Magazine on the Spot - Kans ISD-werkconferentie

Ministerie van Veiligheid en Justitie

DE ISD-MAATREGEL: PERSPECTIEF VOOR DE VEELPLEGER EN EEN VEILIGER SAMENLEVING

STAATS­SECRETARIS KLAAS DIJKHOFF:

‘ISD-maatregel moet nóg effectiever’

ISD in cijfers

‘Oogst’ van de dag:

12 kansen

2

Voorwoord/Inhoud

ISD Maatregel

pagina 6 Voorfase

Intramurale fase

Dagbesteding Basisregime + motivatie

Aanhouden, signaleren, agenderen

Nazorg

10%

Hoopvolle maatregel

100%

pagina 8

Extramurale fase

S

Zorgstraject

Zorg op maat de past ook traffen en beschermen, de nieuwe naam van hetinDG, 90% gemeente goed bij de ISD-maatregel. Deze beschermt niet alleen de maatschappij, maar ook degenen die de maatregel krijgen opgelegd. start met traject De maatregel bespaart de maatschappij overlast en biedt de ISD’er Re-integratietraject een kans orde op zaken te stellen. Het is jammer dat de ISD-maatregel nog niet optimaal wordt benut. Slechts zo’n 10% van de doelgroep krijgt deze maatregel nu opgelegd.

pagina 14

Locaties voor ISD

Hoe komt dat? Weten alle betrokkenen waar de maatregel precies voor bedoeld is? Weten we bijvoorbeeld bij welke rechtbanken ISD nauwelijks wordt opgelegd? Weten we waar de reclasseringsadviezen kans van slagen hebben? Kennen we bij DJI de mensen met goede contacten bij deRecidivisten gemeenten? Nog Daarom isstraf deze conferentie georganiseerd: om naniet. reguliere met elkaar in gesprek te gaan en praktische oplossingen te formuleren. (korte onvoorwaardelijke vrijheidsstraf) Want de ISD is het waard: het is een hoopvolle en effectieve maatregel.

Op die weg moeten we verder en kijken hoe we zo goed mogelijk kunnen samenwerken.

COLOFON

Veenhuizen ‘Kans’ is een uitgave van het ministerie van VeiligAlmere heid en Justitie. Gegevens uit dezeZwolle uitgave mogen uitsluitend met toestemming van het ministerie van Veiligheid en Justitie worden overgenomen.

Zoetermeer Vragen, suggesties of goede ideeën? Neemt u contact op met Hanna Staarink: h.staarink@minvenj.nl Nieuwegein Zutphen Het team van Magazine on the Spot: Rotterdam Redactie Karlijn Broekhuizen, Richard Post, Hoogvliet Marloe van der Schrier en Marieke van Zutphen Vught Eindredactie Richard Post Vormgeving Nanda AlderliefsteSittard Fotografie Edwin Weers Cover en infographic Loek Weijts

In dit magazine vindt u de ‘oogst’ van de ISD-werkconferentie. U was met velen aanwezig, wat het belang van het onderwerp onderstreept. Met elkaar bent u in gesprek gegaan om uw ervaringen en inzichten te delen. De belangrijkste uitkomsten vindt u hier terug. Ter inspiratie. Mijn belangrijk2 jaar, (Na 6dit jaar, ste advies:(Na houd deze niet voor uzelf. Deel magazine met uw collega’s, uitstroom voor 2009) uitstroom voor 2009) ketenpartners en alle andere betrokkenen met wie u graag in gesprek gaat over de ISD-maatregel.

85%

93%

Recidivisten ex-ISD

Met vriendelijke groet,

Drs. M.C.A. Blom DIRECTEUR-GENERAAL STRAFFEN EN BESCHERMEN

Impressies

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

ONDER ONS GEZEGD

DE RECHTER “Het is belangrijk dat een zaak duidelijk op de zitting naar voren wordt gebracht. Soms is de informatie van het OM en de reclassering echter niet toereikend. Dan kunnen we de maatregel niet opleggen.”

HET OM “De ISD-maatregel is geen straf. Het is een maatregel, die ook kan worden opgelegd om overlast terug te dringen.

