Del_VIII_Naustdal

DEL VIII: NAUSTDAL Tekst: Oddhild Dokset (Feltleiar) OMRÅDESKILDRING

I søraust, ved grensa til Førde kommune, går traseen frå Sletteholten vidare nordvest mot Nausta. Traseen kryssar elva ved Skei, fortset opp Monsskaret og over Naustdaltunnelen mot Svartehumleheia i Flora kommune. Landskapet er dominert av lett kuperte, skrinne fjellområde med bergknausar og myrparti, og større område med myr og skogkledde skråningar i låglandet. Ved Skei er det dyrka mark der traseen kryssar Nausta.

Oversiktskart over registreringane i Naustdal. Sjå òg kartvedlegga bak.

GANGEN I ARBEIDE T

Registreringane i Naustdal kommune vart utført i perioden 6-7/5, 15/5, 8/7 og 10-15/7, av Solveig Roti Dahl og Oddhild Dokset. Prosjektleiar Ingar M. Gundersen deltok i 1,5 dag.

Totalt vart det brukt 17,5 dagsverk i felt og 4 dagsverk til rapportarbeid, totalt 21,5 dagsverk.

Feltarbeidet vart gjennomført utan større problem. Heile traseen kunne gåast til fots, med unnatak av to bratte bergheng, Styggelia aust for Reiakvamstølen, og strekket opp mot Svartehumleheia frå Horstadsåsen. Planområdet kunne likevel nåast ved å gå rundt. To lange

301

grusvegar skal nyttast som anleggsvegar i Naustdal kommune. Anleggsveg 250 frå Solheim til Reiakvamstølen, går gjennom ein dal med fleire stølar. Stølane ligg tett på vegen, på begge sider av denne. Anleggsveg 251 går frå Reiakvam, vidare forbi Hovskletten mot Naustdalslia.

Vi undersøkte stølane som ligg i nærområdet til traseen eller ved ein anleggsveg. Dette gjorde vi ved å registrere tufter og sjå spesielt etter fleire, mindre tydelege tufter i nærområdet til stølsanlegga. I tillegg såg vi etter høvande stader å grave prøvestikk med tanke på funn av til dømes dyrkingslag eller avsviingslag. Men vi oppdaga at mange av stølane var prega av myrområder og lite lausmassar. Det var dermed ikkje alle stader vi fann terreng å prøvestikke i. Steingardar er berre registrerte og tekne med som strukturar når dei ikkje er i samband med tydelege stølsanlegg. Ståande bygningar på stølsanlegga er heller ikkje tekne med som eigne strukturar og er berre fotodokumentert.

Utsikt frå MF 269 (foto #3)

Oversikt over landskapet ved trasé mellom Reiakvamstølen og Monseskaret (foto #32)

Utsikt mot trasé frå lok 121, trasé t.v for eksisterande linje (foto #42)

Oversikt over lanskapet ved trasé frå Høgeklubben (SV for Vegastølen) mot Bjørndalen (foto #34)

REGISTRERINGA NE I NAUSTDAL

I Naustdal kommune registrerte vi 9 lokalitetar. Alle er nyare tids kulturminne, men K 129175-3 og 4 har ein uavklara vernestatus. Alle dei registrerte kulturminna er stølar, eller busetting/aktivitetsområde.

302

K 129171 (BUSETTING/ AKTIVITETSOMRÅDE, LO K 116, GNR 105, SAME IGE) Enkeltminnekategori Steingard Tuft

Tal 2 2

C14-datering

Tal på kolprøver 0 0

Terrengskildring og plassering K 129171 ligg like nord for anleggsveg 250 og austsøraust for Horstadstølen. Lokaliteten ligg i lett vestleg hellande terreng, like under Blekehammaren. I sør går anleggsveg 250 og sør om denne renn ei lita elv. Landskapet er prega av bergknausar og myr, med nokre gras- og lyngkledde nabbar. Enkelte bjørketre og einebusker.

Skildring av lokaliteten Stølen har to ståande bygningar, desse er bygd inntil kvarandre. I tillegg vart det registrert 2 tufter og 2 steingardar. Området er relativt vått og det er lite eller ingen lausmassar før ein kjem ned på berg. Bergknausar stikk òg opp i dagen enkelte stader. På lokaliteten er det myr, gras, lyng, bregner og busker av ulike slag. Alt ber preg av å vere nyare tids kulturminne og tuftene hadde restar av bygningsmaterialar.

Stølen ligg like ved anleggsveg 250, som er i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Kart over K 129171

Strukturskildring S1: Steingard. Denne er bygd opp av stein med varierande storleik og med mange flate heller.

Berg er nytta som del av steingarden.

