Animalien bilduma LH 3.B

ANIMALIEN MUNDUA LH 3.B

jaiotzen dira aldi bakoitzean.

ARRABIOA

KATEGORIA: Ornogabea da.

TALDEA: Anfibioa da, isatsdunen taldekoa.

IZEN ZIENTIFIKOA : Salamandra salamandra.

NOLAKOA DA? Azal biluzia dute. Lau hanka dituzte leku

batetik bestera joateko . Gorputza horia eta beltza dute.

NON BIZI DA? Arrabioak ingurune heze eta freskoetan

bizi dira. Bere habitat nagusiak pagadia , hariztia eta

oihan misto hezea dira.

ZER JATEN DU? Arrabioak normalean, animalia

ornogabez elikatzen dira. Esate baterako intsektu, araknido, miriapodo, bare eta zizareez.

NOLA UGALTZEN DA? Obiparoak dira, 10-40 arrabio txiki

BITXIKERIAK: Europa-ko hainbat herrialdetan animalia magikoa zela pentsatzen zuten. Animalia

guztien artean sua zeharkatzeko gai zen bakarra uste zuten, eta heraldikan suaren gainean marraztu ohi dute.

ARA

KATI: ORNA .

TA: HETA , HAPI TEK.

IZ ETO: FANOM

NOA D? ARO GT-ADK EK I.AH MO GO

BA T. LU SAT A. ER A M OG A ZTA

DIT ETE.HAJA DI.

NO Z A? ED AR ATE, ANDA IZ IK.

ZE JA D? ADEZ, ARIK , ER, SA , UNK , AZ

TIK E SE ZU T BAK A DEK .

NO ALN ? ARZA 45 EG BEZ DIT AT E

AM AR . ARA BA DA. HA ZUZ ATA

ED OK EG DIT.

BIKI: MUN ZE 60 AR MO IN GEO DE.

AR BURI ATA . ES HE BI RA.

BARRASKILOA

Kategoria: Ornogabea da.

Taldea: Moluskua da, gastropodoen taldekoa.

Izen zientifikoa: Cornu aspersum

Nolakoa da? Gorputz bigun eta likatsua dute eta oskol baten bidez estaltzen dute.

Zer jaten du? Belarjaleak dira gehienek.

Non bizi da? Normalean hezetasun handia dagoen tokietan bizi da.

Nola ugaltzen da? Obiparoak dira, hau da, arrautzak jartzen dituzte.

Bitxikeriak: barraskiloa gehienek,ez dira 6 urte baino luzeago bizitzen. Hala ere, badira 25 urtez bizi diren barraskiloa basatiak.

DORTOKA

Kategoria: Ornoduna da.

Taldea: Narrastia da, dortoken taldekoa.

Izen zientifikoa: Chelonioidea da.

Nolakoa da?

Azala eskataz estalita daude.Lau hanka dute.Oskola dute. Lepo luzea dute.Oso astiro joaten dira.Oxigenoa biriken bidez arnasten dute.Ahoa hortzez beteta du.

Non bizi da?

Itsasoan edo harean.Hondartza tropikaletan eta itsaso sabaletan.

Zer jaten du?

Marmokak eta algak jaten dituzte.

Nola ugaltzen da?

Obiparoak dira.Arrautz asko ipintzen dituzte.Aukeratu behar dute zuloa.

Bitxikeriak:

Gaur egun larruzko dortoka ugari hiltzen da gizakiok sortutako plastiko kutsadudaren erruz,plastiko gardenak marmokak direlakoan irensten dituztelako.

.

ELTXOA

Datu orokorrak:

Kategoria: oRNOGABEA DA.

Taldea: Intsektua da,euliek eta eltxoen taldekoa

Izen zientifikoa: culicidae.

Nolakoa da?

Eltxoen gorputzak hiru atal ditu: burua,toraxa eta abdomena.Bi antena dituzte.Sei

hanka dituzteBi hego dituzte

Non bizi dira? Leku hezeetan bizi dira.

.

Zer jaten du? Frutas,landarez eta odolez elikatzen dirA.

Nola ugaltzen da? Eltxoak obiparoak dira

Bitxikeriak: Eltxoek beste gauza batzuei erreparatzen dieite,hala nola, koloreei, gorputz tenperaturari arnasketari…

ENARA

KATEGORIA: Ornoduna da.

TALDEA: Hegaztia da, txorien taldekoa da.

IZEN ZIENTIFIKOA : Hirundo rustika da.

NOLAKOA DA? Bere azala lumaz estalita dute. Bi ego dituzte leku batetik bestera

joateko. Ahoan moko gogor bat dute.