Vaak zoekt een rechtbank eerst naar andere oplossingen, voordat wordt overgegaan tot de ISD-maatregel.”

DE GEMEENTE “De aansluiting van DJI en de gemeente kan beter. De extra­ murale fase moet met name wat betreft dagbesteding en opvang direct aansluiten op de extramurale fase. Daarvoor zijn extra inspanningen nodig.”

DE RECHTER “Er wordt veel aandacht besteed aan nascholing van rech­ ters. We leggen de ISD-maatregel op na een weloverwogen beslissing.”

3

4

Bijeenkomst Amsterdam

VERSLAG VOORLICHTINGSBIJEENKOMST MAGISTRATEN

‘JONGVOL­ WASSENE JUIST IN EEN VROEG STADIUM BEREIKEN’ Hulpverleners zijn van mening dat de ISD-maatregel echt iets toevoegt en ook recidivecijfers laten zien dat de maatregel succesvol is.

Toch leggen rechters de maatregel lang niet altijd op in gevallen waarin dat wel zou kunnen. Is er sprake van een imagoprobleem?

W

at is de achtergrond van de ISD-maatregel? Wat zijn de taken van DJI en de reclassering in het traject? Wat zijn de meest recente ontwikkelingen en onderzoeken rondom de ISD-maatregel? Rechters en officieren krijgen het allemaal te horen tijdens informatiebijeenkomsten onder leiding van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Zoals bijvoorbeeld op 18 mei jongstleden in Amsterdam. Ongeveer 45 rechters en officieren luisterden naar presentaties van VenJ, DJI en de reclassering.

TE JONG? De lunchbijeenkomst eindigde met een presentatie van Janine Plaisier. Zij vertelde over de resultaten uit het rapport ‘Verkenning uitvoeringspraktijk ISD voor jongvolwassenen’. Voor behandeling van deze groep is de ISD-maatregel vaak nog niet in beeld, omdat eerst

Film ISD

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

met andere methoden wordt geprobeerd de jongere op het rechte pad te krijgen. Rechters oordelen in veel gevallen dat jongvolwassenen nog te jong zijn om twee jaar opsluiting te geven.

“Maar met de ISD-maatregel kun je juist in een vroeg stadium de veelplegers in de leeftijdscategorie 18 tot 23 jaar bereiken, behandelen en begeleiden”, betoogde Plaisier. “Bij deze groep jongvolwassenen kan deze maatregel de meest effectieve aanpak zijn.”

TUSSENTIJDSE TOETS Voor een effectieve toepassing van de ISD-maatregel op jongvolwassenen zou bijvoorbeeld vaker gebruik gemaakt kunnen worden van de tussentijdse toets, legde Plaisier een van de bevindingen uit het rapport voor. Hier had een van de rechters in de zaal wel oren naar: “Zeker bij de jongeren moet

“Het hebben van een vaste rechter op de zaak is een rots in de branding voor de jongvolwassenen.” je de toetsing tijdens de ISD serieus nemen. Als rechter houd je dan een vinger aan de pols en kun je de vooruitgang van deze jongeren monitoren.”

Plaisier was het hiermee eens. Daarnaast is het hebben van een vaste rechter op de zaak een ‘rots in de branding’ voor de jongvolwassenen, stipte zij een ander punt aan uit het onderzoek. Door middel van presentaties als die van Plaisier krijgen magistraten meer inzicht in de ISD-problematiek en de jongste ontwikkelingen op dit gebied.

BIJWONEN OF FACILITEREN Ook op andere rechtbanken, (ressorts)parketten en hoven worden voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. Bent u rechter of officier en wilt u ook graag een informatiebijeenkomst over ISD bijwonen of faciliteren? Neem dan contact op met Jessica Schmitz (n.j.schmitz@minvenj.nl).

‘Wonen, werken, wijf’ Voorafgaand aan de werkconferentie peilden we de meningen in het werkveld. De prikkelende citaten in de videoboodschap zetten de deelnemers meteen op scherp. We halen nog enkele uitspraken voor u terug.

