Τεύχος 708

708

ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ ΦΑΙΝΌΜΕΝΟ ΣΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

free press 2.12.2021

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

ΤenPanikYears

2 lifo – 2.12.21

index708

9 ΣΤΗΛΕΣ βασιλική σιουτη

34

πολιτικο επταημερο δεσποινα τριβολη

footnotes

Ο ΕΥΡΙΠΊΔΗΣ ΛΑΣΚΑΡΊΔΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

βασιλησ βαμβακασ

κοινοι τοποι

δημητρησ πολιτακησ

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

www.lifo.gr

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

shortcut

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μ π ο ρ ι κ ο τμ η μ α direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια

θυμιοσ τζαλλασ

guest editor

30

κωστησ παπαϊωαννου

guest editor βιβιαν στεργιου

no filter

CHARLIE HOWARD

plus

ΎΧΟΣ

TG BD ΕΙΔΙΚΌ ΤΕ

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

ctory

ire ussinessD

TheGoodB

ΘΕΜΑ

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

ΤΕΝPanik 22 years

54 58 38

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΤΕΚΙΑ

advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ παρακαλουμε ανακυκλωστε

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα, Μίνα Καλογερά σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος,

Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Γιάννης Δημητρέλλος, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ελένη Τζαννάτου, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη, Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

2.12.21 – lifo

3

Feedback

ΜΑΡΙΆΝΝΑ ΚΆΛΜΠΑΡΗ: «Προσπαθώ να βρω τρόπο να επιβιώσει το Θέατρο Τέχνης μέχρι να ανθήσει ξανά»

ΤΑ Ξ Ι Δ Ι Α

Τίρανα: Πού θα φας και θα πιεις στην αλβανική πρωτεύουσα

pageviews

ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΏΣ ΜΠΟΖΏΝΗ

ΤΟΥ ΦΏΝΤΑ ΤΡΟΎΣΑ

Μπορεί τα τελευταία πολλά χρόνια η Χριστιάνα να είχε αποτραβηχτεί από τα φώτα της δημοσιότητας, όμως αυτό δεν σημαίνει πως ο κόσμος την είχε ξεχάσει. Ίσα-ίσα... Τα τραγούδια της ακούγονταν συχνά-πυκνά στο ραδιόφωνο, με τους fans να ποστάρουν συνέχεια παλαιές και πιο νέες επιτυχίες της, με τις θεάσεις στο YouTube να εμφανίζονται μόνιμα ακμαίες και με τα σχόλια να αποδεικνύουν απλώς τη διαχρονική λατρεία που έτρεφε για ’κείνην ο κόσμος. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κάποιο από τα τραγούδια της θα διασκευαζόταν από νεότερους καλλιτέχνες, ανανεώνοντας το ενδιαφέρον του κοινού γι’ αυτήν τη μοναδική φωνή, που έφτασε πολύ ψηλά με αθόρυβο τρόπο.

4 lifo – 2.12.21

LiFO.gr

Χριστιάνα: Η σπουδαία τραγουδίστρια έφυγε πρόωρα από τη ζωή

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΑΠΩΛΕΙΕΣ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Η Μαριάννα Κάλμπαρη, «παιδί» και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, μιλά στη LiFO για όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ιστορικός θεατρικός οργανισμός.

ΤΗΣ ΖΩΉΣ ΠΑΡΑΣΊΔΗ

Μια πρωτεύουσα που είναι τόσο κοντά μας και όμως παραμένει τόσο άγνωστη, ακόμα και σε εκείνους που είχαν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια να αφιερώνουν τα τριήμερά τους στις μεγάλες πόλεις των Βαλκανίων. Είναι ζωντανή από το πρωί μέχρι το βράδυ και μια εναλλαγή σκηνικών μέσα στο ίδιο της το κέντρο δεν την αφήνει να γίνει μονότονη. Αυτό το άτυπο ταξιδιωτικό tip, ότι με το να χαθείς στα στενά μιας πόλης τη γνωρίζεις καλύτερα απ’ ό,τι όταν κινείσαι μόνο μέσα από τους κεντρικούς δρόμους όπου σε οδηγεί το GPS, έχει πραγματικά νόημα στα Τίρανα.

5

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Έχω φτάσει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, περνώντας από την πάλαι ποτέ Στοά του Βιβλίου, που σήμερα μοιάζει με φάντασμα. Στο Υπόγειο επικρατεί ησυχία – μερικά πράγματα δεν έχουν αλλάξει καθόλου, μερικά άλλα, όμως, έχουν αλλάξει αμετάκλητα. Από το 1954, όταν ο Κουν έκανε το υπόγειο θεατράκι του Ορφέα, έχουν περάσει πρόσωπα, αλλά κυρίως εποχές, που έχουν αλλάξει τη φυσιογνωμία του. Ακόμα και το μικρό γραφείο του σκηνοθέτη, που κάποτε έμοιαζε τόπος ιερός και όπου τώρα περιμένω να τελειώσει την πρόβα της η Μαριάννα Κάλμπαρη, δείχνει εντελώς διαφορετικό σήμερα. Η καρδιά του θέατρου εδώ και χρόνια έχει μεταφερθεί στη σχολή, στους τοίχους έχουν μείνει μόνο τα παλιά κολάζ που έφτιαχνε ο Κουν από παραστάσεις και, όπως τα κοιτάζω, σκέφτομαι αν και πόσοι από τους ανθρώπους που κάνουν εδώ παραστάσεις μπορούν πλέον να αναγνωρίσουν έργα, σκηνές και πρόσωπα εκείνης της εποχής – τελικά δεν ξέρω αν έχει και καμιά σημασία. Αυτό συμβαίνει με το εφήμερο του θεάτρου, που, αντίθετα από άλλες τέχνες, μεταφέρεται ως αίσθηση μέσω της προφορικής παράδοσης στους επόμενους. Η Μαριάννα Κάλμπαρη, «παιδί» και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης –ήδη στην τρίτη θητεία της–, μόλις έχει τελειώσει την πρόβα της για το μιούζικαλ που σκηνοθετεί με θέμα τη ζωή της Μαρίκας Νίνου και θα ανέβει στη σκηνή της Φρυνίχου.

— Πόσες παραστάσεις έχετε φέτος, Μαριάννα; Έχουμε δώδεκα έργα. Η υπερπαραγωγή που υπάρχει και φέτος, η οποία όμως είναι μικρότερη από προηγούμενες χρονιές –κάποια χρονιά είχαμε και είκοσι δύο παραστάσεις–, οφείλεται στο γεγονός ότι υπήρχαν «χρωστούμενες» προγραμματισμένες παραστάσεις των δύο προηγούμενων ετών. Είναι μια περίεργη χρονιά, δεν τη θεωρώ κανονική, αλλά μεταβατική.

— Ιδανικά, πόσες παραστάσεις θα θέλατε να ανεβάζετε κάθε χρόνο, έτσι ώστε και να δίνετε στίγμα και να μην είστε ένα θέατρο που συντελεί στον υπερπληθωρισμό; Έξι-επτά, αν μπορούσαμε να τις υποστηρίξουμε και οικονομικά, όχι παραπάνω. Η οικονομική στενότητα έχει γεννήσει καταστάσεις πολύ προβληματικές σε όλο το θέατρο, δεν μπορείς να κάνεις έναν κανονικό, σε βάθος χρόνου, προγραμματισμό, χωρίς προϋπολογισμό, ούτε αναθέσεις. Πρακτικά, πρέπει να ψάχνεις συνεχώς είτε συμπαραγωγές είτε συνέργειες. Νομίζω ότι εδώ καλό θα ήταν να υπάρξει ένας πυρήνας καλλιτεχνών που να έχουν περιθώριο δυο-τρία χρόνια για να αναπτύξουν ένα ρεπερτόριο, οι ηθοποιοί να πληρώνονται για να μη χρειάζεται να κάνουν εκατό δουλειές ταυτόχρονα – αυτό βέβαια δεν θα συμβεί αν δεν υπάρξει μια πάγια και σταθερή χρηματοδότηση.

SAFE ATHENS Βοηθήστε μας να κάνουμε την Αθήνα μια πόλη ασφαλή για τις γυναίκες Υποδείξτε μας ποια σημεία της πόλης είναι μη ασφαλή και πού σας έχουν συμβεί τρομακτικές ιστορίες. Το ζούμε σε κάθε μας βήμα. Το συζητάμε μεταξύ μας, αλλά μέχρι εκεί. Τον φόβο τού να περπατάμε μόνες σε διάφορες περιοχές της Αθήνας. Σε κακοφωτισμένες γειτονιές και στενά σε όλη την Αττική. Σε σημεία που τόσο το βράδυ όσο και το πρωί σού παγώνουν το αίμα, αν χρειαστεί να τα περάσεις χωρίς παρέα. Όμως έχουμε βαρεθεί να φοβόμαστε. Και έχουμε βαρεθεί να μη γίνεται ποτέ τίποτα, ώστε να πάψουμε να γυρίζουμε σπίτι με τα κλειδιά-σιδερογροθιά και την ψυχή, μονίμως, στο στόμα. Γι’ αυτό και αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Και σας θέλουμε μαζί μας. Όλες (και όλους και ολ@). Από σήμερα και για το επόμενο διάστημα περιμένουμε να μας υποδείξετε σημεία της Αθήνας που σας κατατρόμαξαν. Ή, ακόμη χειρότερα, σημεία που στοίχειωσαν τη ζωή τη δική σας ή κάποιας γυναίκας του περιβάλλοντός σας. Ας γίνουν οι δικές μας κακές εμπειρίες αφορμή για μια ασφαλέστερη πόλη για τις γυναίκες. Μπείτε στο ampa.lifo.gr και πείτε μας σε ποιο σημείο της Αθήνας νιώσατε απειλή και γιατί.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Ιάκωβος Απέργης: Το νοσοκομειακό φαγητό του μέλλοντος θα είναι «γκουρμέ» NEΟ PODCAST ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΨΥΧΟΥΛΗ: «Η ΠΕΙΝΑ»

2

Στα σοκάκια της οθωμανικής Αθήνας NEO PODCAST ΤΗΣ ΑΓΙΑΤΗΣ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ»

3

Γιατί εξαφανίστηκαν τα σπουργίτια από την Αθήνα; ΑΠΟ ΤΟΥΣ M. HULOT & ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ

4

«Με κάλεσαν για τρίο, μέσω Grindr, και χώρισαν πάνω στο σεξ» «SEX DIARIES UNCENSORED» ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΜΑΝΟΥ

5

Μια 18χρονη σερβιτόρα διηγείται τα δεινά που περνάει ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΚΟΡΗ

2.12.21 – lifo

5

εικαστικα

αλέξανδρος γεωργίου πρίγκιπας με μπλε κορώνα συναντά την οικογένεια στο σώμα του

6 lifo – 2.12.21

Η νέα έκθεση του Αλέξανδρου Γεωργίου περιλαμβάνει έργα με λάδι σε καμβά και σχέδια που ο καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει στη Νέα Υόρκη και στην Αθήνα από το 2017 μέχρι σήμερα. Τα έργα αναπαριστούν έναν κόσμο πολύχρωμο, στον οποίο περιφέρονται, κατοικούν και συσχετίζονται πλάσματα αινιγματικά, άλλοτε ανθρωπόμορφα και άλλοτε όχι, που μοιάζουν να έρχονται από τον χώρο του ασυνείδητου. Ζωγραφίζοντας με λάδια και μαρκαδόρους, ο καλλιτέχνης δημιουργεί ένα αποτέλεσμα που συνδυάζει την οξύτητα και τη σκληρότητα της γραμμής με την εύθραυστη ζωγραφική επιφάνεια. Ο τίτλος είναι δανεισμένος από έργο της έκθεσης και θυμίζει παραμύθι. Ο πρίγκιπας είναι παιδί, η κορώνα του είναι μπλε και συναντά στο σώμα του την οικογένεια, κάτι που θα μπορούσε να συμβεί σε ένα όνειρο. Ίσως έχει αποκοπεί από αυτήν και τη συναντά στο σώμα του με την έννοια του πόνου που προκαλεί η απουσία. Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή, Λεωνίδου 9, Μεταξουργείο, Τετ.Σάβ. 12:00-18:00 www.rebeccacamhi.com

οικογενειακή συνάντηση το δειλινό, 2017

iLoveAthens

Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή, έως 24/2/22

2.12.21 – lifo

7

Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας

σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965

Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

Νο 1 Πανελλαδικά

MORE!

614,9 8 lifo – 2.12.21

Εφσυν

Τα Νέα

Athens Voice

Παραπολιτικά

610,6

484,8

477,2

369,8

Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

σε χιλιάδες

σε χιλιάδες

Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

Καθημερινή

Πρώτο Θέμα

492,5

461,1

351,7

Το Βήμα

Real News

Athens Voice

326,5

282,8

282,3

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Πολεμικό κλίμα λόγω Όμικρον Κρύβουν τους ηλικιωμένους, βγάζουν τους στρατηγούς στην Ε.Ε. Όλη η Ευρώπη τρέχει και δεν φτάνει.

2—8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2021 Νο 708 • Δημήτρης Παρασκευής: «Στα μέσα του 2022 ο κορωνοϊός θα μετατραπεί σε ενδημική νόσο» • Ασκήσεις θάρρους στην προστακτική • Τεχνολογικοί ρόλοι • Το δέρμα που κατοικώ • Στα μυαλά του Αλέξη Τσίπρα • Ναι, αλλά τι γύρευε εκεί; • 20΄ αναμονή: Γιατί η μετακίνηση στην πόλη να είναι έτσι;

απ ό τ h βασι λ ι κη σιου τ η

Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. άρχισαν να μελετούν –και κάποια να επιβάλλουν– τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, καθώς τις προηγούμενες μέρες, ακόμα και σε νοσοκομεία της Γερμανίας, της χώρας με τις περισσότερες ΜΕΘ, οι κλίνες δεν επαρκούσαν και πολλές επεμβάσεις αναβάλλονται. Στην Ελλάδα το αναμενόμενο έφτασε και μας βρήκε για άλλη μία φορά ως μη αναμενόμενο, ενώ τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, χωρίς ιδιαίτερο συντονισμό και κοινή πολιτική πάλι, τρέχουν και δεν φτάνουν. Ο πρωθυπουργός, παρότι είχε τοποθετηθεί δημόσια κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό, ανακοίνωσε στην αρχή της εβδομάδας, και μάλιστα από τους πρώτους στην Ε.Ε., τον υποχρεωτικό εμβολιασμό για τους άνω των 60 ετών και την επιβολή προστίμου που θα πληρώνει κάθε μήνα από τη νέα χρονιά όποιος επιμένει να μην εμβολιάζεται. Οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης απέδωσαν την αλλαγή της θέσης του πρωθυπουργού στην αλλαγή των δεδομένων. Δηλαδή στην εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον και στην αύξηση της πίεσης στα νοσοκομεία. Τι από τα δύο όμως δεν ήταν μέσα στα (πολύ) πιθανά σενάρια; Αν υπάρχει ένα πράγμα που γνωρίζουμε αυτά τα δύο χρόνια με τον νέο κορωνοϊό, είναι ότι οι επιστημονικές βεβαιότητες είναι λίγες και δεν έχουμε ακόμα επαρκή και στέρεη γνώση γύρω 2.12.21 – lifo

9

TALKING POINTS

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

από αυτόν και τα προβλήματα που προκαλεί. Τα ραντεβού για πρώτο εμβολιασμό στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 60 ετών πάντως, σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε η κυβέρνηση, άρχισαν ήδη να αυξάνονται, όχι αλματωδώς, αλλά σημαντικά. Ο κορυφαίος Γερμανός λοιμωξιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν, σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης, εκφράζοντας πρόσφατα την ανησυχία του για τη νέα μετάλλαξη, δήλωσε ότι κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι μας επιφυλάσσει η Όμικρον και ότι «το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι πως είναι καλύτερα να έχει εμβολιαστεί κανείς και ακόμα καλύτερα να έχει κάνει και την ενισχυτική δόση». Αυτό που ανησυχεί τον Ντρόστεν αλλά και όλους τους λοιμωξιολόγους είναι μήπως η μετάλλαξη Όμικρον μπορέσει να παρακάμψει την ανοσολογική άμυνα που έχει δημιουργηθεί έναντι άλλων παραλλαγών Sars-CoV-2. Κανείς δεν γνωρίζει, ούτε μπορεί να προβλέψει ακόμα, πώς θα εξελιχθεί η εξάπλωσή της στην Ευρώπη, αλλά όλοι οι επιστήμονες, και στην Ελλάδα, ζήτησαν να ληφθούν άμεσα σοβαρά μέτρα.

talkofthetown

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

10 lifo – 2.12.21

ΔΗΜHΤΡΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥHΣ «Στα μέσα του 2022 ο κορωνοϊός θα μετατραπεί σε ενδημική νόσο» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Ο

ι κατασκευαστές των mRNA εμβολίων έχουν ανακοινώσει ήδη ότι θα εξετάσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους κατά της Όμικρον και θα τα προσαρμόσουν, αλλά αυτή είναι μια διαδικασία που θα πάρει μήνες. Ωστόσο ο κίνδυνος είναι άμεσος το διάστημα που διανύουμε τώρα. Υποχρεωτικός εμβολιασμός για όλους δρομολογείται και στη Γερμανία, η νέα κυβέρνηση της οποίας ανακοίνωσε μια task force για την αντιμετώπιση της πανδημίας με επικεφαλής έναν στρατηγό, κατά το παράδειγμα της Πορτογαλίας και της Ιταλίας, που κρίθηκε επιτυχημένο. Η τοποθέτηση ενός ένστολου στην ομάδα διαχείρισης της πανδημίας από τον σοσιαλδημοκράτη Σολτς ήταν έκπληξη, αν και καταδεικνύει τις δυσκολίες που υπάρχουν και εκεί. Η νέα κυβέρνηση, σύμφωνα με τα γερμανικά ΜΜΕ, σκοπεύει να εγκαταστήσει τον στρατηγό που θα αναλάβει άμεσα καθήκοντα μέσα στην καγκελαρία. Ενάμιση χρόνο μετά το διάγγελμα του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και τη φράση του «Είμαστε σε πόλεμο», με τον πόλεμο αυτόν να μην έχει τελειώσει ακόμα όμως, ποιος το περίμενε ότι κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα ανέθεταν σε στρατιωτικούς τη διαχείριση του εμβολιασμού και της πανδημίας. Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον, που θεωρείται θέμα χρόνου να εντοπιστεί και στην Ελλάδα, παρά τον μεγάλο αριθμό νεκρών που καταγράφεται καθημερινά, επιμένει ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο δραματική και ότι δεν θα ξαναπάρει οριζόντια μέτρα τύπου lockdown. Αναμένει και μια ελαφρά αποκλιμάκωση, με την αισιόδοξη εκτίμηση ότι η χώρα θα αντέξει. Το Μαξίμου παρακολουθεί στενά τα μέτρα που παίρνουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αντιγράφοντας συχνά αυτά που παίρνει η Γαλλία ή η Γερμανία. Αυτήν τη φορά το επιτελείο του πρωθυπουργού ακολούθησε την Αυστρία, η οποία επέβαλε υποχρεωτικό εμβολιασμό στους άνω των 60 ετών με ακόμα μεγαλύτερο πρόστιμο – την ίδια απόφαση θα λάβουν κι άλλοι το επόμενο διάστημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας διαφώνησαν και με αυτό το μέτρο, όπως ήταν αναμενόμενο, και κατηγόρησαν την κυβέρνηση για προχειρότητα, έλλειμμα σχεδιασμού και στρατηγικής. Ο Αλέξης Τσίπρας κατηγόρησε τον πρωθυπουργό και για την αλλαγή της στάσης του στο θέμα της υποχρεωτικότητας, ενώ υποστήριξε ότι αυτά τα μέτρα «δεν έχουν εφαρμοστεί πουθενά αλλού στην Ε.Ε. και πουθενά αλλού στον κόσμο». Αντίθετα από τον πρωθυπουργό, ζήτησε, αντί για υποχρεωτικότητα, να υπάρχει μόνο ενθάρρυνση, ακόμα και με οικονομικά κίνητρα. Ξέχασε όμως κι εκείνος προηγούμενη θέση του, καθώς, όταν η κυβέρνηση έδινε το καλοκαίρι την κάρτα των 150 ευρώ στους νέους ως κίνητρο για να εμβολιαστούν, την κατηγορούσε για το αντίθετο, λέγοντας ότι η σύνδεση του εμβολίου με το χαρτζιλίκι των 150 ευρώ είναι εξευτελιστική. Ωστόσο, πιο βάσιμο ήταν το άλλο επιχείρημα, ότι το πρόστιμο αυτό θα δυσκολέψει τη ζωή των φτωχότερων από τους ανεμβολίαστους, ενώ για τους πλουσιότερους δεν θα σημαίνει τίποτα. Στην κυβέρνηση παραδέχονται ότι πήραν ένα μέτρο που μπορεί να έχει σημαντικό πολιτικό κόστος για εκείνους, καθώς οι μεγάλες ηλικίες είναι κυρίως δικοί τους ψηφοφόροι και τώρα ένα μέρος αυτών ενδέχεται να στραφεί εναντίον τους. Ισχυρίζονται όμως ότι την απόφαση αυτή δεν την έλαβαν με κομματικά κριτήρια αλλά με κριτήρια προστασίας της δημόσιας υγείας, καθώς πρόκειται για την κατηγορία που κυρίως χτυπά ο κορωνοϊός, άρα την πιο ευάλωτη, που «πιέζει και το σύστημα υγείας». Κάθε μέτρο και κάθε κυβέρνηση κρίνονται από το αποτέλεσμα. Για την ώρα δεν υπάρχει κάποια μαζική ανταπόκριση στον εμβολιασμό, παρά την αύξηση των ραντεβού. Αυτή όμως δεν είναι ακόμα τέτοια που να δικαιώνει τα μέτρα.

Μιλά στη LiFO ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας Προληπτικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας Δημήτρης Παρασκευής.

Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον, που θεωρείται θέμα χρόνου να εντοπιστεί και στην Ελλάδα, παρά τον μεγάλο αριθμό νεκρών που καταγράφεται καθημερινά, επιμένει ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο δραματική και ότι δεν θα ξαναπάρει οριζόντια μέτρα τύπου lockdown.

Ποιοι είναι οι λόγοι που κατά τη γνώμη σας έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεμβολίαστων; Τα ποσοστά εμβολιασμού στη χώρα μας είναι από τα υψηλότερα για τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, αλλά παραμένουν χαμηλά συγκριτικά με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα, δυστυχώς, έχει εμφανιστεί πριν από τον κορωνοϊό και συνεχίζει να ενισχύεται από μια μειοψηφία ανθρώπων για διαφορετικούς σκοπούς. Λόγοι για τους οποίους οι συνάνθρωποί μας επιλέγουν να μην εμβολιαστούν είναι η επιφύλαξη ή ο φόβος απέναντι στο εμβόλιο, η τάση αντίδρασης στα περιοριστικά μέτρα και τους κανόνες της πολιτείας, η έλλειψη εμπιστοσύνης στην επιστήμη ή, πιθανόν, παγιωμένες αρνητικές απόψεις αναφορικά με τα εμβόλια. Σε κάθε περίπτωση, ο πληθυσμός αυτός δεν θα πρέπει να στοχοποιείται αλλά να ενημερώνεται υπεύθυνα και έγκυρα με σεβασμό στις προσωπικές του απόψεις. Τι είναι αυτό που σας τρομάζει όσον αφορά τις νέες μεταλλάξεις; Μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει ως πολύ υψηλό τον κίνδυνο της μετάλλαξης Όμικρον. Αυτό που έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία όσον αφορά το στέλεχος Όμικρον είναι ο μεγάλος αριθμός μεταλλάξεων που έχουν αναπτυχθεί, ειδικότερα στην εξωτερική πρωτεΐνη της ακίδας που καθορίζει και τις βασικές ιδιότητες του ιού. Προς το παρόν, αναμένουμε τα αποτελέσματα των μελετών αναφορικά με την επίδραση των μεταλλάξεων του στελέχους Όμικρον στη μολυσματικότητα, στην ικανότητα διαφυγής από την υπάρχουσα ανοσία και στη λοιμοτοξικότητα. Θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο ενός καθολικού lockdown; Το μέτρο του lockdown παραμένει ως επιλογή, αλλά, δεδομένης της διαθεσιμότητας του εμβολίου και των πλεονεκτημάτων του ως μέτρου πρόληψης, το lockdown αποτελεί ύστατη λύση. Μέχρι σήμερα έχουν συμβάλει σημαντικά στον έλεγχο της πανδημίας οι συχνοί διαγνωστικοί έλεγχοι, οι αυτοδιαγνωστικοί έλεγχοι στα σχολεία, καθώς και τα περιοριστικά μέτρα για τους ανεμβολίαστους αναφορικά με την πρόσβασή τους σε κλειστούς χώρους. Πότε πιθανολογείτε ότι θα έχουμε ξεμπερδέψει με τον κορωνοϊό; Γιατί οι δείκτες δείχνουν ότι θα μας απασχολεί για μεγάλο χρονικό διάστημα; H πανδημία θα καταστεί μια ενδημική νόσος με εποχικότητα ανάλογη με αυτήν της γρίπης, όταν όλη η κοινότητα αποκτήσει ανοσία στον κορωνοϊό. Αυτό έχει πραγματοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό με τον εμβολιασμό στις χώρες που έχουν επιτύχει ποσοστά άνω του 80%. Πιθανολογείται ότι στα μέσα του 2022 ο κορωνοϊός θα μετατραπεί σε μια ενδημική νόσο στις περισσότερες περιοχές του κόσμου. Αξίζει να τονίσουμε ότι ο εμβολιασμός όλων των κάτοικων του πλανήτη είναι απαραίτητος και θα συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό της διασποράς αλλά και στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης νέων μεταλλαγμένων στελεχών με τροποποιημένες ιδιότητες.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

2.12.21 – lifo

11

12 lifo – 2.12.21

2.12.21 – lifo

13

α πό τη δ εσ ποι να τ ρ ιβ ολη

FOOTNOTES

KOINOI TOΠOI

Ασκήσεις θάρρους στην προστακτική

Τεχνολογικοί ρόλοι

Δούλεψε λίγο ακόμα, σαν καλό κοριτσάκι!

Τ

talkofthetown

Η Ελλάδα παραμένει στον πάτο του Δείκτη Ισότητας Φύλου στην Ε.Ε., ενώ έχει και το χαμηλότερο ποσοστό γυναικείας απασχόλησης στην Ε.Ε. Η εκπροσώπηση των γυναικών στη Βουλή είναι μόλις στο 21%. Μετράμε 15 (ή 24) γυναικοκτονίες σε 11 μήνες.

14 lifo – 2.12.21

Οι φυλές του Facebook.

ις τελευταίες μέρες ο αλγόριθμος του Facebook έχει τρελαθεί. Αναρωτιέμαι τι έψαξα, γιατί το timeline μου μού προκαλεί θλίψη: διαφημίσεις για οικονομικά γηροκομεία, γαστρικό bypass, εξωσωματική γονιμοποίηση και τεχνικές για να νικήσω «τα πρώτα σημάδια της εμμηνόπαυσης». Ανάμεσά τους υπάρχει μια διαφήμιση που θα λάτρευε κάθε γραφίστας. Σε ένα μοβ φόντο με ροζ κυκλάκια και διαφορετικές ροζ γραμματοσειρές, μια ξανθιά κυρία με φούξια σακάκι διαφημίζει ένα σεμινάριο με τίτλο: «Γίνε η γυναίκα που πάντα ήθελες να γίνεις». Δίπλα γράφει με καλλιγραφικά γράμματα: «Σου δείχνουμε πώς να ζήσεις ελεύθερα. Πώς να γίνεις ευτυχισμένη με μικρά βήματα, να διεκδικήσεις καλύτερες συνθήκες για σένα στην καθημερινότητά σου και να βρεις το πραγματικό σου κάλεσμα στη ζωή». Η άλλη διαφήμιση που εμφανίζεται συνέχεια είναι για κρυπτονομίσματα. Μια κοπέλα με παρεό ποζάρει μπροστά από ένα ροζ σπίτι. «Κυρίες μου, ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσετε να επενδύετε στα κρυπτονομίσματα. Ελάτε να μάθετε πώς». Πέρα από τα κλισέ του «γυναικείου» μάρκετινγκ (πόσες εμπνευσμένες εικονογραφήσεις με γόβες, κραγιόν και νύχια σε γραμματοσειρά calligraphy μπορούμε ακόμα να αντέξουμε;), υπάρχει μια νέα βιομηχανία με μαθήματα γυναικείας επιμόρφωσης, από την επιχειρηματικότητα μέχρι την αυτοπραγμάτωση, κάποια λιγότερα και κάποια περισσότερο σοβαρά. Ο μόνος τους κοινός παρονομαστής είναι πως θυμίζουν ασκήσεις θάρρους στην προστακτική. «Πάρε τη ζωή στα χέρια σου», «Ξεκίνα», «Γίνε Μοναδική», «Προσπάθησε σκληρά».

To 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο Lean in: Bγείτε Μπροστά της Σέριλ Σάντμπεργκ, της CEO του Facebook. Το βιβλίο, που έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα και ήταν η αρχή ενός παγκόσμιου κινήματος, πραγματεύεται το τι πρέπει να κάνουν οι γυναίκες για να προοδεύσουν εργασιακά κυρίως σε ένα corporate περιβάλλον: να πιέζουν, να διαπραγματεύονται, να εμπνέουν αυτοπεποίθηση, να συμμετέχουν και να βγαίνουν μπροστά για να ακουστούν. Η έμφαση είναι πάντα στην ίδια τη γυναίκα, που πρέπει να εμψυχωθεί και να πάρει τη ζωή στα χέρια της. Την ώρα που αυτό το μήνυμα θεωρείται πλέον ξεπερασμένο στην Αμερική, με τη βασική κριτική να είναι ότι μαθαίνει στις γυναίκες πώς να χειρίζονται ένα σύστημα που λειτουργεί εναντίον τους, αντί να τις βοηθά να φτιάξουν ένα καλύτερο, στην Ελλάδα παραμένει το κυρίαρχο αφήγημα. Σε όλη την κουβέντα που γίνεται αυτήν τη στιγμή στη χώρα μας για την ισότητα και την έμφυλη βία, η κοινωνία και οι φορείς ενθαρρύνουν τις γυναίκες να αλλάξουν, να μάθουν, να επιμορφωθούν, με το σκεπτικό πως έτσι θα αλλάξει και η ίδια η κοινωνία. «Ας στρωθούν οι γυναίκες στη δουλειά» είναι το μήνυμα. Την ίδια ώρα όμως η ίδια η ελληνική κοινωνία και η πολιτεία δεν μοιάζει να θέλουν να αλλάξουν ούτε στο ελάχιστο. Το debate του ΠΑΣΟΚ ήταν η πιο πρόσφατη θλιβερή υπενθύμιση. Πέντε άνδρες υποψήφιοι, τρεις άνδρες δημοσιογράφοι και μια γυναίκα να τους επιτηρεί, για το ξεκάρφωμα. Η Ελλάδα παραμένει στον πάτο του Δείκτη Ισότητας Φύλου στην Ε.Ε., ενώ έχει και το χαμηλότερο ποσοστό γυναικείας απασχόλησης στην Ε.Ε. Η εκπροσώπηση των γυναικών στη Βουλή είναι μόλις στο 21%. Μετράμε 15 (ή 24) γυναικοκτονίες σε 11 μήνες. Η επιμόρφωση, τα σεμινάρια, η αυτοπραγμάτωση, η ιδέα ότι αν δουλέψουμε κι άλλο, σαν καλά κοριτσάκια, θα λύσουμε τα προβλήματά μας, ίσως να ταιριάζουν γάντι στα προγράμματα εταιρικής ευθύνης, αλλά σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον μοιάζουν με ασκήσεις ματαιότητας. Είναι σαν αυτούς που προτείνουν να μάθουν οι γυναίκες αυτοάμυνα για να μην τους επιτίθενται οι άντρες. Ναι, να μάθουμε αυτοάμυνα, στους άντρες όμως ποιος θα μάθει να μην επιτίθενται στις γυναίκες; Το πρόβλημα εδώ δεν λύνεται ατομικά, είναι πολύ μεγαλύτερο. Λένε πάντα ότι η αλλαγή ξεκινάει από εμάς τους ίδιους. Φυσικά και οι γυναίκες πρέπει να διεκδικήσουμε την αλλαγή. Ναι, να διαβάσουμε, να μορφωθούμε, να αφουγκραστούμε το καινούργιο, να αλλάξουμε, να κρατήσουμε μια στάση ζωής που θα μας τιμά, να μεγαλώσουμε αλλιώς τα παιδιά μας. Αλλά ίσως να μη χρειαζόμαστε άλλα «μαθήματα» που θα μας δείχνουν πώς θα σκαρφαλώσουμε σαν τις περικοκλάδες γύρω από έναν κόσμο που δεν μας υπολογίζει.

απ ο τ ο ν βασί λ η βαμ βακ α

Τα social media την εποχή της καραντίνας έγιναν ο βασικός κόμβος συνάντησης και σύνδεσής μας. Στη φάση του εμβολίου έγιναν και πάλι μοχλός ανάπτυξης της καχυποψίας και της εχθροπάθειας, δίαυλος ακόμη και απευθείας «συμβουλών» που οδήγησαν σε θανάτους αρνητών.

O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

Η

είδηση ότι ο δημιουργός του Facebook Mαρκ Zάκερμπεργκ σκοπεύει να αλλάξει την επωνυμία του εμβληματικού μέσου κοινωνικής δικτύωσης προκάλεσε απορίες. Πολλοί διατύπωσαν την άποψη ότι αυτή η επιχειρηματική κίνηση απλώς δείχνει πόσο έχει πληγωθεί το «μέσο» από την εμπλοκή του σε πολιτικά σκάνδαλα και τη διασπορά ψευδών ειδήσεων.

H κυριαρχία του Facebook σήμερα αμφισβητείται από άλλες παρόμοιες πλατφόρμες, κυρίως από τις νεότερες ηλικίες (π.χ. Instagram, ΤikΤok), εντούτοις η ιστορία του στον εικοστό πρώτο αιώνα σφραγίζει την εξέλιξη των νέων μέσων και αποτελεί μέρος της ιστορίας των ίδιων των χρηστών του. H ταύτιση μέσου και χρήστη δεν υπήρξε ποτέ στο παρελθόν τόσο στενή, κάτι που συνειδητοποιούμε όποτε για τεχνικούς λόγους το Facebook «πέφτει», προκαλώντας σε πολλούς το ίδιο αίσθημα όπως όταν πέφτει το ρεύμα. Οι διάφορες μελέτες επικοινωνίας που δημοσιεύτηκαν από το 2008 κι ύστερα, όταν το Facebook άρχισε να γίνεται το φαινόμενο της ψηφιακής εποχής, έχουν εντοπίσει διάφορους λόγους που εξηγούν την τεράστια κοινωνική σημασία του. Άλλες το αντιλαμβάνονται ως εργαλείο συγκρότησης κοινωνικού κεφαλαίου, ως μηχανισμό κτήσης, συντήρησης και ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων. Άλλες το βλέπουν ως ένα νέο πληροφοριακό-ψυχαγωγικό μέσο στο οποίο, όπως και σε πολλές άλλες διαδικτυακές σελίδες και εφαρμογές, γίνεται η τέλεια σύγχυση παραγωγού και καταναλωτή μηνυμάτων και προϊόντων (produsage). Άλλες πάλι μελέτες προσέγγισαν το Facebook ως ένα ακόμη σύμπτωμα της ναρκισσιστικής κουλτούρας ή ως ένα ακόμη μέσο που χρησιμοποιείται για απλή χαλάρωση, όπως στο παρελθόν το ζάπινγκ στην τηλεόραση. Προφανώς όλες αυτές οι ερμηνείες θίγουν σημαντικά χαρακτηριστικά του μέσου και της χρήσης του. Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, έχουν εκείνες οι μελέτες που επιχειρούν να περιγράψουν τις νέες ταυτότητες που αποκτήσαμε ή ενισχύσαμε χάρη στο Facebook. Ταυτότητες που δεν έχουν να κάνουν τόσο με τις βασικές κοινωνικές μας ορίζουσες (τάξη, μόρφωση, ηλικία, φύλο) όσο με μορφές «χαρακτήρα» που αναπτύσσονται λόγω της διαρκούς χρήσης ενός μέσου και παίρνουν συλλογικές διαστάσεις. Χονδρικά, τέσσερις τέτοιες κατηγορίες «χρηστών» έχουν εντοπιστεί και μελετηθεί (π.χ. Τ. Robinson et al, I  FB: A Q-Methodology Analysis of Why People ‘Like’ Facebook): α) Οι «οικοδόμοι σχέσεων»: Είναι όλοι όσοι χρησιμοποιούν τη δημοφιλή πλατφόρμα για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τις φιλικές και οικογενειακές σχέσεις που έχουν και εκτός της διαδικτυακής τους ζωής. Από το ταγκάρισμα σε φωτογραφίες και βίντεο μέχρι το Μessenger, το Facebook γίνεται ένα εργαλείο πρακτικής ή συναισθηματικής σύνδεσης με τα άτομα που υπάρχουν στην πραγματική ζωή. β) Οι «τελάληδες»: Βρίσκονται στον αντίποδα της προηγούμενης ομάδας, χρησιμοποιούν το Facebook για να απευθυνθούν στη δυσπρόσιτη κοινή γνώμη, επιχειρούν να μεταφέρουν με τις αναρτήσεις τους τις πληροφορίες που επιθυμούν σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο ακροατήριο. Δεν το χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν με φίλους και συγγενείς, αφού αυτήν τη μορφή διάδρασης την κατατάσσουν στην ιδιωτική και όχι στη δημόσια σφαίρα. Το Facebook παραμένει γι’ αυτούς μια εικονική πλατφόρμα δημοσιότητας που δεν πρέπει να περιπλέκεται στα προσωπικά ζητήματα (οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές σχέσεις). γ) Οι «εγωκεντρικοί»: Η αυτοπαρουσίαση και αυτοπροώθηση είναι το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας χρηστών του Facebook. Αναρτούν εικόνες, βίντεο, κείμενα που επιχειρούν να τραβήξουν την προσοχή πάνω τους και να αποσπάσουν τις περισσότερες δυνατές καρδούλες και likes. Εδώ το Facebook γίνεται μέσο ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης όχι βάσει πρακτικών επηρεασμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης (όπως στους «τελάληδες») αλλά μέσα από την ικανοποίηση που απολαμβάνει κανείς όταν οι άλλοι αναγνωρίζουν απλές στιγμές ή μεγάλους σταθμούς της προσωπικής του ζωής. δ) Οι «παρατηρητές»: Αυτοί ακολουθούν τη λογική του window shopping. Παρατηρούν όσα διαδραματίζονται από τους άλλους στο Facebook, νιώθουν την υποχρέωση να συμμετέχουν σε αυτό το κοινωνικό μέσο (κυρίως λόγω γνωστών τους ή ανθρώπων που θέλουν να γνωρίσουν), αλλά μένουν σε θέση θεατή, κάνουν σπανιότατα αναρτήσεις και γενικά έχουν ελάχιστη διάδραση με τους υπόλοιπους. Παρακολουθούν τις προσωπικές αναρτήσεις των άλλων, αλλά δεν δίνουν καμία πληροφορία για τη δική τους ζωή, αφού θέλουν να την προστατεύσουν από τα δημόσια βλέμματα, στα οποία όμως «κρυφά» συγκαταλέγονται. Κυκλοφορούν πολλές κατηγοριοποιήσεις των φυλών του Facebook, αλλά οι παραπάνω τέσσερις ομάδες περιγράφουν τις βασικές τάσεις που αφορούν το πώς το πρώτο σε επιρροή μέσο κοινωνικής δικτύωσης επαναπροσδιόρισε βασικές διαστάσεις της κοινωνικότητάς μας: τη σύναψη και διατήρηση σχέσεων, την επιρροή και διαμόρφωση γνώμης, την προσωπική προβολή και καταξίωση, την ηδονοβλεπτική παρατήρηση της ζωής των άλλων. Τίποτε από αυτά δεν ανακάλυψε το Facebook, προϋπήρχαν με διάφορες μορφές στο παρελθόν. Αυτό που κυρίως άλλαξε η εποχή των social media είναι ότι αυτές οι συμπεριφορές, που στο παρελθόν υπήρξαν κάπως ασυντόνιστες, τώρα οργανώνονται σε νέους κοινωνικούς ρόλους. Η μετονομασία του Facebook, ακόμη και η εξαφάνιση και αντικατάστασή του από άλλα παρόμοια μέσα, δύσκολα θα μεταβάλει σε μεγάλο βαθμό αυτούς τους ρόλους που πρώτο διαμόρφωσε στην κοινωνική ζωή. Το πολιτικό και ιδεολογικό αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης γνωρίζουμε ότι είναι ακαθόριστο. Μπορεί να κυμανθεί υπέρ του δημοκρατικότερου αλλά και υπέρ του πιο ολοκληρωτικού σκοπού. Το ίδιο συμβαίνει και με το πολιτισμικό του αποτύπωμα. Το μέσο, για άλλη μια φορά, φτιάχνει νέα καλούπια κοινωνικής αντίληψης και συμπεριφοράς. Δεν τα γεμίζει όμως με συγκεκριμένο περιεχόμενο. Η πανδημία ήρθε να το επιβεβαιώσει. Τα social media την εποχή της καραντίνας έγιναν ο βασικός κόμβος συνάντησης και σύνδεσής μας. Στη φάση του εμβολίου έγιναν και πάλι μοχλός ανάπτυξης της καχυποψίας και της εχθροπάθειας, δίαυλος ακόμη και απευθείας «συμβουλών» που οδήγησαν σε θανάτους αρνητών. Αυτό που δείχνει η εποχή του Facebook –που θα διανύουμε για αρκετό καιρό ακόμη– είναι ότι είτε «οικοδόμοι σχέσεων», είτε «τελάληδες», είτε «εγωκεντρικοί», είτε «παρατηρητές», είμαστε όλοι συνδεδεμένοι διαρκώς και επηρεάζουμε ο ένας τον άλλον. Και στα καλά και στα κακά.

2.12.21 – lifo

15

από τον δημήτρη πολιτάκη

talkofthetown

«Η κοινωνία έχει όλο τον χρόνο του κόσμου για τους γενναίους και τους αισιόδοξους που δίνουν τη μάχη και καθόλου χρόνο για όλα αυτά τα δύστροπα, παραιτημένα γεροντάκια που ζητιανεύουν ένα τσιγάρο στους θαλάμους και στα προαύλια των νοσοκομείων».

16 lifo – 2.12.21

SHORTCUT

GUEST EDITOR

Το δέρμα που κατοικώ

Στα μυαλά του Αλέξη Τσίπρα

Ακόμα και όταν τα συμπτώματα της ψωρίασης είναι ήπια και «διακοσμητικά», ακόμα και μόνο με περιστασιακές εμφανίσεις κνησμού στους αγκώνες, μπορείς να αποκτήσεις μια αίσθηση του πώς είναι να σε κοιτάξουν κάποια στιγμή «σαν να είσαι λεπρός».

Δ

εν λέω ότι έχω υποφέρει όσο άλλοι άνθρωποι με πολύ πιο έντονα (και κυρίως πολύ πιο εμφανή) συμπτώματα ψωρίασης, είχα όμως κι εγώ, και εξακολουθώ να έχω (πάνε κι έρχονται), τα θέματά μου με αυτή την αυτοάνοση και ιδιοσυγκρασιακή δερματική πάθηση που ντρέπεσαι και να την αποκαλέσεις με το όνομά της, καθώς ακόμα και στην εποχή μας μέρος του κοινού τη συγχέει με κάτι σαν την «ψώρα». Καμία σχέση προφανώς, η ψωρίαση είναι ένα χρόνιο, μυστηριώδες, ανίατο, σύνθετο και πάντως μη μεταδιδόμενο δερματικό νόσημα που ενεργοποιείται από ποικίλους ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες –γενετικούς, διατροφικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς– και εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικές εντάσεις. Είναι σαν στάμπα που δεν ξέρεις πώς και γιατί σου προέκυψε, ούτε και πότε (ή αν) θα φύγει. Ακόμα και όταν τα συμπτώματα είναι ήπια και «διακοσμητικά», είναι σαν τατουάζ που σέρνεις πάνω σου για μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής (αν όχι για ολόκληρη) σου. Ακόμα και μόνο με περιστασιακές εμφανίσεις κνησμού στους αγκώνες μπορείς να αποκτήσεις μια αίσθηση του πώς είναι να σε κοιτάξουν κάποια στιγμή «σαν να είσαι λεπρός». Και, βέβαια, υπάρχει και ο ύπουλος δαίμονας της φαγούρας, η οποία αναπόφευκτα καταλήγει στο άτιμο ξύσιμο, που ως γνωστόν μπορεί να είναι πλανερά ανακουφιστικό στην αρχή, στη συνέχεια όμως δρομολογεί έναν φαύλο κύκλο ευερεθιστότητας και πρόκλησης πληγών και μολύνσεων εξαιτίας της μανίας με την οποία ξύνει κανείς τα επίμαχα σημεία ακόμα και στον ύπνο του (δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο που σου λένε οι ανήμποροι δερματολόγοι είναι να κόβεις διαρκώς τα νύχια σου, ώστε να μην είναι ποτέ αιχμηρά όταν τα στρέφεις στον εαυτό σου). Με αρκετές δόσεις ενσυναίσθησης και αλληλεγγύης, λοιπόν, είδα να παρουσιάζεται τον τελευταίο καιρό σε αγγλόφωνα μέσα το υβριδικό (κάτι ανάμεσα σε απομνημονεύματα και ελεύθερο διαλογισμό) βιβλίο του Ισπανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Σέρχιο ντελ Μολίνο που πραγματεύεται ακριβώς τα βάσανα της ύπαρξης, όταν αυτή επιβαρύνεται (ή διαμορφώνεται) από τα δεινά μιας χρόνιας δερματίτιδας. Το βιβλίο (που όπως είδα κυκλοφόρησε πέρσι και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος) έχει τίτλο Δέρμα και ο συγγραφέας του μοιάζει να ξέρει για τι πράγμα γράφει, αφού και ο ίδιος έχει περάσει τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του με τα απρόβλεπτα και οδυνηρά απότοκα της ψωρίασης, ένα εκ των οποίων είναι και η ντροπή. Στο βιβλίο του αναφέρεται περιπτωσιολογικά και σε κάποιους διάσημους «φορείς» της ασθένειας στον εικοστό αιώνα, όπως ο Στάλιν, ο Πάμπλο Εσκομπάρ, ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, ο Τζον Απντάικ και η Σίντι Λόπερ. Θεωρεί μάλιστα εξαιρετικά ύποπτο το γεγονός ότι οι μαζικές εκκαθαρίσεις που έκανε ο Στάλιν την περίοδο 1936-38 είχαν ενορχηστρωθεί από δύο επιτελείς οι οποίοι επίσης έπασχαν από ψωρίαση – τον αρχηγό της μυστικής αστυνομίας Νικολάι Γεζόφ και τον εισαγγελέα Αντρέι Βισίνσκι. Ο Τζον Απντάικ, πάντως, φαίνεται να πίστευε πως, παρά τις χρόνιες ενοχλήσεις, η ψωρίαση υπήρξε εν τέλει η κινητήρια δύναμη της δημιουργικότητάς του. Όπως χαρακτηριστικά σημείωνε στα απομνημονεύματά του: «Όποτε έδειξα κουράγιο και πρωτοτυπία στην άτολμη ζωή μου ήταν εξαιτίας της δερματικής μου κατάστασης». Ο Ναμπόκοφ, αντιθέτως, δεν το έβλεπε με τόσο θετική και υπερβατική διάθεση το ζήτημα. Όταν εκδηλώθηκε η ψωρίαση στο σώμα του κατά την αυτοεξορία του στη Γαλλία το 1937, ήταν πεπεισμένος ότι το κακό συνέβη εξαιτίας του άγχους και των ενοχών που τον στοίχειωναν επειδή εκείνο το διάστημα απατούσε τη γυναίκα του, στην οποία είχε γράψει πως «όλα θα ήταν μια χαρά, αν δεν με ταλαιπωρούσε αυτό το αναθεματισμένο το δέρμα». Το πιο ωραίο απόσπασμα που πέτυχα όμως δεν έχει σχέση, τουλάχιστον άμεση, με την ψωρίαση αλλά με την κοινότοπη, «σχεδόν μιλιταριστική», όπως σημειώνει ο συγγραφέας, ρητορική που συνοδεύει τις βαριές και ανίατες ασθένειες, όπως συνειδητοποίησε μια μέρα έξω από την ογκολογική πτέρυγα ενός νοσοκομείου, όταν αφηρημένα πρόσφερε ένα τσιγάρο στον ηλικιωμένο ασθενή με καρκίνο στον πνεύμονα που του το ζήτησε: «Η κοινωνία έχει όλο τον χρόνο του κόσμου για τους γενναίους και τους αισιόδοξους που δίνουν τη μάχη και καθόλου χρόνο για όλα αυτά τα δύστροπα, παραιτημένα γεροντάκια που ζητιανεύουν ένα τσιγάρο στους θαλάμους και στα προαύλια των νοσοκομείων».

