Del_IV_Balestrand

DEL IV: BALESTRAND Tekst: Morten Tellefsen (feltleiar) OMRÅDESKILDRING

Den registrerte kraftlinjetraseen gjennom Balsestrand starta frå aust ytst i Fjærlandsfjorden, like nord for Dragsvik. Vidare vestover kryssar den Esefjorden og mot fjellnuten Geithalsnipa. Landskapet ved Fjærlandsfjorden og Esefjorden er prega av bratte skogkledde fjellsider. Frå Geithalsnipa går traseen vestover over Saudalsvatnet og følgjer Langedalen mot grensa til Høyanger kommune. Dette strekket ligg på mellom 700 og 1000 m.o.h. og går gjennom ope høgfjellslandskap med lite vegetasjon. Landskapet er prega av bratte fjellsider, steinurer og vatn (fleire regulerte) med lyng, kratt og noko dvergbjørk.

Kart med planlagd trasé og anleggsvegar med registerte lokalitetar avmerka (kartet finst også i A3 storleik som vedlegg bak)

GANGEN I ARBEIDET

Registreringane i Balestrand kommune blei gjennomført i perioden 31.08 – 04.09, 17.09 – 23.09, 28.09 – 05.10.2009 av Morten Tellefsen og Glenn H. Orkelbog. Prosjektleiar Ingar M. Gundersen deltok i 9,5 dagar, og Solveig Roti Dahl og Anne Mette Haugen deltok 02.-05. oktober. Det blei samla brukt 39,5 dagsverk i felt og 12 dagsverk til rapportarbeid, totalt 51,5 dagsverk.

183

Den arkeologiske registreringa blei gjennomført ved hjelp av ulike feltmetodiske tilnærmingar. I stor grad handla registreringa om visuell synfaring av eit 40 m breitt felt der den planlagde traseen for kraftlinja skal gå. Nokre kulturminne var klart synlege over bakken i form av oppbyggingar (tufter, steingjerde, vegfar etc.) eller nedgravingar (til dømes kolgroper). Fleire av kulturminna var rett nok vage og lite synlege, og kunne vere vanskelege å skilje ut frå naturlege formasjonar i terrenget. For å avgjere om desse var kulturminne eller naturlege formasjonar blei noko av vegetasjonen rydda vekk og jordbor eller spade blei brukt for å avdekke kulturindikasjonar under bakkenivå. Slike indikasjonar viste seg oftast i form av trekolførekomstar, men også i nokre tilfelle som funn av gjenstandar. Dei fleste kulturminna i utmark er vanskelege å datere ut frå typologi. Det blei derfor teke ut prøver frå utvalde strukturar for C14-datering (av trekol) for å få ein idè om brukstid for kulturminna. I område med spor etter kulturlag blei jordmassane sålda for å sjå etter funn av gjenstandar.

Store delar av traseen gjennom Balestrand kommune ligg i høgfjellsområde. Dette gav ein del praktiske og metodiske utfordringar. For å effektivisere registreringa i høgfjellsområdet blei det brukt ei hytte på Balestrandstølen (utleigd av Statnett) i tre veker. I vestleg del av traseen, mot grensa til Høyanger kommune, blei det brukt terrengkjørety (ATV) på fleire av anleggsvegane som låg nær traseen, for å rekke over større område på kortare tid. Den austlege delen av traseen blei stort sett synfaren til fots. Landskapet i fjellområdet var for det meste ope og skogfritt. I tillegg til å sjå etter synlege kulturminne, blei det også gjennomført prøvestikking ved fleire vatn som låg i traséområdet for å påvise moglege steinalderlokalitetar. Fleire av vatna var regulerte, og potensielle lokalitetar kan ha blitt utvaska eller ligge under vatn. Dette gjorde prøvestikkinga i høgfjellsområdet vanskeleg.

Ingen steinalderlokalitetar blei påviste i høgfjellet.

I den austlege delen av traseen i Balestrand kommune, på vestsida av Fjærlandsfjorden, blei det også teke ein del prøvestikk for om mogleg å påvise steinalderlokalitetar. På grunn av noko uvisse kring standlinjeforskyvinga gjennom steinalderen i området, var det vanskeleg å fastsetje rett høgde over havet for prøvestikkinga. Terrenget i traseen blei gjennomgått for å sjå etter potensielle område for steinalderbusetting. Eit par flatare parti på 35 – 60 m.o.h. i den austvende skråninga ned mot Fjærlandsfjorden blei vurdert til å vere aktuelle. Forskar David Simpson ved Bergen Museum blei kontakta for å få ein uttale om standforskyvinga i området og sjansane for strandbundne steinalderlokalitetar. Potensialet blei vurdert å vere tilstades i den aktuelle høgda, og det blei gjennomført prøvestikking på dei aktuelle plassane. Som eit resultat av dette blei det på ei flate ca. 50 m.o.h. påvist ein lokalitet ved funn av avslag av flint og kvartsitt. Det blei også registrert ein annan lokalitet noko høgare opp med funn av eit lite fragment av flateretusjert gjenstand (truleg dolk). Truleg kan denne lokaliteten setjast i samanheng med tidleg jordbruk i området i siste del av steinalderen. Metodisk hadde det vore optimalt med maskinell sjakting i tillegg til prøvestikkinga for avdekke dyrkingshorisontar og moglege strukturar, for å få eit betre bilete av alderen og omfanget til lokaliteten. I fjellskråningane inne i Esefjorden blei det også vurdert å gjennomføre prøvestikking etter steinalderlokalitetar. Men fjellsidene her var så bratte og terrenget så ulendt at potensialet blei vurdert å vere lite.

184

REGISTRERING ANE I BALESTRAND

Ved registreringa av traseen gjennom Balestrand kommune blei det avdekka 16 nye kulturminnelokalitetar med til saman 39 einskildminne (strukturar). 7 av lokalitetane ligg i området ved Langedalen mot grensa til Høyanger kommune. Dei fleste lokalitetane her omfattar stølsanlegg, tufter og ståande steinhytter frå nyare tid, men ein heller med oppmuring (R 129740) viser at det har vore aktivitet her i førromersk jernalder. 8 av lokalitetane ligg i aust/søraustvend skråning nordvest for Dragsvik ved Fjærlandfjorden. 3 av lokalitetane her kan førast tilbake til steinbrukande tid, medan dei 5 andre er løer, tufter og stølsanlegg frå nyare tid. Den siste lokaliteten ligg vest for Esefjorden ved elva Kvanngrøgrovi. Det blei her funne tufter som truleg kan setjast i samanheng med tidlegare stølsdrift i området.

11 av dei 16 lokalitetane omfattar stølsanlegg, tufter, steingjerde og vegfar som truleg er frå nyare tid (etterreformatoriske). Desse er likevel vanskelege å datere og kan vere eldre.

Spesielt bør ein nemne K 129954 som er samansett av to tufter og ei inngjerding. Liknande stølsanlegg er registrerte i Høyanger (R 129718) der C14-dateringar viste bruk tilbake til mellomalderen. Ein kan derfor ikkje sjå bortifrå at K 129954 er frå same periode.

3 av lokalitetane kan førast tilbake til steinbrukande tid (R 129983, R 1299987, R 129988).