“De ISD-maatregel geeft rust aan de ISD’er en daarmee een mogelijkheid om echt problemen aan te pakken. De maatregel geeft ook rust aan de maat­ schappij, het betekent dat mensen twee jaar lang in goede handen zijn.”

METTE JÖBSIS, RECHTER

“De ISD-maatregel werkt omdat het een totaalpakket is. Toewerken naar de 3 W’s: wonen, werken, wijf.”

GEDETINEERDE ISD, PI ALMERE

“Vroeger was ik vrij kritisch op de ISD-maatregel, een forse maatregel voor geringe feiten. De laatste jaren ben ik ervan overtuigd geraakt dat ISD een kans kan bieden voor jonge veel­ plegers die we via ambulante trajecten niet bereiken.”

KAREL VAN DUIVENBOODEN, MANAGER VEILIGHEIDSHUIS REGIO UTRECHT

5

6

Interview

STAATSSECRETARIS VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE KLAAS DIJKHOFF:

‘Ultimum remedium moet optimum remedium worden’

Interview

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

Klaas Dijkhoff (1981) is sinds 20 maart 2015 staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. In die hoedanigheid is hij politiek verantwoordelijk voor de Inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD). Hoewel hij trots is op de behaalde resultaten met de ISD-maatregel, signaleert Dijkhoff ook ruimte voor verbetering.

Hoe kijkt u aan tegen de ISD-problematiek?

“Het betreft een van de lastigste doelgroepen in de justitiële inrichtingen. ISD’ers zijn mensen die vaak kampen met een enorme hoeveelheid problemen.

Als je naar hun levenswandel kijkt, word je niet echt vrolijk: psychische problemen, een laag IQ, verslaving aan drank of drugs, geen baan, geen dak boven het hoofd, schulden, verstoorde familierelaties...

Geen wonder dat ze telkens opnieuw in aanraking komen met politie en justitie. Het zijn mensen die al tig keer een celdeur achter zich hebben horen dichtvallen, in verschillende justitiële inrichtingen. Of voor wie dan maar weer eens een zorgtraject wordt geprobeerd. En als dat niet lukt, toch maar weer een paar maanden cel... En zo maar door. Niet voor niets worden ze ook wel ‘draaideurcriminelen’ genoemd.”

Hoe beoordeelt u het effect van de ISD-maatregel tot nu toe?

“De cijfers wijzen uit dat er een behoorlijk verschil is tussen veelplegers die een reguliere, korte vrijheidsstraf hebben uitgezeten en veelplegers die de ISD-maatregel kregen opgelegd. Van die eerste groep blijkt na twee jaar 85 procent te zijn teruggevallen in crimineel gedrag; van de groep ISD’ers 74 procent. Dat scheelt de samenleving echt al een hoop ellende. Mijn complimenten dus voor de inzet, het vakmanschap en vooral ook de volharding van de ketenpartners. Het vereist nogal wat om met deze ISD-klanten te werken, om ze te blijven motiveren om toch vooral dóór te zetten.”

7

Is er ruimte voor verbetering?

“Ik ben van mening dat we de ISD-maatregel nóg effectiever kunnen maken. Bijvoorbeeld door tijdig de extramurale fase – de voorbereiding op terugkeer in de maatschappij – in te zetten. Dat betekent onder meer: passende huisvesting regelen, de juiste zorg op maat bieden, indien nodig schuldhulpverlening in gang zetten. Het is ontzettend belangrijk dat die extramurale fase naadloos aansluit op het vervolgtraject: de nazorg door de gemeente. Uit onderzoek blijkt verder dat de ISD-maatregel voor jongvolwassenen nog niet voldoende wordt benut. De ISD wordt ook voor hen nog te zeer gezien als ultimum remedium – iets wat je pas oplegt als al het andere niet blijkt te werken. Ik wil dat de ISD-maatregel voor bepaalde jongvolwassen veelplegers gaat gelden als optimum remedium – de beste aanpak!”

Wat is daar voor nodig?

