LAB column insights

Inclusiviteit en diversiteit de norm?

Inmiddels zijn de meeste mensen net weer terug van vakantie en velen weer

aan werk. Is er veel veranderd in de afgelopen zomermaanden? Qua COVID-19 niet. Helaas zijn we nog niet van de gevolgen van de pandemie af en wordt hybride werken waarschijnlijk de norm. Hoe hebben we het werk de laatste jaren zien veranderen, en dan vaak in positieve zin? De meeste bedrijven zijn beter gaan nadenken hoe ze iedereen erbij kunnen blijven betrekken. Menig werkgever heeft een poging gedaan om serieus invulling te geven aan ‘inclusivity’ om iedereen erbij laten horen. Gelukkig gaat dit verder dan de elektronische vergadering. Daarnaast is ‘diversity’ een duidelijk criterium voor de meeste bedrijven geworden. Logisch, omdat gebleken is dat dit het team als geheel sterker maakt en het probleemoplossend vermogen vergroot. Wat ik een mooie toevoeging vind aan het duo van inclusiviteit en diversiteit is ‘belonging’, dus je thuis voelen, of anders geformuleerd: wordt er wat gedaan met onderwerpen die ik inbreng, en voel ik me daarin serieus genomen? Dat is niet los te zien van diversiteit en inclusiviteit. Van belang voor ‘belonging’ is dat iedereen met zijn idee op de proppen mag komen en dat ook serieus wordt genomen. ‘Belonging’ staat of valt dus met inclusiviteit en diversiteit. Laten we hopen dat ‘belonging’ de komende verandering wordt, dan houden we nog wat moois over aan deze tijd.

Proeftuin Citizen Science betrekt burgers bij studies

Sensormobieltjes voor wetenschap in de huiskamer

Foto: NutriControl

Met kleine en betaalbare apparaatjes die eenvoudig te bedienen zijn kunnen wetenschappers burgers of anders-geschoold personeel goede metingen laten doen

voor hun onderzoek. De Proeftuin Citizen Science helpt bedrijven bij de ontwikkeling hiervan

Een van de uitgevoerde projecten was in samenwerking met NutriControl, gespecialiseerd in analyses van veevoer en voeding. Christiaan Kapper is als Global NIR Lead verantwoordelijk voor de analyses die het bedrijf doet op basis van Nabij Infrarood Spectroscopie (NIR). De resultaten van deze snelle,

Christiaan Kapper, Global NIR Lead bij NutriControl ‘Met de Proeftuin Citizen Science hebben we gewerkt aan de validatie van een handheld NIR-sensor’

indirecte meettechniek kunnen alleen geïnterpreteerd worden via een computermodel waarin de meetresultaten verwerkt zijn van een serie referentiemonsters die zowel met NIR als met klassieke technieken geanalyseerd zijn. Kapper legt uit: “Met de Proeftuin Citizen Science hebben we gewerkt aan de verdere ontwikkeling van onze prediction engine, waarmee we op basis van een NIR-spectrum kunnen voorspellen wat de waardes zijn voor bijvoorbeeld de hoeveelheid eiwitten, vet of koolhydraten. We hebben een systeem gemaakt dat in staat is om de voorspellingen aan te passen aan de resultaten die er telkens weer bijkomen. Daardoor kan het systeem bijvoorbeeld rekening gaan houden met verschillende gebruikers en voor de ene gebruiker een net iets ander model gebruiken dan voor de andere voor nog nauwkeurigere voorspellingen.”

Lees dit artikel geschreven door Els van den Brink in een van de komende nummers van Labinsights.

From Sample to Result

PROVIDING INNOVATIVE MOLECULAR WORKFLOWS TO EMPOWER FUTURE DIAGNOSTICS

MolGen is a total solutions global supplier of innovative extraction DNA / RNA technology, systems, products and kits for human and animal diagnostics, agriculture, aquaculture, pharma and biotech.

From sample to result, MolGen is challenging the status quo in molecular diagnostics by offering platform-diagnostic stand-alone systems and consumables. Highly customizable, our portfolio offers the perfect workfl ow for our customers’ specifi c needs.

