Emerson String Quartet

ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 21–22

EMERSON STRING QUARTET MEGARON.GR ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Φωτογραφία εξωφύλλου © Jürgen Frank

Για την προστασία του κοινού και των καλλιτεχνών το Μέγαρο έχει λάβει όλα τα προβλεπόμενα μέτρα υγειονομικής προστασίας.

Μ Ε ΓΑ Λ Ο Ι Ε Ρ Μ Η Ν Ε Υ Τ Ε Σ 8. 3.2 0 2 2 | | Α Ί Θ Ο Υ Σ Α Χ Ρ Ή Σ Τ Ο Σ Λ Α Μ Π ΡΆ Κ Η Σ

EMERSON STRING QUARTET E UG E N E DRUC K E R βιολί

PH I L I P SE T Z E R βιολί

L AW R E NC E DU T TON βιόλα

PAU L WAT K I NS βιολοντσέλο

LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770 -1827 ) Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.14, σε ντο δίεση ελάσσονα, έργο 131 i ii iii iv

Adagio ma non troppo e molto espressivo Allegro molto vivace Allegro moderato – Adagio Andante ma non troppo e molto cantabile – Più mosso – Andante moderato e lusinghiero – Adagio – Allegretto – Adagio, ma non troppo e semplice – Allegretto v Presto vi Adagio quasi un poco andante vii Allegro

FR ANZ SCHUBERT (1797-1828) Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.14, σε ρε ελάσσονα, D.810, «Ο Θάνατος και η Κόρη» i ii iii iv

Allegro Andante con moto Scherzo: Allegro molto Presto

4

© Jürgen Frank

5

ΔΎΟ ΚΟΥΑΡΤΈΤΑ ΜΕ ΠΟΛΛΆ ΚΟΙΝΆ Ο όρος «μουσική δωματίου» αρχικά αφορούσε έργα γραμμένα για να εκτελούνται από ολιγομελή σχήματα, συνήθως σε ιδιωτικούς χώρους φιλόμουσων αριστοκρατών. Με την πάροδο των χρόνων, αυτό άλλαξε· ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα ο όρος αφορά περισσότερο τα έργα για μικρά μουσικά σύνολα μεν, που παρουσιάζονται όμως πλέον και σε μεγάλους συναυλιακούς χώρους. Ήταν μια εξέλιξη που συνέπεσε με την ακμή της εποχής του Κλασικισμού, καθώς επίσης με τη διάδοση της έντεχνης μουσικής σε ολοένα ευρύτερο κοινό. Κατά την περίοδο αυτή, παράλληλα με το συμφωνικό ρεπερτόριο και τις εξελίξεις στην όπερα, το είδος της μουσικής δωματίου γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση, ενώ σταθεροποιήθηκε και η μορφή των διαφόρων μουσικών σχημάτων στα οποία απευθυνόταν το αντίστοιχο ρεπερτόριο. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό είχαν οι τρεις μεγάλοι μουσουργοί της αποκαλούμενης «Σχολής της Βιέννης»: Γιόζεφ Χάυντν (1732-1801), Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756-1791) και Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827). Και οι τρεις έγραψαν μεγάλο αριθμό έργων μουσικής δωματίου, κυρίως για κουαρτέτα ή κουιντέτα εγχόρδων. Ιδιαίτερα, όμως, ο τελευταίος έδωσε «νέα πνοή» στο είδος, συνθέτοντας πάρα πολλά έργα για διμελή έως οκταμελή σύνολα με διάφορους συνδυασμούς οργάνων. Περνώντας στον 19ο αιώνα, ο Μπετόβεν, όπως και άλλοι σύγχρονοί του, συνέχισε να εξελίσσει το είδος· τα έργα της τελευταίας συνθετικής του περιόδου διαπνέονται από έντονη εσωτερικότητα και συναισθηματισμό. Ο έτερος μουσουργός που την ίδια περίοδο εξερεύνησε νέες

