt voor een ander en dat ‘op eigen wijze’ wil doen, als mantelzorger of zorgvrijwilliger. Samen met 350 aangesloten organisaties biedt Mezzo informatie, advies en steun aan mantelzorgers en zetten zorgvrijwilligers in bij hulpvragers.

Mezzo vindt het belangrijk dat mantelzorgers kunnen zorgen op een manier die in hun eigen leven past.

Mantelzorgers die aangesloten zijn bij Mezzo geven aan dat ze waardering vanuit de overheid heel belangrijk vinden. Zeker nu de overheid steeds meer een beroep op mantelzorgers doet.

Op dit moment geeft de Rijksoverheid nog het zogenaamde mantelzorgcompliment. Dat stopt vanaf 2015, dan gaat dan over naar gemeente. Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een vorm van waardering te geven aan mantelzorgers.

Mezzo heeft een idee ontwikkelt om deze waardering handen en voeten te geven: het THNX MANTELZORGPLATFORM. Hiermee kunnen gemeenten meer mantelzorgers bereiken, ondersteunen en waarderen.

"DE GROEP OVERBELASTE MANTELZORGERS NEEMT ENORM TOE. SINDS DE INVOERING VAN DE WMO ZIJN ER 45.000 OVERBELASTE MANTELZORGERS."

12

THNX MANTELZORGPLATFORM – JAN ANNE VAN DIJK (VERVOLG) MOGELIJKHEDEN VAN HET THNX MANTELZORGPLATFORM. Met het THKX mantelzorgplatform kunnen gemeenten de waardering van mantelzorgers in praktijk brengen. Het bestaat uit een website en een THNX-ID (in de vorm van een kaart).

Het platform geeft verschillende mogelijkheden:

BEREIKEN VAN MANTELZORGERS Heel veel mensen weten niet dat ze mantelzorger zijn. Mantelzorg is ook een soort beleidsterm. Hoe zorg je dat je mantelzorgers die ondersteuning nodig hebben, omdat ze zwaar belast zijn, op tijd bereikt? Door een THNX-ID-kaart te maken en die te verspreiden onder huisartsen, wijkverpleegkundigen en andere zorgverleners met de vraag om deze uit te delen aan mantelzorgers die ze in hun praktijk tegenkomen, kunnen veel mantelzorgers bereikt worden.

INFORMATIE & COMMUNICATIE Op het digitale platform kunnen mantelzorgers informatie vinden over mantelzorg, respijtzorg, activiteiten in hun gemeente, maar ook contact leggen en uitwisselen met andere mantelzorgers.

BESPARING: VOORDEEL EN VOORRANG VOOR MANTELZORGERS Met de THNX-card kunnen mantelzorgers bij bepaalde winkels en bedrijven en maatschappelijke organisaties met voordeel en/ of voorrang aankopen doen. Lokale, landelijke en online bedrijven kunnen zich aansluiten. Hiermee kunnen mantelzorgers extra voordelen ontvangen. Er zijn nu 2.000 bedrijven die meedoen online.

De uitdaging is ook om lokale ondernemers aan te laten sluiten. Wij horen van veel ondernemers dat ze dit een mooie manier vinden om inhoud te geven aan sociaal ondernemerschap. Denk aan korting op een bosje bloemen…. Gratis yogales….

"VEEL MENSEN WETEN NIET DAT ZE MANTELZORGER ZIJN. MANTELZORG IS OOK EEN SOORT BELEIDSTERM. HOE ZORG JE DAT JE MANTELZORGERS DIE ONDERSTEUNING NODIG HEBBEN, OP TIJD BEREIKT?"

HET HEET EEN PLATFORM: DAT MOET HET OOK ZIJN. De kracht ervan moet zijn dat iedereen erbij betrokken is. De gemeente als degene die het uitgeeft. De zorgprofessionals die het gaan omarmen en onder de aandacht brengen. Mantelzorgers die het gaan gebruiken en inhoud geven. Ondernemers die zich aansluiten om hun sociaal ondernemerschap te laten zien en mantelzorgers een steuntje in de rug te geven.