Please contact us for more information about our fl ows, systems, kits and consumables.

COMPLETE DIAGNOSTICS WORKFLOW

including, assay, consumables and chemistry

PUREPREP TL+

PUREPREP TUBE TRANSFER SYSTEMS PUREPREP EXTRACTION SYSTEMS PUREPREP FR REAL TIME ANALYZER PUREPREP ANALYSIS

1 2 3 4 5 6

LabNL 2021, oorspronkelijk gepland van 28 tot en met 30 september, kan dit jaar geen doorgang vinden in de Jaarbeurs, zo hebben de betrok-

ken FHI-besturen besloten. De beursorganisatie richt zich nu op het mogelijk organiseren van een fysieke editie van LabAnalyse in november. In het voorjaar ligt de focus op het organiseren van fysieke edities van LabAutomation en het Life Science Event.

Na eerdere onzekerheid over het uitstel van LabNL, hebben de voorzitters de knoop doorgehakt en moeten besluiten de vakbeurs voor de laboratoriumwereld niet fysiek door te laten gaan. Er is momenteel te veel onzekerheid over de regelgeving rondom de coronaproblematiek richting het najaar. Daar speelt met name de 1,5 meter maatregel een belangrijke rol: de bezoekers, exposanten en leden kunnen zo geen goede beurservaring opdoen. De organisatie mikt op een fors bezoekersaantal en de deels nog van kracht zijnde maatregelen zijn in dat kader niet gunstig. Daarnaast geeft een enquête gehouden onder de exposanten een gemengd positief beeld over een beurs in hybride vorm of in fysieke vorm in november.

LabAutomation, Life Science en LabAnalyse

Momenteel bekijkt de organisatie de mogelijkheden om een groot deel van het conferentieprogramma aan te bieden in een aantal eendaagse events. LindaBos, woordvoerder van de FHI. licht toe: “We werken aan fysieke edities van LabAutomation en het Life Science Event in het voorjaar van 2022. De conferentieprogramma’s van LabNL integreren we in deze events. Inschrijving voor deze events is al geopend.

Daarnaast onderzoeken we of we in november het lezingenaanbod rondom het thema analyse aan kunnen bieden in een fysieke editie van het LabAnalyse event.

De teleurstelling bij de organisatie is uiteraard groot dat LabNL 2021 niet kan plaatsvinden.”

Delarange Cosmetics investeert in Laboratorium Informatie Management Systeem

LIMS borgt QA/QC cosmetica, exit Excel

Het cosmeticalaboratorium van Delarange Cosmetics in Zeewolde heeft onlangs een LIMS in gebruik genomen, waar voorheen met Excel gewerkt werd. De kwaliteitsborging kwam hiermee op een hoger plan, aldus QA/QC-manager Hans Elzinga: “We merken bij onze klanten dat het vertrouwen in ons bedrijf nog meer is toegenomen.”

QA/QC-manager Hans Elzinga: “We merken bij onze klanten dat het vertrouwen in ons bedrijf door het nieuwe LIMS nog meer is toegenomen.”

Els van den Brink | Fotografie: Marco Vellinga

Lippenbalsems, reinigingslotions, maskers, scrubs en wrat-

tenpennen. Het zijn enkele voorbeelden van de producten die dagelijks voorbijkomen in het laboratorium van Delarange Cosmetics in Zeewolde. Het bedrijf met ruim honderd medewerkers produceert zo’n zeshonderd verschillende cosmeticaproducten en medische hulpmiddelen voor merken zoals Rituals, Zwitsal, Hema en Etos. Al die producten moeten natuurlijk regelmatig gecontroleerd worden in het lab. Om de kwaliteit van al die onderzoeken nog beter te kunnen waarborgen, heeft het bedrijf onlangs het iLES LIMS van iVention in gebruik genomen.