6

συνθετικές πρακτικές ήταν, φυσικά, ο Φραντς Σούμπερτ (1797-1828). Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, ο Σούμπερτ φαίνεται να επηρεάστηκε από προϋπάρχοντα έργα του Μπετόβεν, συνδυάζοντας όμως τις επιρροές αυτές με δικές του, στιλιστικά καινοτόμες ιδέες. Άλλωστε, η τελευταία δεκαετία της ζωής αμφοτέρων (1820-1830) θεωρείται γενικότερα η μεταβατική περίοδος μεταξύ της απερχόμενης αισθητικής του Κλασικισμού και των διαφόρων καινούργιων ρευμάτων που αργότερα ονομάστηκαν συλλήβδην «Μουσικός Ρομαντισμός». Σε αυτήν ακριβώς την περίοδο ανήκουν και τα έργα μουσικής δωματίου που παρουσιάζει απόψε το Emerson String Quartet. Δύο έργα που, εκτός από την εποχή, έχουν και αρκετά άλλα κοινά, με κυριότερο την παρόμοια ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των δημιουργών τους όταν τα έγραφαν – στοιχείο που αναμφίβολα ανιχνεύεται στη μουσική τους. Το 1826 ο Μπετόβεν συνέθεσε το Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 14, σε ντο δίεση ελάσσονα, έργο 131. Ήταν το τελευταίο μιας ομάδας τριών κουαρτέτων (έργα 130, 131 & 132) –τα οποία μοιράζονται αρκετά κοινά μοτιβικά και υφολογικά στοιχεία–, αλλά και ένα από τα τελευταία έργα μουσικής δωματίου που συνέθεσε ο Μπετόβεν. Θεωρείται από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα αυτής της κατηγορίας στην ύστερη μπετοβενική εργογραφία, και από τα πιο εκτεταμένα, καθώς διαρθρώνεται σε επτά μέρη, συνολικά. Σε καθένα από αυτά, ο συνθέτης διαχειρίζεται και επεξεργάζεται το μουσικό υλικό μέσα από πολλά και διαφορετικά τονικά κέντρα, μέτρα και ρυθμούς. Αυτό ίσως αποτελεί μια αντανάκλαση των σκέψεων και των αρνητικών συναισθημάτων που ταλαιπωρούσαν τον βυθισμένο στη μοναξιά της κώφωσης μεγάλο μουσουργό. Από πλευράς υφής δε, αξίζει ιδιαίτερης μνείας η χρήση της τεχνικής του fugato –ήδη από την αρχή του εν λόγω έργου–, κάτι που συναντάται και σε ύστερα έργα μουσικής δωματίου του Μπετόβεν. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η ιστορία πίσω από την αφιέρωση του Κουαρτέτου αρ. 14. Ο Μπετόβεν αφιέρωσε το συγκεκριμένο έργο στον βαρόνο Γιόζεφ Φρέιερ φον Στούττερχαϊμ (Joseph Freiherr von Stutterheim, 1764-1831), ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη βοήθειά του στην υπόθεση στράτευσης του πολυαγαπημένου ανιψιού του, Kαρλ.

O νεαρός Καρλ –την κηδεμονία του οποίου είχε πάρει ο Μπετόβεν με μεγάλη προσπάθεια– είχε προβεί σε μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας, γεγονός που διατάραξε έτι περαιτέρω την ήδη κλονισμένη υγεία του μουσουργού.