Η λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αριστεία και τον ελιτισμό.

απ ό t o n θυμ ι ο t ζ αλ λ α

Το ατού του Τσίπρα δεν είναι η παιδεία ή η ευρυμάθειά του. Ο Τσίπρας είναι στην πολιτική αυτό που ήταν οι Clash στη μουσική. Τον βλέπεις και λες: μισό λεπτό, αν αυτός μπορεί να το κάνει, τότε γιατί όχι κι εγώ; Δεν εμπνέουν μόνο τα αβίαστα αγγλικά του Μητσοτάκη, οι σπουδές στο Χάρβαρντ και το κουλ στυλ του στο ITV, υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι για να εμπνεύσεις και να εμπνευστείς.

Ο Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος συγγραφέας.

Τ

ην πρώτη μέρα που ξεκίνησα να δουλεύω στο γραφείο του, ο βουλευτής Τζον Λιτς φώναξε το καινούργιο προσωπικό για μια μπίρα στη βεράντα της Βουλής. Γύρισε κάποια στιγμή προς το μέρος μου και με ρώτησε (στα αγγλικά): «Θύμιο, πόσο έχει μια φουντμπακίτα στην Ελλάδα;». Τον κοίταξα για ένα δευτερόλεπτο και του ζήτησα να επαναλάβει, μήπως και πιάσω την άγνωστη λέξη. Ο Τζον επανέλαβε την ερώτηση με το ίδιο, φυσικό ύφος: «Πόσο έχει μια φουντμπακίτα στην Ελλάδα;». Είχα μπλέξει. Να του ζητήσω να ρωτήσει και τρίτη φορά δεν μπορούσα. Θα ξεφτιλιζόμασταν: και εγώ που δεν μπορούσα να σταυρώσω μια ανάλαφρη κουβέντα στα αγγλικά και εκείνος που με είχε φέρει στη Βουλή για να μιλάω για λογαριασμό του γραφείου του. Τον κοίταξα ξανά, και βουτηγμένος στη θολούρα του αγνώστου και της πρώτης μέρας, τα έπαιξα όλα για όλα. «Όσο και στην Αγγλία», απάντησα. Σκέφτηκα με τρόμο ότι ο Τζον μπορεί να με είχε μόλις ρωτήσει πόσο έχει η ξαπλώστρα στη Μύκονο. Κούνησε το κεφάλι και είπε: «Θέλω να πάρω μία του Ολυμπιακού, με τις ρίγες». Κατάλαβα ότι ρωτούσε για ποδοσφαιρικές στολές. Είχα σωθεί. Αυτό το περιστατικό δίπλα στον παγωμένο όσο και το αίμα μου Τάμεση είναι ο λόγος που δεν θα κοροϊδέψω ποτέ τον Τσίπρα για το Βατερλό του με τον Μπιλ Κλίντον. Γιατί βρέθηκα στο δικό μου χαράκωμα και ξέρω τον τρόμο. Και όταν τον είδα να σωριάζεται στην καρέκλα του Μαξίμου με τον Ομπάμα, σκέφτηκα ότι μπορεί και να φοβάται, να πάσχει από το γνώριμο σύνδρομο «τώρα θα ανακαλύψουν ότι υπήρξα μια παντοτινή απάτη». Ούτε θα κοροϊδέψω τον Τσίπρα για τη Μυτιλήνη και τη Λέσβο, γιατί και στη γεωγραφία μπορεί να μας πιάσουν όλους κάποια στιγμή αδιάβαστους, άλλον για την πρωτεύουσα της Βοιωτίας, άλλον για τη λίστα με τα Δωδεκάνησα, και πάει λέγοντας. Για την ακρίβεια, τα περισσότερα λάθη του Τσίπρα μού φαίνονται γνώριμα, σαν να μου φαίνεται ότι τα έχω κάνει κι εγώ. Πρέπει ο πρωθυπουργός να ξέρει καλύτερα από τον μέσο Έλληνα; Το κυριότερο, είναι αυτή η γνώση κριτήριο για την επάρκειά του; Μήπως όμως δεν είναι απόδειξη ταλέντου και σκληρής δουλειάς η άνοδος στο πιο ψηλό πόστο της χώρας, χωρίς τη γνώση; Είναι περισσότερο ασυνάρτητος ο Τσίπρας από τον Βαρουφάκη, ο οποίος χαίρει παγκόσμιας εκτίμησης ως διανοούμενος (στο tοp 10 για τους αναγνώστες του περιοδικού «Prospect»). Είναι χειρότερος λαϊκιστής από τον Μπόρις Τζόνσον του Ίτον, της Οξφόρδης και των φαρσί αρχαίων ελληνικών; Το ατού του Τσίπρα δεν είναι η παιδεία ή η ευρυμάθειά του. Ο Τσίπρας είναι στην πολιτική αυτό που ήταν οι Clash στη μουσική. Τον βλέπεις και λες: μισό λεπτό, αν αυτός μπορεί να το κάνει, τότε γιατί όχι κι εγώ; Δεν εμπνέουν μόνο τα αβίαστα αγγλικά του Μητσοτάκη, οι σπουδές στο Χάρβαρντ και το κουλ στυλ του στο ITV, υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι για να εμπνεύσεις και να εμπνευστείς. Είναι σπουδαίο να ξέρεις ότι η πολιτική τούς χωράει όλους, ειδικά μάλιστα στα ρετιρέ της. Εδώ βρίσκεται η κρίσιμη γραμμή ανάμεσα στην αριστεία και τον ελιτισμό. Μια ζωή έλεγε η αριστερά ότι έχει όλους τους διανοούμενους και πως στη δεξιά δεν υπάρχει ούτε ένας. Αυτό μας είπε προχθές και ο Τσίπρας, όταν τουίταρε ότι φώναξε «τα καλύτερα μυαλά στην Ελλάδα». Ούτε αυτογκόλ είναι ούτε διάψευση της πολεμικής του κόμματος σε βάρος της αριστείας, όπως ειπώθηκε. Είναι ένας γνώριμος ελιτισμός από τα κάτω, όπως ακριβώς και με το ηθικό πλεονέκτημα. Το επιχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν μπορεί μόνο οι «γαλλικά και πιάνο» να κυβερνούν την Ελλάδα. Τώρα, αν αυτό το επιχείρημα το τραβήξεις προς τη λάθος κατεύθυνση, κινδυνεύεις να τα βάλεις όχι με τα πρόσωπα αλλά με το πιάνο και τα γαλλικά τους. Να επιτεθείς στα εφόδια ενός ανθρώπου και όχι στο πώς τα χρησιμοποιεί. Βρίσκεις, επίσης, δικαιολογία για να μη μάθεις ποτέ γαλλικά και πιάνο, να τα κάνεις όλα ίσιωμα, να αρνείσαι να σε αξιολογήσουν στη δουλειά σου και να δέχεσαι ότι θα περάσεις όλη σου τη ζωή χωρίς να σε κρίνουν, αιώνιος φοιτητής, με ή χωρίς πτυχίο. Είναι και αυτός κυρίαρχος τρόπος σκέψης στην ελληνική αριστερά. Και ο Τσίπρας έκανε σεκόντο και σε αυτή την τάση, όπως επίσης χτυπούσε παλαμάκια στα μπλόκα της Κερατέας, τους Δεν Πληρώνω, τους ψεκασμένους αλά Ραχήλ Μακρή. Αν διαβάσει κανείς με προσοχή το tweet του Τσίπρα, θα δει ότι το απευθύνει κυρίως στο κόμμα: «Γιατί δεν αρκεί μόνο να έχουμε πίστη στις ιδέες μας αλλά και τεχνοκρατική επάρκεια για να τις κάνουμε πράξη» λέει στα στελέχη και οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ για να τους θυμίσει ότι οι κορόνες δεν φτάνουν πια. Το λέει και στον εαυτό του. Ξέρει ότι δίνει τη μάχη της πολιτικής του επιβίωσης σε ομαλές συνθήκες ως statesman και όχι ως πανκ που ξέβρασε το κύμα της οργής. Κάπως σαν τους Clash μετά τον πρώτο δίσκο. Στον δεύτερο δίσκο φαίνονται τα συγκροτήματα. Στη δεύτερη τετραετία και οι πολιτικοί. Και με αυτά τα ακούνητα νούμερα στις δημοσκοπήσεις ο Τσίπρας ξέρει ότι κινδυνεύει όχι μόνο να μη δει δεύτερη τετραετία αλλά να χαθεί για πάντα, να τον θυμούνται ως έναν πολιτικό που πήγε να καταστρέψει την Ελλάδα το 2015 και όταν τελικά ήρθε στα συγκαλά του, ήταν άνευρος και άσχετος με τα τεκταινόμενα, αφού η πολιτική ζωή τον είχε προσπεράσει πια. Είναι η πιο σημαντική μάχη του. Αυτήν τη φορά δεν υπάρχει η δικαιολογία της άγουρης νιότης, ούτε «στερνή μου γνώση» και «πού μυαλό τότε». Τώρα τα μυαλά ήρθαν στη θέση τους και αν ο Τσίπρας δεν τα καταφέρει, δεν θα επιστρέψει ποτέ.

Ο εθελοντισμός δημιουργεί τις κοινές εμπειρίες που μας κάνουν καλύτερους Η Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντισμού (5/12) έρχεται για να μας υπενθυμίσει και φέτος τη σημασία της οικειοθελούς προσφοράς. Κάτι που το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος φροντίζει να τιμάει με το Πρόγραμμα Εθελοντισμού του και όλο τον υπόλοιπο χρόνο, καλώντας κάθε πολίτη να συμμετέχει σε έναν δημόσιο χώρο που του ανήκει.

Ζ

ούμε σε μια χρονική περίοδο που η προσφορά προς τον άλλον έχει αποδειχθεί, ίσως περισσότερο από ποτέ, ό,τι σημαντικότερο. Πολλές φορές αξίζει να προσφέρουμε στο κοινωνικό σύνολο με αντάλλαγμα το χαμόγελο των συνανθρώπων μας. Ο εθελοντισμός εδώ και χρόνια, πατώντας πάνω σε αυτήν τη φιλοσοφία, έχει αποδειχθεί σωτήριος σε πολλές εκφάνσεις της ανθρώπινης δράσης. Από το 1985 μάλιστα έχει και τη δική του ημέρα, όπως θεσπίστηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Έτσι, η 5η Δεκεμβρίου κάθε χρόνο γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντισμού, μια ημέρα που αξίζει να θυμόμαστε λίγο παραπάνω τη σημασία της οικειοθελούς προσφοράς και το αποτύπωμά της στην κοινωνία. Όσοι έχετε επισκεφθεί το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) σίγουρα έχετε δει άτομα του κέντρου να σας υποδέχονται και να σας κατευθύνουν στις διάφορες δραστηριότητες. Πολλοί από αυτούς είναι εθελοντές του ΚΠΙΣΝ, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κοινότητάς του. Άλλωστε, το ΚΠΙΣΝ θέλει όλοι όσοι βρίσκονται σε αυτό να νιώθουν πως αυτός ο χώρος «τους ανήκει», να γίνει το σημείο από το οποίο δημιουργούνται ξεχωριστές εμπειρίες. Ήδη από την αρχή της λειτουργίας του, το ΚΠΙΣΝ έχει βάλει μπροστά ένα ξεχωριστό πρόγραμμα εθελοντισμού, μέσα από το οποίο οι συμμετέχοντες εθελοντές δημιουργούν κοινές εμπειρίες, μαθαίνουν μέσα από τις θεματικές που διατρέχουν τον Οργανισμό και αλληλεπιδρούν τόσο με τους επισκέπτες όσο και με τα υπόλοιπα μέλη του προγράμματος [το Πρόγραμμα Εθελοντισμού δεν θα υλοποιούνταν χωρίς την αρχική υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)]. Τι ακριβώς κάνει δηλαδή ένας εθελοντής του ΚΠΙΣΝ; Ο βασικός άξονας των δράσεων είναι η συνεχής εκπαίδευση, «η ευκαιρία να μαθαίνεις». Πέρα από την υποδοχή των επισκεπτών,

όποιος συμμετέχει, μπορεί να υποστηρίξει, να συνεισφέρει στο έργο του κέντρου, να αναλάβει την εξυπηρέτηση του κοινού σε διάφορες δραστηριότητες και εκδηλώσεις αλλά και να γίνει μέρος των αρχιτεκτονικών και άλλων θεματικών ξεναγήσεων που διοργανώνονται κατά καιρούς σε αυτό. Οι εθελοντές μοιράζονται το ίδιο όραμα με το ΚΠΙΣΝ και «μεγαλώνουν μαζί του». Από έναν 70χρονο συνταξιούχο μέχρι έναν 20χρονο φοιτητή, άνθρωποι διαφορετικοί μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά μέσα σε μια εθελοντική ομάδα. Όπως άλλωστε λέει και η συντονίστρια του Προγράμματος Εθελοντισμού του ΚΠΙΣΝ Σοφία Καρατζογιάννη: «Με το Πρόγραμμα Εθελοντισμού του ΚΠΙΣΝ δημιουργούμε καθημερινά για όλους, χωρίς να αποκλείουμε κανέναν, ευκαιρίες να συμμετέχουν, να συνδεθούν, να διασκεδάσουν, να μάθουν, να ζήσουν εμπειρίες. Είμαστε περήφανοι καθώς το ΚΠΙΣΝ, ως φορέας πολιτισμού, εκπαίδευσης, αθλητισμού, ψυχαγωγίας και βιωσιμότητας, μεταδίδει τη θεμελιώδη αξία του και μέσα από το Πρόγραμμα Εθελοντισμού: όλοι είναι ευπρόσδεκτοι να συμμετέχουν σε έναν δημόσιο χώρο που τους ανήκει». Το Πρόγραμμα Εθελοντισμού του ΚΠΙΣΝ δεν έχει ηλικία. Για εκείνους που θα πάρουν σύντομα το μέλλον στα χέρια τους, δηλαδή τους εφήβους, το ΚΠΙΣΝ έχει δημιουργήσει ειδικά το Teen Volunteers. Αυτό το επιμέρους κομμάτι του Προγράμματος Εθελοντισμού απευθύνεται στους εφήβους μεταξύ 14 και 18 ετών που έχουν τη διάθεση να συνεργαστούν με την ομάδα του ΚΠΙΣΝ και να μάθουν έναν σημαντικό πολιτιστικό φορέα, αναπτύσσοντας και ξεδιπλώνοντας συγχρόνως τις δικές τους ικανότητες. Μια πολύ σημαντική δράση του Teen Volunteers είναι αυτή των ξεναγήσεων του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος (ΠΣΝ). Το περιβάλλον και η βιωσιμότη-

τα είναι από τα πλέον φλέγοντα ζητήματα αυτήν τη στιγμή παγκοσμίως. Το Πάρκο αποτελεί έναν κόμβο βιωσιμότητας στην πόλη και θέλει να ευαισθητοποιήσει όσο περισσότερους πολίτες μπορεί αναφορικά με το περιβάλλον και τη σημασία της διάσωσής του. Έτσι, οι συμμετέχοντες έφηβοι μπορούν να ανακαλύψουν το Πάρκο και να εκπαιδευτούν στο πώς γίνεται μια ξενάγηση σε αυτό, συστήνοντας με διαφορετικό τρόπο το ΠΣΝ στους συμμαθητές τους, έχοντας την ευκαιρία να γίνουν οι ίδιοι μέρος της επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης γύρω από τα ζητήματα του περιβάλλοντος με έναν κοινωνικό και διασκεδαστικό τρόπο. Ο εθελοντισμός, πέρα από το ότι προσφέρει, είναι και ένας τρόπος να μάθουμε καλύτερα τον κόσμο και τους ανθρώπους γύρω μας μέσα από τη διάδραση. Το ΚΠΙΣΝ το γνωρίζει καλά και τον στηρίζει εμφατικά. Πώς θα σας φαινόταν αν γινόσασταν κι εσείς μέρος ενός δημόσιου χώρου που ανήκει σε όσους θέλουν να ζήσουν με κάθε τρόπο τις ξεχωριστές εμπειρίες που προσφέρει;

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τα Προγράμματα Εθελοντισμού του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην επίσημη σελίδα του: snfcc.org

2.12.21 – lifo

17

aπό τον κωστη παπαϊωαννου

talkofthetown

Και είναι κροκοδείλια τα δάκρυα κάποιων δημοσιογράφων (όχι όλων βέβαια), γιατί στον ραγδαίο κοινωνικό εκφασισμό έχουν μερίδιο σεβαστό. Έκαναν πολλά ρεπορτάζ για τον «άλλο» ως απειλή. Ξέπλυναν πολλή ρατσιστική βία, εγκωμίασαν πολλή αυτοδικία, πέταξαν πολλές «ορδές μεταναστών» κατάμουτρα στην πλειονότητα που ακούει στον καναπέ.

18 lifo – 2.12.21

GUEST EDITOR

NO FILTER

Ναι, αλλά τι γύρευε εκεί;

20΄ αναμονή: Γιατί η μετακίνηση στην πόλη να είναι έτσι;

Μας κούρασαν τα θύματα, ας πεθαίνουν κάπου αθόρυβα.

Ν

αι, αλλά τι γύρευε το οκτάχρονο κοριτσάκι στο εργοστάσιο; Τραγικό το δυστύχημα, αλλά δεν είχε γονείς να το προσέξουν; Και ο Ζακ, κρίμα που πέθανε, αλλά τι γύρευε στο κοσμηματοπωλείο; Και η Ελένη Τοπαλούδη, άτυχη βέβαια, αλλά τι γύρευε νυχτιάτικα με δυο άντρες; Και ο Αλέξης Γρηγορόπουλος, μικρό παιδί, τι ήθελε στα Εξάρχεια; Μήπως είχε μπλέξει πουθενά; Και η αθλήτρια, που τώρα θυμήθηκε ότι έφηβη τη βίαζε ο παράγοντας της ομοσπονδίας, τι γύρευε στο δωμάτιό του; Και τον άτυχο ντελιβερά τον σκότωσε ένα αμάξι που παραβίασε το κόκκινο με χίλια, αλλά μήπως κι αυτός δεν πρόσεχε; Παρατηρείτε κάτι; Ένα μοτίβο σταθερό, παρά τις μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις τραγωδίες αυτές; Ε, λοιπόν, ναι. Αμέσως μόλις προκαλέσει αποτροπιασμό η ακραία βία, η κοινωνική αναλγησία, η σκληρή κακοποιητική συμπεριφορά. Αμέσως μόλις ένα χαρακτηριστικό του θύματος το κατατάξει στους αδύναμους, στους απόκληρους ή στους καταραμένους: είναι Ρομά, τοξικομανής, ΑμεΑ, παιδί, γυναίκα, ΛΟΑΤΚΙ, μετανάστης, φτωχός εργάτης, άνεργος. Αμέσως μόλις γίνει γνωστό πως οι υπεύθυνοι έχουν κάποια εξουσία, είναι ένστολα όργανα απέναντι στον πιτσιρικά στο παγκάκι, είναι Έλληνες μαγαζάτορες απέναντι στο μεταναστάκι, την τρανς, το τσιγγανάκι, είναι άντρες απέναντι στη γυναίκα. Δηλαδή αμέσως μόλις δούμε το πρόσωπο του τέρατος κατάφατσα. Μόλις η βαριά ισχύς συνθλίψει τον αδύναμο γιατί έτσι γουστάρει, γιατί μπορεί να το κάνει, γιατί τίποτα δεν την εμποδίζει. Αμέσως μόλις το αίσθημα ακραίας αδικίας μάς πνίξει και θέλουμε να ουρλιάξουμε. Μόλις το αίτημα για δικαιοσύνη διατυπωθεί μαζικά, με οργή. Ε, τότε ακριβώς κάποιοι θα προσπαθήσουν να σηκώσουν ένα κύμα ανάποδο, μια αντιστήριξη, ένα κόντρα ρεύμα. Θα βάλουν πλάτη μη γείρει το οικοδόμημα προς την ευαισθησία και την ανθρωπιά. Θα βρεθεί ένας «λόγιος» αρθρογράφος με τη «φωνή της λογικής», ένας μεσήλικας σταρ λογοτέχνης, πρώην «παιδί-θαύμα», ένας δημοσιογράφος της σχολής του «ακραίου ρεαλισμού», ένας που δηλώνει κουρασμένος από το «μελόδραμα» της Μεταπολίτευσης, ένας που βαρέθηκε την «κουρελαρία των πανό» και των διεκδικήσεων, που σιχαίνεται τις συλλογικότητες και τη «σεβεντίλα». Κάποιος, τέλος πάντων, που ξέρει ότι η ανατολίτικη ραθυμία κινεί τη δήθεν αλληλεγγύη προς κάθε πικραμένο και τις εκρήξεις λαϊκού συναισθήματος. Ή κάποια που μπούχτισε με τις ιδέες που μας έφεραν ως εδώ, με την ιδεολογική ηγεμονία των απέναντι. Πρώην πλανημένη ίσως κι αυτή, πίστευε παλιά τα παραμύθια με τη «δημοκρατίτσα και τον κακό λύκο». «Ναι, αλλά τι γύρευε εκεί;». Κάποιος θα το πει τη στιγμή που ψάχνουμε να βρούμε ποιο στόμιο ξερνάει τόση ωμή βία: πώς γαζώνεται ένα άοπλο κλεφτρόνι με δεκάδες σφαίρες; Πώς λιντσάρεται κάποιος μεσημέρι στο κέντρο της πόλης; Πώς γίνεται εργαζόμενοι να προσπερνάνε ένα παιδί που πεθαίνει; Ποιο καλούπι φτιάχνει τόσους γυναικοκτόνους; Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, λοιπόν, θα βρεθούν οι φωνές που θα πουν: «Αφήστε τα αυτά. Τι γύρευε εκεί το θύμα;». Ωραία, έλα να δούμε σοβαρά τι γύρευε εκεί το θύμα: γιατί είναι αβίωτη η ζωή στους καταυλισμούς, τι γεννάει την παραβατικότητα των εφήβων, ποιες δομές έπρεπε να στηρίξουν τις στενεμένες οικογένειες, γιατί τρέχουν να προλάβουν και σκοτώνονται ανασφάλιστοι οι ντελιβεράδες και οι εργαζόμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες; Αλλά, όχι βέβαια, σιγά μη θέλουν τέτοιες κουβέντες οι «λάτρεις της ευταξίας». Σιγά μη θέλουν να φωτίσουν κανένα κοινωνικό αίτιο. Άσε που μπορεί (ψάχνοντας τέτοια) να κακοκαρδιστεί ο μεγαλοπαράγοντας, εργοστασιάρχης, εφοπλιστής ή άλλος διαφημιζόμενος στο μέσο που δουλεύουν. Αυτοί θέλουν μόνο να ξενερώσουν τη θλίψη, να ξεφουσκώσουν τον θυμό, να γεμίσουν τοξικότητα όση ενσυναίσθηση έχει απομείνει. Να βάλουν το θύμα στο κάδρο, να πάρει ευθύνες για τον θάνατό του, για το ξύλο που έφαγε στην προσαγωγή, για το λιντσάρισμα, για τον βιασμό. Κι έτσι, να χτυπήσουν με κατανόηση τον δράστη στην πλάτη. Κάτι θα έκανε και το θύμα. Έχουν ευθύνες τα θύματα. Οι γυναίκες κουνιούνται στους άντρες, οι πιτσιρικάδες βγάζουν γλώσσα στους ειδικούς φρουρούς, οι Ρομά κάνουν τη ζωή αβίωτη στους σεκιουριτάδες. Και είναι κροκοδείλια τα δάκρυα κάποιων δημοσιογράφων (όχι όλων βέβαια), γιατί στον ραγδαίο κοινωνικό εκφασισμό έχουν μερίδιο σεβαστό. Έκαναν πολλά ρεπορτάζ για τον «άλλο» ως απειλή. Ξέπλυναν πολλή ρατσιστική βία, εγκωμίασαν πολλή αυτοδικία, πέταξαν πολλές «ορδές μεταναστών» κατάμουτρα στην πλειονότητα που ακούει στον καναπέ. Η πραγματική κοινωνική ευταξία θέλει κοινωνική ασφάλεια και συμπερίληψη, δομές πρόνοιας, στήριξη. Θέλει λογοδοσία, εργασιακούς ελέγχους, πειθαρχικές διαδικασίες για όσους αυθαιρετούν. Οι οπαδοί του ναι-αλλά-τιγύρευε-εκεί-το-θύμα είναι έμποροι μιας δήθεν ευταξίας. Φιλάνθρωποι στα γενικά, μισάνθρωποι στα συγκεκριμένα. Καλή η Ημέρα κατά του AIDS για γκαλά, αλλά ο Ζακ τι γύρευε εκεί; Καλή η Ημέρα του Παιδιού για εκδηλώσεις, αλλά το τσιγγανάκι τι ήθελε στη σιδερένια πόρτα; Πολλοί γύρω μας κουνάνε την ουρά τους με χαρά όταν ακούνε τέτοιες φωνές. Δεν τους τρομάζει το πρόσωπο του τέρατος, έχουν αρχίσει να του μοιάζουν.

H πανδημία, οι αποστάσεις και τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

Η επικράτηση του αυτοκινήτου δεν ωφελεί κανέναν εκτός απ’ αυτούς που βλέπουν το αυτοκίνητο ως στοιχείο της προσωπικότητάς τους, άρα πρέπει να μας το τρίβουν στα μούτρα διαρκώς, να το βάζουν πάνω στα πεζοδρόμια στραβά, να μας κορνάρουν με αυτό, ενώ βαδίζουμε ή τρέχουμε, και γενικώς να μας παρενοχλούν.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

Π

ερπατώ στους στολισμένους δρόμους της πόλης. Παρατηρώ πως φέτος η Αθήνα είναι κάπως πιο καθαρή. Σκουπισμένη. Άλλωστε κάθε πρωί βλέπω καθαριστές και καθαρίστριες γύρω απ’ το Ζάππειο, θέαμα το οποίο για πολλά χρόνια είχαμε ξεχάσει. Ωστόσο, κάθε προσπάθεια καθαριότητας είναι ατελής όσο η ποιότητα του αέρα θα υποβαθμίζεται από τις εκπομπές καυσαερίων και την κλιματική κρίση. Γι’ αυτό χρειάζεται η Αθήνα να πάψει να είναι πόλη αυτοκινήτων. Η επικράτηση του αυτοκινήτου δεν ωφελεί κανέναν εκτός απ’ αυτούς που βλέπουν το αυτοκίνητο ως στοιχείο της προσωπικότητάς τους, άρα πρέπει να μας το τρίβουν στα μούτρα διαρκώς, να το βάζουν πάνω στα πεζοδρόμια στραβά, να μας κορνάρουν με αυτό, ενώ βαδίζουμε ή τρέχουμε, και γενικώς να μας παρενοχλούν. Νομίζω ότι πολλοί απ’ αυτούς που αναγκάζονται να πάρουν το αυτοκίνητο από και προς τη δουλειά ή τη διασκέδαση δεν θα το έκαναν εάν τα μέσα μαζικής μεταφοράς ήταν αξιοπρεπή. Τι εννοώ με αυτό; Να ξέρεις ότι το λεωφορείο θα σε πάει στη δουλειά σου, δεν θα σε αφήσει στη μέση του δρόμου για αναγκαστική πρωινή γυμναστική. Να ξέρεις ότι θα ’ρθει πάνω κάτω στην ώρα του. Να ξέρεις ότι θα ’χει λίγο χώρο να ανασάνεις και ότι δεν θα βρομάς όταν φτάσεις στο γραφείο ή ότι δεν θα ’χεις πονοκέφαλο από το στρίμωγμα. Το μετέωρο βήμα των μέσων μαζικής μεταφοράς καταγράφεται με αστείο τρόπο στις έξυπνες στάσεις που δείχνουν σε πόσα λεπτά θα ’ρθει το επόμενο όχημα. Εικοσάλεπτα και ολόκληρα τριαντάλεπτα περνάνε έτσι μάταια γι’ αυτούς που περιμένουν, παρατηρώντας την κίνηση του δρόμου. Τρόποι υπάρχουν να σκοτώσει κανείς την ώρα του, αλλά δεν είναι αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι μια καθημερινότητα στην πόλη που δεν δημιουργεί διαρκώς αδικίες, ανισότητες και ιεραρχήσεις. Τα καλά μέσα μαζικής μεταφοράς προφανώς διευκολύνουν κυρίως νέους, μετανάστες, φοιτητές και κάθε λογής φτωχούς. Είναι το πέρασμα απ’ τη μια γειτονιά στην άλλη χωρίς εισοδηματικούς φραγμούς. Η έλλειψή τους πλήττει κυρίως τους αδύναμους. Αλλά πλέον το κακό γενικεύεται. Όλη η πόλη κινδυνεύει απ’ τα ακριβοθώρητα μέσα λόγω Covid-19. Η πανδημία ήταν καλή αφορμή για μια συνολική βελτίωση της αστικής μετακίνησης. Όμως δεν άλλαξαν και πολλά. Η κλιματική κρίση είναι επίσης μια καλή ευκαιρία για καλύτερα μέσα. Θα περίμενε κανείς να δει αθόρυβα πράσινα λεωφορεία που δεν ρυπαίνουν ούτε με ήχους ούτε με καυσαέρια. Περισσότερες επιλογές μετακίνησης (ποδήλατα, καλύτερες συνθήκες για τους πεζούς), συχνότερα δρομολόγια και αντικίνητρα για τη χρήση του αυτοκινήτου (το να κάνεις τη ζωή των οδηγών δύσκολη δεν είναι ακριβώς αυτό που έχω κατά νου). Το εφιαλτικό καλοκαίρι με τον πνιγηρό αέρα, τους 40 βαθμούς μονίμως και τα μικροσωματίδια να ίπτανται θα μπορούσε να είχε λειτουργήσει ως η αφορμή για ενίσχυση της πράσινης μετακίνησης στην πόλη. Δεν συνέβη. Η ντροπιαστική συχνότητα, τα «νεκρά» εικοσάλεπτα και μισάωρα γι’ αυτούς που περιμένουν το λεωφορείο, ο συνωστισμός γι’ αυτούς που παίρνουν το μετρό και οι φρακαρισμένοι δρόμοι για τους οδηγούς δημιουργούν μια πόλη με πολλά προβλήματα. Όσοι μένουν μακριά από το κέντρο καταδικάζονται να υποφέρουν στη μετακίνησή τους ή να σταματήσουν να μας επισκέπτονται τόσο συχνά. Όσοι μένουμε στο κέντρο καλούμαστε διαρκώς να εισπνέουμε τους ρύπους και τα νεύρα των οδηγών. Ενώ όσοι ποδηλατούν ή μετακινούνται με πατίνι μοιάζουν με φανατικούς που δεν φοβούνται να μαρτυρήσουν για τις ιδέες τους. Όσοι παίρνουν τα μέσα ίσως ονειρεύονται την ώρα που θα ’χουν λεφτά να αγοράσουν αμάξι, δηλαδή ως καταναλωτές ωθούνται να διαμορφώσουν επιθυμίες που καθόλου δεν συνάδουν με την εποχή, γιατί δεν είναι βιώσιμες. Το αμάξι είναι μια εγωκεντρική, ενεργοβόρα, ακριβή και παλιακή πρακτική μετακίνησης. Θορυβώδες και βρόμικο, θα έπρεπε να καταλαμβάνει τους δρόμους της πόλης μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Όμως, η χαμηλή ποιότητα των μέσων μαζικής μεταφοράς δεν βοηθάει τους πολίτες να αναπτύξουν οικολογική συνείδηση. Η πανδημία δημιούργησε ελπίδες για ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Όμως όποτε περνάω από στάσεις του κέντρου με τα πόδια, κοιτάζοντας αυτούς που περιμένουν στο Σύνταγμα, το Παγκράτι ή την Κυψέλη, νιώθω ότι το αυτοκόλλητο που τους προτρέπει «Κρατάτε Αποστάσεις» τούς ειρωνεύεται άσχημα, καθώς στριμώχνονται να μπουν στο καταταλαιπωρημένο όχημα που, κλασικά, έχει αργήσει.

46 με τον

Χάρη Φραγκούλη σ υ ν εν τευ ξ η : αργυρω μπ οζωνη φ ω το: παρισ ταβιτιαν

Λίγο πριν από την πρεμιέρα της «Αντιγόνης» που ανεβαίνει από έναν (σχεδόν) ερασιτεχνικό θίασο ο Χάρης Φραγκούλης μιλάει για μια παράσταση που θα συζητηθεί πολύ.

λίγες ημέρες μετά την παράσταση «κομμώτριες/ μεταπολίτευση», στην οποία ο Χάρης Φραγκούλης κάνει μια υποδειγματική σύνδεση του χαρακτήρα που υποδύεται με το κοινό, είδα την πρόβα του στο θέατρο Θησείον για την παράστασή του Αντιγόνη. Ο Χάρης έχει πάντα κάτι αδάμαστο, αλλά μου μοιάζει να έχει αποκτήσει και κάτι από το «παλιό», αυτό που αγαπάμε στους ανθρώπους που μεγαλώνοντας αφοσιώνονται με πίστη σε αυτό που θέλουν να υπηρετήσουν.

2.12.21 – lifo

19

46 λεπτά με τον Χάρη Φραγκούλη

«Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Χάρη Φραγκούλη, θέατρο Θησείον, Τουρναβίτου 7, Ψυρρή. Κάθε Δευτέρα και Τρίτη, από τις 6/12 στις 21:00, εισ.: €15, (€10 μειωμένο)

talkofthetown

Παίζουν: Βάνια Αγγελάρα, Μαρία Αρζόγλου, Σέτα Αστραίου Καρύδη, Άντα Δημητρίου, Πολυξένη Θάνου, Ερατώ Καραθανάση, Ραλλού Καρέλλα, Γιώργος Κοκκίνης, Χριστόφορος Κώνστας, Λεωνίδας Μικρόπουλος, Μιχαηλία Μουσάκου, Δέσποινα Νικοπούλου, Σοφία Οικονόμου, Γιώργος Ορφανουδάκης, Τάσος Πάζας, Έλενα Παπαβασιλείου, Παναγιώτης Ρενιέρης, Γιάννης Σέπε, Ιωάννα Χαλά

20 lifo – 2.12.21

— Χάρη, πριν από λίγες μέρες παρακολούθησα μια πρόβα σου της «Αντιγόνης», που ανεβαίνει την επόμενη Δευτέρα, 6 Δεκεμβρίου, στο θέατρο Θησείον, και εξεπλάγην από αυτό που συμβαίνει, οπότε χρωστάς να μας πεις αυτή την ιστορία, πώς γεννήθηκε αυτή η παράσταση. Αυτά είναι παιδιά που τα περισσότερα δεν είναι καν ηθοποιοί. Είναι δεκαοκτώ άνθρωποι απ’ τους οποίους δυο-τρεις είναι σε δραματικές σχολές, δυο-τρεις έχουν τελειώσει τις σπουδές τους σε δραματικές σχολές, αλλά κανένας δεν έχει παίξει επαγγελματικά. Οι υπόλοιποι είναι δικηγόροι, φαρμακοποιοί, φιλόλογοι, άνθρωποι με τους οποίους κάναμε ένα σεμινάριο πριν από τον κορωνοϊό. Όταν ξεκίνησε η πανδημία και σταμάτησαν όλα, εκείνοι ήθελαν να συνεχίσουμε και συνεχίσαμε σε σπίτια. Φυσικά δεν τους έπαιρνα χρήματα, αλλά όταν κάνεις κάτι και ανοίγεις μια πόρτα, σου ζητάει κάτι πίσω. Θέλω να πω, έγινε τόση δουλειά, αλλά εμείς δεν είχαμε ποτέ σκεφτεί να κάνουμε παράσταση.

— Αυτό που κάνατε το είχαν δει άλλοι; Ήρθε ο Αντρέας (Κοντόπουλος) μετά από δυο-τρεις μήνες, μου είπε «τι είναι αυτό, τι κάνετε;», μετά από άλλους δύο μήνες ήρθε η Ηλέκτρα (Νικολούζου), είπε «ωπ, τι γίνεται;», ήρθε ο Κορνήλιος (Σελαμσής), το ίδιο. Τέλος πάντων, δουλεύαμε, δουλεύαμε, και αυτά τα παιδιά έγιναν από «φαρμακοποιοί» αυτό που είναι ένας ηθοποιός. Δηλαδή απολύτως εκπαιδευμένοι και απολύτως αθώοι μαζί.

— Οι επαγγελματίες ηθοποιοί τι δεν έχουν από αυτό που περιγράφεις; Είναι δύσκολο να το βρεις αυτό, γιατί κάτι μαθαίνει ένας ηθοποιός, κάτι ξέρει, και αυτό που ξέρει του στερεί. Αυτό που παλεύει ένας ηθοποιός, επαγγελματίας, όπως είμαστε εμείς, και ένας ενήλικας αντίστοιχα, είναι να επιστρέψει σε μια αθωότητα. Εκεί λοιπόν έγινε ένα κράμα, και άρχισα να αναρωτιέμαι και εγώ τι θα συμβεί, επειδή αυτό δουλεύτηκε πάρα πολύ και άρχισε να «ζητάει». Ζήταγε κοστούμια, μουσική, φώτα, και πέρασε έτσι πάνω από ένας χρόνος που δουλεύαμε. Ήρθε ο Μιχαήλ (Μαρμαρινός), το είδε και είπε «παιδιά, εδώ», εννοώντας ότι αυτό έπρεπε να παρασταθεί, για όλους μας, για τη δουλειά μας, δεν είναι ένα σεμινάριο, και έτσι μπήκαμε στο Θησείον. Είναι μια αφήγηση στην οποία είμαι τόσο μέσα που δεν σκεφτόμουν ποτέ να κάνω παράσταση. Απλώς ήρθαν άνθρωποι που με αγαπούν και τους εμπιστεύομαι και δεν έχουν λόγο να με χαϊδέψουν και με προέτρεψαν να κάνουμε παράσταση. Ήρθε ο Κωνσταντίνος, ένας φίλος μου, και εδώ και μήνες κατασκευάζουμε πράγματα, ο Κορνήλιος έχει πέσει επάνω, έχει γίνει μια δουλειά όπως πρέπει να είναι. Έχει πολύ χρόνο πάνω της. Οι άνθρωποι αυτοί δουλεύουν με ένα κείμενο εδώ και ενάμιση χρόνο, σκέψου ότι στις σχολές σε τρία χρόνια βγαίνεις ηθοποιός.

— Όταν είδα την πρόβα δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι δεν είναι ηθοποιοί και μου έκανε εντύπωση με πόση επιμονή ασχολείστε με κάθε λέξη του κειμένου. Μιλάμε για δουλειά, μερόνυχτα, ξημερώματα, τα έχουμε πιάσει όλα από την αρχή, είπα «ξεχάστε αυτά που ξέρατε».

— Τα ξέχασες κι εσύ αυτά που ήξερες; Προσπαθώ, γιατί τα παιδιά νομίζουν ότι είμαι ένας τύπος που ξέρει πέντε πράγματα και τους τα μεταφέρει. Δεν μπορούν να καταλάβουν τι μου δίνουν πίσω. Γιατί δεν είναι απλά ένα παράτολμο εγχείρημα για να δυσκολέψω τον εαυτό μου. Πρέπει να πας στο κρύο. Πρέπει να πας εκεί που θα χάσεις τις δεξιότητές σου, εκεί που δεν θα διευκολυνθείς, θα είσαι άσχημος, άγαρμπος, βρόμικος. Δηλαδή εκεί που μιλούσαμε γρήγορα, αρχίσαμε να τεντώνουμε τις λέξεις ξανά και ξανά, εκεί που λέγαμε όχι τις λέξεις αλλά την εντύπωση των λέξεων, πιάσαμε να τις ξαναμάθουμε. Τον τρόπο που λες τη λέξη «έρωτας» και τη λέξη «πολιτεία» και τη λέξη «αναρχία». Τον τρόπο που λες τη λέξη «αγάπη» και εννοείς ότι σφάζεις τον γιο σου ή την κόρη σου για να μην κάνουν φασαρία, να μην πάρουν την πόλη όσοι είναι απέξω. Μιλάμε για αποχωρισμό τεράστιο. Στη κανονική μας ζωή εμείς εννοούμε αγάπη όταν πάμε μαζί στην Αράχωβα να κάνουμε σνόουμπορντ. Να το πω και αλλιώς: σκάει ένα χορικό στην Αντιγόνη που μιλάει για έρωτα και λες, τι σχέση έχει αυτό εδώ; Έρωτας είναι ότι ο ένας αδελφός σκότωσε τον άλλο, έρωτας είναι να θάβεις ένα νεκρό κουφάρι που βρομάει; Ναι, αυτό είναι έρωτας, να πας σε αυτό που είναι ο άνθρωπος, σάπια νεφρά, αυτό που θα γίνει και αυτό που είναι ήδη, πριν γίνει. Και να δεις αυτό που θα συμβεί από τώρα. Εμείς έπρεπε να εξαγνίσουμε τις

λέξεις από την αρχή, λέξεις που μασάμε τις συλλαβές τους όταν τις λέμε.

— Τι σου έμαθε αυτό; Τι σημαίνει να ξαναρχίσεις να περπατάς; Σε αυτή την εποχή που όλα τα ξέρουμε; Και σε αυτή την ηλικία; Γιατί αυτά τα παιδιά ήθελαν να εκφραστούν, όπως πάνε και δίνουν εξετάσεις σε μια σχολή για να εκφραστούν και δεν ξέρουν τι θα τους τύχει. Γιατί το θέατρο είναι το αντίθετο της έκφρασης. Είναι να μιλήσεις ακριβώς όταν δεν σου έρχεται, τις μέρες της παράστασης, και μάλιστα όταν έχεις και διπλές παραστάσεις. Ο ποδοσφαιριστής γίνεται ποδοσφαιριστής επειδή παίζει μπάλα όταν δεν θέλει, όχι όταν θέλει. Αλλιώς παίζει στην αλάνα. Αυτά έπρεπε να τα μάθουμε από την αρχή, να πούμε τις λέξεις με έναν ανοίκειο τρόπο και όχι όπως μας βγαίνουν. Όλα από την αρχή. Και μετά από ενάμιση χρόνο έχω καταλάβει ότι αυτό είναι λίγο. Αφού ανέβει η παράσταση θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε, πιστεύω, ακόμα και όταν θα έχει τελειώσει.

— Πάμε στην απόφαση, όχι για να παρουσιαστεί το έργο, αλλά για να καταπιαστείτε με αυτό το συγκεκριμένο. Πώς αποφασίσατε να κάνετε την «Αντιγόνη»; Έχει έναν σπουδαίο λόγο, έχει μια σπουδαία μετάφραση του Παναγιωτόπουλου, έχει σύγκρουση, διαλόγους, έχει σπουδαίες αφηγήσεις των φυλάκων και των αγγελιαφόρων, έχει μορφή αφηγηματική, έχει μορφή διαλογική, έχει σπουδαία πράγματα που διακυβεύονται, το αν υπάρχω ή δεν υπάρχω, τι υπάρχει και δεν υπάρχει. Ανοίγει μια κουρτίνα ο Σοφοκλής και αποκαλύπτει στους ανθρώπους ότι δεν υπάρχουμε. Αυτό το μυστικό είναι εξέγερση. Χαλίκι είμαστε, θα ξεχαστούμε. Η τέχνη που επιβραβεύεται είναι αυτή που επισημαίνει ότι θα υπάρχουμε για πάντα, ότι θα πάμε στη Σελήνη, ότι θα ζούμε μέχρι τα 150 ακόμα και με ορούς και χάπια. Όποιος αποκαλύπτει ότι είμαστε ήδη νεκροί –αυτό αποκαλύπτει η μεγάλη τέχνη– τον τσακίζουν. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που λέει η Αντιγόνη προς τον Κρέοντα: «Δεν ήξερα ότι υπάρχεις εσύ Κρέοντα και δεν υπάρχουν οι θεοί που είναι από παλιά, πριν από εμάς». Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, αυτό είναι ένα φοβερό έδαφος για να χάσει κανείς την μπάλα. Και να πάθει μεγάλη ζημιά και να γίνει η ζωή του ανυπόφορα ωραία και ανυπόφορα ανυπόφορη. Για όλα αυτά ασχολήθηκα με αυτό το κείμενο.

— Μέσα στα χρόνια είσαι λιγότερο αντιδραστικός; Σε ρωτάω γιατί μιλώντας βλέπω έναν άνθρωπο που μεγαλώνει και είναι προσηλωμένος σε αυτό που κάνει, διασπάται λιγότερο. Ήμουνα αντιδραστικός, ναι, τώρα λιγότερο γιατί καταλαβαίνω κάτι περισσότερο και αυτό με απορροφά. Μπορώ να πω ότι σχετίζομαι με τη δουλειά μου τώρα και αυτό δεν έχει σχέση με το αν την κάνω ή όχι καλά. Σχετίζομαι. Δεν μπορεί από επιλογή να μην είσαι αντιδραστικός ή από επιλογή να μην είσαι νάρκισσος, πάντα θα θέλεις να αγαπηθείς, πάντα θα θέλεις να έχεις ανασφάλειες και πάντα θα είσαι κομπλεξικός. Αν πιστεύεις ότι δεν θα ’σαι, είσαι μαλάκας. Όμως αν απορροφάσαι από κάτι, κοιτάς κάτι επειδή το αγαπάς, δεν μπορείς να είσαι νάρκισσος εκείνη τη στιγμή, γιατί κοιτάς κάτι άλλο. Τόσο απλά. Φυσικά θέλω να αγαπηθώ, φυσικά έχω ανασφάλειες και όλα αυτά, αλλά έχει βαθύνει η σχέση μου με το αντικείμενο, οπότε ο ίδιος μου ο εαυτός αυτές τις τρύπες του «εγώ» τις γράφει στα παλιά του τα παπούτσια. Δηλαδή, είναι σαν να σου εμφανίζεται ένα δεντράκι που το έχεις φτιάξει εσύ, το έχεις φυτέψει και έχει μεγαλώσει, επειδή έχεις ασχοληθεί τόσο πολύ με κάτι, με τις λέξεις. Οπότε τι να σε νοιάξει από τα γύρω γύρω; Αν αρέσεις, αν θα γίνεις δήμαρχος; Δεν μπορεί να ασχολείσαι με τα γύρω όταν θέλεις να πας στο μέσα, όταν φυτεύεις ένα δεντράκι και το φροντίζεις, το παρακολουθείς να μεγαλώνει, το βλέπεις επιτέλους.