13

DEEL II: IDEEEN VOOR NU EN LATER MET MANTELZORGERS, MENSEN VAN DE SOCIALE WIJKTEAMS, BETROKKEN BUURTBEWONERS, ONDERNEMERS, POLITICI EN MENSEN VAN DE GEMEENTE HEBBEN WE IN KLEINE GROEPEN ONZE ERVARINGEN, IDEEËN, DROMEN EN WENSEN GEDEELD. OVER EEN VIJFTAL THEMA’S DACHTEN WIJ NA:

1. MANTELZORGERS BEREIKEN 2. ERKENNEN EN WAARDEREN. 3. ONDERSTEUNEN IN DE WIJK. 4. THNX MANTELZORGPLATFORM 5. DAG VAN DE MANTELZORG 2015 OMDAT ER IN HET HEDEN AL VEEL TE WINNEN VALT, BEGONNEN WIJ IN HET NU: WAT ZIJN KLEINE OF GROTE INGREPEN DIE NU MOGELIJK ZIJN EN DIE MANTELZORGERS KUNNEN ONDERSTEUNEN? DOOR DE DIVERSITEIT VAN MENSEN ONTDEKTEN WE IDEEEN VANUIT ALLERLEI PERSPECTIEVEN. ONVERWACHTE COALITIES WERDEN GESLOTEN EN DIRECTE AFSPRAKEN GEMAAKT, BIJVOORBEELD VOOR EEN ARTIKELENREEKS IN HET ZAANSE HUIS-AAN-HUISBLAD. IN DIT TWEEDE DEEL STAAN KLEINE EN GROTE IDEEEN ROND ‘MANTELZORGEN KUN JE NIET ALLEEN’

14

1. MANTELZORGERS BEREIKEN OM MANTELZORGERS TE KUNNEN ONDERSTEUNEN, MOET JE ZE EERST BEREIKEN. LASTIG DAARBIJ IS DAT LANG NIET ELKE MANTELZORGER ZICHZELF ALS ZODANIG ZIET OF BENOEMT. HOE BEREIK JE DE MANTELZORGER DIE NIET WEET DAT HIJ OF ZIJ MANTELZORGER IS?

IDEE: MANTELZORGMELDPUNT

Een digitaal of fysiek meldpunt waar mantelzorgers zichzelf kunnen aanmelden, maar waar anderen ook andere mensen (buren; familielen; zorgprofessional) mensen kunnen aanmelden waarvan zij zien dat deze mantelzorg verlenen. Bijvoorbeeld: FACEBOOKGROEP Een facebookgroep met verschillende opties. Waar je ervaringen en informatie met elkaar kunt delen; waar je kunt posten en liken. Belangrijk is dat je er ook mensen bij kunt uitnodigen die zelf misschien nog niet beseffen dat ze mantelzorger kunnen zijn…

UPDATE: DIT IS IN GANG GEZET! Direct na Aan de Zaan is zo’n Facebookgroep gestart! Kijk op de groep 'Mantelzorg Zaanstad.'

MANTELZORGSPREEKUUR Elke gemeente zou eigenlijk een mantelzorgspreekuur moeten hebben waar je terecht kunt met al je vragen of even stoom kunt afblazen.

Laagdrempelig, waar je zo binnen kunt lopen. Bijvoorbeeld bij de huisartenpost.

Ruime openingstijden zijn belangrijk, net als professionals die je wijzen op het bestaan ervan.

MANTELZORG-ALERT Een mantelzorger heeft via degene die hij/zij verzorgd al regelmatig contact met wijkteams, huisartsen, en de gemeente.

Het zou goed zijn als het gewoonte wordt om tijdens deze contactmomenten ook te kijken naar wie er mee komt. ‘Wist u al dat u mantelzorger bent? En heeft u daar ondersteuning bij?’