To av desse blei funne ved prøvestikking og ein som lausfunn. Lokalitetane er lokaliserte like ved sida av kvarandre nordvest for Dragsvik, og kan truleg ut frå typologiske trekk i materialet tidfestast til yngre steinalder.

I same område som steinalderlokaliteten blei det også registrert ein holveg (R 129986).

Holvegar er vanskelege å datere. Nokre gonger finn ein holvegar i same kontekst som andre kulturminne, til dømes gravfelt og busetnadspor, noko som kan indikere samanfall i tid. Den registrerte holvegen kan vere ein del av ei naturleg ferdslesåre ned mot sjøen. Den kan også indikere at det har vore eit gravfelt i nærleiken, men som i dag ikkje er synleg. Det er tidlegare registrert fleire gravfelt og gravminne nede ved Dragsvik og på Tjugum.

Nordaust for Langavatnet blei det registrert ein heller (R 129740) med eldstadsaktivitet C14datert til overgangen førromersk jernalder – eldre romartid. Ein voll i ytterkanten av helleren tyder på at den har vore oppbygd. Bruk av hellerar i utmark synest å vere vanleg i denne perioden i samband med jakt og noko beiting. I løpet av romartid – folkevandringstid blir det meir vanleg å etablere meir permanente stølsbygningar ettersom presset på beite- og jordbruksområda i lågareliggjande område aukar.

185

K 129737 (STØLSANLEGG , LOK 281, G BNR 11/0) Einskildminnekategori

Mengd C14-datering

Tuft Heller med oppmuring Brønn / grop

3 4 1

Mengd kolprøver 0 0 0

Terrengskildring og lokalisering K 129737 (stølsanlegg) er lokalisert på begge sider av ein moderne anleggsveg på nordsida av Stølsvatnet. Rett nord for lokaliteten er det ein steil fjellvegg med ei steinur like under. Frå lokaliteten er det mot vest god sikt nedover Langedalen. Lokaliteten ligg i ei slak skråning med ein del utrasa stein og flyttblokker mellom fjellveggen og Stølsvatnet. Det er sparsam vegetasjon med blåbærlyng, kratt og noko gras.

K 129737 ligg i området for anleggsveg nr. 315, og tiltaket er derfor i stor grad av konflikt med kulturminnet.

Skildring av lokaliteten K 129737 er eit stølsanlegg samansett av tre tufter, fire oppmura hellerar og ei grop/brønn.

Stølsanlegget ligg i eit svært rasutsett område, men store rasblokker er brukt som leveggar for husa som har stått her. Nokre store flyttblokker med hellerar er oppmura og er truleg brukte som driftsbygningar eller for oppbevaring. Det er lite organisk materiale i tuftene og dei oppmura hellerane, noko som kan tyde at det er ei stund sidan stølsanlegget var i bruk.

Stølsvatnet er oppdemma og vi kan ikkje sjå vekk ifrå at det ligg fleire strukturar under vatn.

Det kan også tenkjast at det finst fleire strukturar blant alle steinblokkene, men det var ikkje mogleg å definere fleire heilt sikkert. Lokaliteten er sterkt skadd av ein moderne anleggsveg som går gjennom stølsanlegget. Ei datering av anlegget er vanskeleg, sidan eit svært skrint jordsmonn gjer prøvestikking etter kulturlag vanskeleg. På eit eldre amtskart frå 1866 er likevel stølen ikkje avmerka, i motsetnad til Balestrandstølen lengre vest. Det er dermed grunn til å tru at stølen blei lagt ned tidleg på 1800-talet, og eventuelt flytta dit Balestrandstølen ligg i dag. K 129737 kan dermed vere restar etter eit av dei eldre stølsanlegga i Langedalen.

Strukturskildring S1: Tuft med grunnmur av steinar. 6 (8,5) m lang, 4,7 m brei og 0,75 m høg. Den har rektangulær form og er orientert nordaust-sørvest. Veggane er ca. 0,7 m breie. Tufta er kutta i vest av moderne anleggsveg, men har to tydelege langsider bygd opp av store og mellomstore steinar. I nordaustre kortende ligg tufta inntil ei stor rasblokk som også utgjer kortveggen.

Sprekker i rasblokka har truleg vore utnytta til lagring og kan forståast som ei utviding av tufta. Nokre tre- og metallrestar ligg framleis att. Tufta er skoren ned i bakken og har ei svak markering over bakkenivå på utsida. Det var ikkje mogleg å påvise eldstad eller kulturlag i tufta.

186

Lokalitetskart med K 129737, stølsanlegg.

S2: Tuft med grunnmur av steinar. 6,3 m lang, 4,3 m brei og 0,9 m høg. Flata innanfor tufta måler 5 x 2,1 m. Den har rektangulær form og er orientert nordnordaust-sørsørvest. Godt bevart tuft med forrom og eit hovudrom med benkar av stein langs veggane. Benkane går 0,6 m ut frå veggane og er 0,25 m høge. Veggane er bygde opp av mellomstore flate steinar.

Den er noko utrasa i forrommet og i søraustre langside. I nordaustre kortende er det oppmura i kanten av ei stor flyttblokk som truleg har fungert som ein levegg. Forrommet er ca. 1,5 m breitt. Mellom forrommet og hovudrommet er eit inngangsparti delvis bevart. Inntil nordvestre langside er det ei oppbygd flate som kan ha vore eit skjul eller liknande. Flata som ligg parallelt med tufta måler 1,9 x 7,8 m. Ei oppmuring i sørvestre ende av tufta ligg slik at den fungerer som bindeledd til denne flata. Tufta er svært overgrodd av bregner.

187

K 129737

Utsnitt av amtskart frå 1866 over Langedalen, teikna av løytnant A. Ræder, med Balestrandstølen avmerka nederst til høgre. K 129737 er likevel ikkje avmerka på kartet. Statens Kartverk.

S1, tuft (foto #096)

S2, tuft (foto #098)

188

S3, tuft (foto #105)

S4, heller med oppmuring (foto #106)

S3: Tuft med grunnmur av steinar. 9 m lang, 6 m brei og 1,8-2,5 m høg. Den har rektangulær form og er orientert nordaust-sørvest. Tufta er godt synleg og ligg ein meter nord for den moderne anleggsvegen. Tufta er oppmurt av til dels svært store steinar. Veggane i aust, vest og nord er nedgravde i skråninga. I den søndre veggen er det ei 1,6 m høg inngangsdør.

Veggane er 1-1,5 m tjukke og den nordre veggen er 2,3 m høg. Dette tyder på at det har vore to etasjar i huset. Ei furu langs den vestlege kortveggen har truleg samanheng med eit golvfundament mellom etasjane. Truleg er bygningen brukt som fjøs.

S4: Heller med oppmuring. 9 m lang, 2 m brei og 3,5 m høg. S4 er ein sørvest-nordaust orientert heller med oppmuring i framkant. Helleren ligg på sørsida av ei stor flyttblokk og har eit overheng på om lag ein meter. Oppmuringa som er eit 0,6-0,7 m breitt belte med steinar ligg ca. 2 m ut frå flyttblokka. Oppmuringa følgjer lengderetninga til helleren og har truleg virka som ein levegg. Frå helleren har ein utsyn ned mot S3 i sørvest.