Kwaliteitscontroles

en producten in ontwikkeling. Elzinga vertelt: “In totaal hebben we vier laboratoria, waar veertien mensen werkzaam zijn. Bij ons magazijn hebben we een lab voor ingangscontroles, waar we de kwaliteit controleren van alle binnenkomende grondstoffen. Verder hebben we een QC-laboratorium voor de nodige kwaliteitscontroles tijdens en na de productie, een microbiologisch laboratorium om te controleren op microbiologische besmettingen, en tot slot een R&D laboratorium, waar we nieuwe producten ontwikkelen.”

Deels gaat het bij de kwaliteitscontroles om eenvoudige fysische en chemische bepalingen, zoals een pH-meting, een dichtheidsmeting en een viscositeitsmeting. Daarnaast worden er een aantal organoleptische bepalingen gedaan. Elzinga legt uit: “Bij cosmetica is het natuurlijk heel belangrijk hoe iets ruikt, welke kleur het heeft en hoe het voelt. Onze medewerkers zijn

‘Bij audits werd ons Excel-systeem altijd genoemd als minpunt’

erin getraind om geur, kleur en gevoel te herkennen en op een goede manier te omschrijven. We hebben ook wel apparatuur om de kleur te meten, maar de menselijke ogen zijn altijd gevoeliger dan zo’n apparaat. Onze medewerkers kunnen ook goed inschatten wat er moet gebeuren als iets bijvoorbeeld niet helemaal de goede kleur heeft. Voor de zekerheid worden deze testen altijd door twee personen uitgevoerd.” Elzinga benadrukt dat het in alle gevallen gaat om gevalideerde testen die zijn voorgeschreven vanuit de certificering. “Ik denk dat we elke dag zo’n vijftien grondstofmonsters onderzoeken in ons lab, daarnaast nog een stuk of tien monsters vanuit de mengafdeling en een tiental monsters van gereed product”, zegt hij.

Nieuwe producten

Bij producten die nieuw ontwikkeld worden, zijn nog wat aanvullende kwaliteitsonderzoeken noodzakelijk, vervolgt Elzinga. Het gaat bijvoorbeeld om een stabiliteitsmeting, een test op conserveermiddelen, een allergietest en een test om te controleren op de interactie met de verpakking, om te zien of er geen stoffen migreren vanuit de verpakking naar het product of andersom. Daarnaast is het soms nodig om extra onderzoeken te doen om een bepaalde claim te kunnen maken, bijvoorbeeld om te bewijzen dat een crème hydraterend is.

Soms ontwikkelt het bedrijf nieuwe producten op eigen initiatief, maar vaak gebeurt dit ook op verzoek van een klant. “Op dit moment wordt er steeds vaker gevraagd om cosmeticaproducten met natuurlijke grondstoffen, of met zo min mogelijk verschillende grondstoffen. Daarnaast zijn we bezig om steeds meer producten te ontwikkelen zonder microbeads. Dat is niet altijd zo eenvoudig. Bij sommige producten zoals scrubs kun je die microbeads vrij eenvoudig vervangen door natuurlijke stoffen zoals kokos. Maar bij andere producten is het lastiger om iets

Breektest met een van de cosmeticaproducten. Het materiaal wordt in mallen gesmeerd (inzet 1, links) en na stollen onder druk gezet tot er een barst ontstaat (inzet 2, linksonder).

‘Het werkt in de cloud, waardoor data op een veilige plek is opgeslagen en updates goed zijn geregeld’

LIMSspecs

Bedrijf: Delarange Cosmetics B.V. in Zeewolde Leverancier: iVention Pakket: iLES Platform Datum ingebruikname: april 2021 Aantal gelijktijdige gebruikers: minimaal 16 Server: Cloud

Christiane Barcellos de Aragão, junior kwaliteitsfunctionaris, controleert in het iVention LIMS de status van diverse lotions op aanwezigheid van gisten.

te vinden dat je kunt gebruiken als vervanging, zonder dat een product hierdoor heel anders gaat aanvoelen of er heel anders uitziet”, vertelt Elzinga.