"EEN PROFESSIONAL ZIET WIE MANTELZORG VERLEENT MAAR KAN DIEGENE ZELF NIET ONDERSTEUNEN. WAT ZO’N PROFESSIONAL WEL ZOU KUNNEN DOEN, IS DOORVERWIJZEN."

MANTELZORGERS BEREIKEN (VERVOLG) IDEE: MANTELZORG GEWONER MAKEN.

MANTELZORG WORDT VEEL MINDER ZWAAR WANNEER IEDEREEN MEEDOET IN HET ZORGEN VOOR ELKAAR. Dan wordt het een overbodig begrip. We kunnen mantelzorg gewoner maken door mantelzorg zichtbaarder te maken; door er over te schrijven en te vertellen. Door aan te geven richting onze omgeving of hulpverleners waar wij zelf hulp bij nodig hebben - als mantelzorger en als mens….

ERVARINGSDESKUNDIGEN VOOR DE KLAS Stel dat oud-mantelzorgers tijdens maatschappijleer vertellen over hun ervaringen? Dat vergroot het begrip voor mantelzorg, en maakt Mantelzorg tegelijkertijd gewoner.

PERSOONLIJKE VERHALEN IN DE KRANT een reeks informatieve stukken of persoonlijke verhalen in de regionale kranten. Zo bereik je ook de groep ouderen en mensen die minder gebruik maken van internet, en kunnen zij ook hun weg vinden. Helemaal als het stuk eindigt met een ‘bijsluiter’ waarin belangrijke informatiebronnen voor mantelzorgers genoemd worden - lokaal of landelijk.

UPDATE: DIT IDEE IS IN GANG GEZET! Er is initiatief genomen on iedere week een rubriek in het Zaanse huisaan-huisblad te zetten met een foto en interview met een 'mantelzorger van de week' die door een ondernemer een hart onder de riem wordt gestoken dmv een eigen aanbod, bv flesje wijn, massage, bosje bloemen, etc.

"WAT IK GRAAG WIL? DAT HET VANZELFSPREKEND WORDT DAT JE VOOR ELKAAR ZORGT EN BELANGSTELLING IN ELKAAR TOONT..."

SIRE-FILMPJES Het begrip mantelzorger zou veel bekender moeten worden voor iedereen, middels een serie filmpjes (zoals bijv Sire over huiselijk geweld) die voor iedereen herkenbaar is.

15

MANTELZORGERS BEREIKEN (VERVOLG) IDEE: BEN-JIJ-EEN-MANTELZORGER QUIZ

BEN JIJ ONBEWUST MANTELZORGER? ONTDEK HET MET DE SIMPELE QUIZ. Vijf vragen die als advertentie worden geplaatst in de best gelezen bladen van Nederland. Beantwoord je drie of meer vragen met ‘ja’? Dan ben jij een mantelzorger!

Meld je aan bij je gemeente en ontvang gratis het ‘Mantelzorger-dank-je-wel’ pakket.

Met daarin naast bedankjes passend bij ‘jouw’ gemeente ook informatie over bestaande èn nieuwe ondersteuning voor mantelzorgers.

WELKOMSTPAKKET Een leuk welkomstpakket voor nieuwe bewoners hebben veel gemeenten al. Vaak vol met handige informatie - wanneer wordt het grofvuil ingezameld? - en passende attenties uit de buurt. Ook voor jonge ouders zijn er welkomstpakketten om thuis te geraken in de nieuwe wereld van het ouderschap...

Wat als we nieuwe mantelzorgers ook op zo’n manier zouden verwelkomen?

Als het een leuk pakket wordt wat mensen graag willen hebben, betekent het dat meer mantelzorgers zichzelf als zodanig zullen identifieren. En dan bereik je ze...

16

17

IN DE TOEKOMST IS MANTELZORG HEEL GEWOON....

IN DE TOEKOMST WORD JE VREEMD AANGEKEKEN ALS JE NOOIT MANTELZORG VERRICHT...

"DOE JIJ GEEN MANTELZORG? NOU JA..."