S5: Heller med oppmuring. Strukturen er samansett av oppmura veggar mellom to store flyttblokker der rommet innanfor måler 6 x 8 x 3,7 m. Oppmuringa i framkant er opp mot 1,5 m høg og 0,2-0,4 m tjukk. I sørvestre ende er den opninga som truleg har vore inngangsparti.

S5 ligg ca. 4 m aust for S4.

S5, heller med oppmuring (foto #108)

S6, tuft (foto #114)

S6: Heller/tuft med grunnmur av steinar. 6,9 m lang, 4 m brei og 1,6-2,4 m høg. Den har avlang/avrunda form og er orientert nordnordaust-sørsørvest. Tufta er sett opp i eit ope rom mellom tre flyttblokker der den eine utgjer eit solid og monumentalt tak. Tørrmura veggar er

189

sette opp i sprekkar mellom flyttblokkene og noko av dette virka reparert i nyare tid. Det er ei opning mot sørsørvest. Ein tørrmur frå opninga går i ein boge bort til ei mindre rasblokk i søraustre langside. I nordvestre langside går tørrmuren heilt opp til taket og måler 1,6 m i høgden. Ein mindre mur tettar igjen sprekkar i nordaustre hjørne. Fleire heller ligg på golvet inne i tufta og er truleg intensjonelt lagt ned her. Under ei av hellene blei det funne tørr bjørkenever.

S7: Heller med oppmuring. 9 m lang, 4,5 m brei og 1,6 m høg. S4 er ein aust-nordvest orientert heller med oppmuring i framkant. Helleren ligg på sørvestsida av ei stor flyttblokk i sørkanten av anleggsvegen. Det er også hellerar i nordre og nordaustre del av flyttblokka, men desse er delvis attfylte med sand frå eit sanddepot nord for flyttblokka. Oppmuringa virkar som ein levegg og det er mest naturleg å tru at helleren er brukt for inngjerding av dyr.

S7, heller med oppmuring (foto #117)

S8, grop/brønn (foto #003)

S8: Grop/brønn. Ytre diameter: 1,5 x 1,3 m, indre diameter 1,2 x 1,2 m, nedskjering 1 x 1 m, djupne 0,4 m. Gropa har rund form og framstår som ei svakt markert nedgraving. Det er noko som kan indikere voll i vest og sørvest. Eit prøvestikk avdekte ei tydeleg nedskjering og fyllmassane var samansett av svart myraktig, organisk materiale, og noko småstein. Dette kan tyde på at det kan ha vore ein brunn eller eit mat- eller avfallsdepot. Gropa ligg på ei flate med fleire rasblokker rundt.

K 129738 (VEGANLEGG , LOK 282, GBNR 11/0) Einskildminnekategori Vegfar

Mengd C14-datering 1

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering K 129738 (veganlegg) er lokalisert mellom Hardbakkavatnet og Urdavatnet øverst i Langedalen. Frå Urdavatnet går det bratt ned til Hardbakkavatnet og det har tidlegare vore ei hengebru over elva mellom dei to vatna. Lokaliteten ligg sør for elva oppetter ein bratt nordaustvend fjellskrent.

Skildring av lokaliteten K 129738 er samansett av eit einskildminne i form av eit veganlegg mellom dei to vatna.

Veganlegget er delvis oppbygd med stein og jord langs den bratte fjellskrenten sør for elva.

Nokre stader er vegen noko utrasa. Delar av veganlegget går under eit naturleg overheng.

Terrenget er bratt med noko kratt, lyng og mykje rasstein. Veganlegget er nokre stader 190

attgrodd. På tre stader er det klare oppmuringar: i sørvest ei oppmuring som er 6 m lang, 1m brei og 0,2-1,4 m høg, i midtre del er det ei oppmuring med ei lengd på 9,5 m, breidd på 0,5 m og ei høgd på 0,2-1 m, og i austre del ei oppmuring med ei lengd på 2,9 m, breidd på 1,3 m og høgd på 0,5 m. Frå lokaliteten er det god sikt nedover (vestover) i Langedalen.

K 129738 ligg 50 m sør for traseen og mastefeste BM 104, og tiltaket er derfor i indirekte konflikt med kulturminnet.

Strukturskildring S1: Vegfar, delvis oppbygd. Om lag 80 m lang og 0,5-1,5 m brei.

Lokalitetskart med K 129738, veganlegg.

S1, veganlegg, midtre del (foto #008)

S1, veganlegg, vestre del (foto #012)

191

K 129739 (STØLSANLE GG , LOK 283, GBNR 11/0) Einskildminnekategori

Mengd C14-datering

Mengd kolprøver

Tuft Oppmuring/tuft Brønn Steinhytter (modernisert) Steinhytte (ståande) Veganlegg

2 1 1 2 1 1

0 0 0 0 0 0

Terrengskildring og lokalisering K 129739 (stølsanlegg) er lokalisert på ei flate like nordvest for Stølsvatnet. Området er omtalt som Balestrandstølen eller Gamle Fjærestadstølen (Urtegaard 1991:401). Gjennom lokaliteten går ein moderne anleggsveg. Mot sør skrår det nedover mot Langavatnet, medan det mot nord er ein bratt fjellvegg. Terrenget i området er prega av spreidde rassteinar/blokker og sparsam vegetasjon med blåbærlyng og bregner. På flata er det myrlendt og fuktig på grunn av småbekkar og vassig frå fjellskråninga i nord.

K 129739 ligg i området for anleggsveg nr. 315, og anleggsvegen er derfor i stor grad av konflikt med kulturminnet.

Lokalitetskart med K 129739, stølsanlegg.

Skildring av lokaliteten K 129739 er samansett av åtte einskildminne i form av to tufter, tre steinhytter (ståande), ei oppmuring (mogleg tuft), ein brønn og eit vegfar. Nokre av dei ståande steinhyttene er truleg bygde på eldre tufter. S7 som ligg like sør for anleggsvegen, er i følgje informasjon henta frå 192

Fylkesarkivet, bygd på ei gamal tuft (Balaselet). Hytta blei sett opp av Magne Bale på midten av 1980-talet. Frå lokaliteten er det god sikt nedover (vestover) i Langedalen og utover Stølsvatnet.

Strukturskildring S1: Tuft med grunnmur av steinar. 6,4 m lang, 4,2 m breid og 0,6 m høg. Tufta ligg i ei slak sørvend helling ca. 40 m nord for anleggsvegen. Den har rektangulær form og er orientert nord-sør. I nordvestre hjørne er tufta forankra i ei flyttblokk. Den austre langveggen er 1 meter tjukk, og let til å vere delvis nedgravd i bakken. Den vestvende veggen er 0,5-0,7 meter tjukk og ligg meir oppi dagen. Tufta held på å gro att av bregner.

S2: Oppmuring/tuft. 3 m lang, 1,8 m brei og 0,2 m høg. Enkel oppmuring av stor og mellomstor stein som kan vere spor etter skadd tuft. Strukturen er svakt markert og sjå ut som eit hjørne med ein sørvest-nordaust orientert kortvegg og ein nordvest-søraust langvegg.

Moderne byggemateriale er stabla opp i den sørlege delen av strukturen slik at strukturen her er uklar.