Nieuw LIMS

Het afgelopen jaar is het complete laboratorium van Delarange overgegaan op het nieuwe LIMS, gebaseerd op het iLES Platform van iVention. Sinds april 2021 is het systeem volledig in gebruik. Elzinga legt uit: “Voorheen werkten we met een systeem op basis van Excel, maar dat was eigenlijk niet zo betrouwbaar. Als er iets werd gewijzigd, kon je bijvoorbeeld niet zien wanneer dat was gedaan, door wie en waarom. Met onze nieuwe LIMS hebben we veel meer inzicht in het hele proces, in de planning en alle gebruikte apparatuur. Bij een afwijking gaat er bijvoorbeeld automatisch een melding naar de juiste persoon. Het mooie aan dit systeem is ook dat het werkt in de cloud, waardoor alle data op een veilige plek is opgeslagen en alle updates goed zijn geregeld”, vindt Elzinga.

Wensen configureren

Elzinga is vooral enthousiast over het feit dat alle labmedewerkers al tijdens de implementatie betrokken zijn bij het uittesten van de verschillende onderdelen. “Het mooie is dat hun wensen hierdoor ook direct konden worden meegenomen bij de inrichting. Een van de medewerkers gaf bijvoorbeeld aan dat het fijn is als bij een bepaalde test direct in beeld komt welke instellingen je moet opgeven voor de betreffende grondstof. Dat is nu ook zo geconfigureerd”, vertelt hij. Als het systeem in het lab eenmaal goed draait, wil Elzinga dit nog graag uitbreiden zodat ook de procescontroles bij de productie erin worden meegenomen.

Discipline

Terwijl de labmedewerkers heel blij zijn met hun nieuwe LIMS, dat hun veel tijd bespaart, wordt er buiten het lab nog verschillend op gereageerd. “Het systeem vergt van medewerkers meer discipline”, zegt Elzinga. “De gekozen inrichting dwingt namelijk af dat je nu pas met iets kan starten als alle gegevens binnen zijn. Dat betekent dat bijvoorbeeld de salesafdeling echt alle benodigde gegevens moet invoeren, voordat wij een onderzoekstraject kunnen starten. Dat is even wennen. Ik heb dat ook gezien bij andere bedrijven waar ik eerder heb gewerkt en ook een LIMS heb ingevoerd. Mijn ervaring is dat dat maar tijdelijk is. Later wordt het meestal juist als prettig ervaren, omdat hierdoor uiteindelijk de opgegeven planning veel vaker wordt gerealiseerd”, zegt Elzinga.

Exit Excel

Elzinga merkt dat klanten juist heel enthousiast reageren op het nieuwe systeem. “Vooral bij de cosmeticaproducten zien we dat het vertrouwen in ons bedrijf is toegenomen, omdat onze klanten het gevoel hebben dat de kwaliteit nu meer wordt gewaarborgd. Natuurlijk hadden we alle certificeringen wel in huis, maar bij audits werd ons Excel-systeem altijd wel genoemd als minpunt. Om goed voorbereid te zijn op de toekomst moesten we ook echt wel op een LIMS overschakelen. We zijn blij dat we dat nu ook daadwerkelijk hebben gedaan.”

Leidingensysteem waarin alle veiligheidsaspecten zijn verwerkt op locatie Sittard Veilig gassensysteem bij Laboratoriumtechniek VISTA College

De vernieuwing van cluster Laboratoriumtechniek maakt deel uit van de totale renovatie van de locatie Sittard van het VISTA College. Een belangrijk facet bij de vernieuwingsslag was het gassensysteem dat goed en veilig geregeld moest zijn en aan alle wettelijke eisen moest voldoen.