— Ποιο είναι σοβαρό ζήτημα στο θέατρο; Ο χρόνος είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, όπως το να σταθείς γενναία απέναντι στο αίσθημά σου. Μιλώντας για το θέατρο, το θέμα δεν είναι το μπράβο, το θέμα είναι πώς κοιτάει κάποιος. Ποιος αντιστέκεται εύκολα στην ανάγκη του να πει «εγώ ξέρω»; Γιατί από αυτήν τη φράση πιστεύεις ότι θα έρθει και ο ανδρισμός σου, η ομορφιά σου, ή η θηλυκότητά σου, ή ο ερωτισμός σου, η σοφία σου, η πνευματικότητά σου. Όμως, από την αντίστασή σου στην αθωότητα, στην άγνοια και τη γενναιοδωρία, στο να είσαι παιδί, δεν θα έρθει ποτέ τίποτα, το αντίθετο θα συμβεί.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

Δεν μπορεί από επιλογή να μην είσαι αντιδραστικός ή από επιλογή να μην είσαι νάρκισσος, πάντα θα θέλεις να αγαπηθείς, πάντα θα θέλεις να έχεις ανασφάλειες και πάντα θα είσαι κομπλεξικός. Αν πιστεύεις ότι δεν θα ’σαι, είσαι μαλάκας.

2.12.21 – lifo

21

Εδώ και μια δεκαετία η Panik Entertainment Group στηρίζει το ελληνικό τραγούδι και το φέρνει στον εικοστό πρώτο αιώνα. Έκανε την εμφάνισή της το 2011, με την ίδρυση της Panik Records από τον Πάρι Κασιδόκωστα και τον Γιώργο Αρσενάκο. Το όραμά τους ήταν η δημιουργία μιας δισκογραφικής εταιρείας που θα εστίαζε στη σύγχρονη ελληνική μουσική και στην ανάδειξη νέων ταλέντων σε είδη μουσικής όπως η dance, η ποπ, το R&B και η σόουλ. Ήταν τέτοια η δυναμική της, που σύντομα επεκτάθηκε και άρχισε να κυριαρχεί και στον τομέα του λαϊκού τραγουδιού και του ελληνικού χιπ-χοπ. Σήμερα αποτελεί έναν όμιλο που ασχολείται με όλο το φάσμα του entertainment. Στη «φαρέτρα» της έχει τέσσερα labels, την Panik Records, την Panik Platinum (για ερμηνευτές του λαϊκού ρεπερτορίου), την Panik Oxygen (για την έντεχνη μουσική σκηνή) και την Panik Gold (για την Άννα Βίσση), την Panik Relations, που ασχολείται με τις δημόσιες σχέσεις και την εταιρική επικοινωνία, το Panik Agency που αναλαμβάνει το management, τις δημόσιες σχέσεις, την επικοινωνία και την εμπορική εκμετάλλευση ανθρώπων απ’ όλο το φάσμα της δημόσιας σφαίρας και την Panik Live για τη διοργάνωση events. Επιπλέον, εκπροσωπεί τη Sony Music International στη

χώρα μας, ενώ μία από τις πιο παραγωγικές και κερδοφόρες συνεργασίες της είναι με τη θεσσαλονικιώτικη Capital Records. Η Panik διαθέτει το μεγαλύτερο ρόστερ στην Ελλάδα με πάνω από 150 καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα ονόματα της γενιάς μας. Οι κυκλοφορίες της μετρούν εκατομμύρια digital streams και βρίσκονται συνέχεια στην κορυφή των ψηφιακών και των ραδιοφωνικών τσαρτ. «Σαρώνει», όχι μόνο στις πωλήσεις φυσικού προϊόντος, αλλά και στις ψηφιακές πωλήσεις, μετρώντας μόνο τον τελευταίο χρόνο περισσότερα από τριάντα εκατομμύρια digital streams. Είναι χαρακτηριστικό πως τρεις καλλιτέχνες της καταλαμβάνουν το Τop3 όλων των streams: η Ελένη Φουρέιρα (170 εκατομμύρια), ο Light (167 εκατομμύρια) και ο Mad Clip (160 εκατομμύρια). Στο YouTube οι αριθμοί ξεπερνούν τα 1,6 δισεκατομμύρια views. Ενδεικτικά, η Ελένη Φουρέιρα έχει 430 εκατομμύρια views, με το «Fuego» να μετρά περισσότερα από 105 εκατομμύρια, ενώ ο Κωνσταντίνος Αργυρός έχει πάνω από 400 εκατομμύρια views, με το «Ξημερώματα» να οδηγεί την προσωπική του κούρσα με 64 εκατομμύρια views. ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ

ΤΕΝPanik years ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ-ΦΑΙΝΌΜΕΝΟ ΣΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

2010

2011

2012

2013

2011: Ιδρύεται η Panik Records. Τα τρία πρώτα συμβόλαια ήταν με τους Playmen, την Demy και τον Μηδενιστή.

2012: Ξεκινά η Panik Live, που παρέχει υπηρεσίες παραγωγής και οργάνωσης εκδηλώσεων. Την ίδια χρονιά, δημιουργείται η Panik Platinum με στόχο τη στήριξη του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού. Πρώτοι υπογράφουν οι Koza Mostra. Έναν χρόνο μετά, το γκρουπ, σε συνεργασία με τον Αγάθωνα, συμμετέχει στην 58η Eurovision με το κομμάτι «Alcohol is free», το οποίο κατακτά την 6η θέση.

2013: Ξεκινά η Panik Relations. Μεταξύ των πρώτων ονομάτων είναι και η Δέσποινα Βανδή. Επιπλέον, το 2013 η Panik αναλαμβάνει τη διοργάνωση του ελληνικού τελικού της Eurovision.

Η Panik γιορτάζει τα 10 της χρόνια με το Panik Concert by Xiaomi – 10 years celebration, μία all star συναυλία με 30 καλλιτέχνες και συμφωνική ορχήστρα 60 μουσικών, στις 9 Δεκεμβρίου, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος».

• https://panikmusic.gr • https://www.facebook.com/panikrecords • https://www.instagram.com/panik_ entertainment_group • https://www.youtube.com/user/ PanikRecordsTube

22 lifo – 2.12.21

2013: Η Άννα Βίσση εντάσσεται στο δυναμικό της Panik και για να την τιμήσουν ιδρύεται η Panik Gold. Σύμφωνα με το «Forbes», συγκαταλέγεται στους δεκαπέντε ισχυρότερους celebrities της Ελλάδας, ενώ εδώ και 45 χρόνια παραμένει στην κορυφή και έχει την ίδια επιρροή, χωρίς να έχει χάσει στο ελάχιστο τη λάμψη της.

2014

2014: Ένα από τα πιο δημοφιλή ποπ ελληνικά συγκροτήματα των ’00s, oι Melisses, υπογράφουν στην Panik, με τον frontman τους Χρήστο Μάστορα να εξελίσσεται σ’ έναν από τους πιο επιτυχημένους και αγαπημένους σταρ. Την ίδια χρονιά, στην Panik family μπαίνουν ο διεθνής φήμης συνθέτης και πιανίστας Στέφανος Κορκολής και ο διαχρονικά επιτυχημένος Στέλιος Ρόκκος.

2015

2015: Η Ελένη Φουρέιρα γίνεται μέλος της οικογένειας της Panik και έκτοτε σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Το 2015 η εταιρεία καλοσωρίζει και την Καίτη Γαρμπή στους κόλπους της.

2021: Λανσάρεται το Panik Music, η ιστοσελίδα και mobile app της Panik Entertainment Group, με την εταιρεία να πρωτοστατεί για ακόμα μία φορά με ένα καινοτόμο πρότζεκτ στον χώρο της μουσικής βιομηχανίας.

2017: «Γεννιέται» η Panik Oxygen, που αφορά την έντεχνη μουσική σκηνή. Το πρώτο της συμβόλαιο είναι με την Ελευθερία Αρβανιτάκη.

2017: Κανείς δεν περίμενε ότι το 2004, μετά τη συμμετοχή του στο «Fame Story 3», o Κωνσταντίνος Αργυρός θα γινόταν ο πιο επιτυχημένος και περιζήτητος λαϊκός καλλιτέχνης της γενιάς του. Δεκατρία χρόνια μετά, η καριέρα του απογειώθηκε όταν εντάχθηκε στην Panik, με το άλμπουμ του «Το Κάτι Παραπάνω» (2018) να γίνεται πολλαπλά πλατινένιο και κάνοντας εκατομμύρια views στο YouTube με κάθε νέο του κομμάτι.

2016

2017

2016: Άλλο ένα συμβόλαιο-έκπληξη, η Πάολα, η σημαντικότερη εκπρόσωπος του σύγχρονου λαϊκού τραγουδιού και η απόλυτη βασίλισσα της πίστας, μπαίνει στο δυναμικό της εταιρείας.

2017: Οι Πυξ Λαξ, το θρυλικό ροκ συγκρότημα της δεκαετίας του ’90 που αγαπήθηκε όσο κανένα άλλο εκείνη την εποχή, υπογράφει στην Panik Oxygen, σηματοδοτώντας τη μεγάλη τους επιστροφή, μετά από δεκαπέντε χρόνια απουσίας με νέο άλμπουμ («Μια Μέρα Πριν Τον Χειμώνα»). Λίγο αργότερα, στο ίδιο label εντάσσεται και η Γιώτα Νέγκα.

2021: Το «El Diablo» κυκλοφορεί από την Panik Records και η Έλενα Τσαγκρινού εκπροσωπεί την Κύπρο στη Eurovision, μπαίνοντας στο Τop 10 των πιο viral τραγουδιών παγκοσμίως (Spotify Viral50).

2018: Η Ελένη Φουρέιρα κατακτά τη 2η θέση με την Κύπρο στη Eurovision και το «Fuego» που κυκλοφορεί από την Panik γίνεται παγκόσμιο smash hit!

2021: Η Ελένη Φουρέιρα γίνεται η πρώτη καλλιτέχνις από την Ελλάδα που μπαίνει σε billboard στη φημισμένη Times Square της Νέας Υόρκης, με την «εκρηκτική» Josephine και την τάχιστα ανερχόμενη Έλενα Τσαγκρινού να ακολουθούν.

2018: Η Panik στηρίζει το ελληνικό τραπ και ενώνει τις δυνάμεις της με την Capital Music, το πιο επιτυχημένο rap/ trap label στην Ελλάδα, που έχει στο δυναμικό της τους Mad Clip, FY, Lil Barty και Thug Slime. Την ίδια χρονιά, υπογράφουν στην Panik και δύο από τους κορυφαίους λαϊκούς τραγουδιστές, ο Αντώνης Ρέμος και ο Γιάννης Πλούταρχος.

2018 2018: Η Δέσποινα Βανδή εντάσσεται και δισκογραφικά στην Panik. Μαζί κάνουν επιτυχίες, ενώ δίνουν τέλος και στη φημολογούμενη κόντρα της με την Άννα Βίσση (η οποία για τις ίδιες δεν υπήρξε ποτέ). Οι δύο σταρ σχεδιάζουν να μοιραστούν την ίδια σκηνή, αλλά και να κυκλοφορήσουν ντουέτο.

2021: Οι Δήμητρα Γαλάνη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Γιώτα Νέγκα και Πέγκυ Ζήνα συναντιούνται στη συλλογή «Παιδί Δικό Σου»

2019 2019: Η Panik ξαναφέρνει την πολυεθνική Sony Music Entertainment στην Ελλάδα, αναλαμβάνοντας την εκπροσώπηση του τεράστιου διεθνούς καταλόγου της σε Ελλάδα και Κύπρο.

2020 2020: Στο roster της εταιρείας μπαίνουν ακόμα δύο hot ονόματα της ελληνικής μουσικής, ο Διονύσης Σχοινάς και η Μελίνα Ασλανίδου.

2021 και ερμηνεύουν τραγούδια από την 20ετή πορεία της στιχουργού Ελεάνας Βραχάλη, η οποία τα τελευταία χρόνια πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας.

2021: Το Panik TV, ένα νέο κανάλι μουσικής και ψυχαγωγίας, είναι γεγονός. Η μετάδοσή του γίνεται διαδικτυακά μέσα από το Panik Music, καθώς και μέσω δορυφόρου και ευρυζωνικών δικτύων (Cosmote TV, Nova, Vodafone TV, Wind Vision κ.ά.), ενώ από τον Γενάρη του 2022 θα γίνει περαιτέρω ενίσχυση του προγράμματός του.

2021: Οι επιτυχίες της Panik και η ένταξη καλλιτεχνών στο δυναμικό της δεν σταματούν. Οι DJ Stephan και Lil Pop είναι οι πιο φρέσκες προσθήκες από τον χώρο του ελληνικού τραπ. Παράλληλα, η Panik κυκλοφορεί τα soundtracks των πιο επιτυχημένων σειρών της τρέχουσας τηλεοπτικής σεζόν (π.χ. «Σασμός», «Η Γη Της Ελιάς»), βάζοντας τη μουσική υπογραφή της και στην τηλεόραση.

2.12.21 – lifo

23

PANIK RECORDS: ΔΈΚΑ ΧΡΌΝΙΑ ΕΠΙΤΥΧΊΕΣ, ΚΟΙΤΆΖΟΝΤΑΣ ΠΆΝΤΑ ΜΠΡΟΣΤΆ

Η ΘΑΥΜΑΣΤΉ ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΚΉΣ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ ΠΟΥ ΈΓΙΝΕ ΤΟ ΠΙΟ ΜΕΓΆΛΟ SUCCESS STORY ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΤΗΣ ΚΡΊΣΗΣ. Μ. HULOT

Η πορεία της Panik Records είναι στα αλήθεια θαυμαστή. Ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια ως outsider και κατάφερε όχι μόνο να επιβληθεί στην ελληνική μουσική πραγματικότητα, αλλά να κάνει και ένα από τα μεγαλύτερα success stories των τελευταίων δεκαετιών. Δημιουργήθηκε το 2011, μέσα στην οικονομική κρίση, και τη στιγμή που διεθνείς δισκογραφικοί κολοσσοί εγκατέλειπαν την ελληνική αγορά, από τον Πάρι Κασιδόκωστα και τον Γιώργο Αρσενάκο, με σκοπό τον εντοπισμό και την ανάδειξη νέων ταλέντων. Βασικός κορμός του ρεπερτορίου της ήταν το dance, που τότε στην Ελλάδα ήταν σε άνοδο, το r’n’b και το pop και πρώτοι καλλιτέχνες οι Playmen, ο Μηδενιστής και η Demy. Μέσα σε λίγους μήνες, έκανε την «έκρηξη»: το «Μια Ζωγραφιά» της Demy και του Μηδενιστή και το «Fallin’» της Demy και του OGE ήταν τότε τα απόλυτα hits, όπως και το «You Will Never Know» της Γαλλίδας Imany, την οποία η Panik σύστησε στο ελληνικό κοινό. Για τη στήριξη του λαϊκού τραγουδιού δημιούργησε, ένα χρόνο μετά την ίδρυσή της, το label της Panik Platinum, με πρώτο συμβόλαιο εκείνο των Koza Mostra.

24 lifo – 2.12.21

Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε και η Panik Live, το division που παρέχει υπηρεσίες παραγωγής και οργάνωσης εκδηλώσεων, ενώ στη συνέχεια δημιουργήθηκε η Panik Relations, το division επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων. «Πριν από δέκα χρόνια αποφασίσαμε να ιδρύσουμε μια δισκογραφική εταιρεία επειδή θέλαμε να προσφέρουμε μια νέα διάσταση στην ελληνική μουσική βιομηχανία. Θέλαμε να δημιουργήσουμε μια μουσική οικογένεια που θα έκανε τα πράγματα με τον δικό της, διαφορετικό τρόπο» λέει ο Πάρις Κασιδόκωστας. «Για να το καταφέρουμε, εκτός όλων των άλλων, προϋπόθεση ήταν ό,τι κάνουμε να το κάνουμε με κέφι, με όρεξη. Έτσι δουλέψαμε και νομίζω ότι καταφέραμε να πετύχουμε πολλούς από τους στόχους μας». «Όταν ξεκινήσαμε δεν είχαμε συγκεκριμένους στόχους» προσθέτει ο Γιώργος Αρσενάκος. «Θέλαμε να αναδείξουμε νέους ανθρώπους, να φρεσκάρουμε την αντιμετώπιση που είχε η μουσική, να κάνουμε αυτά που λέει η καρδιά και η ψυχή μας, χωρίς όρια και περιορισμούς, χωρίς να ακολουθούμε την πεπατημένη. Η εξέλιξη της Panik μας γεμίζει χαρά και υπερηφάνεια και ταυτόχρονα δίνει μεγαλύτερο κίνητρο να συνε-

χίσουμε, ακόμα πιο δυνατά». Από την πρώτη στιγμή η Panik επένδυσε στην αγάπη της για τη μουσική και τους ανθρώπους και στον δικό της τρόπο δουλειάς, που διέφερε και διαφέρει από εκείνον της συμβατικής δισκογραφίας. Το 2013 η Άννα Βίσση δίνει «ψήφο εμπιστοσύνης» στον τρόπο δουλειάς της Panik και εντάσσεται στο roster της εταιρείας. Για εκείνη δημιουργήθηκε το label Panik Gold, καθώς ήταν η πρώτη καταξιωμένη καλλιτέχνιδα που μπήκε στο δισκογραφικό family. Παράλληλα, στο τμήμα του management είχε μπει η Δέσποινα Βανδή, η οποία εντάχθηκε και δισκογραφικά το 2018. Η εταιρεία ξεκίνησε αποκλειστικά από «φρέσκα» πρόσωπα, δημιουργώντας και συστήνοντας στο κοινό τους νέους stars. Επενδύοντας πάντα στον καλλιτέχνη ως άνθρωπο και τις «φρέσκες» και καινοτόμες ιδέες της, καθώς αφουγκράζεται την εποχή και τις ανάγκες της, αλλά προσπαθεί να διαβλέπει και το μέλλον, κατάφερε να πείσει και την παλιότερη γενιά καλλιτεχνών. Πλέον, η Panik έχει κάθε είδος ρεπερτορίου και τους πιο ταλαντούχους και επιτυχημένους artists από κάθε είδος. Η παρουσίαση νέων ταλέντων και

η ένταξη ήδη καταξιωμένων καλλιτεχνών ήταν και είναι δύο «διαδικασίες» που γίνονται παράλληλα και αλυσιδωτά. Ενδεικτικά, το 2013, παράλληλα με την ένταξη της Άννας Βίσση, δημιούργησε το πιο hot boyband εκείνης της εποχής, τους Boys And Noise. Μετά την Άννα Βίσση στην Panik μπήκαν οι Στέφανος Κορκολής, Στέλιος Ρόκκος, Καίτη Γαρμπή, Γιάννης Πλούταρχος, Νότης Σφακιανάκης, η Πάολα… Το 2014 υπέγραψαν οι MEΛΙSSES που πλέον είναι το no1 συγκρότημα της χώρας και έναν χρόνο αργότερα η Ελένη Φουρέιρα που κατέκτησε την κορυφή της Ευρώπης. Το 2017 μπήκε στο roster και ο Κωνσταντίνος Αργυρός, που μέσα από την Panik εξελίχθηκε στον πιο επιτυχημένο λαϊκό καλλιτέχνη της γενιάς του και ταυτόχρονα οι ήδη καταξιωμένοι Ελευθερία Αρβανιτάκη, Πυξ Λαξ και Γιώτα Νέγκα. Η «αλυσίδα» των ήδη επιτυχημένων καλλιτεχνών συνεχίστηκε με ονόματα όπως οι Αντώνης Ρέμος, που αποτέλεσε τη δισκογραφική μεταγραφή της δεκαετίας, Μελίνα Ασλανίδου και Διονύσης Σχοινάς, οι οποίοι μπήκαν στην Panik ταυτόχρονα με καλλιτέχνες που εξελίχθηκαν σε hot και επιτυχημένα ονόματα της νεότερης γενιάς, όπως οι Josephine, STAN Αντιπαριώτης, Ηλίας Βρεττός, Γιώργος Παπαδόπουλος και Ήβη Αδάμου. Επίσης, η Panik ανέδειξε τους next generation stars, όπως οι Αναστάσιος Ράμμος, Έλενα Τσαγκρινού, Γιώργος Κακοσαίος, Βαγγέλης Κακουριώτης και Alcatrash. Το roster της Panik ξεπερνά αυτήν τη στιγμή τους 150 καλλιτέχνες, από όλα τα μουσικά είδη και είναι το μεγαλύτερο που υπάρχει σε δισκογραφική εταιρεία στη χώρα μας. Η μεγάλη ανταπόκριση του rap/trap στο κοινό δεν πέρασε απαρατήρητη από την Panik. Ως εταιρεία που θέλει πάντα να καινοτομεί και να πρωτοστατεί στις απαιτήσεις της εποχής, προχώρησε σε συνεργασία με την Capital Music, την πιο επιτυχημένη εταιρεία στο εν λόγω είδος, με τους no1 artists Skive, Light, Mad Clip και FY. Ταυτόχρονα, η Panik εκπροσωπεί σε Ελλάδα και Κύπρο τον τεράστιο κατάλογο της πολυεθνικής Sony Music Entertainment με τους κορυφαίους παγκόσμιους stars. Η μεγάλη ποικιλία των καλλιτεχνών που χαρακτηρίζει την εταιρεία είναι κάτι που δεν έγινε εσκεμμένα, ούτε επιτηδευμένα. Για την Panik μετράει ο άνθρωπος και το ταλέντο, ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, σεξουαλικότητας, καταγωγής, ή οποιουδήποτε άλλου παράγοντα που για κάποιους θεωρείται ταμπού. Η Panik παρακολουθεί στενά τις αλλαγές και τις εξελίξεις και εναρμονίζεται με τις απαιτήσεις της εποχής όλα αυτά τα χρόνια. Ωστόσο, κάποια πράγματα παραμένουν «κλασικά»! Για παράδειγμα, η Panik δεν έχει σταματήσει τις κυκλοφορίες φυσικού προϊόντος – ενδεικτικό το ότι μετρά πάνω από 80 χρυσούς, πλατινένιους και πολυπλατινένιους δίσκους και στηρίζει τη δισκογραφία σε κάθε της μορφή, ενδεικτικό το ότι μόνο τον τελευταίο χρόνο έχει πάνω από 30 εκατομμύρια digital streams. Το ίδιο ισχύει με

ΤΕΝ Panik years

το ραδιόφωνο, όπου κρατά τα σκήπτρα με αλλεπάλληλα no1 στο airplay chart, τα μουσικά βραβεία, καθώς έχει κατακτήσει τα περισσότερα Mad VMA, ενώ είναι στις πρώτες θέσεις των digital charts. Η Panik είναι όντως οικογένεια! Τόσο οι εργαζόμενοι σε αυτή, όσο και οι καλλιτέχνες, αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως μέλη της ίδιας οικογένειας, που ο ένας νοιάζεται τον άλλο, ο ένας βοηθά τον άλλο και όλοι έχουν τον ίδιο στόχο για τον οποίο «μάχονται» ο καθένας στον τομέα του, αλλά και όλοι μαζί σαν μια γροθιά. Κάπως έτσι π.χ. προέκυψε η επί σκηνής συνεργασία της Άννας Βίσση και της Δέσποινας Βανδή, με την οποία μπήκε τέλος στις φήμες περί κόντρας τους που υπήρχαν εδώ και τόσα χρόνια –αν και για εκείνες κόντρα δεν υπήρξε ποτέ–, μία συνύπαρξη κορυφής που αναμένεται να έχει και συνέχεια σύντομα. Στους στόχους της Panik είναι και το να προωθούν ελληνικές κυκλοφορίες στο εξωτερικό. Το κατάφεραν με την Ελένη Φουρέιρα και το «Fuego» που γνώρισε τεράστια επιτυχία σε πολλές χώρες της Ευρώπης και ακολούθησε το επιτυχημένο ξενόγλωσσο EP της «Gypsy Woman» και η συνεργασία της με τον θρυλικό Snoop Dogg στο «Sirens» (διασκευή του «Sweet Dreams» των Eurhythmics). Άλλο παράδειγμα είναι η Έλενα Τσαγκρινού για την οποία υπόγραψαν συμβόλαιο συνεργασίας με τη Sony Music για την κυκλοφορία του «El Diablo» σε όλο τον κόσμο. Επίσης, ήταν η πρώτη ελληνική δισκογραφική εταιρεία που έβαλε καλλιτέχνη της σε billboard στη φημισμένη Times Square της Νέας Υόρκης, στο πλαίσιο της παγκόσμιας καμπάνιας Spotify Equal (την Ελένη Φουρέιρα). «Σε ό,τι αφορά στο μέλλον της Panik, δεν υπάρχουν όρια» λέει ο Πάρις Κασιδόκωστας. «Θα συνεχίσουμε να καινοτομούμε και να αξιοποιούμε κάθε πρόσφορο νέο μέσο που δημιουργεί η τεχνολογία, αφενός παρακολουθώντας το διαρκώς και γρήγορα μεταβαλλόμενο τοπίο

της μουσικής βιομηχανίας, αφετέρου ανοίγοντας νέες προοπτικές γι’ αυτήν. Είμαι βέβαιος ότι θα τα καταφέρουμε και ο βασικός λόγος είναι αυτός που σας προανέφερα: Όλη η ομάδα μας εργάζεται δημιουργικά και έξυπνα, γιατί κάνουμε τη δουλειά μας με κέφι, πραγματικά τη χαιρόμαστε». «Η Panik είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται διαρκώς, αφουγκραζόμενος τις ανάγκες της εποχής και διαβλέποντας το μέλλον» συμπληρώνει ο Γιώργος Αρσενάκος. «Δέκα χρόνια μετά, στόχος είναι να επεκταθούμε σε όλο το φάσμα του entertainment, με τη μουσική να παραμένει ο κύριος πυλώνας. Ήδη έχουμε ξεκινήσει νέα projects, όπως το Panik TV και το Panik Music app, και γενικά προσανατολιζόμαστε στη δημιουργία ψυχαγωγικού content, όπως τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές. Θα συνεχίσουμε να κάνουμε όλα όσα μας αρέσουν και μας ευχαριστούν, έξω από νόρμες και πάντα με ποιότητα. Και, φυσικά, επιδιώκουμε να διατηρούμε τη δημιουργική ατμόσφαιρα της οικογένειας που υπάρχει, τόσο με τους εργαζόμενους όσο και με τους καλλιτέχνες». Μέσα στα επόμενα σχέδια είναι η διοργάνωση ενός talent show, ο νικητής του οποίου θα εκπροσωπήσει την Κύπρο στη Eurovision του 2023, και η δημιουργία ντοκιμαντέρ για καλλιτέχνες της. Ακόμα ένα επικείμενο project είναι η διοργάνωση συναυλίας για τα 10 χρόνια της εταιρείας, στην οποία τραγουδούν 30 καλλιτέχνες με συμφωνική ορχήστρα 60 μουσικών, ένα event πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα και ανάλογο με μεγάλα μουσικά galas του εξωτερικού, καθώς η Panik σχεδιάζει να κάνει θεσμό τη διεξαγωγή πρωτότυπων θεματικών συναυλιών κάθε χρόνο. Φυσικά, θα συνεχίσει να αναδεικνύει νέα ταλέντα, να δημιουργεί τους next generation stars και να επανασυστήνει καταξιωμένους καλλιτέχνες υπό το πρίσμα της νέας εποχής.

2.12.21 – lifo

25

ΜΙΑ ΖΩΗ Ο Charlie Howard στο σπίτι του στη Σκύρο.

26 lifo – 2.12.21

CHARLES HOWARD

ΑΠΌ ΤΟΝ M. HULOT

Η ΙΣΤΟΡΊΑ ΕΝΌΣ ΆΓΓΛΟΥ ΖΩΓΡΆΦΟΥ ΠΟΥ ΕΠΈΛΕΞΕ ΝΑ ΖΉΣΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΚΑΙ ΈΓΙΝΕ ΈΝΑΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΟΥΣ ΜΕΛΕΤΗΤΈΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΈΤΙΚΟΥ, ΑΦΉΝΟΝΤΑΣ ΠΊΣΩ ΤΟΥ ΜΕΓΆΛΟ ΈΡΓΟ.

Ο Άγγλος που έσωσε το ρεμπέτικο

Ο

Charles Howard γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1936 και ήταν το μοναχοπαίδι μιας οικογένειας με παράδοση στο θέατρο. Και οι δυο γονείς του ήταν πετυχημένοι ηθοποιοί, όπως και ο παππούς του, που έπαιζε σε μιούζικ-χολ και χόρευε κλακέτες. Επειδή οι γονείς του έλειπαν συχνά, ο Τσάρλι μεγάλωσε με τη γιαγιά του, που ήταν μοδίστρα και έφτιαχνε και κοστούμια για το θέατρο. Η παιδική του ηλικία ήταν αρκετά περιπετειώδης. Μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, μετακόμισαν οικογενειακώς στο Κεντ, αλλά δεν έμειναν για πολύ. Όταν ήταν πέντε ετών, η μητέρα του τον πήρε και πήγαν στην Αμερική, στο Hudson Valley, έξω από τη Νέα Υόρκη, σε μια φίλη της, την Έλεν Μέις, η οποία ήταν τότε διάσημη Αμερικάνα ηθοποιός. Φεύγοντας, η μητέρα του τον άφησε στο σπίτι της Μέις στην εξοχή, να τον φροντίσει μαζί με τον συνομήλικο γιο της. Πέρασαν χρόνια για να μάθει ο Τσάρλι ότι στη διάρκεια του πολέμου η μητέρα του ήταν κατάσκοπος, γι’ αυτό τον πήγε στην φίλη της πριν φύγει για Σιγκαπούρη – για να τον προστατέψει. Ο πατέρας του αιχμαλωτίστηκε από τους Ιάπωνες και έμεινε για χρόνια φυλακισμένος σε στρατόπεδο. Ο Τσάρλι έμεινε στην Αμερική μέχρι τη λήξη του πολέμου και όταν επέστρεψε στο Λονδίνο βρήκε μια πόλη βομβαρδισμένη. Ο πατέρας του, από τον οποίο δεν είχε καμία ανάμνηση, ήταν ακόμα αιχμάλωτος στην Ιαπωνία και ουσιαστικά τον είδε για πρώτη φορά όταν απελευθερώθηκε. « Έπαιζε στον δρόμο και ξαφνικά σταματάει ένα ταξί και κατεβαίνει ένας ξένος άνθρωπος, ταλαιπωρημένος απ’ τον πόλεμο, που ήταν ο μπαμπάς του» λέει η κόρη του, Rachel Howard. «Ο πατέρας μου ήταν πανέξυπνος, αλλά παράτησε το σχολείο πολύ μικρός. Επειδή οι γονείς του έλειπαν λόγω δουλειάς, τον έβαλαν σε ένα οικοτροφείο, ένα πολύ προχωρημένο σχολείο για την εποχή, το οποίο άφησε στα δεκαπέντε του. Ήταν ένα από τα πρώτα μεικτά οικοτροφεία, αρκετά μποέμ. Στην ίδια τάξη με τον πατέρα μου ήταν η θεία μου, η αδελφή της μητέρας μου, έτσι γνώρισε τη μαμά μου και ερωτεύτηκαν, από πιτσιρίκια. Μετά ο πατέρας μου έφυγε, πήγε στο Warwickshire, στο Royal Shakespeare’ Company, και έγινε ηθοποιός. Και επειδή ήταν μικρός, κουβαλούσε σπαθιά και έπαιζε ρόλους παιδιών. Βρέθηκε όμως στη σκηνή με τον Λόρενς Ολίβιε, με τεράστια ονόματα που σήμερα είναι θρύλοι. Συχνά έπαιρνε το τρένο για να πάει να δει τη μαμά μου στο Λονδίνο, κοιμόταν στους θάμνους, την έβλεπε για λίγο και μετά επέστρεφε. Ήταν ένας μεγάλος έρωτας, που διήρκεσε όλη τους τη ζωή. Η γιαγιά μου, η Ρόζαλιν, ήταν και σεναριογράφος. Μετά

απο τισ 78 στροφεσ στο cd «Ο Charlie βοήθησε στις αρχειακές μετεγγραφές 120 ηχογραφήσεων ρεμπέτικων που κυκλοφόρησαν από τον Bruce Bastin σε έξι CD, τα οποία κυριολεκτικά σόκαραν του λάτρεις του είδους όταν τα πρωτάκουσαν. Κάποιοι απλώς δεν μπορούσαν να πιστέψουν αυτό που άκουγαν».

–Tony Klein 2.12.21 – lifo

27

ΜΙΑ ΖΩΗ

Όταν ήρθε στην Ελλάδα, γνώρισε την ελληνική μουσική και από την πρώτη στιγμή είχε επαφή με τα ρεμπέτικα. Τη δεκαετία του ’70 και του ’80 πηγαίναμε κάθε Κυριακή στο Μοναστηράκι με το τρένο, οικογενειακώς, κι εκείνος, με ένα συριανό ταγάρι για τσάντα, πήγαινε να ψάξει για δίσκους. Τους ήξερε όλους τους παλαιοπώλες.

28 lifo – 2.12.21

τη λήξη του πολέμου έπαιξε σε μια ταινία του Κακογιάννη, ο οποίος ζούσε τότε στο Λονδίνο και έκαναν παρέα. Ήταν φίλοι με τον Κοσμά Πολίτη, που είχε γράψει το Ερόικα, και όταν ο Κακογιάννης ήθελε να κάνει τη διασκευή, η γιαγιά μου έγραψε το σενάριο. Μετά ο Κακογιάννης έκανε την επιμέλεια και δεν την έβαλε στα credits ως συν-σεναριογράφο, οπότε δεν πήρε καθόλου λεφτά απ’ την παραγωγή. Τσακώθηκαν, αλλά η γιαγιά έπαιξε στην ταινία έναν μικρό ρόλο. Στο Ερόικα, επειδή οι πρωταγωνιστές ήταν παιδιά, ο μπαμπάς μου προοριζόταν να παίξει ένα από τους δύο πρωταγωνιστές, αλλά τα χρήματα για να ξεκινήσουν τα γυρίσματα άργησαν δύο χρόνια και στο μεταξύ μεγάλωσε, δεν ήταν πια έφηβος, έτσι δεν έκανε για τον ρόλο. Τελικά, έγινε βοηθός του Κακογιάννη. Από την πρώτη στιγμή που ήρθε στην Αθήνα τού έκανε «κλικ». Έκαναν τα γυρίσματα στο Ναύπλιο και όσο έμεινε για την ταινία αγάπησε πολύ την Ελλάδα. Κόλλησε μαζί της. Όλη τη δεκαετία του ’60 οι γονείς μου έρχονταν πολύ συχνά για διακοπές σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, έκαναν πολλούς φίλους και γνωριμίες, και έμεναν στο Κολωνάκι, όπου ήταν ο Βάρναλης και άλλοι ποιητές και ηθοποιοί. Το Κολωνάκι τότε έμοιαζε με το Τσέλσι του Λονδίνου, καλλιτεχνικές περιοχές και οι δύο, όπου ακόμα δεν είχαν πάει νεόπλουτοι. Η αγάπη του για τη μουσική ξεκίνησε από πολύ νεαρή ηλικία, από τα έντεκα, και ήταν κυρίως για τα παλιά αμερικανικά μπλουζ. Από τότε ξεκίνησε τη συλλογή του με δίσκους 78 στροφών. Όταν ήρθε στην Ελλάδα, γνώρισε την ελληνική μουσική και από την πρώτη στιγμή είχε επαφή με τα ρεμπέτικα. Τη δεκαετία του ’70 και του ’80 πηγαίναμε κάθε Κυριακή στο Μοναστηράκι με το τρένο, οικογενειακώς, κι εκείνος, με ένα συριανό ταγάρι για τσάντα, πήγαινε να ψάξει για δίσκους. Τους ήξερε όλους τους παλαιοπώλες. Το Μοναστηράκι τότε ήταν άλλος κόσμος, έβρισκες φοβερά πράγματα, στοίβες από δίσκους 78 στροφών χωρίς καν εξώφυλλα, σκονισμένους, που για τον πατέρα μου ήταν θησαυρός. Αυτό που συνέδεσε τόσο πολύ τον μπαμπά μου με την Ελλάδα ήταν αρχικά η σχέση του με τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο και όλους αυτούς τους καλλιτέχνες που γνώρισε, οι οποίοι σίγουρα τον επηρέασαν ώστε να γίνει ζωγράφος. Και μετά ήταν η μουσική, οι φίλοι – ειδικά στη διάρκεια της χούντας συνδέθηκε συναισθηματικά με τους Έλληνες φίλους του, έζησε όλη την επταετία από κοντά. Όταν έγινε η χούντα, επειδή ο μπαμπάς μου ήξερε πολύ καλά τον Λάκη τον Καραλή, τον Νίκο τον Ναυπλιώτη και διάφορους από αυτή την παρέα που έφυγαν για το Λονδίνο, τους φιλοξένησε και τους βρήκε δουλειές. Κάποια στιγμή επιστρατεύτηκε και πήγε φαντάρος στη Γερμανία και όταν γύρισε δεν ήθελε να είναι πια ηθοποιός. Έπιασε τη ζωγραφική, αλλά, όταν δεν είχε δουλειά, έβαφε σπίτια. Έτσι βρήκε δουλειά και στους Έλληνες φίλους του, έβαφαν σπίτια και έπαιζαν μουσική. Πριν μετακομίσουμε στην Ελλάδα, περνούσαμε έναν μήνα κάθε καλοκαίρι στη χώρα, όπου φτάναμε οδικώς, με ένα Renault Quatrell, που εμάς μας φαινόταν υπέροχο, αλλά ήταν σαν κονσερβοκούτι. Βάζαμε στο πίσω μέρος μπαούλα και βαλίτσες, από πάνω κιλίμια και σε αυτά ξαπλώναμε με την αδελφή μου, χωρίς ζώνες ασφαλείας – έτσι ταξιδεύαμε στην εθνική. Κάναμε δέκα μέρες να φτάσουμε στην Ελλάδα, μέσω Γιουγκοσλαβίας, αλλά η Ελλάδα τότε ήταν ένας παράδεισος. Είχαμε διάφορους φίλους και μέναμε από δω και από κει, ήταν σαν όνειρο. Μετά από πολλά χρόνια έμαθα ότι κατά τη διάρκεια της χούντας οι γονείς μου μέσα στα μπαούλα μετέφεραν υλι-

κό για την αντίσταση, ακόμα και όπλα – αυτό έγινε σίγουρα μία φορά. Κι εμείς, τα παιδιά, κοιμόμασταν από πάνω τους! Προς το τέλος της δεκαετίας του ’60, λίγο πριν από τη χούντα, οι γονείς μου πήγαν για πρώτη φορά στη Σκύρο. Τότε πήγαινες από την Τήνο με καΐκι και ήταν πολύ μεγάλο ταξίδι. Ενώ είχαν ταξιδέψει πολύ στην Ελλάδα, δεν ξέρω τι έγινε και κόλλησαν με το νησί. Η Σκύρος τότε είχε πολλούς Γάλλους, γιατί πήγαιναν ο Κουλεντιανός και ο Τσίρκας, μια παρέα που είχε σχέση με το Παρίσι, αλλά είχε και κάποιους Άγγλους, που έγιναν φίλοι των γονιών μου για μια ζωή. Το 1975, μόλις έπεσε επιτέλους η χούντα, βρήκαν στη Σκύρο έναν στάβλο, τον οποίο τον αγόρασαν με 200 λίρες που δανείστηκαν από την αδελφή της μαμάς μου, που ζούσε στην Ιταλία. Ήταν πολύ δύσκολο να τον κάνουν σπίτι, γιατί έπρεπε να τον χτίσουν απ’ την αρχή. Ήταν και παραμεθόρια περιοχή και δεν μπορούσαν να τον αγοράσουν στο όνομά τους, οπότε ρίσκαραν και τον πήραν στο όνομα ενός φίλου του πατέρα μου που ήταν δικηγόρος, ο μόνος δικηγόρος στη Σκύρο. Τότε συνέβαινε να έχεις αγοράσει σπίτι από μεσίτη, να πηγαίνεις σε αυτό και να μένει κόσμος μέσα. Ξέρω τρεις περιπτώσεις τέτοιες, που δεν μπήκαν ποτέ στο σπίτι που είχαν αγοράσει. Οι γονείς μου ήταν τυχεροί και κάποια στιγμή τη δεκαετία του ’90, όταν άλλαξε ο νόμος, κατάφεραν να γυρίσουν το σπιτάκι στο όνομά τους. Αυτό το σπιτάκι που αγόρασαν εντελώς αυθόρμητα ήταν όλο κι όλο ένα δωμάτιο μέσα στον οικισμό και ανέθεσαν την επισκευή του σε διάφορους μάστορες. Το καλοκαίρι, ξανά με το αυτοκίνητο, κάναμε ολόκληρο ταξίδι περιμένοντας να δούμε το σπίτι έτοιμο και, φτάνοντας, βρήκαμε απλώς έναν σωρό από μπάζα. Δεν είχαν κάνει τίποτα. Έτσι οι γονείς μου αποφάσισαν να έρθουν για έναν χρόνο στην Ελλάδα και, επειδή ο μπαμπάς μου ήξερε από μαστορέματα, το έφτιαξε μόνος του. Η μαμά μου είχε τελειώσει τη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά είχε εκπαιδευτεί και ως δασκάλα και δίδασκε στο δημοτικό, οπότε βρήκε δουλειά στο αγγλικό σχολείο στην Αθήνα. Ο μπαμπάς μου πηγαινοερχόταν στη Σκύρο, έφερε και έναν φίλο του αρχιτέκτονα από την Αγγλία, που έκανε μια μελέτη, και με γαϊδούρια και μουλάρια έφτιαξε το σπίτι. Και αυτός ο ένας χρόνος που θα έμεναν κράτησε τελικά όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Γιατί δεν έφυγαν ποτέ και η Σκύρος παρέμεινε ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής τους. Λόγω της δουλειάς της μαμάς μου, που είχε τρεις μήνες διακοπές, μπορούσαμε να περνάμε εκεί όλα τα καλοκαίρια. Ο μπαμπάς μου ζωγράφιζε, αλλά έκανε και μαθήματα αγγλικών, έτσι είχε κι αυτός ελεύθερο το καλοκαίρι. Είχαν μια πολύ ωραία ζωή, γιατί τον χειμώνα τον περνούσαν στην Αθήνα, στην Κηφισιά, και το καλοκαίρι στο νησί. Η Κηφισιά ήταν τότε σαν χωριό, είχαμε γάιδαρο στον κήπο μας, κότες, πάπιες, ήταν μια κατάσταση που δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή. Ο μπαμπάς μου τα καλοκαίρια ζωγράφιζε μετά μανίας, κάθε μέρα, από τότε που τον θυμάμαι, εκτός από τα τελευταία χρόνια, που έπαθε Πάρκινσον. Για ένα διάστημα σταμάτησε, αλλά κατάφερε να ξαναπιάσει τη ζωγραφική, κάνοντας πιο μικρά έργα. Ζωγράφιζε επειδή το ένιωθε ως ανάγκη και όχι επειδή ήταν επάγγελμα ή την είχε δει καλλιτέχνης. Ήταν κάτι που το έκανε με εμμονή, χωρίς να θέλει να δείχνει τη δουλειά του απαραίτητα. Περιοδικά έκανε κάποιες εκθέσεις, αλλά οι αυτές προέκυπταν από ανθρώπους που πίστευαν στη δουλειά του και τον έβρισκαν από μόνοι τους, δεν έκανε ποτέ κάτι για να προωθηθεί. Ο πατέρας μου ήταν πολύ πειθαρχημένος, ασχολού-

νταν με πολλή σοβαρότητα με τη μουσική και τη ζωγραφική, αλλά δεν είχε την ανάγκη της αναγνώρισης ή της προβολής, πίστευε σε αυτό που έκανε και το έκανε κινούμενος από ένα πάθος εσωτερικό. Γι’ αυτό, πολλοί καλλιτέχνες που δεν είναι γνωστοί έχουν ένα απωθημένο. Ο μπαμπάς μου, από την άλλη, δεν ήταν γνωστός, αλλά δεν είχε κανένα απωθημένο. Όταν έκανε εκθέσεις χαιρόταν, όμως δεν αγχωνόταν πάρα πολύ. Πούλαγε έργα, κυρίως ιδιωτικά, σε ανθρώπους που εκτιμούσαν τη δουλειά του, ή έκανε κάθε πέντε χρόνια μια έκθεση. Ήταν φοβερός αφηγητής, λόγω τους παρελθόντος του ως ηθοποιού και λόγω της ιδιοσυγκρασίας του. Ήταν ένας έντονος άνθρωπος που δεν μιλούσε πολύ, όταν τον έπιανε όμως να πει μια ιστορία, την έλεγε τόσο εκφραστικά, κάνοντας διαφορετικές φωνές, που όλο το τραπέζι καθηλωνόταν. Δεν ήταν η ψυχή της παρέας που θα μίλαγε όλη την ώρα, αλλά όταν το αποφάσιζε ήταν φοβερός, ήταν αυτό που λέμε στα αγγλικά “raconteur”, αφηγητής, κάποιος που το ’χει. Δεν έγραφε πολύ, αλλά είχε φοβερή πένα. Άφησε αρκετές σημειώσεις, κυρίως μουσικές, που είναι πολύ εξειδικευμένες. Κράταγε μικρά σημειωματάρια όπου έγραφε μικρές φράσεις από τον Ρουμί, τον Καζαντζάκη, διάφορα αποσπάσματα που τον ενέπνεαν. Έγραφε και τα κείμενα για τους δίσκους που έβγαλε, είκοσι τρία συνολικά, που είναι ουσιαστική μελέτη και δουλειά. Όλα αυτά τα έχει κάνει χωρίς πληρωμή. Ο μπαμπάς μου ήταν συλλέκτης, αλλά ήταν σχεδόν ακαδημαϊκός, παρότι άφησε τόσο νέος το σχολείο. Ο αρχιτέκτονας που μας σχεδίασε το σπίτι στη Σκύρο μού είπε πρόσφατα ότι “ο μπαμπάς σου, όποιο θέμα και να άνοιγες, ήξερε κάτι να σου πει, από την ισλαμική τέχνη μέχρι τον πόλεμο στην Κορέα”. Ήταν πολύ διαβασμένος και είχε άπειρα ενδιαφέροντα. Το περίεργο ήταν ότι θυμόταν κιόλας ό,τι διάβαζε, είχε φοβερή μνήμη. Όλα τα έκανε σοβαρά, αλλά μου έκανε εντύπωση αυτό που μου είπαν δυο-τρεις κολλητοί του όταν πέθανε, κι αυτοί συλλέκτες, η μουσική παρέα του, παλιοί Έλληνες λεβέντες, με φιλότιμο: “Να προσέχεις τους συλλέκτες. Μην τυχόν έρθει κανένας, γιατί είναι αρπακτικά και θα θέλουν να σου πάρουν ό,τι έχεις”. Θέλω να χαρίσω τη συλλογή του κάπου, να μπορεί να έχει πρόσβαση όποιος ενδιαφέρεται να ακούσει. Δεν έχω σπάνιους δίσκους, έχουν μείνει καμιά εικοσαριά, γιατί είχε πουλήσει όλους τους σπάνιους. Το 1981 κάηκε το σπίτι μας και έγινε στάχτη ό,τι είχε μαζέψει μέχρι τότε. Αγόραζε σπάνιους δίσκους για τις συλλογές CD που έφτιαχνε, τους αντέγραφε και μετά τους πουλούσε. Και επειδή ήταν τρομερά απλόχερος, όταν τον έπαιρνε κάποιος τηλέφωνο ή του έστελνε e-mail και του έλεγε “κάνω μια έρευνα για τον τάδε, μπορείς να με βοηθήσεις, έχεις κάτι στο αρχείο σου;”, έδινε σε όλους. Και μπορεί να μην είπε ποτέ κακή λέξη ο πατέρας μου για κανέναν, αλλά έμαθα από τους φίλους του ότι όταν έβγαζε τα CD και ζητούσε από κάποιον, για να είναι ολοκληρωμένη η συλλογή, να τον βοηθήσει επειδή ήξερε ότι είχε ένα συγκεκριμένο τραγούδι σε καλή κατάσταση, εκείνος δεν του έδινε τον δίσκο. Ήταν τόσο κτητικοί και εγωμανείς». Η έκδοση των CD του Charles Howard ξεκίνησε το 1994, όταν ανακάλυψε ότι στα αρχεία της His Master’s Voice στο Λονδίνο υπήρχε αρχείο με όλους τους δίσκους που η εταιρεία είχε κυκλοφορήσει σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσά τους υπήρχαν και άθικτοι δίσκοι με ρεμπέτικα που είχαν βγει προπολεμικά στην Ελλάδα. Έκανε μια συμφωνία με τον διευθυντή της EMI και έτσι κυκλοφόρησαν τα πρώ-

Καλοκαίρια στην Ελλάδα με το ηρωικό Renault 4L.