S1, tuft (foto #015)

S2, tuft (foto #016)

S3, tuft (foto #018)

S4, brønn (foto #021)

S3: Tuft med grunnmur av steinar. 6 m lang, 4 m brei og 0,8 m høg. Den har rektangulær form og er orientert aust-vest. Tufta er plassert inntil ei rasblokk i vest med tørrmur samansett av stor og mellomstor stein. Langsida i nord er skoren ned i undergrunnen og støtta opp av steinar. Det er delvis brukt jordfast stein som ein del av konstruksjonen. Inngangspartiet ser ut til å ha vore på sørlege langside.

193

S4: Brønn. Ytre mål: 2 x 2 m, indre mål: 1,8 x 1,6 m. Brønnen er gravd ned i eit bekkefar ca.

13 m nordvest for S1. Djupna i holet blei målt til 0,6 m, men med den slake nedskjeringa er djupna/høgda på 1,7 m.

S5: Steinhytte (modernisert). 6 m lang, 4,5 m bred og 3 m høg. Kan vere bygd på eldre tuft.

S5, steinhytte (foto #023)

S6, steinhytte, tilbygg nærast er nedbrent (foto #025)

S6: Steinhytte (delvis nedbrend). 7 m lang, 4,5 m brei og 2 m høg. Bygningen går under namnet Sjøtunselet. I nordre del er det ein nedbrend påbygningsdel. Denne påbygginga blei gjort i anleggstida i samband med oppdemminga og fungerte som ei brakke der kokkene budde og sov (Urtegaard 1991:404).

S7, steinhytte ”Balaselet” (foto #028)

S8, veganlegg /stølsveg (foto #029)

S7: Steinhytte (modernisert). 6,3 m lang, 4,8 m brei og 3 m høg. Hytta går under namnet Balaselet og er bygd på ei eldre tuft. Hytta blei sett opp av Magne Bale på midten av 1980talet.

S8: Veganlegg / stølsveg. Ca. 130 m lang, breidde ca. 3 m. Spor etter eit eldre veganlegg som går frå S7 og sørover mot Stølsvatnet. Veganlegget er overgrodd og i sør er det sett under vatn på grunn av oppdemming av Stølsvatnet. Vegen kan eventuelt ha opphav frå den tidlegare anleggsverksemda i området, men ser ut til å vere bygd opp på tradisjonelt vis med naturstein inntil S7.

194

R 129740 (BUSETNAD/A KTIVITETSOMRÅDE, LOK 284, GBNR 11/0) Einskildminnekategori Heller

Mengd C14-datering (kalibrert) 1 180 f. Kr. – 20 e. Kr. (Beta 265409)

Mengd kolprøver 1

Terrengskildring og lokalisering R 129740 (heller) er lokalisert i ein bratt sørvend skråning nordaust for Langavatnet og ca. 40 m nord for ein moderne anleggsveg. Omlag 300 m mot vest ligg Balestrandstølen med både restar etter eldre tufter og nyoppførte bygningar. Terrenget rundt helleren er prega av blåbærlyng og spreidde rassteinar.

R 129740 ligg like nord for anleggsveg nr. 315, og tiltaket er derfor i indirekte konflikt med kulturminnet.

Lokalitetskart med R 129740, heller.

Skildring av lokaliteten R 129740 er samansett av eit einskildminne i form av ein heller. Helleren ligg i sørkanten av ei stor flyttblokk. I framkant av helleren er det ein 1 m brei svakt boga stein-og jordblanda voll. Truleg er det restar etter ei oppmuring. Omlag 3 m frå nord mot sørvest er det ei opning i vollen som kan ha vore inngangsparti. Det er tørt og lunt inne i helleren med god sikt nedover Langavatnet og opp mot Stølsvatnet. Eit prøvestikk blei teke inne i helleren, sørvest for vollen (jf. foto neste side). Under torva blei det i prøvestikket avdekka trekolhaldig brun sand ned til 27 cm under overflatenivå. Under dette laget låg eit 14 cm tjukt trekolsjikt som mest truleg representerter ein eldstadaktivitet. Trekol frå dette sjiktet blei datert til overgangen førromersk jernalder/romartid (284P1). Helleren kan ha samanheng med drifta på Balestrandstølen som

195

ligg like vest for lokaliteten, men truleg representerer den ein tidlegare bruk av området.

Helleren representerer den tidlegaste kjende bruken av Langedalen. Det er likevel ikkje mogleg å slå fast om bruken av helleren blei gjort i samband med jakt, beite, ferdsel eller anna i denne perioden.

Strukturskildring S1: Heller, oppbygd voll i framkant. Omlag7 m lang, 4,1 m brei og 2 m høg.

S1, heller (foto #030)

Profil prøvestikk i S1, heller (foto #032)

K 129741 (BUSETNAD/AKTIVITETSOMRÅDE, LOK NR 285, GBNR 11/0) Einskildminnekategori Steingard

Mengd C14-datering (kalibrert) 1

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering K 129741 (steingard) er lokalisert i ein bratt sørvend skråning omlag 20 m nord for Langavatnet. Like sør for lokaliteten går ein moderne anleggsveg som truleg har skadd gjerdet. Nord for lokaliteten skrår det også bratt opp mot Langedalsfjellet. Terrenget rundt steingarden er prega av blåbærlyng og spreidde rassteinar.

K 129741 ligg ved anleggsveg nr. 315, som dermed er i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Skildring av lokaliteten K 129741 er samansett av eit einskildminne i form av eit steingjerde. Steingjerdet er orientert nord-sør og er samansett av stein i ulik storleik. Gjerdet er nokre stader utrasa og vanskeleg å følgje. Det er best teke vare på i nedre (sørlege) del som ligg heilt i kant med anleggsvegen. I nordre del følgjer gjerdet eit bekkefar og stor vassføring her kan vere årsaka til at det i denne delen er utrasa. Steingjerdet kan representere den vestre grensa for Balestrandstølen (Gamle Fjærestadstølen).

Strukturskildring S1: Steingard. Omlag 98 m lang, 1 m brei og 1 m høg.

196

Lokalitetskart med K 129741, steingard.

S1, steingjerde (foto #034)

S1, steingjerde (foto #035)

K 129742 (STØLSANLEGG , LOK 28 6, GBNR 11/0) Einskildminnekategori Steinhytte (ståande) Tuft

Mengd C14-datering (kalibrert) 1 1

Mengd kolprøver 0 0

Terrengskildring og lokalisering K 129742 (stølsanlegg) er lokalisert mellom Kaldosvatnet og Langavatnet i Langedalen.

Lokaliteten ligg inntil ein markant bergvegg i nord. Terrenget er kupert, myrlendt med svært

197

mange rasblokker og sparsam vegetasjon i form av kratt, bregner og rognetre. Om lag 80 m sør for lokaliteten går ein moderne anleggsveg.

K 129742 ligg 80 m nord for anleggsveg nr. 315, som dermed er i indirekte konflikt med kulturminnet.

Skildring av lokaliteten K 129742 inneheld to einskildminne i form av ei steinhytte og ei tuft. Det skal ha vore ein gamal støl her for garden Skåsheim og staden går under namnet Murhidleren. Den ståande steinhytta (S1) går under namnet Presthytta eller Sverdruphytta. Hytta skal vere sett opp av huslyden Sverdrup på ei eldre tuft (Urtegaard 1991:405). Det kan godt vere at tufta (S2) som ligg ca. 25 m vest for steinhytta har samanheng med den bygningen som stod der før, og at desse har utgjort eit lite stølsanlegg.

