Συναυλία εκκλησιαστικού οργάνου με την Ουρανία Γκάσιου

ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ

2020 21

© Χ. Ακριβιάδης

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΡΑΝΙΑ ΓΚΑΣΙΟΥ

21.12. 2020

ΑΙΘΟΥΣΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΡΑΝΙΑ ΓΚΑΣΙΟΥ JOHANN SEBASTIAN BACH (1685-1750) Jesu, Joy of Man›s Desiring από την Καντάτα Herz und Mund und Tat und Leben, BWV 147 (εκδοχή για τρομπέτα, τρομπόνι και όργανο) JOHANN SEBASTIAN BACH Et Misericordia, από το Magnificat BWV 243 (εκδοχή για τρομπέτα, τρομπόνι και όργανο) ALESSANDRO BESOZZI (1702-1793) Σονάτα σε σι ύφεση μείζονα (μεταγραφή για τρομπόνι και όργανο: Branimir Slokar) GEORG BÖHM (1661-1733) Vater unser im Himmelreich (σόλο όργανο) JOHANN SEBASTIAN BACH Πρελούδιο και Φούγκα σε ντο μείζονα, BWV 547 (σόλο όργανο)

NAJI HAKIM (γενν. 1955) Σονάτα για τρομπέτα και όργανο Ι. Allegro con spirito ADOLPHE ADAM (1803-1856) O Holy Night (εκδοχή για τρομπέτα, τρομπόνι και όργανο) ALEXANDRE GUILMANT (1837-1911) Morceau Symphonique, έργο 88 (μεταγραφή για τρομπόνι και όργανο: Ulrich Nehls) ALAN HOVHANESS (1911-2000) Προσευχή του Αγ. Γρηγορίου για τρομπέτα και όργανο, έργο 62b CHARLES-MARIE WIDOR (1844-1937) Allegro από την Έκτη Συμφωνία (σόλο όργανο) ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ (γενν. 1956) A Christmas Fantasy για τρομπέτα, τρομπόνι και όργανο

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ

Ουρανία Γκάσιου ΤΡΟΜΠΕΤΑ

Δημήτρης Γκόγκας ΤΡΟΜΠΟΝΙ

Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου Live Streaming - Χωρίς διάλειμμα

Δ

4

ιαθέτοντας ανεξάντλητο πλούτο ηχοχρωμάτων και τεράστιες πολυφωνικές δυνατότητες, το εκκλησιαστικό όργανο είναι ένα πλήρως αυθύπαρκτο μουσικό όργανο και ως τέτοιο είναι ευρέως αναγνωρισμένο στη συνείδηση των φιλόμουσων. Μπορεί, ωστόσο, να αποτελεί και έναν ευέλικτο συνοδοιπόρο, όταν συμπράττει με άλλο όργανα – και ιδίως με χάλκινα πνευστά. Η τόσο αρμονική σύζευξη του «χάλκινου ήχου» με τον ήχο του οργάνου δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει, αν αναλογιστούμε ότι πολλοί από τους αυλούς του οργάνου είναι μεταλλικοί. Έτσι, το εκκλησιαστικό όργανο αποδεικνύεται άξιος «αντικαταστάτης» του πιάνου στη συνοδεία του τρομπονιού στην ανάλαφρη και μελωδικότατη Σονάτα σε σι ύφεση μείζονα του ιταλού συνθέτη και ομποΐστα Αλεσάντρο Μπεζότσι, η διαυγής και λιτή μουσική του οποίου είναι χαρακτηριστική του πρώιμου κλασικισμού. Εξίσου υποδειγματικά το όργανο συνοδεύει το τρομπόνι στο Συμφωνικό Κομμάτι του σημαντικού γάλλου οργανίστα και ρομαντικού συνθέτη Αλεξάντρ Γκυλμάν, ο οποίος διετέλεσε οργανίστας στον ναό της Αγ. Τριάδας του Παρισιού (La Trinité) για τριάντα ολόκληρα χρόνια (1871-1901). Παράλληλα, ο Γκυλμάν ανέπτυξε έντονη διδακτική δραστηριότητα στο Κονσερβατόριο του Παρισιού από το 1896 ως το 1911 ως καθηγητής οργάνου. Αν και ως συνθέτης αφοσιώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στο όργανο, το 1902 έκανε μια εξαίρεση γράφοντας το πληθωρικό κομμάτι για τρομπόνι και πιάνο, ως επιβεβλημένο έργο στον σχετικό εσωτερικό διαγωνισμό του Κονσερβατορίου – έκτοτε το έργο αποτελεί σημείο αναφοράς στο ρεπερτόριο του τρομπονιού. Αρκετά χρόνια αργότερα, ένας νεαρός σπουδαστής οργάνου και θεωρητικών στο Κονσερβατόριο του Παρισιού με καταγωγή από το Λίβανο, ο Ναζί Χακίμ, έμελλε να κερδίσει επτά πρώτα βραβεία σε διάφορους εσωτερικούς διαγωνισμούς, ενώ ακολούθησαν δέκα πρώτα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς οργάνου