7

Ο Μπετόβεν πάντως, δεν είδε ποτέ το συγκεκριμένο έργο του να εκδίδεται, καθώς η κίρρωση του ήπατος και η περιτονίτιδα κατανίκησαν τον ταλαιπωρημένο οργανισμό του. Ωστόσο, λέγεται ότι το Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 14, έργο 131 ήταν το τελευταίο μουσικό έργο που ζήτησε να ακούσει ο Σούμπερτ, λίγες ημέρες πριν πεθάνει· ήταν κι αυτό ένα δείγμα του θαυμασμού του προς τον Μπετόβεν. Την ίδια χρονιά που γραφόταν το προαναφερθέν μπετοβενικό κουαρτέτο, ο Σούμπερτ είχε πρωτοπαρουσιάσει στο κοινό το δικό του Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 14, σε ρε ελάσσονα (D.810). Σύνθεση του 1824, εκδόθηκε μόλις το 1831, τρία χρόνια μετά το θάνατο του συνθέτη. Ο τίτλος του, Der Tod und das Mädchen [ Ο Θάνατος και η Κόρη ], δανείζεται μουσικό υλικό –αλλά και το γενικότερο ύφος– από το ομότιτλο λιντ που είχε συνθέσει ο Σούμπερτ το 1817 (D.531, έργο 7, αρ. 3), μελοποιώντας το ποίημα του γερμανού ποιητή Mατίας Κλάουντιους (1740-1815). Η επιλογή χρήσης υλικού από το συγκεκριμένο λιντ δεν είναι τυχαία: Πιθανότατα, σε παρόμοια ψυχική κατάσταση με την απελπισμένη ηρωίδα του Κλάουντιους –η οποία εκλιπαρεί τον θάνατο να την πάρει– βρισκόταν και ο Σούμπερτ την περίοδο που έγραφε το Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 14 (D.810), καθώς αντιμετώπιζε πολλά και σοβαρά προβλήματα υγείας που τον είχαν οδηγήσει στην προσμονή του μοιραίου. Ως εκ τούτου, και στα τέσσερα μέρη του Κουαρτέτου αυτού η ιδιάζουσα ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του συνθέτη εκφράζεται με ορισμένες στιγμές έντονης δραματικότητας. Αυτές, ωστόσο, συνυπάρχουν και με όμορφες μελωδικές γραμμές, οι οποίες καταμαρτυρούν τη φωνητική μουσική ως πηγή έμπνευσης. Με βάση τους καταλογογράφους των έργων του Σούμπερτ, μετά το Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 14 (D.810) o συνθέτης ασχολήθηκε μία ακόμη φορά με το συγκεκριμένο είδος μουσικής δωματίου. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για αντιπροσωπευτικότατο δείγμα της τελευταίας και πλέον εσωτερικής δημιουργικής του περιόδου. Εξάλλου, το εν λόγω έργο έτυχε θερμής υποδοχής από κοινό και μουσικούς της εποχής και διασκευάστηκε σε αρκετές εκδοχές κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΡΤΙΝΗΣ

8

EMERSON STRING QUARTET «Όσο υπάρχουν τέτοιοι μουσικοί, η ανθρωπότητα μπορεί να ελπίζει...»

THE TIMES

Το Κουαρτέτο Εγχόρδων Emerson επιλέγει το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ανάμεσα σε άλλες μεγάλες συναυλιακές αίθουσες, ως μια από τις τελευταίες στάσεις της μακράς διαδρομής του, που πρόκειται να ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2023. Τα μέλη του, ωστόσο, δεν αποσύρονται καλλιτεχνικά, αφού θα συνεχίσουν να δίνουν ατομικά ρεσιτάλ και να διδάσκουν νέα μουσικά σχήματα. Από τη σύστασή του, το 1976 στη Νέα Υόρκη, και για πάνω από τέσσερις δεκαετίες, το Κουαρτέτο Εγχόρδων Emerson μεσουρανεί στην παγκόσμια μουσική σκηνή. Με 30 και πλέον σπουδαίες ηχογραφήσεις, το σύνολο έχει λάβει εννέα Grammy (ανάμεσά τους, δύο για το Καλύτερο Άλμπουμ Κλασικής Μουσικής), τρία Gramophone, το Avery Fisher και το Ensemble of the Year του περιοδικού Μusical America. Σταθερά παρόν στο σύγχρονο μουσικό γίγνεσθαι, το Κουαρτέτο παρουσιάζει συχνά σε πρώτη εκτέλεση έργα σύγχρονων συνθετών, και συμπράττει με κορυφαίους σολίστ: Ρενέ Φλέμινγκ, Μπάρμπαρα Χάννιγκαν, Γεβγκένι Κίσσιν, Εμάνουελ Αξ, Γέφιμ Μπρόνφαμ κ.ά. Οι εμφανίσεις του Κουαρτέτου για την περίοδο 2021-2022 περιλαμβάνουν: την πρεμιέρα της Πηνελόπης του Αντρέ Πρεβέν στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης, με τη σοπράνο Ρενέ Φλέμινγκ, την ηθοποιό Ούμα