Επισκευάζοντας το σπίτι στη Σκύρο.

φωτο: λεωνιδας δημακοπουλοσ

τα CD. Αργότερα, ο Μάτσας, ως πρόεδρος της ελληνικής EMI, ζήτησε να σταματήσουν οι εκδόσεις του Charlie, αλλά εκείνος συνέχισε να βγάζει CD με κομμάτια από την προσωπική του συλλογή και άλλων Ελλήνων φίλων του συλλεκτών. Όλες του οι κυκλοφορίες, σε εταιρείες της Αγγλίας, της Αμερικής και της Σουηδίας, περιέχουν κομμάτια στην καλύτερη δυνατή ποιότητα, άψογα ψηφιοποιημένα. Για τους συλλέκτες του ρεμπέτικου τραγουδιού και αρκετούς νέους μουσικούς ο Charles Howard είναι ένα θρυλικό πρόσωπο. «Τον Charles Howard τον γνώρισα το 1993, σε ηλικία 14 ετών» λέει ο Σταύρος Κουρούσης, μουσικός. Τότε, ως σπουδαστής κλασικής κιθάρας, η γνωριμία μας έγινε στο μαγαζί του Βασίλη Λιακόπουλου στο Γκάζι, στο πλαίσιο ενός δίσκου του οποίου παραγωγός θα ήταν ο Charlie. Μπουζούκι θα έπαιζε ο σπουδαίος ερασιτέχνης του ρεμπέτικου Νίκος Βραχνάς, τον οποίο εγώ θα συνόδευα στον μπαγλαμά. Ο Charlie ήταν μεγάλος θαυμαστής του Bραχνά, καθώς πίστευε πως ήταν η τελευταία γνήσια γραμμή του προπολεμικού ρεμπέτικου του Πειραιά και ήθελε διακαώς να τον δικαιώσει, κάνοντάς του μια παραγωγή. Δυστυχώς, η προσπάθεια αυτή τότε δεν ευοδώθηκε, αλλά οι ηχογραφήσεις έγιναν, μετά από δική μου παρέμβαση, το 2000, με τον Charlie πίσω από το μικρόφωνο εγγραφής. Από το 1995 ξεκίνησα να μαζεύω δίσκους γραμμοφώνου, γνωρίζοντας όλους τους συλλέκτες της πιάτσας, παλιούς και νέους. Ο Charlie επηρέασε καταλυτικά αυτόν τον χώρο. Ήταν άριστος γνώστης του. Όταν ήρθε στην Ελλάδα γνώρισε το ρεμπέτικο, το οποίο τον αιχμαλώτισε και άρχισε παθιασμένα να ψάχνει για δίσκους γραμμοφώνου, έχοντας ως γνώμονα τη σπανιότητα και κυρίως την καθαρότητά τους. Το να είσαι συλλέκτης είναι κάτι που το “σπουδάζεις” με τα χρόνια και ο Charlie, εκτός του ότι με τίμησε με μια σπουδαία φιλία όλα αυτά τα χρόνια, υπήρξε ο μέντοράς μου σε αυτό το θέμα και έμαθα πολλά πράγματα από αυτόν. Δεν υπήρχε σοβαρός συλλέκτης στην Ελλάδα εδώ και χρόνια που να μη γνώριζε τον Charlie. Παράλληλα, καθιερώθηκε ως ένας από τους πιο σημαντικούς παραγωγούς επανέκδοσης ρεμπέτικων – στη συνείδηση πολλών είναι ο πιο ονομαστός. Με το έργο του στις εταιρείες Rounder, Heritage και Jsp για περίπου μια δεκαπενταετία, από το 1990 ως το 2015, έβαλε πολύ ψηλά τον πήχη στον τομέα της επανέκδοσης. Η καθαρότητα των τραγουδιών σε μερικές από τις παραγωγές του είναι αξεπέραστη, καθώς είχε επιλέξει για τον καθαρισμό τους τον φίλο του και διάσημο ηχολήπτη στον χώρο των δίσκων 78 στροφών John R.T Davies και τον μαθητή του Ted Kendall. Ο Τσάρλι, χωρίς υπερβολή, είναι αυτός που έμαθε πολλούς συλλέκτες στην Ελλάδα να ακούνε σωστά τους δίσκους μέσα από τις αγγλικές βελόνες που χρησιμοποιούσε. Στα μηχανήματα αναπαραγωγής οι περισσότεροι, για πολλά χρόνια, χρησιμοποιούσαν κεραμικές κεφαλές κατώτερης ηχητικής αξίας. Σήμερα, που έχω αναλάβει πλέον να κάνω κι εγώ με τη σειρά μου επανεκδόσεις στον χώρο των δίσκων 78 στροφών, το οφείλω στην εμπειρία μου μαζί του. Τον έχω ως πρότυπο γιατί προσέγγιζε τον τομέα του ήχου σοβαρά και κάποιες παραγωγές του είναι δύσκολο να αντικατασταθούν». «Ο Charlie παθιαζόταν με τη μουσική που τον συγκινούσε και ήθελε και οι άλλοι να μπορούν να την ακούνε, είτε ήταν πρώιμα μπλουζ, είτε κάντρι, είτε οποιαδήποτε μουσική συναντούσε και θεωρούσε αυθεντική», λέει ο Tony Klein, Βρετανός μουσικός, ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής που ζει στη Σουηδία, από τους πιο σημαντικούς μελετητές του ρεμπέτικου και της ελληνικής μουσικής των πρώτων δεκα-

Πέντε από τις συνολικά 23 συλλογές ρεμπέτικου που επιμελήθηκε στη διάρκεια της ζωής του.

2.12.21 – lifo

29

ΜΙΑ ΖΩΗ ετιών του εικοστού αιώνα. «Παρότι μάζευε ελληνικούς δίσκους 78 στροφών από τη δεκαετία του ’60 και είχε επαφή με άλλους συλλέκτες και λάτρεις των ρεμπέτικων, η δημόσια συνεισφορά του στη διάσωσή τους άρχισε τη δεκαετία του ’90, την εποχή των CD, δύο δεκαετίες μετά το μαζικό κύμα των επανακυκλοφοριών των ρεμπέτικων σε LP στην Ελλάδα, το οποίο είχε ξεκινήσει στις αρχές τη δεκαετίας του ’70. Μέχρι τότε είχε κάνει τεράστια προσπάθεια να εντοπίσει τις αρχικές ηχογραφήσεις του καλλιτέχνη που τον συγκινούσε περισσότερο, του Μάρκου Βαμβακάρη, του πατριάρχη του ρεμπέτικου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κυκλοφορία ολόκληρων CD με την πρώιμη δουλειά του Μάρκου, το 1998 και το 2010, ενώ αρκετά τραγούδια του συμπεριλήφθηκαν στις άλλες συλλογές του.

Η Ο Charlie έψαχνε πάντα τα πιο καθαρά αντίτυπα, αν και τις περισσότερες φορές είχε πρόσβαση στο μοναδικό αντίτυπο ενός σπάνιου δίσκου, το οποίο μπορεί να ήταν σε άθλια κατάσταση και απαιτούνταν άπειρη δουλειά στο στούντιο για την επανάκτηση του ήχου που περιεχόταν σε αυτόν.

30 lifo – 2.12.21

σχέση του Charlie με τη μουσική ήταν πολυδιάστατη. Δεν τον συγκινούσε βαθιά μόνο αυτό που άκουγε αλλά ήθελε να μάθει τα πάντα για τη ζωή των τραγουδιστών και των μουσικών, ήταν κολλημένος με την επιστήμη της δισκογραφίας – έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια να αποκτήσει τα αρχεία των δισκογραφικών εταιρειών, να εντοπίσει λεπτομέρειες για το πότε και πώς ακριβώς έγιναν οι ηχογραφήσεις και, όπου γινόταν, να μάθει ποιος ήταν παρών σε κάθε ηχογράφηση. Όπου ήταν δυνατό έκανε σχολαστικές σημειώσεις για νούμερα καταλόγου, μήτρας και ηχογράφησης ή ημερομηνίες ηχογράφησης, και όλες αυτές οι πληροφορίες περιλαμβάνονταν κάθε φορά στις σημειώσεις που έκανε για την επανακυκλοφορία ενός CD με κομμάτια που είχε μαζέψει. Ιδιαιτέρως σημαντικό στην εμπλοκή του με τα ρεμπέτικα ήταν το ενδιαφέρον του για τον ίδιο τον ήχο που περιλαμβανόταν στα αυλάκια των δίσκων 78 στροφών. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στη φιλία του με άλλους συλλέκτες δίσκων 78 στροφών στην Αγγλία και στην Αμερική, ειδικά με τον μακαρίτη τον John R.T. Davies (1927-2004), έναν Βρετανό μουσικό της τζαζ, συλλέκτη και ηχολήπτη, ο οποίος ήταν πρωτοπόρος στην τέχνη της ανάκτησης του ήχου από δίσκους 78 στροφών. Ο Davies περνούσε ώρες, ίσως και μέρες, δοκιμάζοντας έναν μεγάλο αριθμό από διαμαντένιες βελόνες διαφορετικών διαστάσεων πριν αποφασίσει ποια θα έδινε την πιο πιστή μεταγραφή της μουσικής πληροφορίας που περιεχόταν στα αυλάκια ενός συγκεκριμένου δίσκου 78 στροφών. Ο John δίδαξε στον Charlie τη σημασία του σωστού είδους καμπύλης εξίσωσης όταν μετέτρεπε τα 78άρια του σε CD για να διατηρηθεί η ηχητική πληροφορία όσο πιο πιστά ήταν δυνατό, έτσι που ο μηχανικός του mastering να μπορεί να χρησιμοποιήσει την προηγμένη ψηφιακή τεχνολογία με σωστό τρόπο και προσεκτικά να αποκαταστήσει και όχι να “καθαρίσει” τον ήχο, κάτι που δυστυχώς δεν γίνεται συχνά στις επανακυκλοφορίες των δίσκων 78 στροφών στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες, με θλιβερά αποτελέσματα. Έτσι, όταν ο Charlie ξεκίνησε να επιλέγει κομμάτια και να γράφει σημειώσεις για τα συνολικά 48 CD με ρεμπέτικα που κυκλοφόρησε από το 1992 μέχρι το 2012 σε δύο βρετανικές εταιρείες, μία αμερικανική και μία σουηδική ανεξάρτητη, όλες αυτές οι επανακυκλοφορίες διέφεραν κατά πολύ και από πολλές απόψεις απ’ ό,τι είχε κυκλοφορήσει στην Ελλάδα ως τότε. Η ποιότητα του ήχου και το επίπεδο της πληροφορίας που ήταν προσεκτικά διερευνημένη και λεπτομερής, περιλαμβάνοντας τους

στίχους των τραγουδιών (και τις αγγλικές μεταφράσεις), ήταν ασύγκριτα ανώτερα από αυτό που ήταν συνηθισμένο στις ελληνικές επανεκδόσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ο Charlie έψαχνε πάντα τα πιο καθαρά αντίτυπα, αν και τις περισσότερες φορές είχε πρόσβαση στο μοναδικό αντίτυπο ενός σπάνιου δίσκου, το οποίο μπορεί να ήταν σε άθλια κατάσταση και απαιτούνταν άπειρη δουλειά στο στούντιο για την επανάκτηση του ήχου που περιεχόταν σε αυτόν. Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλία του με τους Βρετανούς συλλέκτες και φανατικούς μουσικόφιλους Paul Vernon και Bruce Bastin οδήγησε σε μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές στο ρεμπέτικο. Από το 1994 μέχρι το 1996 κυκλοφόρησαν έξι CD στη βρετανική εταιρεία Heritage. Το υλικό γι’ αυτά προήλθε από τα αρχεία της ΕΜΙ που στεγάζονταν έξω από το Λονδίνο, στο Hayes. Εκεί, ανάμεσα από εκατοντάδες χιλιάδες ανέγγιχτους δίσκους 78 στροφών από ολόκληρο τον κόσμο, ηχογραφημένους από την Gramophone, μετέπειτα HMV, από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’30, υπήρχαν εκατοντάδες δίσκοι με ρεμπέτικα, οι οποίοι δεν είχαν ακουστεί ποτέ σε τέτοια κατάσταση, τέλεια. Έχοντας πρόσβαση στα αρχεία της ΕΜΙ με τις ηχογραφήσεις και λίγο-πολύ παρακαλώντας την εταιρεία για να τους δώσει την άδεια να επανακυκλοφορήσουν μετεγγραφές από το άριστης ποιότητας αυτό υλικό, ο Charlie βοήθησε τον Paul να επιλέξει και να ταξινομήσει για αρχειακές μετεγγραφές 120 ηχογραφήσεις ρεμπέτικων που κυκλοφόρησαν από τον Bruce Bastin σε έξι CD, τα οποία κυριολεκτικά σόκαραν του λάτρεις του είδους όταν τα πρωτάκουσαν. Κάποιοι απλώς δεν μπορούσαν να πιστέψουν αυτό που άκουγαν και επέμεναν ότι είναι νέες ηχογραφήσεις των αυθεντικών τραγουδιών, που αντέγραφαν ακριβώς τα πρωτότυπα. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες αυτών των δίσκων ήταν ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Αντώνης Νταλγκάς, η Ρίτα Αμπατζή, η Ρόζα Εσκενάζυ και ο Γιοβάν Τσαούς. Πολλά τραγούδια τους είχαν ακουστεί από κατεστραμμένους δίσκους, μεταξύ αυτών και η “Φραγκοσυριανή” του Βαμβακάρη. Η γενναιόδωρη συνεισφορά του Charlie (δεν έβγαλε ποτέ λεφτά από αυτό του το πάθος) είχε ως αποτέλεσμα να μπορέσουν να ακούσουν άνθρωποι όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο πάνω από χίλιες ηχογραφήσεις ρεμπέτικων από το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, συχνά σε ποιότητα ήχου που δεν είχε ακουστεί ποτέ, και να τοποθετηθούν αυτές οι ηχογραφήσεις στο ιστορικό, πολιτιστικό, προσωπικό, μουσικό και δισκογραφικό πλαίσιο που τους αξίζει». Εκτός από την Αθήνα και τη Σκύρο, μεγάλη αγάπη του Charlie υπήρξε η Κωνσταντινούπολη, όπου από κάποια στιγμή και ύστερα ζούσε με την Ντίζι, τη σύζυγό του, έξι μήνες τον χρόνο. «Στην Πόλη πήγαμε πρώτη φορά όταν ήμουν έντεκα χρονών και ήταν ακόμα σαν σε καθεστώς χούντας», λέει η Rachel. «Φτάσαμε πάλι με το Quatrell και θυμάμαι ότι μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση γιατί ήταν παντού στρατιώτες με πολυβόλα, κι εμείς είχαμε έρθει από την Αθήνα, όπου κάναμε κάπως χίπικη ζωή. Ο πατέρας μου είχε μεγάλη αγάπη και πάθος για την Πόλη και πήγαιναν κατά καιρούς διακοπές με τη μητέρα μου στην Καππαδοκία, στην Προύσα. Όταν η μαμά μου έγινε εξήντα χρονών και πήρε σύνταξη, πήγαν ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Είχε μόλις πεθάνει μια θεία της, είχε πάρει και το εφάπαξ της και επιτέλους είχαν κάποια χρήματα, γιατί μια ζωή είχαν μόνο το σπιτάκι στη Σκύρο και ζούσαν στο νοίκι. Δεν ζούσαν ανεύθυνα, αλλά δεν τους ενδιέφερε να έχουν ιδιοκτησία.

Κάποια στιγμή, ενώ είναι στην Πόλη, με παίρνει τηλέφωνο η μαμά μου και μου λέει: “Μόλις αγοράσαμε ένα σπίτι!”. Ήξερα ότι σκέφτονταν να γυρίσουν στην Αγγλία, αλλά είχαν φύγει από το ’75 και ήταν 2005 και δεν είχαν τίποτα πια εκεί. Έτσι, βρήκαν μια ευκαιρία στην Κωνσταντινούπολη, ένα παλιό σπίτι που έκανε ακριβώς όσα λεφτά είχαν, 100.000 δολάρια, και το αγόρασαν. Ήταν κάτι που έγινε αυθόρμητα, όπως και με το σπίτι στη Σκύρο, αλλά αυτό το σπίτι τούς ανανέωσε πάρα πολύ. Εκεί που έλεγαν “βγαίνουμε στη σύνταξη” –αν και ο μπαμπάς μου δεν πήρε ποτέ σύνταξη, δεν είχε πουθενά ένσημα–, άλλαξε όλη τους η ζωή. Βρέθηκαν με το ένα πόδι στην Ελλάδα και με το άλλο στην Πόλη, σε ένα καταπληκτικό σπίτι, τετραώροφο, χωρίς ασανσέρ, αλλά μαγικό. Κι εκεί έκαναν έναν νέο κύκλο φίλων, παρέες Τούρκων, Ελλήνων της Πόλης, και ανακάλυψαν έναν καινούργιο κόσμο. Ξανάνιωσαν, έβγαιναν πιο πολύ και έγιναν ξανά παιδιά της πόλης, γιατί εδώ έμεναν συνέχεια στην Κηφισιά και δεν κατέβαιναν πολύ στο κέντρο. Ο πατέρας μου έλεγε ότι η Πόλη τού θύμιζε την Ελλάδα όπως ήταν όταν πρωτοήρθαμε, το

«Ο μπαμπάς μου τα καλοκαίρια ζωγράφιζε μετά μανίας, κάθε μέρα, από τότε που τον θυμάμαι, εκτός από τα τελευταία χρόνια, που έπαθε Πάρκινσον».

–Rachel Howard

INFO

Όλες οι φωτογραφίες είναι από το οικογενειακό άλμπουμ της Rachel Howard.

1975. Πέρναγαν τέλεια εκεί, είχε ωραίο φαΐ, ωραία παζάρια και η πόλη του έδινε έμπνευση να ζωγραφίζει. Άλλαξε λίγο η ζωγραφική του αυτή την περίοδο, εμπνεύστηκε πολύ από τα τζαμιά και την οθωμανική αρχιτεκτονική, τα πλακάκια, αλλά κυρίως από τον σουφισμό. Είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τους δερβίσηδες ο πατέρας μου, είχε από παλιά μεγάλη αγάπη για τον Ρουμί. Το σπίτι της Πόλης δυστυχώς το πουλήσαμε το ’17, γιατί αρρώστησε η μαμά μου και χρειάζονταν τα χρήματα. Ήταν πάρα πολλά τα έξοδα, αλλά δεν μπορούσαν και να πάνε γιατί είχε γίνει η τρομοκρατική επίθεση και όλο αυτό με τον Ερντογάν, έτσι το πούλησαν. Ο μπαμπάς μου ήταν χαρισματικός χωρίς να καταλαμβάνει πολύ χώρο, γιατί οι χαρισματικοί άνθρωποι καμιά φορά ρουφάνε και λίγο ενέργεια ή είναι λίγο επιβλητικοί και δεν ακούνε τους άλλους. Ο μπαμπάς μου άκουγε πάρα πολύ, ήταν σκεπτόμενος άνθρωπος και έκανε πολλά παραπάνω στη ζωή του απ’ ό,τι φανταζόμουν. Πάντα μέναμε σε πολύ μικρά σπίτια, αλλά είχε έναν δικό του χώρο, με το στερεοφωνικό του και τους καμβάδες του, και εκεί μέσα παρήγε έργο χωρίς να το λέει. Στη

Σκύρο κάθε πρωί μάς έδιωχνε από τις δέκα μέχρι τις δύο για να δουλέψει, να ζωγραφίσει. Δεν είχε καν φως μέσα στο σπίτι, γιατί είναι χτισμένο στον βράχο. Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε αυτό το σκοτεινό δωμάτιο έβγαζε αυτά τα πολύ φωτεινά έργα. Λίγο πριν από το τέλος του μετέφρασε ένα βιβλίο που είχε βρει στο Μοναστηράκι πολύ παλιότερα με τον τίτλο Στον καιρό των Σουλτάνων. Ο Πάνος Τζελέπης, που το έγραψε, είναι κι αυτός ένας γνωστός άγνωστος, αρχιτέκτονας με καταγωγή από την Πόλη, και το βιβλίο αποτελείται από μικρά διηγήματα σαν βινιέτες αληθινής ζωής από μια πόλη, με τον υπόκοσμο της Κωνσταντινούπολης του δέκατου ένατου αιώνα. Είναι δύο βιβλία, μαζί με το Ένας Νταής. Πρόκειται για μια υποκουλτούρα πολύ ενδιαφέρουσα, έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια. Ο μπαμπάς μου παθιάστηκε με αυτό το βιβλίο και κάθισε και το μετέφρασε μόνος του. Έκανε καταπληκτική μετάφραση κι έψαχνε πολύ καιρό να βρει εκδότη, αλλά όλοι του έλεγαν “όχι”. Ευτυχώς, φέτος, λίγο πριν πεθάνει, το εξέδωσε ένας νεαρός Ελληνοαυστραλός που έχει φτιάξει έναν δικό του μικρό εκδοτικό και πρόλαβε να το δει τυπωμένο.

Στην κηδεία του ήρθε ένας φίλος του, ο Γιώργος Γραμματικός, ο ηθοποιός, ο οποίος τον ήξερε από το 1953, και με συγκίνησε πάρα πολύ γιατί μου είπε ότι “ο πατέρας σου και η μητέρα σου είχαν κάτι που δεν ήταν ευρέως γνωστό, ήταν τρομερά φιλάνθρωποι, αλλά βοηθούσαν χωρίς να το επιδεικνύουν”. Οι γονείς μου δεν είχαν ποτέ χρήματα, αλλά πάντα βοηθούσαν τους ανθρώπους που είχαν λιγότερα. Μου είπε χαρακτηριστικά για τον Θοδωρή από το Μοναστηράκι, που είχε μια τρύπα και πουλούσε παλιά πράγματα, ο οποίος, όταν μεγάλωσε, ήταν τελείως μόνος. Ο μπαμπάς μου, κάθε φορά που θα κατέβαινε στο Μοναστηράκι, του πήγαινε φαγητό απ’ τη μαμά μου και τσιγάρα. Κι αργότερα, όταν ήταν άρρωστος, πήγαινε στο σπίτι του στο Παγκράτι και του έδινε χρήματα. Δεν είχε λεφτά, και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να τα παίρνει είδηση κανένας μας. Ήταν πολύ γενναιόδωρη ψυχή. Νομίζω ότι αυτό το quote του Αγά Χαν που βρήκα ανάμεσα στα πράγματά του, το οποίο έχει γράψει σε ένα χαρτάκι, τα λέει όλα: “Τη ζωή πρέπει να τη σέβεσαι και να τη ζεις με αξιοπρέπεια και γενναιοδωρία”. Αυτό έκανε ο μπαμπάς μου».

Την ατομική έκθεση του Charles Howard με τίτλο «Το ελληνικό καλοκαίρι» παρουσιάζει ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου από τις 4/12 ως τις 23/1/22 στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων.

2.12.21 – lifo

31

ΜΊΑ ΜΈΡΑ ΜΕ ΤΡΕΙΣ ΈΛΛΗΝΕΣ

TikTokers

ΣΥΝΕΧΊΖΟΥΝ ΝΑ ΕΠΗΡΕΆΖΟΥΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΆ, ΠΑΡΟΥΣΙΆΖΟΝΤΑΣ ΧΟΡΟΓΡΑΦΊΕΣ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΏΝΤΑΣ ΜΟΥΣΙΚΈΣ ΤΆΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΤΊΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΔΙΚΈΣ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΌΤΗΤΕΣ. ΟΙ INFLUENCERS ΤΟΥ ΤIKΤOK ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΜΑΣ ΞΕΝΑΓΟΎΝ ΣΕ ΈΝΑ ΣΎΜΠΑΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΠΟΤΈ ΒΑΡΕΤΌ. ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΏΡΓΟ ΨΩΜΙΆΔΗ ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

32 lifo – 2.12.21

ALLEXPAVLO

Σ

το ΤikTok μπορεί κανείς να βρει πια τα πάντα. Μουσικά χορευτικά βίντεo που δημιούργησαν παγκόσμια hits, lip syncs clips με τη μίμηση viral διαλόγων ή φράσεων να προκαλεί γέλιο, βίντεο με συνταγές, προσωπικές ιστορίες κοινωνικού περιεχομένου ή απλώς τρολ καταστάσεις σε παρέες πιτσιρικιών που σπάνε πλάκα. Η φήμη του μέσου εκτινάχθηκε παγκοσμίως μέσα στην καραντίνα και πλέον μετρά περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες τον μήνα, οι οποίοι ανεβάζουν αυθόρμητο περιεχόμενο που απευθύνεται σε όλους, με τη μουσική να είναι το βασικό τους εργαλείο. Οι Έλληνες influencers δεν διαφέρουν. Με ένα scroll στο «for you», το section που σου προσφέρει προσωποποιημένο περιεχόμενο και σε βάζει σε ένα ατέρμονο σύμπαν ανακαλύψεων, μπορείς να βρεις κάτι που να σου ταιριάζει. Οι άνθρωποι που παράγουν καθημερινά περιεχόμενο γι’ αυτό είναι πάντα εκεί για να τους ακολουθήσεις. Ο Allexpavlo, η Andiee.alisson και ο V.Nakis είναι τρεις ΤikΤokers που προσφέρουν καθημερινά υλικό στους χιλιάδες ακολούθους τους και στον κόσμο της πλατφόρμας γενικά.

Trap κομμάτια που μόλις κυκλοφόρησαν με αυτοσχέδιες χορογραφίες, fun στιγμές με φίλους και ένα lifestyle που περνά στο κοινό μέσα από τα κεφάτα vibes τους δημιουργούν μια σχέση διαρκούς αλληλεπίδρασης με αυτό. Ο Allexpavlo είναι δεκαεπτά χρονών και μπήκε στον κόσμο του ΤikΤok για πλάκα. «Χορογραφώ τραγούδια Ελλήνων τραγουδιστών. Έχω φτιάξει trend πάνω σε αυτό. Πλέον το ΤikΤok έχει μπει πιο επαγγελματικά στη ζωή μου, καθώς χάρη σε αυτό μπορώ να αντεπεξέλθω στις όποιες οικονομικές ανάγκες», λέει. Κατά πόσο, όμως, το ΤikΤok λειτουργεί ως μέσο βιοπορισμού για έναν influencer στην Ελλάδα; Ποια η σχέση της κατάστασης εδώ με αυτήν που επικρατεί σε άλλες χώρες; «Υπάρχει τεράστιο χάσμα με το εξωτερικό, πρόκειται απλώς για δύο διαφορετικές κατηγορίες οικονομικά. Ως κράτος η Ελλάδα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υποστηρίξει αυτά που υποστηρίζει η Αμερική. Ένας άνθρωπος στην Ελλάδα με 100.000 followers, για παράδειγμα, μπορεί να πάρει από 100 μέχρι και 1.000 ευρώ, ενώ στην Αμερική, αντίστοιχα, από 1.000 μέχρι 100.000. Και στις δύο περιπτώσεις μπορείς να βιοπορι-

ANDIEE.ALISSON

MEDIA

ακόμα εκδοχή του εαυτού μου που χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, την αγάπη μου για τη μουσική, για τα ταξίδια, τους φίλους, την οικογένειά μου. Δεν επηρεάζομαι από κάποιον άλλον ψηφιακό δημιουργό, απλώς ακολουθώ τα συναισθήματά μου, ώστε ό,τι τραβάω να βγαίνει αληθινό», αναφέρει ο V.Nakis. Η Andiee, από την πλευρά της, γνωρίζει το μέσο από το 2012 και την εποχή του Musical. ly, πριν περάσει στο viral κομμάτι της τελευταίας πενταετίας και την καραντίνα, οπότε οι αριθμοί αυξήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο. «Προσπαθούσα να απαντάω σε σχόλια και μηνύματα που μου έστελνε ο κόσμος ή να μιλήσω. Γενικά, ο κόσμος του ΤikΤok –τότε, γιατί τώρα έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα– ήθελε πολύ να μάθει για εσένα, να κάτσετε να συζητήσετε και να είσαι ο εαυτός σου, να μη δείχνεις κάτι άλλο στην πλατφόρμα, που δεν είσαι τελικά». Η Andie έχει χάσει στο παρελθόν δύο λογαριασμούς στο ΤikΤok, που, όπως λέει, είχαν φτάσει τους 100.000 ακολούθους ο καθένας. Με αφορμή αυτό o Alex θεωρεί ότι το ΤikΤok χρειάζεται μια ομάδα στην Ελλάδα και κεντρικά γραφεία, ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τους ΤikΤokers σε περίπτωση που χρειαστούν κάτι. Θα μπορούσε το ΤikΤok να αποτελέσει μια πλατφόρμα μέσω της οποίας να περνάνε θετικά μηνύματα για την κοινωνία και τον κόσμο; «Όπως κάθε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, στο οποίο πρωταγωνιστές είμαστε όλοι μας ως χρήστες, έτσι και το ΤikΤok μπορεί να πάρει τον χαρακτήρα που θα του δώσουμε εμείς, ανάλογα με τον τρόπο που θα το χειριστούμε. Στον κόσμο του Instagram ουκ ολίγες φορές έχουμε δει να μεταφέρονται εικόνες και λόγια με νόημα, βίντεο μικρής διάρκειας, αλλά μεγάλης σημασίας! Ήδη στο TikTok έχουν αρχίσει να δημοσιεύονται βίντεο με κοινωνικό και πιο motivational περιεχόμενο που απώτερο σκοπό έχουν την ευαισθητοποίηση του κόσμου που περνάει πολλές ώρες στην πλατφόρμα του» λέει ο V.Nakis, ενώ ο Allex συμπληρώνει: «Θεωρώ ότι για οποιαδήποτε πλατφόρμα κι αν μιλήσουμε, αν είσαι influencer, είτε έχεις εκατό ακολούθους είτε δέκα εκατομμύρια, επηρεάζεις τον κόσμο. Το αν θα επιλέξεις να τον επηρεάσεις θετικά ή αρνητικά είναι δικό σου πρόβλημα. Όσοι σε ακολουθούν το κάνουν ξεκάθαρα γι’ αυτό που είσαι ή γιατί για κάποιον λόγο σε θαυμάζουν. Επομένως, έτσι είναι λίγο πιο εύκολο να περάσεις κάποιο μήνυμα». Ποια είναι, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά ενός μέσου που δημιουργεί μουσικές, και όχι μόνο, τάσεις σε όλο τον κόσμο; Που αναδεικνύει ανθρώπους οι οποίοι χτίζουν τη δική του κοινότητα και επηρεάζουν όσα συμβαίνουν γύρω μας μέσα από βίντεο μερικών δευτερολέπτων; «Στην πλατφόρμα του TikTok είδαμε πολλούς ψηφιακούς δημιουργούς που ξέραμε από το Instagram, αλλά γνωρίσαμε και πολλούς που αναδείχθηκαν για το ταλέντο τους στον χορό και την αγάπη τους για τη μουσική», λέει ο V.Nakis. «Οι TikTokers είναι πολύ μικρότεροι από τους Instagramers, οπότε πολλοί από αυτούς έκαναν μια εφήμερη επιτυχία, αποκτώντας μια αντίστοιχα εφήμερη φήμη, και πολλές φορές δημιουργήθηκαν άσχημες καταστάσεις από κακούς χειρισμούς και πολλά εσφαλμένα μηνύματα, προφανώς λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Εγώ, τουλάχιστον, προσπαθώ να υπενθυμίζω σε αυτούς με τους οποίους διατηρώ και φιλικές, πέρα από επαγγελματικές, σχέσεις έναν στίχο του αγαπημένου συνεργάτη, αλλά κυρίως φίλου Prince FΥ: Να έχουν το κεφάλι τους ψηλά και όχι τη μύτη».

V.NAKIS

στείς, απλώς στην Αμερική βιοπορίζονται και τα παιδιά σου», αναφέρει σχετικά. «Το ΤikΤok είναι ξεχωριστό γιατί θεωρώ ότι μέσω αυτού μπορείς να έχεις αληθινή αλληλεπίδραση με το κοινό σου. Δεν μπορείς να το παίξεις ψεύτικος. Δεν είναι μια φωτογραφία, δεν μπορείς να χαμογελάσεις και να πεις “κοιτάξτε τι ωραία περνάω στην παραλία”, δεν μπορείς να βάλεις φίλτρα, μπαίνεις σε μια διαδικασία κίνησης και ψυχολογίας για να μπορέσεις να βγάλεις ένα βίντεο», λέει. Ο Allex θεωρεί επίσης ότι το ΤikΤok βάζει τους νέους ανθρώπους στον κόσμο της μουσικής. «Τα βίντεο εναλλάσσονται σε δευτερόλεπτα. Οπότε, αν εμένα μού εμφανίζεται ένα τραγούδι ξανά και ξανά –γιατί ο κόσμος που κάνει ΤikΤok είναι πλέον το 50% του πληθυσμού–, αναγκαστικά θα το δω. Ακόμα και αν κάνω skip, και πάλι θα το έχω ακούσει, έστω και λίγο. Τελικά, σου γίνεται πλύση εγκεφάλου, το μαθαίνεις και σου αρέσει». Για τη σύγκριση με άλλες πλατφόρμες ο Alex συμπληρώνει: «Στο Instagram ακολουθώ δέκα άτομα, άρα βλέπω αναγκαστικά αυτά ή θα δω κάποιους celebrity που θα μου βγουν στα προτεινόμενα. Στο ΤikΤok, θεωρητικά, βλέπεις σε τεράστιες παρενθέσεις όλες τις κοινωνικές τάξεις, ηλικιωμένους, τη μάνα σου και ένα παιδί στην ηλικία σου. Σου βγάζει τα πάντα, χιούμορ, χορούς, μπορείς να δεις και βίντεο με ζώα, ό,τι θέλεις». Ο V.Nakis έχει κατακτήσει τον τίτλο του Instagramer της χρονιάς δύο φορές (το 2019 και το 2020), έχει δύο βραβεία από το Χαμόγελο του Παιδιού, ενώ έχει δημιουργήσει πέντε ταινίες μικρού μήκους με συνολικά περισσότερες από 1.000.000 προβολές, που έκαναν τον γύρο των media. Για την εμπορική σημασία του ΤikΤok αναφέρει: «Οι εταιρείες έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τελευταία για την προώθηση των προϊόντων τους και θεωρώ πως πολύ σύντομα θα δούμε κολοσσούς να απασχολούν ψηφιακούς δημιουργούς για μεγάλες καμπάνιες και όχι μόνο για ένα προϊόν». Ποια ήταν όμως η αφορμή προκειμένου να γνωρίσει τον κόσμο του ΤikΤok από την αρχή; «Μπήκα για πρώτη φορά την περίοδο της καραντίνας, δημιουργώντας κωμικό περιεχόμενο παρέα με φίλους ή με τον αδελφό μου. Με τη δημιουργία του PSDM γνώρισα TikTokers με διαφορετικά περιεχόμενα και αυτοί με έβαλαν πιο βαθιά στον κόσμο του TikTok. H αφορμή ήταν ξεκάθαρα ο ελεύθερος χρόνος που απέκτησαν όλοι ξαφνικά λόγω πανδημίας». Το PSDM ATHENS, στο οποίο αναφέρεται ο V.Nakis, είναι μια ομάδα εθελοντισμού που δημιουργήθηκε με αφορμή τις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν την Εύβοια και έπειτα την Καρδίτσα. «Μετρά ογδόντα πέντε ενεργά μέλη και μαζί προσφέραμε εθελοντική χειρωνακτική εργασία σε αυτές τις περιοχές. Παράλληλα, δείξαμε τις συνθήκες που επικρατούσαν στους τόπους που επλήγησαν», αναφέρει. «Το αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν τόνοι από βασικά τρόφιμα αλλά και υπέρογκα χρηματικά ποσά υπέρ των πληγέντων. Ο στόχος της ομάδας αυτής είναι να κάνει σωστό “influencing” στις νεότερες γενιές, αποδεικνύοντας συνεχώς πως η κοινωνική συνεισφορά και ευαισθησία αλλά και ο εθελοντισμός θα πρέπει να αφορά κάθε νέο που ελπίζει και παλεύει για ένα καλύτερο αύριο». Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου, που το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα, είναι, όπως λένε και οι ίδιοι οι ΤikΤokers, το γεγονός ότι δημιουργεί μια πιο ισχυρή σχέση του κοινού με τον εκάστοτε influencer, αλλά και το ότι λειτουργεί με βάση τον αυθορμητισμό, βοηθώντας κάποιον να προβάλει τον αληθινό εαυτό του. «Στον προσωπικό μου λογαριασμό στο TikTok δημοσιεύω εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο από αυτό που δημοσιεύω στο Instagram. Στο TikTok προτιμώ να δείχνω μία

www.tiktok.com/@allexpavlo www.tiktok.com/@andiee.alison www.tiktok.com/@v.nakis 2.12.21 – lifo

33

Έχω μια αδελφή, αρχιτεκτόνισσα, με την οποία αγαπιόμαστε πολύ. Η μητέρα μου, που δίδασκε γαλλικά, και ο πατέρας μου, αρχιτέκτονας κι αυτός, μετά από μία περιπέτεια της υγείας του, εκεί κοντά στη σύνταξη, αποφάσισαν να μετακομίσουν μόνιμα στη Λήμνο. Βγάζουν ένα πολύ ωραίο βιολογικό λάδι που παίρνει βραβεία και έχουν γίνει αγρότες. Από μικρά περνάγαμε τουλάχιστον ένα τετράμηνο τον χρόνο στο νησί, ήταν εκεί η γιαγιά και ο παππούς. Στο σπίτι του παππού υπήρχε μια αποθήκη με διάφορα καλοκαιρινά παιχνίδια, ρακέτες, πλαστικά σωσίβια, και με το που φτάναμε η έγνοια μου ήταν να χωθώ εκεί και να τα βγάλω όλα έξω. Θυμάμαι ακόμα τη μυρωδιά της μούχλας και του πλαστικού.

q Η Λήμνος είχε για μένα δύο ταχύτητες: από τη μια τη Μυρίνα, το κέντρο, όπου ήταν το σπίτι της γιαγιάς. Κοιμόμουν εκεί και είχα φίλους κοντά, με τους οποίους ακόμα κρατάω επαφή. Το παλιό σπίτι του παππού, από την άλλη, δεν είχε ρεύμα, βγάζαμε το νερό από τη στέρνα με τον κουβά και εκεί ουσιαστικά περνούσαμε τις πιο πολλές μέρες μας, γιατί ήταν πιο εξωτικά και μας άρεσε πολύ. Ανάβαμε το βράδυ τις λάμπες πετρελαίου, πλέναμε τα ρούχα στη σκάφη, όλο αυτό ήταν ως έναν βαθμό μαρτύριο για μένα και την αδελφή μου. Τώρα είναι μια φοβερά γοητευτική ανάμνηση, το ότι ζούσαμε για τέσσερις μήνες σε ένα σπίτι χωρίς ρεύμα και ήμασταν συνεχώς στην εξοχή. Είναι ξερόνησο η Λήμνος, δεν έχει καθόλου βλάστηση, ιδίως το καλοκαίρι. Τα ζώα τρώνε τα δέντρα. Ο παππούς Ευριπίδης, όμως, γύρω από το σπίτι είχε φυτέψει με τα χέρια του άπειρα δέντρα, συκιές, αμυγδαλιές, τζιτζιφιές, ό,τι μπορείς να φανταστείς, τα οποία τα περιέφραξε, τα φρόντιζε και τα πότιζε με έναν κουβά που τον γέμιζε από το πηγάδι παραπέρα. Είχε φυτέψει ίσως και 150 δέντρα σε ένα νησί που δεν έχει δέντρα! Η ιστορία επαναλαμβάνεται, και με το που πήγε εκεί ο πατέρας μου έβαλε ελιές.

q Η πρώτη μου καλλιτεχνική επιρροή, που μέχρι και τώρα διαφαίνεται στη δουλειά μου, προέρχεται από τη δασκάλα που μας έκανε θέατρο στην ΣΤ’ Δημοτικού, τη Μαρία Χρυσομάλλη-Κατζουράκη, αδελφή του Κυριάκου Κατζουράκη, που έφυγε πρόσφατα, και πρώην γυναίκα του Μίμη Χρυσομάλλη. Πήγαινα στη θεατρική της ομάδα κάθε χρόνο. Λόγω του Μίμη, η Μαρία είχε ζήσει την επιθεώρηση που έκαναν τότε ο Φασουλής, η Παναγιωτοπούλου, η Αδαμάκη, και μας το μετέδιδε όλο αυτό. Μπορεί να κάναμε Τσέχοφ ή Γκόγκολ και ήταν συνέχεια με μια περούκα, με ένα κραγιόν, για να μας βάφει, με κάτι σαλβάρια, για να μας ντύνει, φτιάχναμε όλοι μαζί τα σκηνικά. Ήμασταν σε ένα άθλιο θεατράκι που ήταν και γυμναστήριο, οπότε παίζαμε συνεχώς μετωπικά. Όλα αυτά τα στοιχεία τα βλέπω στη δουλειά μου και ξέρω ότι προέρχονται από τότε, από το στυλ που είχε η Μαρία ως δασκάλα, που ήταν και η ίδια «κουν-ική», ήξερε τους ανθρώπους του Θεάτρου Κουν, παρακολουθούσε τις παραστάσεις, αντιλαμβανόταν αυτό που ήθελε να κάνει ο Κουν, το πιο γκροτέσκο και πιο βιωματικό. Ταυτόχρονα ήταν στις πρόβες του άντρα της και μας τροφοδοτούσε με το DIY των επιθεωρήσεων, ακόμα κι αν κάναμε τον Οδυσσεβάχ της Καλογεροπούλου.

q Η Μαρία μού έλεγε «είσαι κουν-άκι». Δεν έδωσα πουθενά αλλού, γιατί πέρασα αμέσως στο Τέχνης.

Ήταν πολύ σπουδαία τα εργαλεία που μας δόθηκαν εκεί, όσον αφορά το κλασικό θέατρο. Ο Μίμης Κουγιουμτζής με τσίμπησε και με τράβηξε στο Υπόγειο της Πεσμαζόγλου από το τέλος του πρώτου έτους. Καθάριζα, έκανα ταξιθεσία, αρχειοθέτηση στα προγράμματα, έβλεπα παλιότερες παραγωγές, φωτογραφίες, διάβαζα κείμενα, βοηθούσα backstage, ήμουν βοηθός φωτιστή, σκηνοθέτη… Αυτά τα τρία χρόνια ήταν σπουδαίο σχολείο, επειδή ζούσα μέσα στο Υπόγειο. Έμαθα από το πώς καθαρίζουμε τη σκηνή μέχρι το πώς προγραμματίζουμε τα φώτα. Όταν ο Μίμης με έβαλε βοηθό του σε μια παράσταση όπου έπαιζε ο ίδιος μαζί με τη Λένα Κιτσοπούλου, στην Αρρώστια του θανάτου της Μαργκερίτ Ντιράς, μου γεννήθηκε η ιδέα ότι μπορώ να το κάνω, να κάτσω απέξω. Το είχα συζητήσει με τον Μίμη και μου είχε πει «το βλέπω σ’ εσένα ότι μπορείς να γίνεις σκηνοθέτης».

Σκηνοθέτης και ερμηνευτής. Μεγάλωσε στο Χαλάνδρι, ζει στο Κουκάκι.