και σύνθεσης. Το 1993 διαδέχθηκε τον μεγάλο Ολιβιέ Μεσσιάν στη θέση του οργανίστα στον παρισινό ναό της Αγ. Τριάδας, ενώ έργα του παίζονται σταθερά ανά τον κόσμο. Η Σονάτα του για τρομπέτα και όργανο γράφτηκε το 1994. Το στοιχείο της δεξιοτεχνίας αλλά και της εξωστρεφούς εκφραστικότητας κυριαρχεί στο μέρος και των δύο οργάνων. Το μουσικό υλικό είναι σε μεγάλο βαθμό μελωδικό και απροκάλυπτα τονικό, γίνεται, όμως, αντικείμενο ευφάνταστης επεξεργασίας με πολλές αρμονικές και ρυθμικές χειρονομίες λεπταίσθητου χιούμορ. Παραδείγματος χάριν, στο πρώτο μέρος που θα ακουστεί στην αποψινή συναυλία, ξεχωρίζει μια χιουμοριστική παραπομπή στον ηχητικό κόσμο του Τζωρτζ Γκέρσουιν. Στον αισθητικό αντίποδα της Σονάτας του Χακίμ βρίσκεται η Προσευχή του Αγ. Γρηγορίου, ενός από τους πολυγραφότερους συνθέτες του 20ού αιώνα, του αρμενικής καταγωγής Αμερικανού Άλαν Χοβχάνες. Μυσταγωγική και κατανυκτική η Προσευχή είναι στην ουσία ένας αισθαντικός μονόλογος της τρομπέτας. Το σύντομο αυτό έργο γράφτηκε το 1946 και είναι μεταγραφή του ιντερμέτζου από την όπερα Etchmiadzin. Σε άλλα έργα του προγράμματος της συναυλίας, η τρομπέτα και το τρομπόνι αναλαμβάνουν να υποκαταστήσουν την ανθρώπινη φωνή σε μεταγραφές φωνητικών έργων. Αυτό συμβαίνει στο ντουέτο άλτο και τενόρου Et Misericordia (Και έλεος αυτού) από το Magnificat, το πρώτο μεγάλο θρησκευτικό έργο που συνέθεσε ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Κάντορα στο ναό του Αγ. Θωμά στη Λειψία, το 1723. Την ίδια χρονιά ο Μπαχ συνέθεσε και την Καντάτα BWV 147 (Καρδιά και στόμα και πράξη και ζωή), το χορωδιακό φινάλε της οποίας (Jesus bleibet meine Freude / Ο Ιησούς παραμένει η χαρά μου) αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς και αναγνωρίσιμες μουσικές όλων των εποχών διαπερνώντας ακόμα και τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα. Στον αγγλοσαξονικό κόσμο το κομμάτι αυτό είναι γνωστό ως Jesu, Joy of