“Belangrijk is dat de aansluiting tussen straf en zorg goed verloopt. Die aansluiting wil ik verbeteren door op te trekken met mijn ambtgenoot bij VWS, bijvoorbeeld de VNG en lokale partijen intensief te betrekken. Als het specifiek om jongvolwassenen gaat is de keten gebaat bij heldere voorlichtingsrapportages, die OM en rechters ervan kunnen overtuigen dat de ISD voor deze jongvolwassene echt de beste aanpak is. We gaan werken met vaste casusregisseurs, die de jongvolwassene gedurende het hele ISD-traject blijft volgen. Die nieuwe aanpak gaan we na de zomer beproeven in enkele pilots.”

Is het denkbaar dat de ISD-maatregel wordt aangescherpt?

“Op dit moment verkennen we de mogelijkheid tot verlenging. Tot nu toe kan de maatregel voor maximaal twee jaar worden opgelegd. Hoe moet die verlenging er uit komen te zien? Moet daarvoor een toets door de rechter plaatsvinden? Moet je de rechter de mogelijkheid bieden de ISD-maatregel voorwaardelijk te beëindigen, zodat je op die manier de periode van toezicht kunt verlengen? Die vragen zijn onderdeel van de brede verkenning die op dit moment bij het ministerie van Veiligheid en Justitie plaatsvindt en daarin zullen de uitkomsten van de werkconferentie zeker worden meegenomen.”

8

Facts

ISD in cijfers 40%

Jongvolwassen ZAV

Huidige ISD’er

Gem. leeftijd

40%

Gem. leeftijd

Lager vervolgonderwijs zonder diploma

Lager onderwijs

21

94% Grootste groepen: Surinamers en Marokkanen

40

Man

Man

70% 80%

40%

Werkloos Verslaving Huisvesting Financieel Psychisch Relaties

40% 50% 46% 40%

Geboorteland

98%

50% 50% 43% 40%

90% 80%

Grootste groep: Marokkanen

60% Geboren in NL Bron: Factsheet WODC, 2012

Definitie voor meerderjarige veelplegers per 1 januari 2014

+10 misdrijven

Misdrijven over periode van 5 jaar

Veelpleger

Zeer actieve veelpleger

Stelselmatige dader

Is een persoon van 18 jaar of ouder die in zijn gehele criminele verleden processenverbaal tegen zich opgemaakt zag worden voor in totaal meer dan tien misdrijffeiten, waarvan ten minste één misdrijf in de laatste twaalf maanden, terug te rekenen vanaf de pleegdatum van het laatst gepleegde misdrijffeit.

Is een persoon van 18 jaar of ouder die over een periode van vijf jaren processen-verbaal tegen zich opgemaakt zag worden voor meer dan tien misdrijffeiten, waarvan ten minste één misdrijf in de laatste twaalf maanden, terug te rekenen vanaf de pleegdatum van het laatst gepleegde misdrijffeit.

Is een persoon die op grond van art. 38m Sr in aanmerking komt voor een maatregel tot plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders en die bovendien valt onder de in deze richtlijn gegeven definitie van een zeer actieve veelpleger.

Bron: OM richtlijn voor strafvordering bij meerderjarige veelplegers (in het bijzonder de vordering van de ISD-maatregel bij stelselmatige daders) (2013R017)

Aantal jongvolwassenen (18-24 jr) (Zeer Actieve Veelpleger) periode 2003-2011

Deze ZA veelplegers zijn geanalyseerd met de oude definitie

1500

1351

1350 1200

1104

1187

1202

1239

1329 1397

1415

1257

1050 900

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

‘09

‘10

‘11

Facts

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

ISD Maatregel Voorfase

Intramurale fase

Extramurale fase

Nazorg

10%

Dagbesteding Basisregime + motivatie

100% Zorgstraject

Zorg op maat in de gemeente

90% start met traject

Aanhouden, signaleren, agenderen

Re-integratietraject

Recidivisten na reguliere straf

Locaties voor ISD

(korte onvoorwaardelijke vrijheidsstraf)

Veenhuizen Almere

Zwolle

85%

Zoetermeer Nieuwegein

Zutphen

Rotterdam Hoogvliet

(Na 2 jaar, uitstroom voor 2009)

93%

(Na 6 jaar, uitstroom voor 2009)

Recidivisten ex-ISD Vught Sittard

74%

(Na 2 jaar, uitstroom voor 2009)

85%

(Na 6 jaar, uitstroom voor 2009)

9

10 thema 1

VERLENGING DUUR ISD-MAATREGEL, EEN GOED IDEE? Ondanks de successen zijn de recidivecijfers van ISD’ers nog steeds vrij hoog. De oplossing zou kunnen zijn om de duur van de maatregel, nu maximaal twee jaar, te verlengen.