Lokalitetskart med K 129742, stølsanlegg.

Strukturskildring S1: Steinhytte (ståande). 8 m lang, 5 m brei og 2,3 m høg. Rektangulær form, orientert austsøraust-vestnordvest, med tørrmura veggar og torvtak. Hytta er kalla Sverdruphytta eller Presthytta, og står på ei gamal seltuft. Talet 1895 er rissa ved døra, og truleg er det då hytta blei sett opp. I framkant av bygningen er det oppmurt ein terrasse på 6 x 2 m.

198

S1, steinhytte ”Sverdruphytta/Presthytta” (foto #036)

S2, tuft (foto #038)

S2: Tuft. 3,4 m lang, 3 m brei og 0,6 m høg. 0,6 m brei veggmur. Rektangulær form og orientert nordvest-søraust. Tufta ligg inntil ei stor flyttblokk i vest med oppmuring i nord, sør og aust. Den er noko overgrodd av bregner og lyng.

K 129954 (STØLSANLEG G , LOK 287, GBNR 11/ 0) Einskildminnekategori Tuft Steingjerde

Mengd C14-datering (kalibrert) 2 1

Mengd kolprøver 0 0

Terrengskildring og lokalitet K 129954 (stølsanlegg) er lokalisert i ei nordvend skråning på sørsida av Blankavatnet nær grensa til Høyanger kommune. Terrenget er for det meste prega av lyng med nokre rognebærtre, medan tuftene er noko overgrodde av bregner. Like vest for lokaliteten er det eit belte med små og store flyttblokker.

K 129954 ligg omlag 150 m sør for traseen, og tiltaket er dermed i liten grad av konflikt med kulturminnet.

Skildring av lokaliteten K 129954 er samansett av tre einskildminne i form av to tufter og eit steingjerde. Steingjerdet er ei form for innhegning med ei av tuftene innanfor i nordre del. Den andre tufta ligg på ei høgareliggjande flate, omlag 15 m aust for innhegninga. Liknande stølsanlegg med ei slik innhegning er registrert på Gamlestølen i Høyanger (R 129718). Denne stølen blei datert til mellomalderen, og ein kan ikkje sjå vekk frå at dette stølsanlegget er like gamalt. Det blei dessverre ikkje lokalisert daterbart materiale frå dei to tuftene, som kan underbygge ei slik tolking.

Strukturskildring S1: Tuft. 7 m lang, 4 m m brei og 0,6 m høg. Rektangulær form og orientert nord-sør.

Veggane er mura opp av flate steinar og heller. Utgangen ligg 1,5 m aust for det nordvestre hjørnet på kortsida til tufta. Veggane i grunnmuren er relativt intakte med ei høgde på mellom 0,3 og 0,6 m, og er om lag 0,6 m tjukke. Tufta er todelt med ein skiljevegg omlag midt i tufta, der det sørlege rommet framstår som noko mindre.

199

Lokalitetskart med K 129954, stølsanlegg.

S2: Tuft. 4 m lang, 2,5 m brei og 1,2 m høg. Hesteskoforma og orientert nord-sør.

Grunnmuren, som er samansett av både runde og flate steinar, er noko utrasa. Tufta ligg så tett med steingjerdet/innhegninga (S3) at den går i eitt med denne.

S3: Steingjerde. Om lag 40 m langt, 0,6 - 1 m breitt og 0,5 - 1,5 m høgt. Gjerdet går mellom store flyttblokker og dannar ei lukka inngjerding.

S1, tuft (foto #045)

S2, tuft (foto #042)

200

S3, steingjerde. S2 (tuft) ligg midt i biletet, medan S1 (tuft) er løynt bak den store flyttbokka til høgre i biletet (foto #043)

K 129980 (STØLSANLEGG , LOK 29 2, GBNR 19/4) Einskildminnekategori Løe

Mengd C14-datering (kalibrert) 2

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering K 129980 (stølsanlegg) går under namnet Gamlestølen og er heimestøl til garden Tjugum.

Stølen ligg på ei flate i ei søraustvend skråning nordaust for Esefjorden, rett aust for Storehaug, sør for Goddalen. Terrenget rundt er blanda lauvskog der bjørk er dominerande, i tillegg til ein del bregner og kratt.

K 129980 ligg omlag 20-25 m sør for traseen, som dermed er i indirekte konflikt med kulturminnet.

Skildring av lokaliteten K 129980 er samansett av to einskildminne i form av ei ståande og ei samanrasa løe. Den ståande løa er i relativt dårleg stand, medan den andre løa som ligg 30 m lengre mot søraust er samanrasa. Området rundt har nok vore beitemark, men er i dag attgrodd av lauvtre, kratt og bregner.

Strukturskildring S1: Løe (ståande). 4 m lang og 4 m brei. Løa har kvadratisk form og er lafta. Det kan sjå ut som løa kanskje står på ei større og eldre tuft (4 x 6 m). Om tufta er bygd opp på staden eller om den er flytta frå ein annan stad, er usikkert.

S2: Løe (samanrasa). 8 m lang og 3 m brei. Den har rektangulær form, orientert nord-sør og er delvis dekka av eit blekktak som ligg oppe i ruinane etter løa.

201

Lokalitetskart med K 129980, stølsanlegg.

S1, løe (ståande) (foto #051)

S2, løe (samanrasa) (foto #052)

K 129981, (BUSETNAD/AKTIVITETSOMRÅDE, L OK NR 293, GBNR 20/1 0) Einskildminnekategori Løe (ståande)

Mengd C14-datering (kalibrert) 1

Mengd kolprøver

Terrengskildring og lokalitet K 129981 (løe) er lokalisert ved ein skogsveg nordvest for Klibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden. Den ligg på ei lita flate vest for skogsvegen som her gjer ein krapp sving. Vegetasjonen rundt løa er prega av blandingsskog.

202

Lokalitetskart med K 129981, løe.

S1, løe (foto #053)

203

K 129981 ligg få meter frå ein skogsveg, medan den ligg om lag 30 m nord for planlagd anleggsveg og derfor i indirekte konflikt med tiltaket. Dersom anleggsvegen likevel blir lagt til den eksisterande skogsvegen som går like ved lokaliteten, vil tiltaket vere i stor grad av konflikt med lokaliteten.

Skildring av lokaliteten K 129981 er samansett av eit einskildminne i form av ei ståande løe. Den ståande løa er i dårleg stand, men er framleis i bruk for som le for husdyr. Noko vedlikehald er gjort på løa, spesielt i vestre del.

Strukturskildring S1: Løe (ståande). 6,2 m lang, 3,5 m brei og 3 m høg. Løa har rektangulær form, med veggar av ståande plank og tak av blekk. Eit par heller ligg ved inngangspartiet, men elles har løa ingen synleg grunnmur.

K 129982 (BUSETNAD/A KTIVITETSOMRÅDE, LOK 294, GBNR 19/3) Einskildminnekategori Løe (ståande)

Mengd C14-datering (kalibrert) 1

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering K 129982 (løe) er lokalisert ved ein skogsveg like vest for Klibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden. Sør for løa ned mot skogsvegen er det ei opa grasskledd flate, medan det nord for løa er lauvskog og går bratt oppover.

Lokalitetskart med K 129982, løe.