NON BIZI DA? Mundu osoan bizi da, Antartikan salbu.

ZER JATEN DU? Intsektuak jaten dituste adibidez: euliak, kakalardoa, matxinsaltoak…

NOLA UGALTZEN DA? Obiparoak dira, arrautzetatik jaiotzen dira.

BITXIKERIAK: Munduko enara espezien artean lau dira Euskal Herrian bizi direnak: enara arrunta, enara azpizuria, haitz-enara eta uhalde-enara.

Globo arraina

Kategoria:ornoduna da.

Taldea arraina da. Hezurdun arrainen

taldekoa.

Izen zientifikoa:lagocephalus

Nolakoa da: gorputz sendoa eta biribil

samarra dute ,arantza txikiz estalita

,ahoa moko itxurako bi barai estuz, hezurrezko bi xafla eta hainbat hortzez

ornitua.

Non bizi da? Ozeano Barean eta Ozeano

Indikoan bizi da.

Zer jaten du? Animali ornogabeak eta algak jaten ditu.

Nola ugaltzen da? Obiparoak dira.

Bitxikeriak: Puztu egiten dira urarekin edo airearekin erasotuta edo beldurtuta sentitzen direnean; horrela, ezin dituzte jan.

HARTZA

Datu orokorrak:

Kategoria: Ornoduna da

Taldea: Ugaztuna da haragijaleen taldekoa

Nolakoa da? Hartzek buru handia dute, belarri eta begi

txikiak, gorputz pisutsua eta isats motza. Hanka motzak

dituzte. Ilea, berriz, luzea eta lodia dute; eta

ohiko kolorea marroia beltza edo zuria da.

Entzumen eta ikusmena txarra dute; usaimena, ordea, ona da.

Non bizi da?IparAmerikan, HegoAmerikan,Afrikako iparraldean, Europako estatu batzuetan eta iaAsia guztian aurki daitezke.

Zer jaten du? Orrokorrean, haragijaleak dira ,baina egia esanda,haragiaz gain, frutak, sustraiak, intsektuak, intxaurrak… jaten dituzte; beraz orojaleak, esan daiteke.

Nola ugaltzen dira? Bibiparoak dira, amaren sabeletik jaiotzen dira.

Bitxikeriak: Hartz zuri ar baten bataz-besteko pisua 500kg da. Munduko toki askotan desagertzeko arrizkuan daude.

s

Igaraba, urtxakurra

Kategoria: ornoduna da.

Taldea: ugaztuna da, haragijaleen taldekoa da.

Izen zientifikoa :lutra lutra.

Nolakoa da? Ugaztun txiki honek gorputz luzea du. Gorputz adarrak motzak ditu. Buztana luzea eta sendoa du, igeri egiteko ezin hobea. Burua zabala eta zapala du. llearen azpian ezkutuan belarri txikiak izaten ditu.

Non bizi da? Europan etaAsian bizi da.

Zer jaten du? Arrainez elikatzen da gehienbat, beraz, haragijalea da. Honez gain, mediterraneoan karramarro,anfibio eta narrastiak ere jaten dituzte.

Nola ugaltzen da ? Bibiparoa da eta 5 kume izan ditzake gehienez.

Bitxikeriak:Harrapakari nagusiak zakurra eta hontz handia ditu, bereziki lehenengoa, baina arrano handiak eta otsoak ere ehizatzen dituzte.

KROKODILOA

Kategoria: Ornoduna da.

Taldea: Narrastia da, krokodiloen taldekoa.

Izen zientfikoa: Crocodylus porusus.

Nolakoa da? Lau hanka dituzte, eta ibiltzeko erbiltzen dituzte. Azala eskatez estalita dute. Isats luzea dute.Hortz zorrotzak dituzte.Krokodiloek aireko oxigenoa biriken bidez arnasten dute.

Non bizi da? Afrika, Asia, Amerika eta Australiako eremu tropikuetan bizi dira.

Orokorrean ur gezako aintzira eta ibaietan bizi dira.

Zer jaten du? Horretaz gain, espezie batzuek animalia ornogabeak ere jaten dituzte, hots, bizkarrezurrik ez duten animaliak, adibidez, moluskuak eta oskoldunak.

Nola ugaltzen da? Krokodiloak animalia obiparoak dira,hau da,arrautzak erruten dituzten animaliak dira.

Bitxikeriak: Animalia hauek ezkataz beteriko azal lehor eta gogor dute, igerilari apartak dira eta laurogeita bost urtera arte bizi daitezke.

NOLA UGALTZEN DA?