Omdat iedereen weet wat het inhoudt, kennen mensen de WAARDE ervan. Niemand denkt meer dat het je hobby is.

Je kan het er met iedereen BESPREKEN: het verrichten van mantelzorg isoleert je niet meer.

Je omgeving geeft HULP bij het verrichten van je taak.

Mantelzorgers hebben professionele ONDERSTEUNING die kijkt naar wat er nodig is.

Generaties wonen DICHTER BIJ ELKAAR, omdat dat wel zo gemakkelijk is. KANGOEROE-WONEN is normaal, intergenerationele woonerfjes zijn dat ook.

Omdat we weten dat het belangrijk is om mentale druk goed op te vangen, heeft iedereen naast een fysieke ook een MENTALE ZORGVERZEKERING. Zodat je er niet alleen voor staat als het toch mis dreigt te lopen‌ Heb je het echt even helemaal gehad? Dan ga je naar het MANTELZORGRESORT om nieuwe energie op te doen op een manier die bij jouw past - of dat nu gitaarles is of saunabezoek.

18

2. ERKENNEN EN WAARDEREN MANTELZORGERS ERKENNEN EN WAARDEREN VEREIST EEN HERWAARDERING VAN NIET-BETAALD WERK. OP DIT MOMENT WORDT NIETBETAALD WERK NOG VAAK GEZIEN ALS VRIJWILLIGERSWERK OF HOBBY, EN ALS ONDERGESCHIKT AAN ‘ECHT’ WERK. MAAR MANTELZORG IS IETS ANDERS: JE DOET HET OMDAT IEMAND DIE NAAST JE STAAT EN WAAR JE VAN HOUDT HET NODIG HEEFT. HET IS VAAK EVEN ONONTKOOMBAAR ALS INGRIJPEND.

IDEE: KEURMERK

Een werkgever verdient het MANTELZORGVRIENDELIJK-KEURMERK als hij of zij mantelzorg 'merkbaar' waardeert als positief teken van maatschappelijke betrokkenheid van huidige of toekomstige werknemers. Een werkgever verdient het keurmerk door terugkeerafspraken te maken met huidige werknemers die mantelzorg willen verrichten, door aantoonbaar ex-mantelzorgers aan te nemen, en door parttime contracten makkelijker te maken zodat mantelzorg vaker gecombineerd kan worden met een tweede baan.

"MANTELZORGER BEN JE NIET BETAALD, MAAR OOK NIET VRIJWILLIG."

"MANTELZORGERS ZIJN VAN LEVENSBELANG VOOR DE PROFESSIONELE ZORG."

VRAAG: WAT ZOU DIT KEURMERK AANTREKKELIJK KUNNEN MAKEN VOOR WERKGEVERS? WIE MAG HET TOEKENNEN?

19

ERKENNEN EN WAARDEREN (VERVOLG) IDEE: COMPETENTIES BENOEMEN Als wij mantelzorgers zien, zien wij vanaf nu niet meer alleen dat zij iets belangrijks doen maar hebben wij ook oog voor de competenties die zij daarbij gebruiken en ontwikkelen.

Bijvoorbeeld inlevingsvermogen en grenzen stellen.

EN DE COMPETENTIES ZIJN...

Als wij de competenties van mantelzorgers kennen en hun waarde benoemen, wordt het logischer om nieuwe mantelzorgers tijdig te onrsteunen in het ontwikkelen ervan, èn om deze competenties als mantelzorger mee te nemen op je cv.

Zo verandert een cursus grenzenstellen van iets wat je pas krijgt wanneer je grenzen te vaak zijn overschreden en je op bent, in een tijdige en boeiende ervaring die je helpt als mantelzorger en die je de rest van je leven mee kunt nemen.

Zo kan datgene wat nu mantelzorgers in de knoei brengt, veranderen in zowel erkenning als ‘winst’ op de werkvloer.