Vincent Hentzepeter | Fotografie: Dräger

Betrokken bij het project namens VISTA College is Bob

Daniëls, opleidingsmanager Laboratoriumtechniek. Hij werkte tijdens de renovatie nauw samen met Marco Severens, eigenaar van Curvers Raadgevende Ingenieurs, die als werktuigbouwkundig projectleider voor de verbinding zorgde tussen het onderwijsteam en de bij de nieuwbouw betrokken technische partijen. Daniëls over de wensen van het VISTA College bij de vernieuwing van het cluster Laboratoriumtechniek: “We wilden geen schoolse opstelling, maar een omgeving waarin professionele laboratoria zijn nagebootst. De renovatie maakt deel uit van de totale renovatie van de locatie Sittard van het VISTA College. Er zijn bouwdelen gerenoveerd, verbouwd en vervangen door nieuwbouw. Binnen het cluster Laboratoriumtechniek betreft het de praktijklokalen van vijf verschillende typen laboratoria waar studenten opgeleid worden voor het werkveld: in het bedrijfsleven, de industrie, de gezondheidszorg en onderzoekscentra, of om door te stromen naar het hoger beroepsonderwijs.”

Veiligheidseisen

Gassen zijn onmisbaar voor het functioneren van de laboratoria. Veilige en gebruiksvriendelijke toegang tot gassen had hoogste prioriteit, waarbij voor gassengebruik in scholen bijzondere regels gelden. Marco Severens: “In de praktijklessen wordt een aantal speciale gassen gebruikt zoals acetyleen, zuurstof, helium en waterstof. Omdat een gasfles met inhoud niet in een onderwijslokaal mag staan, was behoefte aan een leidingensysteem

‘Alles rondom zuurkasten met chemicaliën waar dampen vanaf komen, moet goed en veilig geregeld zijn’

waarin alle veiligheidsaspecten zijn verwerkt.’ Daniëls: ‘Elk type laboratorium moet aan specifieke veiligheidseisen voldoen. Zo hoort een biologisch-medisch lab schoon te zijn en eventueel aanwezige bacteriën moeten worden gedood met behulp van uv-licht. Ook kan in een lab overdruk of onderdruk nodig zijn en overal dienen vrijkomende gassen direct te worden afgevoerd. Alles rondom zuurkasten met chemicaliën waar dampen vanaf komen, moet eveneens goed en veilig geregeld zijn.”

Vakmanschap

Bovendien vond de verbouwing plaats in een bestaand gebouw, waarbij rekening gehouden moest worden met de aanwezige constructie. Dit vergde creativiteit bij het ontwerp van het gassensysteem.

Severens: “In het compacte gebouw met lage plafonds was

Detail van de gasseninstallatie.

‘We hebben weinig bemoeienis met hen gehad, het liep gewoon’

weinig ruimte. Daarbij was het de wens om leidingen soms anders dan gebruikelijk aan te brengen. Bijvoorbeeld omdat vanwege het behoud van een T-liggervloer op de begane grond direct onder Laboratoriumtechniek, leidingen in koven weggewerkt moesten worden. Of omdat in het plafond van de kantine leidingwerk in het zicht moest blijven, voor een industriële look. Het vergt vakmanschap om een leidingensysteem zo te kunnen ontwerpen en aanbrengen.’

Samenwerking

In 2019 kreeg Curvers het verzoek om te zorgen voor het ontwerp van de gasseninstallatie ten behoeve van Laboratoriumtechniek en riep het advies in van Dräger, waarmee onder andere op het gebied van Gas Management Systems al een jarenlange samenwerking liep. “Het is een totaalleverancier van alles wat met gassen en gassendistributie te maken heeft. Of het nu advies, ontwerp, producten, installatiewerk, nazorg, scholing of onderhoud betreft. Ze hebben een goede naam in ziekenhuizen en in alle soorten laboratoria voet aan de grond.”