5

6

Man›s Desiring (Ιησού, χαρά του ανθρώπινου πόθου). Αμφότερα τα κομμάτια φέρνουν στο προσκήνιο την πιο λυρική πτυχή της μουσικής του Μπαχ, που είναι, όμως, άρρηκτα συνδεδεμένη με μια εξίσου καθηλωτική πνευματικότητα. Για τον κόσμο του εκκλησιαστικού οργάνου, ο Μπαχ είναι αδιαμφισβήτητα το Α και το Ω. Το τεράστιο σε έκταση και αξία έργο του για το όργανο όχι μόνο ξεπερνά σε σημασία κάθε ανάλογη συνεισφορά μεταγενέστερων συνθετών αλλά και αποκαλύπτει την αχανή ευρύτητα του πνεύματος και της αισθητικής του, καλύτερα ίσως από κάθε άλλη περιοχή του δημιουργικού του έργου. Το Πρελούδιο και Φούγκα σε ντο μείζονα είναι έξοχο δείγμα της αστείρευτης φαντασίας του δημιουργού του. Το πρελούδιο εκτυλίσσεται ως αλληλουχία στιβαρών και μεγαλόπρεπων χειρονομιών, που προϊόντος του χρόνου γίνονται όλο και δραματικότερες. Η περιπετειώδης φούγκα, πέραν της εξαίσιας πολυφωνικής της υφής, επιτυγχάνει να «δοκιμάσει» την προσμονή του ακροατή. Το σύνηθες σε φούγκες της εποχής για όργανο ήταν η τελευταία είσοδος του θέματος να πραγματοποιείται στη χαμηλότερη φωνή, αυτή, δηλαδή, που ο εκτελεστής παίζει στα πεντάλ. Εν προκειμένω, όμως, μια τέτοια είσοδος δεν υλοποιείται και η φούγκα εξελίσσεται χωρίς τη συμμετοχή των πεντάλ του οργάνου. Όταν πια η φόρμα δείχνει να έχει εξαντλήσει τα καθιερωμένα της περιθώρια ανάπτυξης, το θέμα της φούγκας κάνει μια απρόσμενη και ηχηρή εμφάνιση στα πεντάλ δίνοντας το έναυσμα μιας συγκλονιστικής καταληκτικής ενότητας, σε θριαμβικούς τόνους. Ο Μπαχ, όταν ήταν δεκαπέντε ετών (1700), είχε εγγραφεί στη Σχολή του Αγ. Μιχαήλ στην πόλη Λύνεμπουργκ (κοντά στο Αμβούργο). Κατά τα χρόνια που φοίτησε εκεί (1700-1702) εικάζεται με αρκετή ασφάλεια ότι άκουσε, γνώρισε ή ακόμα και ότι μαθήτευσε κοντά στον τότε οργανίστα του ναού του