ΕΥΡΙΠΊΔΗΣ ΛΑΣΚΑΡΊΔΗΣ

q Μεγάλωσα στο Χαλάνδρι.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Με τη μεταφράστρια του έργου Κυβέλη Μαλαμάτη-Βερνιέ, που δυστυχώς έχει φύγει κι αυτή από τη ζωή, κάπως

34 lifo – 2.12.21

γίναμε φίλοι. Άρχισε να μου μιλά για την Πίνα Μπάους, που τη γνώριζε προσωπικά, τον Ρόμπερτ Γουίλσον, ανθρώπους που δεν ήξερα. Πάνω σ’ εκείνη τη φάση, που εγώ έψαχνα να δω τι θα κάνω μετά το Τέχνης, πήγα στη Νέα Υόρκη να δω έναν φίλο μου, τον Γιώργο Μάτσκαρη, και έπαθα έρωτα με την πόλη. Αρχίζει να τριβελίζει στο μυαλό μου η σκέψη πώς θα γινόταν να μείνω στην πόλη και να γίνω σκηνοθέτης. Ένας φίλος μού ψιθυρίζει κάτι για ένα πανεπιστήμιο, το Brooklyn College, το «Harvard των φτωχών», που δεν ήταν στο επίπεδο του Columbia, δηλαδή απλησίαστο για μένα. Τσίμπησα και την υποτροφία του Ωνασείου το ’98, μόλις τελείωσα από το Τέχνης, και πήγα. Έχοντας πάρει την άδεια του Μίμη, έπαιζα στο παιδικό της Ξένιας στο Πόρτα, σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, και τότε έμαθα ότι με πήραν. Το master διαρκούσε δύο χρόνια, αλλά εγώ επίτηδες δεν έδωσα τη διπλωματική μου τον δεύτερο χρόνο, για να παρατείνω τη βίζα μου, και τα δύο χρόνια έγιναν τέσσερα. Επειδή το Brooklyn College είχε πολύ στενή συνεργασία με το BAM (Brooklyn Academy of Music), ήταν τότε το μόνο μέρος στη Νέα Υόρκη όπου μπορούσε κανείς να δει σύγχρονο ευρωπαϊκό θέατρο και ό,τι άλλο υπήρχε στη φεστιβαλική σκηνή. Σε ένα από τα μαθήματα γνώρισα μια κοπέλα που δούλευε στο BAM, η οποία κατάλαβε το ύφος μου και με το που ερχόταν ένας καλλιτέχνης που θεωρούσε ότι εγώ ήμουν κοντά στην αισθητική του, με πρότεινε. Έτσι έκανα φώτα στον Γουίλσον, έτσι πέρασα από μια υποτυπώδη οντισιόν και έκανα τη φώκια σε έργο της Πίνα Μπάους – η οποία μου είχε πει «το κάνεις ωραία, αλλά κουνιούνται πολύ τα δόντια της φώκιας, να τα κουνάς λιγότερο». Μετά από χρόνια, βρέθηκα να παίρνω το Pina Bausch Fellowship, πήγα στο Βούπερταλ και συνάντησα τον γιο της, τον Σάλομον. Του είπα την ιστορία και του έδειξα ένα πολύ συγκινητικό σημείωμα που μου είχε γράψει η Πίνα σε ένα πρόγραμμα.

q Το 2003 επέστρεψα στην Αθήνα για να πάω φαντάρος. Ζήτησα παραμεθόριο για τη Λήμνο. Τότε προετοίμαζε ο Παπαϊωάννου τους Ολυμπιακούς και ενώ είχα δηλώσει συμμετοχή και με είχαν διαλέξει, δεν πήγα επειδή ήμουν φαντάρος. Μετά έκανε οντισιόν για το Δύο και έτσι ξεκίνησα να δουλεύω με τον Δημήτρη. Έπειτα συνέχισα και στο Μέσα και στο Πουθενά. Στις πρόβες του Δημήτρη αρχίζω να βλέπω τον τρόπο που ίσως θα μπορούσα να φτιάξω κάτι δικό μου. Εν τω μεταξύ, για να επιβιώνω, δούλευα και σε σίριαλ. Έπαιξα στις «Γοργόνες», στα «Παιδιά της Νιόβης», στα «Σαράντα Κύματα», στο «Κόκκινο Δωμάτιο», σε διαφημίσεις της Cosmote, της Τράπεζας Πειραιώς…

q Το Relic φτιάχτηκε το 2012 εν μέσω της κρίσης, σε μια στιγμή που κι εγώ περνούσα μια προσωπική κρίση και ήθελα να δημιουργήσω κάτι που θα ερμήνευα και θα σκηνοθετούσα ο ίδιος, έτσι σε περίπτωση οποιασδήποτε αποτυχίας θα είχα μόνο τον εαυτό μου να κατηγορώ. Παρότι πήρε δύο χρόνια για να γίνει, με έναν πολύ στενό κύκλο συνεργατών και μηδέν μπάτζετ, μου δόθηκε η ευκαιρία σε αυτήν τη δύσκολη, και προσωπικά, στιγμή –διότι έλεγα ότι αν δεν λειτουργούσε αυτό, θα άλλαζα δουλειά–, να βρω μια γλώσσα που δεν ήξερα ότι είχα. Όταν το Relic πήγε τόσο καλά και το ενδιαφέρον των φεστιβάλ άρχισε να αυξάνεται –«ωραίο ήταν, αλλά τώρα τι ετοιμάζεις;»–, σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να φτιάξω ένα έργο για το οποίο θα διπλάρωνα έναν συνάδελφο, για να δω αν αυτή η γλώσσα μπορεί να μεταγγιστεί σε κάποιον άλλο. Αφού με τους Τιτάνες είδα ότι, μοιραζόμενος αυτό το ιδιαίτερο λεξιλόγιο, κάπως το πράγμα λειτουργεί και συνεχιζόταν το ενδιαφέρον, άρχισα να φαντάζομαι ένα έργο μεγαλύτερης κλίμακας, με περισσότερα άτομα, για να δω αν η γλώσσα αυτή αντέχει να γιγαντωθεί αλλά και πόσο αντέχει το σκηνικό σύστημα που προτείνω, που δεν είναι ούτε χορός, ούτε θέατρο, ούτε περφόρμανς, ούτε τσίρκο, δανείζεται όμως απ’ όλες τις παραστατικές τέχνες, ακόμα και από τον κινηματογράφο ή το μπουρλέσκ. Εγώ δεν βλέπω αυτά τα έργα ως τριλογία, ως έργο σε τρία μέρη, έτσι προέκυψε, ήταν τρία σκαλοπάτια, τρία πατήματα, γι’ αυτό και είμαι περίεργος να δω προς τα πού θα πάει το επόμενο, γιατί δεν μοιάζει να είναι η φυσική

απο τον αλέξανδρο διακοσάββα

τιτανεσ

φωτο: julian mommert

Όταν το Relic πήγε τόσο καλά και το ενδιαφέρον των φεστιβάλ άρχισε να αυξάνεται, σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να φτιάξω ένα έργο για το οποίο θα διπλάρωνα έναν συνάδελφο, για να δω αν αυτή η γλώσσα μπορεί να μεταγγιστεί σε κάποιον άλλο.

2.12.21 – lifo

35

q Ο συμπαίκτης μου στους Τιτάνες είναι ο Δημήτρης Ματσούκας. Έψαχνα μια ψηλόλιγνη φιγούρα που τη φανταζόμουν σαν σκιά, μου τον σύστησαν από δυο-τρεις μεριές, κάναμε κάποια δοκιμαστικά, τα βρήκαμε και συμφωνήσαμε. Από το ’16, που ξεκινήσαμε τις πρόβες, μέχρι και σήμερα είναι ο μόνος Τιτάνας. Ξεκούραστη συνεργασία. Αυτό το παιδί έρχεται από τον κόσμο του street dance, τον πιστεύω και τον εκτιμώ βαθιά.

q Εννοείται ότι ο ψυχισμός μου δεν είναι ο ίδιος όπως πριν από τρία-τέσσερα χρόνια. Στο νέο ανέβασμα των Τιτάνων θα υπάρχουν στοιχεία που έχουν να κάνουν με το πού βρισκόμαστε όλοι μας, και εγώ, μέσα στο σύνολο αυτό. Έχει ενδιαφέρον γιατί ο Δημήτρης φοράει μάσκα σε όλη τη διάρκεια του έργου και το ζητούμενο είναι κάπως η επικοινωνία και το σμίξιμο αυτών των δύο χαρακτήρων. Είναι λίγες οι φορές που ακουμπιούνται, αλλά είναι σημαντικές.

q Τα έργα μου είναι φτιαγμένα ώστε να έχουν ανοιχτό νόημα, και αυτό είναι θέση. Δεν μου αρέσουν τα κλειστά νοήματα και οι επεξηγήσεις και προσπαθώ όσο μπορώ να αποφεύγω να μιλάω, γιατί δεν θέλω να στερήσω από τον άλλο τη δική του ανάγνωση, που μπορεί να είναι πιο πλούσια από τη δική μου. Δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο κοινό όσο μένει κανείς στην Ευρώπη. Το λεγόμενο φεστιβαλικό κοινό είναι κάπως ομοιογενές. Σε χώρες όπως το Χονγκ Κονγκ, όμως, ή το Ισραήλ νιώθω ότι υπάρχει διαφορά στον τρόπο που το φεστιβαλικό κοινό αντιμετωπίζει το θέαμα. Όταν κάνουμε Q&A, πολύ συχνά κάποιος θεατής θα ζητήσει βοήθεια, κάποιο κλειδί για το στόρι. «Με χαρά να σας το εξηγήσω, αλλά, πριν μπω στη διαδικασία, θα ήθελα να μου πείτε εσείς τι καταλάβατε». Εκεί υπάρχει πάντα αντίσταση, αλλά είναι πολύ εποικοδομητικό για μένα να ακούω τη γνώμη του καθενός για κάθε σκηνή. Το θέμα είναι να μένει ζωντανό και οργανικό κάθε έργο για κάθε θεατή. Δεν θέλω να αισθανθεί κανείς ότι είναι βλάκας που δεν κατάλαβε, αλλά αρκετή σιγουριά και αυτοπεποίθηση ώστε να δώσει τη δική του ερμηνεία.

q Το χιούμορ είναι η αφετηρία. Θυμάμαι τον εαυτό μου από πολύ μικρό να καταλαβαίνω τον κόσμο και να αυτοπροσδιορίζομαι, στις παρέες ας πούμε ή στο σχολείο, μέσα από το χιούμορ. Έβλεπα πάρα πολλή τηλεόραση, τα καρτούν σίγουρα με επηρέασαν. Θυμάμαι, ήμασταν με την αδελφή μου 6-7 χρονών, βλέπαμε διαφημίσεις και εγώ της έκανα με άλλα λόγια τη διαφήμιση που έπαιζε. «Η μαμά μου μαγειρεύει με Νέα Φυτίνη φυσικά». Δεν το ’χω σκεφτεί ποτέ, εκ των υστέρων σίγουρα με επηρέασαν ο Μπάστερ Κίτον, ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Γούντι Άλεν, ο Τζον Γουότερς, ο Μπένι Χιλ, ο Χοντρός και ο Λιγνός, οι Μόντι Πάιθον… Επίσης, είχα μια φίλη, την Εύα, που ήταν σαν να μου πετάει κάρβουνα και να μου πυροδοτεί το χιούμορ. Είναι ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να δει τα έργα μου και να καταλάβει απολύτως από πού προέρχεται κάθε ουρλιαχτό. Ήταν παρούσα. Μεγαλώνοντας, λοιπόν, ήταν μεγάλη η χαρά μου όταν κατάλαβα ότι αυτόν τον πλούτο μπορώ να τον μεταφέρω στα έργα μου. Πολλές φορές έβλεπα τη ζωή μου μέσα από αυτό το πρίσμα. Μπορεί με τους κολλητούς μου να γελάγαμε με μια συνθήκη γελοία στα μάτια μας, που την είχαμε ζήσει και ξέραμε πόσο γελοίοι είμαστε οι ίδιοι μέσα σε αυτήν, αλλά δεν μπορείς να ξέρεις αν αυτό θα κάνει γκελ όταν γίνει δημόσιο. Ήταν πολύ απελευθερωτικό να βλέπω ότι αυτό το χιούμορ, που μπορεί να έχει σκοτάδια, μοναξιά και φόβο, λειτουργεί. Μεγάλο δώρο. Και τα πλάσματα που φτιάχνω και θέλω να έχω απέναντί μου, όταν τα βλέπω στον καθρέφτη, θέλω να με γαργαλάνε, να κάνουν κάτι αστείο, να αποτυγχάνουν, να έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Το χιούμορ μου δεν είναι καυστικό, σαρκαστικό. Είναι βαθιά προσωπικό, το γέλιο και η ειρωνεία στρέφονται στον εαυτό μου 100%, αναγνωρίζω όλες τις ρωγμές που φέρνω στη σκηνή. Η αποτυχία που προσπαθώ να ενσαρκώσω με αυτές τις over the top προσωπικότητες προκύπτει γιατί έχω πιάσει τον εαυτό μου να μπαίνει σε τέτοια τριπάκια από πολύ νωρίς. Η ρίζα όλων είναι η αγάπη για τους ανθρώπους, πόσο αδύναμοι, εύθραυστοι είμαστε. Γι’ αυτό νομίζω ότι υπάρχει και ένα φίλτρο συγκίνησης. Είναι πολύ λυπηρό που αρρωσταίνουμε, γερνάμε, χωρίζουμε. Νομίζουμε ότι θα ζήσουμε για πάντα, ενώ είμαστε καταδικασμένοι.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Ευριπίδης Λασκαρίδης

φωτο: παρισ ταβιτιαν

συνέχεια του Elenit.

q Η αφετηρία για τον Ευριπίδη του Ευριπίδη ήταν η ανάθεση του Φεστιβάλ Αθηνών, που έπρεπε να δημιουργήσω κάτι για τη Μικρή Επίδαυρο. Όταν το επισκέφτηκα για να εμπνευστώ και περπάτησα στον χώρο ένα δειλινό μόνος μου, άρχισα να σκέφτομαι όλη την εμπειρία που είχα με τα ανοιχτά θέατρα ως μαθητής και ηθοποιός του Θεάτρου Τέχνης. Όλες τις κωμωδίες και τις τραγωδίες. Κάπως, λόγω του ονόματός μου, του ότι μεγάλωσα στην οδό Ηρακλειδών στο Χαλάνδρι, που είναι τραγωδία του Ευριπίδη, και μπήκα και στο θέατρο, πάντα είχα ένα προβληματισμό ως προς τη σχέση μου με το αρχαίο δράμα. Στη Νέα Υόρκη, απλώς επειδή ήμουν Έλληνας, και όχι μόνο λόγω του ονόματος, αναρωτήθηκα κατά πόσο ξέρω πραγματικά αυτό το είδος, που είναι μεγάλο κεφάλαιο της δικής μας παράδοσης αλλά και της δικής μου εκπαίδευσης. Οπότε, όταν βόλταρα εκεί, άρχισα να σκέφτομαι την περίπτωση ενός ανθρώπου που θρηνεί, μιας τραγωδού, κάπως μου ’ρθαν όλα αυτά τα καλοκαίρια με τις περιοδείες, μια ολόκληρη κουλτούρα που συνειδητοποίησα ότι με έχει γαλουχήσει. Επειδή αυτό το έργο αφορά το αρχαίο δράμα, άρχισε ξαφνικά να έχει και λόγο, κείμενο, που ψυλλιαζόμουν ότι θα ερχόταν, αλλά όχι σε αυτή την έκταση.

q Θα είναι το πρώτο δικό μου έργο που θα παρουσιαστεί σε ανοιχτό θέατρο. Ματαιώθηκε τον προηγούμενο Αύγουστο, λόγω των πυρκαγιών, και θα κάνει πρεμιέρα του χρόνου τον Ιούλιο. Παράλληλα, το Relic θα παίζεται για έκτη χρονιά, το Elenit θα έχει κι άλλους σταθμούς στην περιοδεία. Το ότι τα έργα μου ζουν είναι τεράστιος πλούτος, ενώ ήδη σκέφτομαι πράγματα για το πέμπτο, το επόμενο. Με επισκέπτονται σαν ενέσεις, σαν να ξανακοιτάζω λίγο τι γίνεται, από πού ξεκίνησα, πού πήγα, τι νόμιζα ότι έκανα, τι κάνω πραγματικά. Όταν τα ανεβάζω ξανά, δεν με ενδιαφέρει να ξαναβρεθώ στη στιγμή της δημιουργίας, δεν με ενδιαφέρει να ξαναφτιάξω άλλον έναν Τιτάνα. Η ερμηνεία όμως με βοηθά στην εξέλιξη και στη βελτίωσή του. Ποτίζω το υλικό.

ΙNFO

Τιτάνες Σκηνοθεσία, χορογραφία & σκηνογραφία: Ευριπίδης Λασκαρίδης Ερμηνεύουν οι Ευριπίδης Λασκαρίδης & Δημήτρης Ματσούκας Σχεδιασμός κοστουμιών: Άγγελος Μέντης Μουσική σύνθεση ηχητικός σχεδιασμός: Γιώργος Πούλιος Σχεδιασμός φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου Σύμβουλος δραματουργίας: Αλέξανδρος Μιστριώτης Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Κεντρική Σκηνή 8-12/12, 20:30 Διάρκεια παράστασης: 50 λεπτά

36 lifo – 2.12.21

q Είναι πολύ κρίμα που γενικά τα έργα δεν επαναλαμβάνονται. Είναι δύσκολο. Μακάρι να μπορούσα να ξαναδώ το Shopping and Fucking του Μοσχόπουλου ή το Με Δύναμη από την Κηφισιά του Βογιατζή. Του Βογιατζή όμως! Είναι σταθμοί. Δόξα τω Θεώ, ο Γουίλσον παίζει ακόμα την Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ. Ή που έκανε revival του I was sitting on my patio, που έβαλε την αλφαβήτα στα ’70s και εμείς ακόμα στριφογυρνάμε εκεί. Όταν ο Λούκος είχε φέρει το Καφέ Μίλερ της Πίνα Μπάους δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι ήταν ένα έργο τριάντα ετών. Κι αν το σκεφτείς, αν μετρήσεις τις παραστάσεις των δικών μου έργων, συνολικά είναι ελάχιστες: το Relic έχει περάσει από Φεστιβάλ Αθηνών, Bios, Ροές και Στέγη. Δεν ξεπερνάμε τις 15 παραστάσεις στη διάρκεια των έξι ετών. Οι Τιτάνες πέρασαν από Φεστιβάλ Αθηνών, Μέγαρο και τώρα είναι στη Στέγη. Ούτε δέκα παραστάσεις συνολικά. Και το Elenit έχει άλλες τόσες. Είναι λίγες!

Tα πλάσματα που φτιάχνω και θέλω να έχω απέναντί μου, όταν τα βλέπω στον καθρέφτη, θέλω να με γαργαλάνε, να κάνουν κάτι αστείο, να αποτυγχάνουν, να έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Το χιούμορ μου δεν είναι καυστικό, σαρκαστικό. Είναι βαθιά προσωπικό, το γέλιο και η ειρωνεία στρέφονται στον εαυτό μου 100%.

q Τότε, το 2009, που πέρασα εκείνη την κρίση, έμενα ακόμα στο Χαλάνδρι με τους γονείς μου και αποφάσισα ότι κάπως έπρεπε να βρεθώ στο κέντρο, κοντά στις δουλειές μου. Το Κουκάκι κάθε άλλο παρά χίπστερ ήταν, ειδικά το σημείο όπου μένω εγώ, που είναι πιο κοντά στις Κούκλες παρά στο Ηρώδειο. Είχε τότε μόνο ένα μπουγατσατζίδικο και ένα μαγαζί με εσώρουχα. Εγώ σε εκείνο το Κουκάκι πήγα.

q Στην Αθήνα αγαπάω την αταξία και την ανοργανωσιά της. Παλιότερα αυτή η χαοτική της διάσταση και η ασχήμια της συνδέονταν στον νου μου με τον ωχαδερφισμό και ήθελα να φύγω από την Ελλάδα. Ταξιδεύοντας όμως και συνειδητοποιώντας την ομογενοποίηση και το ότι όλες οι πόλεις αρχίζουν να μοιάζουν, αισθάνομαι πλέον ότι αυτό που κρατά λίγο ως αντίσταση η Αθήνα είναι και η γοητεία της.

708

ΣΙΝΕΜΑ

Η Γαλλική Αποστολή Το σύμπαν του Γουές Άντερσον σε μία ταινία σπονδυλωτή με τις ιστορίες πίσω από τα άρθρα του τελευταίου τεύχους ενός αμερικανικού περιοδικού που εκδιδόταν σε μια φανταστική κωμόπολη της Γαλλίας, το οποίο έκλεισε μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη του, μετά από δική του επιθυμία. Οι τονικές παλέτες, τα παραμυθένια σαν παστέλ λιχουδιές σκηνικά, οι χαριτωμένα ψυχαναγκαστικές συμμετρίες στα πλάνα, ο εκλεκτός και εκλεκτικός θίασος των αγαπημένων πρωταγωνιστών, μαζί με τις υπέροχα απροσδόκητες προσθήκες, όπως ο Τιμοτέ Σαλαμέ και η Φράνσις Μακντόρμαντ, και μάλιστα ως ζευγάρι με επαναστατικές διαθέσεις, δίνουν το «παρών» σε μια κομεντί ανθολογίας με όλα τα στοιχεία που κάνουν απολαυστικό το σινεμά του Γουές Άντερσον. Μαζί τους ο Μπιλ Μάρεϊ, η Τίλντα Σουίντον, ο Έιντριαν Μπρόουντι, η Λέα Σεϊντού και άλλοι πολλοί σε cameo ρόλους. Κριτική από τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο στη σελίδα 40.

38

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

40

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

42

ΒΙΒΛIO Ταξίδι στην Ελλάδα και την Ευρώπη του δέκατου έκτου αιώνα

44

ΜΟΥΣΙΚΗ Βασίλης Χριστόπουλος: «Είναι λίγο βαρύγδουπο να λέμε ότι αναμετριόμαστε με την Ιστορία»

46

ΘΕΑΤΡΟ «Συμφορά από το πολύ μυαλό»: Mια θαυμάσια δουλεμένη παράσταση

48

EIKAΣΤΙΚΑ 7η Μπιενάλε της Αθήνας – Ανασκόπηση μιας Έκλειψης

2.12.21 – lifo

37

5 ΠΑΡΤΙ Suburbia edition: Museum «Η λέσχη της κομψής αλητείας» ή, αλλιώς, η ομάδα Suburbia, που φροντίζει να διοργανώνει κάποια από τα πιο ευφάνταστα πάρτι στην Αθήνα, επιστρέφει με νέο concept μετά το «The nightmare before Christmas» πάρτι του με αφορμή το Halloween. Αυτήν τη φορά μπαίνει μέσα σε ένα μουσείο για να συνομιλήσει με το σύγχρονο και το διαχρονικό. Τα ιστορικά αντικείμενα του χώρου αλληλεπιδρούν με τη μουσική που θα τιμήσει εξίσου το παρελθόν και την πρωτοπορία. Μην ξεχάσετε να φορέσετε το καπέλο σας, απαραίτητο αξεσουάρ του dress code.

απο tην ελενη τζαννατου

the week

5/12, μυστική τοποθεσία, είσοδος από 20 ευρώ

2- 8 δεκε μ β ρ ιου 20 21

STOEP TH PR ES S Η «Φόνισσα» του Γιώργου Κουμεντάκη

1 ΜΟΥΣΙΚΗ Νεφέλη Φασούλη To κορίτσι της «Ταράτσας του Φοίβου» επισφράγισε τη συνεργασία του με τον Δεληβοριά με την πρώτη δισκογραφική του δουλειά που είχε τον τίτλο «Ο κόσμος σου», την οποία υπέγραψε ο μουσικός. Τώρα η νεαρή ερμηνεύτρια ετοιμάζεται να ξεδιπλώσει στη σκηνή του six d.o.g.s έναν κόσμο που χωράει από την τζαζ λεπτότητα μέχρι το λαϊκό κέφι, προσωπικά της κομμάτια και τραγούδια που την έφεραν ως εδώ. Με τους μουσικούς Σωτήρη Ντούβα, Γιοέλ Σότο και Κωστή Χριστοδούλου.

On θα έχουν στις αποσκευές τους τον δίσκο τους «Ubik» αλλά και το single τους «Robert Christgau / Greil Marcus» και πολλή post-punk διάθεση, ενώ οι Toxic Rabbits θα φέρουν μαζί τους το ντεμπούτο τους «City of dead lights» καθώς και το φρέσκο single τους «Abyss».

5/12, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα, είσοδος: 7 ευρώ

4 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Philip A. Zimmermann

3/12, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα, είσοδος: 12 ευρώ

2 ΜΟΥΣΙΚΗ Strawberry Pills + Lip Forensics Δύο εγχώριες μπάντες του ευρύτερου ηλεκτρονικού ήχου που αγαπούν τα εναλλακτικά παιδιά της πόλης, οι Strawberry Pills και οι Lip Forensics, ετοιμάζονται να μοιραστούν και πάλι τη σκηνή, αυτήν τη φορά στο στενό της Αβραμιώτου. Οι πρώτοι θα φέρουν τις darkwave δονήσεις του περσινού τους ντεμπούτου «Murder To a beat» οn stage και οι δεύτεροι θα κινηθούν σε ακόμα πιο ηλεκτρονικά μονοπάτια, για να μας «χορέψουν» όπως πρέπει.

4/12, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα, είσοδος: 8-10 ευρώ

3 ΜΟΥΣΙΚΗ Toxic Rabbits + Head On Δύο αθηναϊκές κιθαριστικές μπάντες, που οι δρόμοι τους έχουν ξανασυναντηθεί, ετοιμάζονται για το πρώτο τους από κοινού post-Covid live. Οι Head

38 lifo – 2.12.21

Προερχόμενος από το Saarbrücken της Γερμανίας, ο καλλιτέχνης Philip A. Zimmermann ετοιμάζεται να παρουσιάσει τη δεύτερη ατομική του έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades. Επηρεασμένος από τα γκράφιτι και την τέχνη του δρόμου, με την οποία ασχολείται από το 2000, ο Zimmermann αντιμετωπίζει την urban art και το tagging ως μια ουσιαστική κριτική της πολιτικής και του καταναλωτισμού. Πίνακες, έργα σε χαρτί και φωτογραφίες συνομιλούν και επεκτείνονται μέσα από τους λευκούς τοίχους της γκαλερί.

2/12-20/1, γκαλερί Bernier/Eliades, Επταχάλκου 11, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

Ένα από τα πιο γνωστά κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας, η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, μεταμορφώνεται σε Literaturoper, δηλαδή μια όπερα βασισμένη απευθείας σε λογοτεχνικό κείμενο. Ο Γιάννης Σβώλος πατάει στη νουβέλα του Παπαδιαμάντη για να φτιάξει ένα νέο ποιητικό κείμενο, τη μουσική του οποίου έγραψε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης. Ο συνθέτης δεν προσπαθεί να αναβιώσει μουσικά την εποχή του Παπαδιαμάντη αλλά να κάνει μια «εσωτερική αναβίωση» του ψυχικού κόσμου της Φραγκογιαννούς (στον ρόλο η ΜαίρηΈλεν Νέζη). Το ψυχικό τοπίο της ηρωίδας αποτυπώνεται μέσα από τις μουσικές διακυμάνσεις της όπερας που έγραψε ο Κουμεντάκης το 2014.

3, 5, 28, 30/12, Εθνική Λυρική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος: 1070 ευρώ

6 ΟΠΕΡΑ «Ελπίς Πατρίδος» του Γιώργου Κουρουπού Άλλο ένα καλλιτεχνικό έργο που τιμάει την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση. Η νέα όπερα του Γιώργου Κουρουπού, σε λιμπρέτο της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, βλέπει μέσα από τα μάτια ενός σύγχρονου Έλληνα όλα τα κομβικά γεγονότα της εποχής, τις ιδέες, τις ελπίδες και τις αποφάσεις πίσω από αυτά. Τα ιστορικά γεγονότα συναντούν τη μυθοπλασία σε αυτό το νοητό ταξίδι στο παρελθόν, με τον πρωταγωνιστή Πέτρο να λαμβάνει μέρος στα γεγονότα και να επιστρέφει στο σήμερα, έχοντας μαζί του το διαχρονικό ιδανικό της ελευθερίας.

8 & 10/12, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη, Αθήνα, είσοδος: 9-50 ευρώ

7 ΘΕΑΤΡΟ «Λάθος Χώρα» του Gazmend Kapllani, σε σκηνοθεσία Παντελή Φλατσούση Ύστερα από την παρουσία του στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου με την παράσταση Εθνικό Ντεφιλέ, ο Παντελής Φλατσούσης βασίζεται στο μυθιστόρημα Λάθος Χώρα του Gazmend Kapllani για τη νέα, ομώνυμη παράστασή του. Πρωταγωνιστές της ιστορίας ο Καρλ και ο Φρεντερίκ, δυο αδέλφια από τη φανταστική κωμόπολη Τερς της Αλβανίας, που επανενώνονται στον τόπο καταγωγής τους για να θάψουν τον πατέρα τους. Όμως, με αυτήν τη συνάντηση αναδύονται ανομολόγητα πράγματα και διαφορετικές εκδοχές του παρελθόντος. Ένα έργο που μπορεί να διαβαστεί υπό ένα διαφορετικό πρίσμα στην ελληνική πραγματικότητα, όπου οι μεταναστευτικές ροές διαφοροποιούν την έννοια του «άλλου».

2/12-6/2, θέατρο Πόρτα, λεωφ. Μεσογείων 59, Αθήνα, είσοδος: 10-18 ευρώ

8 ΘΕΑΤΡΟ «Το Αυγό του Κόκορα», σε σκηνοθεσία Σίμου Τζίτζη

ΘΕΑΤΡΟ

«Ο Κοτζαμπάσης του Καστρόπυργου» του Μ. Καραγάτση, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου Ο Κοτζαμπάσης του Καστρόπυργου γράφτηκε από τον Μ. Καραγάτση με φόντο την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και έχει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία και αναφορές στον παππού του Μήτρο Ροδόπουλο, που υπήρξε πραγματικό πρόσωπο της Επανάστασης. Στο κέντρο του έργου βρίσκεται ο φόβος, καθώς πραγματεύεται τις αρετές και τα σκοτεινά σημεία του αγώνα. Το κείμενο διασκευάζει ο Θανάσης Τριαρίδης και τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει ο Δημήτρης Τάρλοου, ύστερα από το επιτυχημένο live streaming της παράστασης στο Εθνικό Θέατρο.

8/12-16/1, θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5 & 3ης Σεπτεμβρίου 69, Αθήνα, είσοδος: 1225 ευρώ

Πώς συνδέεται η πατριαρχία με την οικολογία; Ρατσισμός, βία, γυναικοκτονίες, ανισότητα, περιβαλλοντική καταστροφή, τεχνολογική εξέλιξη, ζώα και μετέωρα συναισθήματα συνυπάρχουν σε ένα μέλλον που δεν διαγράφεται ακριβώς ευοίωνο. Ο Σίμος Τζίτζης γράφει και σκηνοθετεί μια θεατρική αλληγορία της ομάδας του Θεάτρου της Πλαστελίνης που αντιμετωπίζει με μαύρο χιούμορ τη μελλοντική δυστοπία. Άνθρωποι, κότες και ρομπότ ζουν μαζί σε έναν κόσμο πριν από τον δικό μας. Η σχέση των πλασμάτων εγείρει ερωτήματα για τη γέννηση, τα φύλα αλλά και τον ίδιο τον κόσμο.

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

Η Αθήνα είναι ένας γρίφος Ή και πολλοί. Στο «Γρίφοι για την Αθήνα» η Τόνια Καφετζάκη βάζει τέσσερις εφήβους να ανακαλύψουν την Αθήνα μέσα από όστρακα με μισοτελειωμένες φράσεις. Ο Παναγιώτης Πανταζής εικονογραφεί τη νέα έκδοση του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.

Έως 11/1, Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Αθήνα, είσοδος: 8-12 ευρώ

9 ΘΕΑΤΡΟ «Τα Γεγονότα» του Ντέιβιντ Γκρεγκ, σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου Το 2011 ο Άντερς Μπρέιβικ, γνωστός και ως «μακελάρης της Νορβηγίας», δολοφόνησε εν ψυχρώ εξήντα εννιά άτομα σε μια μαζική σφαγή που έγραψε μαύρες σελίδες στη σύγχρονη ιστορία. Ορμώμενος από αυτό το δραματικό γεγονός, ο Σκωτσέζος θεατρικός συγγραφέας Ντέιβιντ Γκρεγκ έγραψε τα Γεγονότα, ένα πολιτικό έργο που προσπαθεί να προσεγγίσει το τέρας της ακροδεξιάς και της ξενοφοβίας. Στην παράσταση του Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνουν τοπικές χορωδίες που έχουν διδαχτεί τα κομμάτια που εκτελούν, αλλά δεν γνωρίζουν το περιεχόμενο του έργου. Ο Κωνσταντίνος Θωμαΐδης διασκευάζει τη μουσική και τους στίχους του Τζον Μπράουν και αναλαμβάνει όλη τη μουσική επιμέλεια.

6 & 7/12, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, λεωφ. Ηρ. Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς, είσοδος: 12-15 ευρώ

10 ΠΑΡΤΙ CHAOS 2021

Δύο ομάδες με μεγάλη εμπειρία στη διοργάνωση events, η Three Shades of Black, που ευθύνεται για κάποια από τα πιο ιδιαίτερα και σκοτεινά live και πάρτι που έχουμε δει στην πόλη αλλά και για όσα απολαμβάνουμε στο Temple Athens, και οι Cosmonuts, που ξέρουν τη συνταγή ενός καλού χορευτικού πάρτι, ενώνουν τις δυνάμεις τους για το CHAOS. Δηλαδή μια μεγάλη μουσική και χορευτική συνάντηση στο Ωδείο Αθηνών, με δύο stages και δεκαοκτώ ονόματα, μεταξύ των οποίων οι Giant Swan, DJ Stingray 313, Delta Funktionen, Ancient Methods, Sync 24.

4/12, Ωδείο Αθηνών, Ρηγίλλης & Βασ. Κωνσταντίνου Β’ 17-19, Αθήνα, είσοδος: 20-28 ευρώ

ΜΟΥΣΙΚΗ

Ό

«Ασίκικο Πουλάκη» του Μίκη Θεοδωράκη Για το ανορθόγραφο «Ασίκικο Πουλάκη» που κυκλοφόρησε το 1996 ο Θεοδωράκης είχε συνεργαστεί με τον Βασίλη Λέκκα, τον Μιχάλη Γκανά και τον σπουδαίο Έλληνα κιθαρίστα Γιάννη Σπάθα σε ρόλο ενορχηστρωτή. Σε αυτόν τον κύκλο τραγουδιών ο ώριμος Θεοδωράκης έμπλεξε τις υπόγειες πειραματικές διαθέσεις του με τη μελωδικότητα και τους ασύμμετρους μικρασιατικούς ρυθμούς. Τώρα, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, το έργο προσεγγίζουν εκ νέου ο Γιάννης Διονυσίου και η Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας, ένα σχήμα με πολυετή πείρα στη σμυρναίικη μουσική.

4 & 5/12, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, λεωφ Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσ.: 1020 ευρώ

Οι «Γρίφοι για την Αθήνα» της Τόνιας Καφετζάκη, σε εικονογράφηση του Παναγιώτη Πανταζή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.

σο κι αν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε καλά την πόλη μας, κάθε γωνιά της που έχουμε περπατήσει ξανά και ξανά κρύβει κάποιο μυστικό. Νιώθουμε την αίσθηση του κράσπεδου στα παπούτσια μας, στους δρόμους που περπατάμε καθημερινά, τις μυρωδιές των διαδρομών μας, μαντεύουμε ποιους θα συναντήσουμε και θα χαιρετήσουμε κάθε μέρα, ακόμα κι αν δεν γνωρίζουμε πολύ περισσότερα γι’ αυτούς από τη φυσιογνωμία και την ιδιότητά τους. Ποιο είναι το πολεοδομικό σχέδιο του κέντρου της Αθήνας; Ποια είναι η αρχιτεκτονική ιστορία πίσω από τα πιο εμβληματικά κτίρια της πόλης; Και πώς έχει εξελιχθεί αρχαιολογικά το ιστορικό κέντρο; Την απάντηση σε όλα αυτά, απευθυνόμενη κυρίως σε εφήβους, αλλά όχι μόνο, προσπαθεί να δώσει η Τόνια Καφετζάκη στη νέα έκδοση του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) Γρίφοι για την Αθήνα, την εικονογράφηση της οποίας αναλαμβάνει ο Παναγιώτης Πανταζής. Οι Γρίφοι για την Αθήνα φτιάχνουν μέσα από την περιπέτεια τεσσάρων εφήβων έναν άτυπο, αλλά ουσιώδη οδηγό της πόλης. Η Αθήνα γίνεται μια μεγάλη πίστα στην οποία οι τέσσερις συμμαθητές και φίλοι καλούνται να λύσουν εννέα γρίφους, συλλέγοντας όστρακα με γράμματα. Οι ανήσυχοι νέοι επιστρατεύουν σημειώσεις, οδηγούς αλλά και το ίντερνετ προκειμένου να ολοκληρώσουν τις φράσεις που θα τους αποκαλύψουν τα μυστικά της Αθήνας που ψάχνουν. Η συγγραφέας, αντλώντας από προηγούμενες μελέτες της για την Αθήνα αλλά και με την εμπειρία της ως ιστορικού και εκπαιδευτικού, κατασκευάζει νοητές διαδρομές του ιστορικού κέντρου για τους ενθουσιώδεις μικρούς και μεγάλους που θέλουν να τις ανακαλύψουν. Τις οποίες ο εικονογράφος Παναγιώτης Πανταζής αποδίδει με μίνιμαλ, μονοχρωματικά σχέδια, με την αρχιτεκτονική της πόλης να βρίσκεται πάντα στο φόντο των περιπετειών των ηρώων του βιβλίου. Τελικά, ποια Αθήνα ξέρουμε και ποια αποτελεί ένα καλά κρυμμένο και γοητευτικό μυστικό; Η πόλη ως γρίφος περιμένει να την ανακαλύψετε.

2.12.21 – lifo

39

Το χέρι του Θεού Το τραύμα της εφηβείας του Σορεντίνο με φόντο τη Νάπολη των ’80s.

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

40 lifo – 2.12.21

Βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’80 και ο 17χρονος Φαμπιέτο Σκίζα είναι ένας άτακτος Ιταλός έφηβος που ζει μια κεφάτη ζωή με την οικογένειά του, τα μέλη της oποίας ανακατεύονται το ένα στις περίπλοκες σχέσεις του άλλου. Έρχονται, όμως, γεγονότα που αλλάζουν τα πάντα.

ΣYΝΟΨΗ:

Μ

η χάσεις τον έλεγχο», φωνάζει στον Φαμπιέτο ο Καπουάνο, ο σκηνοθέτης στον οποίο ο νεαρός Ναπολιτάνος εκμυστηρεύεται την επιθυμία του να κάνει ταινίες. «Θα γίνεις ένας ακόμη βλάκας που θέλει να κάνει σινεμά ή έχεις καμιά ιστορία της προκοπής να πεις;» συνεχίζει να τον προτρέπει. Οι φασαριόζικη πατρική συμβουλή έπιασε τόπο και ένα χάραμα σαν κι εκείνο στο Χέρι του Θεού, ο πληγωμένος, εσωστρεφής, αλλά ευχάριστος και προσαρμοστικός έφηβος Πάολο Σορεντίνο ή, τουλάχιστον, μια κοντινή σε αυτόν εκδοχή του μέσω του alter ego του που πρωταγωνιστεί στην ταινία πήρε τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει τη γειτονιά του, όπως τραγικά τον εγκατέλειψαν ξαφνικά οι γονείς του, και να δει το μέλλον σε μετωπική σύγκρουση, την ίδια μέρα που η πόλη του πανηγύριζε έξαλλα την κατάκτηση του πρωταθλήματος στο ποδόσφαιρο. Με το φάντασμα του ακόμη ζωντανού στα μέσα της δεκαετίας του ’80 Φεντερίκο Φελίνι να πλανάται και τη σκιά της ελπίδας να παίρνει σάρκα και οστά με τα απίστευτα, χαρμόσυνα μαντάτα της έλευσης του Μαραντόνα στην πιο φτωχή γωνιά της Ιταλίας, μετά την άδοξη φυγή του από την Μπαρτσελόνα, η καθημερινότητα του Φαμπιέτο αποκτά νόημα. Δεν έχει φίλη, ούτε φίλους – δεν ξέρει καν να κλοτσάει την μπάλα. Ωστόσο ταυτίζεται με τον ήρωα, τον Θεό Ντιέγκο, και τον ειδωλοποιεί. Βλέπει περισσότερο απ’ ό,τι ενεργεί, χάνεται συχνά στους ήχους του walkman του, δραπετεύει στη φαντασία, αν και δεν του φταίει κανείς. Το όνειρο του κινηματογράφου έρχεται πολύ μετά, και αρ-

κετά συμπτωματικά, στην υπόθεση. Αυτό που κυριαρχεί είναι η θερμή οικογένεια, ο έντονος πατέρας, η μητέρα που κάνει πλάκες, το μεγάλο σόι, η πληθωρικότητα και η ευχάριστη βαβούρα μιας τυπικής μεσογειακής ανατροφής, με ελευθερία και ανοιχτές πόρτες, περίπου στο πνεύμα του Ρόμα του Αλφόνσο Κουαρόν. Ο μεγαλύτερος αδελφός προσπαθεί, χωρίς επιτυχία, να προκριθεί ως κομπάρσος σε ένα δοκιμαστικό για ταινία του Φελίνι και ίσως ο μικρότερος λαμβάνει αδιόρατα το σημάδι για κάτι ουσιαστικότερο στη ζωή του, μια λίγο πιο συγκεκριμένη προοπτική που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα ενός milieu βουτηγμένου στην παραβατικότητα και στην ανεπάγγελτη περιπλάνηση των συνομηλίκων του. Και αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, ο Σορεντίνο, που σε όλη του την καριέρα ανακαλεί ζωηρά το σινεμά του Φελίνι, εδώ συγκρατείται και αναδεικνύεται περισσότερο στις πιο ήσυχες σκηνές. Στο δικό του Amarcord, οι αναμνήσεις συχνά συγχέονται και βγαίνουν παραθετικά, με εμφάσεις και υπερβολές: οι γυναίκες με καμπύλες μοιάζουν βγαλμένες από ένα best of του μαέστρου και τα σκηνικά παραπέμπουν στη συχνά γεωμετρικά υπολογισμένη και στην εντέλεια επιμελημένη καλλιτεχνική διεύθυνση που χαρακτηρίζει τις ταινίες του, κυρίως την Τέλεια Ομορφιά και το Il Divo. Υπάρχει θέρμη και ιδρώτας στην αναμνηστική αυτοβιογραφία του Σορεντίνο και το Χέρι του Θεού λειτουργεί παραδόξως καλύτερα στις χαμηλόφωνες στιγμές, ειδικά στον διάλογο του Φαμπιέτο με τη μάνα του, όταν ο μεγάλος αδελφός βρίσκει γκόμενα και πετάει μακριά από τη φωλιά, στο ξεπαρθένεμά του με μια γυναίκα που δεν περιμένει κανείς πως θα ξεκλείδωνε τη συστολή του, στα βλέμματα αληθινής αγάπης που ανταλλάσσουν οι γονείς του και σε μια αξέχαστη σεκάνς, τη στιγμή που η ενηλικίωση αγριεύει με την τραγική είδηση που χωρίζει το πρώτο από το δεύτερο μέρος. Η περίφημη παρέμβαση του Μαραντόνα στο «πέ-

INFO E STATA LA MANO DI DIO ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Πάολο Σορεντίνο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Φιλίπο Σκότι, Τόνι Σερβίλο

τσινο» γκολ που ταπείνωσε τους Άγγλους και έστειλε στα ουράνια όλο τον πλανήτη παίζει τον ρόλο της, περισσότερο όμως ως μεταφυσικός παραλληλισμός μιας απίθανης ενέργειας με το θαύμα που περιμένει ένα παιδί για να ανοίξει τα μάτια του στον κόσμο που μέχρι τότε θεωρούσε δεδομένο και ανούσιο. Το Χέρι του Θεού, με το μεγάλο βραβείο της επιτροπής στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βενετίας, είναι ένα συναρπαστικό χρονικό της εφηβείας (και όχι απλώς ένα δράμα ενηλικίωσης) μέσα στις ανισότητες και στις διακυμάνσεις του, που επωφελείται από την ντελικάτη, μελαγχολική παρουσία του πρωταγωνιστή Φιλίπο Σκότι, στο στυλ του Τιμοτέ Σαλαμέ, και, για τα λίγο πιο παρατηρητικά μάτια, μια ενδιαφέρουσα καμπύλη ενώνει το κινηματογραφικό σύμπαν του Φελίνι με την πιο πρακτική, ευαίσθητη γραφή χαρακτήρων και καταστάσεων του Αντόνιο Καπουάνο, του σκηνοθέτη με τον οποίο ξεκίνησε ο Σορεντίνο, γράφοντας το σενάριο για την ταινία Polvere di Napoli το 1998.

VILLAGE RENTI 17-VILLAGE MALL 1-ODEON ESCAPE 6-ODEON OPERA 1-ΑΕΛΛΩ 3-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2-WEST CITY 3-ΚΗΦΙΣΙΑ 1-ΝΑΝΑ 4-ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2-TOWN CINEMAS 4-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1-ΑΘΗΝΑ-ΣΙΝΕΑΚ

H Nύμφη του Νερού UNDINE

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Κρίστιαν Πέτζολντ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ: Πάουλα Μπεερ, Φραντζ Ρογκόφ-

σκι, Τζέικομπ Μάτσενζ Η Ουντίνε είναι ιστορικός πόλεων και εργάζεται ως ξεναγός με αντικείμενο τη βερολινέζικη αστική ανάπτυξη. Όμως, όταν ο άνδρας που αγαπά την εγκαταλείπει για μια άλλη γυναίκα, ο αρχαίος μύθος της Νύμφης του νερού έρχεται να τη στοιχειώσει ξανά. Με ηρωίδα μια γυναίκα με ειδίκευση στη βερολινέζικη αρχιτεκτονική, ο Γερμανός Κρίστιαν Πέτζολντ κάνει μια ταινία για την αρχιτεκτονική του έρωτα, όπου το

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ καινούργιο έρχεται και προσπαθεί να χτίσει πάνω στα θεμέλια του παλιού, επιχειρώντας να βελτιώσει τις δομικές παθογένειές του, κάποτε με επιτυχία, κάποτε μάταια. Με σεναριακό εφαλτήριο έναν γνώριμο μύθο, με τον οποίο είχε καταπιαστεί μερικά χρόνια πριν και ο Νιλ Τζόρνταν, ο Πέτζολντ παραδίδει ένα ιδιότυπο παραμύθι, κατασκευάζοντας μια πολύ πιο εγκρατή εκδοχή του μαγικού ρεαλισμού, αισθητή αλλά όχι προφανή, παρά μόνο στο φωτογενές πρωταγωνιστικό ζεύγος και σε όποιον θέλει να τη δει – στους ερωτευμένους, ίσως. Κι αν στις προηγούμενες ταινίες του βρίσκεται στο προσκήνιο πάντα το σενάριο, το οποίο ως σεναριογράφος (εν μέρει) παλαιάς κοπής μεριμνά να έχει τέλος που λύνει τις βασικές εκκρεμότητες, εδώ ο Πέτζολντ επανασυστήνεται ως σκηνοθέτης ατμόσφαιρας και τόνου, αφήνοντας περισσότερα μυστικά απ’ όσα συνηθίζει, κάτι που μπορεί να ξενίσει μερίδα του κοινού που θα ήθελε πιο ξεκάθαρες απαντήσεις, αλλά θα γοητεύσει όσους αφεθούν στην αλαφροΐσκιωτη αίσθησή του. Τους ερωτευμένους, ίσως.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου ΑΣΤΥ

Η Γαλλική Αποστολή THE FRENCH DISPATCH

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Γουές

Άντερσον

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ: Μπιλ Μάρεϊ, Φράνσις Μακντόρ-

της Τίλντα Σουίντον και του Έιντριαν Μπρόουντι, με αυστηρό κέντρο βάρους τη Λέα Σεϊντού. Το «Revisions to a Manifesto» μοιάζει περισσότερο με καρικατούρα ιδεολογήματος, με πολλά στοιχεία να μπερδεύουν το νόημά του. Και το τελευταίο, με τη θεσπέσια αφήγηση του βελούδινου και πιο εντυπωσιακού από το καστ αστέρων της ταινίας Τζέφρι Ράιτ, που εκρήγνυται σαν τον Τζέιμς Μπάλντουιν και αμέσως κατεβάζει τόνους και μετράει κάθε του συλλαβή σαν τον Έι Τζέι Λίμπλινγκ, είναι το «Private dining room of the police commissioner», το πιο άρτιο, 100% γουεσαντερσονικό και περιπετειώδες στο στυλ και την εξέλιξή του κομμάτι της τριλογίας. Αν έχει διαβάσει κανείς τουλάχιστον εκατό τεύχη του «New Yorker» από διαφορετικές δεκαετίες, κυρίως τα μακροσκελή άρθρα (ο Άντερσον, πάντως, τα έχει συλλέξει και διαβάσει σχεδόν όλα), θα κατανοήσει βαθύτερα την επιρροή και θα εκτιμήσει τον γάμο του πνεύματος με το γράμμα. Επειδή όμως δεν είναι υποχρεωτικό, η Γαλλική Αποστολή, που είναι ο τίτλος του περιοδικού της ομάδας των Αμερικανών που είναι εκπατρισμένοι στη Γαλλία, στέκει ως λογοτεχνική, νοσταλγική φαντασία με τη δομή τριών μικρού μήκους αφιερωμάτων, στριμωγμένων στην ομπρέλα μιας μεγαλύτερης έμπνευσης.

