Oniomanie: de kick van het kopen

kopen De kick van het

Tientallen ongebruikte jassen in de kast, meerdere jurken met de prijskaartjes er nog aan, een voorraad van veertig dekbedovertrekken, koopverslaving of oniomanie is de permanente, niet te temmen drang om te kopen, ongeacht de financiële middelen. de nijmeegse zorgverlener Janine ziet schrijnende gevallen.

Veel mensen kennen het prettige gevoel wel van een leuke aankoop waar je blij van wordt. Met een keer wat spullen kopen als troost of beloning is ook niks mis. Shoppen is gezellig, veel mensen genieten ervan, zeker nu het na een jaar van lockdowns weer volop kan. Maar zodra je de controle op je koopgedrag verliest, heb je een probleem en is er sprake van een verslaving.

Janine, die liever anoniem blijft, heeft veel ervaring met mensen met een koopdwang of -verslaving: “Bij koopverslaafden is het huis soms zo vol dat er alleen nog een klein looppaadje over is”. “Sommige gevallen zijn heel triest. Zoals een zwakbegaafde vrouw van 74 die als kind te horen kreeg dat ze een 24-delige uitzet moest aanschaffen. Ze heeft nu kasten vol met allerhande huisraad waar de stickertjes nog op zitten. Niets mag ik wegdoen. Bij een andere dame ontstond een ware koopwoede na de dood van haar man. Ze heeft wel honderd paar schoenen, dozen vol met artikelen van Yves Rocher en Bonprix, tassen gevuld met plastic tassen, in het hele huis is geen plekje meer vrij. Ik begeleid ook een dementerende vrouw van 88 die een rijk bestaan had. Ze schafte enorme hoeveelheden spullen als servies en ochtendjassen aan. Haar vergeetachtigheid maakt dat ze het nu langzaam kan loslaten. Therapie

Arnold Smit is psycholoog en past bij zijn werk de analytische therapie toe. Dat betekent dat hij de diepte ingaat en samen met zijn cliënten de ervaringen uit zijn of haar leven analyseert om, zoals hij het omschrijft ‘ze weer te laten worden wie ze zijn’. In zijn praktijk Pimander in Malden heeft Arnold regelmatig te maken met mensen die verslaafd zijn.

“Veel mensen hebben vroeg of laat in hun leven een reflectiemoment. Ze vragen zich af ‘wie ben ik nou eigenlijk?’ Ik zie vaak een ommekeer. De een geeft er wel een draai aan, de ander loopt vast en belandt soms zelfs in een depressie of burnout, of er gebeurt iets anders waardoor ze gedwongen worden om hun levenswijze onder ogen te zien. Eigenlijk komt je onderbewuste in conflict met jezelf en trapt als het ware op de rem. Jarenlang hebben je omgeving en ervaringen bepaald hoe je doet en denkt. Soms past dat niet meer bij wie je in wezen bent en raak je het contact met jezelf kwijt. Dat kan een eenzaam en leeg gevoel geven, waardoor je de neiging krijgt die leegte te vullen. De tijdelijke kick van iets kopen (of welke andere verslaving dan ook) geeft even een goed gevoel. Rationeel rechtvaardig je je gedrag, je praat het goed terwijl je ergens wel weet dat het niet klopt. Omdat die externe bevrediging van tijdelijke aard is, komt al snel de innerlijke leegte terug en zoek je een nieuwe kick. De enige uitweg is weer een diepe binding met je gevoel aangaan.”

“Veel mensen hebben vroeg of laat in hun leven een reflectiemoment” Arnold Smit psycholoog

Arnold maakt onderscheid tussen koopdwang - de regelmatige impuls om iets te kopen - en koopverslaving. “De eerste kan tijdelijk zijn en na een tijdje ook weer verdwijnen. Dit kan iedereen overkomen. Maar het kan ook erger worden en tot een verslaving leiden, zeker als je al verslavingsgevoelig bent. Je werk kwijtraken of een heftige gebeurtenis kunnen een trigger zijn. Wat ook niet helpt is de commercie: reclames en advertenties waarin de suggestie wordt gewekt dat je iets mist. ‘Laten zij nou net precies datgene hebben wat jou helpt om die leegte op te vullen.’ Als je de binding met je gevoel kwijt bent, ben je daar extra gevoelig voor.” Een verslaving gaat vaak ten koste van vriendschappen, geld en soms zelfs werk. Je kunt het zelf niet meer afremmen en hebt professionele hulp nodig. Soms is het nodig om eerst de schuldhulpverlening in te gaan.