I

s twee jaar lang genoeg om een ISD’er te behandelen en voor te bereiden op een succesvolle terugkeer in de maatschappij? In veel gevallen zouden behandelaars langer de tijd willen hebben, maar hoe lang zou dat dan moeten zijn? Is drie of vier jaar dan wél genoeg? Staat de ISD-maatregel na verlenging dan nog in verhouding tot een strafmaatregel als TBS? Hoe zullen rechters reageren als mogelijkheid tot verlenging bestaat? Zullen zij de maatregel dan nog wel opleggen? En hoe zit het met de proportionaliteit?

FRUSTREREND Het zijn vragen die ter discussie worden gesteld als het gaat om verlenging van de duur van de ISD-maatregel. De praktijk, blijkt ook weer tijdens deze sessie, wijst uit dat behandelaars vaak langer de tijd zouden willen hebben om met een ISD’er aan de slag te kunnen. De problematiek van een ISD’er is vaak zeer

complex, de motivatie om een zorgtraject te doorlopen is bij dergelijke personen ver te zoeken. Hoe frustrerend is het dan te moeten stoppen op het moment dat er eindelijk schot in de zaak lijkt te zitten? Simpelweg omdat de termijn van maximaal twee jaar is verstreken.

UITZONDERLIJKE GEVALLEN De oplossing is maatwerk, wordt geopperd. In uitzonderlijke gevallen met uitzicht op succes, zou de ISD-maatregel verlengd moeten kunnen worden. Dat het helpt, blijkt bijvoorbeeld uit gevallen waarbij een ISD’er na afloop van de maatregel bij de reclassering terechtkomt, omdat er nog een andere straf open stond. Dat zijn nu nog toevalstreffers. Maar hoe leg je in wetten vast dat je in het ene geval wilt verlengen en in het andere geval niet? Een oplossing zou kunnen zijn om rechters de mogelijkheid te bieden om de ISD-maatregel voorwaardelijk te beëindigen, zodat er in

ieder geval een juridisch kader blijft om de behandeling voort te zetten. Ook is de mogelijkheid geopperd om dit in een civielrechtelijk kader te doen.

EFFICIENCY Al filosoferend over verlenging blijkt dat de daadwerkelijke behandeltijd binnen de tijdsduur van twee jaar in werkelijkheid veel korter is. Het stellen van de juiste diagnoses en de soms lange wachttijden tijdens het behandeltraject werken vertragend. De tijd die die zaken in beslag nemen, vallen binnen de twee jaar van de opgelegde ISD-maatregel.

Zou het daarom niet beter zijn om in het voortraject, tijdens de maatregel en in het natraject, de efficiency en de aansluiting zodanig te verbeteren dat de behandeltijd optimaal benut wordt?

Dan is verlenging wellicht niet noodzakelijk.

thema 2

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

11

HOE BEREIK JE DE NIEUWE VEELPLEGER? Het zijn slimme jonge jongens, ze zijn lastig te pakken. Ze zijn niet verslaafd aan drugs en alcohol zoals de klassieke veelpleger, maar aan status en geld. Hoe krijg je deze groep in beeld? Hoe help je ze op het rechte pad? Geen BMW, maar ISD.

“Loslaten is voor hen een stap terug. Je gaat met deze groep een ander soort gesprek aan. Je moet duidelijk maken dat status niet uitmaakt, dat het niet belangrijk is van welk merk je tasje is.”