303

S2: Tuft. Rektangulær, 6,60 x 4,80 m, opp til 1,55 m høg. Vestleg langvegg er i best stand, elles delvis samanrasa. Mosegrodd og tilvakse med einer.

S3: Tuft. Rektangulær, 7,40 x 4,3 m, opp til 1,10 m høg. Søndre kortvegg er i best stand, elles delvis samanrasa. Berg er nytta som del av vegg i den nordlege kortsida. Mosegrodd og tilvakse med einer.

S4: Steingard. Noko uryddig oppbygd.

K 129171 (foto #11)

K 129171, Solveig står i S2 (foto #14)

K 129171, tuft S3 (foto #12)

304

K 129172 (STØLSANLEG G , BAKKESTØLEN, LOK 117, GNR 105, SAMEIG E) Enkeltminnekategori Ståande bygningar

Tal 2

C14-datering

Tal på kolprøver 0

Terrengskildring og plassering Bakkestølen ligg like ved anleggsveg 250, på ei lita høgde sør for vegen. Mot nord har ein fin utsikt mot Horstadvatnet. Ekrestølen ligg vest for Bakkestølen. Landskapet er prega av bergknausar og myr, med nokre gras- og lyngkledde nabbar. Det veks enkelte låge bjørketre og einebusker. Ein liten bekk renn aust om dei ståande bygningane.

K 129172, Bakkestølen (foto #16)

Skildring av lokaliteten Stølen har to ståande bygningar med kraftige grunnmurar. Tiltaket er i indirekte konflikt med K 129172.

Strukturskildring S1: Støl med 2 ståande bygningar.

305

Kart over K 129172

R 129175 (STØLSANLEG G , EKRESTØLEN, LOK 1 18, GNR 105, SAMEIGE ) Enkeltminnekategori Tuft

Tal 4

C14-datering

Tal på kolprøver 0

Terrengskildring og plassering Ekrestølen ligg på eit lite platå ved anleggsveg 250, på nordsida av denne. Det er god utsikt mot Horstadvatnet i aust. Bakkestølen ligg aust for lokaliteten. Aust for dei ståande bygningane er det grasmark og austleg hellande terreng. Elles er landskapet kupert, prega av bergknausar med myr og gras- og lyngvaksne nabbar. Det veks enkelte låge bjørketre og einebusker.

Skildring av lokaliteten På Ekrestølen er det 2 ståande bygningar. I tillegg registrerte vi 2 tufter der berre murane var att. Ein steingard omkransar stølen. Aust for dei ståande bygningane er det grasmark, og det vart teke to prøvestikk for å sjå om det kunne vere teikn til forhistorisk dyrking/avsviingslag. I prøvestikka var det ingen teikn til verken stratigrafi eller kolhaldig lag.

Tuftene S3 og S4 ligg for seg sjølve, nord for sjølve Ekrestølen, på ei lita høgd. Her er det meir karrig med ein vegetasjon av lyng og gras og enkelte einebusker. Desse har ein annan karakter enn dei andre tuftene som er registrerte. S3 og S4 er mykje svakare markert og viser seg som svake forseinkingar i terrenget, berre delar av grunnmurane kunne sjåast. Murane er nesten heilt attgrodde med gras, lyng og busker. Det var ikkje mogleg å finne kol i tuftene, så datering er vanskeleg. Tuftene er lagt inn med ein uavklara vernestatus, men det er godt mogleg at det er forhistoriske tufter og dermed automatisk freda kulturminne.

306

Ekrestølen ligg eit stykke frå anleggsveg 250, og om denne vert utbedra vil det bli indirekte konflikt med kulturminnet.

K 129175, Ekrestølen (foto #21)

K 129175, Ekrestølen, Oddhild mellom S3 og S4 (foto #22)

Tuft S3 (foto #27)

Tuft S4 (foto #26)

Strukturskildring S1: Tuft. Rektangulær, 10,0 x 5,5 m, opp til 1,60 m høg. Restar etter bygningsmateriale inne og rundt tufta.

S2: Tuft. Rektangulær, 6,70 x 3,80. Svært låge grunnmurar, kledd med mose, lyng og gras.

Ligg i hellande terreng, aust for dei ståande bygningane.

S3: Tuft. Rektangulær, 10,20 x 4,90 m, opp til 40 cm høg. Nesten heilt tilgrodd med lyng, gras og einer. Enkelte steinar i grunnmuren er synlege, elles viser tufta seg som ei svak forseinking i terrenget. Orientert NA-SV. S4: Tuft. Kvadratisk, 6 x 5,8 m, opp til 20 cm høg. Svakt markert i terrenget, men enkelte steinar i grunnmuren er synlege. Viser seg som ei svak forseinking i terrenget, grodd til med lyng og gras. Strukturen har ei litt usikker tolking, men er sannsynlegvis tuft.