EIGEN KEUS, EIGEN REGIE

Het mantelzorgcompliment in zijn huidige vorm verdwijnt. Het budget voor het mantelzorgcompliment wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Gemeenten moeten straks in hun verordening vastleggen hoe ze mantelzorgers willen waarderen. 'Wat wij graag willen: eigen keus, eigen regie. Gewoon een geldbedrag wat je naar eigen keus kan vormgeven: of je nu een cursus nodig hebt of een weekend bijkomen. Geen betutteling.'

ZIEN ALS PARTNER

De mantelzorger ontwikkelt deskundigheid, staat dichtbij de zorgontvanger, kent de meeste zorgverleners. Het zorgplan voor degene voor wie de mantelzorger zorgt, raakt de mantelzorger ook, maar die praat er nu vaak niet over mee.

"DE DESKUNDIGHEID VAN DE MANTELZORGER SERIEUS NEMEN: OOK DAT IS ERKENNEN EN WAARDEREN."

20

ERKENNEN EN WAARDEREN (VERVOLG) IDEE: HULP BIJ HORDES

ER WORDT EEN STEEDS GROTER BEROEP GEDAAN OP MANTELZORGERS, MAAR BESTAANDE WETGEVING ZIT MANTELZORGERS SOMS VOORAL IN DE WEG. TWEE VOORBEELDEN DIE OP KWAMEN IN ONS GESPREK. VOORDEURDELING Wanneer je gaat voordeurdelen omdat je intensief voor iemand mantelzorgt, kost dit je nu geld. Het zou mooi zijn als deze extra kostenpost vervalt, of als er per geval naar de reden voor voordeurdeling werd gekeken. Op het moment dat iemand gaat voordeurdelen omdat hij of zij gaat mantelzorgen, moet er geen korting plaatsvinden!

SOLLICITATIEPLICHT Zorg ‘uitbesteden’ is vaak vele malen kostbaarder dan mantelzorg, toch is de sollicitatieplicht nu vaak een knelpunt voor mantelzorgers. Kan de sollicitatieplicht niet worden aangepast?

"HINDERNISSEN WEGNEMEN IS EEN BELANGRIJKE MANIER WAAROP GEMEENTEN AAN MANTELZORGERS KUNNEN LATEN ZIEN DAT ZE HEN WAARDEREN."

21

3. ONDERSTEUNEN IN DE WIJK MANTELZORGERS HEBBEN NIET ALLEEN ‘HET ZORGEN VOOR,’ MAAR VAAK OOK ‘ZORGEN OM.’ HET PRAKTISCHE ZORGEN, SAMEN MET DE EMOTIE EN BIJKOMENDE PROBLEMEN MAKEN HET ZWAAR. HOE KAN DE WIJK HAAR MANTELZORGERS ONDERSTEUNEN? WAT IS ER NODIG OM DE MENTALE ZORG TE VERLICHTEN? IEDERE MANTELZORGER HEEFT ZIJN EIGEN LEVEN EN VERHAAL. HOE ZORGEN WE DAT ONDERSTEUNING BIJ DIE DIVERSITEIT PAST?

IDEE: MANTELZORGCOACH Het verlangen dat met stip op 1 staat: ‘ELKE MANTELZORGER KRIJGT ONVOORWAARDELIJKE ONDERSTEUNING. ER IS ALTIJD ACHTERVANG.’ De vraag naar een mantelzorgcoach die samen met jou zoekt naar de beste oplossing is groot. Een COACH die zich niet primair afvraagt hoe het met de zieke gaat, maar juist hoe het met jou gaat en die het ziet als het niet goed gaat. Een ZOEKHULP die de weg weet in de systeemwereld, want dingen uitzoeken is op dit moment nog behoorlijk ingewikkeld en tijdrovend. Een KOPPELAAR die je in contact kan brengen met mensen die je kunnen helpen, of het nu gaat om medische vragen of hulp in de wijk. Een ACHTERVANG die ervoor zorgt dat de zorg tijdelijk anders opgelost wordt als jij even weg valt.