METTE JÖBSIS, RECHTER

“We moeten meer investeren in deze groep, ons richten op wat wél mogelijk is bij deze jongeren. Ik zou als psycholoog graag meer de verdieping in gaan met hen, meer tijd krijgen.” AMPARA BOUWENS, PI ALMERE

“Óf je moet voor de nieuwe veelpleger de criteria aanpassen zodat ze sneller het ISD-traject in kunnen. Óf je moet zovéél informatie vergaren dat je aan de harde criteria voor veroorde­ ling komt.” WILLEM HUP, HULP­ OFFICIER VAN JUSTITIE, POLITIE HAARLEM

“Samengevat: hoe krijg je bij deze groep hun criminele carrière in beeld? Bijvoorbeeld door te onderzoeken hoe deze jongeren zonder baan aan van die dure spullen komen. Vervolgens tijdens de ISD-maatregel investeren: hoe bied je deze jongeren een ander perspectief?”

MANON NOOTEBOOM, OM

“Tijd en aandacht, ook van psycholo­ gen, is belangrijk om tot gedragsver­ andering te komen bij deze groep.”

HELEEN RUTGERS, PLAATSVERVANGEND HOOFD OFFICIER VAN JUSTITIE OM MIDDEN-NEDERLAND

12 thema 3

NAZORG VOOR EX-ISD’ERS De ISD-maatregel kan voor maximaal twee jaar worden opgelegd. Na twee jaar wordt de maatregel beëindigd en moet de ex-ISD’er zichzelf zien te redden.

Deelnemers gaan met elkaar in gesprek over wat er beter kan bij de nazorg van ex-ISD’ers.

Wat zijn de belangrijkste knelpunten? Drie deelnemers aan het woord.

SJOUKJE LUIJSTERBERG, NAVODIC KENTRON GROEP, RECLASSERING

TEUN DE FREL, VEILIGHEIDSHUIS HAAGLANDEN

“In het nazorgtraject zijn er regelmatig te weinig woonvoorzieningen beschikbaar. Die verantwoordelijkheid moeten gemeenten en woningbouwverenigingen op zich nemen. Daarnaast is een cliënt na twee jaar ineens financieel zelf verantwoordelijk. Dan krijg je pijnlijke situaties waarin iemand de keuze heeft voor een nieuwe flatscreentelevisie of het betalen van zijn eigen risico voor ambulante zorg. Dan is de keuze snel gemaakt.”

“We leven in een maatschappij die is gericht op zelfredzaamheid, maar deze groep kan het niet alleen. Na twee jaar wordt iemand helemaal losgelaten. Ik pleit voor goede nazorg voor deze mensen. Denk aan een mentor, een curator, uitbreiding van de rechterlijke macht.

Ook een meer bevoogdende en laagdrempelige zorg voor deze groep is wat mij betreft wenselijk.”

WAT KNELT HET MEEST? • Grote diversiteit van nazorgfaciliteiten bij gemeenten, geen landelijk beleid • Problemen met regiobinding: terugkeer moet in laatst ingeschreven gemeente. Geen nieuwe kans in andere gemeenten mogelijk • Niet alle partners worden op tijd betrokken bij het nazorgtraject • Onvoldoende duidelijk wie de regie heeft • Kosten nazorg voor rekening eigen risico cliënt

LEEN DE REGGE, PI VUGHT “Onlangs had ik een cliënt die op de wachtlijst stond voor begeleid wonen, maar omdat de ISD-maatregel afliep, stond hij ineens op straat. Dat is een vreemde knik. Na twee jaar stopt abrupt de financiering door justitie en is er geen geld meer voor begeleiding en zorg. Ik zou voorstander zijn van huisvesting die lijkt op een PI zonder muren, waar dagbesteding, gezelligheid en structuur is. Dat ontbreekt nog in Nederland.”

“Een nieuwe flatscreen of het betalen van eigen risico voor ambulante zorg? Dan is de keuze snel gemaakt.”

thema 4

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

EEN PASSENDE SANCTIE?

Is de ISD-maatregel voor jongvolwassen veelplegers een passende sanctie? Conclusie: de ISD-maatregel kán werken, maar er moet veel gedaan worden. Onder meer op het gebied van diagnostiek, motivatie en beeldvorming.