9

Θέρμαν και την πιανίστα Σιμόν Ντίννερσταϊν, καθώς και στο Κέννεντυ Σέντερ της Ουάσιγκτον· περιοδεία στις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών της Αμερικής και επανεμφάνιση στο Σύλλογο Μουσικής Δωματίου του Λούισβιλ ολοκληρώνοντας τον κύκλο με έργα Μπετόβεν που εγκαινίασε την άνοιξη του 2020· τέλος, ευρωπαϊκή περιοδεία σε Αθήνα, Μαδρίτη, Πίζα, Φλωρεντία, Μιλάνο, καθώς και στο Λονδίνο (Σάουθμπανκ Σέντερ), όπου θα παρουσιάσει τον πλήρη κύκλο έργων Σοστακόβιτς. Η πλούσια δισκογραφία του Κουαρτέτου περιλαμβάνει όλα τα κουαρτέτα για έγχορδα των Μπετόβεν, Μέντελσον, Μπραμς, Μπάρτοκ, Βέμπερν και Σοστακόβιτς, καθώς επίσης CD με τα πιο σημαντικά έργα των Χάυντν, Μότσαρτ, Σούμπερτ και Ντβόρζακ. Το 2018 η Deutsche Grammophon κυκλοφόρησε ένα συγκεντρωτικό άλμπουμ με όλες τις ηχογραφήσεις του συνόλου· τον Οκτώβριο του 2020, κυκλοφόρησαν τρία κουαρτέτα για έγχορδα του Σούμαν από την Pentatone label, ενώ τον προηγούμενο χρόνο, σε συνεργασία με τον Γεβγκένι Κίσσιν κυκλοφόρησε από την Deutsche Grammophon η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας τους στο Κάρνεγκι Χολ, το 2018. Ιδρύθηκε το 1976 στη Νέα Υόρκη και πήρε την ονομασία του από τον αμερικανό ποιητή και φιλόσοφο Ραλφ Oυάλντο Έμερσον. Από τα πρώτα σχήματα που υιοθέτησαν τη διαδοχική αλλαγή εξάρχοντα μεταξύ των μελών του, είχε πάντοτε ένα πυκνό πρόγραμμα εμφανίσεων, αλλά και εκπαιδευτική δράση, ως Κουαρτέτο in residence στο Πανεπιστήμιο Στόνυ Μπρουκ. Από τo 2013 τη θέση του τσέλου συμπλήρωσε o διακεκριμένος σολίστ Πωλ Ουάτκινς – βραβευμένος επίσης μαέστρος, με πάθος για τη μουσική δωματίου. Την άνοιξη του 2016, το Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης απένειμε τον τιμητικό τίτλο του Εξέχοντος διδάκτορος στον Φίλιπ Σέτζερ και τον Λώρενς Ντάττον, και τον τίτλο του Επίτιμου διδάκτορος στους Γιουτζίν Ντράκερ και Πωλ Ουάτκινς. Τα μέλη του Κουαρτέτου, άλλωστε, έχουν λάβει τιμητικό διδακτορικό δίπλωμα από τα Κολέγια Μίντλμπερυ, Γούστερ, Μπαρντ, καθώς και από το Πανεπιστήμιο του Χάρτφορντ. Τον Ιανουάριο του 2015 το Κουαρτέτο απέσπασε το βραβείο Ρίτσαρντ Τζ. Μπόγκομολνυ, την υψηλότερη διάκριση στην Αμερική για σχήματα μουσικής δωματίου. Τα μέλη του Κουαρτέτου Emerson παίζουν με όργανα Thomastik.

10

ΕΚΔΟΣΗ ΟΜΜΑ • ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ • ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΛΗΤΩ ΤΣΕΚΟΥΡΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗ ΠΕΤΡΑΝΤΗ • ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ ΠΑΝΟΣ ΚΑΣΙΑΡΗΣ – ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΑΧΑΙΡΑ • ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

© Jürgen Frank

ΓΙΟΥΤΖΊΝ ΝΤΡΆΚΕΡ

© Jürgen Frank

© Lisa Mazzucco

Λ ΏΡΕ Ν Σ Ν ΤΆΤ ΤΟΝ

© Jürgen Frank

ΦΊΛΙΠ ΣΈ ΤΖΕΡ

ΠΩΛ ΟΥΆΤ ΚΙΝ Σ

11

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