LOROA

KATEGORIA: ORNODUNA DA.

TALDEA: HEGAZTIA DA, TXORIEN TALDEKOA.

IZEN ZIENTIFICOA: PSITTACOIDEA

NOLAKOA DA?

LOROAK MOKO KURBATUA DU.GAINERA BUREZUR OSO GARATUA DU BESTE

ANIMALIEKIN KONPARATUA HONEN ONDORIOZ MUNDUKO ANIMALIETAKO

ARGIENA DA.

NON BIZI DA?

LORO GEHIENAK MUNDUKO HEGOALDEAN BIZI DIRA,BATZUK OIHAN

TROPIKALETAN ETA BESTE BATZUK BASAMORTUAN

ZER JATEN DU?.

LOROA HAZIAK JATEN DITU ETA FRUITUAK.

ARRAUTZAK JARTZEN DITUZTE UGALTZEKO, HORTAZ OBIPAROAK DIRA.

BITXIKERIAK:

ESPEZIE ASKO GIZAKIAREN AHOTSAREN EDOTA BESTE SOINU ERREPIKATZEKO ETA MEMORIZATZEKO GAI DA. LOROAK

25-30 URTE BITARTEZ BIZITZEN DIRA.

MARIGORRINGOA

KATEGORIA: Ornogabea da.

TALDEA: Intsektua da, kakalardoen taldekoa.

NOLAKOA DA? Marigorringoa ohikoena gorri kolorekoa da eta zazpi puntu beltz ditu.

bere luzera 8 eta 10 milímetro artekoa da. kakalardo guztiek bezala hegan egiteko

bi hegal ditu, eta hauek babesteko, bi hegal gogor ditu. hegal hauek élitro

deitzen dira.

NON BIZI DIRA? Kalean bizi dira.

ZERJATENDUTE?Marigorringoak animalia oso maitatuak dira beste hainbat intsektu

jaten baituzte zorriak eta akaroak, besteak-beste.

NOLAUGALTZENDIRA?Ugalketa garaia iristen

denean, marigorringoek zurtoen edo hostoetan

hori koloreko arrautzak ipintzen dituzte.

BITXIKERIAK: Txori batek eraso egiten dionean

marigorringoa hankaz gora jartzen da, eta geldi

-geldi egoten da. Etsaia urruntzeko usain txarreko likido bat isurtzen du hanketatik.

MARRAZOA

Kategoria: ornoduna da.

Taldea: Arraina da, kartilago un arrainen taldekoa.

Izen zientifikoa: selacimorpa da.

Nolakoa da? Ezkataz estalita daude.Hegalak dituzte leku batetik bestera joateko. Buruaren alde bakoitzean zakatzak dituzte.

Non bizi da? Marrazo espezie batzuk ur gesatako uretan bizi dira,ibai eta aintziretan beste batzuk aldiz itsasoan ,ur gazitan. Hego afrikan marrazo asko bizi dira.

Zer jaten du? Marrazoak animalia harrapariak eta

haragijaleak dira. Hainbat motatako arrainak jaten dituzte.

Nola ugaltzen da? Obiparoak dira, arrautzetatik jaiotzen dira.

Bitxikeria: Hainbat mota eta tamaimatako daude.Bi edo hiru metroko marrazo txiki batetik hasi eta 18,5 metro luze den eta 21,5 tona pisatzen dituen marrazo erraldoi bateraino.

MARTIN ARRANTZALEA

Datu orokorrak:

Kategoria: ornoduna da.

Taldea: hegaztia da, txorien taldekoa.

Izen zientifikoa: alcedo attis

Nolakoa da?

17 zentimetro luzera du eta 31 gramo pisatzen ditu.

Burua, bizkarra eta buztana urdinak dira. Buruan eta eztarrian

kolore zuriko lerro batzuk ditu.

Non bizi da?

Europa iparraldeko, Afrikan eta Asiako hegoaldean bizi da.

Zer jaten du? Arrain txikiak jaten ditu.

Nola ugaltzen da?

Hondarrretan zulo sakon bat egiten du bertan arrautzak

jartzeko. 4eta8 arrautzak bitartean jartzen ditu, urtean bi aldiz.

Bitxikeria:

20 egun inguru pasatakoan txitoak jaiotzen dira.

OLAGARROA

KATEGORIA: Ornogabea da.

TALDEA: Moluskoa da, zefalopodoen taldekoa.

IZEN ZIENTIFIKOA: Octopoda.

NOLAKOA DA ?

Bento Sadun garroak dituzte. 8 garro dituzte.Ez dute maskorrik.Bi begi dituzte ikusteko. Buru handia du.