BEHEERSING

We richten ons nog te veel op beheersing en praktische invulbaarheid. Deze veelplegers krijgen nu gevange­ nisstraf op gevangenisstraf. Veel van deze jongeren zijn risicomijders. We verwaarlozen de jongeren nog te vaak en we wachten te lang met het opleggen van de maatre­ gel. Uiteindelijk moet je terugval toestaan en de jongeren perspectief bieden.

DIAGNOSE

De kern voor jonge veelplegers ligt in gedragsverandering.

De eerste maanden van een traject zijn belangrijk, want juist daar wordt veel werk verricht.

SCREENING

Belangrijk is een duidelij­ ke screening, zodat men een goed beeld krijgt van een jonge veelpleger. Dit wordt vaak niet voor het voetlicht gebracht. Rech­ ters zien de ISD-maatregel als een laatste redmiddel.

Maar wat is het beste voor een jonge veelpleger?

MOTIVATIE

BESCHERMING - KADER - TIJD

De ISD-maatregel brengt een aantal dingen met zich mee: bescherming, een kader en tijd. Jongeren komen binnen met gedragsproblemen. Na eerdere versnippering van hulpverleners en straffen kan een maatregel die twee jaar duurt heel effectief zijn.

Naast reclasseringsrapportage is ook ver­ diepend diagnostisch onderzoek nodig.

Probleem is dat jonge veelplegers vaak niet willen meewerken aan een onder­ zoek. Hoe kun je ze toch motiveren? Door ze juíst de ISD-maatregel op te leggen!

IMAGO

De beeldvorming van de ISD-maatregel onder jovo’s is niet goed.

Onder jongeren wordt de maatregel vaak gezien als een ‘loser’-maatre­ gel. Het wordt gezien als een eindstation.

13

14 thema 5

DALING OPLEGGING ISD-MAATREGEL Sinds 2012 is er een forse daling te zien van veelplegers die de ISD-maatregel krijgen opgelegd, terwijl door nieuwe criteria de groep veelplegers juist is gegroeid.

De deelnemers aan deze sessie waren het snel met elkaar eens: er is sprake van een groot probleem.

De groep stelselmatige daders groeit – in sommige regio’s is deze groep wel vervijfvoudigd – maar de ISD-maatregel wordt steeds minder vaak opgelegd. Wat zijn hiervan de mogelijke oorzaken? We zetten de belangrijkste uit deze sessie op een rij:

1•

De zogenaamde veelplegerslijsten, die essentieel zijn, worden vaak niet meer uitgedraaid.

2•

Er is een kanteling waarneembaar in de Veiligheidshuizen: van de oude doelgroepen naar een ‘Top-X aanpak’. Hierdoor wordt maar een klein gedeelte van de groep veelplegers integraal in het Veiligheidshuis besproken.

3•

Er doen zich voldoende justitiële kansen voor vanuit de ZSM-werkwijze. Deze worden echter niet altijd gepakt, omdat stelselmatige daders niet meer worden herkend. Men kijkt naar de zaak in plaats van het integrale dossier.

4•

Iedere organisatie wordt afgerekend op een andere manier, bijvoorbeeld per ‘afgedane dossier’. Die manier strookt niet per se met een persoonsgerichte aanpak.

5•

Veiligheidshuizen waren vroeger lokale netwerken. Door schaalvergroting is de lokale verbondenheid verdwenen en raken mensen uit het zicht.

6•

Calculerende verdachte (zeer actieve) veelplegers proberen tijdens zitting doelbewust ISD te vermijden.

Adviezen

KANS | de isd-maatregel | 9 juni 2015

15

DE ‘OOGST’ VAN DE DAG 12 kansen

KANS

KANS

ISD-maatregel zo effectief mogelijk inzetten.

Diagnostiek zo mogelijk in het voortraject, het inkorten van wachtlijsten.

Winst boeken binnen het bestaande veld, betekent minder noodzaak om de duur van de maatregel te verlengen.

KANS

Zorg voor meer bekend treheid over de ISD-maa gel bij rechters en officie ze ren, bijvoorbeeld door jaarlijks uit te nodigen avoor (verplichte) inform tiebijeenkomsten.

KANS

Een leading actor, bijvoorbeeld de gemeente, moet de regie nemen.