"DINGEN UITZOEKEN LEVERT OP DIT MOMENT VAAK MEER NIEUW HUISWERK OP DAN DAT HET DINGEN OPLOST."

22

ONDERSTEUNEN IN DE WIJK (VERVOLG) IDEE: MIX & MATCH

ELKAAR ONDERSTEUNEN MET GESLOTEN BEURS Iemand die een paar extra boodschappen meeneemt als dat jou een ritje scheelt, een avond oppast, of voorkomt dat je voortuin òf die van de persoon die je verzorgt een woesternij wordt…

Iemand die jouw zorgtaken ziet, kan en wil daar vaak best iets tegenover stellen. Helemaal als het gaat om iets waar iemand goed in is of wat iemand graag doet.

De wijk is een schaal waar dienstenuitwisseling met gesloten beurs bij past. Ook voor wie geen internet heeft. Hoe zou je dit kunnen realiseren?

WIJKBEMIDDELAAR Een wijkbemiddelaar kent de wijk en veel van haar inwoners goed, en kan dienen als ‘koppelaar’ tussen vraag en aanbod.

Wijkgebouwen, zoals bibliotheken of buurtcentra, zouden ook een rol kunnen spelen.

"IN MIJN DROOMWIJK WISSELEN WE DIENSTEN UIT IN PLAATS VAN GELD, ZODAT HET MAKKELIJKER IS ELKAAR DINGEN TE VRAGEN..."

GELDLOOS ELKAAR HELPEN Er zijn al digitale platforms om geldloos diensten uit te wisselen.

Kijk eens op buuv.nu of wehelpen.nl

23

ONDERSTEUNEN IN DE WIJK (VERVOLG) IN ONTWIKKELING: HET ZORGMUNTJE KATALYSATOR VOOR ‘ZORGEN VOOR.’ Vanuit de reële economie (de dagelijkse uitwisseling van diensten en producten die uitgedrukt wordt in geld) wordt van werkzaamheden in de zorg vaak gezegd dat het onderbetaald werk is, dat er niet genoeg geld voor is. Toch zorgen wij in het dagelijks leven voor anderen en zorgen anderen voor ons zonder dat dat als werk wordt gezien of in euro’s wordt uitgedrukt. Dat doen wij gewoon. Het vertalen van ‘zorgen voor’ naar geld maakt van ‘zorgen voor’ een kostenpost. Euro’s zijn moeilijk weg te denken uit ons dagelijks leven. Als je hier wat dieper over nadenkt is ons geldsysteem uiteindelijk maar een afspraak gebaseerd op het vertrouwen in het achterliggende organiserende idee.

STEL JE VOOR...

Dat je een ander organiserend idee kan bedenken dat het zorgen voor elkaar bevordert in plaats van remt. Kunnen we bijvoorbeeld een zorgmuntje introduceren in Zaanstad?

Kunnen mantelzorgers zorgmuntjes krijgen waardoor anderen uitgenodigd worden om voor hen van betekenis te zijn? Welke spelregels zijn nodig?

Meer lezen over het idee van het 'zorgmuntje'? Kijk op www.thuislab.nu

"WAAROM ZIJN VEEL MENSEN ZO VERBAASD OVER ONZE BEREIDHEID OM DE MEDEMENS TE HELPEN?"

BESTAAND VOORBEELD: FUREAI KIPPU. In Japan gebruiken veel mensen het vrouwelijke zorggeld ‘Fureai Kippu.’ Deze betaaleenheid staat in een 1:1 verhouding met de Japanse Yen. Als je er veel van hebt, heb je veel gegeven. En als je zelf hulp nodig hebt, kan je wat je gespaard hebt inruilen voor zorg die je krijgt van een ander.

Veel Japanners willen alleen nog maar zorg vanuit Fureai Kippu en niet vanuit een instituut. Je kan voelen wanneer je zorg krijgt vanuit liefde.