307

Kart over K 129175. Tuft S3 og S4 i NV ytterkant har uavklara vernestatus

K 129176 (STØLSANLEG G , LOK 119, GNR 104, SA MEIGE) Enkeltminnekategori Ståande bygningar

Tal 8

C14-datering

Tal på kolprøver 0

Terrengskildring og plassering Reiakvamstølen ligg i enden av anleggsveg 250, aust for Storevatnet. Stølen er plassert i ein dalbotn mellom Rundeheia og Skeisknausen. Området er myrlendt, med tørrare parti i skråningane. Desse er kledde med gras, lyng og busker, enkelte låge lauvtre.

Skildring av lokaliteten På stølen er det 8 ståande bygningar, det kan sjå ut som nokre av bygningane er reist oppå eldre grunnmurar. Bygningane er i bruk i dag. Området er prega av ein del moderne forstyrringar, med til dømes små vegstubbar inn til dei ståande bygningane. På sjølve stølsvollen er det blautt og myrlendt. Vi grov eit prøvestikk for å sjå etter dyrkningslag, men fann ikkje anna enn myrjord.

308

Kart over K 129176, Reiakvamstølen

K 129176, Reiakvamstølen (foto #28)

309

Stølen ligg i enden av anleggsveg 250, som er i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Strukturskildring S1: Støl med 8 ståande bygningar.

K 129177 ( STØLSANLE GG , VEGASTØLEN, LOK 120, GNR 102, SAMEIG E) Enkeltminnekategori Tuft

Tal 2

C14-datering

Tal på kolprøver 0

Terrengskildring og plassering Vegastølen ligg i ei gryte/dalbotn mellom Høgeklubben og Kletten, nordaust for den eksisterande linja. Området er vått og myrlendt i dalbotnen. I skråningane rundt er det tørrare med ein vegetasjon dominert av busker, lyng og gras.

Skildring av lokaliteten På Vegastølen er det ein ståande bygning. Denne inneheld ein fjøsdel og ein bustaddel. I tillegg registrerte vi to tufter. Ein steingard omkransar stølen. Stølen ligg i ein dalbotn og området er relativt flatt. Det er svært vått og myrlendt på sjølve stølsvollen. Det lukkast oss heller ikkje her å finne eigna plass å grave prøvestikk. Tuftene er heilt klart nyare tids kulturminne med funn av bygningstømmer i ruinane.

Vegastølen ligg i god avstand frå traseen og det vil vere indirekte konflikt med lokaliteten.

Kart over K 129177

310

K129177, Vegastølen (foto #35)

Strukturskildring S1: Dobbeltuft. 11,70 (4,30) x 5,70 , opp til 2 m høg. Tufta er godt markert i terrenget på eit lite høgdedrag. Eit bjørketre veks innvendig. Tufta er bygd delvis på berg.

S2: Tuft. 10,0 x 4,4 m, opp til 1,5 m høg. Godt markert i terrenget og er bygd på berg.

K 129178 (STØLSANLEG G , NORDSTØLEN, LOK 1 21, GNR 102, SAMEIGE ) Enkeltminnekategori Tuft Steingard

Tal 1 1

C14-datering

Tal på kolprøver 0 0

Terrengskildring og plassering Nordstølen ligg i Monsskaret, vest for Nordstølsvatnet. Nordstølen ligg i enden av ei bratt søraustleg hellande skråning. Skråninga er kledd med lyng, gras og busker, medan flata søraust for lokaliteten er myr.

311

Kart over K 129178

Skildring av lokaliteten Lokaliteten er samansett av 1 tuft og 1 steingard. Verken tufta eller steingarden er særleg godt markerte i terrenget, men er godt synlege på nært hald. Både steingarden, tufta og området i mellom, er grodd att med gras, lyng, bregner og einer. Søraust for lokaliteten er eit større myrområde, og i aust har ein utsikt mot Nordstølsvatnet.

Nordstølen ligg i god avstand frå traseen, som ligg i indirekte konflikt med lokaliteten.

Strukturskildring S1: Tuft. Rektangulær, 7,6 x 4,3 m, opp til 40 cm høg. Tufta er grodd att med gras, lyng, bregner og einer. Ikkje klart markert i terrenget, men grunnmurane er godt synleg på nært hald.

S2: Steingard. Grunna mykje vegetasjon var noko vanskeleg å finne ei avgrensing på steingarden og den kan vere lenger enn innmålt. Den synlege delen ligg nordvest for tufta, lenger oppe i skråninga.