Voor mensen met ruime financiële mogelijkheden kan het erkennen van een koopdwang- of koopverslaving nog lastiger zijn. Zij kunnen dit makkelijker verbergen voor de bui-

“Het begint tenwereld. Dan komt het pas aan het licht als hun erfenis wordt verdeeld. met te beseffen Arnold gaat in zijn therapie met dat je een mensen met een (koop)verslaving op onderzoek naar de waarde die probleem hebt” ze geven aan hun eigen gevoelens. “Het zijn vaak lange trajecten Arnold Smit psycholoog waarbij we kijken naar de binding met hun ouders, hun angsten, hun behoefte aan controle en de eigenwaarde. Het begint met te beseffen dat je een probleem hebt om vervolgens de therapie aan te gaan. Dat is niet makkelijk, omdat je opnieuw contact moet leren krijgen met je gevoel. Je moet echt met de billen bloot en keihard aan het werk. Maar als het dan eindelijk lukt om weer te voelen, word je creatief, voel je de drive om actief bezig te gaan en raak je weer vervuld van jezelf. Als je aandacht hebt voor jezelf voel je je niet alleen en maak je deel uit van de gemeenschap. Sociale contacten dwingen je tot het toelaten van emoties. En emoties helpen je om te ervaren wat iets voor jou betekent en zijn een hulpmiddel om te ontdekken wie je bent en waar je voor staat. Daarom is het belangrijk om niet alleen jezelf te

onderzoeK

Koopverslaving of oniomanie is een permanente drang om te kopen, of er nou geld is of niet. Het komt voor onder 6 procent van de bevolking, waarbij vrouwen duidelijk in de meerderheid zijn. Over deze vorm van verslaving is niet veel bekend. Het vermoeden bestaat dat het een typisch verschijnsel van deze tijd is. December is voor koopverslaafden de lastigste tijd.

In 2010 deden psychiater Jacques Boermans en de psychologen Jos Egger en Froukje Wouts, verbonden aan de Radboud Universiteit, onderzoek naar het verschijnsel. In hun rapport geven ze aan dat koopverslaving in veel variaties voorkomt. Zo spreken zij van de emotionele koper, de impulsieve-, de fantieke- en de ongecontroleerde koper. In alle gevallen proberen de verslaafden hierdoor spanningen (tijdelijk) te verminderen. Voor heel even zijn de negatieve gevoelens weg. Iets kopen brengt contact en aandacht met zich mee. Het geeft een goed gevoel over jezelf. Helaas is dit maar van korte duur. Na een aankoop ontstaat er uiteindelijk een schuldgevoel wat weer spanningen geeft. Een koopverslaving ontstaat vaak tussen het 30e en 50e levensjaar en blijft soms jarenlang voor de omgeving verborgen. Uiteindelijk brengen schuldgevoelens, geldproblemen, een dreigende echtscheiding of gebrek aan opslagruimte het drama aan het licht. zoals een bipolaire stoornis. Oorzaak zijn negatieve gevoelens als somberheid, eenzaamheid, verveling of frustratie. Deze mensen hebben vaak een lage eigenwaarde. Iets voor jezelf kopen geeft tijdelijk het gevoel dat je een goed mens bent, iemand die liefde mag ontvangen. Koopverslaafden kopen dan ook vaak artikelen waarmee ze zichzelf goed kunnen presenteren. Voor vrouwen zijn dat kleding en accessoires, cosmetica en keukenspullen. Mannen kopen graag sportartikelen, gereedschap, elektronica of antiquiteiten. Shoppen is voor deze mensen de enige manier om even rust in het hoofd te krijgen. Soms jagen ze in no time een hele erfenis er doorheen.

in zijn praktijk pimander behandelt psycholoog arnold smit mensen met allerlei psychische problemen. Hij is opgeleid tot Jungiaans Analytisch Therapeut en past in zijn werk de zogenaamde dieptepsychologie toe. Arnold schrijft op zijn site pimander.nl: ‘wanneer wij leren te luisteren naar onze innerlijke wijsheid, zullen onze oude gewoonten oplossen en nieuw ontstaan die beter bij ons passen’.

vermaken, maar ook verbonden te blijven met de wereld om je heen, met het leven.”

De grens over

Hoe weet je nou of je de grens van verslaving over bent? Iedereen doet toch wel eens een impulsaankoop? Arnold: “Zolang je nog kunt bijsturen als je teveel uitgeeft, de controle houdt en weet wat je zelf waard bent, is er niet zoveel aan de hand. Als je binding houdt met je gevoel heb je het echt wel in de gaten en bepaal je uiteindelijk zelf wat goed voor je is. Zorg dat je in contact blijft met jezelf en je spaarbankboekje! Maar als je merkt dat je de controle verliest, het kopen als vlucht gebruikt en je smoesjes verzint ter rechtvaardiging van je koopgedrag, kun je het beste zo snel mogelijk hulp zoeken. Geef aan jezelf toe dat je een probleem hebt en pak het aan. Onderzoek wat bij jou de oorzaak van het probleem is en laat het je leven niet meer beheersen. Iedereen heeft het recht te zijn wie hij of zij in werkelijkheid is.” ¶