«Θαύματα φτιαγμένα από τραύματα» του π. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Ένα βιβλίο για την κρυμμένη ομορφιά της ζωής κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.

VILLAGE RENTI 12-VILLAGE MALL 3-VILLAGE PAGRATI 4-ODEON ESCAPE 3,5-ΑΒΑΝΑ-ΑΕΛΛΩ 1-ΑΙΓΛΗ 4-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA 2-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2-ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1,2-CINERAMA-WEST CITY 2-ΔΑΝΑΟΣ 1-ΔΙΑΝΑ -ΕΛΛΗΚΗΦΙΣΙΑ 2-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1-ΝΑΝΑ 1-ΟΣΚΑΡ-ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1-ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 1,2-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2-ΤΡΙΑΝΟΝ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΡΤΕΜΙΣ-ΖΕΑ-ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

μαντ, Τιμοτέ Σαλαμέ ΣYΝΟΨΗ: Οι ιστορίες πίσω από τα άρθρα του τελευταί-

ου τεύχους ενός αμερικανικού περιοδικού που εκδιδόταν σε μια φανταστική κωμόπολη της Γαλλίας, το οποίο έκλεισε μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη του, σύμφωνα με τη διαθήκη του τελευταίου. Οι τονικές παλέτες, τα παραμυθένια σαν παστέλ λιχουδιές σκηνικά, οι χαριτωμένα ψυχαναγκαστικές συμμετρίες στα πλάνα, ο εκλεκτός και εκλεκτικός θίασος των αγαπημένων πρωταγωνιστών, μαζί με τις υπέροχα απροσδόκητες προσθήκες, όπως ο Τιμοτέ Σαλαμέ και η Φράνσις Μακντόρμαντ, και μάλιστα ως ζευγάρι με επαναστατικές διαθέσεις, δίνουν το «παρών» σε μια κομεντί ανθολογίας, χωρισμένη σε τρία τμήματα, εμπνευσμένη από ένα ιδεατό πολιτιστικό περιοδικό, πάρα πολύ κοντά στο πνεύμα και τη γραφή του «New Yorker», που έκανε τον Τεξανό δημιουργό να αγαπήσει τελεσίδικα τη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, η Γαλλική Αποστολή, μια ερωτική επιστολή στο πολύ ιδιαίτερο κράμα των δημοσιογράφων/συγγραφέων που δεν εννοούσαν να ξεχωρίσουν το ύφος από το περιεχόμενο (σε εποχές που το αφεντικό τους, όπως εδώ ο Μπιλ Μάρεϊ, μια φιγούρα απόλυτα βασισμένη στον Χάρολντ Ρος, ενθάρρυνε τη διαφορά από τον μαζικό μέσο όρο των υπόλοιπων εντύπων), δεν είναι ακριβώς το σύνολο των μερών της και είναι στο χέρι του θεατή να παρασυρθεί από τη φυγόκεντρη εκκεντρικότητα του σκηνοθέτη του Grand Budapest Hotel ή να προτιμήσει κάποια από τις ιστορίες. Πάντα με φόντο τη φανταστική πόλη Ennui-sur-Blasé, που σημαίνει κάτι σαν Ανία-στην Αδιαφορία, το «Concrete Masterpiece» έχει τις κωμικές στιγμές του, ειδικά στα παθιασμένα ακραία snap πορτρέτα

Κλίφορντ, ο κόκκινος σκύλος CLIFFORD, THE BIG RED DOG

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Γουόλτ Μπέκερ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ: Ντάρμπι Καμπ, Τζακ Γουάιτχολ,

Η

Τζον Κλιζ H μικρή Έμιλι δυσκολεύεται να εγκλιματιστεί τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Όλα θα αλλάξουν όταν ένας μαγικός διασώστης ζώων θα της δώσει ένα κουτάβι με κόκκινο τρίχωμα, το οποίο θα γίνει ο καλύτερός της φίλος.

Mια πιτσιρίκα με ελάχιστους φίλους αφήνεται υπό την επίβλεψη του θείου της και βρίσκει συντροφιά σε έναν χνουδωτό, κόκκινο σκυλάκο που όσο περισσότερο τον αγαπούν, τόσο περισσότερο μεγαλώνει. Συμβατικό, μα ποτέ κακόγουστο θέαμα παιδικού προσανατολισμού, ευγενούς ιδιοσυγκρασίας και κυνοφιλίας, βασισμένο σε μια ομώνυμη σειρά βιβλίων, με βασική του ατραξιόν μια γλυκύτατη ψηφιακή δημιουργία, τον Κλίφορντ, και το interaction του με την τρισχαριτωμένη, ανήλικη πρωταγωνίστρια Ντάρμπι Καμπ. Τα παιδιά θα περάσουν μια χαρά, οι ενήλικες τουλάχιστον δεν θα θέλουν να δαγκώσουν τα καθίσματα.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου VILLAGE RENTI 1,5,15-VILLAGE MALL 10,12-VILLAGE PAGRATI 2-ODEON ESCAPE 1,3-ΑΕΛΛΩ 2-ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1-ΑΙΓΛΗ 4-WEST CITY 2,4-ΚΗΦΙΣΙΑ 2-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2-ΝΑΝΑ 4,6-TOWN CINEMAS 2-ZEA -ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΟ

Το «Θαύματα φτιαγμένα από τραύματα» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Αναζήτησέ το online στο www. armosbooks.gr και κέρδισε δωρεάν μεταφορικά με αγορές άνω των 20 ευρώ.

Facebook: armos. ekdoseis.ekdiloseis, Instagram: armosbooks

ζωή μας διαμορφώνεται πάνω στα τραύματά μας. Ό,τι ζούμε είναι απώλειες που είτε τις μεταμορφώσαμε σε ζωή είτε έγιναν η κόλασή μας. Η ζωή μας ολάκερη είναι μια μάχη να μετατρέψουμε και να μεταπλάσουμε το σκοτάδι σε φως. Αυτό είναι το στοίχημα της ζωής μας, πώς το τραύμα θα γίνει θαύμα. Πώς η πληγή θα γίνει ζωή. Μία από τις βασικές αιτίες που ο Θεός επιτρέπει μια δοκιμασία είναι για να συναντηθούμε με το τραύμα μας. Το θαύμα έρχεται όταν δεν το περιμένεις, γιατί δεν είναι θέαμα, αλλά θέα στη θεραπεία της ύπαρξής μας. Το Θαύματα φτιαγμένα από τραύματα είναι το νέο βιβλίο του π. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου για το πώς τα ψυχικά τραύματα μπορούν να μεταμορφωθούν σε δύναμη και ζωή. Ποιος είναι ο ρόλος της ρουτίνας στην πραγματοποίηση των επιθυμιών και των ονείρων μας; Με ποιους τρόπους θα μεταμορφώσουμε την πληγή σε δημιουργία, φως, χαρά, σχέση, έρωτα, αγάπη; Όλοι έχουμε ζήσει περιόδους στη ζωή μας που αισθανόμαστε ότι κάποιος μας έχει βάλει στο στόχαστρο. Η μία δοκιμασία διαδέχεται την άλλη και όλα μας φαίνονται μαύρα. Ποιες είναι, όμως, οι αιτίες που μας οδηγούν στην απόγνωση; Ο π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος μας καλεί να μάθουμε να μιλάμε και να εκφραζόμαστε. Να μοιραζόμαστε εμπειρίες και καταστάσεις που μας πληγώνουν, μας θυμώνουν και μας δυσκολεύουν τη ζωή. Το Θαύματα φτιαγμένα από τραύματα είναι ένα βιβλίο-οδοδείκτης για να ανακαλύψουμε την ομορφιά στον κόσμο, στον συνάνθρωπο αλλά κυρίως στον εαυτό μας.

2.12.21 – lifo

41

Μ

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

42 lifo – 2.12.21

αζί με το πνεύμα της Αναγέννησης και των γραμμάτων, στην Εσπερία του δέκατου έκτου αιώνα μεγάλωσε το κύμα των περιηγητών: άνθρωποι εγγράμματοι, με έντονα φιλοπερίεργο και ανήσυχο πνεύμα, ένιωσαν την ανάγκη να καταγράψουν με τρόπο βιωματικό αλλά και εμπεριστατωμένο τη δική τους περιπέτεια ως πλάνητες σε έναν κόσμο που αλλάζει. Η εμπορική άνθηση πόλεων όπως η Φλωρεντία ή η Αμβέρσα, η αντίσταση στη βαθιά διαφθορά που επικρατούσε στον κύκλο των μοναχών και της Εκκλησίας και η αφθονία των κλασικών έργων που τυπώνονταν σε πνευματικά κέντρα όπως η Βενετία ή και το Παρίσι είναι οι βασικοί λόγοι

που δικαιολογούν τον πολλαπλασιασμό περιηγητικών κειμένων από τον δέκατο πέμπτο αιώνα κι έπειτα. Ειδικά το βιβλίο του Κερκυραίου Νίκανδρου Νούκιου Ταξίδι στην Εσπερία –που επιτέλους έχουμε μεταφρασμένο στα ελληνικά, στην ολοκληρωμένη κριτική έκδοση με προλεγόμενα, εισαγωγή α και σχόλια ενός από τους σημαντικότερους βυζαντινολόγους στην Ευρώπη, του Πάολο Οντορίκο, και εισαγωγή Β’ και σημειώσεις του Ζοέλ Σναπ– συνιστά μία από τις πρώτες, αν όχι την πρώτη, ειδικά αναφορικά με το Λονδίνο, μαρτυρίες για τη μορφή που είχαν οι μεγάλες πόλεις της Ευρώπης τον δέκατο έκτο αιώνα. Εκτός από την παραστατική καταγραφή του

Ταξίδι στην Ελλάδα και την Ευρώπη του δέκατου έκτου αιώνα Το «Ταξίδι στην Εσπερία» του Νίκανδρου του Κερκυραίου, που αναμένεται να κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Άγρα, μας δίνει μια πλήρη, παραστατική ματιά για την Ελλάδα και την Ευρώπη της Αναγέννησης.

τοπίου, ο Νίκανδρος αποπειράται μια πρώτη κοινωνική μελέτη για τον τρόπο που αντιδρά κάθε λαός, η οποία, προς έκπληξή μας, συνιστά ακόμα και σήμερα τον κυρίαρχο κανόνα διαφοροποίησης των κατοίκων της Δύσης. Παράδειγμα αποτελεί η αντίθεση μεταξύ του πιο αυθόρμητου, με πίστη στις δοξασίες Ιρλανδού και του πιο επιφυλακτικού και εσωστρεφούς Βρετανού ή μεταξύ του πιο εύχαρι κατοίκου των πόλεων της Βαυαρίας και του αυστηρού Βιεννέζου. Σε μια εποχή που οι θρησκευτικές δοξασίες διαπερνούσαν όλα σχεδόν τα θεωρητικά κείμενα, ο Νίκανδρος επιχειρεί, «ως αντιπροσωπευτικός τύπος του μεταβυζαντινού Έλληνα των καιρών της Αναγέννησης», όπως είχε πει γι’ αυτόν χαρακτηριστικά ο Σεφέρης, που τον πρωτοανακάλυψε, να προσφέρει λογικά συμπεράσματα και εξηγήσεις και να προσπεράσει, όσον είναι δυνατό για την εποχή του, τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις. Δηλαδή, όσο κι αν δεν πιστεύει στην τύχη, δεν μπορεί να μην αποδέχεται τα διάφορα σημάδια με τερατόμορφα φίδια που προμήνυαν την επέλαση του κακού, ειδικά των «βαρβάρων», όπως αποκαλεί τους Τούρκους, θεωρώντας, ωστόσο, κατά βάθος ότι η πνευματική απελευθέρωση που θα επέλθει μέσα από τα κλασικά κείμενα και τα γράμματα θα βοηθήσει να έρθει ένας καλύτερος κόσμος.

Γι’ αυτό, παρότι στο ταξίδι του περιγράφει μια ευρωπαϊκή ήπειρο που ταλανίζεται από θρησκευτικές έριδες και εμφύλιους πολέμους, τα συμπεράσματά του φέρνουν έναν άνεμο αισιοδοξίας που επικράτησε την εποχή της Αναγέννησης. Η Ευρώπη των μέσων του δέκατου έκτου αιώνα είναι ένας αιματοβαμμένος τόπος, αλλά πίσω από τον κυνισμό της κυρίαρχης μοναρχικής εξουσίας υπάρχει η ανταύγεια μιας υπέρβασης που πηγάζει από την κεντρική βούληση κάθε λαού και αρχίζει και αχνοφαίνεται στην καρδιά κάθε πόλης και πολίχνης. Μπορεί να μη μιλάμε ακόμα για δημοκρατική συγκρότηση αλλά για τη φωνή κάθε πολίτη που ακούγεται δυνατά, πέρα από το ανάγλυφο τοπίο των απόρθητων βουνών, των θαλασσών και των άγριων ωκεανών που φοβίζουν τον περιηγητή και συγγραφέα Νίκανδρο. Ποτάμια όπως ο Άρνος και ο Σηκουάνας δεν διευκολύνουν μόνο τη μεταφορά εμπορευμάτων αλλά και την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, έτσι για πρώτη φορά καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως είναι αναφαίρετο δικαίωμα καθενός να εκφράζει, όπως ο ίδιος ο Νίκανδρος, ελεύθερα τη σκέψη του. Δεν είναι τυχαίο ότι, εκτός από περιηγητής, πρώτα απ’ όλα ο Κερκυραίος Νίκανδρος –το πραγματικό του όνομα ήταν Ανδρόνικος Νούκιος–, εγκατεστημένος στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, ήταν ένας λόγιος ανθρωπιστής με βαθιά πίστη στην κλασική παιδεία, την οποία διακονούσε ως ονομαστός λόγιος και αντιγραφέας (όσοι έχουν διαβάσει το αριστούργημα του Γκρίνμπλατ Παρέγκλισις ή τα βιβλία του Ουμπέρτο Έκο γνωρίζουν την αναμφίβολη σύνδεση των κλασικών γραμμάτων με τη μανία της αποκρυπτογράφησης). Όπως γράφει ο Πάολο Οντορίκο στην εισαγωγή του βιβλίου: «Ο ταξιδιώτης ο διαποτισμένος με την κλασική παιδεία, ο αντιγραφέας των συγγραφέων της αρχαιότητας, ο άνθρωπος της Αναγέννησης που συγχρωτιζόταν με τους σοφούς κύκλους της λόγιας Βενετίας, θέλει να μιμηθεί τους συγγραφείς του παρελθόντος: ο Ανδρόνικος γίνεται Νίκανδρος. Αυτή η μορφή αναγραμματισμού του πατρωνύμου ήταν ένα τέχνασμα που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τους ανθρωπιστές συγγραφείς, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο προσέδιδαν στον εαυτό τους αρχαίο ύφος: ο Νικόλαος Χαλκοκονδύλης, ιστορικός της πτώσης της Κωνσταντινουπόλεως, είχε γίνει με τον τρόπο αυτό Λαόνικος, όπως ακριβώς ο Νικόδημος ζητούσε να τον ονομάζουν Δαιμονικό και ο Ανδρόνικος Νίκανδρο. Αρχίζει λοιπόν το ταξίδι του». Και πού δεν ταξιδεύει ο Κερκυραίος Ανδρόνικος στην προσπάθειά του να θεμελιώσει τη δική του ελληνική ταυτότητα με όπλο του τη γλώσσα, η οποία ταυτιζόταν με την καθαρεύουσα του ύστερου Βυζαντίου που κατόπιν κατέστη η κυρίαρχη γλώσσα της Εκκλησίας, αλλά και την κερκυραϊκή του καταγωγή. Με αφετηρία τη Βενετία διασχίζει τις χώρες και τις πόλεις γύρω από τους ποταμούς της Κεντρικής Ευρώπης, τις οποίες αποκαλεί με τα αρχαιοπινή τους ονόματα. Έτσι, ο Πάδος γίνεται Ηριδανός και ο Δούναβης Ίστρος, η Ουγγαρία ξαναγίνεται Παιονία ή η Κολονία Αγριππίνα, φτάνοντας μέχρι τον Γάνδανο (Γάνδη), την Αμβέρσα και κατόπιν τις πόλεις της Γαλατίας, για να καταλήξει στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Η ταυτότητά του, ωστόσο, συντίθεται σε αντιδιαστολή με τα μέρη τα οποία επισκέπτεται, όπου συνειδητά δεν αφήνει τα κομμάτια του, λειτουργώντας ως αποστασιοποιημένος παρατηρητής. Δηλαδή, ενώ βιώνει από πρώτο χέρι τις αψιμαχίες που έχουν ξεσπάσει στη Γερμανία, λόγω της εκεί επικράτησης του Λούθηρου, αλλά και τις

συγκρούσεις Βρετανίας - Γαλλίας στο Καλαί, δεν εμπλέκεται ψυχικά, σε αντίθεση με την περίπτωση της πολιορκίας της Κέρκυρας από τους Τούρκους του Μπαρμπαρόσα, της οποίας οι περιγραφές έχουν την έκφραση της ψυχικής συντριβής, με τις λεηλασίες και τους βιασμούς να περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια.

Κ

αμιά φορά συμβαίνει οι ελληνικοί τόποι να έχουν στα μάτια του Νίκανδρου τον δικό τους αταβισμό, καθώς συνδέει μέρη της Πελοποννήσου με το βυζαντινό τους παρελθόν ή γεννιούνται από τις ιδέες της ορθόδοξης χριστιανοσύνης στην οποία ομνύει, διαχωρίζοντας τον κόσμο σε ομόθρησκους και αλλόθρησκους. Δηλαδή, όταν γράφει, έχει την επίγνωση ότι, εκτός από τους κατοίκους, απευθύνεται και στους πατριώτες του, με τα δικά μας μέρη να είναι στα μάτια του σαφώς πιο εύφορα και τους κατοίκους να απολαμβάνουν το εξαιρετικό λάδι της Καλαμάτας (από τότε) ή τον αρωματικό οίνο της Κρήτης. Στην Ελλάδα επιμένει ότι ευδοκιμούν οι ελιές και οι συκιές, σε αντίθεση με τις χώρες του Βορρά, όπου επικρατούν τα ορυκτά, τα άγρια ζώα και οι μεταφυσικού τύπου ομίχλες. Παρότι, δηλαδή, αποστρέφεται τον σκοταδισμό των διεφθαρμένων μοναχών και των εκπροσώπων της Εκκλησίας, η ορθόδοξη Ελλάδα είναι γι’ αυτόν ο τόπος του ανήκειν, σε αντίθεση με τις άλλες περιοχές, όπου οι μνήμες περισυλλέγονται για να σκορπιστούν στην προσωρινότητα μιας ετεροκαθορισμένης μοίρας. Έτσι, η μακρά διάρκεια της περιόδου του Βυζαντίου δεν προβάλλεται σε αντιδιαστολή με την προοπτική της Αναγέννησης αλλά έχει κάτι από τη μάχη ενάντια στη φθορά που παρουσιάζουν οι προσωρινές εξεγέρσεις των γεωργών στη Γερμανία ή η παρουσία των διαφόρων αιρετικών, όπως τους εμφανίζει, στην Ιταλία. Και παρότι θαυμάζει τη παιδεία του Λούθηρου, δεν τη συγκρίνει με τη σοφία των εραστών της κλασικής παιδείας, όπως ο Έρασμος ή ο Βιργίλιος. Μάλιστα, όσο οι ιδανικοί μηχανισμοί του στοχασμού μπορούν και ισοπεδώνουν στη δυναμική τους δίνη όλες τις αντιθέσεις, ο Νίκανδρος νιώθει πιο σίγουρος για τη συγκρότηση μιας αφήγησης όπου η γεωγραφία, το τοπίο και οι ανθρώπινες συνήθειες συναντούν τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Εμπνευσμένος, σε πολλές περιπτώσεις, από τον Ηρόδοτο, οι περιγραφές του δείχνουν να αποπειρώνται μια πρώτη λόγια ιστορική καταγραφή, ενώ, περνώ-

Η Ευρώπη των μέσων του δέκατου έκτου αιώνα είναι ένας αιματοβαμμένος τόπος, αλλά πίσω από τον κυνισμό της κυρίαρχης μοναρχικής εξουσίας υπάρχει η ανταύγεια μιας υπέρβασης που πηγάζει από την κεντρική βούληση κάθε λαού και αρχίζει και αχνοφαίνεται στην καρδιά κάθε πόλης και πολίχνης.

ντας από τη φιλοσοφία, ειδικά του Αριστοτέλη, τολμάει έναν καίριο διαχωρισμό των θαλάσσιων, και όχι μόνο, ειδών. Κρατώντας ίσες σχεδόν αποστάσεις μεταξύ της Αγγλίας και της Γαλλίας και λόγω της θέσης του ως παράγοντα στις διάφορες βασιλικές αυλές όπου είχε βρεθεί, π.χ. στην αποστολή του Καρόλου της Αγγλίας στον Σουλεϊμάν, του Ερρίκου Η’ και του Φραγκίσκου, δείχνει να αποδίδει κοινά χαρακτηριστικά στους εκπροσώπους της μοναρχικής εξουσίας. Ωστόσο, οι άκρως περιγραφικές ιστορίες του για τις απανωτές ερωτοτροπίες του Ερρίκου Η’ μπορεί να δείχνουν ότι ευνοούν τον βασιλιά, ουσιαστικά όμως συμπεραίνουν ότι έτσι είναι η διεφθαρμένη φύση της βασιλικής αυλής, μάλιστα λίγες μόλις δεκαετίες προτού γραφτούν τα έργα του Σαίξπηρ. Στις παρατηρήσεις του περιλαμβάνονται και συμπεράσματα τόσο για την τρυφή της γαλλικής βασιλικής αυλής, εστιάζοντας στην τάση προς πολυτέλεια των Γάλλων, και δη των Παριζιάνων, όσο και για την έντονη ερωτική διάθεση όλων όσοι περιστρέφονται γύρω από τους αυτοκράτορες. Εντύπωση, επίσης, του προκαλεί ο ερωτικός αυθορμητισμός των Ιρλανδών, που δεν ντρέπονται να «συνουσιάζονται στα φανερά», ή των Άγγλων, που φιλούν τις γυναίκες τους στο στόμα, και μάλιστα δημόσια. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι που κάνουν την αφήγηση του Νίκανδρου γλαφυρή και τη γλώσσα του λαγαρή, μετατρέποντας τον ίδιο, όπως είχε επισημάνει σχετικά κριτικό κείμενο του «Classical Review» του Πανεπιστημίου του Cambridge («Classical Review», Cambridge University Press, 2009), σε «μοναδικό στυλίστα». Είναι αυτά που, επίσης, έκαναν τον Γιώργο Σεφέρη να ασχοληθεί με τον πρώιμο ταξιδευτή της Αναγέννησης σε μια ραδιοφωνική ομιλία του στο BBC τον Απρίλιο του 1952 αφιερωμένη στον Νίκανδρο και στα συμπεράσματά του για την Ελλάδα και την Αγγλία, δηλαδή πολύ πριν επιχειρηθεί η πρώτη, ατελής έστω, έκδοση των κειμένων του στη Γαλλία από τον J.-A. de Foucault το 1965. Ταυτιζόμενος με τις αγωνίες και το περιπετειώδες σθένος του ανήσυχου αυτού ταξιδευτή και διπλωμάτη, ο Σεφέρης διέκρινε στη ζωντάνια του λόγου του μια αναλογία με την ενάργεια της ζωγραφικής του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, που γεννιέται την εποχή που γράφει ο Νίκανδρος, ικανή να κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι σήμερα.

Βιβλίο

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

νίκανδρος νουκιοσ ο κερκυραίος Ταξίδι στην Εσπερία

Εκδόσεις Άγρα

2.12.21 – lifo

43

Βασίλης Χριστόπουλος: «Είναι λίγο βαρύγδουπο να λέμε ότι αναμετριόμαστε με την Ιστορία» Ο μαέστρος που αναμετρήθηκε με τη «Φόνισσα» στο πρώτο της ανέβασμα επιστρέφει μαζί με την όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Μουσική

απο τη ματούλα κουστένη

Η

σκηνή είναι λουσμένη στο μπλε του ουρανού και του πελάγους. Οι ήχοι της φύσης και το υψηλής αισθητικής σκηνικό μάς μεταφέρουν στο τοπίο της Σκιάθου. Τα χορωδιακά μέρη και οι παιδικές φωνές σαν Ερινύες προετοιμάζουν για το κακό, ενώ το πολυφωνικό συγκρότημα και οι οργανοπαίκτες υπογραμμίζουν την ελληνικότητα και γρατζουνούν μέσα μας το συναίσθημα, χωρίς τίποτα να μοιάζει φολκλόρ ή πομπώδες. Κι έπειτα ξεπροβάλλει εκείνη. Μια γυναίκα αγανακτισμένη από τη μοίρα, που μονολογεί στη θέα των παιδιών: « Έτσι του ’ρχεται τ’ ανθρώπου, την ώρα που γεννιώνται, να τα καρυδοπνίγη!». Μέσα σε αυτό το απόκοσμο, ψυχρό περιβάλλον, η πρώτη σίριαλ κίλερ της ελληνικής λογοτεχνίας ξεκινά την αιματοβαμμένη της πορεία. Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και ηρωίδα του Γιώργου Κουμεντάκη επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, επτά χρόνια μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της. Στον ρόλο της Φραγκογιαννούς θα ακούσουμε τη Μαίρη-Έλεν Νέζη, ενώ την υψηλής πρόκλησης παρτιτούρα θα φέρει εις πέρας ο μαέστρος Βασίλης Χριστόπουλος, που αναμετρήθηκε με την όπερα στο πρώτο της ανέβασμα. Σε ένα διάλειμμα από τις πρόβες, ο Έλληνας μαέστρος, που πλέον περνά περισσότερο χρόνο στις σκηνές του κόσμου, μας μίλησε για την πρεμιέρα της Φόνισσας αλλά και για το αποτύπωμα που έχει αφήσει μέσα του το τόσο φιλόδοξο αλλά και σύντομο πέρασμά του από τη διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Μην ξεχνάμε πως την περίοδο 2011-14, ο Βασίλης Χριστόπουλος βρέθηκε στα τριάντα έξι του χρόνια στο τιμόνι της πρώτης ορχήστρας της χώρας να παλεύει με την παθογένεια, τη γραφειοκρατία και την αδιαφορία που συχνά ταλανίζει τους πολιτιστικούς μας οργανισμούς. Κι όμως, παρά τους σκοπέλους, άλλαξε μέσα σε μία μόλις θητεία την εικόνα της ορχήστρας, ανανέωσε το ρεπερτόριο και ανέπτυξε εξαιρετικές κοινωνικές και εκπαιδευτικές δράσεις, επένδυσε στην εξωστρέφεια και στην καλλιτεχνική της άνοδο. Και για επιβράβευση εισέπραξε την αδιαφορία και την άκομψη, τουλάχιστον, αντιμετώπιση του υπουργού Πολιτισμού. Σχεδόν επτά χρόνια μετά, στη ζωή του έχει μπει η διδασκαλία (το 2016 εξελέγη καθηγητής διεύθυνσης ορχήστρας στη Μουσική Ακαδημία Φρανκφούρτης και έκτοτε διδάσκει εκεί), ενώ με κάθε ευκαιρία επιστρέφει στη Λυρική για να διευθύνει παραγωγές όπως η Ηλέκτρα, η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ, ο Βότσεκ και σύντομα ξανά Η Φόνισσα.

— Γιατί λέμε ότι αυτή είναι μια παράσταση-σταθμός για την Εθνική Λυρική Σκηνή; Διότι πρόκειται για

44 lifo – 2.12.21

μια ελληνική δημιουργία σε ένα είδος στο οποίο δεν έχουμε πολύ μεγάλη παράδοση. Προφανώς υπάρχουν κι άλλες ελληνικές αξιόλογες όπερες, αλλά εδώ συνυπάρχουν ένα σημαντικό λογοτεχνικό κείμενο, ένα εμβληματικό πρόσωπο των ελληνικών γραμμάτων και μια συνθετική γραφή που αντλεί απευθείας από την παράδοση και διατηρεί ένα πολύ χαρακτηριστικό ελληνικό μουσικό χρώμα. Όλα αυτά τα στοιχεία συντελούν στο να έχουμε ένα έργο τρομερά οικείο και προσβάσιμο στον Έλληνα, που όμως εύκολα στέκεται και στον διεθνή χώρο.

— Τι είναι αυτό που καθιστά την παρτιτούρα της «Φόνισσας» τόσο μεγάλης πρόκλησης; Θα σταθώ σε δύο σημεία. Το πρώτο είναι πώς θα καταφέρω από ένα σύνολο ετερόκλητων συστατικών να δημιουργήσω ένα ισορροπημένο ακρόαμα, ακόμα και σε πολύ απλά πράγματα όπως οι ηχητικές στάθμες. Διότι όταν έχω να διαχειριστώ ταυτόχρονα ένα κοριτσάκι, που τραγουδάει, αλλά θα πρέπει να ενισχύσουμε τη φωνή του, ένα σύνολο πολυφωνικής παραδοσιακής μουσικής, το οποίο επίσης θα

πρέπει να ενισχυθεί, διότι δεν έχει την ίδια τεχνική με τους τραγουδιστές της όπερας, όταν η μεικτή χορωδία βρίσκεται πίσω από τη σκηνή και δεν τους βλέπω, παρά μετά βίας τους ακούω, και συγχρόνως επί σκηνής συμμετέχουν στη δράση δεξιοτέχνες μουσικοί και μια παιδική χορωδία, καταλαβαίνετε ότι δεν είναι εύκολη δουλειά. Είναι τρομακτική δυσκολία να ενωθούν όλα αυτά μαζί με την ορχήστρα και να ακούγονται ανάγλυφα. Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση του έργου έχει να κάνει με τη μουσική γραφή του Κουμεντάκη, η οποία μοιάζει με ένα υφαντό, γεμάτο πολύ μικρές βελονιές και κλωστούλες οι οποίες πλέκονται η μία με την άλλη. Εδώ το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να μη σταθεί ο ακροατής σε καθεμία από αυτές τις μικροσυνδέσεις, διότι κινδυνεύει να χαθεί η μεγάλη γραμμή της μουσικής, δηλαδή ολόκληρο το κέντημα.

— Είναι προτιμότερο για έναν μαέστρο να διευθύνει ένα έργο για πρώτη φορά από το να αναμετριέται με την Ιστορία, δηλαδή με όλα εκείνα τα μεγάλα έργα που στο παρελθόν διεύθυναν κορυφαίοι αρχιμουσικοί; Είναι λίγο βαρύγδουπο να λέμε ότι αναμετριόμαστε με την Ιστορία. Όχι γιατί δεν αναγνωρίζω το έργο εμβληματικών μαέστρων, αλλά γιατί οι σπουδαίες δημιουργίες ίσως τελικά και να μη μας έχουν ανάγκη. Αν διευθύνω άσχημα τον Οθέλλο του Βέρντι ή την 9η του Μπετόβεν, πιστέψτε με, δεν θα πάθουν τίποτα. Ο Κουμεντάκης, από την άλλη, ίσως με έχει περισσότερη ανάγκη, γιατί αν δεν τιμήσω και δεν αναδείξω το έργο του όπως πρέπει, ενδεχομένως η πρώτη εκτέλεση να οδηγηθεί σε αποτυχία, γεγονός που ίσως το πλήξει ανεπανόρθωτα.

— Το κοινό στις μέρες μας συγχωρεί δυσκολότερα; Βρισκόμαστε σε μια εποχή που όλα συμβαίνουν πάρα πολύ γρήγορα, οπότε πολύ δύσκολα θα υπάρξει ένα δεύτερο ανέβασμα, αν το πρώτο αποτύχει. Είναι τέτοιοι οι ρυθμοί και τόσος ο καταιγισμός πληροφοριών, που όλοι πια μαθαίνουν τα πάντα εύκολα και άμεσα. Από την άλλη, συμβαίνει και το ακριβώς αντίθετο: είναι τόσο σβέλτος ο κύκλος των ειδήσεων που αναπαράγονται καθημερινά, που ακόμα και το μεγαλύτερο σκάνδαλο σε μερικές μέρες θα έχει ατονήσει. Από τη μία, λοιπόν, δεν συγχωρούμε, από την άλλη τίποτα δεν έχει πια την επίδραση που θα έπρεπε. Όλα παρέρχονται γρήγορα.

— Ζώντας στο εξωτερικό, τι δεν σας λείπει καθόλου από τη χώρα; Η έλλειψη κοινωνικής συνείδησης που παρατηρούμε συχνά, διότι ο καθένας προσπαθεί για τον εαυτούλη του και κάνει αυτό που τον εξυπηρετεί, βλάπτοντας τελικά το κοινωνικό σύνολο και τον ίδιο. Από το ότι θα κλείσουν κάποιοι τη διασταύρωση για να μην καθυστερήσουν μέχρι ότι θα παρκάρουν στη ράμπα αναπήρων ή δεν θα δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό στην πρόβα, προκειμένου να μην εκχωρήσουν ένα πάγιο συνδικαλιστικό τους δικαίωμα.

— Μα τι μπορεί να προσφέρει σε κάποιον το να είναι κακός στη δουλειά του; Ίσως ένα βόλεμα, ή μία αίσθηση εξουσίας, ή λιγότερο κόπο, ή την ικανοποίηση ότι δεν θα χάσει κάτι που θεωρεί κεκτημένο δικαίωμα… Ίσως αυτό να οφείλεται σε μια γενικότερη ταλαιπωρία που υφιστάμεθα εδώ και πολλά χρόνια ή στην έλλειψη δομών, οπότε προσπαθούμε να καταφέρουμε όσο το δυνατόν περισσότερα με τον λιγότερο δυνατό κόπο. Αυτό έχει αντίκρισμα παντού: στην καθημερινότητα, στην κοινωνία, στο εκπαιδευτικό σύστημα, στη συναλλαγή με το Δημόσιο, στη συμπερι-

Μουσική

OΠΕΡΑ

φορά μας. Μπορεί στο εξωτερικό να υπάρχει λιγότερος αυθορμητισμός και η συμπεριφορά να είναι περισσότερο τυποποιημένη σε κάποια πράγματα, αλλά η αποδοχή των κανόνων είναι δεδομένη. Εδώ, αντιθέτως, πρώτα αμφισβητούμε τον κανόνα κι έπειτα ψάχνουμε παραθυράκια για να ξεφύγουμε, κοροϊδεύοντας τον εαυτό μας και τους άλλους.

— Έγινε χειρότερη η κατάσταση εν μέσω πανδημίας; Έχω ταξιδέψει αρκετά το τελευταίο διάστημα τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία για συναυλίες. Πουθενά αλλού δεν συνάντησα τόσους καραγκιόζηδες οι οποίοι φορούν μεν μάσκα, αλλά την έχουν κάτω από τη μύτη ή στο πιγούνι, παίζοντας δηλαδή με τον κανόνα. Να, λοιπόν, ξανά η τάση να κοροϊδέψουμε το σύστημα. Κατανοώ ότι ίσως προέρχεται από μια ανάγκη επιβίωσης του ατόμου που δυσφορεί και έχει τραβήξει πολλά εξαιτίας της ανικανότητας των θεσμών και άρα χρησιμοποιεί την κρίση του για να ξεφύγει. Αυτό, όμως, κατάντησε πια παθολογικό σύμπτωμα της κοινωνίας, που μεταφράζεται σε τρομερό ατομισμό. Υπάρχει μόνο το «εγώ» και όχι το «εμείς». Ακόμα και εκεί που συναντάς το «εμείς» είναι διχαστικό. Είναι σαν να μην μπορούμε να συμπεριλάβουμε στο «εμείς» ολόκληρη την κοινωνία. Σαν να πρέπει να είμαστε πάντα εμείς απέναντι στους άλλους. Αυτός βέβαια ο διχασμός, για να είμαστε δίκαιοι, είναι παγκόσμιος. Και ναι, δυστυχώς, η πανδημία ανέδειξε τέτοιες παθογένειες και δεν βοήθησε τις αποκλίνουσες απόψεις να συγκλίνουν. Αντιθέτως, περιχαρακωθήκαμε όλοι στα πιστεύω μας.

— Υποθέτω, ωστόσο, πως είναι μεγάλη παρηγοριά η ενασχόληση με τη διδασκαλία. Είναι από τα σημαντικότερα πράγματα που έχω κάνει στη ζωή μου. Διδάσκοντας τους νέους και τις νέες γίνεσαι κι εσύ καλύτερος στη δουλειά

σου και καλύτερος άνθρωπος. Επανεξέτασα και ξεσκόνισα την τεχνική μου, ανέλυσα τα πράγματα που μέχρι τώρα έκανα διαισθητικά και βλέποντας τις αδυναμίες αλλά και τα προτερήματα των άλλων νομίζω ότι καταφέρνω να δείχνω μεγαλύτερη κατανόηση στις δυναμικές και την ψυχολογία που δημιουργείται σε ένα πολυπληθές σύνολο, όπως είναι μια ορχήστρα.

— Μαλακώνετε λοιπόν με τα χρόνια; Ναι, αν υποθέσουμε ότι πιο νέος υπήρξα πιο αδιάλλακτος.

— Έχετε σκεφτεί γιατί συνέβη αυτό; Πέρα από τα χαρακτηριστικά που αποκτά κάνεις ήδη από την κυοφορία, νομίζω επειδή βρέθηκα από νεαρή ηλικία σε θέσεις ευθύνης. Πολλές φορές κληρονόμησα καταστάσεις στις οποίες έπρεπε να ληφθούν δραστικά μέτρα και η ευσυνειδησία μου δεν μου επέτρεπε να κρίνω τι πρέπει και τι μπορεί πραγματικά να αλλάξει. Αυτό δηλαδή που επίσης μαθαίνω, προϊόντος του χρόνου, είναι να ιεραρχώ καλύτερα τις καταστάσεις. Δεν είναι θέμα εκπτώσεων αλλά διαχείρισης της ενέργειας. Όταν μία ορχήστρα αντιμετωπίζει 100 προβλήματα και προσπαθήσεις να τα αλλάξεις όλα, στο τέλος δεν θα αλλάξεις τίποτα. Οπότε πρέπει να ξεκινήσεις με τα 2-3 σημαντικά που μπορούν να αλλάξουν.

— Αυτή η διάθεση αυτοκριτικής συμπεριλαμβάνει και την ΚΟΑ; Ασφαλώς. Μα η αυτοκριτική, ο αναστοχασμός, η αυτοεξέταση είναι συνεχείς και προϋπόθεση για την εξέλιξη.

— Τι γεύση σάς έχει αφήσει η θητεία σας εκεί; Μια γλυκιά νοσταλγία.

— Καταλάβατε τι κάνατε λάθος; Εκτός από την οικονομική κρίση, ήταν πολλές οι αντίξοες συνθήκες: είχα να αντιμετωπίσω μια απολύτως εχθρική στάση του Μεγάρου Μουσικής απέναντι στην ορχήστρα, είχα ένα διοικητικό

Υπάρχει μόνο το «εγώ» και όχι το «εμείς». Ακόμα και εκεί που συναντάς το «εμείς» είναι διχαστικό. Είναι σαν να μην μπορούμε να συμπεριλάβουμε στο «εμείς» ολόκληρη την κοινωνία. Σαν να πρέπει να είμαστε πάντα εμείς απέναντι στους άλλους.

συμβούλιο το οποίο δεν με υποστήριζε και συγχρόνως είχα μια εντελώς αδιάφορη και απαξιωτική πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Οπότε στήριξη έβρισκα μόνο από τους μουσικούς της ορχήστρας, οι οποίοι στην αρχή εκτίμησαν τη δουλειά μου.

— Σήμερα θα αλλάζατε κάτι στη διαχείριση; Εκ των υστέρων συνειδητοποίησα ότι μερικές φορές –ενδεχομένως λόγω υπερβολικού άγχους να κάνω το καλύτερο δυνατό– υπήρξα αδιάλλακτος απέναντι στους μουσικούς, οι οποίοι ήταν σύμμαχοί μου στον αγώνα μας για καλύτερη ποιότητα και καλλιτεχνική άνοδο της ορχήστρας. Αυτό σίγουρα θα το διαχειριζόμουν διαφορετικά σήμερα, διότι έμαθα πως οποιοδήποτε αντικειμενικό δίκιο κι αν έχεις, αν δεν το κοινοποιήσεις με σαφήνεια, κατανόηση και γλύκα, δεν μπορείς να το επιβάλεις.

— Η δυσάρεστη εκείνη εμπειρία θα σας απέτρεπε μελλοντικά από μία ανάλογη θέση ευθύνης; Στη δική μας χώρα; Σίγουρα θα φρόντιζα να διασφαλίσω περισσότερα θεσμικά εχέγγυα πριν ξανασκεφτώ να αναλάβω τέτοια θέση.

— Αν κρυφακούγατε τους μουσικούς μιας ορχήστρας που διευθύνετε, τι θα θέλατε να λένε για σας; Δεν θα διανοούμουν να κρυφακούσω ούτε και να διαβάσω το ημερολόγιό τους (γέλια). Θα με ενδιέφερε, ωστόσο, να μην είναι διχασμένοι μεταξύ τους, γιατί αυτό είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια ορχήστρα. Θα προτιμούσα να τους είχα όλους απέναντί μου παρά να είναι μοιρασμένοι. Οι μουσικοί ανήκουν σε ένα σύνολο που πρέπει να λειτουργήσει αρμονικά, ενώ ο μαέστρος είναι κατά κάποιον τρόπο μόνος του. Ιδανικά, βέβαια, πρέπει να εμπνέει και να συμπαρασύρει τους μουσικούς, όχι να παλεύει με την αντίστασή τους διότι, εάν οι μουσικοί δεν παίξουν, ο μαέστρος είναι άχρηστος!

INFO «Η Φόνισσα» Όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη Ποιητικό κείμενο: Γιάννης Σβώλος, βασισμένο στο ομώνυμο «κοινωνικόν μυθιστόρημα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Μουσική διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης Στον ρόλο της Φραγκογιαννούς η Μαίρη-Έλεν Νέζη Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ 3, 5, 28, 30 Δεκεμβρίου 2021 Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή 18:30)

2.12.21 – lifo

45

Μ

Θέατρο

απο τη ματινα καλτακη

«Συμφορά από το πολύ μυαλό»: Mια θαυμάσια δουλεμένη παράσταση Ο Στάθης Λιβαθινός ανεβάζει στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων το έργο του Γκριμπογέντοφ, στο ίδιο θέατρο όπου ο Λευτέρης Βογιατζής ανέβασε το ίδιο έργο 25 χρόνια πριν.

INFO

Θέατρο Οδού Κυκλάδων - Λευτέρης Βογιατζής Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη, 210 8217877 Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ., Κυρ. 19:00, Πέμ.-Παρ.