204

Skildring av lokaliteten K 129982 er samansett av eit einskildminne i form av ei ståande løe. Løa virkar ikkje å ha vore i bruk og held på å forfalle. Noko vedlikehald er gjort ved å leggje på blekktak, utskifting av plankar m.m.

K 129982 ligg 25 m vest for planlagd anleggsveg, som dermed i indirekte konflikt med kulturminnet.

Strukturskildring S1: Løe (ståande). 6 m lang, 3 m brei og 3,9 m høg. Løa har rektangulær form, kraftig grunnmur og veggar av både ståande plank og lafta tømmer. Løa har to etasjar med ein inngang i første etasje ved søndre kortvegg og ein inngang i andre etasje ved nordre kortvegg.

Andre etasje er oppdelt i eit vindfang på 3 x 1,5 m og eit hovudrom på 4 x 3 m. Etasjeskiljet er forfalle og delvis samanrasa.

S1, løe. Skogsveg nede i høgre biletkant (foto # 054)

205

R 129983 (BUSETNAD/A KTIVITETSOMRÅDE, LOK NR 295, GBNR 20/1) Einskildminnekategori Mengd C14-datering (kalibrert) Steinalderlokalitet 1 MT2 (P1): 1520 - 1580, 1630 - 1680, 1770 - 1800, 1940 - 1950 e. Kr. (Beta 265410) MT2 (P2): 400 – 340, 330 – 200 f. Kr. (Beta 265411) MT2 (P3): 740 - 690, 660 - 640, 550-390 f. Kr. (265412)

Mengd kolprøver 3

Terrengskildring og lokalisering R 129983 (steinalderlokalitet) er lokalisert nord for Klibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden. Lokaliteten er avgrensa til ei lita flate ca. 50 m.o.h.. Aust for flata er det ein bergnabb, medan det mot nordaust og søraust skrår nedover. Mot vest skrår det bratt oppover frå flata. I det skrånande terrenget nord og sør for lokaliteten renn det bekkar, og området her er svært fuktig. Flata er derimot godt drenert og dekka med gras/mose og nokre gran- og bjørketre.

R 129983 ligg 50 m sør for traseen og 80 meter nord for anleggsveg 317. Tiltaket er derfor i indirekte konflikt med kulturminnet.

Lokalitetskart med R 129983, steinalderlokalitet.

Skildring av lokaliteten R 129983 er eit einskildminne i form av ein steinalderlokalitet. Lokaliteten blei påvist av fire positive prøvestikk (MT 1, MT2, GHO 2, GHO5) og er avgrensa til ei lita flate på ca. 15 x 10 m. Seks negative prøvestikk i kantane av flata avgrensar lokaliteten endå meir (jf.

206

planteikning neste side). Det står eit par grantre og bjørketre på flata, medan det i nordaustre del ligg eit velta grantre (rotvelt).

Planskisse over R 129983, steinalderlokalitet. Raude kvadrat viser funnførande prøvestikk.

207

Eit prøvestikk (MT2) avdekte tre ulike trekolhaldige sjikt. Eit markant ikkje funnførande trekolsjikt på 4-5 cm (lag B) låg like under torva og ei C14-dateringsprøve (295P1) av laget gav verdiar frå 1520 til 1950 e. Kr. Eit trekolhaldig lag 10-30 cm ned i prøvestikket var samansett av funnførande trekolhaldig grå sand/silt (lag D) og kunne representere kulturlag eller eldre dyrkingslag. Laget blei C14-datert (295P2) på trekol til 400-200 f. Kr. (førromersk jernalder). Eit lag som låg 30-45 cm under overflata (lag E) hadde lik farge og konsistens som lag D, men ei rekkje steinar skilde laga. Dette laget blei C14-datert (295P3) til mellom 790390 f. Kr. (yngre bronsealder). Ut frå dateringane representerer laga dermed spor etter tidleg dyrking og ikkje kulturlag frå steinalderbuplassen.

Profil i prøvestikk MT2 (foto #058)

Datering ut frå strandforskyvingskurve for Balestrand (jf. fig. med kurve under), som føreset at lokaliteten har vore strandbunden, kan tyde på ein alder til 8-9000 f. Kr. (tidlegmesolittisk tid). Ut frå lokaliseringa til flata kan det svært godt hende at den har vore strandbunden.

Lokaliteten ligg godt i le bak bergnabben i framkant, to gode hamner i nord og sør, og tilgang til ferskvatn i bekkane ved sida av, gjer flata optimal for busetting.

Ut frå gjenstandmaterialet er det vanskeleg å gje ei sikker typologisk datering av lokaliteten.

Funn av ein proksimal ende av ei smalflekke (av kvartsitt) og mogleg flateretusjeringsavslag av flint, tyder på ei mykje yngre datering av lokaliteten enn det strandlinjedateringa kan tyde på - truleg slutten av yngre steinalder eller starten av bronsealder, og kan dermed knytast til tidleg jordbruk i området. Eit prøvestikk teke i utkant av lokaliteten (GHO5) inneheld ikkje dei same trekolhaldige laga som i dei andre prøvestikka. Funnmaterialet frå dette prøvestikket var ei retusjert flekke, ei ryggflekke og fleire avslag. Sjølv om det er lite materiale å gå ut ifrå, indikerer det ein bruksfase til slutten av eldre steinalder/starten av yngre steinalder.

208

foreløpig kurve for Balestrand 140

120

80

60

m o.h.

100

40

20

0 13000

12000

11000

10000

9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

14C år bp

Ei førebels strandforskyvingskurve for Balestrand. Truleg ligg den reelle kurva mellom dei oppførte linjene i diagrammet. (utarbeidd av D.N. Simpson, Bergen Museum, jf. fleire referansar i litteraturliste).

R 129983, steinalderlokalitet. Lokalitetsflate sett mot aust med bergnabb øvst i biletet (foto #062)

209

Profilteikningar av dei fire positive prøvestikka pü R 129983 (lok. 295).

210

Funn frå MT2, bl. 2 (foto #127)

Funn frå MT2, bl. 4 (foto #129)

Funn frå GHO5 bl. 2 (foto #130)

Funn fra GHO5, bl. 3 (foto #132)

Funn frå GHO2, bl. 3 (foto #135)

Utval av funn fra R 129983 (foto #124)

Dei ulike dateringsmetodane gjev ingen klare svar på brukstida til lokaliteten (C14-dateringar, strandlinjedatering, gjenstandstypologi). Truleg er det fleire busetnadsfasar representerte. Ei mogleg tolking kan derfor vere at det har vore ein steinalderlokalitet på flata i eldre steinalder, som seinare har vorte forstyrra av dyrking i slutten av yngre steinalder og i førromersk jernalder.

Strukturskildring S1: Steinalderlokalitet. Lokalisert på ei 15 x 10 m stor flate. Ligg i ei austvend skråning bak ein bergnabb. Totalt blei det funne 44 artefakter, dei fleste av desse avslag av flint (jf. funnliste). Funna er leverte inn til Bergen Museum og har fått museumsnummer B16640 (Aks. 90/09).