Αγ. Ιωάννη, Γκέοργκ Μπεμ. Πράγματι, η επιρροή του Μπεμ στη διαμόρφωση του στιλ του Μπαχ είναι εμφανής. Ο ίδιος ήταν εκπρόσωπος του λεγόμενου stylus phantasticus, μιας τεχνοτροπίας στην οργανική μπαρόκ μουσική που έδινε έμφαση στη φαντασία, την αυτοσχεδιαστική διάθεση και την ανάγλυφη ανάδειξη της αρμονικής πλοκής. Χαρακτηριστικό δείγμα του στιλ αυτού είναι και το χορικό πρελούδιο Vater unser im Himmelreich (Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς), γεμάτο ερεθιστικές, διάφωνες συνηχήσεις και συνεχή μελισματικά ποικίλματα. Κορυφαία φυσιογνωμία στο χώρο του εκκλησιαστικού οργάνου στη Γαλλία, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού, ήταν ο Σαρλ-Μαρί Βιντόρ, επί έξι περίπου δεκαετίες οργανίστας στον περίφημο ναό του Αγ. Σουλπικίου και διάδοχος του μεγάλου Σεζάρ Φρανκ ως καθηγητής οργάνου στο Κονσερβατόριο του Παρισιού. Στο συνθετικό του έργο δεσπόζουν οι δέκα συμφωνίες για σόλο εκκλησιαστικό όργανο, έργα μεγαλόπνοα που διεύρυναν σημαντικά τους δεξιοτεχνικούς και εκφραστικούς ορίζοντες του οργάνου της εποχής. Η Έκτη του Συμφωνία γράφτηκε το 1878 και μαζί με την περίφημη Πέμπτη συναποτελούν το έργο 42 στον κατάλογο του συνθέτη. Το εναρκτήριο Allegro βασίζεται σε ένα θέμα που θυμίζει τη λιτότητα των χορικών, το οποίο επιδέχεται σειράς ευφάνταστων παραλλαγών έντονα συμφωνικού χαρακτήρα. Το πρόγραμμα της συναυλίας συμπληρώνεται αναμενόμενα με έργα αμιγώς χριστουγεννιάτικου περιεχομένου. Πλάι στη γνωστή εορταστική μελωδία O Holy Night του γάλλου συνθέτη Αντόλφ Αντάμ (1847) ακούγεται ένα λαμπερό medley από μερικές χαρακτηριστικές χριστουγεννιάτικες μελωδίες που διαμόρφωσε κατά το τρέχον έτος ο διακεκριμένος κερκυραίος τρομπετίστας και συνθέτης Σπύρος Μαυρόπουλος. ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ 7

Η ΟΥΡΑΝΙΑ ΓΚΑΣΙΟΥ άρχισε σπουδές οργάνου

το 1998 με τον Νίκολας Κύναστον, ως υπότροφος του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. Το 2004, με υποτροφία της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής του Λονδίνου, συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές, τις οποίες και ολοκλήρωσε με υποτροφία του Ιδρύματος Αλ. Ωνάσης. Αποφοίτησε με διάκριση αποσπώντας επαίνους και βραβεία ερμηνείας, ανάμεσά τους το Dip RAM, την πιο υψηλή διάκριση της Ακαδημίας. Το 2006 ανακηρύχτηκε Pidem Organ Fellow της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου. Υπότροφος του Ιδρύματος Eric Thompson για δύο συνεχείς χρονιές, παρακολούθησε μαθήματα με τον Johannes Geffert στην Κολωνία και τη Susan Landale στο Λονδίνο και το Παρίσι. Έχει διακριθεί σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς: στον Διεθνή Διαγωνισμό Οργάνου του Σαιν Μωρίς της Ελβετίας, στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Πιάνου της Άνδρου και στο Διαγωνισμό Εric Thiman της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου. Εμφανίζεται τακτικά ως σολίστ, αλλά και σε συνεργασία με σύνολα μουσικής δωματίου, στις πιο σημαντικές αίθουσες συναυλιών και σε καθεδρικούς ναούς της Ευρώπης: Καθεδρικός και Αβαείο του Ουεστμίνστερ, Άγιος Μαρτίνος των Αγρών, Αβαείο του Μπαθ, Καθεδρικοί του Άλτενμπεργκ, της Βαρκελώνης, της Ρίγας, της Κοπεγχάγης, του Βρότσλαβ, του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, Κάστρο της Μπρατισλάβας, Storkyrkan (Καθεδρικός του Αγίου Νικολάου) της Στοκχόλμης και Καθεδρικός Ναός της Βασιλείας (Ελβετία). Έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή φεστιβάλ οργάνου: Oundle της Μεγάλης Βρετανίας, Non Sola Scripta της Πολωνίας και Women of the World του Λονδίνου, όπου έπαιξε και μίλησε για το όργανο του Ρόυαλ Φέστιβαλ Χολ. Είναι η οργανίστα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και της Γαλλικής Προτεσταντικής Εκκλησίας του Λονδίνου. Διδάσκει στη Σχολή Χορωδίας του Καθεδρικού του Ουεστμίνστερ και στο Ωδείο Αθηνών.