NON BIZI DA?

Uretan bizi da, baina klima tropikalean nahiago du.

ZER JATEN DU?

Arrainez, krustazeo txikiz, bibalboz, muluskuz eta algez elikatzen dira orokorrean.

NOLA UGALTZEN DA?

Obiparoak dira hau da arrautzak ipintzen dituzte eta 40 egun behar dituzte ugaltzeko.

BITXIKERIAK:

Olagarroek mokoa dute: Haien gorputzaren erdialdean kokatuta dago eta loroaren mokoaren antza du.Mokoa bere gorputzaren gogorra duten zati bakarra da. Olagarro emea 100.000 arrautza jartzera heldu daiteke.

OREINA

Kategoria: Ornoduna da.

Taldea: Ugaztuna da, apatxdun animalien taldekoa.

Izen zientifikoa: Cervus elaphus

Nolakoa da? Azala ilez estalita dute. Bi belarri eta bi adar dituzte.

Lau hanka dituzte. 160cm-tik 250cm-ra bitarteko luzera du eta

200kg inguru pisatzen du arrak.

Non bizi da? Ipar hemisferioko eskualde gehienetan aurki daiteke espezie hau.

Zer jaten du? Elikadurari dagokionez,orein arrunta belar jalea

da,eta hostoz,adarrez,azalez, tuberkuluz etasustraiz elikatzen dira.

Nola ugaltzen dira? Emeak zortzi hilabetez ernaltzen dira.

Bitxikeriak: Oreinek,gizakiok baino 1000 aldiz hobeto detektatu ahal dezakete usainak eta ilunpean

ikusi dezakete, baita mugimendua hobeto detektatu ere.

PINGUINOA

KATEGORIA: Ornoduna da.

TALDEA: Hegaztia da, harraparien taldekoa.

IZEN ZIENTIFIKOA: Spheniscidae.

NOLAKOA DA?

Pinguinoak normalean luma txuri- beltzak dituzte. 30 cm-tik 110 cm arteko altuera edutziten dute. 35 kilogramoko pisua dute. Mokoa gogorra edukitzen dute.Lumak dauskate hotzetik babaesteko.

NON BIZI DA?

Hego buruaren inguruko eskualde zabal batean.

ZER JATEN DU?

Cefalópodos, crustáceos eta arrain-txikiz elikatzen dira. gehien bat kumeentzako.

NOLA UGALTZEN DA?

Emeek arrautzak erruten dituzte eta kumeak arrautzetan hazten dira.

BITXIKERIAK:

Pinguinoen enperadorea (spheniscus sp.) Pinguino mota handiena eta ezagunena da.

TXIMELETA

KATEGORIA: Ornogabea da.

TALDEA: Intsektuen taldekoa da.

IZEN ZIENTIFIKOA:’ Danaus plexippus.

NOLAKOA DA? Tximeletek lau hego berdin dituzte, hegan egiteko. Bi antena dituzte. Eta sei hanka dituzte.

Eta kolore oso polita dute.

NON BIZI DA? Tximeletak basoan bizi dira.

ZER JATEN DU? Beldarra direnean, hostoak besterik ez dituzte jaten. Helduak egitean batzuek likidoak

bakarrik jaten dituzte.

NOLA UGALTZEN DA? Tximeletek alde ezberdinetara begiratuz abdomenak elkartzen ugaltzen dira.

Orokarrean 100 arrautza inguru jartzen dituzte.

BITXIKERIAK: intsektuak arrautzetik larba bat ateratzen da larba horri beldar esaten zaio. zenbait

aldaketa jasan ondoren , beldarra heldu bilakatzen da.

UHANDREA

KATEGORIA: Ornoduna da.

TALDEA: Anfibioa da, isatsduneen taldekoa.

IZEN ZIENTIFIKOA: Liolaemus sp da.

NOLAKOADA? Uhadreek 32cm inguru

luze neurtzen dute (4 behatz aurrekoetan eta 5 atzean). Horrez gain buztan luze bat

eduki ohi dute, eta begi betazaldun

handiak dauzkate. Mihia, ordea, txikia da.

NON BIZI DA? Uhandreak IparAmeriketan eta Eurasian bizi dira.

ZER JATEN DUTE? Uhandreek animalia ornogabeak jaten dituzte gehienbat.

NOLAUGALTZEN DA? Uhadreak arrautzetatik jaiotzen dira, orduan obiparoak dira.

BITXIKERIAK: Neguan hibernatu egiten dute eta horretarako harri, hosto zein lokatzetan ezkutatzen dira.