211

K 129984 (STØLSANLEGG , LOK 29 6, GBNR 20 /1) Einskildminnekategori Oppmuring / tuft Vegfar (skogsveg) Løe (ståande)

Mengd C14-datering (kalibrert) 1 1 1

Mengd kolprøver 0 0 0

Terrengskildring og lokalisering K 129984 (stølsanlegg) er lokalisert nordaust for Klibberg, like vest for Riksveg 13 ved Fjærlandsfjorden. Lokaliteten ligg på ei flate i ei austvend skråning. Mot vest skrår det bratt oppover, medan det aust for vegen skrår bratt nedover mot fjorden. Terrenget er prega av blandingsskog, bregner og noko gras/mose.

K 129984 ligg i traseen, som dermed kjem i direkte konflikt med lokaliteten.

Lokalitetskart med K 129984, stølsanlegg.

Skildring av lokaliteten K 129984 er samansett av tre einskildminne i form av ei oppmuring/tuft, eit vegfar og ei løe (ståande). Vegfaret skjer inn frå Rv13 og held fram mot nord (den er ikkje oppmålt heile vegen mot nord). Truleg er det restar etter ein veg som har gått langs fjorden. 3 m vest for vegen blei det registrert ei oppmurt flate som truleg er ei tuft. 40 m lengre nord, 2 m aust for vegfaret står ei løe. Den er i dårleg forfatning og vil nok rase saman innan få år. Lokaliteten held på å gro att.

212

Strukturskildring S1: Oppmuring/tuft. 3,5 m lang, 3 m brei og 0,2 m høg. Strukturen framstår som ei nordvestsøraust orientert oppmura rektangulær flate. Det er ingen synlege veggvollar i sør og aust, medan nord og vestsida er nedgravne i ei steinur. Dei største steinblokkene på vestsida har ei høgd på 1,2 m. Truleg har det vore opning i nord. Noko jernskrot ligg i nordaustre hjørne.

S2: Vegfar. 80 m lang (held fram vidare mot nord) og 2,5 m brei. Vegfaret ligg parallelt med Rv13 og er delvis oppbygd og rydda for stein. Strukturen held på å gro att.

S3: Løe (ståande). 7 m lang, 4 m brei og 3 m høg. Veggar av ståande plank og tak av bølgjeblekk. Held på å forfalle.

S1, oppmuring/tuft (foto #064)

S2, vegfar (foto #063)

S3, løe (foto #065)

213

K 129985 (STØLSANLEG G , LOK 297, GBNR 13/ 0) Einskildminnekategori Tuft

Mengd C14-datering (kalibrert) 4

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering K 129985 (stølsanlegg) er lokalisert vest for Esefjorden i ei søraustvend skråning. To namn er knytte til lokaliteten; Esestølen og Grisagrøseli. Lokaliteten ligg 60-70 m nord for elva Kvanngrøgrovi i ei gras- og lyngkledd fjellskråning der terrenget er kupert, bratt og noko myrlendt.

Lokalitetskart med K 129985, stølsanlegg.

Skildring av lokaliteten K 129985 er samansett av fire einskildminne i form av tufter med grunnmurar av stein. Det er truleg restar etter tidlegare stølsbygningar. Tuftene er overgrodde og det er vanskeleg å fastsetje alder, men dei er truleg etterreformatoriske. Eit eksisterande mastefeste ligg tett ved den eine tufta (S3). Ei hytte av eldre type er sett opp mellom S1 og S2.

K 129985 ligg i traseen og 50 m vest for mastefeste BM 123, som dermed kjem i direkte konflikt med kulturminnet.

Strukturskildring S1: Tuft. 5,8 m lang, 4 m brei og 0,8 m høg. Rektangulær form og orientert sørvest-nordaust.

Tufta er låg, men har synlege steinfundament i søraust, nordaust og sørvest, medan det mot nordvest er berg. Oppmuringa er samansett av mellomstore og store steinar.

214

S2: Tuft. 4,3 m lang, 3,5 m brei og 1,2 m høg. Rektangulær form og orientert sørvestnordaust. Tufta liknar på S1, men er noko mindre og med høgare oppmuring. Ei hytte er oppført inntil nordaustre kortside.

S1, tuft (foto #120)

S2, tuft (foto #121)

S3, tuft (foto #122)

S4,tuft (foto #123)

S3: Tuft. 9,3 m lang, 3,4 m brei og 1,2 m høg. Rektangulær form og orientert sørvestnordaust. Tufta har tydeleg oppmuring av mellomstore og store steinar. Ei lengre oppmuring på 9,3 m er synleg, men det er mogleg at tufta ikkje er lengre enn 5,7 m og ligg i sørvestre del av oppmuringa. Den ligg på ei lita hylle i søraustre ytterkant av lokaliteten. Tufta ser ut til å ha ei indre rominndeling, men dette framstår som noko uklart.

S4: Tuft. 7,5 m lang, 5 m brei og 2 m høg. Rektangulær form og orientert sørvest-nordaust.

Tufta har tydeleg oppmuring av mellomstor og stor stein. Den ligg inntil ei mast i søraust.

Spesielt nordvestre langside er i god stand, og breidda på oppmuringa her er på 1,1 m. S3 ligg kant i kant i nordvest.

215

R 129986 (VEGANLEGG , LOK 298, GBNR 19/3) Einskildminnekategori Holveg

Mengd C14-datering (kalibrert) 1

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering R 129986 (holveg) er lokalisert vest for Kibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden.

Holvegen strekkjer seg frå ein trafostasjon i nordaust og mot ein skogsveg i sørvest. Den ligg i eit delvis ope landskap med nokre lauvtre og busker. Terrenget skrår noko oppover mot vest.

R 129986 ligg i området for anleggsveg nr. 317, som derfor er i stor grad av konflikt med kulturminnet.

Skildring av lokaliteten R 129986 er eit einskildminne i form av ein holveg. Den er svakt synleg og framstår som ei svak forseinking i terrenget. Den ligg i ope beitelandskap med noko blandingsskog rundt. Det er vanskeleg å datere slike holvegar, men den er truleg frå jernalderen.

Lokalitetskart med K 129986, holveg.

Strukturskildring S1: Holveg. Lengd 20 m og breidd 1,1 m. Orientert sørvest-nordaust. Overgrodd og svakt markert i terrenget.

216

S1, holveg (foto #077)

R 129987 (BUSETNAD/A KTIVITETSOMRÅDE, LOK 299, GBNR 19/3) Einskildminnekategori Steinalderlokalitet

Mengd C14-datering (kalibrert) 1

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering R 129987 (steinalderlokalitet) er lokalisert vest for Kibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden. Lokaliteten blei påvist ved to positive prøvestikk på ei flate like vest for ein skogsveg. Den er avgrensa av negative prøvestikk rundt. Den er likevel forstyrra av seinare dyrking og truleg også av opparbeidinga av skogsvegen.

R 129987 ligg i vestre kant av anleggsveg nr. 317. Ei utbetring av vegen vil kome i stor grad av konflikt med kulturminnet.

217

Lokalitetskart med K 129987, steinalderlokalitet.