Het ontwerp van B4 Technisch Meubilair met de plaatsen voor de voorzieningen was voor Curvers het vertrekpunt om het installatietechnisch ontwerp te maken voor de gassendistributie. “Naar aanleiding van ons bestekontwerp heeft Dräger advies gegeven over het optimaliseren van de door ons geboden oplossingen, evenals over de beste prijs-kwaliteitverhouding. Vervolgens hebben wij dit door hen voorgestelde gasseninstallatieontwerp in het bestek opgenomen. Hun rol ging trouwens verder dan advisering over het ontwerp van de laboratorium gassendistributieinstallatie alleen. Als onderaannemer van de installateur hebben ze het systeem ook gemonteerd en daarbij onder andere hun nieuwste type gasdrukregelpanelen toegepast. Met uitstekend resultaat. We hebben weinig bemoeienis met hen gehad, het liep gewoon.” Daniëls kan dat beamen. “In het verleden hebben zij regelmatig het onderhoud, reparaties en aanpassingen in verschillende van onze laboratoria verzorgd. Dit keer hebben ze zowel geadviseerd

Een van de praktijklokalen.

over de tekeningen, maatvoering en afstemming, als de montage en ingebruikname verzorgd. Ik kan stellen dat alles naar behoren functioneert. Bij de oplevering van de gasflessenruimte hebben experts van Dräger een korte scholing gegeven over hoe te handelen bij de ingebruikname. Ook die nazorg is een sterk punt.”

Uitgangspunten renovatie cluster Laboratoriumtechniek, VISTA College (locatie Sittard):

X Renovatie en revitalisatie, deels nieuwbouw van locatie Sittard, inclusief cluster

Laboratoriumtechniek. X Totaal vloeroppervlak 19.000 m² bvo. X Doorlooptijd juni 2020 – juli 2021 X Professionele omgeving, waarin de laboratoriumsituatie in bedrijfsleven, industrie, onderzoekscentra en ziekenhuizen is nagebootst. X Inzet van de nieuwste technieken en apparatuur. X Conform veiligheidsaspecten van de verschillende typen laboratoria. X Laboratoriumtechniek: 1.000 m² bvo, verspreid over twee verdiepingen, met daarin vijf typen laboratoria: natuurkundig; organisch; chemisch-fysisch; analytisch; biologisch-medisch. X Realisatie totale renovatie inclusief Laboratoriumtechniek: Frencken Scholl Architecten, Mertens Bouwbedrijf B.V., Adviesbureau Brekelmans (constructeur), Curvers Raadgevende Ingenieurs (onafhankelijk adviesbureau op het gebied van gebouwgebonden installaties), Kemtec B.V. (W-installaties), Scheffers Civiel-Elektro Engineering (E-installaties), B4 Technisch Meubilair

B.V. (technisch meubilair laboratoria). X VISTA College is een Instelling voor middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en volwasseneneducatie voor de regio’s Maastricht, Parkstad en

Sittard-Geleen X 3 hoofdlocaties: Sittard, Heerlen en Maastricht en enkele sublocaties X 1.250 medewerkers X 18.000 studenten X Cluster Laboratoriumtechniek: 250 studenten

Totaaladvies in gassen

Deze taken voerde Dräger uit bij de realisatie van een veilig en gebruiksvriendelijk gassensysteem:

X Ontwerp leidingenstelsel/tekeningen, inclusief maatvoering en technische oplossingen X Optimale prijs/kwaliteitverhouding X Gasflessen: wijze van opslag, locatie en aansluitpunten X Type compressoren en vacuümtechniek X Kwaliteit en zuiverheid van gassen X Veiligheid X Aanleg gassensysteem inclusief leidingenstelsel X Aansluitingen gasflessen in de gasflesruimtes voor de laboratoria X Check op luchtzuiverheid apparatuur in de laboratoria X Nazorg: scholing over ingebruikname

Research faciliteit van Sanquin in Amsterdam investeert in wide-field fluorescentie microscoop

Bloedcellen bijna 2 x breder in beeld

Met de aanschaf van een wide-field fluorescentie microscoop kunnen onderzoekers van de researchfaciliteit van Sanquin in Amsterdam met hoge snelheid een verrassend groot beeld op hun scherm presenteren. Processen met levende (bloed)cellen zijn zo steeds beter te visualiseren.