20:30, Σάβ. 21:00

46 lifo – 2.12.21

φωτό: elina giounanli

«Συμφορα από το πολύ μυαλό» Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός Σκηνικά-Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου Μουσική: Δημήτρης Μαραμής Κίνηση: Πάρις Λεόντιος Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου Βοηθοί σκηνοθέτη: Έμιλυ Λουίζου, Σοφία Παλάτη Βοηθός σκηνογράφουενδυματολόγου: Έμιλυ Κουκουτσάκη Παίζουν (αλφαβητικά): Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Θέμης Θεοχάρογλου, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Αθανασία Κουρκάκη, Νέστωρ Κοψιδάς, Μάριος Κρητικόπουλος, Πάρις Λεόντιος, Νεφέλη Μαϊστράλη, Λίλλυ Μελεμέ, Ερρίκος Μηλιάρης, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Δημήτρης Φιλιππίδης, Γιλμάζ Χουσμέν

ερικές δεκάδες φωτογραφίες, το έντυπο πρόγραμμα, δημοσιεύματα και κριτικές σε εφημερίδες είναι τα ίχνη που άφησε η παράσταση με την οποία ο Λευτέρης Βογιατζής σύστησε το 1985-86 στο ελληνικό κοινό το έργο του Α.Σ. Γκριμπογέντοφ Συμφορά από το πολύ μυαλό. Ήδη πέρασαν είκοσι πέντε χρόνια από τότε και οκτώ από τον θάνατο αυτού του ιδιότυπου «πειραματιστή» του ρεαλισμού, εστέτ υπέρμαχου των κλασικών κειμένων και της υψηλής υποκριτικής (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό στη σημερινή αφασική σκηνική πραγματικότητα). Το θέατρό του, της Οδού Κυκλάδων, σαν να πενθούσε κι αυτό την απώλεια του δημιουργού του – ακόμα και καλές παραστάσεις τρίτων έμοιαζαν «ξένες», αφού κάθε γωνία του χώρου θαρρείς πως ήταν εμποτισμένη από την ιδιοφυΐα του Λευτέρη Βογιατζή. Δεν ξέρω αν το νιώθω μόνο εγώ, αλλά κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί, έχω την αίσθηση ότι θα τον δω από κάπου να προβάλλει. Κάποια στιγμή, ωστόσο, το πένθος πρέπει να καταλαγιάζει, αφήνοντας χώρο στη νέα δημιουργία, στους επόμενους της τέχνης που ο Βογιατζής αγάπησε και τίμησε όσοι λίγοι. Πλέον ένα νέο κεφάλαιο στη λειτουργία του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων άνοιξε (καθώς για την επόμενη δεκαετία έχει περάσει στη δικαιοδοσία της εταιρείας Λυκόφως) και χαίρομαι που για πρώτη παράσταση επιλέχθηκε το Συμφορά από το πολύ μυαλό σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, που μοιάζει σαν συμφιλιωτική παραδοχή του αναπόδραστου της απώλειας και σαν σεβαστική υπόκλιση στο παρελθόν του θεάτρου και του δημιουργού του, δηλώνοντας ταυτόχρονα τη νέα αρχή ως συνέχεια. Γιατί, νομίζω, δεν υπάρχει άλλος σκηνοθέτης που να πλησιάζει περισσότερο τον Βογιατζή από τον Στάθη Λιβαθινό ως προς την προσήλωση στα κλασικά κείμενα, την έλξη προς τον έμμετρο δραματικό λόγο, την αντιμετώπιση του θιάσου ως ensemble, την αγωνία για την υποκριτική αρτιότητά του. Γνωρίζοντας καλά το ρωσικό θέατρο, αφού έχει σπουδάσει στη Ρωσία και γνωρίζει τη ρωσική γλώσσα, προσέγγισε το καθόλα σημαντικό έργο του Γκριμπογέντοφ με σχετική ασφάλεια ως προς το πρώτο ζητούμενο, την απόδοση του λόγου στην ελληνική και την ερμηνεία του από τους ηθοποιούς με τρόπο που να εξασφαλίζεται η αμεσότητα της απεύθυνσης, αλλά χωρίς να χάνεται η μουσικότητα του πρωτοτύπου. Γιατί είναι κοινή παραδοχή ότι οι ανισοσύλλαβοι ιαμβικοί ομοιοκατάληκτοι στίχοι του έργου, που σφύζουν από ζωή, ευφυΐα, φυσικότητα και μαζί μουσικότητα, είναι δύσκολο να αποδοθούν σε άλλη γλώσσα. Με οδηγό την απόδοση του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου, ωστόσο, και με την καραντίνα να επιτρέπει χρονικά την απόπειρα, η Έλσα Ανδριανού παρέδωσε μια νέα μετάφραση, σύγχρονου γλωσσικού πνεύματος, που διατηρεί την ομοιοκαταληξία, χωρίς ωστόσο τον καταναγκασμένο ρυθμό που διαπιστώνουμε σε άλλες μεταφράσεις κλασικών κειμένων με παρόμοια χαρακτηριστικά. Άθλος το δίχως άλλο. Συμφορά από το πολύ μυαλό, λοιπόν. Μοναδικό έργο ενός πολυτάλαντου ανθρώπου, του ευγενικής καταγωγής Αλεξάντρ Γκριμπογέντοφ (1795-1829), που σπούδασε φιλολογία και νομικά, ήξερε γλώσσες, έπαιζε πιάνο και συνέθετε μουσική, υπηρέτησε στον στρατό όταν ο Ναπολέων εισέβαλε στη Ρωσία και κα-

ΚΡΙΤΙΚΉ τέληξε πρέσβης στο Ιράν. Είχε γράψει μόνο τη Συμφορά όταν λιντσαρίστηκε(!) από τον όχλο μαζί με το υπόλοιπο προσωπικό της πρεσβείας, πληρώνοντας τις κακές σχέσεις Ρωσίας Ιράν κατά τη δεκαετία του 1820. Κι όμως, μ’ αυτό το μοναδικό του έργο έγραψε ιστορία, όχι μόνο γιατί πολλοί στίχοι του έργου πέρασαν ως αφορισμοί και ρητά στη ρωσική γλώσσα αλλά και γιατί ο Τσάτσκι, ο κεντρικός ήρωας της Συμφοράς, αναγνωρίζεται ως το ρωσικό αντίστοιχο του Άμλετ και, περισσότερο, του Μισάνθρωπου του Μολιέρου, επηρεάζοντας πολλούς μεταγενέστερους Ρώσους συγγραφείς. Στοιχεία του Τσάτσκι αναγνωρίζουμε από τον Ομπλόμοφ του Γκοντσαρόφ έως τον Ιβάνοφ και τον Τούζενμπαχ του Τσέχοφ. Οπωσδήποτε το Συμφορά από το πολύ μυαλό δεν είναι απλώς μια σατιρική κωμωδία ηθών της μοσχοβίτικης αριστοκρατίας των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα, όπως ευρέως γράφεται για το έργο. Η αξία του υπερβαίνει την εποχή του και συγκινεί ακόμα και σήμερα ακριβώς λόγω του νεαρού Τσάτσκι. Ανήσυχος, ευφυής, ασυμβίβαστος, εντόνως επικριτικός για την κυριαρχία των ασήμαντων και την τελματώδη ρουτίνα των κοινωνικών σχέσεων και συναθροίσεων, ο Τσάτσκι τολμά να λέει ελεύθερα τη γνώμη του, να γίνεται δυσάρεστος. Ακόμα και η αγαπημένη του, η Σοφία Πάβλοβνα, για την οποία επιστρέφει μετά από τριετή απουσία, (ήθελε, βλέπετε, να γνωρίσει τον κόσμο) τον αποστρέφεται – λογικό ίσως, πλήγωσε τον εφηβικό της έρωτα. Και, ναι, η ευφυΐα πάντα φλερτάρει με την αλαζονεία. Οι ιδέες και οι προθέσεις του Τσάτσκι είναι αγνές, αλλά τελικά συντρίβεται απ’ αυτούς που περιφρονεί. Είναι πιθανό ο Γκριμπογέντοφ να είχε διαβάσει Ζαν-Ζακ Ρουσό, ειδικά τις Εξομολογήσεις και τις Ονειροπολήσεις του μοναχικού οδοιπόρου (και τα δύο εκδόθηκαν το 1782). Για μένα έχει πολύ ενδιαφέρον η παράλληλη ανάγνωση των αυτοβιογραφικών κειμένων του Ρουσό και της έμμετρης πικρής κωμωδίας του Γκριμπογέντοφ, αυτού του άτυπου διαλόγου ενός χαρισματικού δημιουργού στην «πρωτόγονη» Ρωσία των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα με τον πιο «προσωπικό» φιλόσοφο της καθ’ όλα προηγμένης (και με πρόσφατη ακόμα την εμπειρία της Επανάστασης του 1789) Γαλλίας. Αν στο Παρίσι του Ρουσό «κανείς δεν τολμά να είναι ο εαυτός του», να εκφράζεται με ειλικρίνεια, να λέει ευθαρσώς τη γνώμη του, να ζει σύμφωνα με τα αισθήματά του, στη Μόσχα του Γκριμπογέντοφ δεν τίθεται καν αυτό το ζήτημα – ο εαυτός έχει απορροφηθεί απολύτως από την κοινωνική σύμβαση. Υλικό

συμφέρον και φιλαυτία ορίζουν και καθορίζουν το αδιέξοδο των σχέσεων. Ο Τσάτσκι, σαν τον Ρουσό, παιδεύεται με τα κρίσιμα σε κάθε εποχή ερωτήματα: «Ποιος είμαι;», «Ποιος υπήρξα στη ζωή μου;», « Ήμουν πιστός (αλλιώς, σε συμφωνία) με τον βαθύτερο εαυτό μου;». Μέσα στον αναβρασμό της νιότης του, ο Τσάτσκι νιώθει ότι το να είσαι ο εαυτός σου είναι πρωτίστως ηθική επιταγή: πράττεις ηθικά μόνον εφόσον ακολουθείς αυτό που ο έσω εαυτός επιτάσσει. Αφαιρώντας από τη διανομή του πρωτοτύπου τα πρόσωπα που συνθέτουν την πινακοθήκη της εποχής, αλλά δεν έχουν σημασία στην εξέλιξη της υπόθεσης, ο Στάθης Λιβαθινός απέφυγε το στρίμωγμα στον περιορισμένο σκηνικό χώρο του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων. Στο κέντρο του το κυκλικό σκάμμα (σκηνογραφία της Ελένης Μανωλοπούλου), ένα υπερμέγεθες ρολόι (η ιστορία εξελίσσεται στη διάρκεια μίας ημέρας), ανακαλεί σκηνογραφικές λύσεις παραστάσεων του Λευτέρη Βογιατζή. Για άλλη μια φορά στέκομαι στη γέφυρα που είναι αυτή η παράσταση με την πολύτιμη παρακαταθήκη του Βογιατζή. Οι ηθοποιοί της παράστασης αποτελούν ένα θαυμάσια δουλεμένο σύνολο: Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Θέμης Θεοχάρογλου, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Αθανασία Κουρκάκη, Νέστωρ Κοψιδάς, Μάριος Κρητικόπουλος, Πάρις Λεόντιος, Νεφέλη Μαϊστράλη, Λίλλυ Μελεμέ, Ερρίκος Μηλιάρης, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Δημήτρης Φιλιππίδης, Γιλμάζ Χουσμέν. Δεν μπορώ, ωστόσο, να μην ξεχωρίσω την έξοχη Ιωάννα Κολλιοπούλου σε έναν ρόλο που δεν έχει σχέση με οτιδήποτε άλλο έχει ερμηνεύσει μέχρι τώρα, τον Νέστορα Κοψιδά, τη Νεφέλη Μαϊστράλη στον κρίσιμο ρόλο της υπηρέτριας. Και, βέβαια, τον Δημήτρη Φιλιππίδη στον δύσκολο ρόλο του Τσάτσκι, ορμητικό και ευαίσθητο όσο χρειάζεται, στον πρώτο ρόλο μιας, νομίζω, πολλά υποσχόμενης πορείας. Ας μου επιτραπούν μόνο δύο παρατηρήσεις: πρώτον, το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων είναι μικρό και η ένταση των φωνών πρέπει πάντα να ρυθμίζεται αναλόγως και, δεύτερον, η 4η και 5η Σκηνή της Δ’ Πράξης μπορούσε να κοπεί χωρίς να αλλοιώσει κατ’ ελάχιστον το θαυμάσιο τελικό αποτέλεσμα. Η μουσική που συνέθεσε ο Δημήτρης Μαραμής, εμπνεόμενος από τα δύο βαλς του ίδιου του Γκριμπογέντοφ και τη Ρομάντσα του Γκλίνκα, δένει υπέροχα με την παράσταση. Ωραία ιδέα να αξιοποιηθούν οι φωνές των ηθοποιών (ανακαλώντας ρυθμικά τους χτύπους ρολογιού) στις αλλαγές των σκηνών. Μπράβο σε όλους.

Γνωρίζοντας καλά το ρωσικό θέατρο, αφού έχει σπουδάσει στη Ρωσία και γνωρίζει τη ρωσική γλώσσα, προσέγγισε το καθόλα σημαντικό έργο του Γκριμπογέντοφ με σχετική ασφάλεια ως προς το πρώτο ζητούμενο, την απόδοση του λόγου στην ελληνική και την ερμηνεία του από τους ηθοποιούς με τρόπο που να εξασφαλίζεται η αμεσότητα της απεύθυνσης, αλλά χωρίς να χάνεται η μουσικότητα του πρωτοτύπου.

2.12.21 – lifo

47

Π

οτέ δεν το προβάλλει, αλλά είναι γεγονός ότι σε κάθε διοργάνωσή της μέχρι τώρα η Μπιενάλε της Αθήνας δίνει απαντήσεις στο σημαντικό ερώτημα: τι είναι pop τώρα; Μοιραία, λοιπόν, συμπαρασύρει ψηλά στη λίστα με τα επείγοντα και τη διερώτηση σχετικά με το πώς το τι εστί pop σήμερα θα μπορούσε να προσδιοριστεί, μέσω δεσμών καταγωγής, από τη γενική αντίληψή μας για την καθαρή, πρόσχαρη και λαμπερή pop art, όπως διαμορφώθηκε την εποχή που γεννιόταν πριν από εξήντα (και βάλε) χρόνια. Ο επισκέπτης, λοιπόν, της φετινής μπιενάλε εξωθείται για άλλη μια φορά να αναρωτηθεί αν υπάρχει, άραγε, σε όσα εκτίθενται κάποιο «παιχνίδισμα» ή ίσως καθρέφτισμα ενός προαναγγελλόμενου νέου τρόπου ζωής. Ή αν ακούγεται η φωνή κάποιας δυναμικής φουρνιάς καλλιτεχνών, η οποία με θάρρος και θράσος εκθέτει τη δική της νέα αντίληψη για το τι εστί τέχνη γενικότερα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή το τι εστί pop art σε κάθε εποχή δεν περιγράφεται πια από κάτι ισχυρό ως «ρεύμα» αλλά κυρίως από μια στιγμιαία σύνδεση ποικίλων φαινομένων στην εικαστική δημιουργία. Με άλλα λόγια, σήμερα, χάρη σε μια σύνδεση ανόμοιων πραγμάτων που από μόνα τους ίσως να μην ήταν σε θέση να υπογραμμίσουν μια τάση, αλλά, λόγω μιας καίριας συνεύρεσής τους εντός ενός πλαισίου, διακρίνεται μια υπογράμμιση του τι συνιστά το pop πνεύμα τη δεδομένη στιγμή. Το κριτήριο αυτό διαφοροποιεί κατά τι την ιδέα που γενικότερα επικρατεί ότι pop art είναι ό,τι θα όφειλε να μεταφέρει μια μάλλον ανάλαφρη και επιφανειακή ματιά στις κοινω-

νικοπολιτικές μεταβολές. Έτσι, καθίσταται pop κάθε τάση που, ακόμα κι αν δεν ομολογεί ευθέως την προτίμησή της για ό,τι πιο χαροποιό και λαμπροφόρο, σε σύγκριση με ό,τι πιο απαισιόδοξο και καταστροφολογικό, όπως συνέβαινε στην εποχή των προπατόρων του είδους, καταφέρνει τουλάχιστον να ισορροπεί καλά αυτή την πολικότητα, ώστε να φαντάζει ως εάν να είχε κατακτήσει ένα επίπεδο αταραξίας και ευδιαθεσίας ενώπιον των μεταβολών που φέρνουν οι εποχές. Από μια άλλη σκοπιά, pop θα ήταν πια ό,τι οδηγεί σε έναν βόμβο από «ουάου», ανάλογο με τον υπόκωφο βόμβο ενός σεισμογράφου όταν η ακίδα του, με ζέση, ζήλο και μικρή δόση απρόσφορου ενθουσιασμού, καταγράφει μια τρομακτική κίνηση του εδάφους. Και επειδή στους βόμβους δεν είναι ευδιάκριτο το τι ακριβώς ακούγεται, αλλά είναι ξεκάθαρη η αίσθηση που προκαλούν, στην περίπτωση της εκάστοτε pop art η αίσθηση που θα όφειλε να προκαλεί ο βόμβος της είναι ότι μεταφέρει μια ειρωνική πρόθεση, μια κριτική διάθεση, καθώς και την αυτοπεποίθηση όσων είναι η αιτία για την οποία παράγεται ο βόμβος ότι εκείνοι κρατούν στα χέρια τους το «καλούπι» από το οποίο διαμορφώνονται οι καιροί τους, κατά την εικόνα και κατά την ομοίωσή τους. Θα μπορούσε κάποιος σήμερα να ισχυριστεί, χωρίς κανείς να τον αμφισβητήσει, ότι στο φάσμα της σύγχρονης τέχνης η pop art αποτελεί το πλέον καθοριστικό ίδιον του δυτικού πολιτισμού. Ότι γεννιέται πάντα σε ιπποδρομιακών εντάσεων καπιταλιστικά περιβάλλοντα. Ότι θεμελιώνεται με στιβαρά τσιμεντοπέδιλα, τα οποία της παρέχει η τε-

χνολογία. Και ότι προάγεται από την ακόρεστη καταναλωτική όρεξη των κοινωνιών, η οποία δεν επιτρέπει να διαταράσσεται από τυχόν πλαγιομετωπικούς εμβολισμούς της με αιτήματα ηθικής τάξεως. Με βάση τον παραπάνω σύντομο και πρόχειρο απολογισμό κριτηρίων, η απάντηση στο αρχικό ερώτημα είναι ότι και σε αυτήν τη διοργάνωσή της η Μπιενάλε της Αθήνας μάς φέρνει μετωπικά αντιμέτωπους με το τι είναι pop τώρα, χωρίς να είναι βέβαιο ότι εμείς είμαστε αρκετά «θερμοί» για να το αποδεχτούμε. Ωστόσο, οι λάτρεις της pop αισθητικής θα έβγαιναν κερδισμένοι αν περιόριζαν τον χρόνο που αφήνονται σαστισμένοι ενώπιον των έργων και προχωρούσαν ατρόμητοι σε αντιστοιχίσεις που θα τους οδηγούσαν σε καταπραϋντικές αποκωδικοποιήσεις. Μια πρώτη τέτοια κίνηση θα ήταν η αναγνώριση ότι στην Έκλειψη κυριαρχούν τρεις μεγάλες ενότητες έργων: η πρώτη συγκεντρώνει όλα εκείνα που βασίζονται στη σύγχρονη τεχνολογία δημιουργίας παιχνιδιών ρόλων εικονικής πραγματικότητας και «ηχοτοπίων». Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει όσα έργα υπάγονται στο είδος που την τελευταία δεκαετία έχει γίνει γνωστό ως «αφρικανική τέχνη», καθώς και όσα έργα διεκδικούν την ανακούφιση του ανθρώπινου είδους από τον διχασμό που του επιφέρει η διαφορά των φύλων και η «αξιολόγηση» των σεξουαλικών προσανατολισμών σε «κανονικούς» και «αποκλίνοντες». Τέλος, η τρίτη ενότητα έργων, η οποία είναι εκείνη με τη λιγότερη συνοχή, περιλαμβάνει τα έργα που συνδέονται με διάφορα «επιμέρους πολιτισμικά πεδία» (βλ. υποκουλτούρες, sub-cultures). steensen_photo nysos vasilopoulos

Εικαστικά

απο τον γιάννη κωνσταντινίδη

7η Μπιενάλε της Αθήνας – Ανασκόπηση μιας έκλειψης Λίγο πριν από το τέλος της μεγάλης αυτής έκθεσης, αξίζει να επανέλθουμε στο πώς και στο γιατί προκάλεσε τόσο θόρυβο στα διεθνή ειδησεογραφικά μέσα των εικαστικών τεχνών και στους καλλιτεχνικούς κύκλους.

48 lifo – 2.12.21

E

ίναι, λοιπόν, και οι τρεις ενότητες –αυτά τα συνδεδεμένα, χάρη στην έκθεση, ποικίλα φαινόμενα– πολύ πoπ υπό την έννοια ότι έχουν εκείνη την έπαρση και την παρρησία που απαιτείται για να θεωρούν ότι διαμορφώνουν την εποχή που διανύουμε. Είναι, επίσης, και οι τρεις ειρωνικές και κριτικές απέναντι στους καιρούς, καθώς αντιδρούν στα απαράδεκτα και αφόρητα με τα οποία μας φορτώνουν. Κυρίως όμως εκφράζουν και οι τρεις μια πιο ανάλαφρη στάση απέναντι στην πραγματικότητα και φαίνονται να αισιοδοξούν πως θα καταφέρουν να επιπλεύσουν πάνω στις δίνες της, χωρίς να καταποντιστούν. Επειδή μάλλον είναι τόσο pop η φετινή Μπιενάλε δημιουργήθηκε όλος αυτός ο βόμβος στα διεθνή media που ασχολούνται με την τέχνη και πρωτίστως στο έγκριτο Frieze, που συγκαταλέγει την « Έκλειψη» μεταξύ των εικαστικών εκθέσεων στην Ευρώπη για τις οποίες μιλούν όλοι αυτόν τον Νοέμβριο. Αλλά και η επισκεψιμότητα της έκθεσης επιβεβαιώνει το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε, μια και σύμφωνα με τις πρόχειρες εκτιμήσεις του Poka-Yio, του καλλιτεχνικού διευθυντή της μπιενάλε, μεταξύ των μέχρι τώρα τριάντα χιλιάδων περίπου επισκεπτών της έκθεσης, ένα 40% είναι ξένοι που ταξίδεψαν ως την Αθήνα για να τη δουν. Ξεκινώντας από την ανάλαφρη στάση απέναντι στην πραγματικότητα, αξίζει να αφιερώσει κάποιος λίγο παραπάνω χρόνο στη διαμόρφωση του τελευταίου ορόφου του κτιρίου που στέγαζε το πολυκατάστημα FOKAS και φιλοξενεί τη σύνθεση που περιγράφεται ως «διαδραστική εμβυθιστική εγκατάσταση». Πρόκειται για ένα έργο με τον υποβλητικό τίτλο «The living necrologue» (βλ. «Ο εν ζωή επικήδειος») και το συνυπογράφουν η Ολλανδέζα Happy New Tears, ο Γερμανός Jonas Schoeneberg και οι OMSK Social Club (που είναι συνεπιμελητές ολόκληρης της μπιενάλε). Πρόκειται για ένα έργο που προ-

σκαλεί τον επισκέπτη να καθίσει στα καθίσματα που τον περιμένουν, να χαλαρώσει μέσω μιας σχέσης που θα αναπτύξει με τις μουσικές συνθέσεις της Happy New Tears, να εμπλακεί με μια απροσδόκητη τράπουλα ταρό και με τα ζωγραφικά έργα του Schoeneberg, προκειμένου να διαβεί τελικά μέσω του παιχνιδιού, εφόσον φτάσει σε ικανό επίπεδο εμβύθισης, τις «πύλες εισόδου» που προτείνουν οι OMSK Social Club και οι οποίες θα οδηγούσαν κάπου μεταβατικά, εκεί όπου ίσως κάτι από το βαρύ φάσμα της πραγματικότητας να εξαϋλώνεται ή και να καταρρέει ολοσχερώς. Περιφερόμενος σε αυτό το περιβάλλον ο επισκέπτης, από την πρώτη στιγμή που πατά το πόδι του στον όροφο έρχεται σε επαφή με αποφθεγματικού τύπου επιγράμματα που συναντά σε τοίχους, δάπεδο και ταβάνι και που ένα παράδειγμα τους ύφους τους θα ήταν το ακόλουθο: «The city of glass cuts as well as shines» (το οποίο σε εξωφρενικά ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά σημαίνει «Η γυάλινη πόλη κόβει εξίσου καλά με το πώς λαμπυρίζει»). Και είναι όλα κάπως έτσι, σαν βγαλμένα από «κουλουράκια της τύχης» (βλ. fortune cookies) που ήρθαν στα χέρια σου μαζί με τον λογαριασμό σε κινέζικο εστιατόριο. Ενώπιον όλων αυτών των ανάλαφρων ερεθισμάτων που απαιτούν από τον επισκέπτη να αποδεχτεί ότι υπάρχει πράγματι κάποια θυρίδα ασφαλείας για απόδραση από την πραγματικότητα, φτάνει αργά ή γρήγορα η στιγμή που εκείνος θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συναινέσει σε αυτό, καταπίνοντας αμάσητη όλη την κοινή λογική, ή απλώς θα προσπεράσει γρήγορα τον σκόπελο. Όμως μπορεί και να νιώσει ότι αυτές οι δύο επιλογές συνιστούν ένα δευτερογενές και άχρηστο πιεστικό αδιέξοδο. Και αν τελι-

κά πειστεί ότι αυτή η επιπρόσθετη αίσθηση εγκλωβισμού του δεν του αφήνει περιθώρια ανακουφιστικής διαστολής, τότε ίσως προτιμήσει την ανάλαφρη στάση να ακολουθήσει ό,τι του υποδείξει το πρώτο fortune cookie που θα βρεθεί μπροστά του. Σε μια τέτοια περίπτωση, όμως, το έργο θα είχε καταφέρει να τον βυθίσει στα βαθύτερά του ύδατα. Και θα είχε ίσως φέρει τον θεατή σε μια πιο ανάλαφρη θέση και στάση απέναντι στην πραγματικότητα. Απ’ όλες τις «στρατευμένες τέχνες» σήμερα, εκείνη που είναι η περισσότερο «στρατευμένη», με την παλαιική έννοια του όρου, είναι η λεγόμενη «αφρικανική τέχνη». Και αυτό συμβαίνει λόγω του ότι πολλοί καλλιτέχνες, τους οποίους ενώνει μόνο η αφρικανική ρίζα τους, εκφράζουν, με πληθώρα τρόπων και μέσων, ένα μάλλον περιορισμένο εύρος αιτημάτων προς την κοινωνία και την πολιτική, τα οποία θα υπάγονταν στο φάσμα μιας ολικής επανόρθωσης των δεινών που έχουν επιφέρει εδώ και αιώνες η αποικιοκρατία και ο ρατσισμός. Και ενώ όλα αυτά είναι τόσο θεμιτά και δίκαια, το πρόβλημα που φαίνεται ότι συνοδεύει μάλλον μόνιμα τη λεγόμενη «αφρικανική τέχνη», και ίσως γίνεται κάπως πιο ορατό στην μπιενάλε, όπου η αφρικανική τέχνη αφθονεί, είναι ότι τα έργα αυτού του είδους, αν απομονώνονταν από το συγκείμενο των αιτημάτων τους που τα προστατεύει, ίσως και να έχαναν όλη τη δύναμη που τώρα αναγνωρίζεται ότι διαθέτουν. Το ίδιο θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι συμβαίνει και με άλλα είδη «στρατευμένης» τέχνης, όπως είναι για παράδειγμα ό,τι εντάσσεται στο φάσμα του queer και στο φάσμα της ταυτότητας φύλων. Όμως κάθε φορά που επιχειρεί κάποιος να διατυπώσει μια τόσο απορριπτική γενίκευση, έρχεται αντιμέτωπος με άλλα έργα από το ίδιο δημιουργικό φάσμα, που είναι παντοδύναμα και κονιορτοποιούν την απόπειρά του. Και η Έκλειψη φιλοξενεί αρκετά αυτού του επιπέδου. Όπως είναι, για παράδειγμα, το βίντεο με τίτλο «Keeping Count» (βλ. («Εξακολουθώντας την καταμέτρηση») της Kameelah Janan Rasheed, το οποίο ίσως και να είναι το ομορφότερο ολόκληρης της φετινής μπιενάλε και «πατά» σε μια εξαιρετική μουσική σύνθεση του Th&o. Εξίσου συγκλονιστικό, λόγω του δυναμισμού της πολυεπίπεδης, σύνθετης και εξωφρενικής αφήγησης μιας queer αυτοπραγμάτωσης σε ψηφιακό περιβάλλον, είναι ένα ακόμη βίντεο. Πιθανόν από αυτή την περιγραφή του έργου του Jacolby Satterwhite με τίτλο «Birds in paradise» (βλ. «Πτηνά σε παράδεισο») να μην προκύπτει αυτήν τη στιγμή κάποιο σαφές νόημα, αλλά ας μείνουμε στο ότι όποιο κι αν ήταν το νόημα που ένας θεατής θα απέδιδε στο εν λόγω βίντεο, ο ίδιος θα έβγαινε από το δωμάτιο προβολής με το μέσα του να πάλλεται ακόμα στον ρυθμό της μουσικής, έχοντας το στόμα ορθάνοιχτο και παραμένοντας έτσι κατάπληκτος από την περίεργη σκοτεινή ενέργεια που διαπίστωσε ότι εκλυόταν ασταμάτητα μπροστά του επί δεκαοκτώ λεπτά. Αναλόγως ψηλά διατηρείται η ενέργεια και στο ασπρόμαυρο φιλμ του 1978, της εκπληκτικής Περουβιανής καλλιτέχνιδας Victoria Santa Cruz (1922-2014), όπου εκείνη φωνάζει με θυμό –και παρασύρει να την ακολουθήσουν σε μια ανιμιστική ορμή έκφρασης, με το σώμα και τον λόγο, τους υπόλοιπους εμφανιζόμενους– «Ναι. Μαύρη! Είμαι Μαύρη! Μαύρη...». Πρόκειται για ένα έργο στο οποίο

Εικαστικά

Η επισκεψιμότητα της έκθεσης επιβεβαιώνει το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε, μια και σύμφωνα με τις πρόχειρες εκτιμήσεις του Poka-Yio, του καλλιτεχνικού διευθυντή της μπιενάλε, μεταξύ των μέχρι τώρα τριάντα χιλιάδων περίπου επισκεπτών της έκθεσης, ένα 40% είναι ξένοι που ταξίδεψαν ως την Αθήνα για να τη δουν.

czebatul_photo nysos vasilopoulos

draeger_photo nysos vasilopoulos (2)

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

2.12.21 – lifo

49

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

αναγνωρίζει κάποιος αμέσως τον αυθορμητισμό, τον δυναμισμό και την περηφάνια που στη σημερινή «αφρικανική τέχνη» πολύ συχνά είναι στοιχεία που υποχωρούν προς όφελος ενός θολού θρηνητικού φόντου.

M INFO

koerfer_photo nysos vasilopoulos

athensbiennale.org

50 lifo – 2.12.21

ια προσήλωση στη ριζοσπαστική πρόθεση των εικόνων, αντίστοιχη με εκείνη της Victoria Santa Cruz, εντοπίζει ο επισκέπτης και στο έργο «Smoke bodies» (βλ. «Σώματα καπνού», 1972) που προέρχεται από τη σειρά βίντεο με τίτλο «Women and Smoke» (βλ. «Γυναίκες και Καπνός») της σπουδαίας φιγούρας του φεμινισμού Judy Chicago. Το εν λόγω έργο περιέχει επίσης κάτι από εκείνη την ομορφιά των εικόνων της αναλογικής εποχής που η ψηφιακή τεχνολογία, παρά τη συγκριτική υπεροπλία της, δεν μπορεί να αναπαραγάγει ικανοποιητικά. Κατά τα άλλα, κανείς δεν μπορεί να προσπεράσει γρήγορα τα παράξενα γλυπτά του Γάλλου καλλιτέχνη Claude Eigan που ανήκουν στη σειρά «Inner Saboteur» (βλ. «Εσώτερος σαμποτέρ», 2019). Μορφές οικείες και ανατριχιαστικές ταυτόχρονα, που παραπέμπουν σε τρομακτικά υπερμεγέθη έντομα ή alien όπως έχουμε σχεδόν συνηθίσει να τα βλέπουμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Ωστόσο, αναπαριστούν ακέφαλες εκδοχές του μυθολογικού Νάρκισ-

σου που αγωνιά να αντικρίσει το είδωλό του στα ατάραχα νερά της λίμνης της πληροφορίας και των προτύπων που το mainstream επιβάλλει. Όμως, χωρίς μάτια ή μυαλό, οι Νάρκισσοι του Eigan δεν μπορούν πλέον να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους, παρά μόνο μέσα από μια αίσθηση που πηγάζει από τα σωθικά τους κι έτσι παραμένουν καθηλωμένοι σε μια άχαρη στάση προσμονής και αδυναμίας για οποιαδήποτε ενέργεια. Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι φωτογραφίες του Γιώργου Πρίνου, επειδή έχουν το χάρισμα να αναδεικνύουν εκείνο το έλασσον που διαθέτει την εξαιρετική ικανότητα να λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός για την παρατήρηση του μείζονος. Χάρη σ’ αυτήν τη λειτουργία τους οι φωτογραφίες του προσθέτουν ποιητικό βάθος σε στιγμιότυπα που εκ πρώτης όψεως ανήκουν στο πεδίο της εντελώς κοινότοπης καθημερινότητας. Το έργο «Black September» (βλ. «Μαύρος Σεπτέμβρης», 2003) του Ελβετού Christoph Draeger, που αναφέρεται στην απαγωγή και εκτέλεση της Ισραηλινής Ολυμπιακής Ομάδας από την τρομοκρατική οργάνωση Μαύρος Σεπτέμβρης κατά τους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972, απλώνεται σε τρία δωμάτια. Στο τελευταίο από αυτά ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με μια ακριβή αναπαράσταση του δωματίου κράτησης των ομήρων. Η εικόνα αυτή, με τον εξαντλητικό ρεαλισμό της, λειτουργεί μόνο ως ενισχυτής του ρίγους που έχει αρχίσει ήδη να νιώθει ο επισκέπτης, παρακολουθώντας στο προηγούμενο δωμάτιο το βίντεο, στο οποίο εξιστορούνται τα γεγονότα του εγκλεισμού των ομήρων και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο η διαχείριση αυτής της κρίσης από τις Αρχές και η αντίστοιχη διαχείριση της είδησης από τα μίντια λειτούργησαν εις βάρος των θυμάτων. Στον κύκλο των περφόρμανς που παρουσιάστηκαν ξεχώρισε εκείνη του Νεκτάριου Παππά μπροστά από το ηχητικό γλυπτό του (αλλά και μέσα του). Για την ακρίβεια, θα έπρεπε να περιγράφεται ως μια κανονική θεατρική παράσταση, με ηθοποιούς και εντυπωσιακές υπερμεγέθεις μάσκες προσώπου να καλύπτουν τα κεφάλια τους. Βασιζόταν σε ένα μεγάλο, σατιρικό και εξαιρετικά πνευματώδες κείμενο (γραμμένο από τον Παππά σε ευφυέστατη και κωμικότατη ρίμα), κάτι απολύτως απροσδόκητο για τον θεατή, αλλά

erizku_photo nysos vasilopoulos

holman & gisler_photo nysos vasilopoulos

Εικαστικά

Εκείνο που την κάνει τόσο ενδιαφέρουσα είναι η λειτουργία των εκθεσιακών χώρων ως ένα υπερ-έργο που συντονίζει στον ρυθμό του, και οργανώνει νοηματικά όλα τα εκτιθέμενα.

και προμελετημένο από τον Παππά, ώστε να αντισταθμίζει με το χιούμορ του τα ζοφερά με τα οποία καταπιάνεται και κυρίως τη συναίσθηση της θνητότητας ως κάτι στο οποίο η εξουσία μπορεί να παρεμβαίνει χειριστικά. Είναι πολύ περισσότερα απ’ όσα αναφέρθηκαν ως τώρα τα έργα που ξεχωρίζουν σε αυτή την έκθεση. Αυτό είναι και το φυσικό άλλωστε, σε μια τόσο μεγάλη έκθεση. Ωστόσο, εκείνο που την κάνει τόσο ενδιαφέρουσα είναι η λειτουργία των εκθεσιακών χώρων ως ένα υπερ-έργο που συντονίζει στον ρυθμό του, και οργανώνει νοηματικά όλα τα εκτιθέμενα. Στο κτίριο του πολυκαταστήματος FOKAS η διάχυση των ηχητικών έργων στον χώρο, τα σημάδια φθοράς του κτιρίου, τα ανήμπορα απομεινάρια φωτογραφιών και διαφημίσεων της εποχής της εμπορικής χρήσης του, ο άνισος φωτισμός και άλλα ανάλογα στοιχεία δημιουργούν ένα περιβάλλον ανήσυχο, ίσως και λίγο αφιλόξενο. Οι καθρέφτες στους ορόφους –που κατά σημεία η παρουσία τους αυξάνεται εκ προθέσεως του επιμελητικού έργου– προκαλούν κι αυτοί αναστάτωση στον επισκέπτη, ο οποίος, όποτε τύχει να συλλάβει το είδωλό του στην επιφάνειά τους, συνειδητοποιεί με μια μικρή δόση τρόμου, σαν να μην το είχε διανοηθεί μέχρι τότε, ότι ο ίδιος εντάσσεται και ανήκει σε αυτό το ανοίκειο περιβάλλον που εκφράζει το κουκουλωμένο άλυτο των προβλημάτων του και το οποίο δεν ξέρει ούτε πού θα τον οδηγήσει ούτε πώς θα τον «εκβάλει». Στο κτίριο των πρώην Δικαστηρίων της οδού Σανταρόζα, όπου επικρατεί περισσότερη «ευταξία», η αντίστοιχη αίσθηση ξενότητας είναι λιγότερο ανησυχητική για τον επισκέπτη και κυρίως παράγεται από τις υποφωτισμένες περιοχές έκθεσης έργων αλλά και από την υποβλητική μουσική σύνθεση «Athens. Song I-IV» (βλ. «Αθήνα. Τραγούδι I-IV») του Billy Bultheel που αντηχεί από το υπόγειο σε ολόκληρο το κτίριο. Στο Μέγαρο Σλήμαν-Μελά η αίσθηση του απόκοσμου αποκτά ξανά μεγαλύτερη ένταση, ωστόσο ο επισκέπτης νιώθει σαν να βλέπει με μια καλύτερη σειρά και οριοθέτηση τα έργα, επειδή κάθε καλλιτέχνης καταλαμβάνει ξεχωριστό δωμάτιο. Το ουσιώδες, πάντως, είναι ότι και στα τρία κτίρια της έκθεσης ο επισκέπτης νιώθει εκείνο τον ζόφο μιας έκλειψης και το άγχος που είναι ικανή να δημιουργεί ως προάγγελος απρόβλεπτων μεταβολών που προκαλούν δυνάμεις τις οποίες ούτε γνωρίζει ούτε ορίζει. Και αυτό είναι πρωταρχικός στόχος της επιμέλειας.

φωτο: παρισ ταβιτιαν

708

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

ΝΑΤΑΛΊΑ ΓΕΩΡΓΑΛΆ

PERSONAL SHOPPER MARKET RESEARCH 2.12.21 – lifo

51

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER Cycladic Shop Δαχτυλίδι με δελφίνια σχεδιασμένο για την έκθεση «ΚΑΛΛΟΣ».

ï

www.cycladic.gr

Artpeckers

î

Zeus black rucksack www.artpeckers.com

Deloitte: Ευκαιρίες σταδιοδρομίας για νέους σε πολυεθνικό περιβάλλον μέσω του γραφείου της Κρήτης

adidas Μπουφάν COLD.RDY www.adidas.gr

ô

ó

Tissot Ρολόι Bellissima www.tissotwatches.com

Στα γραφεία της στο Ηράκλειο της Κρήτης πραγματοποίησε η Deloitte το 1o Virtual Career Day της στο νησί, κατά τη διάρκεια του οποίου φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης και πολλοί ακόμη ενδιαφερόμενοι είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τα στελέχη της εταιρείας, κάνοντας το πρώτο βήμα για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας και μάλιστα σε πολυεθνικό περιβάλλον, χωρίς να χρειάζεται να φύγουν από τον τόπο τους. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής οι μελλοντικοί επαγγελματίες ενημερώθηκαν διεξοδικά για τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην αγορά εργασίας, ενώ γνώρισαν την κουλτούρα και τις υπηρεσίες της Deloitte και έλαβαν χρήσιμη πληροφόρηση όσον αφορά τους τρόπους προετοιμασίας της εισόδου τους στον επαγγελματικό στίβο. Μάλιστα, οι ενδιαφερόμενοι είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν την εμπειρία της διαδικασίας recruitment μιας μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας, περνώντας από συνέντευξη εργασίας, ενώ πολλοί ακόμη απέστειλαν το βιογραφικό τους σημείωμα στα στελέχη της Deloitte προς αξιολόγηση.

î

HUAWEI Smartphone Nova 9 Σε επιλεγμένα καταστήματα

CeraVe

Vans

Ενυδατικό καθαριστικό προσώπου

Μακρυμάνικη μπλούζα

Στα φαρμακεία

ô

www.newcult.gr

î

ó

New Balance Παπούτσια 574 www.newbalance.gr

52 lifo – 2.12.21

Η Teleperformance Greece απέσπασε τέσσερα βραβεία στα ECCCSAs 2021 Η Teleperformance Greece, η μεγαλύτερη εταιρεία στον τομέα των digitally integrated business services και μέλος του πολυεθνικού ομίλου της Teleperformance, απέσπασε τέσσερα βραβεία στα European Contact Centre & Customer Service Awards 2021 (ECCCSAs), μεταξύ των οποίων και ένα Gold Award, σε μια τελετή βράβευσης που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο, στις 23 Νοεμβρίου 2021. Συγκεκριμένα, η Teleperformance Greece απέσπασε ένα Gold βραβείο στην κατηγορία «Best use of business intelligence», δύο Silver στις κατηγορίες «Best Outsourcing Partnership (Small)» και «Most effective learning and development initiative», καθώς και ένα Bronze στην κατηγορία «Most effective improvement programme». Η αναγνώριση της Teleperformance Greece για μία ακόμα χρονιά στον θεσμό αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την ανάδειξη της αποστολής της εταιρείας όσον αφορά την παροχή απλούστερων, ταχύτερων, ασφαλέστερων και πιο ευέλικτων υπηρεσιών προς τους πελάτες της, συνδυάζοντας την ανθρώπινη επαφή με την υψηλή τεχνολογία.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Ναταλία, πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη μόδα; Δύσκολο να το προσδιορίσω ακριβώς. Η μόδα άρχισε να μου αρέσει από πολύ μικρή ηλικία. Θυμάμαι να χάνομαι με τις ώρες στην ντουλάπα της μητέρας μου και της γιαγιάς μου και να αισθάνομαι ότι τα ρούχα μου διηγούνταν ιστορίες. Είχα αναπτύξει μια ιδιαίτερη σχέση μαζί τους. Αλλά, αν με ρωτούσες τότε, ποτέ δεν θα φανταζόμουν πως μια μέρα θα τα δημιουργούσα εγώ η ίδια. Τι ήταν αυτό που σε έκανε να ακολουθήσεις το κομμάτι αυτό επαγγελματικά; Τελειώνοντας το σχολείο, το μόνο που μπορούσα να φανταστώ να κάνω στη ζωή μου είχε σχέση με τη μόδα. Σίγουρα δεν είχα στο μυαλό μου πως θα δημιουργούσα το δικό μου brand, αλλά ήξερα πως θα βρισκόμουν μέσα στο, μαγικό τότε στο μυαλό μου, fashion industry. Γι’ αυτό και αποφάσισα να σπουδάσω Fashion Business. Ήταν κάτι αρκετά συγκεκριμένο, ίσως και λίγο περιοριστικό για την εποχή, άλλα ήμουν σίγουρη πως θα αξιοποιούσα τις γνώσεις που απέκτησα πολύ σύντομα – όπως και έκανα. Μετά από πολλά χρόνια στον χώρο των social media και του fashion blogging, ξεκίνησες το brand σου, το WOERA. Πες μας μερικά πράγματα γι’ αυτό. Η ιδέα γεννήθηκε περίπου πριν από πέντε χρόνια μέσα από συζητήσεις με τον σύντροφό μου για το πού θα έβρισκα το «τέλειο» boyfriend πουκάμισο, προσαρμοσμένο πάνω στη γυναικεία φιγούρα. Βλέποντας τις ανάγκες μου να μην καλύπτονται επαρκώς από αυτά που υπήρχαν στην αγορά, πήρα την απόφαση να δημιουργήσω η ίδια κάτι που θα τις κάλυπτε. Το όνομα προέκυψε από μια εξ ορισμού ισχυρή και πολλά υποσχόμενη έκφραση: «Women’s Era. Στόχος της WOERA είναι να κάνει αυτό στο οποίο παραπέμπει και το όνομά της: να εμπνεύσει μια νέα εποχή για τη γυναίκα. Είμαι περήφανη που το βλέπω το «παιδί» μου να μεγαλώνει και να εξελίσσεται σε κάτι τόσο όμορφο.

Ναταλία Γεωργαλά Επιχειρηματίας, σχεδιάστρια και ιδρύτρια του brand WOERA

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Γιατί πουκάμισα; Διότι είναι ένα κομμάτι με διαχρονική κομψότητα που δείχνει ανεπιτήδευτα όμορφο σε όλους, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Είσαι επιχειρηματίας και σχεδιάστρια. Πώς συνδέονται αυτά τα δύο στην καθημερινότητά σου; Ξεκίνησα τη WOERA επειδή ήθελα να εκφράσω την αγάπη μου για δημιουργία. Όμως στον πραγματικό κόσμο το όραμά μου έπρεπε να υλοποιηθεί μέσω μιας real life επιχείρησης, έτσι ανέπτυξα τις ικανότητες που απαιτούσε ο χειρισμός όλων των πτυχών της επιχείρησης. Σήμερα πιστεύω πως έχω βρει την ισορροπία και απολαμβάνω εξίσου και τις δύο πλευρές. Υπάρχει ένα κομμάτι που δεν θα φύγει ποτέ από την ντουλάπα σου; Τα vintage Levi’s μου και πλέον τα WOERA πουκάμισά μου. Τι πρότζεκτ δουλεύεις αυτή την περίοδο; Τι νέο ετοιμάζεις; Προτεραιότητά μου είναι η WOERA και η ανάπτυξή της. Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως έρχονται πολύ όμορφα πράγματα τους επόμενους μήνες. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Πουκάμισο WOERA (€315), φούστα από το κορεάτικο brand RECTO (€195), μπότες Zara (€45), ζιβάγκο Zara (€25). Πού πηγαίνεις τώρα; Κυριολεκτικά, τρέχω στο σπίτι μου να αλλάξω μετά από μια ατελείωτη ημέρα στο showroom και να αφιερώσω μια ώρα για εμένα στο γυμναστήριο! @natgeorgala, @woeraofficial

2.12.21 – lifo

53

«ΑΛΛΙΩΤΙΚΑ» ΜΕΡΗ ΓΙΑ ΦΑΓΗΤΟ & ΠΟΤΟ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ ΝΤΕΚΟΡ, ΨΑΓΜΕΝΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΓΟΥΣΤΟ ΣΕ ΟΛΑ! ΚΑΛΩΣΟΡΊΣΑΤΕ ΣΤΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΤΕΚΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.

Στέκια 54 lifo – 2.12.21

ALL DAY COFFEE BAR

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Kapaki

από τη λινα ιντζεγιαννη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

Η σταθερή εναλλακτική αξία στην πλατεία Αγίας Ειρήνης. Αν είσαι θαμώνας της πλατείας Αγίας Ειρήνης, τότε σίγουρα θα ξέρεις το Kapaki. Εκείνο που ίσως σου διαφεύγει είναι πως αυτό το εναλλακτικό στέκι βρίσκεται εδώ για μια εικοσαετία, πριν εξελιχθεί η περιοχή σε ένα από τα πιο hype σημεία του κέντρου, εκφράζοντας τη δική του άποψη γι’ αυτό που λέμε all-day spot αλλά και την οικολογική του συνείδηση, με τα φυτά να δημιουργούν μια αίσθηση όασης μέσα στο κέντρο. Όλα αυτά τα χρόνια η ατμόσφαιρα ανανεώνεται συνεχώς, παραμένοντας πάντα παρεΐστικη, με χαλαρή διάθεση, κατάλληλη ακόμα και για διάβασμα ή δουλειά – το παταράκι είναι ιδανικό σημείο να αράξεις με το λάπτοπ σου. Ο κατάλογος έχει επιλογές για κάθε ώρα και διάθεση, ξεκινώντας από το πρωί με χορταστικές συνταγές brunch και καταλήγοντας σε βραδινά κοκτέιλ. Τα λαχταριστά pancake, μπριός και μπέιγκελ του πρωινού διαδέχονται οι δροσερές σαλάτες, τα μοναδι-

κά μπέργκερ και baobuns, καθώς και η ξεχωριστή light pinsa που φτιάχνεται με ζυμάρι από ρυζάλευρο. Όλα τα υλικά είναι προσεγμένα και δίνουν μεγάλη έμφαση στις βιολογικές πρώτες ύλες, ενώ τα πιάτα εμπνέονται απ’ όλα τα μέρη του κόσμου και ταιριάζουν σε κάθε περίσταση και ώρα της ημέρας ή της νύχτας. Όσο για τα κοκτέιλ, η λίστα περιλαμβάνει signature μείξεις που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις. To Hula Punch, το Gasper και το Kon Τiki είναι κάποιες από τις προτάσεις που θα σε κρατήσουν στο Kapaki μέχρι αργά. Στον εσωτερικό χώρο με τη βιομηχανική αισθητική θα χαζέψεις τα νέα γκράφιτι που ετοιμάζονται αυτές τις μέρες, ενώ τα τραπεζάκια έξω θερμαίνονται επαρκώς, αν προτιμάς open air στιγμές. Το Kapaki έχει να σου προσφέρει μια φιλόξενη ατμόσφαιρα που παραμένει σταθερή αξία εδώ και δύο δεκαετίες. Κι αυτό, αν μη τι άλλο, σημαίνει πολλά!

Πλατεία Αγίας Ειρήνης 6, 210 3243096, Ιnstagram: kapaki.athens

Ρουμπαγιάτ

Μια εμπειρία από γευστικές εκπλήξεις που σε ταξιδεύει στα ρακάδικα της Κρήτης. Το Ρουμπαγιάτ είναι ένα καινούργιο μεζεδοπωλείο-ρακάδικο στην Αργυρούπολη, το οποίο δημιουργήθηκε με πολύ γούστο και μεράκι για να σου προσφέρει ένα υπέροχο γευστικό ταξίδι στη μεσογειακή κουζίνα, καθώς και μια νέα, μοναδική εμπειρία διασκέδασης. Πρόκειται για έναν χώρο με ανατολίτικο στυλ και πολύ γούστο! Το σημείο όπου βρίσκεται, ο ιδιαίτερος χώρος καθώς και η υπέροχη αυλή με το παραδοσιακό πηγάδι είναι τα πρώτα που προσέχεις και σε κάνουν να νιώθεις ότι είναι must visit προορισμός! Το μενού έχει αρχή, μέση και τέλος και απαρτίζεται από γευστικές αλοιφές, φρέσκες σαλάτες, εκπληκτικά ορεκτικά και νόστιμα πιάτα, επιλεγμένα είτε από τη στεριά είτε από τη θάλασσα. Μια γευστική διαδρομή που ολοκληρώνεται με τα λαχταριστά γλυκά ημέρας. Τα Σαββατοκύριακα θα βρεις πιάτα ημέρας και πεντανόστιμα μαμάδιστικα μαγειρευτά, καθώς και γλυκά

ταψιού! Όσο για τα ποτά, η γκάμα είναι μεγάλη! Μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα από πολλά μονοποικιλιακά τσίπουρα, ούζα, παγωμένες μπίρες, κρητική ρακή, ρακόμελο, οινόμελο και εκλεκτά κρασιά! Η μουσική του Ρουμπαγιάτ κινείται σε εντέχνους ρυθμούς, ελαφρολαϊκές επιλογές, ρεμπέτικους και, φυσικά, κρητικούς ήχους! Οι μοναδικές live βραδιές το έχουν καθιερώσει ήδη ως έναν υπέροχο προορισμό για διασκέδαση, είτε για τις καθημερινές είτε για Σαββατοκύριακα! Το έμπειρο προσωπικό θα σε υποδεχτεί στον χώρο με χαμόγελο και θα σε βοηθήσει στις επιλογές του φαγητού και του ποτού, και όχι μόνο! Εν όψει των γιορτών, η ομάδα του Ρουμπαγιάτ ετοιμάζει ένα ξεχωριστό γευστικό ταξίδι σε συνδυασμό με εκπληκτικές μουσικές, για να απογειώσει τη διασκέδασή σου. Μια μοναδική εμπειρία σε έναν νέο χώρο που θα γίνει το στέκι σου!