Skildring av lokaliteten R 129987 er eit einskildminne i form av ein steinalderlokalitet. Funn frå to prøvestikk viser aktivitet som truleg kan tidfestast til yngre steinalder/eldre bronsealder. I det eine prøvestikket (SRD1) blei det funne eit krakelert og brent flintstykke som truleg er eit fragment av ein flateretusjert flintdolk eller flintkniv. I det andre prøvestikket (AMH2) blei det funne eit avslag av flint og eit avslag av kvarts. Avslag av denne typen er vanskeleg å tidfeste meir nøyaktig enn til steinbrukande tid. Prøvestikka viste at konteksten truleg er forstyrra av ein seinare aktivitet i området, først og fremst av dyrking. Funna kan tyde på at det har vore aktivitet i området i pionértida for jordbruk på Vestlandet. Det er derfor mogleg at dyrkingslag og strukturar frå denne perioden vil vere mogleg å avdekke med andre registreringsmetodar. Ved til dømes maskinell sjakting vil ein kunne avdekke spor etter strukturar som har avleira seg i undergrunnen, og ein vil også få fram dyrkingsprofilar som viser kor tid området først blei teke i bruk for jordbruk. Saman med uttak av C14dateringsprøver, makrofossilprøver og pollenprøver vil ein kunne gje meir eksakt informasjon om tidfesting og bruk av området.

Strukturskildring S1: Steinalderlokalitet. Påvist ved to positive prøvestikk (SRD1 og AMH2) med funn av eit lite fragment av flintdolk/kniv og to avslag (eit av flint og eit av kvarts). Konteksten er forstyrra av seinare dyrking. Artefaktene er leverte inn til Bergen Museum og har fått museumsnummer B16638 (Aks. 88/09).

218

Planskisse over R 129987, steinalderlokalitet. Raude kvadrat viser funnførande prøvestikk.

R 129987 oversikt. Lokaliteten ligg i framkant av tømmerstabelen (foto #078)

219

Moglege fragment av flateretusjert gjenstand frå prøvestikk SRD1.

Overside/flateretusjert side t.v. (foto #127) og underside t.h. (foto #128)

Mål:

2,5

x

2,3

cm.

Profilteikningar frå prøvestikk, R 129987 (lok. 299)

220

R 129988 (FUNNSTAD, LOK 300, GBNR 19/3) Einskildminnekategori Mengd Lausfunn, kjerne av svart kvartsitt 1

C14-datering (kalibrert)

Mengd kolprøver 0

Terrengskildring og lokalisering R 129988 (lausfunn frå steinalder) er lokalisert vest for Kibberg, nordvest for Dragsvik ved Fjærlandsfjorden. Lausfunnet blei funne i ein utvaska sti 15 m nord for ein trafostasjon og 40 m nordaust for ein skogsveg. Stien ligg i eit trongt nord-sør gåande dalføre avgrensa av bergknausar i aust og vest. Floraen er samansett av blandingsskog, hovudsakleg lauvskog der hassel, bjørk og or er dominerande. Det er registrert to steinalderbuplassar nær funnplassen.

Ein ligg 100 m nord for funnplassen (R 129983) og ein 175 m sør for funnplassen (R129987).

R 129988 ligg 30 m nordaust for anleggsveg nr. 317, som derfor er i indirekte konflikt med funnstaden. Det skal også nemnast at traseen går 150 m nord for lokaliteten. Dette vil seie at lokaliteten ligg mellom anleggsveg nr. 317 og traseen, og at det slik sett kan vere ei fare for skader eller forstyrringar.

Lokalitetskart med R 129988, steinalderlokalitet.

Skildring av lokaliteten R 129988 er eit lausfunn i form av ei kvartsittkjerne med to plattformer. Det blei funne i ei slak helling inntil ei større steinblokk omlag midt i det ca. 20 m lange dalføret. 10 prøvestikk blei tekne like i nærleiken, men resulterte ikkje i fleire funn. Det er likevel truleg at det er lokalisert ein steinalderlokalitet i området, men at denne ikkje let seg påvise. Funnet har likevel ein noko usikker kontekst, sidan ein trafostasjon er bygd relativt tett inntil funnstaden.

221

Det er også gravd ned ein kabel der funnet blei gjort. Desse faktorane aukar sjansen for at undergrunnen er omrota. Det er likevel ingen teikn på staden til at det er deponert masse der i nyare tid.

Funnstad for R 129988, lausfunn av kvartsittkjerne (foto #082)

Kvartsittkjerne med to plattformer funne på R 129988 (foto #125-126)

Steinalderlokalitetar både sør og nord for lausfunnet fortel om vid bruk av området innanfor steinbrukande tid. Det er dermed ein viss sjanse for at desse tre lokalitetane representerer eit større samanhengande aktivitetsområde frå steinalder.

222

Strukturskildring S1: Lausfunn steinalder. Kvartsittkjerne med to plattformer som typologisk truleg kan daterast til yngre steinalder. Funnet er levert inn til Bergen Museum og har fått museumsnummer B16637 (Aks. 87/09).

OPPSUMMER ANDE KOMMENTAR AR FOR BALESTRAND

I samband med den arkeologiske registreringa av trasé for planlagd kraftlinje gjennom Balestrand kommune blei det funne 16 nye lokalitetar.

Tiltaket er i stor grad av konflikt med 5 lokalitetar, alle i samband med anleggsvegar. 2 av desse er automatisk freda kulturminne og er lokaliserte ved anleggsveg nr. 317 nordaust for Dragsvik i den austlege delen av traseen. Det handlar om ein steinalderlokalitet (R 129987) og ein holveg (R 129986). Utstrekninga til lokaliteten er uklar på bakgrunn av dei feltmetodane (prøvestikking og visuell synfaring) som blei brukte. Sjansen for fleire strukturar og gjenstandsfunn er stor i området ved den planlagde anleggsvegen. For å kunne kartleggje omfanget av lokalitetane er det naudsynt med maskinell sjakting.

3 av lokalitetane er ikkje freda kulturminne. Dei ligg i den vestlege delen av traseen i samband med anleggsveg nr. 315 i Langedalen. Det dreier seg om restar etter bygningar og strukturar tilknytt stølsanlegg (K 129737, K 129739, K129741).

Tiltaket ligg i direkte konflikt med 2 lokalitetar. Desse omfattar restar etter to stølsanlegg (K 129984, K 129985) som ligg innanfor den austlege delen av traseen, ved Esefjorden. Slike kulturminne er vanskelege å datere, men blir rekna for å å vere etterreformatoriske og er derfor ikkje automatisk freda.

Tiltaket er i indirekte konflikt med 8 lokalitetar. 3 av desse er automatisk freda kulturminne; ein steinalderlokalitet (R 129983), eit lausfunn frå steinalder (R 129988) og ein heller (R 129740). R 129988 er eit lausfunn av ein kvartsittkjerne. Funnkonteksten gjer at den ikkje sikkert kan stadfestast nøyaktig. Det er likevel registrert steinalderlokalitetar like sør og nord for lausfunnet, og det må nok sjåast i samanheng med desse. Dei ligg så nær traseen og anleggsvegar at dei er i fare for å bli forstyrra av tiltaket. R 129983 ligg mellom traseen og anleggsveg nr. 317 ved Dragsvik, medan R 129740 ligg like ovanfor anleggsveg nr. 315 i Langedalen.

1 av dei registrerte lokalitetane ligg så langt ifrå traseen eller anleggsvegar at det er lite truleg at dei vil bli omfatta av tiltaket. Lokaliteten (K 129954) er restar etter stølsanlegg i Langedalen. Dette er ikkje eit freda kulturminne, men har ein karakter som gjer at det er mogleg at det er førreformatorisk, og dermed kan vere eldre enn tidlegare rekna med.

223