24

ONDERSTEUNEN IN DE WIJK (VERVOLG) INLOOPPLEK Het is fijn als er een plek is waar je kunt binnenlopen met je vragen OP HET MOMENT DAT HET PAST in de weinige tijd die je hebt. Voorheen was deze plek bij het Centrum Mantelzorg, kunnen we een nieuwe plek organiseren waar mensen zitten met verstand van zaken? Zeker nu de zorg zo verandert hebben we het nodig om ergens terecht te kunnen waar naar je geluisterd wordt en waar je je vragen kunt stellen.

KENNIS DELEN Voorlichtingsdagen over ziektebeelden zijn belangrijk, zodat de mantelzorger en de familie beter begrijpen wat er gebeurt. Het helpt ook om een bredere kring te betrekken en inzicht te geven van wat er bij de mantelzorger ligt. Denk bijvoorbeeld aan de ALZHEIMERCAFE’S.

ONTSPANNING Zorg ervoor dat mantelzorgers zich kunnen ontspannen op een manier die bij hen past. Bijvoorbeeld door een MANTELZORGPAS aan te bieden, zoals Amsterdam nu de Stadspas kent waarmee je elke maand een kado kunt uitzoeken wat bij je past: een theatervoorstelling of concert bezoeken, gratis zwemmen of naar de bioscoop. BRENG ONTSPANNING WAAR ZORG IS!

ONTMOETING

Maak een plek waar mantelzorgers elkaar op regelmatige basis kunnen ontmoeten. Om verhalen te delen om zo elkaar sterker te maken. Of waar je even gewoon moe mag zijn. Het kan ook fijn samen eten zijn, of samen sporten: het hoeft niet allemaal ziektegerelateerd te zijn. Geef daarin ruimte aan de verschillende behoeftes.

Hoe zou het zijn als Zaanse ondernemers meedoen door een plek aan te bieden waar mantelzorgers elkaar kunnen ONTMOETEN IN EEN FIJNE OMGEVING, of door leuke activiteiten aan te bieden, zoals sporten, muziek maken, schilderen?

25

4. THNX MANTELZORGPLATFORM SAMEN MET ONDERNEMERS, MENSEN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES EN DE GRONDLEGGERS VAN HET THNX MANTELZORGPLATFORM DACHTEN WE NA OVER HOE DIT ZOU KUNNEN GAAN WERKEN IN ZAANSTAD. WAT KUNNEN ONDERNEMERS UIT ZAANSTAD BIJVOORBEELD AANBIEDEN OP HET THNX MANTELZORGPLATFORM?

AANBEVELINGEN VOOR PLATFORM • Niet alle mantelzorgers zijn actief online, dus er moet ook altijd een versie van PAPIER blijven.

• Het is belangrijk om ook LIVE ontmoetingen te organiseren. Samen met ondernemers kunnen we een MAANDELIJKS EVENEMENT organiseren voor mantelzorgers. Broeks Events organiseert nu al voor 50+-ers iedere dinsdag of woensdag in de maand een sportactiviteit. Daar kan je op doorbouwen.

• Op het platform moet ook een OVERZICHT komen van alle diensten en ondersteuning die er is in Zaanstad, want er is al heel veel.

• Ga op zoek naar een groep vrijwilligers die wil LANGS GAAN bij professionals en ondernemers om het THNX mantelzorgplatform uit te leggen en hen te stimuleren mee te doen!

• Ondernemers kunnen een ONTMOETINGSRUIMTE aanbieden. En laat anderen weer een hapje en drankje aanbieden zodat mantelzorgers kunnen kletsen en ontspannen.

• Je kunt ook kinderen met een beperking laten sporten en zodat de ouders/mantelzorgers dan even VRIJ hebben.

AANBEVELINGEN VOOR PAS • Zorg dat je een KRING VAN PROFESSIONALS aan de Card verbindt: fysio, wijkteam, verpleging. Zij kunnen een kaart meegeven aan de mantelzorger. Zo bereik je meer mantelzorgers, en bewustwording bij professional.