Σ Τ Ε Κ Ι Α

Μπαραλλού

Mαρίνου Γερουλάνου 115, 210 9620969, Αργυρούπολη, Facebook: Ρουμπαγιάτ

Εναλλακτική διασκέδαση, ανεβαστικές μουσικές, ξεχωριστό design και φιλική εξυπηρέτηση σε ένα στέκι. Το Μπαραλλού, το πρώτο εναλλακτικό στέκι της Αργυρούπολης και ένα απ’ τα καλύτερα των νοτίων προαστίων, έρχεται και φέτος ανανεωμένο και πολλά υποσχόμενο για να σου χαρίσει χαλαρά πρωινά και αξέχαστες βραδιές διασκέδασης! Όλα ξεκινούν από την πρώτη ματιά, αφού, μπαίνοντας, παρατηρείς ότι ο χώρος είναι γεμάτος ξεχωριστές γωνίες, καθεμιά με τον δικό της χαρακτήρα, ωστόσο καταφέρνουν να εναρμονιστούν απόλυτα με το σύνολο του μαγαζιού, δημιουργώντας ένα στέκι με άποψη που σε ωθεί να γίνεις θαμώνας! Από τον πρωινό καφέ μέχρι το βραδινό ποτό, οι στιγμές στο Μπαραλλού είναι γεμάτες χαμόγελα, άψογη εξυπηρέτηση και πολλή μουσική! Στον ανανεωμένο κατάλογό του θα βρεις μεγάλη ποικιλία από ιδιαίτερα κοκτέιλ που θα εκπλήξουν ευχάριστα τον ουρανίσκο

σου, μια τεράστια κάβα ποτών καθώς και 10 taps από μοναδικές μπίρες που θα ικανοποιήσουν ακόμα και τους πιο απαιτητικούς beer lovers! Στο μενού θα βρεις νόστιμα πιάτα, ποικιλίες και σαλάτες που πρέπει να δοκιμάσεις! Όσο για τη μουσική, τα decks του μαγαζιού υποδέχονται καθημερινά διαφορετικούς DJs που κινούνται ανάμεσα σε φάνκι, σόουλ και ηλεκτρονικούς ήχους! Σε αυτό έρχονται να προστεθούν υπέροχες βραδιές βινυλίου καθώς και τα μοναδικά live που ολοκληρώνουν το μουσικό παζλ και απογειώνουν τη διασκέδαση! Η ομάδα του Μπαραλλού έχει καταφέρει να ξεχωρίσει και να κερδίσει την εμπιστοσύνη όσων αναζητούν την αυθεντική διασκέδαση! Γιατί εδώ νιώθεις πως όλες οι ώρες και οι εποχές έχουν το δικό τους εναλλακτικό στέκι!

Μαρίνου Γερουλάνου 115, Αργυρούπολη, 211 2137370, Facebook: Μπαραλλού 2.12.21 – lifo

55

Καφφενείον ο Πέλοπς

Γράφει τη δική του ιστορία στην εναλλακτική απόλαυση. Ο Πέλοπς είναι ίσως η πρώτη σκέψη που σου έρχεται στο μυαλό αυθόρμητα όταν πέφτει στην παρέα το ερώτημα «πού να πάμε να αράξουμε;». Το σύγχρονο καφενείο της οδού Χελντράιχ θα σε καλοδεχτεί κάθε φορά σε μια ατμόσφαιρα τόσο ζεστή που δύσκολα θα το πάρεις απόφαση να σηκωθείς. Οι μεζέδες και τα ποτάκια παίζουν, φυσικά, τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αφού οι γεύσεις συνδυάζονται με την οικειότητα και οι στιγμές κυλούν χωρίς να τις καταλαβαίνεις. Συνταγές χειροποίητες με ολόφρεσκα υλικά που εμπνέονται από την ελληνική παράδοση και δημιουργούν προτάσεις πεντανόστιμες συνοδεύουν το τσίπουρο ή το κρασάκι, το ούζο ή τις μπιρίτσες. Εδώ, η μέρα ξεκινάει νωρίς με καφέ Ipanema και brunch με επιλογές από pancakes μέχρι τρομερές στραπατσάδες. Το βράδυ, τα ποτάκια και τα κοκτέιλ που φτιάχνονται από ελληνικά αποστάγματα, άκρως απολαυστικά και ιδιαίτερα, βρίσκουν τη

δική τους θέση στα τραπέζια του Πέλοπα. Ό,τι κι αν αποφασίσεις να πιεις, υπάρχουν τα κατάλληλα πιατάκια που θα μπουν στη μέση για να το συνοδεύσουν αλλά και μαγειρευτά που μοσχομυρίζουν παράδοση. Στην περίπτωση αυτή ετοιμάσου να γευτείς από κλασική φασολάδα μέχρι γεμιστά κολοκυθάκια αυγολέμονο στην πιο νόστιμη εκδοχή τους. Άλλωστε, στον Πέλοπα ξέρεις πως ό,τι κι αν επιθυμείς, θα το βρεις, και μάλιστα θα συνοδεύεται από το πλατύ χαμόγελο των ανθρώπων του, που κάνει όλη τη διαφορά όταν μιλάμε για αυθεντική φιλοξενία. Φέτος θα απολαύσεις και τον εξωτερικό χώρο, που σαν μια μικρή πλατεΐτσα σε περιμένει ολόφωτος (ο τοίχος έξω έχει γεμίσει με φώτα), με τραπεζάκια και ομπρέλες για κάθε ηλιόλουστη μέρα ή γλυκιά νύχτα. Αυθεντικό, ζεστό και εναλλακτικό, το Καφφενείον ο Πέλοπς γράφει τη δική του ιστορία κάθε φορά που θέλεις να περάσεις καλά.

Στέκια

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

56 lifo – 2.12.21

Αγνάντεμα

Χελντράιχ 7, Νέος Κόσμος, 211 1157077, Facebook: Καφφενείον «Ο Πέλοπς», Instagram: kaffeneion.pelops

Σερβίρει την αύρα της θάλασσας στα βόρεια της Αθήνας. Λένε ότι το ψάρι δεν ζει έξω από το νερό – όντως. Αλλά η θαλασσινή αύρα μπορεί να σε παρασύρει ακόμα κι αν βρίσκεσαι μακριά από την ακρογιαλιά. Το Αγνάντεμα στον Χολαργό είναι ένα ουζερί-ψαρομεζεδοπωλείο που φέρνει την αλμύρα της θάλασσας στα βόρεια της Αθήνας και προσφέρει σε κάθε πιάτο γεύσεις από τους θησαυρούς του βυθού. Τα ψάρια και τα θαλασσινά πρωταγωνιστούν στο μενού και είναι πάντα ολόφρεσκα. Κι ακριβώς επειδή η γεύση τους βασίζεται στην ποιότητα, το μαγείρεμα είναι αριστοτεχνικό για να αναδεικνύει όσο γίνεται την ντελικάτη νοστιμιά τους. Εκτός από τις επιλογές που κάθε τόσο βγάζουν τα δίχτυα του ψαρά, στο Αγνάντεμα θα βρεις φανταστικά ορεκτικά και μεζεδάκια για να συνοδεύσεις το ουζάκι, το τσίπουρο ή το κρασάκι σου. Πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις τους χταποδοκεφτέδες αλλά και τη γαριδομακαρονάδα –θα σε κάνει να θέλεις συνεχώς να επιστρέφεις για τη γεύση της–, ενώ τις χειμωνιάτικες μέρες η ζεστή μπουγιαμπέσα είναι η απόλυτη απόλαυση που ξυπνάει όλες τις αισθήσεις. Η ατμόσφαιρα στο Αγνάντεμα, παραδοσιακή και αυθεντικά ελληνική, διακοσμείται από ζωγραφιές και θαλασσινές λεπτομέρειες και σε κάνει να αισθάνεσαι άνετα και ζεστά. Εξάλλου, εδώ η υπόθεση είναι οικογενειακή κι αυτό φαίνεται στο χαμόγελο των ανθρώπων που με μεγάλη αγάπη και φροντίδα δημιουργούν γευστικές στιγμές, τις οποίες μπορείς να απολαύσεις μεσημέρι ή βράδυ σε

ένα παρεΐστικο περιβάλλον. Στο Αγνάντεμα το μεράκι της ελληνικής φιλοξενίας είναι αυτό που σε κερδίζει αμέσως και σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε κάποιο νησί και γεύεσαι ό,τι καλύτερο έχει να σου προσφέρει ο τόπος. Άλλωστε, οι γεύσεις στο Αγνάντεμα είναι βασισμένες στην ελληνική και μεσογειακή παράδοση, τιμώντας την καθημερινή γαστρονομία που σου προσφέρει η φύση της χώρας μας.

Φανερωμένης 4, 210 6522494, Facebook: Agnantema, Instagram: agnantema

Τουκάν μεζεδοκαφενείο

Απολαυστικές γεύσεις σε μια χρωματιστή ατμόσφαιρα. Είναι γνωστό ότι τα μικρά παιδιά μπορούν να φανταστούν έναν καλύτερο κόσμο μέσα στον οποίο όλοι, και κυρίως εμείς οι μεγάλοι, μπορούμε να ζήσουμε πιο ευτυχισμένοι. Όταν, λοιπόν, αναλαμβάνουν οι μικρές σου κόρες να δώσουν όνομα σε ένα νέο στέκι, τότε είναι σίγουρο ότι αυτό θα γεμίσει από χρώματα. Το Toucan είναι ο νέος εναλλακτικός χώρος των Ηλία Καλόγηρου και Γιώργου Χατζηλία που, μετά τον Κροκόδειλο και το Σουρικάτα, φέρνει στην περιοχή της Άνω Γλυφάδας τη φιλοσοφία του all-day μεζεδοκαφενείου όπου κάθε στιγμή μπορείς να απολαύσεις ό,τι ακριβώς επιθυμείς με την επιμέλεια του σεφ Δημήτρη Φιλιππόπουλου. Το πρωί, ο καφές ή το αρωματικό τσάι μπορούν να συνοδευτούν με μια νόστιμη τοστάδα, μια ιδιαίτερη συνταγή scrambled eggs ή ένα pancake σε γλυκιά ή αλμυρή εκδοχή. Από το μεσημέρι και μέχρι το βράδυ οι μεζέδες παίρνουν τη σκυτάλη για να συνοδεύσουν το κρασάκι ή τα αποστάγματα,

με προτάσεις που θυμίζουν σαφώς ελληνική παράδοση, αλλά πειράζονται ελαφρώς για να εκφράσουν μια μοντέρνα μαγειρική διάθεση. Τα υλικά, ολόφρεσκα και εποχικά, συνδυάζονται με προϊόντα που χαρακτηρίζουν τον τόπο μας και δημιουργούν συνταγές που σε ενθουσιάζουν όχι μόνο με τη γεύση αλλά και με την τιμή τους, αφού τα πιάτα κυμαίνονται από 5 έως 8,50 ευρώ. Στα must try, τα μανιτάρια που σβήνονται με οινόμελο και συνοδεύονται από σάλτσα με ροκφόρ και λάδι τρούφας. Εκπληκτικά και τα πιάτα ημέρας που εναλλάσσονται ανάλογα με τα φρέσκα υλικά, ενώ περίφημο είναι το συκώτι από μοσχάρι γάλακτος που συνοδεύεται από χειροποίητη κοπανιστή τυροκαυτερή. Ό,τι κι αν δοκιμάσεις στο Τουκάν, το σίγουρο είναι ότι θα νιώσεις την τιμιότητα της ποιότητας και της τιμής, που σημαίνει ότι η αυθεντική απόλαυση είναι ανοιχτή σε όλους και πιο χρωματιστή από ποτέ!

Σ Τ Ε Κ Ι Α

Κροκόδειλος και Σουρικάτα

Γεννηματά 31, Άνω Γλυφάδα, 210 9617852, Facebook: Τουκάν, Instagram: toukan_mezedokafeneio

Δύο εναλλακτικά στέκια που γράφουν τη δική τους ιστορία γεύσης.

O Κροκόδειλος έκανε την αρχή και η Σουρικάτα ακολούθησε τα ίδια βήματα, προσφέροντας τη φιλοσοφία του εναλλακτικού χώρου όπου οι μεζέδες συνοδεύουν το ποτό και οι στιγμές γίνονται αυθεντική απόλαυση. Τα δυο στέκια που δημιούργησε ο Ηλίας Καλογήρος προτείνουν μια σειρά από γευστικές προτάσεις που επιμελείται ο σεφ Δημήτρης Φιλιππόπουλος και γίνονται must visit προορισμός κάθε φορά που απλώς θέλεις να νιώσεις

άνετα πίνοντας ένα κρασάκι, ένα τσίπουρο ή μια μπιρίτσα, με τις γεύσεις να σε συνοδεύουν. Κι όταν λέμε γεύσεις, εννοούμε λαχταριστά πιάτα με αναπάντεχους συνδυασμούς υλικών που αλλάζουν ανάλογα με την εποχή, παρουσιάζοντας πάντα κάτι καινούργιο. Κάθε τόσο θα πετύχεις θεματικές βραδιές αφιερωμένες στις κουζίνες του κόσμου που σε παρασύρουν σε ένα γευστικό ταξίδι μακριά από την ελληνική παράδοση.

Κροκόδειλος: Πλούτωνος 40, Δάφνη, 210 9714300, Facebook: Κροκόδειλος, Instagram: krokodeilas Σουρικάτα: Ελευθερίου Βενιζέλου, Παλαιό Φάληρο 210 9841820, Facebook: Σουρικάτα, Instagram: sourikata_mezedokafeneio 2.12.21 – lifo

57

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ 7 ΜΑΓΑΖΙΆ ΣΤΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

Περιστέρι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

58 lifo – 2.12.21

Green Art

από τη λινα ιντζεγιαννη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

Η αγάπη για τα φυτά έχει το δικό της στέκι στο Περιστέρι. Αν τα φυτά είναι ανάμεσα στις μεγάλες σου αγάπες, τότε το Green Art γίνεται μια πολύ καλή αφορμή για να επισκέπτεσαι το Περιστέρι κάθε φορά που ψάχνεις μια νέα ποικιλία ή ακόμα και όταν απλώς θέλεις να ξεφύγεις, χαζεύοντας λουλούδια ή κηπευτικά. Το Green Art είναι ένα boutique φυτώριο που γίνεται στέκι για τους λάτρεις του είδους, αφού εδώ θα βρεις σπάνιες ποικιλίες που θα σε εντυπωσιάσουν, μια μεγάλη επιλογή από φυτά, κηπευτικά αλλά και μεγάλα δέντρα που ονειρεύεσαι να τοποθετήσεις στον κήπο σου – από μουριές μέχρι φοίνικες, ό,τι κι αν θες θα το βρεις εδώ. Τα φυτά εσωτερικού χώρου αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, με τροπικές ποικιλίες να παρατάσσονται στον εσωτερικό χώρο του Green Art, ενώ η

εξιδεικευμένη ομάδα από γεωπόνους θα σε συμβουλεύσει κατάλληλα για τα φυτά κάθε είδους που ταιριάζουν στις συνθήκες του σπιτιού, του μπαλκονιού ή του κήπου σου. Εκτός από ενημερωμένο φυτώριο, το Green Art λειτουργεί και ως ανθοπωλείο με μια μεγάλη ποικιλία από δρεπτά λουλούδια που θα σε βάλουν σε δίλημμα ποιο να πρωτοδιαλέξεις. Εντυπωσιακές ανθοδέσμες και συνθέσεις αλλά και χριστουγεννιάτικες δημιουργίες σε περιμένουν στο Green Art που εκφράζει όλη την αγάπη για την κηπουρική και τα φυτά. Κι επειδή η αγάπη πρέπει να μοιράζεται, μέσα από το eshop greenartstore.gr όλα τα προϊόντα στέλνονται σε κάθε μέρος της Ελλάδας, μεταφέροντας μαζί τους τη φροντίδα και το μεράκι των ανθρώπων του Green Art .

Πελασγίας 14Β & Θηβών, Περιστέρι, 210 5772806 www.greenartstore.gr, Facebook: Green Art, Instagram: greenart_store

Mailo's The Pasta Project

Mailo’s Peristeri - Πώς το φρέσκο ζυμαρικό έφτασε να ειναι το καλύτερο street food ever Αν βρεθείς στην περιοχή του Περιστερίου, μπορεί να δεις να κάνει βόλτες ένα σκυλάκος διαφορετικός από τους υπόλοιπους. Είναι ο Mailo που κυκλοφορεί πάνω στα χαρακτηριστικά κουτάκια και μοιράζει fresh pasta & fresh sause γεύσεις. Ένα spot που έχει κατακτήσει την καρδιά των lovers του είδους. Το Mailo’s The Pasta Project θα σε κάνει φανατικό, όπως και να έχει, γιατί αυτό που προσφέρει είναι μοναδικούς συνδυασμούς pasta με τις σάλτσες που επιθυμείς κάθε φορά. Μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα σε rigatoni, casarecce και campanelle –όλα φτιαγμένα από ιταλικό σιμιγδάλι– και να συμπληρώσεις με τη σάλτσα της αρεσκείας σου. Στο μενού θα βρεις τη Philadelphia Chicken από Philadelphia και κοτόπουλο, μπρόκολο και πέστο λιαστής ντομάτας, την Beef Ragu, με σιγομαγειρεμένο μοσχαράκι, λιωμένο σε σάλτσα

φρέσκιας ντομάτας με μυρωδικά, αλλά και το φοβερό Confused Pastitsio με σιγομαγειρεμένο μοσχαρίσιο κιμά και κρεμώδη μπεσαμέλ τυριών. Όλα λαχταριστά και πεντανόστιμα, με τις εκλεκτές πρώτες ύλες να κάνουν τη διαφορά από την πρώτη κιόλας μπουκιά. Γιατί μπορεί το Mailo’s The Pasta Project να τιμά την ιταλική κουζίνα, ταυτόχρονα όμως συνδυάζει και τα καλύτερα υλικά από διαφορετικές χώρες, ώστε το γευστικό αποτέλεσμα να είναι αυτό ακριβώς που πρέπει. Ελληνικά κρέατα, ιταλική παρμεζάνα και γαλλική κρέμα γάλακτος βρίσκουν τη θέση τους σε συνταγές που εκτελούνται μπροστά στα μάτια σου για να αυξάνουν την προσμονή. Θα τις απολαύσεις στα τραπεζάκια, delivery ή take away. Το Mailo’s φέρνει στο Περιστέρι ένα concept τόσο παιχνιδιάρικο όσο και ο σκυλάκος που συνοδεύει το λογότυπό του.

Π Ε Ρ Ι Σ Τ Ε Ρ Ι

NORMA AΘENS

GASTROPUB

Αιμίλιου Βεάκη 62, Περιστέρι, 216 9397992 Κολωνάκι, Ν. Σμύρνη, Χαλάνδρι, Κύπρος, Μαρούσι και Γλυφάδα Facebook: Mailo’s, Instagram: mailos_pasta

Γαστρονομία και διασκέδαση σε έναν χώρο που θέλεις να επισκεφθείς. Μπορεί η Norma να μην είναι ένα συνηθισμένο food spot, αλλά σίγουρα καταφέρνει να γίνει συνήθεια όταν αναζητάς έναν ιδιαίτερο χώρο για να απολαύσεις μια ξεχωριστή γευστική εμπειρία. Το gastro bar που άνοιξε τις πόρτες του καλοκαίρι συνδυάζει την υψηλή γαστρονομία με μια φάνκι φιλοσοφία, δημιουργώντας έναν προορισμό που έχει να σου προσφέρει κάτι ιδιαίτερο κάθε στιγμή της ημέρας, αφού οι προτάσεις ξεκινούν από το πρωί με ξεχωριστές προτάσεις brunch. Το μενού που υπογράφει ο σεφ Νίκος Καραθάνος βασίζεται στη γευστική μνήμη της ελληνικής παράδοσης, εμπλουτίζοντάς το με δημιουργικές επιρροές από τη σύγχρονη γαστρονομία. Αυτό είναι κάτι που αντιλαμβάνεσαι αμέσως και το εκτιμάς ακόμα περισσότερο καθώς γεύεσαι τις δημιουργίες. Στα must try είναι τα spring rolls χορτόπιτα, ο μουσακάς τηγανητό ραβιόλι αλλά και ο τόνος κανταΐφι με φιδέ αρωματισμένο από γεμιστά. Η παράδοση παρουσιάζεται σε μια νέα εκδοχή σε έναν χώρο που δεν επιβάλλει dresscode και σου επιτρέπει να είσαι ο εαυτός σου, καθώς απολαμβάνεις ένα γαστρονομικό ταξίδι. Εκτός από τις ετικέτες των κρασιών, στο Norma θα βρεις μια εκπληκτική λίστα με κοκτέιλ που επιμελείται ο Αλέξανδρος Γκικόπουλος για να συνοδεύσεις τα πιάτα αλλά και να συνεχίσεις τη βραδιά σου μετά το γεύμα. Τα ελληνικά αποστάγματα βρίσκουν και εδώ τη θέση τους μέσα σε πρωτότυπες μείξεις. Πρέπει να δοκιμάσεις το

Glorious Punch με ρούμια, τζίντζερ και χυμό από εσπεριδοειδή, αλλά και το Pears for fears με ουίσκι, μπαχαρικά και αχλάδι. Η μουσική στο Norma παίζει τον δικό της ρόλο και μάλιστα εξαιρετικά, αφού οι σόουλ και φάνκι ήχοι είναι στην κατάλληλη ένταση, όσο απολαμβάνεις τις γεύσεις, και δυναμώνουν καθώς η διασκέδαση παίρνει το ύφος groovy βραδινών στιγμών. Στο Norma κάθε στιγμή έχει το δικό της ενδιαφέρον, καθώς γαστρονομία και διασκέδαση συνδυάζονται σε έναν χώρο που, αν μη τι άλλο, θα επισκεφθείς χωρίς να το πολυσκεφτείς.

Αιμιλίου Βεάκη 19, Περιστέρι, 210 574 4562, Facebook: Norma Athens, Instagram: norma.athens 2.12.21 – lifo

59

PAN-ASIAN FOOD

Hong Kong

Ένα food spot στο Περιστέρι συγκεντρώνει όλη τη γευστική κουλτούρα της Ασίας. Ίσως έχεις ακούσει για την πολυπολιτισμικότητα του Χονγκ Κονγκ. Αν όχι, τότε το Hong Kong στο Περιστέρι θα σου δώσει μια εικόνα και πολύ περισσότερο μια γεύση για ό,τι συμβαίνει σε εκείνη τη γωνιά της Ασίας όπου Νεπαλέζοι, Φιλιππινέζοι, Καντονέζοι, Βιετναμέζοι και Ιάπωνες συναντιούνται στην ίδια κουζίνα. Και μάλιστα η συνάντηση αυτή συμβαίνει μέσα σε μικρά μαγαζιά που πρέπει να ξετρυπώσεις, για να ανακαλύψεις γευστικά διαμάντια. Αυτόν τον γαστρονομικό θησαυρό έφεραν μαζί τους η Τζο και ο Στάθης, που, αφού πέρασαν από τις κουζίνες σε πολλά μέρη του κόσμου –ανάμεσά τους και το Χονγκ Κονγκ–, δημιούργησαν στην Αθήνα ένα στέκι με συνταγές από διαφορετικές χώρες της Ασίας. Αν προσθέσεις στο πολυσυλλεκτικό μενού τη χειροποίητη φροντίδα που κρύβεται πίσω από κάθε παρασκευή –ακόμα και τα ψωμάκια είναι home made–, μπορείς να καταλάβεις ότι εδώ η γευστική εμπειρία ξεφεύγει από τα συ-

νηθισμένα και συνδυάζει την ασιατική κουζίνα με την ελληνική φροντίδα και το αυθεντικό μεράκι. Τα bao buns του Hong Kong είναι ήδη περίφημα, οπότε δεν παίζει να μην τα δοκιμάσεις από την πρώτη κιόλας επίσκεψη. Εξαιρετικό και το sushi, με συνταγές που έχουν τις ρίζες τους σε διαφορετικές χώρες, άρα το πιο πιθανό είναι ότι δεν τις έχεις ξαναδοκιμάσει. Μπορείς να συνοδεύσεις με κάποιο από τα κρασιά της λίστας ή με ένα από τα signature cocktails που ετοιμάζονται με μαγειρική τέχνη και φέρουν το δικό τους asian twist. Στον χώρο με τη φωτεινή και μοντέρνα ατμόσφαιρα οι εντυπωσιακές τοιχογραφίες του Nathan Makris με την Ασιάτισσα Balu σε μεταφέρουν κυριολεκτικά σε σκηνικό animated παραμυθιού. Άλλωστε, όλη η εμπειρία στο Hong Kong μοιάζει να έχει προσγειωθεί από μια άλλη παραμυθένια διάσταση, όπου διαφορετικοί πολιτισμοί συναντιούνται για να απολαύσουν ένα πραγματικά γευστικό φαγητό.

Περιστέρι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

60 lifo – 2.12.21

Burger's Hood

Θηβών 153, Περιστέρι, 210 5759259, hongkongathens.gr, Facebook: hongkongathens, Instagram: hongkongathens

Το burger spot του Περιστερίου που ήρθε για να μείνει. Η αυθεντικότητα είναι σημαντική αξία που δύσκολα συναντάς πλέον. Γι’ αυτό, όταν μια ιδέα είναι όντως original, το καταλαβαίνεις από την πρώτη στιγμή. Το Burger’s Hood είναι ένα αυθεντικό american style burger spot που φέρνει στο Περιστέρι τη γαστρονομική κουλτούρα της άλλης πλευράς του Ατλαντικού. Ο χώρος με τους μεγάλους ξύλινους πάγκους, το industrial cozy ύφος και τις έξυπνες τοιχογραφίες σε υποδέχεται με American based πιάτα που ταιριάζουν απόλυτα στη δική μας γευστική προτίμηση. Ο σεφ Στέργιος Πατσάκας που δημιούργησε το Burger’s Hood επιμελείται ένα μενού που θα σε εντυπωσιάσει σε γεύση και ποσότητα –ετοιμάσου για επικές μερίδες–, με κύριο χαρακτηριστικό τις εξαιρετικές πρώτες ύλες. Ανάμεσα στα must try είναι το Truffle Βurger με μπιφτέκι, ντομάτα, iceberg, αυγό, ρόκα, κατσικίσιο τυρί και μαγιονέζα με λάδι τρούφας, αλλά και το δυνατό Jalapeno

Βurger με μπιφτέκι, jalapenos, iceberg, ντομάτα, τσένταρ, μπέικον, tartar sauce και BBQ sauce. Όλες οι προτάσεις περιέχουν μπιφτέκι από 100% μοσχαρίσιο κιμά που πλάθεται καθημερινά, ενώ οι χειροποίητες σάλτσες είναι ένα από τα συστατικά της νοστιμιάς που θα σου προσφέρει κάθε πιάτο του Burger’s Hood. Εξαιρετική και η κατηγορία steak με επιλογές όπως οι μαριναρισμένες BBQ πανσέτες ή τα Jack Daniel’s pork chops που συνοδεύονται με δροσερή coleslaw. Ό,τι κι αν δοκιμάσεις, θα καταλάβεις γιατί αυτό το στέκι του Περιστερίου, παρότι ήρθε μέσα στην καραντίνα, κατέκτησε αμέσως μια θέση στην καρδιά μας. Θα απολαύσεις τις γεύσεις του, είτε στον εσωτερικό χώρο, είτε στα τραπεζάκια έξω, είτε όπου αλλού θέλεις, με την υπηρεσία delivery μεσώ efood και Wolt. Σε κάθε περίπτωση, από την πρώτη μπουκιά θα νιώσεις γιατί δικαιοσύνη θα πει «burgers for all».

Παπαδιαμάντη 2, Περιστέρι, 210 5718988, Facebook: Burger’s Hood, Instagram: burgers_hood

Arch beer house

Εδώ θα ζήσεις μια εμπειρία pairing ανάμεσα σε γεύσεις και ζύθους.

To πρώτο πράγμα που μπορείς να πεις για το Arch είναι πως ήταν πάντα εκεί. Ένα όνομα που γράφει τη δική του ιστορία στο Περιστέρι από το 1993, πρώτα ως Rock café bar και από το 1997 ως μια μπιραρία που τιμά ολόκληρη την κατηγορία «ζύθος». Σήμερα το Arch, στο οποίο συνυπάρχουν η πρώτη και η δεύτερη γενιά, προσφέρει μια μοναδική εμπειρία pairing ανάμεσα σε γεύσεις και ζύθους. Και το πετυχαίνει μέσα από την εξαιρετική συνεργασία του team της κουζίνας και της beer sommelier του Arch. H ενημερωμένη λίστα από μπίρες περιλαμβάνει ετικέτες που έρχονται απ’ όλο τον κόσμο και καλύπτουν όλα τα γούστα, παρουσιάζοντας ακόμα και σπάνιες προτάσεις. Όσο για το food menu, θα πρέπει να δοκιμάσεις το κότσι που σιγομαγειρεύεται σε μπίρα Stout για 6 ώρες στον φούρνο, τα Lion Ribs αλλά και τη φανταστική Irish Pie με

μοσχάρι ή τις σούπες εποχής που κάθε τόσο εναλλάσσονται. Στο εορταστικό μενού, που έρχεται για να εντυπωσιάσει, θα βρεις και χριστουγεννιάτικες προτάσεις ζύθου, τις βαρελίσιες Delirium Noel, St Bernandus Christmas Ale, Voreia Berrel Aged Stout, και την εμφιαλωμένη St Peter’s Brewery Winter Ale. H ομάδα του Arch είναι άκρως ενημερωμένη και σου προτείνει επιλογές που ταιριάζουν στις προτιμήσεις σου, οπότε μπορείς να αφεθείς άφοβα στα χέρια τους. Η μουσική συμπληρώνει αριστοτεχνικά την όλη εμπειρία, με πολύ ενδιαφέρουσες επιλογές από τη ροκ σκηνή και DJs που εναλλάσσονται καθημερινά στα decks. Το Arch, που μοιάζει με αυστριακό σαλέ, έχει στολιστεί ήδη και είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό αυτές τις μέρες. Ένας χώρος που συνεχίζει να γράφει ιστορία, και μάλιστα με έναν δικό του μοναδικό τρόπο.

Π Ε Ρ Ι Σ Τ Ε Ρ Ι

Oh My Cake

Εθνικής Αντιστάσεως 91-93, Περιστέρι, 6936 164441, Facebook: Arch Beer House (official page), Instagram: archbeerhouse

Μια εμπειρία γεύσης που τρώγεται με το κουτάλι.

Το κέικ είναι η γεύση που συνδέει τους μεγάλους με τα μικρά παιδιά ή, ακόμα καλύτερα, συνδέει όλους εμάς με το παιδί που κάποτε ήμασταν. Η παιδική ανάμνηση του κέικ, που όλοι κάποια στιγμή βοηθήσαμε στην προετοιμασία του, υπήρξε η αφορμή για την ιδέα του Oh My Cake που υλοποίησαν οι Σάββας Ζαφειρόπουλος, Σταύρος Κανατάς και Κατερίνα Χατζηαγγελή, σε συνεργασία με τις Μάγια Βέρρα και Βάνα Πετρακογιάννη, όλοι φίλοι από παλιά. Ίσως γι’ αυτό το Oh My Cake κατάφερε να ξεχωρίσει, παρουσιάζοντας κάτι εντελώς διαφορετικό. Εδώ θα βρεις το μοναδικό Cake Cream, μαλακό κέικ –μοιάζει με ζύμη, μόνο που είναι ψημένο– που σερβίρεται σε κυπελλάκι –δύο σκουπ είναι μία μερίδα– και ολοκληρώνεται με τα υλικά που θα επιλέξεις εσύ, από πραλίνες και ζεστή σοκολάτα μέχρι πουρέδες φρούτων, cream cheese ή παγωτό και για γαρνίρισμα τρούφα, τριμμένο μπισκότο

ή ξηροί καρποί. Εκτός από τα κλασικά βανίλια και σοκολάτα, must try είναι το red velvet με την παραδοσιακή αμερικανική συνταγή αλλά και το carrot cake, ενώ κάθε τόσο οι συνταγές αλλάζουν ανάλογα με την εποχικότητα των υλικών. Εδώ τίποτα δεν είναι κονσερβοποιημένο και καθένας επιλέγει τον συνδυασμό γεύσης που επιθυμεί. Φυσικά, αυτό το «φεστιβάλ κέικ» δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει τη slice εκδοχή του, η οποία προσφέρεται σε μια σειρά από επιλογές και ολοκληρώνεται με τα dressings και toppings που επιθυμείς για να δημιουργήσεις τη νοστιμιά που ονειρεύεσαι. Είναι πράγματι ονειρεμένη η εμπειρία στο Oh My Cake, αρκεί να αφεθείς στη μαγεία του κέικ που τρώγεται με το κουτάλι, θυμίζοντάς σου κάτι από παιδική σκανταλιά.

Delivery τηλεφωνικά με δικά τους μέσα όπως και μέσα από τις πλατφόρμες efood, Box και Wolt.

Δελφών 33, Περιστέρι, 210 5712300, Facebook: Oh my cake_gr, Instagram: Ohmycake_gr 2.12.21 – lifo

61

starfax

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία ο Δεκέμβριος ξεκινάει με ένα αρμονικό κλίμα στην οικογένεια και μπορείτε να αφήσετε στο παρελθόν κάποιες καταστάσεις που σας είχαν απομακρύνει από τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Η συγκαταβατικότητά σας θα συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεών σας και έτσι θα μπορέσετε να επικεντρωθείτε στις φιλοδοξίες σας. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στο ζώδιό σας αποτελεί μια κομβική στιγμή για την προσωπική σας ανάπτυξη, καθώς είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και δεν θα υπάρξει άλλη για τα επόμενα οκτώ χρόνια. Τώρα θα πρέπει να οραματιστείτε πώς θα θέλατε να είναι η ζωή σας και να θέσετε νέους στόχους ή να βάλετε σε εφαρμογή τα σχέδιά σας. Μπορεί να αφορούν τα επαγγελματικά σας ή την προσωπική σας ζωή. Αφήστε πίσω περιττό φορτίο και κυνηγήστε τα όνειρά σας. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η κρίση σας σάς έχει ξεγελάσει αρκετές φορές και κάποιες σημαντικές αποφάσεις είχαν απογοητευτικές επιπτώσεις. Ωστόσο, η επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία σάς κάνει πιο προσεχτικούς στην αξιολόγηση των συνεργατών, ενώ παράλληλα επαναφέρει και τις ισορροπίες στις οικογενειακές σχέσεις. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη σάς υπενθυμίζει πως πρέπει να δώσετε περισσότερη έμφαση στη φυσική σας κατάσταση και να αφιερώνετε περισσότερο χρόνο στην τόνωση της ψυχικής σας ευεξίας. Επειδή είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και δεν θα υπάρξει άλλη για τα επόμενα οκτώ χρόνια, δουλέψτε με τον εαυτό σας, θέτοντας νέες προτεραιότητες που δεν θα αφορούν την ύλη αλλά τον ψυχισμό σας. Εξασκήστε τα ταλέντα σας και δείξτε περισσότερο ενδιαφέρον στις ανάγκες τρίτων. Στις 6/12 το εξάγωνο Άρη - Πλούτωνα φέρνει νέα πρόσωπα στη ζωή σας.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Μπορεί να πέσατε κάποιες φορές έξω σε οικονομικές διαπραγματεύσεις εξαιτίας της ανάγκης σας για ενίσχυση του εισοδήματός σας, τώρα όμως θα είστε πιο προσεχτικοί και θα αποφεύγετε τις εξαπατήσεις. Με την Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη ενεργοποιείται ο τομέας της συλλογικότητας και της κοινωνικής σας ζωής και μπορείτε, μέσα από έξυπνες συμμαχίες, να κερδίσετε έδαφος και να πάρετε το προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών σας. Καθώς είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και δεν θα υπάρξει άλλη για τα επόμενα οκτώ χρόνια, ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των νέων συνεργατών σας. Στις 6/12 το εξάγωνο Άρη - Πλούτωνα θα ευνοήσει μυστικές επαφές με πρόσωπα εξουσίας και θα είναι μια σημαντική στιγμή για την καριέρα και τη φήμη σας.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Ο Δεκέμβριος ξεκινάει

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62 lifo – 2.12.21

με την επιστροφή του Ποσειδώνα στο ζώδιό σας σε ορθόδρομη πορεία. Έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα πολλών αμφιβολιών και σύγχυσης για τις αποφάσεις σας, μπορείτε να βάλετε μια τάξη στις σκέψεις σας και να δείτε πώς θα κινηθείτε στο εξής. Με την Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη στις 4/12 η καριέρα και η φήμη σας παίρνουν σημαντική ώθηση και είναι στο χέρι σας η κατάκτηση του στόχου σας, αρκεί να είναι συγκεκριμένος και όχι εκτός των δυνατοτήτων σας. Η συγκεκριμένη είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και επειδή δεν θα υπάρξει άλλη για τα επόμενα οκτώ χρόνια, μη διστάσετε να βάλετε σε εφαρμογή ένα καινούργιο εγχείρημα για το οποίο έχετε ξοδέψει πολύ χρόνο και φαιά ουσία. Ιδανική μέρα για ταξίδια στις 6/12.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Με την επιστροφή του

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και επειδή αρκετοί από εσάς μπορεί να εξαπατηθήκατε στην ερωτική σας ζωή ή να είχατε οικονομικές απώλειες, πλέον θα είστε πιο επιφυλακτικοί. Ωστόσο, επειδή έχετε καεί από τον χυλό και φυσάτε το γιαούρτι, προσέξτε μη χαθεί καμιά πραγματικά καλή ευκαιρία. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη φέρνει σημαντικές ευκαιρίες για νέα ξεκινήματα που μπορεί να αφορούν τη δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου, μιας ερωτικής σχέσης ή την απόκτηση παιδιού. Αν σκοπεύετε να επενδύσετε ένα μέρος των πόρων σας, μια έρευνα αγοράς θα είναι απαραίτητη, αλλά θα ευνοηθεί η ανάληψη ρίσκων. Η συγκεκριμένη έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη θα συμβεί ξανά μετά από οκτώ χρόνια, οπότε αποτελεί κομβική στιγμή στη ζωή σας, άρα πρέπει να οργανώσετε πολύ προσεκτικά τα σχέδιά σας.

Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία ξεκινάει ο Δεκέμβριος και μπορείτε πλέον να βασιστείτε στη διαίσθησή σας. Η σκέψη σας είναι πιο ξεκάθαρη και θα αποφύγετε υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη ενεργοποιεί τον τομέα της σταδιοδρομίας σας και εξάπτει την επιθυμία σας για περιπλάνηση και διεύρυνση των οριζόντων σας. Αυτή είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και δεν θα ενεργοποιηθεί ξανά για τα επόμενα οκτώ χρόνια. Μερικοί από εσάς θα δείτε την ανάπτυξη ενός σημαντικού εγχειρήματος να αποδίδει οφέλη, ενώ κάποιοι άλλοι θα έρθετε σε επαφή με άτομα από μακριά που με κάποιο τρόπο θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στην πρόοδό σας. Στον ερωτικό τομέα ο Άρης αυξάνει τον δυναμισμό σας.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία ο μήνας ξεκινά ευοίωνα, καθώς σας δίνεται η ευκαιρία να προσελκύσετε άτομα που θα εκτιμήσουν τις ιδέες σας και καθώς διανύει τον τομέα της τεχνολογίας, θα μπορέσετε να βρείτε οικονομική στήριξη. Η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη στις 4/12 πραγματοποιείται στον τομέα των κοινών πόρων και της ιδιωτικής σας ζωής και αν δεν είστε ικανοποιημένοι με μια συνεργασία ή ερωτική σχέση, θα δώσετε ένα τέλος με συνοπτικές διαδικασίες. Επειδή είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη, θα πρέπει να σκεφτείτε τι είναι αυτό που λείπει από τη ζωή σας και να το κυνηγήσετε με θάρρος και αποφασιστικότητα. Ο Άρης σε εξάγωνο με τον Πλούτωνα στις 6/12 θα σας βοηθήσει να διακριθείτε για τις πνευματικές σας δεξιότητες.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

Επανέρχονται οι ισορροπίες με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και θα αποκατασταθούν οι σχέσεις και οι συνεργασίες σας. Κάποιες παρεξηγήσεις που είχαν προκαλέσει τεταμένη ατμόσφαιρα θα επιλυθούν και θα συμπορευθείτε αρμονικά με συνεργάτες και οικείους. Η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη είναι η τελευταία έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη που ενεργοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και δεν θα υπάρξει άλλη για τα επόμενα οκτώ χρόνια. Για το ζώδιό σας ενεργοποιεί τον τομέα της οικογένειας και είναι εξαιρετική στιγμή για ένα καινούργιο ξεκίνημα που μπορεί να αφορά την αγορά κατοικίας, την αλλαγή επαγγελματικής πορείας ή την έλευση ενός νέου μέλους στην οικογένεια. Στις 6/12 ο Άρης σε εξάγωνο με τον Πλούτωνα αυξάνει τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και τη γοητεία σας και πρέπει να δώσετε έμφαση στην ερωτική σας ζωή.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και πλέον θα έχετε την ικανότητα να διακρίνετε κάποιες καλές ευκαιρίες και να απορρίψετε κάποιες άλλες προτάσεις. Επιστρατεύστε τη διορατικότητά σας και αξιοποιήστε τα νέα δεδομένα στην αγορά εργασίας. Στις 4/12 η Νέα Σελήνη και Ηλιακή Έκλειψη στον Τοξότη δίνει έμφαση στον τομέα των συνεργασιών. Μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2022 θα επικεντρωθείτε στις σημαντικές σας σχέσεις, επαγγελματικές ή προσωπικές, και επειδή η συγκεκριμένη έκλειψη στον άξονα Διδύμων - Τοξότη δεν θα πραγματοποιηθεί ξανά για τα επόμενα οκτώ χρόνια, αξιοποιήστε τις ευκαιρίες που θα σας δοθούν. Δεδομένου ότι η Νέα Σελήνη (και ειδικά οι Εκλείψεις Ηλίου) ευνοούν τα νέα ξεκινήματα, είναι εξαιρετική στιγμή για να επισημοποιήσετε τη σχέση σας. Οι ελεύθεροι, φανείτε πρόθυμοι για νέες γνωριμίες, μην κρίνετε τους άλλους με την πρώτη ματιά.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

Αλλάζουν οι πεποιθήσεις σας με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και πλέον παίρνετε πιο σοβαρά κάποια θέματα υγείας. Επίσης, θα είστε περισσότερο προσεχτικοί στις αποφάσεις σχετικά με τα επαγγελματικά σας και θα αποφεύγετε τις κακοτοπιές. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη πυροδοτεί τον τομέα της επικοινωνίας και της εκπαίδευσης και είναι ιδανική στιγμή για εμπορικές συμφωνίες και προώθηση υπηρεσιών. Εκσυγχρονίστε τις μεθόδους σας και αξιοποιήστε οι εκπαιδευτές τις παροχές της τεχνολογίας. Οι απαιτήσεις της εποχής μεταβάλλονται συνεχώς και πρέπει να είστε σε θέση να ανταποκριθείτε. Ιδανική μέρα για οικονομικές συναλλαγές και διαπραγματεύσεις είναι στις 6/12, οπότε πραγματοποιείται το εξάγωνο του Άρη με τον Πλούτωνα. Ωστόσο, πρέπει να προσέξετε μη σας παρασύρει η καταναλωτική φρενίτιδα των ημερών.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

Ένας νέος κύκλος ξεκινάει με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και πλέον θα είστε σίγουροι για τις αποφάσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία σας, δίχως να σας προκαλούν αμφιβολίες οι προκλήσεις που ως έναν βαθμό είναι αναπόφευκτες. Ταξίδια και νομικές υποθέσεις θα πάρουν τον δρόμο τους. Στις 4/12 η Ηλιακή Έκλειψη - Νέα Σελήνη στον Τοξότη πυροδοτεί τον τομέα της εργασίας και της φυσικής σας κατάστασης και εκεί μπορείτε να διαπρέψετε. Τώρα είναι η εποχή που πρέπει να δώσετε έμφαση στην επαγγελματική σας αποκατάσταση, καθώς η συγκεκριμένη έκλειψη στον άξονα Διδύμων Τοξότη θα πραγματοποιηθεί ξανά μετά από οκτώ χρόνια. Παράλληλα, θα πρέπει να ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση, υιοθετώντας νέες διατροφικές συνήθειες και εντάσσοντας την άσκηση στην καθημερινότητά σας.

Sudoku No 708 8

4 5 9 2 1

1

8 6 7

7 4

2

8 1

2 8 7 7

4 8

3 1 5

3

Η λύση του προηγούμενου 1 2 7 9 8 3

4 9 6 1 5 2

3 8 5 7 6 4

9 3 4 6 2 7

2 7 1 8 3 5

5 6 8 4 1 9

8 1 9 5 7 6

7 4 2 3 9 1

6 5 3 2 4 8

6 8 9 1 4 2 3 5 7 5 7 2 8 9 3 4 6 1 4 3 1 5 6 7 2 8 9

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με την επιστροφή του Ποσειδώνα σε ορθόδρομη πορεία και καθώς η σκέψη σας θα είναι πιο ξεκάθαρη, θα έχετε επιτυχίες στα ερωτικά, σε επενδύσεις ή ρίσκα που θα πάρετε. Κάποιες απογοητεύσεις οφείλονται στην εξιδανίκευση ανθρώπων και καταστάσεων, πλέον όμως έχετε μάθει από τα λάθη σας. Με την Ηλιακή Έκλειψη και Νέα Σελήνη στον Τοξότη σάς δίνεται η ευκαιρία για ένα καινούργιο ξεκίνημα που θα αφορά τα οικονομικά σας και αν είστε ευέλικτοι, θα κλείσετε μια πολλά υποσχόμενη συμφωνία. Ωστόσο, επειδή είναι μια εποχή που οι αγορές για το σπίτι και τον εαυτό σας αποτελούν προτεραιότητα, προσέξτε μην ξεφύγετε από τα όρια του προϋπολογισμού σας. Στις 6/12 το εξάγωνο Άρη - Πλούτωνα είναι μια εξαιρετική μέρα για προώθηση υπηρεσιών, σύντομες μετακινήσεις και εμπορικές συμφωνίες.

2.12.21 – lifo

63