In de laboratoria van Sanquin Research in Amsterdam wordt veel onderzoek gedaan op het gebied van bloed, bloedtransfusiegeneeskunde en immunologie. De researchfaciliteit vormt de technische spil hiervan. Onderzoekers van binnen en buiten Sanquin kunnen hier gebruik maken van de geavanceerde apparatuur op het gebied van microscopie, flow cytometrie en proteomics. Als staflid bij de microscopie-unit biedt Martijn Nolte ondersteuning aan onderzoekers die voor hun onderzoek gebruik willen maken van een van de microscopen. “Naast onze analisten, die vertellen hoe alles precies werkt en alle technische

Martijn Nolte aan het werk met de nieuwe wide-field microscoop, een Nikon Eclipse Ti2-E die een bijna dubbel zo breed beeld genereert.

Bloedcellen bijna 2 x breder in beeld

details van de microscoop weten, is het fijn als je nog iemand hebt die vooraf kan meedenken over de opzet van het experiment, de keuze van de juiste microscoop en welke positieve en negatieve controles je bijvoorbeeld moet meenemen”, legt Nolte uit.

Arsenaal aan microscopen

De microscopie-unit beschikt over twee confocale microscopen, drie wide-field fluorescentie microscopen, een multiphoton microscoop en een imaging flow cytometer. Alle microscopen zijn uitgerust met een klimaatkast, zodat ze gebruikt kunnen worden om levende cellen te bestuderen. Zo’n klimaatkast kan op temperatuur gehouden worden, terwijl eveneens de luchtsamenstelling nauwkeurig gecontroleerd wordt. Elke microscoop is bedoeld voor een iets andere toepassing. Terwijl de widefield fluorescentie microscopen vooral geschikt zijn om snel de fluorescentie van hele laag cellen of weefsel te meten, zijn confocale microscopen in staat om alleen de fluorescentie van het focusvlak te scannen door het licht dat niet in focus is te blokkeren. Door laag voor laag te scannen kan de hele laag cellen

of weefsel haarscherp in beeld worden gebracht. De multiphoton microscoop heeft een vergelijkbaar principe als een confocaal microscoop, maar hiermee kan nog dieper in weefsel gekeken worden, zelfs bij levende dieren. De imaging flow cytometer tot slot is eigenlijk een kruising tussen een microscoop en een flow cytometer. Hierbij worden van iedere cel in een suspensie niet alleen de fluorescente waardes gemeten, zoals in conventionele flow cytometrie, maar wordt ook van elke cel een fluorescente foto gemaakt.

Breder beeld

Sinds kort beschikken Nolte en zijn collega’s over een nieuwe wide-field microscoop, een Nikon Eclipse Ti2-E. Omdat gemeten moet worden aan levende cellen in kweekbakjes, is net als bij hun andere microscopen gekozen voor een omkeermicroscoop, waarbij het objectief onder het preparaat zit en zo heel dichtbij de cellen gebracht kan worden.

Nolte is vooral blij met het extra grote beeld (field of view) van deze nieuwe microscoop. “Dat is voor ons echt een enorme meerwaarde. Bij andere wide-field microscopen is de breedte van het lichtpad achttien millimeter, terwijl dat bij deze microscoop is opgehoogd naar vijfentwintig millimeter.” Dat klinkt misschien niet zo veel, maar een vergroting van de doorsnee van achttien naar vijfentwintig betekent dat het totale oppervlakte van het beeld bijna wordt verdubbeld. “Voor de bouwers van de microscoop is dat een behoorlijke uitdaging, want het betekent dat het hele lichtpad vanaf de lichtbron tot de detector zo veel moet worden vergroot”, zegt Nolte. Nikon is de eerste die dit biedt, maar Nolte verwacht dat dit uiteindelijk wel de standaard gaat worden voor microscopen, omdat het voor gebruikers alleen maar voordelen heeft.

Voor de onderzoekers betekent dit in de praktijk dat ze minder beelden aan elkaar hoeven te plakken (stitchen) om een compleet overzicht te krijgen van alle cellen in het kweekbakje. “Dat scheelt uiteindelijk veel tijd”, zegt Nolte. “Bovendien hoeven we nu een minder hoge vergroting te gebruiken om alles te kunnen zien, en dat is voor ons ook een voordeel. Een lagere vergroting betekent namelijk dat er meer licht op het preparaat valt, waardoor we beter kunnen meten aan fluorescente labels”, legt Nolte uit.