8

Ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ γεννήθηκε στην

Κέρκυρα το 1988. Παρακολούθησε μαθήματα τρομπέτας στη Φιλαρμονική Εταιρία Μάντζαρος, με τον Σπύρο Νίκα, και στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας, με τον Σωκράτη Άνθη, από όπου πήρε και το δίπλωμά του. Το 2006 συνέχισε τις σπουδές του στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, με πλήρη υποτροφία της Ακαδημίας και με την υποτροφία «Αλεξάνδρα Τριάντη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. Αποφοίτησε το 2011 με μπάτσελορ στη μουσική. Υπήρξε μαθητής των James Watson (τρομπέτα) και John Hutchins (μπαρόκ τρομπέτα). Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια τρομπέτας με τους: R. Friedrich, F. Damrow, G. Tarkövi και H. Gansch. Με εμφανίσεις σε Ελλάδα, Γερμανία και Ιταλία, έχει στο ενεργητικό του αρκετές πανελλήνιες εκτελέσεις έργων, όπως τις Μακάβριες Ιστορίες του Γκιόργκι Λιγκέτι, για τρομπέτα και μικρό σύνολο μουσικής δωματίου, και την Εφτάδα του Αντρέ Ζολιβέ, για τρομπέτα και κρουστά. Έχει συνεργαστεί με συνθέτες, όπως οι Σερ Χάρρισον Μπέρτγουιστλ, Τζωρτζ Μπέντζαμιν και Σερ Πήτερ Μάξγουελ Ντέιβις, του οποίου τη σονάτα για τρομπέτα και πιάνο παρουσίασε στο πλαίσιο του προγράμματος BBC Young Artists Showcase που μεταδόθηκε ζωντανά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το 2016 συμμετείχε στον παγκόσμιο διαγωνισμό τρομπέτας «Girolamo Fantini» στη Ρώμη, όπου και απέσπασε το γ΄ βραβείο. Ως σολίστ έχει εμφανιστεί με την ΚΟΑ, την ΚΟΘ και την Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων. Διετέλεσε πρώτη τρομπέτα στην Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και στην Ορχήστρα της ΕΛΣ, ενώ από τον Μάιο του 2020 κατέχει τη θέση του α΄ κορυφαίου στην ΚΟΘ.

9

O ΑΝΔΡΕΑΣ-ΡΟΛΑΝΔΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ

γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Σπούδασε στο Ωδείο Κέρκυρας (1995-2000), από όπου πήρε δίπλωμα ολκωτής σάλπιγγας (με βαθμό άριστα παμψηφεί και α΄ βραβείο). Υπήρξε μέλος της Ορχήστρας Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τα έτη 1999-2000 και 2005 και έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο διαγωνισμό της Eurovision για νέους σολίστ. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια τρομπονιού με τους Ingemar Roos, Scott Hartman, Enrique Crespo, Ian Bousfield, Jonas Bylund, Michel Becquet, Jörgen van Rijen και υπήρξε υπότροφος της International Ensemble Modern Academy (2010-2011). Ως σολίστ έχει εμφανιστεί με το Μουσικό Σχολείο Κέρκυρας, τη Φιλαρμονική Εταιρία Μάντζαρος, τη Φιλαρμονική του Δήμου Λάρισας, τους Melos Brass, την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, αλλά και στο Τρίτο Πρόγραμμα. Επίσης, έχει συνεργαστεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό με συγκροτήματα σύγχρονης μουσικής, μεταξύ άλλων: Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, Ergon Εnsemble, ARTéfacts Εnsemble, Ensemble Modern. Είναι μέλος της εταιρείας τέχνης Kyklos Ensemble. Έχει διατελέσει κορυφαίος στην Εθνική Λυρική Σκηνή (1999-2003), ενώ από το 2003 έως και σήμερα είναι κορυφαίος στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Διδάσκει στο Ωδείο Αθηνών και στο Διεθνές Ωδείο Αθηνών.

10

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΩΝ