Ο επαναπατρισμός της Διασποράς ΙΙΙ: Γαλλία

ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 21-22

Ο ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΙΙΙ: ΓΑΛΛΙΑ

ERGON ENSEMBLE

ΝΙΚΟΛΑΣ ΤΖΩΡΤΖΗΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΕΡΓΗΣ

ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ

Ο «Επαναπατρισμός της Διασποράς» είναι ένα εγχείρημα του Ergon Ensemble και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών που έχει ως στόχο τη γνωριμία του κοινού με ελληνικής καταγωγής συνθέτες σύγχρονης μουσικής ή έλληνες συνθέτες που δρουν εκτός επικράτειας. Φιλοδοξία μας είναι να παρουσιάσουμε έργα 16 συνθετών/τριών, σε τέσσερις συναυλίες, τα προγράμματα των οποίων έχουν διαμορφωθεί με κριτήρια γεωγραφικά και όχι κατά βάση αισθητικά, ώστε να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες της κάθε δημιουργίας.

Για την προστασία του κοινού και των καλλιτεχνών το Μέγαρο έχει λάβει όλα τα προβλεπόμενα μέτρα υγειονομικής προστασίας. Η μέγιστη χωρητικότητα των αιθουσών του Μεγάρου έχει περιοριστεί στο 85%. Στη συναυλία δεν θα υπάρξει διάλειμμα.

© Gilbert Rancy BNF

© Olivier-Cadiot-Guerin

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

1 9. 10.2 0 2 1 | | Α Ι Θ Ο Υ Σ Α Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ

Ο ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΙΙΙ: ΓΑΛΛΙΑ E R G ON E N S E M B L E ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

Negative Soil για 9 μουσικούς και ηλεκτρονικά (2020-21) πρώτη πανελλήνια

ΝΙΚΟΛΑΣ ΤΖΩΡΤΖΗΣ

Emak Bakia για κουιντέτο και ηθοποιό (2015) πρώτη πανελλήνια

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΕΡΓΗΣ

Wind Waves για Reed Quintet (2015) πρώτη πανελλήνια

ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ

Φλέγρα για 11 μουσικούς (1975)

Φλάουτο Νίκος Νικόπουλος / Όμποε Χριστίνα Παντελίδου, Κώστας Γιοβάνης Κλαρινέτο Σπύρος Τζέκος / Μπάσο κλαρινέτο/κλαρινέτο Κώστας Τζέκος Φαγκότο Δημήτρης Ντακοβάνος / Σαξόφωνο Guido de Flaviis Γαλλικό κόρνο Μάνος Βεντούρας / Τρομπέτα Σπύρος Αρκούδης Τρομπόνι Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου / Κρουστά Μπάμπης Ταλιαδούρος Πιάνο Χρήστος Σακελλαρίδης, Στέφανος Νάσος Βιολί Κώστας Παναγιωτίδης, Παναγιώτης Τζιώτης / Βιόλα Αγγέλα Γιαννάκη Βιολοντσέλο Δημήτρης Τραυλός / Κοντραμπάσο Νίκος Τσουκαλάς Μουσική διεύθυνση Musashi Baba Ηχοληψία: Θάνος Μπίκος / Documentation: Φώτης Φωτόπουλος

Φ Ί Λ Ι Π Π Ο Σ Σ Α Κ Α Γ ΙΆ Ν Γεννηθείς το 1992 στην Αθήνα, ο Φίλιππος Σακαγιάν είναι ελληνοαρμένιος συνθέτης και ερμητιστής, με έδρα το Παρίσι. Στα πιο πρόσφατα έργα του είναι εμφανές το βαθύ ενδιαφέρον του για τις ελληνικές και ζωροαστρικές αρχαϊκές παραδόσεις και τον εσωτερισμό. Από το 2019 σπουδάζει σύνθεση με τον Stefano Gervasoni, νέες τεχ νολογίες με τους Grégoire Lorieux, Yan Maresz και Luis Naón, ανά-

λυση με τον Claude Ledoux και ενορχήστρωση με τον Marc-André Dalbavie, στο Ωδείο του Παρισιού (CNSMDP). Είναι μέλος του ΕΣΣΗΜ / HELMCA και η μουσική του παίζεται σε διάφορα φεστιβάλ και ακαδημίες, σε Αργεντινή, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Μεξικό, Σκωτία, Ισπανία και Σουηδία. Έλαβε επίσης την υποστήριξη των Ιδρυμάτων Μεγέρ και SACEM, την υποτροφία Ζαμπέ και Nτε Ταράτζι.

Negative Soil «Με κομμένη ανάσα, μέσα σε μια βουβή ατμόσφαιρα, αποχαιρέτησα για τελευταία φορά το σώμα του παππού μου. Ο ήχος του φτυαριού πάνω στο ακόμα νωπό έδαφος, το μουδιασμένο μου χέρι που χτυπά μανιωδώς το ξύλο, ο κοκκώδης ήχος από το χώμα που πετάω για να τον σκεπάσω: είναι οι τελευταίες ηχητικές εικόνες και σημάδια της παρουσίας του.» —Φ.Σ.

ΝΙΚΌΛ Α Σ ΤΖΏΡΤΖ Η Σ

4

Συνθέτης και καθηγητής. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978, και από το 2002 ζει στο Παρίσι. Οι συνθέσεις του χαρακτηρίζονται από έντονη ενέργεια, μουσική και οπτική πολυφωνία, οργανική ενσωμάτωση εξωμουσικών στοιχείων, καθώς και ελεγχόμενη χρήση της τεχνολογίας. Βραβευμένος ανά τον κόσμο, ακολουθεί εδώ και χρόνια μια πορεία αυτόνομη, αποφεύγοντας κάποια συγκεκριμένη σχολή. Εμπνέεται από τη φιλοσοφία και την πολιτική, την ποπ κουλτούρα, τον αθλητισμό και το σουρεαλισμό του 1920. Σπούδασε σύνθεση με τον Philippe Leroux στο Ωδείο του Μπλαν-Μενίλ και στο Πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ, σύνθεση μουσικού θέατρου με τον Γιώργο Απέργη στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βέρνης, και σύνθεση βοηθούμενη από υπολογιστή στο Paris 8 με τους José Manuel López-López και Horacio Vaggione. Το 2009 επιλέχτηκε για το IRCAM CURSUS 1 και εν συνεχεία για το CURSUS 2, παρουσιάζοντας το έργο Incompatible(s) V για silent πιάνο κι ηλεκτρονικά. Έχει υπάρξει in residence καλλι-

τέχνης στο πολιτιστικό ίδρυμα Χέρρενχαους του Έντενκομπεν (Γερμανία) το 2013, υπότροφος στη Βίλα Ρουφιέ της Ελβετίας το 2014, επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας, με υποτροφία Φούλμπραϊτ το 2015, και εν συνεχεία φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στην Ακαδημία Σλος Σολιτύντ της Στουτγάρδης. Έργα του έχουν παιχτεί σε Ασία, Αυστραλία, Ευρώπη, Βόρεια και Νότια Αμερική, από τα σύνολα Arditti Quartet, Court Circuit, TM+, Divertimento Ensemble, Proxima Centauri, Earplay, das Neue Ensemble, ΚΟΑ, ΚΟΘ, ACME, Alternance, NEC, Binoculaire, Tok yo Sinfonietta, Artéfacts, DissonART, Ergon Ensemble, Arsenale, ECCE, Juventas, Aleph, ÖENM, Wild Rumpus, BNMI κ.ά., καθώς και από τους σολίστ Κρίστα Μάρτινς, Λίζα Σέλλα, Mαρκ Κνοπ, Έλενα Αντρέγεφ κ.ά. Το 2019 κυκλοφόρησε το CD Les mystères με το γερμανικό σύνολο Das Neue Ensemble, από τη βρετανική Toccata Classics, ενώ η εκπομπή «Création Mondiale» της Γαλλικής Ραδιοφωνίας παρήγγειλε και παρου-

σίασε το έργο του Immobilités, για γυναικεία φωνή και πέντε όργανα. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους το σύνολο Musikfabrik του αφιέρωσε μια συναυλία, παίζοντας ολόκληρη την Τριλογία του πάνω σε βουβές ταινίες του Mαν Ρέυ. Το ακαδημαϊκό

έτος 2020-2021 δίδαξε στο ΑΠΘ με την ιδιότητα του ακαδημαϊκού υποτρόφου. Έχει διδάξει σε σεμινάρια στην Ιταλία (2017/2018) και την Ισπανία (2019). www.nicolastzortzis.com, soundcloud.com/nicolastzortzis

«Βασισμένο στη ομώνυμη ταινία του 1926, του Mαν Ρέυ, το έργο Emak Bakia έχει την πρόθεση να αναδημιουργήσει την υπερρεαλιστική ατμόσφαιρα των εικόνων. Η μουσική σε ορισμένες στιγμές συνοδεύεται από κείμενο, καθώς και από δράσεις πάνω στη σκηνή, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει εμφανής σχέση ανάμεσα στα διαφορετικά στοιχεία.» —Ν.ΤΖ.

ΓΙΏΡΓΟΣ Α Π ΈΡΓ ΗΣ Γεννημένος στην Αθήνα στις 23 Δεκεμβρίου του 1945, με πατέρα γλύπτη και μητέρα ζωγράφο, ο Γιώργος Απέργης καταπιάνεται ήδη από τα παιδικά του χρόνια με τις τέχνες. Ασχολείται αρχικά με τη ζωγραφική και έπειτα με τη μουσική. Πραγματοποιεί τα πρώτα μαθήματα πιάνου με έναν οικογενειακό φίλο, ενώ παράλληλα σημαντική πηγή ερεθισμάτων για εκείνον αποτελεί το ραδιόφωνο. Το 1963 μετακομίζει στο Παρίσι, όπου μένει και εργάζεται, αφού η Ελλάδα –μετά την επιβολή της χούντας των Συνταγματαρχών– δεν αποτελεί πλέον «πρόσφορο έδαφος» για εκείνον. Στο Παρίσι αρχίζει μουσικές σπουδές και επηρεάζεται από τις καινοτόμες ιδέες που χαρακτηρίζουν τους συνθέτες του 20ού αιώνα. Ασχολείται αρχικά με το σειραϊσμό και τη συγκεκριμένη μουσική (musique concrète). Δάσκαλός του υπήρξε και ο Ιάννης Ξενάκης, πρόσωπο που τον μύησε στις μουσικές τεχνικές εκείνης της περιόδου. Από το 1971, μετά τη σύνθεση πολλών ορχη-

στρικών έργων, εστιάζει το ενδιαφέρον του στο μιούζικαλ και την όπερα. Οι συνθέσεις του ξεπερνούν τις εκατό. Το 1976 δημιουργεί το Ατελιέ Θεάτρου και Μουσικής (Atelier Théâtre Et Musique). Εκεί ο Απέργης φέρνει σε επαφή μεταξύ τους μουσικούς, ηθοποιούς, σεναριογράφους και άλλους καλλιτέχνες, με σκοπό μαζί να αναζητήσουν νέους τρόπους καλλιτεχνικής έκφρασης. Τα πρόσωπα με τα οποία επιλέγει να δουλέψει γίνονται συνήθως σημαντικοί παράγοντες της δικής του δημιουργικής προόδου. Αυτό που επιδιώκει ως συνθέτης είναι να κρατά ενεργούς τους ακροατές του. Ακολουθώντας την «τάση» του 20ού αιώνα, συνδέει μεταξύ τους διαφορετικές μορφές τέχνης δημιουργώντας ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που προϋποθέτει ευρύτητα πνεύματος από την πλευρά του ακροατηρίου. Ο Απέργης βραβεύεται αρκετές φορές ως συνθέτης για το έργο του, με πιο πρόσφατη τη βράβευσή του από το Ίδρυμα Ερνστ φον Ζήμενς τον Ιούνιο του 2021.

Το έργο Wind Waves ολοκληρώθηκε το 2015 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2018 από το κουιντέτο πνευστών Calefax στο Φεστιβάλ «Μουσικός Νοέμβριος» στην πόλη Ντεν Μπος της Ολλανδίας. Πρόκειται για έναν μουσικό διάλογο, διάρκειας 30 λεπτών, μεταξύ πέντε πνευστών: όμποε, κλαρινέτο, μπάσο κλαρινέτο, τενόρο σαξόφωνο και φαγκότο.

5

Σημαντική πηγή έμπνευσης για το έργο αυτό αποτέλεσε το έργο Η τέχνη της φούγκας του Μπαχ. Ο συνθέτης προσπάθησε χρησιμοποιώντας την σύγχρονη πολυφωνία, να αποδώσει τον μουσικό διάλογο που δημιουργείται σε μια φούγκα του Μπαχ.

ΙΆ Ν Ν Η Σ Ξ Ε Ν Ά Κ Η Σ Γεννημένος στη Ρουμανία, στις 29 Μαΐου του 1922, επρόκειτο να γίνει ένας από τους συνθέτες που θα άφηναν σημαντικό έργο στα χέρια των επόμενων γενεών. Υπήρξε στοχαστής και δυναμικός υποστηρικτής των ιδεών του, γεγονός που τον οδήγησε σε έναν όχι και τόσο εύκολο βίο. Ήδη, τα παιδικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από το θάνατο της μητέρας του, την οποία έχασε στην ευαίσθητη ηλικία των 5. Μετακόμισε στις Σπέτσες, όπου και τελείωσε το σχολείο. Ως έφηβος, θαύμαζε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και μελετούσε τους έλληνες φιλοσόφους. Έως τα 17 είχε αποκτήσει αρκετές γνώσεις και έναν ιδιαίτερο τρόπο σκέψης που τον βοήθησαν να περάσει τις εξετάσεις για την εισαγωγή του στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εκεί ασχολήθηκε με τα μαθηματικά και τη φυσική, και παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα πιάνου, αρμονίας και αντίστιξης με τον Αριστοτέλη Κουντούρωφ. Η επιδείνωση της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα και τελικά η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον οδήγησαν στο μέτωπο ως μέλος της Αντί-

στασης. Στη συνέχεια έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κινήματος. Το 1944 στα Δεκεμβριανά, τραυματίστηκε από θραύσματα όλμου, με συνέπεια να χάσει την όρασή του από το ένα μάτι. Μετά την ανάκαμψη της υγείας του και τη λήξη του πολέμου, αποφοίτησε ως πολιτικός μηχανικός από το Πολυτεχνείο, το 1946. Ωστόσο, στην Ελλάδα του Εμφυλίου δεν ήταν αποδεκτές οι πεποιθήσεις του ούτε και η έως τότε δράση του. Φυγαδεύτηκε από τη χώρα, με προορισμό αρχικά την Αμερική. Το ταξίδι του όμως ολοκληρώθηκε στο Παρίσι, όπου έφτασε τον Νοέμβριο του 1947. Εκεί άρχισε να δουλεύει με τον αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ. Θέλοντας να εμπλουτίσει τις μουσικές του γνώσεις, προσέγγισε συνθέτες που δραστηριοποιούνταν εκεί την ίδια περίοδο. Σημαντικός δάσκαλος και υποστηρικτής των καινοτόμων ιδεών του υπήρξε ο Oλιβιέ Μεσσιάν. Ο πρωτοποριακός, ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο προσέγγιζε τη μουσική ο Ξενάκης αποτελεί μέχρι σήμερα αντικείμενο μελέτης και έμπνευση για τους νέους δημιουργούς.

Το έργο Φλέγρα γράφτηκε για έντεκα όργανα (φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο, κόρνο, τρομπέτα, τρομπόνι, βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο) το 1975, όταν ο συνθέτης ήταν 53 ετών. Ο τίτλος του έργου αποτελεί μια αναφορά στο «Φλέγρας πεδίον», το οποίο βρισκόταν στη χερσόνησο της Χαλκιδικής και ήταν το μέρος όπου, κατά τον Πίνδαρο, συγκρούστηκαν οι Ολύμπιοι θεοί με τους Γίγαντες. Στο έργο, παρότι δεν περιέχονται κρουστά, ο συνθέτης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα ρυθμικά μοτίβα. Παράλληλα, δεν ακολουθούνται κανόνες αρμονίας, αντιθέτως μάλιστα η Φλέγρα χαρακτηρίζεται από έντονες διαφωνίες και εναλλαγές στην ένταση.

6

ΑΝΝΑ ΜΕΣΑΝΑΓΡΕΝΟΥ

Το Ergon Ensemble μετρά πάνω από

έχει συμμετάσχει σε σημαντικά φεστιβάλ: Documenta (Κάσσελ), KunstFestSpiele (Χέρρενχαουζεν), Suså Festival (Δανία), Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Summer Nostos Festival, Διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής Φάρος (Λευκωσία), Bigli New Music Festival (Κωνσταντινούπολη). Συνεργάζεται συχνά με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, ενώ δίνει συστηματικά συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσιάζοντας όλο το εύρος του ρεπερτορίου του 20ού και 21ου αιώνα. Το Ergon, σε συνεργασία με τη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», έχει οργανώσει εκπαιδευτικές δράσεις για τη μουσική του 20ού και 21ου αιώνα. Την καλλιτεχνική περίοδο 2020-21 επεκτείνει τις παιδαγωγικές του δραστηριότητες μέσω του εκπαιδευτικού προγράμματος Ergon lab.

Musashi Baba Γεννημένος το 1989

Märzmusik, κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο τρομπόνι στη Ανώτατη Μουσική Σχολή Χανς Άισλερ του Βερολίνου. Σπουδαστής της Διεθνούς Ακαδημίας του Ensemble Modern στη Φραγκφούρτη το 2018/19, ολοκλήρωσε το πτυχίο του στη διεύθυνση στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Φραγκφούρτης, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Βασίλη Χριστόπουλου. Έλαβε επίσης καθοδήγηση από τους Zsolt Nagy και Lucas Vís. Εργάζεται ως βοηθός μαέστρων, με πιο πρόσφατο τον Σερ Τζωρτζ Μπέντζαμιν για τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Νέων της Γερμανίας, τον Ιανουάριο του 2020. Μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει την πρεμιέρα 51 έργων.

δέκα χρόνια καλλιτεχνικής πορείας στα ελληνικά και διεθνή δρώμενα της σύγχρονης μουσικής. Με αφετηρία τα μάστερκλας του Ensemble Modern, τα μέλη του δημιούργησαν το κορυφαίο σύνολο σύγχρονης μουσικής στην Ελλάδα. Από την ίδρυσή του, το 2008, το σύνολο έχει εντάξει στο δυναμικό του μερικούς από τους καλύτερους έλληνες μουσικούς σε ένα ευέλικτο σχήμα, που διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε παραγωγής. Τα πρωτότυπα προγράμματα που παρουσιάζει περιλαμβάνουν μουσική δωματίου, μουσικό θέατρο, χορό, σύγχρονη όπερα, μουσική και κινηματογράφο. Με την προσήλωση που το διακρίνει στην ακρίβεια και τη δυναμικότητα των εκτελέσεων, έχει αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από κριτικούς και κοινό. Το Σύνολο

στο Ζούσι της Ιαπωνίας, έχει την έδρα του στη Φραγκφούρτη της Γερμανίας και διευθύνει ορχήστρες και σύνολα, όπως: Γερμανική Κρατική Φι λαρμονική της Ρηνανίας- Παλατινάτου, Συμφωνική του Γκαίττινγκεν, Φιλαρμονική της Βρέμης, Ensemble Modern, Ensemble Interface και Zafraan Ensemble. Έχει υπάρξει καλεσμένος σε σημαντικά ευρωπαϊκά φεστιβάλ, όπως το Impuls του Γκρατς, το Klangspuren στο Σβαρτς, το Gaudeamus της Ουτρέχτης και το Wittener Tage. Άρχισε τη δραστηριότητά του ως μαέστρος από τη θέση βοηθού του καθηγητή Manuel Nawri για το Echo-Ensemble, τη Γερμανική Όπερα του Βερολίνου και το

ΕΚΔΟΣΗ ΟΜΜΑ • ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ • ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΛΗΤΩ Τ ΣΕΚΟΥΡΑ • ΕΠΙΜΕ ΛΕΙΑ ΕΝΤ ΥΠΟΥ Ε Λ ΛΗ ΠΕ ΤΡΑΝΤΗ • ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΝΑ ΜΕΣ ΑΝΑΓΡΕΝΟΥ • Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ ΜΟΣ ΕΝ Τ Υ ΠΟΥ Π Α ΝΟΣ Κ Α ΣΙ Α ΡΗΣ – X ΡΙΣ ΤΙΝ Α Μ Α Χ Α ΙΡΑ • Π Α ΡΑ ΓΩΓ Η Κ Α ΜΠ ΥΛ Η Α ΕΒΕ

7

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