• Zorg ook voor een aanbod voor de avonden of weekenden zodat ook WERKENDE EN JONGERE MANTELZORGERS er gebruik van kunnen maken.

• Ondernemers kunnen niet alleen korting maar ook VOORRANG geven!

• Belangrijk om via het platform ook de mogelijkheid te • bieden voor een VRIJWILLIGER die af en toe bij de zorgbehoevende kan zijn, zodat die even weg kan.

• Kan de pas worden gecombineerd met de ZAANPAS?

"MET LOKALE ONDERNEMERS KAN HET WERKEN. DE KORTINGSKAART DIE DOOR GROTE BEDRIJVEN WORDT GEBRUIKT ALS MANIER OM KLANTEN BINNEN TE HALEN VOELT ALS EEN BELEDIGING."

26

5. DAG VAN DE MANTELZORG 2015 “DAG? 2015 WORDT HET JAAR VAN DE MANTELZORG!" TIJDENS HET MANTELZORGJAAR KRIJGT HET BEGRIP MANTELZORGER MEER BEKENDHEID DOOR POSITIEVE ACTIES MET EEN SNEEUWBALEFFECT. ZOALS HET VOORDRAGEN VAN MANTELZORGERS VAN DE WEEK OF DE MAAND EN DEZE VIA DE MEDIA IN HET ZONNETJE TE ZETTEN EN HUN VERHAAL TE VERTELLEN. Misschien kent het Mantelzorgjaar wel een FOCUS OP DE JONGE MANTELZORGER: jongeren die voor hun ouders zorgen is een onderbelichte groep.

IN 2015 WORDEN VERWIJZERS BETROKKEN bij het organiseren van mantelzorgevenementen; zo krijgen zij ook meer oog voor de rol van de mantelzorger.

Het mantelzorgjaar wordt ook door gezondheidsprofessionals aangegrepen als MOMENT OM NA TE DENKEN over de vraag hoe zij de mantelzorgers een plaats kunnen geven in het zorgdomein en om de rol en dilemma’s van de mantelzorgers onder zorgprofessionals te BELICHTEN. En mantelzorgers zelf? Die worden in de gelegenheid gesteld om naar mantelzorgevents toe te gaan omdat het REGELEN VAN BACKUPS OF VRIJWILLIGERS die de zorg op dat moment op zich nemen hoort bij het organiseren van de bijeenkomst zelf.

"GA OP ZOEK NAAR JONGE MANTELZORGERS. WAT IS HUN ONDERSTEUNINGSBEHOEFTE? WENS: IN 2015 WETEN WE HET..."

or vo n kt ze aa le m rm G e sc h e

27

HOUDT VAN TRANSFORMATIE

AAN DE ZAAN

MENEER DE LEEUW

EMAIL: PLATFORM.AANDEZAAN@GMAIL.COM WEBSITE: WWW.PLATFORMAANDEZAAN.NL

DORPSSTRAAT 90, 1543 NM OOSTKNOLLENDAM TELEFOON: 075-6419746 EMAIL: INFO@MENEERDELEEUW.NL WEBSITE: WWW.MENEERDELEEUW.NL

SAMENSTELLERS IDEEENBOEK FOTOGRAFIE: MONIQUE ANROCHTE REDACTIE: DEBORA TIMMERMAN BAS HUSSLAGE JANTINE WIJNJA

DIT IDBOEK IS TOT STAND GEKOMEN ALS VERVOLG VAN EEN BRAINSTORMSESSIE, EN BEVAT ONDER ANDERE BEELDEN DIE WE VERZAMELD HEBBEN OP INTERNET. ALS WE BEELDEN GEBRUIKT HEBBEN WAARVAN JIJ DENKT DAT JE COPYRIGHTHOUDER BENT, WILLEN WE JE VRAGEN OM CONTACT OP TE NEMEN MET MENEER DE LEEUW ZODAT WE KUNNEN ZOEKEN NAAR EEN GOEDE OPLOSSING.