Ook het ministerie van Binnenlandse Zaken en VNG moeten een rol spelen.

KANS

t Het is wenselijk om he zorgtraject te verlengen ter voor ISD’ers. Maar be ijk dan in een strafrechtel en kader kan dat misschi civielrechtelijk. Is het onderzoeken waard.

KANS

De reclassering moet rapportages afstemmen met gemeenten, de ISD-inrichting en justitierapportage. Dit zorgt voor betere onderbouwing waarom voor die specifieke jongere de ISD-maatregel de BESTE oplossing is.

De nieuwe ‘bling-bling’ veelpleger moet overtuigd KANS worden van een andere Er is geld no route. Dat het leven niet intensieve p dig voor syc draait om status, ook begeleiding hologische , bijv al voelt het als een stap een uur in p oorbeeld laa terug om een BMW in te tw intig minute ts van n. ruilen voor een tweede- de behandeling Passene n en prohands Fiat Panda. gramma’s b ieden binne n het traject e n het sociale netwerk betr ekken.

KA NS

Belangrijk voor jonge veelplegers: houd ze niet te lang binnen en geef ze de mogelijkheid om terug te vallen. Gebruik dat gegeven ook in je programma, naast bijvoorbeeld scholing.

KANS

80 procent van de veelp­ legers krijgt de ISD-maatregel NIET opgelegd, terwijl de ep stelselmatige dadergro groter is geworden. er Het bewustzijn hierov moet groeien.

KANS

Huisvesting is cruciaal voor goede zorg. Eerst een dak boven je hoofd, van daaruit ga je verder.

KA NS

KANS

Meer focus op de doelgroep, betere voorlichting en meer specialisatie bij ketenpartners OM en rechtbank.

Patroon van zorgvermijding moet al zichtbaar zijn vóór de eerste Raadkamer. Dit kan door de cliënt in beeld te laten brengen door een onafhankelijke deskundige.

16

Eyeopeners

WELKE NIEUWE INZICHTEN NEMEN WE MEE?

MANON NOOTEBOOM - Openbaar Ministerie

CARINNE MARSE - Rechterlijke Macht

FRANK DEN OUDEN - Reclassering

EYEOPENER

EYEOPENER

EYEOPENER

“Er wordt nu weinig psychologische begeleiding ingezet, ik hoorde vandaag over 1 fte psycholoog op 48 stelselmatige daders. Juist in de beginfase van het ISD-traject zijn intensieve gesprekken met de jonge veelplegers nodig om het ‘haakje’ te vinden voor gedragsverandering.”

“Het is prettig om met zoveel disciplines bij elkaar te zijn, want iedereen kijkt vanuit zijn eigen vakgebied naar de ISD-maatregel: wij met een juridische blik, een ISD’er vanuit de praktijk. Door elkaars invalshoek te horen, krijg je meer begrip voor elkaars insteek.”

“We denken nog te veel in schotten: de fase vóór het traject, waarin wij als reclassering en gemeente betrokken zijn, de fase van de veroordeling waarin we het contact weer helemaal verliezen, en dan de fase erna. Dat moet vloeiender.”

FREEK VAN LIEMPD - PI Vught

ANNEMARIE BRAND - Nederlandse Orde van Advocaten

KITTY BERGACKER - Gemeente Eindhoven

EYEOPENER “Voor mij was het een schokkende bevestiging dat het soms te lang duurt voordat iemand de ISD-maatregel krijgt opgelegd. Dat moet echt in een eerder stadium. Dan voorkom je recidive en een hoop gesol.”

EYEOPENER “Mensen vanuit verschillende branches signaleren andere dingen, dat verraste mij. De nieuwe veelpleger bijvoorbeeld: instanties in de verslavingszorg komen hem niet tegen. Is dat omdat hij niet verslaafd is of omdat hij simpelweg niet op de radar verschijnt?”

EYEOPENER “De gebrekkige informatievoorziening rondom veelplegers is me echt opgevallen. We moeten ernaar streven zoveel mogelijk te weten te komen over jongeren, zodat ze beter begeleid kunnen worden. Informatie vanuit de familie, school en justitie moet samenkomen.”