Snelle switches

Nolte en zijn collega’s werken veel met fluorescente labels om biologische processen goed te kunnen volgen. “Met onze beide confocale microscopen kunnen we zelfs acht labels tegelijkertijd meten, dus acht verschillende kleuren”, vertelt Nolte. Bij de nieuwe wide-field microscoop zijn dat er vier, wat voor dit

‘Veel sneller schakelen tussen verschillende kleuren’

Martijn Nolte, staflid bij de microscopie-unit van Sanquin biedt ondersteuning aan onderzoekers die voor hun onderzoek gebruik willen maken van een van de microscopen.

type microscopie ook al aan de hoge kant is. De microscoop is bovendien in staat om supersnel tussen deze kleuren te switchen, binnen maximaal veertig milliseconden. “Voorheen was daar een paar honderd milliseconden voor nodig. Dat betekent dat we dus veel sneller kunnen schakelen tussen verschillende kleuren”, zegt Nolte. Ook op andere punten is de nieuwe microscoop een stuk sneller. Zo wordt de microscoop gecombineerd met een hele gevoelige camera van partnerbedrijf Photometrics, die wel vijfhonderd foto’s per seconde kan maken. Bovendien is het systeem van de microscoop zo ingesteld, dat de camera rechtstreeks kan communiceren met de lichtbron om de verschillende ledlampjes aan of uit te zetten, waardoor ook dit relatief snel gaat.

Met deze en andere instellingen is de microscoop helemaal aangepast aan de wensen van de onderzoekers die hem gaan gebruiken. Een microscoop is namelijk altijd maatwerk. “Wij hebben er bijvoorbeeld voor gekozen om een Perfect Focus Unit toe te voegen waardoor het beeld altijd in focus blijft, ook als er een klein beetje beweging is. Dat was voor ons belangrijk”, noemt Nolte als extra voorbeeld.

Martijn Nolte aan het werk met de Nikon Eclipse Ti2-E. Details van de Nikon Eclipse Ti2-E en toepassing van blauw fluorescent licht.

Programmeerbaar

Nolte is heel blij met de JOBS software die Nikon voor deze (en andere) microscopen heeft ontwikkeld. Hiermee is het namelijk mogelijk om een serie metingen vooraf te programmeren, vertelt hij. Zo kan een onderzoeker vooraf precies instellen in welke volgorde de verschillende delen van een kweekbakje of multiwellplaat bekeken moeten worden, en met welke vergroting. Daarbij kan bijvoorbeeld gekozen worden om alles eerst met de ene en dan met een andere vergroting te bekijken, of om dat alleen te doen als er een bepaalde combinatie van fluorescente labels te

‘Uiteindelijk gaat dit wel de standaard worden voor microscopen’

zien is. Het apparaat kan al die metingen automatisch achter elkaar uitvoeren, zonder dat daar nog handwerk aan te pas komt.

Nabootsing

Omdat de apparatuur er nog maar net staat, heeft Nolte de nieuwe microscoop nog weinig kunnen inzetten voor onderzoek, wel ziet hij tal van mogelijkheden. Samen met hoogleraar Jaap van Buul wil hij er bijvoorbeeld een microfluidics-systeem in zetten, waarbij de endotheellaag van de bloedvatwand wordt nagebootst, terwijl daar witte bloedcellen overheen stromen. Endotheelcellen kunnen namelijk geactiveerd worden, bijvoorbeeld wanneer er in het onderliggende weefsel sprake is van een infectie. Deze activatie zorgt voor een signaal aan voorbijkomende witte bloedcellen, die vervolgens door de endotheellaag heen migreren om de infectie aan te pakken. “Dit proces duurt maar enkele minuten, dus we hebben echt een snelle microscoop nodig om dit goed te kunnen volgen en het met fluorescente labels in kaart te brengen. Met deze nieuwe microscoop is dat heel goed mogelijk”, zegt Nolte enthousiast.