312

K 129178, tuft S1, Nordstølen (foto #39)

K 129178, Nordstølen. Solveig står ved steingard, S1 (foto #41)

K 129179 (BUSETTING/AKTIV ITETSOMRÅDE , LOK 122, GNR 103/4) Enkeltminnekategori Tuft

Tal 1

C14-datering

Tal på kolprøver 0

Terreng og plassering Lokaliteten ligg like ved anleggsveg 251, på vestsida av denne. Aust for vegen ligg eit bustadhus i bruk, Hovskletten. Hovskletten ligg vest for garden Hove, som igjen ligg nede i bygda ved Nausta. Terrenget rundt K 129179 er prega av bratte bakkar, desse ser ut til å vere eldre slåtteteigar, mogleg også brukt som beite.

Skildring av lokaliteten Lokaliteten er registrert med 1 tuft, men det var fleire restar av steinmurar rundt denne. Dette kan representere restar etter fleire bygningar, men det var vanskeleg å avgjere. Tufta er godt synleg frå vegen.

K 129179 ligg like ved anleggsveg 251, og om denne vert utbetra vil vegen kome i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Strukturskildring S1: Tuft. Kvadratisk, 5,10 x 5,5 m, opp til 2,5 m høg. Svært godt markert.

313

Kart over K 129179

K 129179, Hovskletten, S1 (foto #44)

314

K 129180 (STØLSANLEGG , HOVSKLETTEN, LOK 123 , GBNR 103/4,3) Enkeltminnekategori Tuft Steingard

Tal 1 1

C14-datering

Tal på kolprøver 0 0

Terrengskildring og plassering Lokaliteten ligg like ved anleggsveg 251, på nordsida av denne og sørsørvest for K 129179 og bustadhus på Hovskletten. Terrenget rundt K 129180 er prega av bratte bakkar, desse ser ut til å vere eldre slåtteteigar, mogleg også brukt som beite.

Skildring av lokaliteten Lokaliteten er samansett av 1 tuft og 1 steingard. Steingarden går frå tufta og følgjer vegen eit stykke (sjå kart), så svingar steingarden vekk frå vegen. Tufta har truleg vore ei utløe for oppbevaring av tørrhøy.

K 129180 ligg like ved anleggsveg 251, og om denne vert utbetra vil vegen kome i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Strukturskildring S1: Tuft. Rektangulær, 3,5 x 2,5 m. Relativt godt markert i terrenget.

S2: Steingard. Har nytta naturleg berg som del av steingarden.

Kart over K 129180

315

K 129180, Hovskletten, S1 (foto #47)

K 129181 (STØLSANLEGG , HOVSKLETTEN, LOK 124 GBNR 103/2) Enkeltminnekategori Tuft Steingard Rydningsrøys

Tal 1 1 1

C14-datering

Tal på kolprøver 0 0 0

Terrengskildring og plassering Lokaliteten ligg like ved anleggsveg 251, på nordsida av denne og austnordaust for Hovskletten. Strukturane ligg på ei lita graskledd flate, nord for denne er det ein sørvend bakke, truleg brukt som beite. Vegetasjonen er dominert av gras, enkelte bjørke- og grantre.

Skildring av lokaliteten Lokaliteten er samansett av 1 tuft, 1 rydningsrøys og del av 1 steingard. Tufta har truleg vore ei uteløe til oppbevaring av tørrhøy. Eldre jordbruksreidskap ligg oppbevart inne i tufta.

Steingarden går heilt inntil tufta, medan rydningsrøysa ligg nokre få meter vest for tufta, under eit grantre.

K 129181 ligg like ved anleggsveg 251, og om denne vert utbetra vil vegen kome i stor grad av konflikt med lokaliteten.

316

Kart over K 129181

Strukturskildring S1: Rydningsrøys. Omlag 4 m lang, 1,5-2 m brei, kasta saman av relativt store stein.

S2: Steingard. Delvis samanrasa, går heilt inn til uteløa, ca 3 m lang.

S3: Tuft. Ca 4 x 3 m, grindbygg, kledd med breie bord. Bølgjeblekk på taket.

K129181, rydningsrøys S1 (foto #50)

K129181, S3 (foto #51)

317

OPPSUMMERANDE KOMMEN TARAR FOR NAUSTDAL

I Naustdal kommune registrerte vi 9 lokalitetar, alle er nyare tids kulturminne. Vi gjer likevel merksam på at sjølv om K 129175 ikkje er automatisk freda i høve kulturminnelova, har K129175- S3 og S4 ein uavklara vernestatus og kan vere automatisk freda kulturminne. 7 av lokalitetane er stølar med ståande bygningar og/eller tufter og steingardar. Dei resterande 2 ligg i låglandet, i beitemark som truleg tidlegare har vore nytta som slåttemark.

318